FPGA Tabanlı DGM Sinyalinin Üretilmesi ve Bir

6th International Advanced Technologies Symposium (IATS’11), 16-18 May 2011, Elazığ, Turkey
FPGA Tabanlı DGM Sinyalinin Üretilmesi ve
Bir Eviriciye Uygulanması
A. Diker1, Ö. F. Alçin2, M. Gedikpınar3
1
aykutdiker@gmail.com
University of Firat, Elazig/Turkey, ofalcin@firat.edu.tr
3
University of Firat, Elazig/Turkey, mgedikpinar@firat.edu.tr
2
FPGA-Based PWM Signal Generation and
Application of An Inverter
Abstract—In this study, PWM (Pulse Width Modulation) signals
have been generated with FPGA. Dead-time signals has been
created by using software. VHDL (Very-high-speed integrated
circuits Hardware Description Language) has been chosen to
prepare program. Prepared VHDL code was synthesized and
installed to FPGA by using Xilinx ISE environment. In
experimental study, the PWM signals were applied to half bridge
inverter and results were given. This produced FPGA-based
PWM signals provides a low-cost software and hardware.
Keywords—FPGA, PWM, Half-Bridge Inverter, Dead-time.
I. GİRİŞ
Eviriciler, güç elektroniği teknolojisinin gelişimiyle
birlikte birçok alanda kullanılmıştır. Bu gelişme
araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Evirici, DA/AA
değişikliği yapan bir çeviricidir [1]. Son yıllarda Darbe
Genişlik Modülasyon (DGM-Pulse Width Modulation, PWM)
eviriciler ve DGM doğrultucular gibi yarı iletken güç
devreleri, enerji depolama tesisleri, iletişim sistemleri ve
elektrikli araçlar için çok önemli hale gelmiştir. Çünkü bu
sistemler için daha kaliteli güç kaynağı, hızlı cevap ve kontrol
yeteneği bu sistemler için gereklidir [2]. Ayrıca sayısal kontrol
teknikleri, modern güç elektroniği uygulamalarında yaygın
olarak kullanılmaktadır. Sayısal kontrollü güç elektroniği
devrelerinin tasarımında; örnekleme oranı, yazılım
taşınabilirliği, yeniden kullanılabilirlik, çevre birimlerinin
uyumu ve her bir mikroişlemciye özgü kayıtçı ayarlarının
saklanması gibi çeşitli sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu
sorunlar, Alan Programlanabilir Kapı Dizisi (Field
Programmable Gate Array, FPGA) ile azaltılabilir [3]. FPGA
teknolojisi, düşük maliyeti ve hızlı gerçekleştirme süresi ile
programlanabilen, tekrar yapılandırılabilen sayısal sistemlerin
uygulanması için önemli bir cihaz teknolojisi haline gelmiştir
[4]. FPGA teknolojisindeki ilerleme, verimli sayısal sinyal
işleme, tüm sistem ve alt sistemleri içeren tek devre
çözümlerinde kullanılmasını sağlamıştır [5]. Aynı zamanda
FPGA esnek donanım yapısı, yüksek hesaplama hızı gibi
üstünlüklere de sahiptir [6]. Güç anahtarlarının anahtarlama
esnasında kısa devre olmasını önlemek için DGM kontrollü
eviricilerde ölü-zaman kullanılmaktadır. Ölü zamanın
kullanılması çıkış geriliminde kayıplara ve akım bozulmalarını
içeren olumsuzluklara sahiptir. Bu olumsuzluklar, anahtarlama
frekansının yükselmesi ve gerilimin azalması ile ilgilidir [7].
Eviricilerde aynı hatta bağlı anahtarlar, biri diğerinden
tümleyenli üretilmiş DGM işareti ile sürüldüğünde, sürücü
işaretin düşen ve yükselen kenarlarında anahtar hızları yavaş
kaldığı için üstteki anahtar henüz tıkamaya gitmeden alttaki
anahtar tetiklenmiş olur. Bu durumda DA besleme hattı bu
anahtar grubu tarafından kısa devre olmakla birlikte anahtarlar
da kısa devre akımından etkilenerek zarar görmektedir [8].
