malatya ili - Fırat Kalkınma Ajansı

MALATYA İLİ
YEREL EKONOMİK ARAŞTIRMA
Editör: Yrd. Doç. Dr. Ferhat SAYIM
2007
MALATYA İLİ
YEREL EKONOMİK ARAŞTIRMA
Proje Yürütücüsü
Proje Danışmanı
Eğitim
Bilgisayar Destekli Eğitim
Bilişim
Ülkemizde Medikal Sektörü
İnsan Kaynakları
Kent Pazarlama İletişimi
Gelişim Planı Yazarı
:Ahmet Turan KOÇER
:Yrd. Doç. Dr.Ferhat SAYIM
Ahmet Turan KOÇER
:Yrd.Doç.Dr.Ferhat SAYIM
:
:İsmail DEMİRTAŞ
: Mustafa Emin GÜL
: Mehmet TUNÇ-Mehmet VAROL
Fatih ELBİR - Furkan KIRIK Hakan MEMUR- İbrahim Sinan
BUĞUR- Serkan BÖLÜKBAŞI
: Yasin ASLAN
: Ferhat HAN
: Ahmet Alper TECİMER
: Berat DOĞAN
: Yusuf ÇALIŞKAN
: Hakan ODABAŞI, Yasin EKİCİ
:
Malatya Bölgesel Orta Merkez Gelişim Planı
Organizasyon Şeması Önerisi“Altın Kayısı Girişimi”
: Ahmet Turan KOÇER
:Ahmet Turan KOÇER
Yayın Editörü
Alan Araştırması Yazarları
Kent Kültürü
Ticaret, Tarım, Hayvancılık
Sanayi Ticaret ve Yatırım
Sağlık
BÖLÜMLER
1
PROJE ÖZELLİKLERİ.......................................................................................................1
2
ALAN ARAŞTIRMALARI - ATÖLYE ÇALIŞMALARI.................................................8
2.1
ŞEHİR KÜLTÜRÜ ATÖLYESİ – KENT KÜLTÜRÜ RAPORU............................................................... 8
2.2
SANAYİ VE TİCARET ATÖLYESİ – TİCARET, TARIM VE HAYVANCILIK RAPORU........................... 24
2.3
SANAYİ VE TİCARET ATÖLYESİ – SANAYİ TİCARET VE YATIRIM................................................. 53
2.4
SAĞLIK ATÖLYESİ-SAĞLIK ALAN RAPORU .............................................................................. 120
2.5
SAĞLIK ATÖLYESİ-İKİNCİ ÇALIŞMA DÖNEMİ EKLENTİSİ .......................................................... 140
2.6
EĞİTİM ATÖLYESİ-EĞİTİM ALAN RAPORU .............................................................................. 155
2.7
EĞİTİM ATÖYESİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM ALAN RAPORU ............................................. 177
2.8
BİLİŞİM ATÖYESİ-BİLİŞİM ALAN RAPORU ............................................................................... 199
2.9
BİLİŞİM ATÖLYESİ-ÜLKEMİZDE MEDİKAL SEKTÖRÜNE DAİR ALAN RAPORU ........................... 222
2.10
İNSAN KAYNAKLARI ATÖLYESİ-İNSAN KAYNAKLARINI GELİŞTİRME BAŞLIKLI ALAN RAPORU . 239
2.11
İLETİŞİM ATÖLYESİ-KENT GELİŞİM PLANI İLETİŞİM STRATESJİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNE DAİR
RAPOR 264
3
HAZIRLANAN GELİŞİM PLANLARI ....................................................................... 287
3.1
MALATYA BÖLGESEL ORTA MERKEZ (BOM)GELİŞİM PLANI ................................................... 288
3.2
ORGANİZASYON ŞEMASI ÖNERİSİ-“ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ” .................................................. 325
İÇİNDEKİLER TABLOSU
BÖLÜMLER
I
İÇİNDEKİLER TABLOSU
II
ŞEKİL VE TABLOLAR
1
XIV
PROJE ÖZELLİKLERİ
1
AMACI
ÇALIŞMADA HEDEFLENEN ÇIKTILAR
ÇIKTILARIN SAĞLAYACAĞI KAZANIMLAR
A-KURUMSAL
B-TOPLUMSAL
C-TEKNOLOJİK
ÇIKTILARIN UYGULAMAYA AKTARILMASI
A-UYGULAMAYA AKTARIM ADIM VE MEKANİZMALARI
B-UYGULAMAYA AKTARIM SÜRESİ VE TAKVİMİ
RAPORU HAZIRLATANLAR
ANAHTAR KELIMELER, TANIMLAR VE KISALTMALAR
A-ANAHTAR KELİMELER
B-İLGİLİ DİSİPLİNLER
C-TANIMLAR-KISALTMALAR
UYGULANABILIR BELGELER
ARAŞTIRMA KAPSAMI
YÖNTEM
ARAŞTIRMANIN AR-GE NITELIĞI
ARAŞTIRMANIN YAYGIN ETKISI
PROJE ÇIKTILARI
BAŞARI ÖLÇÜTLERI
PROJE EKIBI
2
ALAN ARAŞTIRMALARI - ATÖLYE ÇALIŞMALARI
2.1
ŞEHİR KÜLTÜRÜ ATÖLYESİ – KENT KÜLTÜRÜ RAPORU
2.1.1 GİRİŞ
2.1.2 JEOPOLİTİK KONUMU
2.1.3 TARİHİ
2.1.4 SOSYAL YAPISI
2.1.4.1
İLİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ
2.1.4.2
SOSYAL HAYAT
2.1.5 EKONOMİK YAPI
2.1.6 KÜLTÜREL YAPI
2.1.6.1
MUTFAK KÜLTÜRÜ
2.1.6.2
GELENEKSEL SANATLAR
II
1
1
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
4
4
5
5
6
6
6
8
8
9
9
10
13
13
14
15
16
16
17
2.1.7 SİVİL MİMARİ
2.1.8 TARİHİ ESERLER
2.1.8.1
MÜZE
2.1.8.2
NEMRUT DAĞI HARABELERİ
2.1.8.3
KALELER
2.1.8.4
CAMİLER VE TÜRBELER
2.1.8.5
HANLAR
2.1.8.6
İLÇELERDEKİ TARİHİ ESERLER
2.1.8.7
MESİRE YERLERİ
2.1.9 SPORTİF ETKİNLİKLER
2.1.10
MALATYA’DA FİKRİ HAYAT
2.1.10.1
18
19
20
20
20
20
20
20
21
22
22
NERDEN GELİR BU ‚GARDAŞLIK”
23
2.2
SANAYİ VE TİCARET ATÖLYESİ – TİCARET, TARIM VE HAYVANCILIK RAPORU
2.2.1 GİRİŞ
2.2.2 TARIM
2.2.2.1
TARIMSAL ÜRÜNLER
2.2.2.1.1 TARIM ALANLARI
2.2.2.1.2 TARLA ÜRÜNLERİNİN EKİLEN ALANI
2.2.2.1.3 TARLA ÜRÜNLERİNİN ÜRETİMİ
2.2.2.1.4 SEBZE ÜRETİMİ
2.2.2.1.5 MEYVE ÜRETİMİ
2.2.2.1.6 BİTKİSEL ÜRETİM ORANLARI
2.2.2.1.7 HAYVANSAL ÜRÜNLER
2.2.2.1.7.1 HAYVAN SAYILARI CANLI
2.2.2.1.7.2 HAYVANSAL ÜRÜNLER ÜRETİMİ
2.2.2.1.8 ORMAN ÜRÜNLERİ
2.2.2.1.8.1 ORMAN VARLIĞI
2.2.2.1.8.2 ORMAN ÜRÜNLERİ
2.2.3 TİCARET
2.2.3.1
İHRACAT
2.2.3.1.1 İHRACATÇI İŞLETME SAYISI VE İHRACAT DEĞERLERİ
2.2.3.1.2 BÖLGENİN İLLERE VE SEKTÖRLERE GÖRE İHRACATI
2.2.3.2
İTHALAT
2.2.3.2.1 BÖLGENİN İLLERE GÖRE İTHALAT İŞLETME SAYISI VE İTHALAT DEĞERLERİ
2.2.3.3
SERMAYE YAPISI-MEVDUAT VE KREDİLER
2.2.3.3.1 MEVDUAT VE MEVDUATI OLUŞTURAN KESİMLER
2.2.3.3.2 KREDİLER VE KREDİLERİN SEKTÖREL DAĞILIMI
2.2.4 MALİ GÖSTERGELER
2.2.4.1
GSYİH
2.2.4.2
GSYİH’NIN SEKTÖRLERE DAĞILIMI
2.2.4.3
MALATYA GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERİ
2.2.5 İSTİHDAM
2.2.6 SONUÇ
2.2.7 KAYNAKLAR
2.2.8 EKLER
24
24
25
25
25
25
26
27
28
28
29
29
30
31
31
31
32
33
33
33
34
34
35
35
35
36
36
36
37
38
38
40
41
2.3
SANAYİ VE TİCARET ATÖLYESİ – SANAYİ TİCARET VE YATIRIM
2.3.1 GİRİŞ
2.3.2 TÜRKİYEDE MEVCUT DURUM
53
53
54
III
2.3.3 MALATYA’ NIN SANAYİ TARİHİ
2.3.4 SANAYİNİN ALT YAPISI
2.3.4.1
ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
2.3.4.2
TÜRKİYENİN OSBLER VE KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ İÇİN HEDEF VE POLİTİKALARI
2.3.4.3
MALATYA İLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
2.3.4.3.1 BİRİNCİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
2.3.4.3.2 İKİNCİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
2.3.4.4
MALATYA OSB’LERİNİN BÖLGE OSB’LERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
2.3.4.4.1 ADIYAMAN OSBLERİ
2.3.4.4.2 ELAZIĞ OSBLERİ
2.3.4.4.3 KAYSERİ OSBLERİ
2.3.4.4.4 MALATYA OSBLERİ
2.3.4.5
KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ
2.3.4.6
MALATYA KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ
2.3.5 İMALAT SANAYİ
2.3.6 MADENCİLİK
2.3.6.1
DEMİR
2.3.6.2
PİROFİLLİT
2.3.6.3
KROM
2.3.7 ENERJİ
2.3.7.1
ENERJİDE HEDEFLER VE POLİTİKALAR(TÜRKİYE)
2.3.8 ULAŞIM
2.3.8.1
DEMİRYOLU
2.3.8.1.1 TÜRKİYE DE DEMİRYOLU VE DEVLETİN HEDEFLERİ
2.3.8.1.2 MALATYA DEMİRYOLU
2.3.8.2
KARAYOLU
2.3.8.2.1 TÜRKİYE DE KARAYOLU VE DEVLETİN HEDEFLERİ
2.3.8.2.2 MALATYA DA KARAYOLU
2.3.8.3
HAVAYOLU
2.3.8.3.1 TÜRKİYE DE HAVAYOLU VE DEVLETİN HEDEFLERİ
2.3.8.3.2 MALATYA DA HAVAYOLU
2.3.9 YATIRIM DESTEKLERİ
2.3.9.1
GENEL DESTEKLER
2.3.9.1.1 TEŞVİK UNSURLARI
2.3.9.2
KOSGEB DESTEKLERİ
2.3.9.2.1 DANIŞMANLIK DESTEĞİ :
2.3.9.2.2 CE İŞARETLEMESİNE İLİŞKİN TEST VE GENEL TEST/ANALİZ DESTEKLERİ:
2.3.9.2.3 TEKNOLOJİ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME DESTEĞİ:
2.3.9.2.3.1 GERİ ÖDEMELİ DESTEKLER
2.3.9.2.3.2 GERİ ÖDEMESİZ DESTEKLER
2.3.9.2.4 BİLGİ AĞLARI VE E-İŞ DESTEĞİ:
2.3.9.2.5 YEREL EKONOMİK ARAŞTIRMA DESTEĞİ:
2.3.9.2.6 ORTAK KULLANIM AMAÇLI MAKİNE TEÇHİZAT DESTEĞİ
2.3.9.2.7 EĞİTİM DESTEĞİ
2.3.9.2.8 YURTDIŞI PAZAR ARAŞTIRMA DESTEĞİ
2.3.9.2.9 İHRACAT AMAÇLI YURTDIŞI İŞ GEZİSİ ( İYİG ) PROGRAMI KATILIM DESTEĞİ
2.3.9.2.10 MİLLİ KATILIM DÜZEYİNDEKİ YURTDIŞI FUARLARA KATILIM DESTEĞİ
2.3.9.2.11 YURTDIŞI DAİMİ SERGİ (SHOW-ROOM) KATILIM DESTEĞİ
2.3.9.2.12 YURTİÇİ ULUSLARARASI SANAYİ İHTİSAS FUARLARINA KATILIM DESTEĞİ
2.3.9.2.13 YURTİÇİ SANAYİ FUARLARINA KATILIM DESTEĞİ
IV
55
56
56
57
58
58
59
60
60
61
62
62
63
63
65
68
70
72
73
73
77
78
78
78
79
81
81
82
84
84
84
86
88
88
88
88
89
89
89
90
91
92
92
92
93
93
93
93
94
94
2.3.9.2.14 İHRACATA YÖNLENDİRME DESTEĞİ
2.3.9.2.15 MARKA OLUŞTURMA VE TANITIM DESTEĞİ
2.3.9.2.16 İŞ GELİŞTİRME MERKEZİ DESTEĞİ
2.3.9.2.17 YENİ GİRİŞİMCİ DESTEĞİ
2.3.9.2.18 BİLGİSAYAR YAZILIMI DESTEĞİ
2.3.10
MALATYA NIN FAYDALANABİLECEĞİ TEŞVİKLER
2.3.11
DEVLETİN YATIRIM VE SEKTÖREL POLİTİKALARI
2.3.11.1 YATIRIMLARIN TEŞVİK EDİLMESİ
2.3.11.2 TEKNOLOJİK KAPASİTENİN VE AR-GE’NİN GELİŞTİRİLMESİ
2.3.11.3 SEKTÖREL POLİTİKALAR
2.3.12
YAPILABİLİRLİK ANALİZİ
2.3.12.1 TARIM SEKTÖRÜNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
2.3.12.2 HAYVANCILIK SEKTÖRÜNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
2.3.12.3 GIDA SANAYİNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
2.3.12.4 MAKİNE İMALAT SANAYİNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
2.3.12.5 ENERJİ SEKTÖRÜNDE YAPILABİLECEK YAIRIMLAR
2.3.12.6 DİĞER SEKTÖRLERDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
2.3.13
SONUÇ
2.3.14
KAYNAKLAR
2.3.15
EKLER
2.3.15.1 KARŞILAŞTIRMA:
2.3.15.1.1 MALATYA’DA SANAYİDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLER
2.3.15.1.2 KAYSERİDE SANAYİDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLER
2.3.15.2 POTANSİYEL DOĞAL KAYNAK REZERVİ TABLOSU
2.4
SAĞLIK ATÖLYESİ-SAĞLIK ALAN RAPORU
2.4.1 GİRİŞ
2.4.2 HEDEF
2.4.3 TÜRKİYE’DE SAGLIĞA GENEL BAKIŞ
2.4.4 EMA BÖLGESİNDE SAĞLIGA GENEL BAKIŞ
2.4.4.1
NÜFUS DAĞILIMI
2.4.4.2
BÖLGE İSTATİSTİKLERİ
2.4.5 TÜRKİYE’DEKİ SAĞLIK PROBLEMLERİ VE KAYNAKLARI
2.4.5.1
FİNANS SORUNLARI
2.4.5.2
ORGANİZASYON SORUNLARI
2.4.5.3
SİYASİ VE BÜROKRATİK SORUNLAR
2.4.6 SAĞLIK TURİZMİ
2.4.6.1
SAĞLIK TURİZMİNDE TÜRKİYE’NİN GÜÇLÜ YÖNLERİ
2.4.6.2
SAĞLIK TURİZMİNDE TÜRKİYE’NİN ZAYIF YÖNLERİ
2.4.6.3
EMA BÖLGESİ SAĞLIK TURİZMİNDEKİ GÜÇLÜ YÖNLERİ
2.4.6.4
EMA BÖLGESİNIN SAĞLIK TURİZMİNDEKİ ZAYIF YÖNLERİ
2.4.7 EMA BÖLGESİMDE; FİZİK TEDAVİ & REHABİLİTASYON, İÇME VE KAPLICALAR
2.4.7.1
MALATYA’DAKİ İÇMELER;
2.4.7.1.1 İSPENDERE İÇMESİ
2.4.7.1.2 BALABAN İÇMESİ
2.4.7.1.3 HARAP ŞEHİR İÇMESİ
2.4.7.2
MALATYA CİVARINDAKİ İLLERDE BULUNAN KAPLICALAR
2.4.7.2.1 ILICA KAPLICALARI
2.4.7.2.2 BALIKLI KAPLICA
2.4.7.2.3 ÇERMİK KAPLICASI
V
94
94
94
94
95
95
96
96
96
97
98
98
98
99
99
99
99
101
103
105
105
105
111
117
120
120
120
121
123
124
124
127
128
128
128
128
129
130
131
131
132
132
132
132
132
132
132
133
133
2.4.7.2.4 BİN-KAP KAPLICASI
2.4.8 SAĞLIKTA SEÇME KONULAR
2.4.8.1
SAĞLIKTA ETKİN VERİ TOPLAMA VE İSTATİSTİK OLUSTURMA
2.4.8.1.1 ICD10
2.4.8.1.2 ELEKTRONİK HASTA KAYIT SİSTEMİ
2.4.8.2
HİZMET KALİTESİNİN ARTTIRILMASI
2.4.8.3
AKREDİTASYON
2.4.8.4
AKREDITASYONUN HASTALARA, ÇALIŞANLARA VE DIĞER KURUMLARA
KAZANDIRDIKLARI
2.4.8.5
PERSONEL VE ARAÇ-GEREÇ YETERLİLİĞİ
2.4.9 SONUÇ
2.4.10
KAYNAKLAR
133
134
134
134
135
135
135
136
137
137
139
2.5
SAĞLIK ATÖLYESİ-İKİNCİ ÇALIŞMA DÖNEMİ EKLENTİSİ
2.5.1 YERLİ HASTALARA YÖNELİK MALATYA’DA YAPILMASI GEREKEN ALT YAPI ÇALIŞMALARI
2.5.1.1
ULAŞIM VE HABERLEŞME ALT YAPISI
2.5.1.2
ARAZİ
2.5.1.3
SU
2.5.1.4
KATI ATIK BERTARAFI
2.5.1.5
BEYAZ BAYRAK UYGULAMASI
2.5.1.6
HASTA VE HASTA YAKINI EĞİTİM HİZMETİ
2.5.2 YABANCI HASTALAR İÇİN YAPILMASI GEREKEN ALT YAPI ÇALIŞMALARI
2.5.2.1
ULAŞIM VE KONAKLAMA:
2.5.2.2
EĞLENCE HİZMETLERİ
2.5.2.3
REKLAM
2.5.2.4
EĞİTİMLİ PERSONEL
2.5.3 AB VE TÜRKİYE’NİN SAĞLIK SİGORTA SİSTEMLERİ
2.5.3.1
OECD VE AB ÜLKELERİNDE ÖZEL SAĞLIK SİGORTASI
2.5.3.2
AB ÜLKELERİ ÖZEL SAĞLIK SİGORTACILIĞI YÖNELİMLERİ
2.5.3.3
TÜRKİYE’DE GENEL SAĞLIK SİGORTASI SİSTEMİ
2.5.3.3.1 GENEL SAĞLIK SİGORTA SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ
2.5.3.3.2 SİGORTA KAPSAMINDA OLMAYAN HİZMETLER:
2.5.3.3.3 GSS VE AİLE HEKİMLİĞİNİN DÜŞÜNÜLEN MUHTEMEL OLUMSUZ SONUÇLARI:
2.5.4 SAĞLIK HİZMETİNDE KALİTE
2.5.5 SAĞLIK TURİZMİNE YÖNELİK YATIRIMLAR VE TEŞVİK MEKANİZMALARI
2.5.6 EMA BÖLGESİNDE SAĞLIK TURİZMİNE YÖNELİK AÇILMASI GEREKEN BRANŞLAR
2.5.6.1
DİŞ TEDAVİ MERKEZİ:
2.5.6.1.1 ESTETİK DİŞ HEKİMLİĞİNDE BAZI UYGULAMALAR:
2.5.6.2
GÖZ TEDAVİ MERKEZİ:
2.5.6.3
ESTETİK CERRAHİ:
2.5.6.4
LABORATUVAR MERKEZİ:
2.5.6.5
HİPERBARİK OKSİJEN TEDAVİ MERKEZİ:
2.5.6.6
DİYABET KAMP MERKEZİ
140
140
140
140
140
140
140
140
141
141
141
141
141
142
142
143
143
143
143
144
144
145
146
146
147
149
150
151
152
153
2.6
EĞİTİM ATÖLYESİ-EĞİTİM ALAN RAPORU
2.6.1 GİRİŞ
2.6.2 EĞİTİMİN TANIMI
2.6.3 BİLGİ TOPLUMU
2.6.3.1
BİLGİ TOPLUMUNUN DİNAMİKLERİ
2.6.3.1.1 KÜRESELLEŞME
155
155
155
155
156
156
VI
2.6.3.2
İLETİŞİM VE ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ
156
2.6.3.3
MİKRO-ELEKTRONİK VE BİYO-TEKNOLOJİK GELİŞMELER
156
2.6.4 BEŞERİ SERMAYE KAVRAMI VE KALKINMAYLA İLİŞKİSİ
157
2.6.5 TÜRKİYE’DE BİLİŞİM TOPLUMU İÇİN VAROLAN DURUM
157
2.6.6 TÜRKİYE’DE EĞİTİMDE GÖZLENEN SORUNLAR
158
2.6.6.1
GENEL DURUM
158
2.6.6.2
EĞİTİM SİSTEMİMİZ İÇİN İFADE EDİLEBİLECEK SORUNLAR
158
2.6.7 TÜRKİYE’DE MESLEKİ TEKNİK EĞİTİM
159
2.6.8 PLANLAMA
161
2.6.8.1
EĞİTİM PLANLAMASI
161
2.6.8.2
EĞİTİM PLANLAMASI İLKELERİ
161
2.6.8.3
PLANLAMA MODELLERİ
162
2.6.8.3.1 İNSANGÜCÜ MODELİ
162
2.6.8.3.2 SOSYAL TALEP MODELİ
162
2.6.8.3.3 MALİYET-FAYDA ANALİZİ MODELİ
162
2.6.8.4
EĞİTİMDE PLANLAMA SORUNLARI
162
2.6.9 MALATYA’DA MEVCUT EĞİTİM DURUMU
163
2.6.9.1
İLK VE ORTA DERECELİ ÖRGÜN EĞİTİM KURUMLARI
163
2.6.9.1.1 OKUL ÖNCESİ
163
2.6.9.1.2 İLKÖĞRETİM OKULLARI
163
2.6.9.1.3 İLKÖĞRETİM OKULLARI OKUL, ÖĞRENCİ, ÖĞRETMEN, DERSLİK VE LOJMAN SAYILARI
163
2.6.9.1.4 ORTA ÖĞRETİM
164
2.6.9.1.5 GENEL LİSELER
164
2.6.9.1.6 MESLEKİ VE TEKNİK LİSELER
164
2.6.9.1.7 ÖZEL EĞİTİM
164
2.6.9.1.8 ÖZEL ÖĞRETİM
164
2.6.9.1.9 ÖZEL YURT VE PANSİYONLAR
165
2.6.9.1.10 MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI PANSİYON VE YATILI OKULLAR
165
2.6.9.2
YAYGIN EĞİTİM HİZMETLERİ
165
2.6.9.2.1 HALK EĞİTİM MERKEZLERİ
165
2.6.9.2.2 EĞİTİM MERKEZİ-ÇİRAKLİK EĞİTİM MERKEZİ
166
2.6.10
GZFT (SWOT) ANALİZİ
166
2.6.10.1 GÜÇLÜ YÖNLER
166
2.6.10.2 ZAYIF YÖNLER
167
2.6.10.3 FIRSATLAR
168
2.6.10.4 TEHDİTLER
169
2.6.11
PROBLEMATİK SEVİYE İÇİN ÖRNEK KONULAR
170
2.6.12
SONUÇ
170
2.6.13
KAYNAKLAR
172
2.6.14
EK TABLOLAR
172
2.7
EĞİTİM ATÖYESİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM ALAN RAPORU
2.7.1 ARAŞTIRMA HEDEFİ
2.7.2 GİRİŞ
2.7.3 EĞİTİMDEKİ TEKNOLOJİ
2.7.4 TEKNOLOJİ VE ÇOCUK GELİŞİMİ
2.7.5 EĞİTİM KURUMLARINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRENİM
2.7.6 ÖĞRETMENLER AÇISINDAN BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM
2.7.7 BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN OLUMSUZ YÖNLERİ
VII
177
177
177
178
179
180
181
182
2.7.8 BİLGİSAYAR YÖNETİMLİ ÖĞRENİM
2.7.8.1
UYGULAMA YAZILIMLARI
2.7.8.1.1 KELİME İŞLEMCİLER
2.7.8.1.2 VERİ TABANI PAKETLERİ
2.7.8.1.3 ELEKTRONİK TABLOLAR
2.7.8.1.4 ÇOKLU ORTAM (MULTİMEDİA) ANSİKLOPEDİLERİ
2.7.8.2
SINIFLARDA BİLGİSAYAR KULLANIMI
2.7.8.3
DERS SUNU ARACI OLARAK BİLGİSAYAR
2.7.9 BİLİŞİM EĞİTİMİ
2.7.9.1
YAZILIM EĞİTİMİ
2.7.9.2
SİSTEM&NETWORK EĞİTİMİ
2.7.9.3
AUTOCAD & 3D EĞİTİMİ
2.7.10
MALATYA İLİ STRATEJİK PLANI
2.7.10.1 MALATYA İLİ PAYDAŞ ÇÖZÜMLEMESİ
2.7.10.1.1 İÇ PAYDAŞLAR
2.7.10.1.2 DIŞ PAYDAŞLAR
2.7.11
MALATYA İLİ SWOT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLER / ZAYIF YÖNLER / FIRSATLAR / TEHTİDLER
2.7.11.1 GÜÇLÜ YÖNLER
2.7.11.2 ZAYIF YÖNLER
2.7.11.3 FIRSATLAR
2.7.11.4 TEHDİTLER
2.7.12
PROGRAM GELIŞTIRME BÖLÜMÜ STRATEJİK AMAÇ VE HEDEFLER
2.7.13
BILGISAYAR HIZMETLERI BÖLÜMÜ STRATEJİK AMAÇ
2.7.14
AB PROJELERI BIRIMI STRATEJİK AMAÇ
2.7.15
KAYNAKLAR
182
182
182
183
183
183
183
185
185
185
187
187
188
189
189
190
190
190
191
193
194
195
195
196
197
2.8
BİLİŞİM ATÖYESİ-BİLİŞİM ALAN RAPORU
199
2.8.1 KISALTMALAR
199
2.8.2 ARAŞTIRMA HEDEFİ
199
2.8.3 GİRİŞ
199
2.8.4 BİLİŞİM SEKTÖRÜ VE HİZMETLERİ
203
2.8.4.1
DONANIM FİRMALARI
203
2.8.4.2
YAZILIM FİRMALARI
203
2.8.4.3
WEB TASARIMI/DESTEK FİRMALARI
203
2.8.4.4
TEKNİK SERVİS
203
2.8.4.5
SMS VE İLETİŞİM SERVİSLERİ
203
2.8.4.6
BT DANIŞMANLIĞI
203
2.8.4.7
SATIŞ
204
2.8.5 MALATYA’DA BT SEKTÖRÜ NE DURUMDA
204
2.8.6 KAMU KURUMLARINDA BİLİŞİM
205
2.8.6.1
E-DEVLET
205
2.8.6.1.1 E-BIREY
205
2.8.6.2
KENT VERİ BANKASI VE BİLGİ SİSTEMLERİ
205
2.8.6.3
KÜTÜPHANELER, MÜZELER
206
2.8.6.4
HASTANELER
206
2.8.6.5
OKULLAR
206
2.8.6.6
KAMUDA BİLİŞİME DAYALI AR-GE
207
2.8.7 ÖZEL İŞLETMELERDE BİLİŞİM
207
2.8.7.1
BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÜRETİM VE GELİŞTİRME, PERSONEL BİLGİSİ, DEPARTMANLAR
ARASI İLETİŞİM
207
VIII
2.8.7.2
E-TİCARET
2.8.7.3
BT SEKTÖRÜNDE VE DİĞER SEKTÖRLERDE BT KULLANIMI KONUSUNDA TEŞVİKLER
2.8.7.3.1 KOSGEB
2.8.7.3.2 TEKNOLOJİ İZLEME VE DEĞERLENDİRME BAŞKANLIĞI (TİDEB)
2.8.7.3.3 AVRUPA BİRLİĞİ İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ (ABİGEM)
2.8.7.3.4 EUREKA
2.8.7.3.5 ÖZEL BIR NOKTA: TEKNOPARK (TEKNOLOJI GELIŞTIRME BÖLGELERI)
2.8.8 BİLİŞİM EĞİTİMİ
2.8.8.1
İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDA
2.8.8.2
TEKNİK LİSELERDE
2.8.8.3
ÜNİVERSİTELERDE VE YÜKSEK OKULLARDA
2.8.8.4
BİLİŞİM VE TEKNOLOJİ EĞİTİMİ VEREN KURSLAR
2.8.9 MALATYALILARIN BİLİŞİM VE TEKNOLOJİYE BAKIŞI
2.8.10
UYGUN YATIRIM ALANLARI
2.8.11
SWOT ANALİZİ
2.8.11.1 GÜÇLÜ YÖNLER
2.8.11.2 ZAYIF YÖNLER
2.8.11.3 FIRSATLAR
2.8.11.4 TEHDİTLER
2.8.12
SONUÇ
2.8.13
KAYNAKLAR
208
209
209
209
210
210
212
213
213
214
214
215
216
216
217
217
217
217
218
218
220
2.9
BİLİŞİM ATÖLYESİ-ÜLKEMİZDE MEDİKAL SEKTÖRÜNE DAİR ALAN RAPORU
222
2.9.1 GİRİŞ
222
2.9.2 TIBBI CIHAZ, ALET VE SARF MALZEMELERI
222
2.9.2.1
TÜRKIYE’DEKI DURUM
225
2.9.2.1.1 TEKNOLOJIK YAPILANMA
225
2.9.2.1.2 EKONOMIK YAPILANMA
226
2.9.2.1.3 YAPISAL DURUM
226
2.9.2.2
DÜNYADAKI DURUM
227
2.9.2.2.1 TEKNOLOJIK YAPILANMA
227
2.9.2.2.2 EKONOMIK YAPILANMA
227
2.9.2.2.3 YAPISAL DURUM
227
2.9.2.3
GELECEĞE YÖNELIK GELIŞME VE DEĞIŞIMLERI BELIRLEYECEK TEMEL EĞILIMLER VE ITICI
GÜÇLER 228
2.9.3 TIBBI CIHAZ, ALET VE MALZEME ALANINDA TÜRKIYE’NIN GÜÇLÜ VE ZAYIF YANLARI, TEHDIT
VE FIRSATLAR
228
2.9.3.1
GÜÇLÜ YANLAR
228
2.9.3.2
ZAYIF YANLAR
229
2.9.3.3
TEHDITLER
229
2.9.3.4
FIRSATLAR
229
2.9.4 GELECEK VİZYONU VE SOSYO-EKONOMİK HEDEFLER
230
2.9.4.1
VIZYONUN GERÇEKLEŞEBILMESI IÇIN GEREKLI SOSYO-EKONOMIK HEDEFLER
231
2.9.5 SEKTÖRLE BAĞLANTILI TEKNOLOJİK FAALİYET KONULARI VE TEKNOLOJİ ALANLARI
232
2.9.5.1
TEKNOLOJIK FAALIYET KONULARI (ÖNCELIKLER VE GEREKÇELER)
232
2.9.5.1.1 BİLGİ, ILETİŞİM VE ELEKTRONİK TEKNOLOJİLERİ
232
2.9.5.1.2 MALZEME VE HAMMADDE TEKNOLOJİLERİ:
232
2.9.5.1.3 MİKROELEKTRONİK, YARI ILETKEN VE SENSÖR TEKNOLOJİLERİ
232
2.9.5.1.4 BİYOTEKNOLOJİ:
232
2.9.5.1.5 NANOTEKNOLOJİ:
232
IX
2.9.5.2
TEKNOLOJI ALANLARI (ÖNCELIKLER VE GEREKÇELER)
2.9.5.3
ÖNCELIKLI TEKNOLOJI ALANLARINDA TÜRKIYE’NIN KONUMU
2.9.5.3.1 GÜÇLÜ YANLAR
2.9.5.3.2 ZAYIF YANLAR
2.9.5.3.3 TEHDITLER
2.9.5.3.4 FIRSATLAR
2.9.6 SONUÇ
2.9.7 KAYNAKLAR
2.10
İNSAN KAYNAKLARI ATÖLYESİ-İNSAN KAYNAKLARINI GELİŞTİRME BAŞLIKLI ALAN RAPORU
2.10.1
GİRİŞ
2.10.2
İNSAN KAYNAKLARI HAKKINDA
2.10.2.1 GLOBALLEŞEN DÜNYADA İNSAN KAYNAKLARI ALANINDA ÖNE ÇIKAN YAKLAŞIMLAR
2.10.2.2 İNSAN KAYNAKLARİNİN KARŞİLAŞACAĞİ ÖNEMLİ ZORLUKLAR
2.10.3
TÜRKİYE’DE DURUM
2.10.3.1 İSTİHDAMIN ARTIRILMASI
2.10.3.2 İŞGÜCÜ PİYASASININ GELİŞTİRİLMESİ
2.10.3.3 EĞİTİMİN İŞGÜCÜ TALEBİNE DUYARLI HALE GETİRİLMESİ
2.10.3.4 AKTİF İŞGÜCÜ POLİTİKALARININ GELİŞTİRİLMESİ
2.10.3.5 PLAN DÖNEMİ HEDEF VE TAHMİNLERİ
2.10.4
MALATYA’DA DURUM
2.10.4.1 NÜFUS
2.10.4.2 İŞGÜCÜ
2.10.4.3 NÜFUSUN EKONOMİK NİTELİKLERİ
2.10.4.4 İŞLETME İSTİHDAM ORANLARI
2.10.4.5 KOSGEB DESTEKLERİ
2.10.5
NELER YAPILABİLİR?