Bu uygulamada yazılım tabanlı donanım (FPGA)
kullanılarak yarım köprü bir evirici için gerekli DGM
sinyalleri üretilmiştir. Makalenin işleyişi şu şekildedir: İkinci
bölümde eviriciler hakkında genel bilgi verilmiştir. Üçüncü
bölümde ise, uygulamada kullanılan kart hakkında bilgiler
aktarılmıştır. Hazırlanan deneysel düzenek dördüncü bölümde
tanıtılmıştır. Sonuç bölümünde deneyde elde edilen veriler
verilmiştir.
II. EVİRİCİLER
Eviriciler DA kaynaklarından beslenerek yüke A.A güç
sağlayan güç elektroniği devreleridir. Eviricilerde genel amaç;
istenen frekans ve genlikte A.A çıkış üretmenin yanında A.A
ile beslenmesi zorunlu olan yükleri D.A kaynaklardan
besleyebilmektir. Eviricilerin çıkış gerilim dalga şeklinin
sinüsoidal olması istenir. Ancak pratikte kullanılan eviricilerin
çıkış dalga şekilleri kare veya kare dalgaya benzeyen olup bu
dalga şekilleri oldukça yüksek oranda harmonikler
içermektedir. Düşük ve orta güçlü uygulamalarda kare dalga
veya basamaklı kare dalga biçiminde gerilim dalga şekilleri
çıkış olarak kabul edilebilir. Fakat yüksek güçlü
uygulamalarda mümkün olduğu kadar harmoniği az olan
sinüsoidal bir dalga biçimi tercih edilmektedir.
Şekil 1(a)’da bir yarım köprü evirici devresi gösterilmiştir.
Bu devrede kullanılan anahtarlar birbirinin zıttı şeklinde
çalışmalıdır. Yani bir anahtar iletimde ise diğeri kesimde
olmalıdır. Anahtarların her ikisinin iletimde olması
durumunda kaynak kısa devre olur ve evirici zarar görür. Her
iki anahtar kesimde olursa, boşluk diyotları anahtarların zarar
görmesini engeller. Şekil 1(a)’da gösterilen yapıda orta uçlu
gerilim kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır. Orta ucu elde etmek
için birbirlerine seri bağlı ve aynı değere sahip olan iki kaynak
kullanılır. Verilen devrede T 1 anahtarı iletimde olduğunda yük
101
A. Diker, Ö. F. Alçin, M. Gedikpınar
VA0  Vdc / 2 ve T 2 anahtarlanırsa yük
 Vdc / 2 olur. Çıkış geriliminin dalga şekli
Şekil 2: İdeal ve ölü-zaman eklenmiş DGM sinyalleri.
üzerindeki gerilim
gerilimi
VA0
Şekil 1(b)’de gösterilmektedir [9].
T1
+
-
VDC/2
Yük
0
VDC
VDC/2
A. FPGA
FPGA’lar ilk kez Xilinx firması tarafından piyasaya
sürülmüştür. Ağ oluşturma, sayısal sinyal işleme gibi pek çok
uygulama alanında başarı ile kullanılmıştır [12]. Herhangi bir
mantıksal devrenin FPGA ile; düşük maliyette geliştirilmesi
ve FPGA’nın doğasında olan alan programlama esnekliği
sayesinde, FPGA teknolojisi göz alıcı biçimde büyümüş ve bu
özellikleri FPGA nın çok geniş ölçekli entegre devre (Very
Large Scala Integration, VLSI) aygıtlar arasında popüler
olmasına yol açmıştır [13,14].
FPGA’lar herhangi bir
sayısal devreyi ya da sistemi gerçeklemek için elektriksel
olarak programlanabilen yarı-hazır silikon aygıtlardır.
Programlanabilme terimi; silikon aygıtın üretildikten sonra
programlanabilme yeteneğini gösterir [15]. Sayısal sistemlerde
FPGA’ların kullanılması zamanla gelişen sanayinin donanım
güncellemesini karşılamak için gerekli olan zaman ve maliyeti
azaltır [16].