2.10.6
MALATYA IÇIN İK SWOT ANALIZI
2.10.6.1 GÜÇLÜ YÖNLER
2.10.6.2 ZAYIF YÖNLER
2.10.6.3 FIRSATLAR
2.10.6.4 TEHDİTLER
2.10.7
SONUÇ
2.10.8
KAYNAKLAR
2.10.9
EKLER
2.10.9.1 EK-1 İNSAN KAYNAKLARI HAKKINDA KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
2.10.9.2 EK – 2 2004 YILI KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİ
233
236
236
237
237
237
237
238
239
239
239
240
241
241
242
243
244
244
245
246
246
247
248
249
250
250
252
252
252
253
253
253
255
255
255
263
2.11
İLETİŞİM ATÖLYESİ-KENT GELİŞİM PLANI İLETİŞİM STRATESJİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNE DAİR
RAPOR 264
2.11.1
GİRİŞ-KENT GELİŞİM PLANLAMASI AMACI
264
2.11.2
KENT GELİŞİM PLANLAMASINDA İLETİŞİMİN ÖNEMİ
265
2.11.2.1 BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ
265
2.11.2.2 BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI
266
2.11.2.2.1 SİNERJİ OLUŞTURMAK:
266
2.11.2.2.2 MESAJ TUTARLILIĞI OLUŞTURMAK:
266
2.11.2.2.3 KURUMSAL BÜTÜNLÜK:
267
2.11.3
İLETİŞİM KAVRAMI
267
2.11.3.1 İLETİŞİM SÜRECİ
267
2.11.3.2 ETKİLİ BİR İLETİŞİMİN ŞARTLARI
267
X
2.11.3.3 ETKİLİ İLETİŞİMİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
2.11.3.4 HEDEF GRUPLARIN BELİRLENMESİ
2.11.3.5 İLETİŞİM HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ
2.11.3.6 MESAJIN TASARLANMASI
2.11.3.7 İLETİŞİM KANALLARININ SEÇİLİŞİ
2.11.4
BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİNDE TUTUNDURMA KAVRAMI
2.11.4.1 TUTUNDURMA ALT KARMASINI OLUŞTURAN BİLEŞENLER
2.11.4.1.1 REKLAM
2.11.4.1.2 KİŞİSEL SATIŞ
2.11.4.1.3 SATIŞ TEŞVİK (PROMOSYON)
2.11.4.1.4 HALKLA İLİŞKİLER:
2.11.4.2 TUTUNDURMA/TANITIM KARMASI ELEMANLARI
2.11.5
KAMUOYU OLUŞTURMA
2.11.5.1 İMZA KAMPANYASI
2.11.5.2 BASIN GEZİLERİ
2.11.5.3 BASIN TOPLANTISI
2.11.5.4 BASIN DUYURUSU / BASIN BİLDİRİSİ
2.11.6
KENT KAVRAMI
2.11.6.1 KENTLERİN VE METROPOLLERİN ARTAN VE DEĞİŞEN ROLÜ
2.11.6.2 TÜRKİYE’DE KENTLER VE KENTSEL SORUNLARIN ALGILANMASI
2.11.7
KENT ODAKLI İLETİŞİM STRATEJİLERİNİN OLUŞTURULMASI
2.11.7.1 STRATEJİK PLAN NELERİ İÇERİR?
2.11.8
MALATYA KENT GELİŞİM PLANI SWOT(GZFT) ANALİZİ
2.11.8.1 GÜÇLÜ YÖNLER:
2.11.8.2 ZAYIF YÖNLER
2.11.8.3 FIRSATLAR
2.11.8.4 TEHDİTLER
2.11.9
DÜNYADA YEREL MEDYA ÖRNEKLERİ
2.11.9.1 YEREL BASIN NEDİR?
2.11.9.2 YAYINCILIKTA YERELLEŞMENİN KAYNAKLARI
2.11.9.3 YEREL YAYIN SİSTEMLERİ
2.11.9.3.1 COĞRAFİ YERELLİK,
2.11.9.3.2 TOPLUMSAL YERELLİK
2.11.10 TÜRKİYE’DE YEREL BASIN OLGUSU VE YEREL BASININ DOĞUŞU
2.11.10.1
YEREL MEDYANIN ULUSAL MEDYA İLE KARŞILAŞTIRILMASI
2.11.10.2
MALATYA YEREL MEDYASI
2.11.10.2.1 BASIN TEMSİLCİSİ DERNEK VE KURULUŞLAR
2.11.10.2.2 GÜNLÜK GAZETELER
2.11.10.2.3 HAFTALIK GAZETELER
2.11.10.2.4 RADYOLAR
2.11.10.2.5 TELEVİZYONLAR
2.11.11 HEDEF KİTLE
2.11.12 PROJE PAYDAŞLARININ ROL VE GÖREVLERİN BELİRLENMESİ
2.11.13 MİADAP SWOT (GZFT) ANALİZİ
2.11.13.1
STRENGTH (GÜÇLÜ YÖNLER)
2.11.13.2
WEAKNESS (ZAYIF YÖNLER)
2.11.13.3
OPPORTUNİTY (FIRSATLAR)
2.11.13.4
THREAT (TEHDİTLER)
2.11.14 ÖNERİ, DÜŞÜNCE VE BAZI YARARLI BİLGİLER
2.11.15 KENT GELİŞİM PLANI DÂHİLİNDEKİ ÇALIŞMALARA ÖNERİLER (
XI
268
268
269
269
270
270
270
270
270
271
271
271
272
272
272
272
272
272
272
273
274
274
275
275
276
276
276
277
277
277
277
277
277
277
279
279
279
279
280
280
281
281
282
282
282
283
283
283
283
284
2.11.15.1
ÖNEM)
3
TÜRKİYE’DE KENT MÜZELERİ BOŞLUĞU (KENT KÜLTÜRÜ VE İLETİŞİM AÇISINDAN
284
HAZIRLANAN GELİŞİM PLANLARI
287
3.1
MALATYA BÖLGESEL ORTA MERKEZ (BOM)GELİŞİM PLANI
3.1.1 AMAÇ
3.1.2 GİRİŞ
3.1.3 BÖLGESİNDE ÖNCÜ MALATYA İÇİN VİZYON
3.1.3.1
MALATYA VE BÖLGESİNİN ORTA MERKEZ OLARAK PLANLANMASI
3.1.3.2
GELİŞTİRİLEBİLİR POTANSİYELLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GELİŞMENİN YÖNÜ
3.1.3.3
GELİŞMELERİ ÖNGÖRME VE ULUSAL POLİTİKALARLA UYUMLULAŞTIRMA, DÜNYA VE
TÜRKİYE 295
3.1.4 MALATYA VE BÖLGESİ İÇİN GELİŞİM STRATEJİSİ
3.1.4.1
GELİŞME EKSENİ BELİRLEME
3.1.4.1.1 TEKSTİL
3.1.4.1.2 KAYISI
3.1.4.2
KATILIMCI PLANLAMA
3.1.4.3
İŞ BİRLİĞİ OLUŞTURMA
3.1.5 HEDEFLER VE YAPILMASI GEREKENLER
3.1.5.1
GENEL HEDEFLER
3.1.5.2
SANAYİİ HEDEFLERİ
3.1.5.3
TİCARET HEDEFLERİ
3.1.5.4
TARIM HEDEFLERİ
3.1.5.5
HAYVANCILIK HEDEFLERİ
3.1.5.6
SAĞLIK HEDEFLERİ
3.1.5.6.1 ALTYAPI
3.1.5.6.2 SAĞLIK TURİZMİ
3.1.5.7
TURİZM HEDEFLERİ
3.1.5.8
ELEKTRONİK HEDEFLERİ
3.1.5.9
BİLİŞİM HEDEFLERİ
3.1.5.10 EĞİTİM HEDEFLERİ
3.1.5.10.1 ALTYAPI
3.1.5.10.2 MESLEKİ EĞİTİM
3.1.5.11 İNSAN KAYNAKLARI HEDEFLERİ
3.1.5.12 KÜLTÜREL HEDEFLER
3.1.5.13 İLETİŞİM HEDEFLERİ
3.1.5.14 KENTSEL DÖNÜŞÜM HEDEFLERİ
3.1.5.14.1 ŞEHİR MERKEZİ
3.1.5.14.2 ÜNİVERSİTE – ÇİFTLİK ALT MERKEZİ
3.1.5.14.3 KALE - KÖMÜRHAN ALT MERKEZİ
3.1.5.14.4 BATTALGAZİ ALT MERKEZİ
3.1.5.14.5 KARŞIYAKA - GEMİCİ ALT MERKEZİ
3.1.6 YAPILMASI GEREKEN EK ÇALIŞMALAR
3.1.7 ROL GÖREV TASARIMI
288
288
289
292
293
294
3.2
ORGANİZASYON ŞEMASI ÖNERİSİ-“ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ”
3.2.1 GİRİŞ
3.2.2 MALATYA’DA YEREL KALKINMA İÇİN NE YAPMALI?
3.2.2.1
BİZE DÜŞEN NEDİR?
325
325
326
326
XII
296
297
298
298
301
302
303
304
305
307
308
309
309
309
310
311
311
312
313
313
314
314
316
317
317
318
319
320
321
321
322
322
3.2.2.2
MALATYA’YI GELİŞMİŞ ORTA MERKEZ YAPMAK İÇİN YEREL KALKINMA VİZYONU NELERİ
İÇERMELİDİR?
328
3.2.2.3
VİZYONEL KALKINMA İÇİN YEREL SİVİL AKTÖR İHTİYACI
329
3.2.2.4
YEREL KALKINMAYI ÖRGÜTLEMEK İÇİN NASIL BİR ORGANİZASYONA İHTİYAÇ VARDIR?
329
3.2.3 ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ
330
3.2.3.1
ALTIN KAYISI GİRİŞİM GRUBU
330
3.2.3.2
NASIL BİR ORGANİZASYON YAPISI ?
330
3.2.3.3
AR-GE EĞİTİM VE DANIŞMANLIK BİRİMİ
333
3.2.3.4
GELECEĞİN PROJELERİ UYGULAMA BİRİMİ
334
3.2.3.5
KAYNAK OLUŞTURMA BİRİMİ
335
3.2.3.6
BAŞARI İÇİN DAYANIŞMA BİRİMİ
337
3.2.3.7
İLETİŞİM UYGULAMALARI BİRİMİ
339
3.2.3.8
YARATICI İSTİŞARE PLATFORMU
340
3.2.3.9
ALTIN YÖNETİM BİRİMİ
341
3.2.3.10 GENEL KOORDİNATÖRLÜK
342
3.2.3.11 TAMAMLAYICI KURUMLAR
343
3.2.3.11.1 ÜNİVERSİTE
344
3.2.3.11.2 BÖLGESEL KALKINMA AJANSI
344
3.2.3.11.3 MALATYA VALİLİĞİ
344
3.2.3.11.4 MALATYA BELEDİYESİ
345
3.2.3.11.5 MİLLETVEKİLLERİ
345
3.2.3.11.6 MTSO
345
3.2.3.11.7 MİAD
345
3.2.3.11.8 MASTÖB
346
3.2.3.11.9 KOSGEB
346
3.2.3.11.10 KAYISI BİRLİK
346
3.2.3.12 HANGİ KURUMLAR, HANGİ MEKANİZMALAR İÇİNDE NASIL YER ALACAK ?
346
3.2.3.13 NASIL BİR YAPILANMA SÜRECİ İLE OLUŞTURULMALIDIR?
347
3.2.3.14 İLİŞKİ ÇEVRESİNİN TARİFİ VE BU ANLAMDA GİRİŞİMİN BÖLGESEL VE ULUSAL YAPILARLA
İRTİBATI ? 349
3.2.3.15 GİRİŞİMİN OLUŞUM VE GELİŞİM STRATEJİSİ, TAKTİK TUTUMLAR
349
3.2.3.15.1 OLUŞUM STRATEJİSİ:
349
3.2.3.15.2 TAKTİK TUTUMLAR:
350
3.2.3.16 UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ
352
3.2.3.16.1 I.FAZ
352
3.2.3.16.2 II. FAZ
352
3.2.3.16.3 III. FAZ
352
XIII
ŞEKİL ve TABLOLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
ŞEKİL 1: MALATYA’DA TARIM ALANLARININ DAĞILIMI
25
TABLO 1: SEÇILMIŞ TARLA ÜRÜNLERININ EKILEN ALAN MIKTARLARI (HA)
25
TABLO 2: SEÇILMIŞ TARLA ÜRÜNLERININ ÜRETIM MIKTARI (TON)
26
TABLO 3: SEÇILMIŞ SEBZELERIN ÜRETIM MIKTARI (TON)
27
TABLO 4: SEÇILMIŞ MEYVELERIN ÜRETIM MIKTARI (TON)
28
ŞEKİL 2: BITKISEL ÜRETIM ORANLARI
28
ŞEKİL 3: SEÇILMIŞ CANLI HAYVAN SAYILARI
29
TABLO 5: SEÇILMIŞ HAYVANSAL ÜRÜNLER (TON)
30
ŞEKİL 4: BÖLGE VE İLLERDEKI ORMAN VARLIĞI (HA)
31
ŞEKİL 5: MALATYA SU ÜRÜNLERI ÜRETIM YÜZDELERI
31
TABLO 6: İHRACATÇI İŞLETME SAYILARI VE İHRACAT DEĞERLERI
33
TABLO 7: BÖLGE VE İLLERDEKI İHRACAT MIKTARLARININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
33
TABLO 8: İTHALATÇI İŞLETME SAYILARI VE İTHALAT DEĞERLERI
34
ŞEKİL 6: MALATYA GSYİH’SININ SEKTÖRLERE DAĞILIMI
36
TABLO 9: BÖLGE VE İLLERIN GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERI
37
ŞEKİL 7. MALATYA’DA IKTISADI FAALIYETLER KOLLARINA GORE NÜFUS
38
TABLO 1: BÖLGE VE İLLERDEKİ TARIM ALANLARININ DAĞILIMI (HA)
41
TABLO 2: SEÇILMIŞ TARLA ÜRÜNLERININ EKILEN ALAN MIKTARLARI (HA)
41
TABLO 3: SEÇILMIŞ TARLA ÜRÜNLERININ ÜRETIM MIKTARI (TON)
42
TABLO 4: SEÇILMIŞ SEBZELERIN ÜRETIM MIKTARI (TON)
42
TABLO 5: SEÇILMIŞ MEYVELERIN ÜRETIM MIKTARI (TON)
43
TABLO 6: SEÇILMIŞ CANLI HAYVAN SAYILARI
44
TABLO 7: SEÇILMIŞ HAYVANSAL ÜRÜNLER (TON)
45
TABLO 8: BÖLGE VE İLLERDEKI ORMAN VARLIĞI (HA)
45
3
TABLO 9: BÖLGE VE İLLERDEKI ORMAN ÜRÜNLERI VE MIKTARLARI (M )
45
TABLO 10: SU ÜRÜNLERI MIKTARI (TON)
46
TABLO 11: İHRACATÇI İŞLETME SAYILARI VE İHRACAT DEĞERLERI
46
TABLO 12: BÖLGE VE İLLERDEKI İHRACAT MIKTARLARININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
47
TABLO 13: İTHALATÇI İŞLETME SAYILARI VE İTHALAT DEĞERLERI
47
TABLO 14: BÖLGE VE İLLERDEKI İTHALAT MIKTARLARININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
47
TABLO 15: BÖLGE VE İLLERE GÖRE MEVDUATI OLUŞTURAN KESIMLER (TL)
48
TABLO 16: BÖLGE VE İLLERDE KULLANDIRILAN BANKA KREDILERININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI,
2004
48
TABLO 17: BÖLGE VE İLLERIN GSYİH VE MALI GÖSTERGELERI
49
TABLO 18: GAYRI SAFI YURTIÇI HASILA, 2004
49
TABLO 19: BÖLGE İLLERI GSYİH’ SININ BÜYÜME HIZLARI (1987-2000 DÖNEMI; YILLIK ORTALAMA;
YÜZDE)
49
TABLO 20: BÖLGE VE İLLERIN GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERI
50
TABLO 21. İŞKOLLARINA GÖRE İŞLETME VE İSTIHDAM SAYILARI
50
TABLO 22. TOBB SANAYI VERI TABANINDAKI KAYITLI İŞLETMELERIN İŞLETME / İSTIHDAM ORANI 51
TABLO 23. MALATYA İLI DEĞERLENDIRME
52
TABLO-1 OSBLERİN COGRAFİ BÖLGELERE GÖRE DAGILIMI
57
TABLO-2 MALATYA İLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
58
TABLO-3. 1. OSB YATIRIM DURUMU
58
TABLO-3. 2. FİRMALARIN SEKTÖREL DAĞILIMI
58
TABLO-4 DİĞER SANAYİLER
59
TABLO-5 MALATYA-ELAZIG-ADIYAMAN OSB DURUMU
60
TABLO-6 KAYSERİ OSBLERİNDEKİ FİRMALAR
62
XIV
47.
48.
49.
50.
51.
TABLO-7 MALATYA OSBLERİNDEKİ FİRMALAR
62
TABLO-8 MALATYA KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ
64
TABLO-9 KAYSERİ’DE KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ VE ÇALIŞAN İŞÇİ SAYISI
64
YILLAR İTIBARIYLE MALATYA VE TÜRKIYE İMALAT İŞYERLERI SAYISI
66
TABLO-10 YILLAR ITIBARI ILE IMALAT SANAYINDE ISYERI TOPLAMINDAN MALATYA’NIN ALDIGI PAY
67
52. TABLO-11 İMALAT SANAYINDE ORTALAMA ÇALISAN VE YARATILAN KATMA DEGER
67
53. TABLO-12 YILLAR ITIBARI ILE IMALAT SANAYINDE ÇALISANLAR VE SEKTÖRDE YARATILAN KATMA
DEGERDEN MALATYA’NIN ALDIGI PAY
68
54. TABLO-13 MADENCILIK VE TASOCAGI SEKTÖRÜNE ILISKIN GENEL BILGILER, 2000 YILI
69
55. TABLO-14 YILLAR ITIBARI ILE MALATYA MADENCILIK SEKTÖRÜNÜN ALDIGI PAYLAR
70
56. TABLO-15 MALATYA ISLENEBILIR DEMIR CEVHERI YATAKLARI
71
57. TABLO-16 MALATYA SORUNLU DEMIR CEVHERI YATAKLARI
72
58. TABLO-17 MALATYA’DA KROM YATAKLARI
73
59. TABLO-18 MALATYA ILININ DIGER BAZI DOGAL KAYNAK REZERVLERI
73
60. TABLO-19 YILLAR ITIBARI ILE MALATYA’NIN ELEKTRIK TÜKETIMI
74
61. TABLO-20 MALATYA ILINDE KULLANILDIGI YERE GÖRE ELEKTRIK ENERJISI TÜKETIMI
75
62. TABLO-21 ELEKTRIK TÜKETIMININ SEKTÖREL DAGILIMI, 2003
75
63. TABLO-22 MALATYA’DA BULUNAN HIDROELEKTRIK SANTRALLERI VE ÜRETIM MIKTARI
76
64. TABLO-23 MALATYA DOGAL GAZ KULLANIMINA ILISKIN SENARYOLAR VE 2020 PROJEKSIYONU 76
65. TABLO-24 YÜK TAŞIMALARINDA GELIŞMELER (MILYON TON-KM)
79
66. TABLO-25 MALATYA DEMIRYOLU HATLARI
80
67. TABLO-26 HAT KESIMLERI
80
68. TABLO-27 MALATYA DEMIRYOLU HAT UZUNLUGU, YOLCU SAYILARI VE TREN KILOMETRELERI, 2003
81
69. TABLO-28 MALATYA’NIN BAZI ILLERE KARAYOLU MESAFESI
82
70. TABLO-29 MALATYA ILINDE KAPLAMA CINSINE GÖRE DEVLET, IL, VE KÖY YOLLARI
83
71. TABLO-30 KÖYLERDE ASFALT YOL ORANI
83
72. TABLO-31 MALATYA ILINDE DEVLET YOLLARI DEGERLERININ DAGILIMI (TRAFIK YÜKÜ), BIN(1000 83
73. TABLO-32 MALATYA HAVA MEYDANI IÇ VE DIS HAT TASIMALARI
85
74. TABLO-33 YOLCU TRAFIĞI
85
75. TABLO-34 YÜK TRAFIĞI
85
76. TABLO-35 UÇAK TRAFIĞI
85
77. TABLO-36 MALATYA’DA YATIRIM YAPILMASI DURUMUNDA GELIŞIM BILEŞENLERININ
BULUNABILIRLIKLERI
95
78. TABLO-37 MALATYA’DA YATIRIM YAPILMASI DURUMUNDA SEKTÖREL YETERLIKLER
96
79. ÖNERILEN YATIRIMLARIN EKONOMIK KRITERLERE GÖRE YAPILABILIRLIK ŞABLONU
99
MALATYA’NIN POTANSIYEL DOGAL KAYNAK REZERVLERI
117
80. DOĞUDAN BATIYA DOĞRU ÖZEL LABORATUARLARIN ILLERE GÖRE DAĞILIMI
123
81. TURGUT ÖZAL TIP MERKEZI HASTA SAYILARI
126
82. 2005-2006 MALATYA İL GENELİ OKUL ÖNCESİ; OKUL, DERSLİK,ŞUBE ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ
DURUMU
172
83. 2005–2006 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İLÇELERE GÖRE İLKÖĞRETİM OKULLARI, ÖĞRENCİ, DERSLİK VE
DERSLİK BAŞINA DÜŞEN ÖĞRENCİ SAYILARI
173
84. YATILI İLKÖĞRETİM BÖLGE OKULLARI İLE PANSİYONLU İLKÖĞRETİM OKULLARININ ÖĞRENCİ
SAYILARI
174
85. PANSİYONLU ORTA ÖĞRETİM KURUMLARI ÖĞRENCİ SAYILARI
174
86. HALK EĞITIM MERKEZI MÜDÜRLÜKLERINCE AÇILAN KURSLAR VE KURSIYER SAYISI
176
87. TABLO 1- TÜRKIYE’DE BILGISAYAR SAHIPLIĞI VE INTERNET KULLANIM ORANI
201
TABLO 2- İNTERNET YAYGINLIĞI
202
XV
88. TABLO 3- ÜLKELERIN BILGI TOPLUMUNA HAZIR OLMA DURUMU (E-READINESS)
202
89. TABLO 4- TÜRKIYE BILIŞIM PAZARI
204
90. TABLO 5- MALATYA’DAKI İŞLETMELERIN BILIŞIM ALT YAPISI (KOSGEB SAHA ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI
MALATYA İLİ DEĞERLENDİRME RAPORU- 2005)
209
91. TABLO 6- BILIŞIM VE TEKNOLOJI ALANINDA ÜNIVERSITE, YÜKSEKOKUL VE TEKNIK LISELERDEN
MEZUN ÖĞRENCI SAYILARI
215
92. TABLO1:TEMEL EKONOMIK BÜYÜKLÜKLER
242
93. TABLO2:İSTIHDAM GÖSTERGELERI TÜRKIYE(%)
245
94. TABLO3:İSTIHDAM GÖSTERGELERI MALATYA-TÜRKIYE KARŞILAŞTIRMASI
248
95. KOSGEB İŞLETME VERİ TABANINA GÖRE İSTİHDAM
249
96. TOBB SANAYİ VERİ TABANINA GÖRE İSTİHDAM
250
97. 2004 YILI KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ VERIMLILIĞI GÖSTERGELERI
263
98. 2004 YILI KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ VERIMLILIĞI GÖSTERGELERI
315
99. ALTIN KAYISI GIRIŞIMI ORGANIZASYON ŞEMASI
332
XVI
1 PROJE ÖZELLİKLERİ
AMACI
Malatya yöresindeki işgücü yapısı, coğrafi konum, doğal kaynaklar, mevcut altyapı ve üstyapı,
ekonomik durum, sanayi envanteri benzeri çalışmalarla, analizlerin yapılması ve uygun yatırım
alanlarının tespit edilerek, uygun ve karlı yatırımların gerçekleştirilmesine, ekonomik, sosyal gelişme
ile ulusal ve bölgesel kalkınmaya esas teşkil edecek planların oluşturulmasına zemin hazırlamaktır.