D1
I0
A
+
-
III. FPGA
T2
D2
(a)
VA0
VDC/2
t
VDC/2
Ara bağlantı
Eviricilerde kullanılan anahtarlama elemanları özellikle
kesim anında gecikme zamanına sahiptirler. Anahtarların eş
zamanlı iletime girmemesini sağlamak için anahtarların kapı
sinyaline ölü-zaman eklenir. Bu ölü-zaman gecikmesi Şekil
2’de gösterilmiştir. Ancak ölü zaman, ideal olmayan güç
elemanları sebebiyle çıkış akımında bozulmalara neden
olmaktadır [10,11].
Mantık bloğu
Şekil 1: (a) Yarım köprü evirici devresi , (b) Çıkış gerilimi
dalga şekli.
T 1 ideal
Şekil 3: FPGA mimarisi.
T 2 ideal
TDT
TDT
T1 gerçek
T2 gerçek
G/Ç Blokları
Ara Bağlantı Hattı
(b)
TDT
TDT
FPGA programlanabilir tümleşik devrelerdir. Tasarımcının
ihtiyacı olan mantıksal fonksiyonları gerçekleştirebilmesi
amacıyla, kullanıldığı yerde programlanabilir olarak üretilirler.
Kullanıcının tasarladığı mantıksal devreye göre, mantıksal
bloklar, aralarındaki bağlantılar ve giriş/çıkış blokları
programlanır [17].
Farklı FPGA üretici firmalarının kendine özgü mimarileri
olmasına rağmen genelde FPGA üç ana bileşenden oluşur. Bu
bileşenler,
birleşimsel/sıralı
mantık
fonksiyonları
gerçekleştirebilen mantık bloklar, dış dünya ile iletişim için
G/Ç blokları ve bloklar arasında bağlantı kuran, sabit ya da
programlanabilen yönlendirme hatları şeklinde sıralanır.
Genel bir FPGA mimarisi Şekil 3’de verilmiştir. Mantık
bloklar ve G/Ç blokları arasındaki bağlantı, yönlendirme
hatları ve ara bağlantının (anahtar matrislerinin)
programlanması ile sağlanır [18,19]. Üreticiler, kendi FPGA
mimarilerinin programlanabilirlik özelliğini sağlamak için
SRAM (Statik RAM), EPROM, sigorta ve karşıt sigorta (Anti
102
FPGA Tabanlı DGM Sinyalinin Üretilmesi ve Bir Eviriciye Uygulanması
fuse) gibi farklı programlama çözümleri kullanılmaktadırlar
[14].
B. UYGULAMA GELİŞTİRME KARTI
Bu çalışmada Digilent’s BASYS devre kartı kullanılmıştır.
Kullanılan kartın üstten görüntüsü Şekil 4’ de gösterilmiştir.
IV. DENEYSEL ÇALIŞMA
Deneysel çalışmada; FPGA ile üretilen DGM sinyalleri
yarım köprü evirici devresine uygulanmıştır. Şekil 6’da
hazırlanan deneysel düzeneğin görüntüsü verilmiştir.
Düzenekte izolasyon devresinde 6N136 opto-coupler, güç
devresinde IRFP064N güç mosfetleri ve FPGA için
SPARTAN 3E Digilent’s BASYS uygulama geliştirme kartı
kullanılmıştır. Düzeneği test etmek için 25W’lık bir lamba
yükü seçilmiştir.
Şekil 4: BASYS uygulama geliştirme kartı.
Bu kartın özellikleri [20]:







Xilinx Sprartan 3E FPGA (XC3S100E-100,000 kapı)
JTAG programlama portu
XCF02S Xilinx Platform Flash ROM (FPGA
konfigürasyonunu saklamak için)
8 adet LED, 4 adet buton, 8 adet kaymalı anahtar, 4
adet 7 segmentli display, PS/2 ve VGA portu
Kullanıcı tarafından seçilebilir (25/50/100 MHz)
osilatör ve ikinci osilatör için soket
G/Ç ve çevresel modül bağlantısı için, 4 adet 6-pinli
port
Tüm G/Ç portlarında sinyallerinde elektro-statik
deşarj (ESD) ve kısa devre koruması mevcuttur.