Ayrıca, ülke ve dünya ekonomisinde yükselen değerlerin ve üretim dalları ile teknolojilerinin tespitine
yönelik inceleme yapmak çalışmanın diğer bir ayağıdır.
ÇALIŞMADA HEDEFLENEN ÇIKTILAR
 Malatya ve bölgesi ile ilgili işgücü yapısı, coğrafi konum, doğal kaynaklar, mevcut altyapı ve
üstyapı, ekonomik durum, sanayi envanteri benzeri veriler elde edilmesi ve analize uygun
klasifikasyonu.
 Ülke ve dünya ekonomisinde yükselen değerlerin ve üretim dalları ile teknolojilerinin
tespitine yönelik alan araştırması raporu.
 Malatya bölgesi için ortaya konacak stratejik planlara rehberlik edecek hedeflerin
belirlenmesi.
 Yerel ve bölgesel sorunların tespitine yönelik ilin kurum ve sivil toplum kuruluşları tarafından
savunulabilir bir metin elde edilmesi.
 Malatya iline ait sorunlar ve kalkınma hedefleri için alternatif çözüm önerilerinin ve
projelerinin önünü açabilmek adına belli tema ve konsept içeren örnek proje metinlerinin
ortaya çıkarılması.
ÇIKTILARIN SAĞLAYACAĞI KAZANIMLAR
A-KURUMSAL
Araştırma ile hedeflenen çıktıların elde edilmesi durumunda, araştırmayı talep eden kuruma şu
kazanımları sağlayacağı düşünülmektedir.
 Stratejik Planı yoksa disiplinlerarası bir inceleme çalışmasına dayalı olarak stratejik plan
yapma imkanı.
 Daha önce stratejik plan yapılmışsa bu planın güncellenmesi ve gerkli revizyonların tespit
edilmesinde kurum dışı gözlemle daha objektif ve rasyonel alternatiflerin ortaya konması
 Geniş sınırlar tarandıktan sonra, iyi hedeflenmiş ve cazip bir vizyon oluşturma imkanı
 Kurumun enerjisi ve kaynaklarını tüketen verimsiz alanların tespiti ve gözden düşürülmesi
 Kurumsal çalışma kültürünün oturmasına yardımcı olacak sürdürülebilir yol göstericiler elde
edilmesi
B-TOPLUMSAL
Araştırma ile hedeflenen çıktıların elde edilmesi durumunda, şu toplumsal kazanımları sağlayacağı
düşünülmektedir.
 Özellikle yöre toplumuna kendi kaynak ve imkan potansiyelinin üçüncü gözler tarafından
farklı bir klasifikasyoda aktarılması
 Toplumsal dönüşüm projelerinin oluşturulmasında altyapı ve kamuoyu oluşturulmasına
destek
 Toplumun söylentiler dışında, referans alabileceği sağlam çalışmaların önünü açmak yoluyla
toplumsal ilginin sistematik çalışmalara yönlendirilmesi
 Toplumsal aidiyet dugularının beslenmesine yol açacak ortak noktaların yazılı hale getirilmesi
suretiyle dayanışma projeleri ve çalışmalarına zemin oluşturmak
C-TEKNOLOJİK
Gerçekleşebileceği düşünülen kazanımlar.
 Özellikle alan araştırması sırasında derlenecek bilgiler mal ve hizmet üretimi teknolojilerinin
takip edilmesinde yol gösterici olabilecektir.
 İlin kaynak yapısına uygun sektörlerin tanıtılması ve niş oluşturmuş bölgelerin raporda
belirtilmesi suretiyle düşük maliyetli üretimi sağlayan organizasyonların teknolojilerine dikkat
çekilmiş olacaktır.
 İlin ihtiyacı olan yatırımların ve hitap edebileceği pazar büyüklüklerinin doğru tespitinde rol
oynaması durumunda, yapılacak yatırımlarda hedefe en uygun özelliklerde ve uygun
büyüklükte teknoloji yatırım planlamasına yardımcı olacaktır.
 Raporun, ilin yatırımlarında kabul görmüş yön gösterici bir misyon kazanması durumunda
yoğunlaşacak yatırım türlerine ilişkin teknoloji firmalarının da eş zamanlı olarak bölgeye
yatırım yapması yada mevcut firmaların yeni yatırımlara uygun arge çalışmasına girmesi
sağlanabilecektir.
ÇIKTILARIN UYGULAMAYA AKTARILMASI
İnceleme sonucunda elde edilecek çıktılar ve bu çıktıların yaygınlaştırılması işi, yeni çalışmaları
gerektirmektedir. Burada kısa bir yol göstermede bulunulmaktadır.
A-UYGULAMAYA AKTARIM ADIM VE MEKANİZMALARI
Çıktıların uygulamaya aktarılması, ayrıca hazırlanacak uygulama planlarını gerektirmektedir. Çıktılara
ilişkin uygulama planının yapılması konusunda bu çalışmada, aktörlerinin seçilmesi, yönetilmesi,
denetlenmesi, ara çıktıların kontrol edilmesi, revizyonların yapılması, sonuçların alınması ve akabinde
tamamlayıcı yatırım ve planların yapılması aşamalarını, izlenmesi gereken sürece yol göstermesi
açısından ifade etmekle yetiniyoruz.
B-UYGULAMAYA AKTARIM SÜRESİ VE TAKVİMİ
Uygulama planları yatırımcı kurum ya da firmaların mali ve organizasyonel güçleri de dikkate alınarak
optimum genişlikte yapılmalıdır. Uygulama planlarının ve takviminin hazırlanmasında, bu raporda
belirtilen hususların güncelliğini muhafaza edecek makul süreler ana kısıt olarak kabul edilmelidir.
Raporumuzda incelenen konular için uygulama planı kısa- orta ve uzun vade takvim kısıtları aşağıdaki
şekilde belirlenmiştir. Uygulama planlarında aşağıda belirtilen süreler için ara değerlendirmelerin
alınması ve revizyon ihtiyaçlarının kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu süreler uygulama planının türü
ve önem derecesi çerçevesinde değiştirilebilecektir.
Hedef
:K.V.
O.V.
2
U.V.
Bölgesel sektör hedefleri
: 2,5yıl 7 yıl
15 yıl
Üretim Tesisi Yeni Yatırım Hedefleri
: 1 yıl
3,5 yıl
Pazarlama Stratejileri
: 15 ay 2,5 yıl 4 yıl
Toplumsal Refleksler
: 2yıl
2 yıl
5yıl
18 yıl
RAPORU HAZIRLATANLAR
Malatyalı İş Adamları Derneği tarafından hazırlatılmıştır.
ANAHTAR KELIMELER, TANIMLAR VE KISALTMALAR
A-ANAHTAR KELİMELER
Malatya, Ekonomik Analiz, Yerel Araştırma, Sektör Analizi, Yatırım Analizi
B-İLGİLİ DİSİPLİNLER
Ekonomi, kamu ekonomisi, istatistik, işletme, maliye, kamu maliyesi, sosyoloji, şehir planlamacılığı
C-TANIMLAR-KISALTMALAR
Alan araştırmalarında kullanılan kısaltmalar için ilgili raporun başında kısaltmalar listesi kullanılmıştır.
Aşağıda ise araştırma sürecinde kullanılan yöntemde geçerli görev tanımlarına ait açıklamalar
bulunmaktadır.
Alan:
Dönem çalışmasındaki araştırma planlama konu başlığıdır.
Atölye:
Aynı alanda çalışma yapanların oluşturduğu çalışma grubudur.
Seviye:
Çalışmaların hangi aşamada olunduğunu gösteren statüdür.
Oturum:
Periyodik olarak yapılan her bir toplantıdır.
Seviye Değerlendirme Oturumu: Her bir seviye çalışması sonucunda katılımcılar ve yaptıkları
çalışmaların başarısını kritik edilerek puanlandırıldığı oturumun adıdır.
İşleyiş:
Seviye oturumlarının nasıl yapılacağını gösteren uygulama, kural ve
prensiplerin bütünüdür.
Statü:
Araştırmalara katılan üyelerin birikim ve tecrübelerini gösteren seviyedir.
Grup Yönetmeni: Araştırma grubunun yöneticiliği görevini üstlenmiş kişidir.
UYGULANABILIR BELGELER
Çalışmada başta Dokuzuncu Kalkınma Planı olmak üzere kamu otoritesinin ulusal öngörü ve hedefleri
göz önüne alınmıştır. Kalkınma planının yanı sıra kamu otoritelerinin ve üniversitelerin
yönlendirmelerini de ifade eden teşvik politikaları dikkate alınmak suretiyle ulusal ve bölgesel
3
hedeflerle uygun konu başlıkları seçilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede kalkınma planı yanı sıra
KOSGEB, Tübitak vb. kuruluşların desteklediği çalışma alanları dikkate alınmış ayrıca alanında kabul
görmüş kişi ve kurumların stratejik öngörüleri ifade edilmeye çalışılmıştır.
ARAŞTIRMA KAPSAMI
Araştırma Malatya ilindeki ekonomik değere dönüştürülebilecek potansiyeli belirlemeyi
hedeflemiştir. Potansiyel yatırımların kültürel ve çevresel etkilerini her ne kadar sosyal sorumluluk
duygumuz gereği göz önünde bulundurmaya çalışsak ta bu değerlendirmeler bu konuda profesyonel
kişi ve kurumlarca uygulama projeleri hazırlanırken ayrıca yapılmalıdır. Zaten kamu otoritesinin izin
mekanizması bu değerlendirmeleri kendi kuralları çerçevesinde ayrıca yapmaktadır.
Çalışma Malatya eksenli olmakla birlikte alt bölge tanımı gereken alanlarda Elazığ, Malatya, Adıyaman
Bölgesi (EMA) ele alınmıştır.
Bu çalışma Ekonomik Potansiyeli ölçmeye yarayacak bilgileri derlemeyi amaçlayan bir “alan
araştırması” yada “yerel ekonomik araştırma” olarak adlandırılabilecektir.
YÖNTEM
Araştırma yöntemi alan araştırmaları için şu şekilde belirlenmiştir. Araştırma ekibinin alan seçimi ve
görev dağılımı sonrasında her bir katılımcı seçtiği alanı tanımayı sağlayacak biçimde veriler toplar,
kaynaklar araştırır, uğraştığı alanla ilgili temel sorunları araştırır. Çalışma, “Araştırılan Alan”ın sunumu
ile sonuçlanır. Bu seviyede, ekip üyeleri, kendi seçtikleri alanlarda olabildiğince çeşitli kaynaklar
kullanarak ve veriler toplayarak sonuç raporu hazırlar. Araştırma yürütülürken grup yönetmeni ile
yöntem ve içerik açısından istişarelerde bulunulur. Ayrıca haftalık istişari toplantılarla ekip biraraya
getirilir. Alanlarda birden fazla kişi çalışma yapacağından aynı alanı paylaşan kişiler konuyu paylaşarak
da ayrı ayrı da araştırabilirler. Paylaşarak yaparlarsa ortak bir atölye çalışması yapmış olurlar. Her bir
atölyeye çalışmalarını tamamlaması için bu seviyede 10 haftalık süre verilir. 10. hafta sonunda
katılımcı raporları yürütücüye sunulur. Araştırmacıların tamamı toplam en fazla 6 haftalık oturum
süresinde sunumlarını yaparlar. Bu sunumlarda alanla ilgili bilgiler verilirken, araştırma sürecinde
kendileri açısından tespit ettikleri, çözüm üretilmesi gereken önemli problemler mutlaka belirtilir. 2,5
ay araştırma ve 1,5 ay sunum oturumları ve 1 ay kontrol ve olgunlaştırma süresi olmak üzere toplam
5 ay sürer. Atölyelerin sunum sırası ve ne zaman yapacağı baştan belirlenir. Takvimlendirilir. Takvime
uygun davranılır. Son oturum araştırmacıların birbirlerini değerlendirdikleri bir formu doldurmaları ve
yapılan çalışmaları kısaca sözlü olarak değerlendirmeleri yoluyla “Seviye Değerlendirme Oturumu”
yapılarak seviye tamamlanır. Sonrasında yayın editorü tarafından raporların araştırma raporuna
dönüşümü gerçekleştirilir.
Bu yöntemde yerel ekonomik arştırmanın bir veya bir kaç kişi ile değil, çok sayıda kişi tarafından
yapılması farklı konu başlıklarında daha dengeli bir ağırlıklandırma imkanı vermektedir. Kısıtlı kadro
ile hazırlanan araştırma raporları bir veya birkaç konuda yeterli araştırma seviyesini yakalasa da diğer
alanlardaki araştırmaların yetersiz kalması ya da ikinci ve üçüncü planda ele alınması riskini
taşımaktadır. Bizim uygulamamızda çalışma alanları farklı üyelere dağıtılmış ve Grup Yöneticisi ile
Grup Danışmanının bütün ekip üyelerinin çalışmalarına eşit mesafede olmalarına dikkat edilmiştir.
Yapılan istişari toplantılarda her bir araştırma konusu hem kendi bütünlüğü içerisinde hem de ilgili
olduğu diğer alanlar çerçevesinde ayrı ayrı ele alınmıştır.
4
Çok sayıda araştırmacının olması elde edilen bilgi verilerin doğruluğu ve güncelliğinin sağlanmasında
bir takım riskler de ortaya çıkarmaktadır. Grup yöneticisi ve Grup danışmanının kontrol ve
denetimleriyle bu risk minimize edilmeye çalışılmıştır. Ülkemizde özellikle bazı alanlarda sağlıklı veri
elde etmenin zorluğu ve kurumlar arası kayıt farklılıklar da gözönüne alınmıştır. Araştırmanın
hedefinden sapmasına sebep olabilecek ya da yanlış yönlendirmeye sebep olabilecek verilerin
kapsam dışı tutulmasına dikkat edilerek bu risk minimize edilmeye çalışılmıştır.
ARAŞTIRMANIN AR-GE NITELIĞI
Tübitak sistematiğinde aşağıda belirtilen faaliyetlere yönelik sistemli çalışmalar Ar-Ge kapsamında
değerlendirilir:
Daha önceden yapılan temel ve uygulamalı araştırma ve/veya pratik deneyimden elde edilen
mevcut bilgiden yararlanarak yeni malzeme, yeni ürün, sistem veya bilgi üretmek,
Yeni süreçler, sistemler ve hizmetler tesis etmek ya da halen üretilmiş veya kurulmuş olanları
önemli ölçüde geliştirmek,
Yurt dışında üretilen veya geliştirilen ürün, hizmet, sistem veya bilgiyi, ülke içerisinde üretmek
veya geliştirmek.
Araştırmamız bu üç çalışma sistemine de zemin hazırlamayı hedeflemiştir. Bu çalışma ve ortaya çıkan
raporla biz Ar-Ge sürecinin araştırma safhasını yerine getirmeyi hedefledik.
Daha önceden yapılan yatırımlar ve bunların gelişim seyirleri incelenerek il çapında
yapılabilecek yeni yatırımlara ilişkin ürün, sistem ve bilgi elde edilmeye çalışılmıştır.
Malatya ili ve bölgesine ilişkin yeni yatırım süreçleri, yatırım alanları, sistemler tesis etmek ya
da halen mevcut olanların önemli ölçüde önünü açacak bilgiler derlenmeye çalışılmıştır.
Malatya dışında ve yurt dışında meydana getirilen uzmanlaşmış alanların ve büyüme
potansiyeli gösteren pazarların Malatya bölgesinde oluşturulmasına kadar varacak gerçekçi bir
görünüm ortaya konulmaya çalışılmıştır.
ARAŞTIRMANIN YAYGIN ETKISI
Araştırma için oluşturulan ekibin elde ettiği tecrübe kazanımları daha ileriye götürebilimesi
adına, bu ekibe araştırma konularında kalkınma planları ve model teorem oluşturmaya
varacak şekilde yeni görevler tanımlanması suretiyle işbirliğininin devamına çalışılmaktadır.
Araştırmanın hazırlatıcı kurum üyelerinin yapacakları yatırımlarda yol gösterici olması işleviyle
bölgeye ve Türkiye'ye; katma değer, verimlilik, rekabet gücü, sosyal refah vb. açılardan katkı
yapması umulmaktadır.
Araştırma süresince elde edilen tecrübelerin ve yönteme ilişkin revizyonların yazılı hale
getirilmesi ile araştırma tekniği açısında dinamik bir süreç başlatılmıştır
Araştırma raporunun hazırlatan kuruma ve ilgili otoritelere sunulmaya hazır hale getirilecek
şekilde edit edilmesi ve klasifikasyona tabi tutulmasıyla benzer çalışmalara örnek görevi ifa
olunacaktır.
Araştırma yeni yatırımları, uygulama ve geliştirme projelerini teşvik etmektedir.
5
PROJE ÇIKTILARI
 Malatyalı İşadamlarının yatırımlarını yönlendirme de faydalanabilecekleri alan raporları
ortaya çıkarılmıştır.
 Malatya ili ile ilintili araştırma ve proje ekibi ortaya çıkmıştır.
 Oluşturulan araştırma ekibinin çalışmalara devam etmesi ileri seviye çalışmalara geçmesi
durumunda uygulama planlarının ortaya çıkarılması mümkün olabilecektir.
 Alan arştırmasının tamamlanmasıyla birlikte bir değerlendirme paneli düzenlenmiştir. Her bir
konu başlığında hazırlanan raporlar hazırlayıcıları tarafından konularında yetki
değerlendiriciler önünde sunulmuş, savunulmuş ve değerlendirmeler alınmıştır. Bu panel
hem akademik bir çalışma niteliği de taşımış hem de araştırma ekibinin nitelik kazanmasında
mesafe sağlamıştır.
BAŞARI ÖLÇÜTLERI
Ortaya çıkan alan raporlarının yayın haline getirilmesi ve dağıtılması sonrasında ortaya çıkacak geri
bildirimler ve çalışma ekibinin istek ve kararlılıkla araştırmalara devam etmesi bu çalışma için başarı
kriteri olarak değerlendirilebilecektir.
PROJE EKIBI
Araştırma Ekibinde, 7 çalışma grubunda(atölye olarak adlandırılmıştır) 12 farklı konuda toplam 18
araştırmacı görev almıştır. Bunlar Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi,
İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi öğrencileri ile 2 mezun kişi ve bir yardımcı
doçentten oluşmaktadır.
Proje Yürütücüsü ve Hazırlatan Kurum Temsilcisi
Proje Danışmanı
: Ahmet Turan KOÇER
:Yrd. Doç. Dr.Ferhat SAYIM
:Ahmet Turan KOÇER
:Yrd.Doç.Dr.Ferhat SAYIM
:
Yayın Editörü
Çalışma Grupları
 Kültür Atölyesi
o İsmail DEMİRTAŞ
 Sanayi, Ticaret Atölyesi
o MEHMET TUNÇ
o Mehmet VAROL
o Mustafa Emin GÜL
o Fatih CAMBAZOĞLU
 Sağlık Atölyesi
o Fatih ELBİR
o Furkan KIRIK
o Hakan MEMUR
o İbrahim Sinan BUĞUR
o Serkan BÖLÜKBAŞI
 Eğitim Atölyesi
o Yasin ASLAN
o Ferhat HAN
Şehir Kültürü Ve Ruhu
Sanayi ve Yatırımlar
Sanayi ve Yatırımlar
Ticaret, Tarım, Hayvancılık
Makine Sanayi
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Eğitim
Bilgisayar Destekli Eğitim
6
 Bilişim, Elektronik ve Telekomünikasyon Atölyesi,
o Ahmet Alper TECİMER
Bilişim
o Berat DOĞAN
Tıp Elektroniği
o Emre ARSLAN
Telekomünikasyon
 İnsan Kaynakları Atölyesi
o Yusuf ÇALIŞKAN
İnsan Kaynakları
 İletişim Planlaması Atölyesi
o Hakan ODABAŞI
Kent Pazarlama İletişimi
o Yasin EKİCİ
Kent Pazarlama İletişimi
7
2 ALAN ARAŞTIRMALARI - ATÖLYE ÇALIŞMALARI
Bu bölümde Malatya yöresi ile ilgili araştırma yapmak üzere yapılan iş bölümü çerçevesinde
oluşturulan atölyelerimizin raporları özetlenecektir. Raporların akademik ilkelere uymu konusunda
sorumluluk atölye çalışmasını yürüten ekibimiz üzerindedir. Alan başlıkları ve yazarları aşağıda
sıralanmıştır.
Kent Kültürü
Ticaret, Tarım, Hayvancılık
Sanayi Ticaret ve Yatırım
Sağlık
:İsmail DEMİRTAŞ
: Mustafa Emin GÜL
: Mehmet TUNÇ-Mehmet VAROL
Fatih ELBİR - Furkan KIRIK - Hakan MEMURİbrahim Sinan BUĞUR- Serkan BÖLÜKBAŞI
: Yasin ASLAN
: Ferhat HAN
: Ahmet Alper TECİMER
: Berat DOĞAN
: Yusuf ÇALIŞKAN
: Hakan ODABAŞI, Yasin EKİCİ
Eğitim
Bilgisayar Destekli Eğitim
Bilişim
Ülkemizde Medikal Sektörü
İnsan Kaynakları
Kent Pazarlama İletişimi
8
2.1 ŞEHİR KÜLTÜRÜ ATÖLYESİ – KENT KÜLTÜRÜ RAPORU
İsmail DEMİRTAŞ tarafından hazırlanan kent kültürü raporunda öncelikle “Kent Tanımları”, “Kentlerin
Tarihsel Gelişimi”, “Kentleşmeyi Etkileyen Unsurlar” ve “Türkiye’de Kentleşme” konuları işlendikten
sonra Malatya ili ayrıca tanıtılmıştır. Aşağıda bu raporumuzun Malatya bölümünü alıntılıyoruz.
2.1.1
GİRİŞ
Bu çalışmanın
amacı kent tanımları ve
kentlerin zaman sürecinde geçirmiş oldukları
evrimler ışığında, bir çoğumuzun çocukluk ilk gençlik yıllarını geçirdiği bir çoğumuzun da
hala yaşamakta olduğu ilimizin bu zaman tünelinde nasıl bir evrim geçirdiği özellikle
dünyayı her yöneyle etkileyen sanayi devriminin bir ürünü olan modern kent anlaşışının
gerek mimari gerek demografik gerekse sosyal ve kültürel anlamda kentimizi nasıl
etkilediği, geleneksel bir kentleşme planının olup olmadığını ve kentimizde
nasıl bir kent
hayat yaşandığını, şehrin kendini tanımlaya bileceği değerleri nelerdir, bu değerler
teknolojik gelişmeler karşısında kendini nasıl yenilemiştir. yada yenileyip yenileyemediğini
görmek, yaşadığımız mekanı tanımak amacı taşımaktadır. Çalışmanın ilk aşaması kentin
sosyo politik ve stratejik konumu, ülkeye katkıları, kentin var olan değerleri, geçmişten
günümüze taşıdığı tarihi ve kültür varlıklarını ortaya çıkarmak ve tanımlamaktır.
2.1.2
JEOPOLİTİK KONUMU
Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat Havzasında yer alan ilimiz, coğrafi konumu, tarihi
kervan yollarının - ünlü Kral Yolu ve İpek Yolu - üzerinde bulunması ve sahip olduğu
zengin su kaynakları nedeniyle, Neolitik Çağdan bu yana yerleşimlere sahne olmuştur.
Malatya- Sivas üzerinden Erzurum’a, oradan da Kafkasya ya uzanan karasu - Aras tabi yolu
özellikle ana doluya yerleşen Türklerin
ve doğu Anadolu Ermenilerinin göç yolunu
oluşturan önemli bir yoldur ve tarihin en eski yollarından biridir. Güneydoğu’ya açılan bir
diğer önemli yol, Malatya ve Diyarbakır üzerinden Mezopotamya ya uzanır. Bu yolun kent
tarihindeki önemi de Müslüman Arapların anadoluya geciş yolu olmuştur. Bir diğeri murat
Karasu- Van gölü yoludur. Güneyde dağlar arasında açılmış bir başka yol Adıyaman
üzerinden Urfa’yı Malatya ya ’ya bağlamaktadır. Sırtını doğu anadolunun yüce dağlarına
dayamış dağlarn eteğinde anadoluya açılan bir teras bir vaha gibidir.
Katip çelebinin
İfadesiyle tam bir ‘yol geçen hanı’ olan ilimiz tarihin her döneminde bu stratejik önemini
korumuştur.
Malatya’da birleşen bu yollar kuzeyde Kafkasya ya güneyde Çukurova. Mezopotamya ve
Suriye ye batıda ege sahillerine doğuda İran ve Uzakdoğu ya kadar uzanmaktadır. Bu
yolların temelleri akat kıralı Sargon zamanında atılmış ve o dönemden beri işlemektedir.
Mezopotamya ile Anadolu arasındaki ticaret ve kültür alış verişinin antik çağlardan beri bu
yollardan sağlanması yolların birleşim noktasında olan Malatya’yı kültürel askeri ve
anlamda önemli ve kültür çeşitliliğinin yaşandığı kozmopolit bir kent haline getirmiştir.
9
Kısaca sıralayacak olursak antik çağlardan başlayarak Hititler, Medler, persler, Romalılar,
Bizanslar, Müslüman Araplar, Selçuklular, Osmanlılar ve nihayet Türkiye Cumhuriyeti
devletlerinin egemenliğinde, tarih sahnesinde ki rolüne devam etmektedir. Bu sıralamayı
kuş bakışı kabul edecek olursak görmekteyiz ki Anadolunun tam kalbinde olan şehrimiz
günümüz doğu ve batı medeniyetlerinin de temelini oluşturan birçok medeniyeti
bünyesinde barındırmıştır.
2.1.3
TARİHİ
İzolu mevkii Cafer höyükte yapılan kazılarda yöre insanın M.Ö önce 7000 yılında paleolitik
mağaralardan çıkarak ilk defa tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları ve yerleşik köy hayatına
geçtikleri anlaşılmaktadır. Tarih kronolojisini takip ettiğimizde bölgedeki yerlişik hayatın
Aslantepe, Değirmentepe İsahöyük ve Fırıncıhöyükte de M.Ö 5000-3000 yılları arasında da
devam ettiği anlaşılmaktadır
Malatya’nın adına Hitit hiyeroglif kitabelerinde, Asur kitabelerinde rastlanmaktadır. Milid,
Melid, olarak adlandırılmış ve Hitit kitabelerinde dana başı veya dana ayağı ile tasvir
edilmiştir. Hitit, Asur, Medler, persler in egemenliğinde kalan şehir büyük İskender’in
Anadolu’yu ele geçirdiği M.Ö 4. yy da Helenistlik kültürünün etkisinde kalmıştır.
Malatya’nın
doğuyu batıya bağlayan bir düğüm noktası üzerinde bulunuyor olması
nedeniyle Romalılar için de çok önemli stratejik bir merkez olmuştur. Romalılar buraya
12.lejyon nu yerleştirerek ili doğudaki en önemli askeri üs haline getirmiş ve uzun yıllar
askeri bir us olarak kalmışlardır. Bizanslar döneminde özellikle Justinyanus zamanında bir
eyalet merkezi haline getirilmiştir. Bu dönemde şehir surları restore edilmiş ve şehir
müstahkem bir hale getirilmiştir. Gündüzbey, Yeşilyurt, yakınca, Banazı, Bostanbaşı, Tecde,
gibi yerleşim yerleri Bizanslar tarafından kurulmuştur. .Bizans krallı Jüstinyen şehri İran
saldırılarına karşı stratejik olarak bir savunma merkezi olarak gördüğünden şehre büyük
önem vermiştir.
Sözü edilen yerlerde Bisanslılar zamanında kalma mozaikli havuzlar ve ev kalıntılarına
rastlanmaktadır. Bu dönemde şehir önemli ölçüde Hıristiyanlaştırılmış ve Rum, Ermeni halk
yerleştirilmiştir. Bizanslarla Sasaniler arasında büyük bir meydan savaşı olmuş yenilgiyi
kabullenemeyen Sasani kralı I. Hüsrev şehri yakıp yıkmıştır. Daha sonra da şehir Bizanslarla
Müslüman Araplar arasında ciddi çekişmelere sahne olmuş ve sürekli el değiştirmiştir.
(MS.7.-10 yy.) İslam döneminde de sınır şehri olması ve doğu-batı yollarının kesişme noktası
olması hasebiyle şehrin Müslümanlaştırılmasına özel önem verilmiştir.
Bu bilgiler göstermektedir ki şehir bir sınır şehri olduğu için savaş meydanı gibi
kollanılmıştır. Her iki dini( İslam ve Hıristiyanlık) temsil eden devletlerin mücadelesi
yaklaşık üç yüzyıl sürmüş ve bu durum şehirde her iki dinden insanların yaşadığı
kozmopolit bir kültürün oluşmasına da zemin hazırlamıştır. Şehir Osmanlının sonlarına
kadar bu farklı din farklı millet çeşitliliğini devam ettirmiştir.
10
Şehrin Türklerle tanışması 11 yy da başlamıştır. Türklerin Anadolu’ya akınlar düzenlemeye
başlamasıyla birlikte ilk olarak 1057 yılında şehir Türkler tarafından ele geçirilmiş ancak
Bizanslar şehri geri almışlardır.
Şehir, Anadolu’yu ele geçirmek için sürekli akınlar
düzenleyen Müslüman Türklerle Bizanslılar arasında ciddi mücadelelere sahne olmuş ayrıca
11 yy da Bizanslar ve Türklerin akınlarından kaçan Ermeniler de güney batıya doğru inerek
Malatya ve Maraş yöresine yerleşmişlerdir.
Nihayet Bizansların Türkleri Anadolu’dan tamamen temizlemek için yapılan Malazgirt
meydan savaşını Türklerin kazanmasıyla birlikte Bizans hâkimiyeti Anadolu’da etkisini
yitirmiş,
Bizans hâkimiyetinin etkisini yitirmesiyle birlikte Anadolu ermenileri büyük
Selçuklu sultanı Melikşah’ın da desteğiyle Malatya Maraş Antakya ve Urfa yörelerini de
içine alan bir prenslik kurmuşlardır. Anadolu Selçukluları kenti kuşatmışlarsa da almayı
başaramamışlardır. Nihayet 1095 yılında Anadolu Selçukluları’nın efsanevi sultanı 1. Kılıç
Aslan 1095 yılında Malatya’yı kuşatır. Bu tarihte şehir nüfusunun büyük çoğunluğunu
oluşturan ermeni ve Süryani halk da savaşmaktan yana değildir. 1. Kılıç Aslan Şehri ikna
etmeye çalışırken bu sırada 1. haçlı seferinin başlaması yüzünden kuşatmadan vazgeçilir.
Şehir Danişmentler tarafından 1098 yılında kuşatılmış ve kuşatma 3 yıl sürmüştür.
Kuşatmaya daha fazla dayanamayacağını anlayan ermeni komutan Gabriyel şehri Antakya
prensliğine vermeyi teklif eder. Bu teklif üzerine harekete geçen haçlılar Malatya ya doğru
yola çıkar ancak haçlıların yapmış olduğu yağma ve zulümler yüzünden ermeni halk
tercihini danişmentlerden yana yapar ve ermeni halkın yardımıyla Malatya yakınlarında
pusuya düşürülen haçlı ordusu büyük bir yenilgiye uğratılır.(MS1100). Bunun üzerene şehir
yeniden kuşatılır. Anadolu’ya yeni bir haçlı seferinin düzenlenmesi üzerine kuşatmadan
yine sonuç alınamaz.
Haçlılar bu defada Danişmentler ve Anadolu Selçuklularının birlikte mücadelesiyle yeniden
bozguna uğratılır. Bu arada şehir içinde komutan şehir komutanı Gabriyel ve Rumlar,
Danişmentlere yardım ettikleri için
Ermeni ve Süryanilere karşı zulümler ve saldırılar
yapmaya başlamıştır. Zulme dayanamayan halk şehrin kapılarını Danişmentlere açarak şehri
danişmentlere teslim ederler. Şehri alan danişment gazi yerli halkın yaşantısına müdahale
etmemiş şehre buğday, öküz gibi zirai ihtiyaçlar dağıtılmış ve şehir bolluk ve saadet ülkesi
olmuştur. Bu tarihten sonra artık Malatya bir Türk yurdu olmaya başlamış ve Türk
hükümranlığında kalmıştır.(18 eylül 1101) Daha sonra şehir büyük Selçuklu, Anadolu
Selçuklu, danişmentler, ve diğer Türk beylikleri arasında ciddi çekişmelere sahne olmuş ve
dönem dönem el değiştirmiştir. Selçuklular şehre üstünlük ve asalet ifadesi olarak dar ülRifa unvanını vermişlerdir. (1224 )
1243 yılında Kösedağ savaşıyla Selçukların barbar Moğollara yenilmesiyle birlikte Moğol
saldırısına uğrayan şehirde kıtlık ve veba salgınları baş göstermiştir. Müslüman ve
Hıristiyan halk, aralarında para toplayarak Moğollara vermiş ve Moğolları şehirden
uzaklaştırmayı başarmışlardır. Ve yine Moğol saldırılarından dolayı şehir komutanının şehri
11
terk etmesi üzerine halk kendi arasında para toplayarak şehri korumak için asker tutmuştur.
Anadolu topraklarında kendine özgü ve mükemmel bir medeniyet kurmayı başarmış olan
tarihin yüz akı Selçuklular zamanında Malatya sanayi ve ticareti zengin ve ileri bir şehir
olmuştur. 1318 yılında Selçukluların tarih sahnesinden çekilmesiyle birlikte Anadolu’da
beylikler dönemi başlamıştır. Anadolu Timur un ve memlukların kontrolü altındadır. Sultan
yırlım Beyazıt han 1399 yılında şehri kuşatmış ve ele geçirmiştir ancak 1401 senesinde Timur
tarafından işgal edilen şehir tamamen yıkılmıştır adeta taş üstünde taş kalmamıştır. Şehir
artık sahipsiz ve kendi kaderine terkedilmiştir. Bu tarihlerde Malatya nüfusu otuz bin
civarındadır ve bu nün yaklaşık on bini Hıristiyan nüfustur. Yavuz Sultan Selim
tarafından1515 yılında çaldıran zaferiyle geri alındığında Malatya adeta bir enkaz yığını
halindedir. Şehir merkezi
yaşadığı yıkımlardan dolayı imarı mümkün olmayan mir
yıkıntılarla doludur. Artık 1924 yılına kadar bir daha şehir mertebesine yükselemeyecektir.
Osmanlı
döneminde
pek
gelişmeyen
şehir
gelişimini
cumhuriyet
sonrasında
hızlandıracaktır. XIX. yy başlarında Malatya şehri harap bir haldedir. Halk yılın büyük bir
zamanını bağlarda geçirmektedir. Şehirde salgın hastalıklar ve eşkıya saldırıları sık görülür
hadiselerdir.
Katip Çelebinin Cihannümasında ise Malatya(1730 yıllar) bayındır bir kasabadır. Genellikle
ceviz ve çeşitli meyve ağaçlarıyla dolu etrafı dağlarla çevrili, suları bol ve İstanbul yolu
üzerinde bulunan önemli bir konaklama merkezidir. Yolgeçen hanıdır. Bu tarihlerde
Osmanlı sultan Mahmut yönetimindedir. Ve ülke batıya açılmaya ve reformlar yapmaya
başlamıştır. Ancak Malatya şehir olarak bu yeniliklere tamamen kapalıdır. Malatya
Müslümanları bu yenileşmeyi Hıristiyanlaşma olarak görmektedir ve tepkilidirler. Bu
dönemde Anadolu’daki isyanları bastırmak üzere Hafız Ali Paşa görevlendirilmiştir. 1838
yılında Osmanlı ordusu komutanı Hafız Ali Paşa ordu karargahını Harput mezradan
Malatya ya taşıyınca askeri barındırmak için halkın evlerine el koyar ve halk yazları göçtüğü
Asbuzu’daki bağlardan şehre dönemez. Böylece halk artık Asbuzu’daki yazlık evlerinde
kalmaya ve buraya yerleşmeye başlarlar. Kışı Malatyada geçirip ayrılan ordunun arkasından
şehirdeki evler harabe halini almıştır. Bu sebepten halk artık eski kent merkezine dönmez ve
Asbuzu’ya yerleşir. 1839 da Hafız Ali Paşanın ordusu Kavalalı Mehmet Ali paşaya yenilir ve
Hafız Ali Paşa idam edilmekten son anda kurtularak sürgüne gönderilir. Bu arada
malatyada artık yeni yerine taşınmış ve eski Malatya kasaba unvanını artık Asbuzu’ya
kaptırmıştır. Tarih boyu yıkıntılara saldırılara maruz kalmış şehir 1850’lerden sonra yeni
yeni kurulmaya başlamıştır. Tarih 1895 i gösterdiğinde artık Malatya’da bir banka vardır. Bu
yeni şehir yemyeşil ve çöl ortasındaki mavi bir bulutu andıran daire seklinde genişleyen,
eski şehre Malatya’ya iki saat uzaklıkta kurulmuş bir şehirdir. Her evin meyve ağaçları
dolu bir bahçesi mutlaka vardı.
Kurtuluş savaşı yıllarında işgale uğramayan nadir illerimizden biridir. Cumhuriyetin
ilanıyla birlikte 1924 anayasasının 84. mad. İle Malatya artık şehir olmuştur. Cumhuriyetin
12
ilk yıllarında benimsenen devlet eliyle kalkınma sürecinde Malatya demir yoluna bağlanmış
1939 Malatya bez fabrikası ve tekel fabrikası kurulmuştur. Özellikle 1950’lerden sonra
ülkede etkisini göstermeye başlayan modern kent anlayışı İlimizi de etkilemiş ve şehir hızlı
bir kentleşme sürecine girmiştir.
2.1.4
SOSYAL YAPISI
Malatya’nın sosyal yapısı bütün özellikleri ile Türkiye sosyal yapısının küçük bir örneğini
göstermektedir. Malatya’nın Doğu, Güneydoğu, Güney ve orta Anadolu bölgelerinin hemen
hemen kesişme noktasında bulunması nedeniyle sosyal yapısı çeşitlilik ve zenginlik gösterir.
Tarih boyunca bir çok siyasi ve dini düşüncenin bayraktarlığını yapmış olan kette halen bir
çok farklı kültür yaşamaktadır.
Çalışmamızın birinci bölümünde de izah etmeye çalıştığım gibi bir toplumsal yapının kent
sıfatını kazanabilmesi için iki temel özelliğe sahip olması gereklidir. Birincisi mekanın
taşıdığı tarihi misyondan kaynaklanan sosyolojik anlamda bir kent yapısına sahip olması
yada sanayileşmiş olması sebebiyle bir sanayi kenti olması esas alınmalıdır. Yada iki kent
yapısını da bünyesinde barındıran bir yapı olabilir.
Bu çerçevede Malatya ilini değerlendirecek olursak; İlin tarihi özellikleri dikkate alındığında
Mezopotamya’da kurulmuş en eski kentlerden biri olduğunu görmekteyiz. Hatta
Anadolu’da kurulmuş bilinen en eski kent merkezlerinden biri Aslantepe höyüğüdür. Buda
ilin klasik anlamda bir kent gösteren en önemli delildir.
Öte yandan çağımız kent anlayışına göre ili değerlendirecek olursak burada kentin
demografik yapısı, insan ilişkilerinin karmaşıklığı, Kültürel yapısı, Mimarisi gibi değerlerini
inceleyerek bir yargıya varmak daha sağlıklı olacaktır.
2.1.4.1 İLİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ
Doğu’nun en kalabalık iki ilinden birisidir. İlimizin nüfusu yaklaşık olarak 853,yoğunluğu
72 kişi / Km2’dir. Ortalama nüfus artış hızı yüzde 19 dur. Bir evde yaşayan kişi sayısı
ortalama 5 kişidir. İlin okur yazar oranı %85 tir. İl nüfusunun gelişimi 1927 yılında yapılan
sayımdan başlayarak değerlendirildiğinde düzenli bir artış görülmediği zaman zaman da
azalmalar olduğu görülmektedir. 1935 yılında % 036.71 olan nüfus artış oranı, sonraki
yıllarda % 04.81’e düşmüştür. 1950’de nüfus artış oranı % 024.11’e çıkmıştır. Nüfusu 1954
yılında Adıyaman’ın il olarak ayrılması, Kemaliye ilçesinin Erzincan’a bağlanması ile %
068.79 oranında azalmıştır. Sonraki yıllarda artış devam etmiş ve 1985-1990 yılları arasında
yıllık artış oranı % 010.60 olmuştur. Nüfus dalgalanmaları ile ilde yaşayanların sayısı
sayımdan sayıma değişerek 1927’de 305.708 iken 1935’de 410.162, 1950’de 483.568, 1990’da
702.055 ve 1997 yılında ise 817.000 kişiye ulaşmıştır.
Şehir nüfusunun en hızlı arttığı dönem 1955-1960 yılları arasında olmuştur. Tarımın
makineleşmesi ile köylerde iş gücü fazlalığı doğmuş ve şehire göç hızlanmıştır.
13
Ayrıca 1986 yılında Karakaya Baraj gölünün hizmete girmesi ile köyleri baraj altında kalan
çok sayıda kişi de yine Malatya’ya göçmüştür.
Öte yandan 1994 yılından sonra terör ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle de özellikle
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin değişik illerinden çok sayıda insan Malatya’ya göçmüştür.
1980’li yıllarda kente göçenler ise çoğunlukla kamu yönetimi ve savunma hizmetlerinde
çalışan memur ve askerlerdir. Başta şehir merkezi olmak üzere öteki iskan alanlarına kısa
süreli yerleşmelerin en önemli nedeni 2. Ordu merkezinin Konya’dan Malatya’ya
kaydırılmasıdır.
Şehir merkezine gelen üçüncü grup ise kayısı, elma, meyve, şeker pancarı gibi sanayi
bitkilerinin hasadında çalışmak üzere kısa sürelerde gelen mevsimlik işçilerdir. 200 yılı
nüfüs sayımı verilerine göre şehirdeki nufus artış hızı %19 dur. İl nüfusunun % 47.5’i
Malatya ovasına yayılan merkez ilçede yaşamaktadır.
1990 yıllardan sonra doğudaki terör eylemlerinin tırmanması nedeniyle özellikle güney
illerimizden kentimize ciddi bir göç olmuştur.
İlin nüfus özelliklerini değerlendirecek olursak görülmektedir ki ülkemizde özellikle
1950lerden başlayan plansız kentleşme ilimizi de etkilemiş ve henüz tam olarak bir sanayi
kenti olamamasına rağmen aşırı derecede göç almaktadır. Çalışmamızın birinci bölümünde
bahsettiğimiz ekonomik yapıların bozulmasıyla tarımsal alanlardan kent merkezlerine
başlayan nüfus akışı ilimizde de belirgin bir şekilde yaşanmaktadır.
Kent merkezi gerek kendi köylerinden gerekse daha doğudaki ve güney doğudaki
illerimizden ciddi şekilde göç almaktadır. Kent merkezine gelen nüfus kent kültürünü
geliştirmekten ziyade kentin hali hazırdaki ekonomik ve kültürel zenginliklerini
tüketmektedirler.
Bu kontrolsüz nüfus akışı kentte gecekondulaşmanın hızlanmasına, kentin kültürel
değerlerinin yozlaşmasına neden olmaktadır.
Okullaşma çağı olan altı ve daha yukarı yaşlardakilerin % 90’ından fazlası okullaşmıştır.
Ekonomisinin önemli bir kısmını hala tarım ile karşılayan Malatya’da diğer birçok ilde
olduğu gibi 12 ve daha yukarı yaşlarda çalışan nüfusun % 64’ü tarım kesiminde görev
yapmaktadır. Çalışma çağındaki nüfus toplam nüfusun %73’ünü oluşturmaktadır. İlimizde
çalışma çağındaki nüfusun yoğun olmasına rağmen işgücüne katılım oranı düşüktür. Bunun
sebeplerinden biri kadınların işgücüne katılım oranının çok düşük olmasıdır. Kadınların
işgücüne (çalışanlar ve iş arayan işsizler) katılım oranı %11’dir.
2.1.4.2 Sosyal Hayat
Cumhuriyet sonrası dönemde hız kazanan sanayileşmeyle birlikte bir çok ilimizde olduğu
gibi Malatya’da da şehirleşme büyük bir ivme kazanmış buna bağlı olarak ortaya çıkan
14
‘modern kent’ kültürüne geçiş, sosyal ilişkilerde, değer, inanç ve tutumlarda bazı
değişimlere neden olmuştur. Ancak bu değişmeler geleneksel kültürün tamamen kayıp
olmayıp, yeni değerlerle birlikte, ama daha az etkili olarak sürmesini engellememiştir. Aile
içi akrabalık ilişkileri şehirde de güçlü ve yoğun olarak sürmektedir. Hızlı şehirleşmeye
karşılık aile yapısındaki değişim aynı oranda hızlı olmamaktadır. Her ne kadar çekirdek
aileye geçiş söz konusu ise de aile üyeleri desteklenen ve köyle bağlantısı süren bir aile
yapısı hala egemendir. Yaşlıların kültür değerlerini aktarmaları ve eğitimde görevlerini
sürdürmeleri Malatya’da on ve daha çok üyeli geniş ailelerin yaygın olmasına neden
olmaktadır. Cemaat özelliği gösteren köy sosyal yapısının Şehirleşme ile kayıp olmayıp,
akrabalık, hısımlık ve hemşerilik gibi geleneksel ilişkilerin sürdürülmesini sağlamaktadır.
Türk Psikiyatri Dergisinin 2001 yılında aralarında Malatya’nın da bulunduğu 15 ilde yaptığı
15-19 yaş grubu geçleri kapsayan araştırma sonuçlarına göre ilimizde
sigara ve alkol
kullanma alışkanlığı diğer iller göre oldukça düşük oranlardadır.Bu 15 il arasında gençlerde
sigara ve alkol alışkanlığında ilimiz sondan ikinci il olmuştur. Diğer zararlı alışkanlıklarda
(uçucu madde, eroin esrar gibi) ise kayda değer veriler elde edilmemiştir. İl nüfus
ortalamasının 25 yaş civarında olduğu düşünülürse, araştırmaya konu olan yaş grubunun
ilimizde ciddi bir nüfusu oluşturduğu kanaatini uyandırmaktadır. Bu bağlamda araştırma
ilimizde geç nüfusun sağlıklı bir yapıya sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Tabi bu veriler
beraberinde sahip olduğumuz bu genç nüfusun iyi bir eğitim almış, aklı hür vicdanı hür
sosyal korkuları olmayan geleceğe umutla bakan bireyler olarak topluma kazandırılması
sorumluluğunu da beraberinde getirmektedir.
Malatya - Emniyet Müdürlüğü verilerine göre ilimizde 2006 yılının ilk 5 ayında 150 intihar
girişimi ve 6 intihar olayı meydana gelmiştir. Bu durum oldukça ürkütücü ve
düşündürücüdür. Kent yaşamının getirdiği günlük yaşamın zorluğu, gelecek kaygısı
insanları hayattan soyutlayıp bunalıma sürükleye bilmektedir.
Kent insanının havaya suya ihtiyacı olduğu kadar kültürel ve sanatsal faaliyetlere de ihtiyacı
olduğu yadsınamayacak bir gerçektir. Bu çerçevede ilimizin de kültürel ve sosyal faaliyetler
açısından bir cazibe merkezi haline getirilmesi gereklidir. İlimizde Kısmen de olsa bazı sivil
toplum kuruluşlarının, üniversitenin çalışmaları sonucunda bazı sosyal etkinlikler
düzenlenmektedir. Ancak özellikle kentin genç nüfusu temel alındığında bu tür faaliyetlerin
istenilen konumda olduğunu söylemek mümkün değildir.
İldeki kültür sanat faaliyetlerinin kısmi etkinliklerden ziyade sivil toplum örgütleri resmi
kurum ve kuruluşlarının örgütlü çalışmaları şeklinde organize edilmesi ve kent insanın
bu faaliyetlere katılımları bir kent geleneği haline getirilmelidir.
2.1.5
EKONOMİK YAPI
Çalışan nüfusun sektörel dağılımına bakıldığında tarım ve tarım ürünleri, sanayi, ticaret,
mali kurumlur
ve diğerleri olarak sıralaya biliriz. Tarım sektöründe çalışanların sayısı
15
çalışan nüfusun %60 ından fazalasını oluşturmaktadır. Bunun en büyük nedeni ilde yaygın
olarak yapılan kayısı üreticiliğidir. Kurulduğu günden bu güne meyve bahçeleriyle ünlü
olan kentimizde kayısının ayrı bir yeri vardır. Malatyada üretilen kayısılar yaş meyveden
ziyade kuru kayısı olarak pazarlanmaktadır. Özellikle 1960 lardan sonra dünya piyasasına
açılan Malatya Kayısısı Dünya çapında ilgi gören bir marka haline gelmiştir. 150 milyon
doları aşan ihracat potansiyeli olan kayısı Malatya'da 60 bin kadar ailenin geçim kaynağını
oluşturmaktadır. Dünya kuru kayısı üretiminin %90 nını Malatya karşılamaktadır. İlin
kaderi önemli ölçüde kayısıya endeksli. Ancak Kayısının
tek ürün olarak Malatya için
yeterli olduğunu söyleyemeyiz. jeopolitik konumu ve tarihi misyonu düşünüldüğünde
İlimizin, Ortadoğu ve Orta Asya’nın baş ucunda bir sanayi ve ticaret merkezi haline gelmesi
işten bile değildir. Sanayisi genelde küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşmakta
ve
ağırlıklı olarak kentin kendi iç talebini karşılamaya yöneliktir. Öte yandan sahip olduğu
tarihi mirasla önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Ancak bu potansiyeli henüz
kullanamamıştır. Kentin sahip olduğu tarihi eserler çatı katına kaldırılmış eski eşyalar gibi
kendi kaderine terk edilmiştir. Oysa bu tarihi eserler gerekli düzenlemeler yapılıp yaşayan
kültüre dahil edilmesi halinde hem kentin sosyal yaşamını zenginleştirecek hem de kent
turizminin gelişmesine daha büyük katkı sağlayacaktır.
Kayısı: Kayısının anavatanı Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin'i içerisine alan geniş bir
bölgedir. Kayısı, M.Ö. IV. yüzyıl’da Büyük İskender'in seferleri sırasında Anadolu'ya
getirilmiş böylece Anadolu, kayısının ikinci vatanı olmuştur. Tüccarlar tarafından İtalya'ya,
Yunanistan'a götürülen kayısı ile İspanya ve İngiltere 13. yüzyılda, Fransa ve Amerika ise 17.
yüzyılda tanışabildi. Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye birinci sırada yer alıyor.
Türkiye'yi İspanya, İtalya, İran, Fransa, Yunanistan ve ABD izliyor. Böbrek ve karaciğer için
çok faydalı olan kayısının diğer faydaları arasında beyni düzenli çalıştırması, stresi
azaltması, kansızlığı önlemesi ve afrodizyak etkisini de sayabiliriz.
2.1.6
KÜLTÜREL YAPI
2.1.6.1 Mutfak Kültürü
Lezzetli bir mutfağa sahip olan Malatya mutfağında etin ve bulgurun önemli bir yeri
vardır.Çoğunlukla bulgur ve diğer malzemelerin karışımıyla yapılan 70 tür 'köfte'
bulunmaktadır. Bulgur, fasulye yaprağı, kiraz, ayva, üzüm ve dut yaprağı ile yapılan
sarmalarda da kullanılır.
Ayrıca kebaplardan, tatlılara kadar birçok yerde kullanılan kayısı ve ürünlerinin, damak
lezzetinde önemli bir yeri vardır. Yerel mutfağın gözde yemeklerinden kağıt kebabı ve içli
köftenin ise tadına doyum olmaz. Tanımlamanın yetersiz kalacağına inandığımız birbirinden
lezzetli ve çeşitli kayısı tatlılarını ise Malatya'yı ziyaretinizde mutlaka tatmalısınız.
Çorbalar : Mercimek çorbası, kavurmalı erişte - bulgur çorbası, tarhana, kara çorba, ,
gendime çorbası, kulak çorbası, döğme çorbası, pirinç çorbası, ayalı çorba, pirpirim çorbası,
16
kelle - paça çorbası, ekşili çorba, keşli çorba, gurut çorbası, aşure çorbası, malhıta çorbası
başlıcalarıdır. Yerel ağızda çorbaya, şorva denir.
Köfteler : Analı kızlı, içli köfte, sumaklı ekşili çorba, sıkma köfte, ayva köftesi, polat köftesi,
gıkırdaklı köfte, elmalı köfte, kurşungeçmez köftesi, gidirikli köfte, ciğer köftesi, haşhaşlı top
köfte, kabaklı çimdik köfte, yumru köfte, yumurtalı sıkma köfte, yoğurtlu balkabağı köftesi,
etli çiğ köfte, çiğleme, mercimekli çiğ köfte, keloğlan köftesi, yavandan patlıcanlı köfte,
bulama köfte, hirçikli köfte, pat köftesi, nahna köftesi...
Sarma ve Dolmalar : Dut yaprağı, kabak, pazı, ayva yaprağı, zeytinyağlı marul sarmaları,
fasulye yaprağı sarması, pancar yaprağı sarması, soğan dolması, kabak çiçeği dolması, Kiraz
yaprağı dolması, isot dolması, balcan (patlıcan) dolması, sığır dili dolması...
Et ve Sebze Yemekleri : Et tiridi, kabuk aşı, buğulama, sac kavurması, kaburga kebabı kağıt
kebabı, pıtpıtı pilavı ve çeşitli sebze yemekleri...
2.1.6.2 Geleneksel Sanatlar
Yöreye yönelik el sanatları, günümüzden 25-30 yıl öncesine kadar canlılığını sürdürürken
teknolojik gelişmeler ve değişen ihtiyaçlar sonucu unutulmaya, hatta kaybolmaya yüz
tutmuştur. Daha çok hediyelik eşya olarak rabet görmektedirler. Sofra bezi, perde, yazma
gibi ahşap kalıplarla ve baskı tekniği ile süslenmiş dokumalar; halılar, canlı ve renkli olan
kilimler, cicim; dövme, çekme germe gibi yöntemlerle yapılan bakır mutfak eşyaları;
ahşaptan yapılan ve "güm güm " denen yayıklar çıkrıklar, kaşıklar Malatya'dan alınabilecek
özgün hediyelik eşyalardır.
Bervanik baskıcılığı: Sanayileşmenin tüketim toplumlarını doğurmasıyla yeryüzünde
kaybolan sanatlardan biridir, Bervanik baskıcılığı. Son temsilcisi Hıdır Oral Usta’nın hayata
veda etmesiyle, artık bervanik baskıcılığıda tarihe karıştı. Malatya geleneksel kadın
giyiminin unsurlarından önlük olarak kullanılan parçaya bervanik derler. Halk arasında
peştamal, önlük, peşkir olarak anılır. Düz dokuma bez üzerine tahtadan yapılmış kalıplarla
işlenen çivit boyalı desenlerle yapılır. Baskı için kullanılan ‚Amerikan Bezi‛nin silindirsiz ve
dokumasının sık olması gerekir.