Şekil 6: Deney düzeneği.
Şekil 7’de FPGA ile DGM sinyalleri üretimi için blok
şema verilmiştir.
Veri
(8-Bit)
Veri Kayıtçısı
DGM1
Saat
Şekil 5’de ise Digilent’s BASYS devre kartının blok
diyagramı verilmiştir.
Sayıcı
Karşılaştırma
DGM2
Ölü Zaman
Üreteci
FPGA
Şekil 7: İki kanallı DGM sinyallerinin üretilmesi için blok
şeması
Şekil 5: BASYS blok diyagramı.
Veri kayıtçısı bloğunda görev oranını belirleyen veri
saklanmaktadır. Ölü-zaman üreteci bloğunda DGM
sinyallerine eklenecek ölü-zaman üretilmektedir. Bu
çalışmada, DGM sinyallerinde görev oranı %50 olarak
ayarlandı ve ölü-zaman süresi için 8µs’lik bir gecikme
verilmiştir. Karşılaştırma bloğunda belirlenen görev oranı ve
verilen ölü zamana bağlı olarak DGM sinyalleri üretilir. Şekil
8’de FPGA ile üretilen iki kanallı DGM sinyalleri
görülmektedir. Burada ölü-zaman süresinin belirgin olması
açısından anahtarlama periyodu 6.10khz seçilmiştir.
103
A. Diker, Ö. F. Alçin, M. Gedikpınar
çalışmada, yük üzerindeki gerilimi sabit tutmak için çıkış
gerilim bilgisi analog sayısal dönüştürücü (ADC) ile 8-bitlik
veriye çevrilir. Bu 8-bitlik bilgi, veri kayıtçısına aktarılarak
DGM sinyallerinin görev oranı değiştirilir.
[1]
[2]
[3]
Şekil 8: Ölü zamanlı DGM sinyalleri.
FPGA yapılandırılması için donanım tanımlama
dillerinden (Hardware Description Language, HDL) VHDL
(Very-high-speed integrated circuits HDL) seçildi. Yazılan
VHDL programı kullanılan FPGA’nın üretici firmasının
Xilinx ISE paket programı kullanılarak derlenip FPGA’ya
yüklenmiştir. Üretilen DGM sinyalleri izolasyon devresi
kullanılarak yarım köprü evirici devresine uygulanmıştır. Yük
üzerindeki gerilim ve yükün akımı Şekil 9’da verilmiştir.
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
Şekil 9: Çıkış akım-gerilim grafikleri.
[14]
Şekil 9’daki osilaskop görüntüsünde 1 numaralı (Kanal 1)
sinyal yük üzerindeki gerilimi, 2 numaralı (Kanal 2) sinyal
yükün çektiği akımı göstermektedir. Yük akımının dalga
şeklinin osilaskopla görüntülenmesi için yüke seri 1Ω’luk
direnç kullanılmıştır.
V. SONUÇ
Bu çalışmada, FPGA ile DGM sinyalleri üretilmiş ve yarım
köprü eviriciye uygulanmıştır. FPGA kullanılarak DGM
sinyallerinin üretimi bir yonga ile gerçekleştirilmiştir. Böylece
donanım
maliyeti
azaltılmıştır.
FPGA’nın
yeniden
yapılandırılabilir yapısı istenilen değişikliğin yazılımda
yapılan değişiklikle elde edilmesine imkan sağlar. Bu özellik
ise yapılan çalışmaya esneklik kazandırmıştır. Yapılan
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
104
KAYNAKLAR
Z.Wenyi, C.Wensheng, ―Research on Voltage-Source PWM Inverter
Based on State Analysis Method‖, Proceedings of the 2009 IEEE
International Conference on Mechatronics and Automation August 9 12, Changchun, China, pp. 2183 – 2187.
M. Hiraki-Yoshida, E. Nakaoka, M, ―Comparative EMI evaluations of
three-phase ZVS-PWM and ZVZCS-PWM inverters‖, Power
Electronics and Drive Systems, 2003. PEDS 2003. The Fifth
International Conference on, vol.1, pp.108 – 113.