Manusa Dokumacılığı: Orta Asya kökenleri bilinen dokumacılık sanatının Malatya’da
uygulanan şeklinin adı Manusa dokumacılığıdır. Özellikle sanayileşme öncesinde ilin
ekonomik kültür yapısınad önemli bir geçim kaynağı olmuştur. Selçukluların son
döneminde (Ms 1400) kente 19.000
edet dokuma tezgahı olduğunu tarih kitapları
yazmaktadır. Manusa kelimesinin latince ‚el‛ anlamındaki Manus sözcüğünden geldiği
sanılmaktadır. Türkiye’nin sanayileşme çabalarının başlangıcı olan 1950’lere kadar Manusa
dokumacılığı özellikle Arapgir’in önemli gelir kaynağıydı. Manusa dokumaları her yerde
kullanılır. Yastık, yorgan yüzü, çarşaf, sofra takımı, desenli gömlek, pijama, yazma, şalvar,
baş örtüleri, kuşak ve mahalli giyimde kullanılan çiçekli kumaşların hemen hepsi manusa
17
dokumalarından yapılır. Kullanım yerine göre de en çok lacivert ve kırmızının yanı sıra,
turuncu, yeşil, mavi, kahverengi ve siyah renklerle dokunur.
Manusa dokumalarında Kemha, Arap dudağı, Kırmızı Çiçekli, Lacivert çiçekli, Simsimi,
Ufak Kareli, Yılan eğrisi, Sandıklı, Kuş gözü, Badem çiçek, Badem dal çiçek, Muş çiçek, Altı
Parmak, Beş parmak gibi isimler verilen desenler ve yöresel isimler kullanılır.
2.1.7
SİVİL MİMARİ
Malatya sivil mimarisi, şehrin kuruluşu ile birlikte başlamıştır. XIX.yüzyılın ikinci yarısından
sonra kent merkezinde ve çevresinde sivil mimari örneklerini yansıtan çeşitli yapılar
yapılmıştır. Ancak, yakın tarihlerde başlayan yeni yapılanma Malatya evlerini olumsuz
yönde etkilemiştir. Bunun kaçınılmaz sonucu olarak Malatya sivil mimari örneklerinden
birçoğu bilinçsizce yıkılmıştır. Günümüzde Malatya evlerinden bazıları koruma altına
alınmıştır. Malatya evleri çoğunlukla sokağa cephesi olan iki katlı evlerdir. Bunların hemen
hepsinde doğrudan doğruya sokağa açılan kapıları bulunmaktadır. Yörenin ikliminden
ötürü evler, kalın duvarlı ve birbirlerine uyumlu küçük pencereleri olan müstakil yapılardır.
Bazı örneklerde üç katlı evlere de rastlanmaktadır. Bu evlerin arkasındaki bahçelerde başta
kayısı olmak üzere, çeşitli meyve ağaçları bulunmaktadır Malatya evlerinde ana yapı
malzemesi olarak taş kullanılmıştır. Çevreden sağlanan ve işlemesi çok kolay olan koyu
renkte bazalt taşları bu evlerde kullanılmıştır. Duvarlar arasında ahşap hatıllara yer
verilmiştir. Ayrıca evlerin iç doğramaları, döşemeleri, tavanları, pencereleri, kapıları,
yüklükleri, merdivenleri ve sekileri ahşaptan yapılmıştır. Madeni olarak da kapı kilitlerinin
yanı sıra dövme demir çiviler de dekoratif şekiller halinde kullanılmıştır. Evlerin
avlularındaki zemin kat taşlık olup, genelde yassı plaka halinde taşlar yan yana dizilmiştir.
Ana giriş kapıları çoğunlukla çift kanatlıdır. Bu evlerin bahçe kapıları arabaların geçeceği
büyüklüktedir. Her kapıda birer tokmak olup, bu kapılarda diğer bölgelerde olduğu gibi
ahşap oymalara pek rastlanmaz. Yalnızca kapıların üst kısmında, birinci kat çıkmalarının
veya şahnişlerin kirişlerinde dekoratif bezeme ile karşılaşılır. Ana giriş kapısının üzerinde
rüzgârlık veya aydınlık olarak nitelenen ve çoğunlukla elips şeklinde pencereler bulunmakta
olup, bunlar demir kafeslerle korunur. Zemin kat pencereleri bu bölümlerde ambar, kiler ve
tandırlar olduğundan daha küçük olarak yapılmıştır. Bu kattaki odalardan birisine ‚Hızna
Odası‛ ismi verilir. Burası daha çok evin kileri konumundadır. Malatya sivil mimari
örneklerinden evlerin cephelerindeki pencereler üzerindeki kemerli alınlıklar dış cepheyi
tamamlamaktadır. Bu pencereler duvar kalınlıklarına göre bazen düz, bazen de mazgal
pencere niteliğindedir. Üst katlardaki şahnişli pencerelerin pervazlarının üzeri kemerlidir.
Malatya evlerinde cepheye çok fazla önem verilmiştir. Genellikle birinci katlar dışa taşkındır.
Bazen burada bütün cephe boyunca dışa taşkın olan Başodaya yer verilmiştir. Sokak
köşesinde bulunan evlerde ise her iki cepheden de çıkmalar yapılmıştır. Bir veya ikinci
katların bittiği yerde ise çatıya geçişlerde daha çok kavisli taşmalar görülmektedir. Bu
taşmalarda özel olarak kavislendirilmiş bağlantı kirişlerinin aralarına çıtalar yerleştirilmiş ve
18
üzerleri de çamurla sıvanmıştır. Cepheler çoğunlukla kireç badanalıdır. Çatının uçlarında
aşağıya doğru sarkan ahşap oymalar bir dantelâ gibidir. Malatya’nın konak tipi evlerinde
çatı üzerinden taşan, üç tarafı açık veya açık eyvanlara yer verilmiştir. Bunlar yazın oturulan
ve sıcak yaz gecelerinde yatılan evin havadar bölümleridir. Üst katlarda başodalar daha çok
misafirlerin ağırlandığı yerler olup, bu odalara ‚Makat‛ denilen sedirler yerleştirilmiştir.
Misafirler çoğunlukla üzerleri halı kilim ve minderlerle örtülü olan bu sedirlerde oturtulur,
ev sahipleri ise döşemedeki halı ve kilim üzerinde otururdu. Evlerin üst katındaki yatak
odalarında çift kanatlı ahşap kapaklı dolaplar bulunmaktadır. Ayrıca bu kapaklı dolabın
yanında veya içerisinde de gusülhanelere yer verilmiştir. Malatya evlerinin üst katlarında
başoda ve yatak odasının dışında bir de ‚Kış Damı‛ denilen mekân bulunmaktadır. Bu
bölüm yaz aylarında ev halkının günlük yaşamını geçirdiği yerdir. Aslında kış damı
dikdörtgen planlı, geniş bir oda şeklinde olup, bu odanın girişinin karşısına da ‚Limseki‛
denilen bir bölüm eklenmiştir. Bu bölüm oda seviyesinden daha yüksekte olup, buradaki
sekinin üzeri de halı ve minderlerle kaplanmıştır. XIX.yüzyılda yapılmış Malatya evlerinin
kış damı denilen bölümünde duvara yaşmaklı ve piramit külahlı bir de ocak yerleştirilmiştir.
Bu ocağın yanında çeşitli eşyaların konulduğu kapaklı dolaplar bulunmaktadır
XIX.yüzyılın sonlarında yapılmış olan ve Halk Eğitim Merkezi olarak kullanılan yapı
Osmanlının son dönem mimari eserlerindedir. Bütünü ile kesme taştan yapılmış olan
yapının ortasında uzun bir salon ve etrafında da çeşitli odalar sıralanmıştır. İçerisi kâgir olan
bu yapıda Malatya’yı ziyaret eden Atatürk kalmıştır. Ayrıca Cumhuriyet döneminde, 1933
yılına tarihlenen Gazi İlköğretim binası da biri bodrum olmak üzere üç katlı Neo-Klasik
üslupta yapılmış bir yapıdır.
Buraya kadar anlatılanlar güzel ama bundan sonrası düzensizlik, günümüz mimari
anlayışında ise bu köklü mimari geleneğinin hiç birine itibar edilmemiş tamamen betonarme
ve gelişi güzel yapılmış çok katlı binalardan oluşmaktadır. Ama 8 bin yıllık bir kentin sahip
olduğu mimari anlayışından bir andan vaz geçmiş olması gerçekten acı vericidir.
2.1.8
TARİHİ ESERLER
8000 yıllık bir mezopotamya kenti olan ilimiz tarihi eserler açısından zengin sayılabilecek bir
durumdadır. Son yıllarda bir çok ilimizde yapıldığı gibi bizimde bu tarihi eserleri günlük
sosyal hayatta kullanıma açmamız gerekmektedir. Bunu başara bilirsek eğer kentte
yaşayanlar malatyalı olmanın haklı gururunu bir kez daha yaşayacak ve kent kültürü daha
özgün bir yapı kazanacaktır. Özelliklede Pazar ekonomisinin hayatın bir çok alanında
sıradanlaşmaya yol açtığı ve yaratılmaya çalışılan tek düze kültür anlayışı ilimiz gibi halen
bir Anadolu kenti havası olan kent için anlar karşısında bir tehdit oluşturuyorken, Kültürel
değerleri yozlaştırmadan yaşamak ve yaşata bilmek büyük bir önem arz etmektedir.
19
2.1.8.1 MÜZE
Teşhiri yapılan ve yeni düzenleme ile yeniden ziyaretçilerin görüşlerine sunulacak olan
toplam 15.000 eser mevcuttur. Yapılan bilimsel kazılar sonucu gün ışığına çıkarılan, neolitik,
kalkolitik, Tunç çağı, Hitit, Urartu, Roma, Bizans, Selçuklu, çeşitli beylikler ve Osmanlı
dönemi medeniyetine ait eserler, Müzemizin zenginlikleridir.
2.1.8.2 NEMRUT DAĞI HARABELERİ
Doğu ve Batı Medeniyetlerinin, 2150 m. yükseklikte muhteşem bir piramitteki kesişme
noktası, Dünyanın sekizinci harikası Nemrut, Yüksekliği on metreyi bulan büyüleyici
heykelleri, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle, UNESCO Dünya Kültür Mirasında yer
almaktadır.
2.1.8.3 KALELER
Eski Malatya Kalesi: Eski Malatya'da olup geniş bir alanı kaplar. Yapımına Roma
İmparatoru I. Titus zamanında başlanmıştır. Daha sonra Bizans İmparatoru Justinianus (522565) zamanında son halini almıştır.
Eski Arapgir Kalesi: Sert kayalar üzerine inşa edilmiş kalenin temel kısımları blok taştan
diğer kısımları ise kesme taştan yapılmıştır. Anadolu Selçuklular Dönemi eseridir.
Doğanşehir Kalesi: Doğanşehir ilçesinde yeralan kale beşgen bir yapıya sahiptir. Romalılar
Devri'nde yapılmıştır.
2.1.8.4 CAMİLER VE TÜRBELER
Önemli camileri : Ulu Cami, Arapkir Ulu Cami, Yeni Camii,Yusuf Ziya Camii, Çarşı Camii,
Melik Sunullah Camii( Battalgazi ), Somuncu Baba Camii( Darande ), Molla Eyüp
Mescidi(Arapkir)' dir
Önemli kümbetler: Emir Ömer Türbesi, Sıddı Zeynep Kümbeti( Battalgazi ) ve Kanlı
Kümbeti( Battalgazi )' dir .
2.1.8.5 HANLAR
Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı: Eski Malatya'da dikdörtgen alan üzerine inşa
edilmiştir. 1632 tarihinde IV. Murat'ın silahtarı Bosnalı Mustafa Paşa yaptırmıştır. 1965-1970
yıllarında restore edilmiştir. Kervansaray Malatya da, restorasyondan sonra Uluslar Arası
sanatsal ve kültürel toplantılara ev sahipliği yapmaya başlamıştır.
Taşhan : Hekimhan ilçesinde Malatya Sivas karayolu üzerinde, Eski Darende'dedir. Selçuklu
Sultan Hanlarının geleneklerini devam ettiren bir yapıdır.
Bedesten: Eski Darende ilçesinde yer alan dikdörtgen bir yapıdır.
2.1.8.6 İLÇELERDEKİ TARİHİ ESERLER
Akçadağ : Çeşitlibüyüklükte mağaraları olduğu vadide,Geç Hitit Dönemine ait olduğu
düşünülen kaya kabartmaları bulunmuştur.
20
Arapgir : Tarihi eser açısından oldukça zengindir; Ulu Cami, Cafer Paşa Cami, Mirliva
Ahmet Paşa Cami, Mola Eyüp Cami, Gümrükçü Osman Paşa Cami Hamamı ve Çobanoğlu
Konağı sayılabilecek tarihi eserlerden bazılarıdır.
Arguvan : Karahöyük Köyü, İsa Köyü ve Tarlacık Köyüne bağlı Horumhan Mezrasındaki
Morhamam Höyükler'in yanı sıra Kızık Köyünde de Kutsal Balıklı Park bulunmaktadır.
Battalgazi : İlçede birçok cami,türbe bulunmaktadır. Karakaya Baraj Gölünün ilçenin çok
yakınında olması turizm açısından önemli getiriler sağlamıştır. Barajda su sporları ve balık
avı yapılabildiği gibi gemiyle baraj gezisine katılmak da mümkündür.
Darende : Tarihi ve turistik bakımdan oldukça zengin bir yapıya sahip olan ilçede cami ve
külliye gibi eserlerle Günpınar Şelalesi görülmeye değer yerlerdir. Mehmet Paşa Halk
Kütüphanesi, Somuncubaba Kütüphanesi, Es Seyyid Osman Hulusi Efendi Özel
Kütüphanesi ve Balaban Şeyh Abdurrahman Erzincani Kütüphanesinde nadide el yazması
eserler vardır.
Doğanşehir : Tarihi ve mesire yerleri açısından zengindir. Merkezde tarihi sur kalıntıları
mevcuttur. Sürgü Höyük yüzey kalıntılarının tarihi M.Ö. 2-4 bine kadar inmektedir.
Pütürge : Malatya'ya 74 km uzaklıktadır. Uzuntaş Köyünde bulunan ve M.S. 450'de yapıldığı
belirtilen Peri-Eş (Dilbersen) Kalesi, doğu yakası ilçe hudutları içinde yer alan Nemrut Dağı,
Gerar Kalesi ve Battalgazi Ziyareti gibi görülmeye değer tarihi yerler vardır.
Yazıhan : Malatya'ya 40 km uzaklıktadır. Tarihi eser olarak Fethiye Köyündeki Hasan Basri
Cami, Fethiye Höyük, Ansur (Buzluk) Mağaraları,Hacı Höyük, İriağaç Köyü Ünür Mezrası
Kalesi sayılabilir.
Kentin gerçekten kayda değer bir tarih mirası olduğu açıktır ancak bu potansiyelin işlenerek
gerek kente yaşayan halkın bu mirasla tanışmasını sağlamak ve kentin sosyal yaşantısının
bir parçası haline getirmek, gerekse de kente turist girişi sağlamak amaçlı olarak
canlandırılması gerekmektedir.
2.1.8.7 MESİRE YERLERİ
Malatya'yı çevreleyen bölge ziyaret edilebilecek bir çok yer sunar. Sultansuyu'nda , sadece
safkan Arap atları yetiştirilmez, ayrıca bu büyüleyici yer yakınında Sultansuyu Barajı'nın
oluşturduğu göl kenarında insanların piknik yapmasına fırsat tanır. Karakaya Barajı'nın
oluşturduğu göl şehirden 15 km. uzaktadır ve yaz ayları yerel halkın gözde piknik
mekanıdır. Bu gölde balık avına izin verilmektedir. Darende'nin 10 kilometre batısındaki
Günpınar Şelalesi insanların doğal güzelliğin zevkini çıkarıp, piknik yapacağı ve dinleneceği
bir yerdir.
21
Şehre yakın diğer dinlenme alanları Gündüzbey Pınarbaşı, Orduzu Pınarbaşı, Yeşilyurt ve
Konak kasabasındaki Horata Suyu'dur. Bunlar arasında Yeşilyurt ve Gündüzbey kirazıyla
ünlüdür. Kiraz hasat mevsiminde (Haziran ayı), Yeşilyurt'ta Kiraz Festivali düzenlenir.
Arguvan ilçesinin Kızık köyü tabiat güzelliği ile huzur vermekte, köyün koruma havuzunda
bulunan balıklar ise ziyaretçileri hayrete düşürmektedir. Burada bulunan bir su kaynağı ve
kaynaktaki balıklar kutsal kabul edilir. Bu nedenle balıkların yenmesine izin verilmez. Yerel
halk bu balıkları 'bulaşıkçı' olarak nitelendirmektedir. Çünkü balıklar köylülerin suya
bıraktığı kirli kapları temizlemektedirler.
2.1.9
SPORTİF ETKİNLİKLER
Doğa Yürüyüşü: Nemrut Dağı, Sultan Suyu Vadisi, Levent Vadisi ve Pötürge ilçesi yaylaları
doğa yürüyüşü sevenler için ideal yerlerdir.
Cirit: Ata sporu cirit, Malatya festivallerinin vazgeçilmez faaliyetlerindendir. Malatya'da
özel olarak yetişen atlar eşliğinde yapılan bu spor, yerli ve yabancı turistlerde büyük ilgi
uyandırmaktadır. Kentte aynı zamanda Türkiye’nin en önemli at yetiştirmek haralarından
birinin olmasınıda göz önüne alırsak cirit sporununun ülke ve dünya çapında ev sahipliği
yapması işten bile değildir.
Olta Balıkçılığı: Balık avlamayı zevk haline getiren balık severler için Karakaya Baraj Gölü,
Sultansuyu Baraj Gölü ve Sürgü Baraj Göllerinde olta balıkçılığı oldukça yaygındır. Çevrede
bulunan dinlenme mekanları da ziyaretçilere uygun ortamlar sunmaktadır.
Yamaç Paraşütü: İnönü Üniversitesi Havacılık kolu Yamaç Paraşütü eğitim ve atlama kursu
düzenlenmektedir.
2.1.10 MALATYA’DA FİKRİ HAYAT
Mezopotamya insanlık tarihinin başladığı ilk yerleşim yeri olarak bilinmektedir. Bu coğrafya
tarihinin her döneminde yeni düşüncelerin ve düşünce savaşlarının yaşadığı topraklar
olmuştur her düşünce her inanç yaşamıştır ve yaşamaktadır bu topraklarda. İnsanlık
teknolojide bilimde nereye ulaşırsa ulaşsın düşündürücü bir durumdur ki insanlık yaklaşık 9
bin yıldır ve hala bu topraklarda düşünceleri
çatıştırmakta ve bir biriyle haklı haksız
mücadele etmektedir. Malatya tarihi boyunca iş bu karmaşık Mezopotamya’yı özellikle
Batıya ve Ortasya ya bağlaşan dünyaya kapılarını açan bir mekan olmuştur. Durum böyle
olunca da yer yüzünde yaşan belki de bütün düşüncelerin saldırısına uğramış ve buda kente
düşünce çeşitliliğini kazandırmıştır.
Çaldıran savaşından sonra daha çok Osmanlının iç topraklarında kalması ve günümüzde de
cumhuriyetin iç kesimlerinde kalmış bir kent havasında olması belki kentin bu özelliğinin
pek fark edilmemesine neden olmuş olsa da halen şehirde tarihinin bir parçası olan bir
birinin alternatifi, birbirinin zıddı olan bir çok düşünce ve inanç bir arada yaşamaktadır.
22
Özellikle 1980 öncesi dönemlerde bu düşünce zenginliği bir birine düşman edilmeye
çalışılmış ve kent büyük karışıklıklara sahne olmuştur. Peki bu farklı düşünceler nerden
gelmektedir. Biraz bunu incelemenin yararlı olacağı kanaatindeyim. Bu incelemeyi yaparken
çokta gerilere gitmeden özellikle günümüzde etkisin sürdüren akımları ön plana çıkarmaya
çalışacağız bu çerçevede dört temel farklı düşünce akımından söz etmek mümkündür
birincisi özellikle Emeviler’le birlikte kente yerleşmeye başlayan ortadoks
İslam
düşüncesidir.
İkincisi olarak ele alınacak olursa özellikle Türklerin kente taşıdığı Horasandan ve Türkmen
illerinden kente akan tasavvufi İslam düşüncesidir.
Farklı bir düşüceler
aynı
dinden farklı itikatlar
bile kentte etkisini sürdürmüş farklı
felsefeler bir arada yaşamaktadır.
2.1.10.1 NERDEN GELİR BU “GARDAŞLIK”
Orta Asya Türk toplumlarının vazgeçilmezi olan ‚akı‛ lık ülküsü, ahilikle birleştirip bu
oluşumu da
kendilerine has yiğitlik, cömertlik ve kahramanlık vasıflarıyla süslemiştir.
İslamdan önce de Türk dini inanışı kardeşliğe önem veren misafiri uğursayan bir inançtır.
İslami devrede ise yaygın bir Şekilde hizmet yapan "ahilik 'teşkilatını
benimseyip bu
teşkilatı daha da kuvvetlendirdiler. Türkistan'dan Anadolu'ya uzanan sahada ticaret ve
sanatkarlar arasında sağlam bir bağlılık ve kardeşliğin devamlılığını sağlamaya çalıştılar
Bu kardeşlik geleneği Anadolu Selçukluları devrinde Anadolu’da gelişerek daha sonraları
esnaf ve sanatkarlardan oluşan bir teşkilat haline gelmiştir. Ve bir okul gibi Anadolu’nun
Türkleşip İslamlaşmasında Türk kültürü ve medeniyetinin yayılmasında gelenek ve
törelerinin yerleşmesinde çok önemli hizmetler görmüştür.
İşte bu topraklarda ‘Gadaşlık’ bir anne babadan olmanın ötesinde birlik beraberlik dostluk
ve cömertlik yiğitliğin bir ifade eden toplumsal bir kardeşliktir. Sıradanlığın ötesinde bin
yıllık bir geçmiş olan bir yaşam felsefesinin adıdır ‘gardaş’
23
2.2 SANAYİ VE TİCARET ATÖLYESİ – TİCARET, TARIM VE HAYVANCILIK
RAPORU
Sanayi Ticaret Atölyemiz eliyle iki rapor başlığında arştırmamız yürütülmüştür. Bunlar;
Ticaret, Tarım ve Hayvancılık
Sanayi, Ticaret ve Yatırım, olarak başlıklandırılmıştır.
Mustafa Emin GÜL tarafından hazırlanan “Ticaret, Tarım ve Hayvancılık” alan araştırması raporunda
Malatya’da Ticaret, Tarım ve Hayvancılığın yeri ve ülke ortalamaları karşısındaki durumu
incelenmiştir. Aşağıda bu rapor alıntılanmaktadır.
2.2.1
GİRİŞ
MİADAP Grubu, Sanayi ve Ticaret atelyesi olarak bu bölümde ticarete konu olan tarım ve
ticaret başlıkları altında Malatya’daki ticarti tanımaya çalışacagız, bu arada mevcut durumu
daha iyi kavrayabilmek için mali göstergelerden gayri safi yurt içi hâsıla ve istihdam verileri
de incelenecek. Tarım başlığı altında tarımsal ürünlerdeki mevcut durum için tarım
alanlarını, bu tarım alanlarına ekilen ürünleri, bu ürünlerin verimliliğini, sebze ve meyve
üretimini de inceleyerek, tarımın Malatya’daki yerini öğrenmeye çalışacağız,ve daha sonra
hayvancılığın ticaretteki yerini de öğrendikten sonra Malatya’nın ithalat ve ihracat verilerini
inceleyecegiz.bundaki amac ildeki ticari canlılığı kaynağını saptamak ve halkın ne üretip ne
tükettiğini, bunlardan hangi ürünlerin ithal hangilerinin yerli olduğunu öğrenip,daha sonra
inceleyeceğimiz mali göstergeleri olan etkilerini saptamaktır. Böylelikle ilin ticari durumunu
daha iyi öğrenerek mevcut sorunları görmüş olacağız. Problematik araştırma seviyesinin de
temelini teşkil edecek olan bu çalışma, mevcut durumu daha iyiye götürebilmek için
problem odaklı bir alan araştırması çalışması olacaktır.
24
2.2.2
TARIM
2.2.2.1 TARIMSAL ÜRÜNLER
2.2.2.1.1 Tarım Alanları
1. ŞEKİL 1: MALATYA’DA TARIM ALANLARININ DAĞILIMI
21%
Ekilen
Nadas
2%
47%
Sebze Bahçeleri
Meyve bahçeleri
ve, Bağlar
30%
KAYNAK: Türkiye İstatistik Yıllığı 2004, TÜİK(DİE)
Malatya toplam arazisinin % 35’i tarım alanı olarak kullanılmakta. Tarım alanlarının büyük
bir kısmı yani % 77’si tarla tarımında kullanılmakta geri kalan kısmında ise meyve sebze
bahçeleri oluşturmakta. Tarla olarak kullanılan alanların yaklaşık % 40 gibi büyük bir kısmı
ise nadasa bırakılıyor. Toplam tarım alanlarının ise ancak % 50’si ekonomik olarak
sulanabilmekte.
Tarla olarak kullanılan alanların % 40 gibi büyük bir kısmı nadasa bırakılması tarla
tarımında suzuz tarımın ne kadar fazla oldduğunu ortaya koyuyor.
Sebze bahçelerinin sadece % 2 olması, sebze üretiminin üzerinde durulması gereken bir
sorun teşkil ettiğini gösteriyor.
2.2.2.1.2 Tarla Ürünlerinin Ekilen Alanı
2. TABLO 1: SEÇİLMİŞ TARLA ÜRÜNLERİNİN EKİLEN ALAN MİKTARLARI (HA)
Malatya
Türkiye
Malatya/türkiye%
Buğday
123.694
9.100.000
1.36
Arpa
31.026
3.400.000
0.9
Mısır
119
560.000
0.02
Nohut
5.553
630.000
0.9
Fasulye
4.143
162.000
2.55
Yeşil Mercimek
18
62.000
0.02
25
Kırmızı Mercimek
424
380.000
0.12
Şeker Pancarı
3.563
315.303
1.13
Tütün
674
191.000
0.35
Kuru Soğan
318
82.000
0.39
Kuru Sarımsak
40
11.500
0.35
Patates
237
195.000
0.12
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
Seçilmiş tarla ürünlerinin ekilen alanlarına bakıldığında; buğday açık ara farkla ilk sırada
bunu arpa, nohut, fasulye ve şekerpancarı takip ediyor. Bu verilere gore Malatya’da ekilen
ve hasat edilen alanlara bakıldığında en yüksek orana tahıllar sahiptir. Aynı şekilde ikinci
sırayı Türkiye genelinde endüstriyel bitkiler, Malatya’da ise baklagiller almaktadır.
Fasulye, buğday ve şeker pancarı % 1’den fazla ekim alanı oranıyla Türkiyede önemli yer
işgal ediyor.
2.2.2.1.3 Tarla Ürünlerinin Üretimi
3. TABLO 2: SEÇİLMİŞ TARLA ÜRÜNLERİNİN ÜRETİM MİKTARI (TON)
Malatya
Türkiye
Malatya/Tür-kiye
%
Buğday
178.443
19.000.000
0.94
Arpa
66.913
8.100.000
0.82
Mısır
275
2.800.000
-
Nohut
5.358
600.000
0.9
Fasulye
6.413
250.000
2.56
Yeşil Mercimek
15
55.000
-
Kırmızı Mercimek
421
485.000
-
Şeker Pancarı
154.458
12.622.934
1.22
Tütün
741
152.856
0.5
Kuru Soğan
4.676
1.750.000
0.27
Kuru Sarımsak
266
98.000
0.27
Patates
4.140
5.300.000
-
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
Üretim miktarlarını değerlendirmeye aldığımızda birinci sırayı tahıl ürünleri alıyor, bunu
endüstriyel bitkiler takip ediyor, endüstriyel bitkilerden en önemlisi şekerpancarı olararak
karşımıza çıkıyor. Ekilme alanlarında üçüncü sırada yer alan şekerpancarı baklagillerden
daha verimli oldugu için üretim miktarında ikinci sırayı alıyor.
26
Ekilen ürünlerin ekim alanları ile üretim miktarlarını karşılaştırdığımızda en verimli ürün
olarak karşımıza şeker pancarı
çıkmaktadır, şeker pancarında sulama yapılması verimi
artıran en önemli etken iken suzuz tarımı yapılabilen tahıllardan ise arpa en verimli tarım
ürünü olarak karşımıza çıkıyor.
Bu verilerden yola çıkarak sulu tarımın artırılması ve sulanamayan alanlarda ise arpa gibi
sulama yapılmadan üretilebilen ürünlere yer verilmesi daha iyi olacaktır.sulu tarımın
yapılldığı alanlarda ise önceliği endüstriyel ürülere verilmesiyle daha fazla gelir elde
edilebilir.
2.2.2.1.4 Sebze Üretimi
4. TABLO 3: SEÇİLMİŞ SEBZELERİN ÜRETİM MİKTARI (TON)
Malatya
Türkiye
Malatya/Türkiye
%
Baş Lahana
476
629.000
-
Ispanak
1.708
220.000
0.78
Fasulye
622
545.000
-
Hıyar
5.947
220.000
2.7
Taze Soğan
2.214
1.780.000
0.13
Domates
51.172
9.820.000
0.5
Dolmalık Biber
7.214
1.370.000
0.5
Sivri Biber
1.021
420.000
0.24
Kavun
20.152
1.735.000
1.16
Karpuz
56.674
4.215.000
1.34
Patlıcan
1.253
935.000
0.14
KAYNAK: TÜİK(DİE),2003
Sebze üretiminde ilk sırayı karpuz alıyor bunu domates, kavun, dolmalık biber, ve salatalık
takip ediyor.
Yaprağı yenilen sebzelerden lahana ve ıspanak, baklagil sebzelerden fasulye, meyvesi
yenilen sebzelerden domates ve karpuz ile soğansı, yumru ve kök ssebzelerden de taze
soğan, ildeki sebze üretiminde önemli yeri olan sebzelerdir.
Türkiye içindeki payına bakıldığında salatalık, kavun ve karpuz ön plana çıkıyor, üretim
miktarı karpuza yakın olan domates ise Türkiye’de sadece % 0.5’lik paya sahip.
Verilenlerden yola çıkarak sebze üretiminde Malatya iddalı değil. Seracılık ilde henüz
benimsenmiş değil. Sebze üretiminin artırılmasıyla Malata’ya hem kendi ihtiyacını hem de
civar illerin sebze ihtiyacını karşılayacak şartlara sahip olmasına rağmen sebze üretimine
gereken değer verilmemektedir.
27
2.2.2.1.5 Meyve Üretimi
5. TABLO 4: SEÇİLMİŞ MEYVELERİN ÜRETİM MİKTARI (TON)
Malatya
Türkiye
Malatya/Türkiye %
Armut
3.639
370.000
1
Elma
15.764
2.600.000
0.6
Erik
765
3.600.000
-
Kayısı
220.475
330.000
66.8
Kiraz
1.618
210.000
0.08
Şeftali
1.058
460.000
-
Vişne
633
265.000
-
Ceviz
2.156
470.000
0.46
Üzüm
16.355
145.000
11.2
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
Malatya’da en önemli meyve olan kayısı, toplam meyve üretiminin % 83’ünü teşkil
etmektedir. Türkiye’deki payı ise % 67 gibi önemli bir paya sahiptir. Iklim şartlarından çok
fazla etkilenen kayısı yılara göre üretim miktarı değişmektedir.
Kaysıdan sonra üretim miktarını göre elma, üzüm, armut ve ceviz önem arzetmektedir
ancak Türkiye içerisindeki oranına baktığımızda üzüm % 11 gibi büyük bir paya sahip yani
Malatya’da üretilen kaysı ve üzüm Türkiye üretiminde önemli bir paya sahip olmaları bu
ürünlere ayrı bir değer katmaktadır.
2.2.2.1.6 Bitkisel üretim oranları
6. ŞEKİL 2: BİTKİSEL ÜRETİM ORANLARI
malatya
Malatya
meyveler
36%
sebzeler
9%
tarla ürünleri
tarla
ürünleri
55%
sebzeler
meyveler
Bitkisel üretim ve üretim değerleri incelendiğinde: türkiye’de tarla ürünleri üretimi toplam
üretimin
%66’sını,
sebzeler
%
20’sini,
ve
28
meyveler
ise
%
14’ünü
meydana
getirmekte.malatyada bu durum meyveler lehinde bir farklılık arzediyor.oranlara bakacak
olursak malatyada tarla ürünleri üretimi toplam üretimin %55’ini, sebzeler % 9’unu, ve
meyveler ise % 36’sını meydana getirmektedir.
2.2.2.1.7 Hayvansal Ürünler
2.2.2.1.7.1
Hayvan Sayıları Canlı
7. ŞEKİL 3: SEÇİLMİŞ CANLI HAYVAN SAYILARI
Kıl Keçisi
11%
Kıl Keçisi
sığır
31%
koyun
58%
sığır
koyun
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
Malatya’da tarımın önemli kolllarından biri de hayvancılıktır. Topraklarının yaklaşık yüzde
44’ü çayır ve meralarla kaplı olması hayvan yetiştiriciliği için gerekli olan ortamın olduğunu
göstermektedir. Ancak, özellikle köyden kente göç ve girdilerdeki dengesizlikler
hayvancılığı karlılıktan uzaklaştırmış ve bu sebeple de hayvancılık gereken gelişmeyi
gösterememiştir.
Malatya tarım il müdürlüğünün verilerine gore
Malatya’da küçük baş hayvan varlığı
içerisiinde ‘koyun’ varlığı ağırlıklı bir paya sahiptir.toplam sığır varlığının yaklaşık %22’si
kültür ırk sığırlardan, yaklaşık %53 melez, ve kalan ise yerli ırktan oluşmaktadır.
Son yıllarda kümes hayvanları varlığında dikkate değer bir artış görülen ilde özellikle etçi
tavuk varlığı önemli miktarda artmıştıır.
Malatya’da, tarım il müdürlüğünün verilerine gore, 9,928 adet kara kovan buna karşılık
57,930 adet fenni kovan bulunmaktadır. Bu değerlerle tTürkiye ortalamsına yakın olsa da
bulunduğu şartlar itibariyle Malatya’da bu değerlerin daha fazla olması beklenmektedir.
29
2.2.2.1.7.2
Hayvansal Ürünler Üretimi
8. TABLO 5: SEÇİLMİŞ HAYVANSAL ÜRÜNLER (TON)
Malatya
Türkiye
Malatya/Türkiye %
Kırmızı Et
4.242
366.962
1.15
Süt
155.977
10.611.011
1.46
Yapağı
401
46.457
0.8
Kıl
21
2.741
0.76
Tiftik
-
333
-
Beyaz Et
2.600
898.582
0.3
Bal
791
69.540
1.13
Balmumu
44
3.130
1.4
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
Üretilen hayvansal ürünler içinde süt ilk sırayı almaktadır. Türkiye’de olduğu gibi
Malatya’da da hayvancılık sektöründe ortalama karkas ağırlığı düşük olması et üretimini
olumsuz etkilemektedir.başka bir deyişle birim hayvan başına elde edilen verim
düşüktür.hayvancılığın ileri olduğu ülkelerde ortalama
sığır karkas agırlığı 250 kg
dolaylarında iken, Malatya’da 185 kğ,sığır başına süt verimi ise
ortalama 5.000-6.000
kg/laktasyon iken, Malatya’da 1800-2000 kg/laktasyondur.
Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerden elde edilen toplam hasıla tarımsal ürünler
hasılasından düşük olmasına rağmen Malatya’nın Türkiye canlı hayvan ve hayvansal
ürünler hasılası içindeki payı %1,5 kadardır.
30
2.2.2.1.8 Orman Ürünleri
2.2.2.1.8.1
Orman Varlığı
9. ŞEKİL 4: BÖLGE VE İLLERDEKİ ORMAN VARLIĞI (HA)
1.200.000,00
1.075.356,30
1.000.000,00
800.000,00
600.000,00
400.000,00
200.000,00
120.591,40
11.821,50
14.078
27.429
Normal
Koru
Bozuk
Koru
Normal
Baltalık
0,00
Bozuk
Baltalık
Açıklık
Alan
KAYNAK: Çevre ve Orman Bakanlığı,2003
Malatya’daki orman varlığına baktığımızda ormanlık alan sadece % 13 , bu yüzden malatya
orman potansiyeli sınırlı olan bir ilimizdir. İlin önemli orman alanları Pütürge, Doğanşehir,
Hekimhan ve Arguvan ilçeleri sınırlarında bulunmaktadır.
2.2.2.1.8.2 Orman Ürünleri
Malatya’da orman ürünleri ekonomik bir değer taşımadığından orman ürünleriyle ilgili
herhangi bir veri yayınlanmış değil.
10. ŞEKİL 5: MALATYA SU ÜRÜNLERİ ÜRETİM YÜZDELERİ
diğer
7%
siraz
22%
alabalık
41%
alabalık
sazan
siraz
diğer
sazan
30%
Kaynak: Tarım il müdürlüğü
31
Malatya ili tatlı su ürünleri üretiminde fazla çeşitlliğe sahip olmayıp , tatlı su ürünleri
üretiminin büyük kısmı kültür alabalık çiftliklerinden ve Karakaya baraj gölüne üreyen
sazan balıklarından oluşmaktadır. Toplam tatlı su ürünleri üretiminde alabalık % 41 ve
sazan balığı % 30 paya sahiptir. İlde alabalık üretimi özellikle Doğanşehir ilçesinde kültür
balıkçılığı kapsamında üretilmektedir. Ilde üretilen sazan ise büyük ölçüde Karakaya baraj
gölünden elde edilmektedir. Ancak Malatya şehir atık sularının uzun süredir hiçbir arıtma
yapılmadan karakaya baraj gölüne akıtılması, gölde yetişen balıkların ekonomik değerini
büyük ölçüde düşürmüştür.
2.2.3
TİCARET
Ticaret, iktisadi faaliyetler içerisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Iktisadi faaliyetler
zinciri içerisinde en geniş manada, iktisadi kıymetlerin el değiştirmesini ifade eden ticaret,
Pazar odaklı bir bakış açısı ile malın üretildiği andan başlayıp, alıcıya,nihayi tüketiciye
ulaşıncaya kadar geçen bölümü kapsamaktadır. Bu süreç ürünün, tüketim bölgelerine
taşınmasını, uygun koşullarda depolanmasını, tüketicinin arzu ettiği anda ve yerde tüketime
hazır tutulması gibi safhaları kapsamaktadır. Bu yönüyle ticaret, ekonominin en canlı ve
hareketli alanını oluşturmasının ötesinde, ürünleri tüketicinin arzuladığı yerde ve şekilde
hazır bulundurması nedeni ile ürünlere ekonomik değer kazandırmaktadır.ildeki ticari
hayatın düzeyi hem ilde üretilen ürünlerin bölge, ülke ve dünya pazarına sunulmasını hem
de dünya, ülke ve bölgede üretilen ürünleringetirilerek ilde tüketiciye sunulmasını
içermektedir. Birncisinin ilin kalkınmasına sağladığı katkı kadar ikincisinin ildeki
tüketicilerin tüketim kalitesi ve tatminini azamileştirmesine katkı sağladığı açıktır.
Günümüzde ticaret hayatındaki canlılık ülkeler ve iller için başlı başına bir cazibe nedeni
saayılmaktadır. Üretim alanında artan standartlar, ticaret alanında da (tüketim alanlarında
da) taleo edilir olmuştur. Bu nedenle günümüzde ne satıldığı kadar nasıl ve nerde satıldığı
da önemlidir. Bu nedenle ticaret hayatı içerisinde modern alışveriş merkezlerinin payı
artmaya devam etmektedir.
Bu bağlamda Malatya’da makro düzeyde görülen değişim
kendini hissettirmekte, ilde sayıları her geçen gün artmakta olan modern alışveriş
merkezleri, ilin toptancı-perakendeci ticari yapısını da değişime zorlamaktadır.ilde modern
alışveriş merkezlerinin açılması yerel sermaya ve ticaret kesimine yönelik bir tehdit olarak
algılanmamalı aksine ekonomik canlılık ve tüketim gücünün bir göstergesi olarak
görülmelidir. Bu trendin sürdürülmesi Malatya ilini bölgesel bazda ticaret üssü
yapablecektir.
32
2.2.3.1 İHRACAT
2.2.3.1.1 İhracatçı İşletme Sayısı ve İhracat Değerleri
11. TABLO 6: İHRACATÇI İŞLETME SAYILARI VE İHRACAT DEĞERLERİ
YIL
İHRACATÇI İŞLETME SAYISI
İHRACAT DEĞERİ(1.000$)
2001
82
65.303
2002
60
85.445
2003
75
109.593
2004
99
156.029
2005
113
138.888
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
Ilin dış ticaret potansiyeli dış ticaet istatistiklerine (özellikle ihracatı) tam olarak
yansımamaktadır. Malatya ilinin en önemli ihraç ürünü olan kayısı, Türkiye’nin ihraç ettiği
kuru kayısının tamamına yakınını oluşturmasına karşılık ihraç edilen kuru kayısının büyük
kısmının gümrükleme işlemlerinin başta İzmir olmak üzere sınır kapılarında
yapılıyor
olması nedeni ile ilin ihracat rakamlarına yansımamaktadır.
Malatya’da bulunan 2001-2005 yılları arasında ihracatçı işletme sayısında 2002 yılında düşme
olduğu, 2003-2005 yıllarında tekrar artış olduğu görülmektedir. Ihracat değerine
baktığımızda ise 2002’deki işletme sayısının azalmasına karşılık ihracat değerinde artış
devam etmiş ancak 2005 yılında işletme sayısı arttığı halde ihracat değerinde azalma
görülmektedir. Kişibaşı ihracat verilerine baktığımızda 1995’ten 2003’e kadar sürekli bir
düşüş gözlenmekte. TÜİK(DİE)’nin verilerine gore 1995’te kişibaşı ihracat 14 dolar, 2000
yılında 13 dolar ve 2003 yılına gelindiğinde bu değer daha da düşerek 6 dolara kadar
gerilemiştir.
2.2.3.1.2 Bölgenin İllere ve Sektörlere Göre İhracatı
12. TABLO 7: BÖLGE VE İLLERDEKİ İHRACAT MİKTARLARININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
İHRACAT
Malatya
Türkiye top
Malatya %
Tarım
1.973.790
2.953.527.154
0,07
Balıkçılık
0
97.510.389
0,00
Madencilik ve Taş
Ocakçılığı
79.786
639.014.865
0,01
(ABD DOLARI)
33
İHRACAT
Malatya
Türkiye top
Malatya %
İmalat Sanayi
3.270.470
58.688.015.991
0,01
Diğer
17.807
395.585.627
0,00
TOPLAM
5.341.853
62.773.654.026
0,01
(ABD DOLARI)
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
Malatya’daki başlıca ihracatın tarım ve imalat sanayi ürünlerinde olduğu, Türkiye geneli ile
kıyasladığımızda tarım sektörünün % 0.07, imalatın ise % 0.01 gibi bir orana sahip olduğu
görülmektedir.
Toplam ihracatın büyük bir çoğunluğunu tekstil ürünleri meydana getirmektedir.
2.2.3.2 İTHALAT
2.2.3.2.1 Bölgenin İllere Göre İthalat İşletme Sayısı ve İthalat Değerleri
13. TABLO 8: İTHALATÇI İŞLETME SAYILARI VE İTHALAT DEĞERLERİ
İTHALATÇI FİRMA
SAYISI VE İTHALAT
DEĞERİ
YIL
Malatya
TÜRKİYE
TOPLAMI
2001
41
37.062
İTHALATÇI İŞLETME
SAYISI
2002
63
39.037
(ADET)
2003
78
43.327
2004
80
48.056
2001
15.833
41.081.602
2002
27.426
51.391.386
2003
53.644
69.183.326
2004
39.992
97.370.108
İTHALAT DEĞERİ
(1.000 $)
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
Bölgenin ithalat verilerine bakıldığında da Malatya’da ithalatçı işletme sayısında 2001-2004
yılları arasında her yıl bir artış söz konusudur. 2004 yılı verileri baz alındığında; Malatya ili
80 ithalatçı işletme ile 39.992.000 $’ lık ithalat değerine sahiptir. İthalat değerlerine
baktıgımızda 2001’den 2003 yılına kadar artış olduğu fakat 2004 yılına gelindiğinde ithalat
değerinde yılına gelindiğinde bu değer daha da düşerek 17 $ kadar gerilemiştir.düşüş
34
gözlenmektedir. TÜİK(DİE)’den alınan kişi başı ithalat değerlerine baktığımızda 1990 yılında
43 $ iken bu değer 1995 yılında 70 $ olarak karşımıza çıkıyor, bu tarihten sonra kişi başı
ithalat değerinde sürekli bir düşüş göze çarpmakta, değerlere baktığımızda 2000 yılında 46 $,
2001 yılında 19 ve 2003
2.2.3.3 SERMAYE YAPISI-MEVDUAT VE KREDİLER
Ticaret bankaları, tasarruf sahiplerinin ellerindeki fonları mevduat olarak, belirli bir bedel
karşılığında (mevduat faizi) toplayıp bu fonları fon talep edenlere yine belirli bir bedel
karşılığında (kredi faizi) kullandırırlar. Bu işlevleri ile ticaret bankaları bir yandan fon
sahiplerine kazanç imkanı sağlarken, diğer yandan atıl fonları ekonomiye katarak ekonomik
kalkınmanın yaratacağı finansman açığını giderme işlevi görür.
Ekonomilerin tasarruf yaratma potansiyeli, ekonominin gelir yaratma potansiyeli ile
yakından ilgilidir. Artan gelir düzeyi tasarruf eğilimini artırır, artan tasarruf fon birikimini
hızlandırır. Diğer yandan ekonomik gelişme, yeni yatırım gerektirdiğinden fon talebinin
artması sonucunu doğurur. 2005 yılı itibariyle Malatya ili banka mevduatı toplamının, ülke
toplam banka mevduatı içerisindeki payı %0.31 olup, bu pay ile Malatya, illerin mevduat
miktarlarına gore yapılan sıralamanın 28.sırasında yer almaktadır.
Malatya’nın mevduat toplamının ülke mevduat toplamı içerisindeki payı 1996 yılında % 0,33
düzeyinde iken, 2000 yılında %0,27 düzeyine gerilemiştir. 2005 yılında ise bu değer %0,31
düzeyine yükselmiştir.
2.2.3.3.1 Mevduat ve Mevduatı Oluşturan Kesimler
Malatya’da mevduatı oluşturan kesime baktığımızda % 44,6 döviz tevdiatı, % 26,6 tasarruf
mevduatı, % 18 ticari kuruluşlar ve bankalar mevduatı oluşturmaktadır. Bu sonuca bakılarak
Malatya ilindeki mevduatın çok daha azını ilde krediye dönüştürdüğü söylenebilir. 2003 yılı
itibariyle ilin kredi mevduat oranı yani ilde kullanılan kredilerin ilde yaratılan mevduat
tutarına
oranı % 26,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Başka bir deyişle ilin her 100 TL’lik
mevduatın sadece 26,6 TL’si ilde kredi olarak kullanılmıştır.
2.2.3.3.2 Krediler ve Kredilerin Sektörel Dağılımı
Banka kredilerinin sektörel dağılımı incelendiğinde Malatya’da ihtisas dışı krediler yüksek
orandadır. 2003 verilerine baktığımızda istisas kredileri % 29, istisas dışı krediler ise % 71
gibi bir orana sahiptir. İhtisas kredileri içerisinde yeralan tarımsal kredilerin toplam krediler
içerisindeki oranı % 20 düzeyindedir. Tarımsal kredilerin payı, gerek ülke ve gerekse bölge
ortaamasının üzerindedir. Diğer yandan ihtisas dışı krediler grubunda (ticari krediler vb.)
kullaılan kredilerin payı % 73 olan bölge ortalamasının ve %90 olan ülke ortalamasının
gerisindedir.
35
2.2.4
MALİ GÖSTERGELER
2.2.4.1 GSYİH
Ilde 1990 yılı itibariyle kişibaşına yurtiçi hasıla 1744 $ düzeyinde iken 2000 ve 2001 yıllarında
ülkemizin yaşadığı ekonomik kriz nedeni ile kişi başına yurtiçi hasıla 2001 yılında 1417 $
gerilemiştir. Son yıllarda ekonomide yaşanan iyileşme nedeniyle kişibaşı yurtiçi hasıla 2006
yılı itibariyle 3500 $ seviyelerini görmüştür. Malatya ili kişibaşına yurtiçi hasıla tutarının
ülke ortalamasında tekabül ettiği orana bakılacak olursa, 1990 yılında % 65,69’una tekabül
eden il kişi başına yurtiçi hasıla tutarı, 1995 yılında % 68,9’a yükselmiş, 2001 yılında yaşanan
ekonomik buhran dolayısıyle % 66 düzeyine gerilemiş, son beş yılda ise büyüme oranı ülke
büyüme oranına parallel gittiğinden bu değer değişmemiş ve % 66 civarında kalmıştır. Kişi
başına yurt içi hasıla tutarında Türkiye ortalamasının yakalanması ilin önünde duran önemli
bir hedeftir.
Ilde yaratılan gayri safi yurt içi hasılası incelendiğinde mevcut kalkınma çabasının gayri safi
yurt içi hasıla miktarını ılımlı olarak artırdığı görülmektedir. Ancak tüm kalkınma çabalarına
karşılık ilin ülke gayri safi yurt içi hasılasından aldığı pay % 0.8 düzeyinde kalmıştır. Başka
bir deyişle son on yıllık dönemde Malatya ülke gayri safi yurt içi hasılasındaki artışa parallel
büyüme göstermiş ve nispi konumu değişmemiştir.
Merkez ilçe, il gsyih’sının % 69’unu oluştururken,diğer ilçelerin payları % 10’un da
altındadır.bu durum ilçeler bazında olumsuzluklara sebebiyet vermektedir.
2.2.4.2 GSYİH’NIN SEKTÖRLERE DAĞILIMI
14. ŞEKİL 6: MALATYA GSYİH’SININ SEKTÖRLERE DAĞILIMI
konut sahipliği
7%
sanayi
30%
inşaat
5%
ulaşım
haberleşme
12%
konut sahipliği
inşaat
ulaşım haberleşme
tarım
ticaret
27%
tarım
19%
36
ticaret
sanayi
KAYNAK: TÜİK(DİE)
İl ekonomisi tarıma dayalı ekonomik yapıdan sanayiye dayalı ekonomik yapıya geçme, yani
sanayileşme sürecinde önemli mesafe katetmiştir. 2001 yılı itibariyle ilde yaratılan gayri safi
yurt içi hasıladan % 27 ile sanayi sektörü ilk sırada gelmekte, bunu % 24 ile ticaret ve % 17 ile
tarım sektörü izlemektedir.
2.2.4.3 MALATYA GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERİ
15. TABLO 9: BÖLGE VE İLLERİN GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERİ
GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERİ
YIL
BİRİM
Malatya
TÜRKİYE
Malatya
Sıralamadaki yeri
Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri
2000
YTL
71
464
53
Fert Başına Gelir ve Kurumlar Vergisi Miktarı
2000
YTL
42
165
46
Fert Başına Kamu Yatırımları Miktarı
1995-2000
YTL
212
248
31
Fert Başına Teşvik Belgeleri Yatırım Tutarı
1995-2000
YTL
2.404
2.668
24
Fert Başına İhracat Miktarı
1995-2000
USD ($)
58
2.249
52
Fert Başına İthalat Miktarı
1995-2000
USD ($)
264
3.967
33
KAYNAK: DPT, 2000
Bölge ve İllerin Genel Bütçe Göstergelerine bakıldığında;
Bu bölümdeki verilerde de Bölgenin; Genel Bütçe Gelirleri, Vergiler, İhracat, İthalat ve
Teşviklerde Türkiye ortalamasının çok gerisinde olduğu görülmektedir.
37
2.2.5
İSTİHDAM
16. ŞEKİL 7. MALATYA’DA İKTİSADİ FAALİYETLER KOLLARINA GORE NÜFUS
diğer
4%
inşaat
4%
ticaret
6%
tarım
imalat
7%
sosyal hizmetler
imalat
sosyal
hizmetler
15%
ticaret
inşaat
tarım
64%
diğer
KAYNAK: TÜİK(DİE)
İl ekonomisi içerisinde tarım sektörünün istihdam yaratma bakımından hala önemli bir
yerinin olması nedeni ile; ilde sanayi sektörü itibariyle yaratıln istihdam düzeyine
bakıldığında, sanayi kesiminde istihdam oranlarının ülke ortalamasının gerisinde olduğu
görülmektedir. 2002 itibariyle Malatya ilinde sanayide istihdam edilen nufusun toplam
istihdam içindeki payı % 7 iken, Türkiye ortalamasında % 12 düzeyindedir. Yine Türkiye’de
ticarette istihdam olunanların oranı % 8 iken, bu oran Malatya’da % 6 düzeyindedir.
2.2.6
SONUÇ
Ülkemizde
olduğu
gibi
şehrimizde
de
ticari
alanda
ciddi
yapısal
değişiklikler
yaşanmaktadır. Dışa açık rekabetçi ekonomik yapının bir gereği olarak tüm sektörlerde
görülen yapısal değişimden ticaret sektörü de kendi payına düşeni almaktadır. Ticaret
alanında yaşanmakta olan yapısal değişikliğin doğru algılanmasının önemli olduğu alanların
başında tarım sektörü gelmektedir. Her geçen gün rekabetin arttığı günümüzde, mevcut
rekabbet şartlarının üzerine ülkemizin AB uyum sürecinde uygulamaya koyacağı yeniden
yapılanmanın da eklenmesi ile tarımsal üretim alanında ciddi yapısal değişikliklerin acilen
başlatılması gerekmektedir. Başlatılması gerekli yapısal değişikliğin önemli bir kısmını tarım
ürünlerinin pazarlanma aşamasını yani ticarete konu kısmını ilgilendirmektedir. Ilimizde
pazarlanan tarımsal üretim değerinini üretilen tarımsal üretim değer içerisindeki payı ülke
ortalamasının altında bulunmaktadır. Bu oran bitkisel üretimde % 70 düzeyinde iken
38
hayvansal üretimde % 52 düzeyindedir. Günümüzde yükselen standartlar ve değişe tüketim
alışkanlıklarının gereği olarak tarımsal ürünlerin pazarlanabilmesi için standardizasyon,
kalibrasyon, ambalaj ve uygun depolama gibi alanlarda yaşanan sorunların çözümü
gerekmektedir. Bu alt fonksiyonları çoğu küçük ölçekli tarım işletmelerinin münferit olarak
yerine getirmelerinin mümkün olmadığı düşünülürse, burada çiftçi örgütlerinin önemi
ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda benzer tarımsal üretim yapan üreticilerin satış
kooperatifleri, birlikler gibi yapılar altında örgütlenerek, ürünlerde standardizasyon
sağlanması, kalibrasyon, ambalajlama, depolama faaliyetlerini yapmak ve kendi markalarını
oluşturmaları için güç birliği içerisine girmeleri zorunluluktur. Aksi durumda yerel tarımsal
ürünlerin il, bölge, yurt ve dünya pazarlarına girmesi mümkün olmayacaktır. Malatya’nın ve
ülkenin önemi bir ihraç ürünü olan kayısı sektöründe de ilin, tüm kurum ve kuruluşlarıyla
kurulacak Malatya Kayısı İhtisas Borsası ile bir uluslar arası kayısı üssü haline getirilmesi
hayati öneme sahiptir.
Tarımsal üretim alanında ciddi yapısal değişikliklere ihtiyaç var
Birlik ve kooperatifler bilinçlendirilmeli ve güçlendirilmeli
Markalaşaya gidilmeli
Kayısı Birlik ıslah edilerek, halkın güvenini tekrardan kazanmaya çalışmalı
Kayısı Borsası kurulmalı ve Malatya uluslar arası kayısı üssü haline getirilmeli
Tarımsal ürünlerin pazarlanabilmesi için standardizasyon, kalibrasyon, ambalaj ve uygun depolama
gibi alanlarda yaşanan sorunların çözümü gerekmektedir.
OSB’ne ortaklab veya arge merkezi açılarak o sanayi bölgesindekilerin istifadesine sunulmalıdır,
böylelikle maliyet düştüğünden sanayi potansiyeli artacaktır
Malatya marka haline getirilmeli, bunu için Gaziantep sanayi odasının hazırladığı ‘marka şehir antep’
adlı proje örnek alınabilir.