P. Karuppanan, K. Kanta Mahapatra, ―FPGA based cascaded multilevel
pulse width modulation for single phase inverter‖, Environment and
Electrical Engineering (EEEIC), 2010 9th International Conference on,
pp. 273 – 276.
P. Mal P.D. Patel, F.R. Beyette, ‖Design and Demonstration of a Fully
Integrated Multi-Technology FPGA: A Reconfigurable Architecture for
Photonic and Other Multi-Technology Applications‖, Circuits and
Systems I: Regular Papers, IEEE Transactions on, vol. 56, pp. 1182 –
1191, 2009.
S. Tagzout, K. Achour, O. Djekoune, ―Hough transform algorithm for
FPGA implementation‖, Signal Processing (81), 2001, pp. 1295-1301.
J. Shih-Liang, C. Meng-Yueh, J. Jin-Yi, H. Hsiang-Sung, Y. Li-Chia,
T.Ying-Yu, ―Design and implementation of an FPGA-based control IC
for the single-phase PWM inverter used in an UPS‖, Power Electronics
and Drive Systems, 1997. Proceedings., 1997 International Conference
on, vol.1, pp. 344 – 349.
L.Yong-Kai, L. Yen-Shin, ―Dead-Time Elimination Method and Current
Polarity Detection Circuit for Three-Phase PWM-Controlled Inverter‖,
Sustainable Energy Technologies, 2008. ICSET 2008. IEEE
International Conference on, pp. 130 – 135.
S.Kesler, ―Elektrik Makinaları Denetim Sistemlerinde TMS320F2812
DSP Kullanımı‖, AKADEMİK BİLİŞİM 2008.
E.Deniz, ―Beş Seviyeli İnverterlerin SDGM ile Kontrolü‖, Yüksek Lisans
Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, Ocak 2005.
W. Zhigan, Y. Jianping, ―A novel dead time compensation method for
PWM inverter‖, Power Electronics and Drive Systems, 2003. PEDS
2003. The Fifth International Conference on, vol.2, pp. 1258 – 1263.
H. Zhengyi, J. Xuewu, ―A new inverter compensation strategy based on
adjusting dead-time on-line ‖ Industrial Electronics, 2008. ISIE 2008.
IEEE International Symposium on, pp. 768 – 773.
J -R. Guoa, C. Youa, K. Zhoua, M. Chua, P. Currana, J. Diaoa, B.
Godab, R. Krafta, J. McDonalda, ―A 10GHz 4:1 MUX and 1:4
DEMUX implemented by a Gigahertz SiGe FPGA for fast ADC‖,
Integration, the VLSI Journal, Volume 38(3), 2005, pp. 525-540.
A.Doumar, H. Ito, ―FPGAs and Fault Tolerance‖,The 13th International
Conference on Microelectronics, pp. 222-225, Morocco, 2001.
M. Renovell, J. M. Portal, J. Figueras and Y. Zorian, ― Test Pattern and
Test Configuration Generation Methodology for the Logic of RAMBased FPGA‖, ATS'97, pp. 254-259.
I. Kuon, R. Tessier and J. Rose, ―FPGA Architecture: Survey and
Challenges‖, the essence of knowledge, Boston, 2008.
LK. Kumar, A. S. Ramani, A. J. Mupid, Kamkoti, V., ―Pseudo-online
testing methodologies for various components of field programmable
gate arrays‖, Microprocessors and Microsystems (29), 2005, pp. 99–
119.
İ.Şahin, İ. Koyuncu ―Grafik Sistemleri için FPGA Cihazlarında
Çalışmak üzere Tasarlanmış Matris Çarpım Motoru―, SAÜ. Fen
Bilimleri Dergisi, 12. Cilt, 1. Sayı, s. 61-68, 2008.
C.Fobel, G.Grewal, A.Morton, ―Hardware accrelerated FPGA
placemen‖, Microelectronics Journal (40), 2009, pp. 1667-1671.
J. S. Douglas,―Hdl chip design‖, Doone Publications, Madison, 1996.
(26,
December)
BASYS
Reference
Manuel,
Products/Detail.cfm?Prod=BASYS, http://www.digilentinc.com/