Büyük alışveriş merkezi ve eğlence merkezi ile çevre illerin halkı için cazibe merkezi haline getirilebilir,
bu bağlamda Malatya Elazığ arası hızlı tren hattı oluşturulması ildeki ticari canlılığı artıracaktır.
Şehirdışında yaşayan Malatyalı iş adamları Malatya’ya yatırım yapmaları konusunda teşvik edilerek
bunlara her türlü destek sağlanmalıdır, böylelikle hem istihdam artırılarak ildeki ve civar ildeki
işsizliğe bir çözüm üretilebilir, hem de halkın refah seviyesi dolaylı olarak yükselmiş olur.
39
2.2.7
KAYNAKLAR
Kitaplar
ERGİNÖZ, Adnan Selçuk. Malatya Sanayi Potansiyeli ve Yatırım
Alanları Araştırması, Ankara: 2002
Malatya Valiliği, Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Yönleri ile
MALATYA, Aralık 2004
Ortak Girişim, Doğu Anadolu Projesi Ana Planı, 2000
KOSGEB, TRB1 Malatya Alt Bölgesi, Bölgesel Kalkınma
Araştırma Raporu, Ankara; Ocak 2006
KAYISI 2004,MalatyaTarım İl Müdürlüğü, 2004
İnternet Site ve Yayınları
Türkiye Bankalar Birliği İnternet Sitesi, www.tbb.org.tr
Malatya Valiliği İnternet Sitesi, www.malatya.gov.tr
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İnternet Sitesi,
Türkiye İstatistik Kurumu İnternet Sitesi, (temel ekonomik
göstergeler) www.tuik.org.tr
Türkiye İstatistik Kurumu İnternet Sitesi, (Bölgesel İstatistik)
www.tuik.org.tr
Çevre ve Orman Bakanlığı
 Malatya Sanayi ve Ticaret Odası İnternet Sitesi
Gaziantep Sanayi ve Ticaret Odası İnternet Sitesi, Marka Şehir
Antep
Tarım İl Müdürlüğü
40
2.2.8
EKLER
17. TABLO 1: BÖLGE VE İLLERDEKİ TARIM ALANLARININ DAĞILIMI (HA)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Ekilen
172.184
110.032
28.509
35.799
346.524
17.562.656
1,97
Nadas
109.449
51.600
6.356
12.172
179.577
4.990.882
3,60
Sebze Bahçeleri
6.049
4.367
1.853
429
12.698
817.852
1,55
Meyve, Zeytin
Ağaçlarının Kapladığı
Alan, Bağ Alanı ve
Çay Yetiştirmeye
Ayrılan Alan
74.593
19.038
1.668
1.446
96.745
2.655.850
3,64
Toplam Alan
362.275
26.027.240
2,44
GÖSTERGELER
185.037
38.386
49.846
635.544
TÜRKİYE
BÖLGE
%
KAYNAK: Türkiye İstatistik Yıllığı 2004, TÜİK(DİE)
18. TABLO 2: SEÇİLMİŞ TARLA ÜRÜNLERİNİN EKİLEN ALAN MİKTARLARI (HA)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Buğday
123.694
58.136
16.164
24.765
222.759
9.100.000
2,45
Arpa
31.026
29.989
1.934
6.874
69.823
3.400.000
2,05
Mısır
119
5.152
128
3
5.402
560.000
0,96
Pirinç
3
47
57
-
107
65.000
0,16
Nohut
5.553
4.012
321
725
10.611
630.000
1,68
Fasulye
4.143
1.584
1.382
617
7.726
162.000
4,77
Yeşil Mercimek
18
76
-
-
94
62.000
0,15
Kırmızı Mercimek
424
731
-
491
1.646
380.000
0,43
Şeker Pancarı
3.563
4.445
306
52
8.366
315.303
2,65
Tütün
674
-
-
-
674
191.000
0,35
Kütlü Pamuk
-
-
-
-
-
629.610
0
Saf Pamuk
-
-
-
-
-
0
0
Ayçiçeği
-
-
-
-
-
545.000
0
Çiğit
-
-
-
-
-
0
0
Yer Fıstığı
-
-
-
-
-
28.000
0
Kuru Soğan
318
856
110
33
1.317
82.000
1,61
Kuru Sarımsak
40
78
-
1
120
11.500
1,04
Patates
237
169
285
25
716
195.000
0,37
GÖSTERGELER
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
41
TÜRKİYE
BÖLGE
%
19. TABLO 3: SEÇİLMİŞ TARLA ÜRÜNLERİNİN ÜRETİM MİKTARI (TON)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Buğday
178.443
97.385
28.373
27.306
331.507
19.000.000
1,74
Arpa
66.913
74.688
2.551
9.241
153.393
8.100.000
1,89
Mısır
275
40.786
534
8
41.603
2.800.000
1,49
Pirinç
4
78
142
-
224
223.200
0,10
Nohut
5.358
3.469
352
655
9.834
600.000
1,64
Fasulye
6.413
2.342
1.874
931
11.560
250.000
4,62
Yeşil Mercimek
15
64
-
-
79
55.000
0,14
Kırmızı Mercimek
421
617
-
515
1.553
485.000
0,32
Şeker Pancarı
154.458
205.574
8.763
1.342
370.137
12.622.934
2,93
Tütün
741
-
-
-
741
152.856
0,48
Kütlü Pamuk
-
-
-
-
-
2.295.417
0
Saf Pamuk
-
-
-
-
-
900.217
0
Ayçiçeği
-
-
-
-
-
800.000
0
Çiğit
-
-
-
-
-
1.307.920
0
Yer Fıstığı
-
-
-
-
-
85.000
0
Kuru Soğan
4.676
10.385
802
191
16.054
1.750.000
0,92
Kuru Sarımsak
266
420
3
1
690
98.000
0,70
Patates
4.140
2.223
3.848
331
10.542
5.300.000
0,20
GÖSTERGELER
TÜRKİYE
BÖLGE
%
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
20. TABLO 4: SEÇİLMİŞ SEBZELERİN ÜRETİM MİKTARI (TON)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
GÖSTERGELER
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
BÖLGE
%
Yaprağı Yenen Sebzeler
Baş Lahana
1.253
400
66
-
1.719
629.000
0,27
Göbekli Marul
375
147
70
-
592
190.000
0,31
Kıvırcık Marul
-
36
310
-
346
150.000
0,23
Ispanak
1.708
216
-
-
1.924
220.000
0,87
Pırasa
-
61
-
-
61
305.000
0,02
Baklagil Sebzeler
Fasulye
622
4.629
1.640
228
7.119
545.000
1,31
Taze Bakla
2
227
-
-
229
44.000
0,52
Barbunya Fasulye
7
104
-
-
111
52.000
0,21
Taze Bezelye
-
-
2
-
2
54.000
0,00
42
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
GÖSTERGELER
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
BÖLGE
%
Meyvesi Yenen Sebzeler
Hıyar
5.947
3.302
1.455
746
11.450
1.780.000
0,64
Patlıcan
2.214
2.528
1.166
373
6.281
935.000
0,67
Domates
51.172
20.586
4.941
1.820
78.519
9.820.000
0,80
Dolmalık Biber
7.214
3.856
1.540
171
12.781
420.000
3,04
Sivri Biber
1.021
2.435
2.177
197
5.830
1.370.000
0,43
Kavun
20.152
16.056
810
1.031
38.049
1.735.000
2,19
Karpuz
56.674
26.125
18.100
1.989
102.888
4.215.000
2,44
Sakız Kabak
1.308
1.399
-
-
2.707
295.000
0,92
Soğansı, Yumuşak ve Kök Sebzeler
Taze Sarımsak
35
226
-
-
261
27.000
0,97
Taze Soğan
476
7.847
962
85
9.370
220.000
4,26
Havuç
60
227
-
-
287
405.000
0,07
Bayır Turp
-
225
-
-
225
20.000
1,13
Kırmızı Turp
66
158
-
-
224
153.000
0,15
Şalgam
-
-
-
-
0
1.500
0,00
-
0
108.000
0,00
Diğer Sebzeler
Karnabahar
-
-
-
KAYNAK: TÜİK(DİE),2003
21. TABLO 5: SEÇİLMİŞ MEYVELERİN ÜRETİM MİKTARI (TON)
43
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
GÖSTERGELER
Malatya
Elazığ
Bingöl
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE %
Tunceli
Yumuşak Çekirdekliler
Armut
3.639
6.487
1.071
1.287
12.484
370.000
3,37
Elma
15.764
15.325
3.643
1.241
35.973
2.600.000
1,38
Taş Çekirdekliler
Erik
765
3.671
474
260
5.170
210.000
2,46
Kayısı
220.475
23.863
409
325
245.072
460.000
53,28
Kiraz
1.618
5.540
269
277
7.704
265.000
2,91
Şeftali
1.058
2.919
89
25
4.091
470.000
0,87
Vişne
633
3.245
234
137
4.249
145.000
2,93
Zeytin
-
-
-
-
-
850.000
0
Çay
-
-
-
-
-
869.000
0
Turunçgiller
Limon
-
-
-
-
-
550.000
0
Portakal
-
-
-
-
-
1.250.000
0
Mandalina
-
-
-
-
-
550.000
0
Sert Kabuklular
Antep Fıstığı
84
107
-
210
198
90.000
0,22
Ceviz
2.156
2.014
1.649
891
7.047
130.000
5,42
Fındık
-
4
-
-
4
480.000
0
Üzümsü Meyveler
Çilek
360
2.336
-
1.510
2.696
150.000
1,80
İncir
-
461
-
35
461
280.000
0,16
Üzüm
16.355
19.353
1.988
42.588
38.956
3.600.000
1,08
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
22. TABLO 6: SEÇİLMİŞ CANLI HAYVAN SAYILARI
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Koyun
200.385
304.400
475.460
238.840
1.219.085
25.431.539
4,79
Kıl Keçisi
39.662
69.410
171.680
67.230
347.982
6.516.088
5,34
Tiftik Keçisi
-
-
-
-
-
255.587
0
Sığır
107.344
118.157
62.643
34.443
322.587
9.788.102
3,30
44
TÜRKİYE
BÖLGE
%
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
-
701
531
-
1.232
113.356
1,09
TÜRKİYE
BÖLGE
%
Manda
TÜRKİYE
BÖLGE
%
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
23. TABLO 7: SEÇİLMİŞ HAYVANSAL ÜRÜNLER (TON)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Kırmızı Et
4.242
1.383
1.380
154
7.159
366.962
1,95
Süt
155.977
121.358
83.910
40.576
401.821
10.611.011
3,79
Yapağı
401
591
768
478
2.238
46.457
4,82
Kıl
21
40
82
36
179
2.741
6,53
Tiftik
-
-
-
-
-
333
0
Beyaz Et
2.600
6.271
-
-
8.871
898.582
0,99
Bal
791
1.143
775
843
3.552
69.540
5,11
Balmumu
44
67
16
24
151
3.130
4,82
İpek Kozası
-
-
-
-
-
169
0
GÖSTERGELER
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003
24. TABLO 8: BÖLGE VE İLLERDEKİ ORMAN VARLIĞI (HA)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Normal Koru
11.821,5
16.919
4.506
4.293
37.539,50
8.940.214
0,42
Bozuk Koru
14.078
944
658,5
2.243
17.923,50
6.499.380
0,28
Normal Baltalık
27.429
11.794,5
31.667,5
116.049
186.940
1.681.006
11,12
Bozuk Baltalık
120.591,4
124.894
191.506,5
85.082
522.073,90
4.068.146
12,83
Açıklık Alan
1.075.356,3
778.129
575.966
550.308
2.979.759,30
56.657.254
5,26
Ormanlık Oranı (%)
13,9
16,6
28,4
27,4
21,575
27,22
79,26
GÖSTERGELER
TÜRKİYE
BÖLGE
%
KAYNAK: Çevre ve Orman Bakanlığı,2003
25. TABLO 9: BÖLGE VE İLLERDEKİ ORMAN ÜRÜNLERİ VE MİKTARLARI (M3)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
0
0
0
0
0
9.977.260
0,00
Tomruk
0
5
0
0
5
3.065.439
0,00
Tel Direği
0
0
0
0
0
44.178
0,00
Maden Direği
0
88
0
0
88
447.155
0,02
Sanayi Odunu
0
0
0
0
0
741.393
0,00
ORMAN ÜRÜNLERİ
ENDÜSTRİ
ODUNU
Dikili KÖY GELŞ. H.
45
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE
%
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
Kağıtlık Odun
0
0
0
0
0
1.610.003
0,00
Yap. Odun Toplamı
0
93
0
0
93
5.908.168
0,00
Lif Yonga Odunu
0
0
0
0
0
2.329.897
0,00
Sırık
0
0
0
0
0
15.212
0,00
End. Odunu
Toplamı
0
0
0
93
0
0
194.285
ORMAN ÜRÜNLERİ
Yakacak Odun (STER)
93
0
194.285
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE
%
8.253.277
8.119.555
0,00
2,39
KAYNAK: OGM, 2005
26. TABLO 10: SU ÜRÜNLERİ MİKTARI (TON)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
GÖSTERGELER
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
BÖLGE
%
Yetiştiricilik Üretimi
İç su Ürünleri
385
373
0
0
758
40.217
1,88
Deniz Ürünleri
0
0
0
0
0
39.726
0,00
Tatlı Su Ürünleri
540
1.236
64
413
2.253
44.698
5,04
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2003-2004 Türkiye İstatistik Yıllığı ve Su Ürünleri İstatistikleri
27. TABLO 11: İHRACATÇI İŞLETME SAYILARI VE İHRACAT DEĞERLERİ
İHRACATÇI
FİRMA SAYISI VE
İHRACAT
DEĞERİ
İHRACATÇI
İŞLETME SAYISI
(ADET)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
YIL
TÜRKİYE
BÖLGE
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
TOPLAMI
TOPLAMI
%
2001
82
20
2
0
104
28.907
0,36
2002
60
21
4
0
85
31.717
0,27
2003
75
29
4
0
108
35.584
0,30
2004
99
33
5
0
137
39.419
0,35
2005
İHRACAT
DEĞERİ
(1.000 $)
BÖLGE
113
2001
65.303
8.011
47
0
73.361
31.307.227
0,23
2002
85.445
87.258
28
0
172.731
36.047.695
0,48
2003
109.593
542.921
326
0
652.840
47.240.131
1,38
46
İHRACATÇI
FİRMA SAYISI VE
İHRACAT
DEĞERİ
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
YIL
BÖLGE
TÜRKİYE
BÖLGE
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
TOPLAMI
TOPLAMI
%
2004
156.029
644.778
432
0
801.238
63.087.424
1,27
2005
138.888
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
28. TABLO 12: BÖLGE VE İLLERDEKİ İHRACAT MİKTARLARININ SEKTÖRLERE GÖRE
DAĞILIMI
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
İHRACAT
BÖLGE
TÜRKİYE
BÖLGE
(ABD DOLARI)
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
TOPLAMI
TOPLAMI
%
Tarım ve Ormancılık
1.973.790
0
0
0
1.973.790
2.953.527.154
0,07
Balıkçılık
0
0
0
0
0
97.510.389
0,00
Madencilik ve Taş
Ocakçılığı
79.786
0
0
0
79.786
639.014.865
0,01
İmalat Sanayi
3.270.470
0
0
0
3.270.470
58.688.015.991
0,01
Diğer
17.807
0
0
0
17.807
395.585.627
0,00
TOPLAM
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
5.341.853
0
0
0
5.341.853
62.773.654.026
0,01
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE
29. TABLO 13: İTHALATÇI İŞLETME SAYILARI VE İTHALAT DEĞERLERİ
İTHALATÇI
FİRMA SAYISI VE
İTHALAT DEĞERİ
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
2001
41
29
4
1
75
37.062
0,20
İTHALATÇI
İŞLETME SAYISI
2002
63
34
3
1
101
39.037
0,26
(ADET)
2003
78
28
2
108
43.327
0,25
2004
80
42
1
2
125
48.056
0,26
2001
15.833
188.171
411
33
204.447
41.081.602
0,50
2002
27.426
222.225
94
24
249.769
51.391.386
0,49
2003
53.644
352.857
218
0
406.719
69.183.326
0,59
2004
39.992
576.108
8
471
616.578
97.370.108
0,63
İTHALAT DEĞERİ
(1.000 $)
YIL
%
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
30. TABLO 14: BÖLGE VE İLLERDEKİ İTHALAT MİKTARLARININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
İTHALAT
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
BÖLGE
TÜRKİYE
BÖLGE
TOPLAMI
TOPLAMI
%
(ABD DOLARI)
Malatya
Elazığ
Tarım ve Ormancılık
434.887
0
0
0
434.887
2.709.884.582
0,02
Balıkçılık
0
0
0
0
0
7.806.929
0,00
Madencilik ve Taş
Ocakçılığı
0
0
0
0
0
10.982.944.078
0,00
Bingöl Tunceli
47
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
İTHALAT
BÖLGE
TÜRKİYE
BÖLGE
TOPLAMI
TOPLAMI
%
(ABD DOLARI)
Malatya
Elazığ
İmalat Sanayi
2.866.622
0
0
0
2.866.622
79.672.642.043
0,00
Diğer
390.503
0
0
0
390.503
3.787.990.672
0,01
TOPLAM
3.692.012
0
0
0
3.692.012
97.161.268.304
0,00
Bingöl Tunceli
KAYNAK: TÜİK(DİE), 2004
31. TABLO 15: BÖLGE VE İLLERE GÖRE MEVDUATI OLUŞTURAN KESİMLER (TL)
MALATYA ALT BÖLGESİ
İLLERİ
MEVDUAT
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE
%
806.459
112.190.493
0,72
Elazığ
Bingöl
Tunceli
TL
365.035
291.974
59.538
89.912
YABANCI PARA
241.042
293.585
39.548
41.564
615.739
85.203.368
0,72
TOPLAM
606.077
585.558
99.086
131.476
1.422.198
197.393.862
0,72
TASARRUF MEVDUATI
276.332
194.187
26.041
68.872
565.432
62.522.629
0,90
RES. KUR. MEV.
24.472
17.811
22.420
11.236
75.939
6.397.044
1,19
2004
Malatya
TİC. KUR. MEVDUATI
47.421
54.291
8.873
5.104
115.689
22.905.479
0,51
BANKALARARASI MEV.
359
96
0
0
455
6.328.445
0,01
DÖVİZ TEVDİAT
241.042
293.585
39.548
41.564
615.739
85.203.368
0,72
DİĞER KURULUŞLAR
16.432
25.588
2.204
4.700
48.924
13.880.038
0,35
MADENLER, DEPO HES.
19
0
0
0
19
156.859
0,01
TOPLAM
606.077
585.558
99.086
131.476
1.422.198
197.393.862
0,72
KAYNAK: Bankalar Birliği, 2005
32. TABLO 16: BÖLGE VE İLLERDE KULLANDIRILAN BANKA KREDİLERİNİN SEKTÖRLERE
GÖRE DAĞILIMI, 2004
MALATYA ALT BÖLGESİ
İLLERİ
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE
%
Elazığ
Bingöl
Tunceli
TARIM
37.670
4.832
919
2.896
46.317
3.847.082
1,20
GAYRİMENKUL
4.063
0
0
0
4.063
130.943
3,10
MESLEKİ
5.520
3.572
306
2.244
11.642
1.215.588
0,96
DENİZCİLİK
0
0
0
0
0
13.394
0,00
TURİZM
0
1.350
0
0
1.350
108.707
1,24
DİĞER
12.152
12.339
2.888
1.316
28.695
4.202.981
0,68
İHTİSAS DIŞI
207.015
143.059
21.044
25.975
397.093
92.963.094
0,43
TOPLAM
266.420
165.152
25.157
32.431
489.160
102.481.789
0,48
İHTİSAS
KREDİLERİ
Malatya
KAYNAK: Bankalar Birliği, 2005
48
33. TABLO 17: BÖLGE VE İLLERİN GSYİH VE MALİ GÖSTERGELERİ
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
MALİ GÖSTERGELER
BİRİM
SIRALAMA (81 il İçinde)
TÜRKİYE
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
Malatya
Elazığ
Bingöl Tunceli
Gayri Safi Yurt İçi
Hasıla İçindeki Payı
%
0,80
0,65
0,14
0,10
100,00
28
39
74
79
Fert Başına Gayri Safi
Yurt İçi Hasıla 1987 F
YTL
1.163
1.417
673
1.270
1.837
51
37
76
45
Banka Şube Sayısı
Adet
46
33
12
16
7.786
40
47
76
71
Fert Başına Banka
Mevduatı
YTL
217
269
88
425
939
53
45
71
24
Toplam Banka
Mevduatı İçindeki Payı
%
0,29
0,24
0,04
0,06
100,00
31
36
74
68
Toplam Banka Kredileri
İçindeki Payı
%
0,32
0,15
0,03
0,04
100,00
26
47
77
74
Kırsal Nüfus Başına
Tarımsal Kredi Miktarı
YTL
82
37
11
126
138
36
63
76
15
Fert Başına Sınai, Ticari
ve Turizm Kredileri
YTL
76
63
28
82
392
45
55
76
40
KAYNAK: DPT, 2000
34. TABLO 18: GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, 2004
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
GSYİH
BİRİM
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TÜRKİYE
KİŞİ BAŞI GSYİH
$
1.417
1.704
795
1.584
1429
2.146
Cari Fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
DEĞER (Milyon)
TL
1.482.137.335 1.185.015.869 244.048.180 175.249.211 3.086.450.595 178.412.438.499
PAYLAR
%
0,8
0,7
0,1
0,1
1,7
100
GELİŞME HIZI
%
49,3
46,8
42,9
47,4
47,7
43,2
KAYNAK: TÜİK(DİE), Türkiye İstatistik Yıllığı, 2004
35. TABLO 19: BÖLGE İLLERİ GSYİH’ SININ BÜYÜME HIZLARI (1987-2000 DÖNEMİ; YILLIK
ORTALAMA; YÜZDE)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
TÜRKİYE
TOPLAMI
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
TARIM
1,1
1,6
0,3
-3,8
1,4
SANAYİ
2,6
-1,6
17,6
5,7
4,4
HİZMETLER
3,3
2,5
2,1
0,5
3,9
TOPLAM
2,7
0,9
2,9
-1,5
3,6
KAYNAK: DPT
49
36. TABLO 20: BÖLGE VE İLLERİN GENEL BÜTÇE GÖSTERGELERİ
MALATYA ALT BÖLGESİ
İLLERİ
GENEL BÜTÇE
GÖSTERGELERİ
YIL
BİRİM
SIRALAMA (81 il İçinde)
TÜRKİYE
Malaty
a
Elazı
ğ
Bingöl Tunceli
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
Fert Başına
Genel Bütçe
Gelirleri
200
0
YTL
71
91
27
87
464
53
39
79
42
Fert Başına Gelir
ve Kurumlar
Vergisi Miktarı
200
0
YTL
42
55
16
54
165
46
36
77
40
Fert Başına
Kamu
Yatırımları
Miktarı
199
5200
0
YTL
212
163
1.708
1.727
248
31
48
3
2
Fert Başına
Teşvik Belgeleri
Yatırım Tutarı
199
5200
0
YTL
2.404
674
196
115
2.668
24
53
76
78
Fert Başına
İhracat Miktarı
199
5200
0
USD
($)
58
3
2.249
52
59
67
75
Fert Başına
İthalat Miktarı
199
5200
0
USD
($)
264
16
3.967
33
57
66
75
KAYNAK: DPT, 2000
37. TABLO 21. İŞKOLLARINA GÖRE İŞLETME VE İSTİHDAM SAYILARI
FAALİYET
KONUSU
(NACE
Koduna Göre)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
BİRİM
Malatya
Elazığ
Bingöl
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
BÖLGE %
Tunceli
(15-16) Gıda, İçki, İçecek, Tütün Sanayi
İşletme Sayısı
ADET
77
35
1
5
118
4.871
2,42
İstihdam
KİŞİ
2.177
631
7
43
2.858
105.309
2,71
(17-18-19) Tekstil, Örme, Konf. Deri Sanayi
İşletme Sayısı
ADET
44
10
0
0
54
9.456
0,57
İstihdam
KİŞİ
1.176
213
0
0
1.389
257.091
0,54
(20-36) Ahşap İşleme, Mobilya Sanayi
İşletme Sayısı
ADET
36
20
0
0
56
7.214
0,78
İstihdam
KİŞİ
311
484
0
0
795
89.078
0,89
(21-22) Kağıt, K. Ürünleri, Basım
50
FAALİYET
KONUSU
(NACE
Koduna Göre)
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
BİRİM
Malatya
Elazığ
Bingöl
Tunceli
BÖLGE
TOPLAMI
TÜRKİYE
BÖLGE %
İşletme Sayısı
ADET
5
7
0
0
12
1.173
1,02
İstihdam
KİŞİ
86
67
0
0
153
20.543
0,74
(24-25) Kimya, Petrol, Lastik, Plastik San.
İşletme Sayısı
ADET
23
16
0
1
40
4.148
0,96
İstihdam
KİŞİ
230
520
0
0
750
73.049
1,03
(26) Metal Dışı San. Ürünleri San.
İşletme Sayısı
ADET
19
28
0
0
47
2.120
2,22
İstihdam
KİŞİ
203
745
0
0
948
49.924
1,90
(27) Metal Sanayi
İşletme Sayısı
ADET
7
5
0
0
12
2.120
0,57
İstihdam
KİŞİ
70
99
0
0
169
49.924
0,34
(28-29-30-31-32-33-34-35) Metal Eşya, Ölçme, Makine San.
İşletme Sayısı
ADET
61
30
0
0
91
10.162
0,90
İstihdam
KİŞİ
600
372
0
0
972
184.385
0,53
(37-72) Diğer İmalat Sanayi
İşletme Sayısı
ADET
0
2
0
0
2
1.402
0,14
İstihdam
KİŞİ
0
7
0
0
7
16.124
0,04
İş Kolunu Belirtmeyen
İşletme Sayısı
ADET
15
26
1
3
45
3.487
1,29
İstihdam
KİŞİ
148
473
0
17
638
47.411
1,35
GENEL TOPLAM
İşletme Sayısı
ADET
287
179
2
9
477
46482
1,02
İstihdam
KİŞİ
5.003
3.611
7
64
8.685
890.394
0,98
KAYNAK: KOSGEB, 2005
38. TABLO 22. TOBB SANAYİ VERİ TABANINDAKİ KAYITLI İŞLETMELERİN İŞLETME /
İSTİHDAM ORANI
MALATYA ALT BÖLGESİ İLLERİ
BİRİM
Malatya
Elazığ
Bingöl
BÖLGE
TÜRKİYE
TOPLAMI
BÖLGE %
Tunceli
İşletme Sayısı
ADET
261
113
26
12
412
41.045
1,00
Yabancı Ser. İşletme
Sayısı
ADET
1
0
0
0
1
751
0,13
İstihdam
KİŞİ
9.375
4.494
231
120
14.220
1.775.013
0,80
Personel/İşletme Oranı
A/işl.
36
40
9
10
24
43
-
51
KAYNAK: TOBB, 2004
39. TABLO 23. MALATYA İLİ DEĞERLENDİRME
İL
Faaliyet Konusu
Diğer
Yerler
KSS
OSB
Bölge
Teknopark
Genel
Toplam
Ağaç ve ağaç mantarı ürünleri
imalatı (mobilya hariç); saz, saman
ve benzeri malzemelerden,örülerek
yapılan eşyaların imalatı
1
2
1
4
Ana metal sanayii
3
2
2
7
Basım ve yayım; plak, kaset ve
benzeri kayıtlı medyanın
çoğaltılması
1
Başka yerde sınıflandırılmamış
elektrikli makine ve cihazların
imalatı
1
Başka yerde sınıflandırılmamış
makine ve teçhizat imalatı
7
1
13
Derinin tabaklanması ve işlenmesi;
bavul, el çantası, saraçlık, koşum
takımı ve ayakkabı imalatı
MALATYA
Serbest
Gıda ürünleri ve içecek imalatı
37
Giyim eşyası imalatı; kürkün
işlenmesi ve boyanması
1
8
Kağıt hamuru, kağıt ve kağıt
ürünleri imalatı
2
3
3
23
1
1
29
3
77
1
2
4
4
Kimyasal madde ve ürünlerin
imalatı
1
9
4
14
Makine ve teçhizatı hariç;
fabrikasyon metal ürünleri imalatı
1
20
8
29
Metalik olmayan diğer mineral
ürünlerin imalatı
5
6
8
19
Mobilya imalatı; başka yerde
sınıflandırılmamış diğer imalatlar
7
20
4
3
2
5
Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı
römork imalatı
1
32
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
1
2
6
9
Tekstil ürünleri imalatı
10
5
26
41
Tıbbi aletler; hassas ve optik aletler
ile saat imalatı
Toplam MALATYA
1
76
52
91
1
101
3
272
2.3 SANAYİ VE TİCARET ATÖLYESİ – SANAYİ TİCARET VE YATIRIM
Mehmet TUNÇ ve Mehmet VOROL tarafından hazırlanan bu raporda Malatya’nın Sanayi Yatırımları
altyapısının ortaya konmasına çalışılmıştır.
2.3.1
GİRİŞ
Yaptığımız bu araştırmada, Malatya sanayisine, ağırlıklı olarak mevcut ve potansiyel yatırım
alanları üzerinden genel bir bakış yaptık. Bu bakıştaki ilk amacımız şu anki durum hakkında
ulaşabildiğimiz
tüm
verileri
toplamak
ve
bunları
bir
durum
analizi
sürecinde
kullanabileceğimiz şekilde düzenli ve güncel hale getirmek oldu. Daha sonra elde ettiğimiz
son verilerle ana başlıklar oluşturarak bir ‚durum ne‛ raporu hazırlamaya başladık. Bu
raporda başlangıçta Türkiye’nin sanayi tarihine kısaca değindik böylece ülkemizdeki sanayi
süreci hakkında özet bir bilgiye sahip olduk. Bunu Malatya’nın sanayi tarihiyle devam
ettirerek ilimizin bu aşamada ülke sanayisini nasıl ve ne düzeyde takip ettiğini görmüş
olduk. Daha sonra yatırımın odak noktaları olan organize sanayi bölgeleri ve bunları
destekler nitelikteki küçük sanayi sitelerinin kurulmalarındaki amaçları gösteren bir hedef
ve tanıtım yazısıyla bu bölgeler hakkında bilgi sahibi olmuş olduk. Böylece niçin bu
bölgelerin yatırım için dikkate alınması gereken yapılar olduğunu daha iyi anlamış olacağız.
Tüm bu ön bilgilendirmelerin ışığında Malatya’da organize sanayi bölgeleri ile devam ettik.
Mevcut durumda bu bölgelerin yapısını inceledik. Bu yatırım alanlarının alt yapısını, burada
kurulu bulunan işletmeleri, bu işletmelerin hangi sektörlerde hizmet verdiğini belirlemeye
çalıştık. Ve bu verileri önce bölge illerimiz olan Adıyaman ve Elazığ ile daha sonra kısa
vadede ulaşmamız gereken bir yapıda bulunan ve hedef olarak belirleyebileceğimiz Kayseri
ile karşılaştırarak bir durum bilgisine ulaşmak için kullandık. Devamında küçük sanayi
sitelerinin durumunu inceledik. Bunu yaparken organize sanayi bölgelerini destekler
nitelikteki bu alanların Malatya’daki ve Kayseri’deki şartlarına bakarak bir kıyaslama
imkanına sahip olmuş olduk. Sanayinin yapı taşlarından biri olan imalat sanayinin
Malatya’daki durum verilerini sıraladık. Ve sahip olduğu doğal kaynaklar bakımından
Malatya’da madencilik sektörünü mercek altına aldık ve Malatya’nın dikkate değer maden
yataklarına sahip olduğunu tespit ettik. İlimizde enerji tüketim miktarlarını ve bu enerjinin
kullanıldığı alanlara göz atarak halkımızın faaliyet alanlarını gözlemlemiş olduk. Bu verileri
tespitteki asıl amacımız Malatya’nın yatırım durumu olduğundan bu durumu olumlu veya
olumsuz yönde etkileyebilecek faktörlerden biri olan ulaşım ağlarını mercek altına aldık.
Karayolu, demiryolu ve hava yolu durumunu inceleyerek ilimizin bir ulaşım ağı portresini
çıkarttık. Ve tüm bu durumlarla birlikte yeni yatırım, mevcut yatırımlarda iyileştirme ve
geliştirme yapılması halinde sağlanan devlet teşvik ve destekleri hakkında bir bilgilendirme
bölümüne yer verdik. Böylece yatırımlar için çok önemli yere sahip olan bu destekler
hakkında bir bilgi sahibi olmayı amaçladık. Tüm gözlemlerin ardından Malatya’da
yapılabilecek uygun yatırım konuları üzerine bir küçük öneri bölümü oluşturduk. Böylece
53
tüm bu verileri kullanarak ileriye yönelik çalışma alanımız hakkında önemli envanterler elde
etmiş olduk.
2.3.2
TÜRKİYEDE MEVCUT DURUM
Türkiye’de 1963’ten beri uygulanan beş yıllık kalkınma planı dönemlerinde‚sanayiye dayalı
büyüme‛ temel amaçlardan biri olmuştur. Ancak, 1980 yılı öncesive sonrasında benimsenen
sanayileşme stratejileri ve uygulanan ekonomi politikaları büyük farklılıklar arz etmiştir.
1980 yılına kadar ithal ikamesi politikası uygulanmış; 1980 yılından sonra ise, ihracata dönük
sanayileşmenin uygulamaya konulmasıyla, piyasa ekonomisinin ilke ve esaslarının
geliştirilmesi yönünde önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Bu reformlar özel sektörün dinamizminin artırılmasına önemli katkılar sağlamış ve Türk
ekonomisinin iç ve dış etkilere karşı uyum yeteneğini artırmıştır. Böylece, son yıllardaki
endüstriyel büyümenin kaynağını özel sektörün yatırımları ve dinamizmi oluşturmuştur.
Sonuçta, ekonomik krizlerin olduğu yıllar dışında, 2000 yılına kadar sanayi büyük bir
gelişme göstermiştir. Sanayi katma değerinde, ihracat hacminde ve ihracat içerisinde imalat
sanayiinin payında önemli artışlar olmuştur. Sanayi katma değerinde ortalama yıllık
büyüme oranı 1980-90 döneminde % 6,6, 1990-2000 döneminde ise % 4,2 olarak
gerçekleşmiştir. Bu oran
2001 yılında %
-7,5, 2002 yılında ise % 9,4 olarak
gerçekleşmiştir.Sanayinin GSMH içindeki payı 1980’de % 18,3 iken, 2000 yılında % 23’e,2002
yılında ise yüzde 25,6’ya ulaşmıştır.İmalat sanayi üretimi, 1980-1990 döneminde yıllık
ortalama % 7,1, 1990-2000 döneminde ise % 4,2 artış göstermiştir. Bu oran 2001 yılında % 9,5, 2002 yılında ise % 10,9 olarak gerçekleşmiştir.
Sanayideki büyümenin en önemli yansıması dış ticarette gözlenmiştir.Toplam ihracat
1980’den sonra hızlı artış göstermiş; 1980 yılında 2,9 milyar ABD Dolarından, 2000 yılında
27,8 milyar ABD Doları, 2002 yılında ise 35,8 milyar ABD Doları seviyesine ulaşmıştır.
Sanayi mallarının ihracat içerisindeki önemi artmış ve imalat sanayii mallarının toplam
ihracat içerisindeki payı 2000 yılında 25,3 milyar ABD Doları ile % 91’e, 2002 yılında ise 33,3
milyar ABD Doları ile % 93’e ulaşmıştır.
Ekonomideki büyümenin bir sonucu olarak, ithal edilen yatırım ve ara mallarının hacmi de
artmıştır. Toplam ithalat 1980 yılında 7,5 milyar ABD Doları iken,hızlı bir artışla 2000 yılında
54,5 milyar ABD Dolarına ulaşmış, 2002 yılında ise 51,3 milyar ABD Doları olarak
gerçekleşmiştir. İmalat sanayii ithalatı ise 2000 yılında 45milyar ABD Dolarına ulaşarak,
toplam ithalatın % 82,6’sını oluşturmuştur. Budeğerler 2002 yılında sırasıyla 41,9 milyar
ABD Doları ve % 81,7 olmuştur.
Sanayileşme süreci etkisini istihdam yapısı üzerinde de göstermiştir. Toplam istihdam, 2000
yılında 21,7 milyona ulaşmış ve istihdam içerisinde sanayinin payı 1980 yılında % 11,6’dan,
1990 yılında % 15,6’ya ve 2000 yılında da % 17,8’e yükselmiştir. 2002 yılında ise ortalama 20,3
milyon olarak gerçekleşen istihdamın %19,5’i sanayi sektöründe gerçekleşmiştir.
54
2.3.3
MALATYA’ NIN SANAYİ TARİHİ
Cumhuriyet dönemine geçilirken Malatya ilinin sanayisi ve ekonomik manzarası ülke
sanayisinin ve ekonomisinin arz ettigi durumdan farksızdı. İlin sanayi varlıgı el sanatlarına
dayalıçalısan esnaf ve sanatkardan ibaretti. 1927 sanayi sayımına göre, ilimizde toplam 1039
isyeri vardır.Bu isyerlerinde toplam 2447 kisi çalısmaktaydı. O tarihlerde Adıyaman ve
Kemaliye'nin ilimizebaglı olması rakamın yüksek olmasında etkili olmustur. _malat
sanayinin alt gruplara dagılımınabakıldıgında, ilk sırayı toplam isyerinin % 41.4 ve
çalısanların %44.7'sini barındıran tarıma dayalısanayi almaktadır. Ayrıca bu dalda on
kisiden fazla çalısanın oldugu sadece bir isyeri vardır. İldekitoplam isyerlerinin %25.6'sını ve
çalısanların %27.3'ünü kapsayan dokuma sanayi ikinci sırayıalmaktadır. _limiz imalat
sanayinde 100'den fazla çalısanın oldugu tek isyeri de dokumasanayindeydi. Üçüncü sırayı
isyerlerinin %17.4 ‘ünü olusturan maden isletmesi ve makine sanayi almaktaydı.
O günlerin gerek kalkınmayı tek basına omuzlayacak sermaye ve mütesebbis güçünün
olmaması gerekse o dönemde dünyada egemen ekonomik görüs dogrultusunda ‚Kamu
öncülügünde kalkınma ‚ modeli seçilmistir. Devlet sanayinin adeta ‚ilk hareket ettiricisi‛
olarak yurdun pek çok yerinde kamu yatırımlarına girismistir. Bu çerçevede 1937 yılında
Malatya’da Tekel Sigara Fabrikası kurulmustur. Bunu 1939 yılında Sümerbank Malatya
Pamuklu Dokuma Fabrikası takip etmistir. 1954 yılında ise Malatya Seker Fabrikası
kurulmustur. Hepside kamusal sermayeli bu yatırımların her biri Malatya ilinin modern
manada sanayilesmesinde önemli kilometre tasları olmustur. Bu yatırımların il ekonomisine
sagladıkları katkı yarattıkları katma degerle sınırlı olmayıp, ‚örnek olma‛ islevleri ile de
mütesebbis grubunun olusmasında yardımcı olmuslardır. Bu nedenle 1927 sanayi
sayımında, imalat sanayinde 2447 kisi çalısırken, 1964 sanayi sayımında 5424 kisi
çalısmaktadır. Artıs oranı % 121'dir.ilimiz 1968 yılında "Kalkınmada Öncelikliller"
kapsamına alınmasının sonucu olarak 1970'ler kamu kesiminin genisletme yatırımları ve özel
sektörün çesitli dallarındaki yatırımlarıyla kısmi bir canlanma dönemi olmustur. Bu
dönemde gerçeklestirilen özel sektör yatırımları, il içi sermaye birikimi ve yurt dısında
çalısan isçilerce finanse edilerek gerçeklestirilmistir.1970'lerde ilimizde en çok isyeri açılan
sektör sanayi sektörü olmustur. Bu gelismede dokuma, tasa-topraga dayalı sanayi önde
gelmektedir. 1980’li yılların basında Ülkemizde ‚kapalı ekonomi‛ uygulamaları rafa
kaldırılmıs ve o günlerin artık tartısması kabul edilen rekabete dayalı ‚ açık ekonomi‛
dönemine geçilmistir. Bu dönemin en belirli özelligi Türk sanayinin dünya rekabetine açarak
güçlendirmek olmustur. Bir yandan Pazar ekonomisine geçerken bir yandan da özel sektör
yatırımları çesitli tesvik araçları ile desteklenmistir. Bu dönemde Malatya sanayisi kamunun
sagladıgı yatırım tevsiklerinden yararlanmıs ve kalkınmasına hız katmıstır.
55
2.3.4
SANAYİNİN ALT YAPISI
2.3.4.1 ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
19. yüzyılın sonlarında sanayinin belirli bir plan dahilinde yerleştirilmesi ve geliştirilmesinin
önemine bağlı olarak dünyada ilk örneğinin İngiltere’de görüldüğü organize sanayi bölgesi
uygulaması, 20. Yüzyılın başlarında başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere diğer
gelişmiş ülkelerce uygulanmaya başlanmıştır.
İlk uygulamaların amacı sanayicilerin altyapılı arsa ihtiyaçlarının karşılanması yoluyla bu
bölgeleri inşa eden özel firmaların kar elde etmeleri olmuştur. Bir başka deyişle ilk
uygulamalar özel sektör tarafından kar elde etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. İkinci
Dünya Savaşıyla birlikte başlayan dönemde OSB’ler bir devlet yatırımı olarak uygulanmaya
başlamış ve az gelişmiş ülkelerde küçük ve orta ölçekli işletmelerin geliştirilmesi amacına
hizmet eder bir biçimde düzenlenmiştir.
1960 yılında başlayan planlı kalkınma döneminde ise sanayinin ‚lokomotif‛ sektör olduğu
açıklıkla belirtilmiş, ekonomik dengenin kurulması, ekonomik ve toplumsal kalkınmanın
birlikte gerçekleştirilmesi, belli bir hızda büyüme ve sanayileşmeye önem verilmesi gibi
uzun vadeli hedefler belirlenmiştir.
Belirlenen hedefler doğrultusunda; ülkede sanayinin geliştirilmesi amacıyla uygulamaya
konulan pek çok teşvik tedbirlerinden biri olan OSB uygulamalarına, ilk olarak 1962 yılında
Bursa’da bir OSB kurulmasıyla başlanmıştır
‚Sanayiin uygun görülen alanlarda yapılanmasını sağlamak, kentleşmeyi yönlendirmek,
çevre sorunlarını önlemek, bilgi ve bilişim teknolojilerinden yararlanmak, imalat sanayi
türlerinin belirli bir plan dahilinde yerleştirilmeleri ve geliştirilmeleri amacıyla, sınırları
tasdikli arazi parçalarının gerekli altyapı hizmetleriyle ve ihtiyaca göre tayin edilecek sosyal
tesisler ve teknoparklar ile donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistemler dahilinde sanayi
için tahsis edilmesiyle oluşturulan ve OSB Kanunu hükümlerine göre işletilen mal ve hizmet
üretim bölgeleri‛ olarak tanımlanan Organize Sanayi Bölgeleri, kuruluş ve işleyiş sürecinde
düzenin sağlanması ve yasal bir statüye kavuşturulmaları için 4562 sayılı OSB kanunu,
15.04.2000 tarih ve 24021 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Sanayinin disipline edilmesi,
Şehrin planlı gelişmesine katkıda bulunulması,
Birbirini tamamlayıcı ve birbirinin yan ürününü teşvik eden sanayicilerin bir arada ve bir
program dahilinde üretim yapmalarıyla, üretimde verimliliğin ve kar artışının sağlanması,
Sanayinin az gelişmiş bölgelerde yaygınlaştırılması,
Tarım alanlarının sanayide kullanılmasının disipline edilmesi,
56
Sağlıklı, ucuz, güvenilir bir altyapı ve ortak sosyal tesisler kurulması,
Müşterek arıtma tesisleri ile çevre kirliliğinin önlenmesi,
Bölgelerin devlet gözetiminde, kendi organlarınca yönetiminin sağlanması,
OSB’lerin Kuruluşunda temel hedef olarak belirlenmiştir.
40. TABLO-1 OSBLERİN COGRAFİ BÖLGELERE GÖRE DAGILIMI
2005 SONU İTİBARİYLE BİTENLER
2006 YILI YATIRIM PROGRAMINDA OLANLAR
%
%
%
BÖLGE ADI
ADET
ALAN (Ha) Hektar (*)
ADET (**)
ALAN (Ha) Hektar (*)
Adet (***)
MARMARA (11 İL)
15
4.262
21,76
12
2.753
12,81
11,21
EGE (8 İL)
14
3.512
17,93
18
3.084
14,35
16,82
AKDENİZ (8 İL)
11
2.603
13,29
6
1.053
4,9
5,61
İÇ ANADOLU (13 İL)
16
4.018
20,51
17
4.621
21,5
15,89
KARADENİZ (18 İL)
16
1.748
8,92
27
3.507
16,32
25,23
DOĞU ANADOLU (14 İL)
7
1.248
6,37
16
2.408
11,21
14,95
G.DOĞU ANADOLU (9 İL)
8
2.196
11,21
11
4.063
18,91
10,28
TÜRKİYE TOPLAMI (81 İL)
87
19.587
100
107
21.489
100
100
(*)Toplam bölge alanının Türkiye toplam alanına oranıdır.
(**)Etüd ve Kamulaştırma karakteristiği ile yer alan projeler adet olarak toplamlara dahil edilmiştir.
(***)Toplam adedin Türkiye toplam adedine oranıdır.
KAYNAK: http://www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfano=2988
2.3.4.2 TÜRKİYENİN OSBLER VE KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ İÇİN HEDEF VE POLİTİKALARI
Yerel girişimciliğin canlandırılmasına ve Organize Sanayi Bölgelerinin geliştirilmesine önem
verilecektir. Sanayileşmenin kentsel gelişim üzerindeki olumlu etkilerinden faydalanmak
amacıyla, orta ölçekli şehirlerde gerekli alt yapıya sahip Organize Sanayi Bölgeleri
kurulacaktır.
Teknoloji transferinin, doğrudan yabancı yatırımların, istihdamın artırılması ve yatırım
işlemlerinde bürokrasinin azaltılması amacıyla Endüstri Bölgeleri sistemi geliştirilecektir.
Organize Sanayi Bölgelerinde atık geri dönüşüm tesislerinin kurulması desteklenecektir.
Ayrıca, yeni sanayi merkezlerinin oluşumunda önemli işlevi olan Organize
Sanayi Bölgelerine ve Küçük Sanayi Sitelerine ilaveten Özel Sanayi Bölgeleri de kurulacaktır.
57
İşletmelerin Organize Sanayi Bölgelerinde, Endüstri Bölgelerinde ve Sanayi Sitelerinde
kümeleşmesinin teşvik edilmesi için yeni politika ve stratejiler geliştirilecektir.
2.3.4.3 MALATYA İLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
İlimizde hali hazırda faal iki adet organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. Yasanan 2000 ve
2001 yılı ekonomik krizinin etkilerinin hafiflemesine baglı olarak ülke düzeyinde yatırım
kosullarının iyilesmesi ve buna ilave olarak özelde Malatya ilinin 29.01.2004 tarih ve 5084
sayılı Yatırımların ve istihdamın Tesviki ile Bazı Kanunlarda Degisiklik Yapılması Hakkında
Kanun kapsamında yer alması nedeni ile ilde yatırım taleplerinde artıs gözlenmektedir. İlin
ekonomik potansiyeli düsünüldügünde organize sanayi bölgelerinin sayıları artacagı
beklenmektedir.
41. TABLO-2 MALATYA İLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
2004 SONU İTİBARİYLE BİTENLER
ADET
ALAN
(Ha)
1
300
%
Hektar
(*)
1.65
2005 YILI YATIRIM PROGRAMINDA OLANLAR
ADET
(**)
ALAN
(Ha)
2
350
%
Hektar
(*)
1.51
%
Adet
(***)
1.72
(*) Toplam bölge alanının Türkiye toplam alanına oranıdır.
(**) Etüd ve Kamulaştırma karakteristiği ile yer alan projeler adet olarak toplamlara dahil edilmiştir.
(***) Toplam adedin Türkiye toplam adedine oranıdır.
KAYNAK: http://www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfano=1869
2.3.4.3.1 BİRİNCİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Malatya I. Organize Sanayi Bölgesi, Malatya-Ankara karayolu üzerinde sehir merkezine
12Km mesafede 300 Ha arazi üzerine 1976 yılında kurulmustur. Ancak çesitli nedenler ile
1984 yılına kadar ilerleme kaydedilmemistir. 1984 yılından itibaren çalısmalar tekrar hız
kazanmıs ve 1988 yılında hizmete girmistir. 1. Organize Sanayi Bölgesinin toplam sanayi
alanı 2.295.960. m² olup, sosyal alan,yesil alan ve yolların toplam alanı ise 704.040 m²‘dir.
Bölgenin yol, su, kanalizasyon,arıtma tesisi, elektrik sebekesi, haberlesme ve diger sosyal
tesisleri tamamlanmıs durumdadır. Bölgenin toplam sanayi parsel sayısı 164 adettir.
42. TABLO-3. 1. OSB YATIRIM DURUMU
FİRMA
PARSEL
alan
alan
SAYISI
SAYISI
m2
%
ÜRETİME GEÇEN
106
127
2.015.583
84,96
İNŞAAT HALİNDEKİ
16
23
191.099
8,05
PROJE SAFHASINDAKİ
3
7
85.000
3,58
TAHSİSİ YAPILMAYAN
0
7
80.778
3,40
TOPLAM
125
164
2.372.460
100,00
KAYNAK:1.OSB MÜDÜRLÜĞÜ
43. TABLO-3. 2. FİRMALARIN SEKTÖREL DAĞILIMI
58
FİRMALARIN SEKTÖREL DAĞILIMI
GIDA SANAYİ
34 FİRMA, 31 FAAL
TEKSTİL SANAYİ
44 FİRMA, 36 FAAL
DİĞER
47 FİRMA, 39 FAAL
TOPLAM
125 FİRMA, 106 FAAL
KAYNAK: 1.OSB MÜDÜRLÜĞÜ
Faal tesislerde 5691 kişi isdihdam edilmekte, faal fabrikaların tam kapasite çalışması ve
inşaat ve proje halindeki firmaların üretime geçmesi halinde 7500 kişi isdihdam edilecektir.
44. TABLO-4 DİĞER SANAYİLER
SANAYİ
ÜRETİM
İNŞAAT
PROJE
CİNSİ
HALİNDE
HALİNDE
HALİNDE
ORMAN SANYİ
1
1
1
Kağıt Sanayi
2
0
0
Deri ve Deri Mam
0
1
0
Basım Sanayi
0
0
1
Plastik Sanayi
4
4
0
Kimya Sanayi
2
0
2
Pişmiş Kil ve Çim. Ger. San
2
2
4
Demir ve Çelik San
1
6
3
Mad. Eşya Elektriksiz Mak
1
0
1
Tarım aletleri ve Mak. San
2
1
0
Akü Montaj
1
0
0
KAYNAK:DOĞU ANADOLU SANYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ
2.3.4.3.2 İKİNCİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Malatya II. Organize Sanayi Bölgesi 07.03.1997 tarihinde Malatya – Ankara karayolu
üzerinde Malatya sehir merkezine 12 Km mesafede 5.000.000. m2 arsa üzerine kurulmustur.
Toplam sanayi alanı 3.000.000. m² olan II. Organize Sanayi Bölgesinde toplam 160 parsel
bulunmaktadır.
5084 sayılı yasa ile Malatya ilimiz tesvik kapsamındaki 36 il içerisinde yer almasına baglı
olarak Malatya’ya yönelen yatırım talebi nedeni ile II Organize sanayi bölgesinde bulunan
parsellerin tamamı yatırımcılara tahsis edilmistir.
Halihazırda II. Organize Sanayi Bölgesinde bu güne kadar 18 isletme yatırımını
tamamlayarak
üretime
geçmis
bulunmakta
olup,
diger
yatırımlar
insaat/proje
asamasındadır. Tahsisi yapılan parsellerin üzerinde projelendirilen yatırımların sektörel
59
dagılımı itibariyle %40 ile tekstil sektörü ilk sırada gelmekte olup, ikinci sırada %20’lik pay
ile Gıda sektörü yatırımları gelmektedir.
I. OSB’de oldugu gibi II.OSB ‘de de tekstil sektörü ilk sırada gelmektedir. Ancak tekstil
sektöründe küresel manada artan rekabet kar marjlarını düsürmekte ve sektörel kırılganlıgı
artırmaktadır. İlin kalkınmasında sürekliligin saglanması, markalasma veya yatırımların
katma degeri yüksek ve teknoloji yogun alanlara kaydırılması gerekmektedir.
2.3.4.4 MALATYA OSB’LERİNİN BÖLGE OSB’LERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
45. TABLO-5 MALATYA-ELAZIG-ADIYAMAN OSB DURUMU
İL ADI
MALATYA
ELAZIG
ADIYAMAN
OSB ADI
YATIRIM PROGRAMINDA OLAN PROJELER KIRMIZI TONDADIR
TAMAMLANMIŞ PROJELER MAVİ TONDADIR
YATIRIM PROGRAMINDA YER ALMAYAN PROJELER RENKLENDİRİLMEMİŞTİR
MALATYA DARENDE
MALATYA-I
MALATYA-II
MALATYA-III
ELAZIG-I
ELAZIG-II
ELAZIG-III
ELAZIG-IV
ELAZIG HAYVAN VE HAYVAN ÜRÜNLERİ
ADIYAMAN-BESNİ
ADIYAMAN-GÖLBASI
ADIYAMAN-MERKEZ-I
ADIYAMAN-MERKEZI-I(TEVSİİ)
KAYNAK: http://www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfano=2446
Malatya ili, Elazığ ve Adıyaman illerine göre nüfus, coğrafi konum , iş gücü ve yatırım
potansiyeli uygunluğu gibi etkenlerde daha ön plana çıkacak özelliklere sahip olmasına
rağmen tablo-5te de görüldüğü üzere ancak bu iller kadar organize sanayi bölgesine
kavuşabilmiştir.
2.3.4.4.1 ADIYAMAN OSBLERİ
Adıyaman Organize Sanayi Bölgesi 86 adet sanayi parselinden oluşmaktadır. Bu parsellerin
bugüne kadar % 85'i tahsis edilmiş olup, bunların 6 adeti işetmeye açılmıştır. Bu tesislerin ;
3 adeti Konfeksiyon sektöründe
1 adeti Elektrik-Elektronik
1 adeti yem fabrikası
1 adeti ise ağaç işleme sektöründe faaliyet göstermektedir.
Bu tesislerimizde yaklaşık 500 kişi istihdam edilmektedir. Yapılan bu konfeksiyon
sektöründeki imalatların bir kısmı EGS aracılığıyla bir kısmı ise, kendi imkanları ile yurt
dışına ihraç edilmektedir.
60
İnşaat safhasında olan tesis sayısı ise 8 adettir. Bu tesislerin ;
3 adeti Mobilya sektöründe
2 adeti yem fabrikası
2 adeti tesktil sektöründe
1 adeti ise plastik sektöründe faaliyet gösterecektir.
Geri kalan tesislerimizin ise henüz inşaatına başlanmamış olup, proje safhasındadır. Bu
firmaların ;
26 adeti tekstil-konfeksiyon-iplik sektöründe
13 adeti gıda sektöründe
3 adeti plastik-ambalaj sektöründe
1 adeti makina sektöründe
1 adetin ise elektronik sektöründe yatırım yapmaları beklenmektedir.
Adıyaman Organize Sanayi Bölgesinde kurulması düşünülen tesislerin hepsi faaliyete
geçtiği takdirde Bölgemizde toplam olarak yaklaşık 9-10 bin kişinin istihdam edileceği
öngörülmektedir.
2.3.4.4.2 ELAZIĞ OSBLERİ
I.kısım OSB 110 ha olup altyapı inşaatı 1990 tamamlanarak 60 sanayi parselinden
oluşmaktadır. Bölgedeki arsaların tamamı sanayicilere tahsis edilmiştir.
II.Kısım OSB 56 ha olup altyapı inşaatı 2000 tamamlanarak 39 sanayi parselinden
oluşmaktadır. Bölgedeki arsaların bir adedinin dışında tamamı sanayicilere tahsis edilmiştir.
III.Kısım OSB 93 ha olup 9 sanayi parseli olarak planlanmaktadır. Yer seçim işlemi henüz
tamamlanmamıştır. Arazinin bir bölümü organize sanayi bölgesi tarafından satın alınmış
olup kalan kısmı Arsa Ofisi ve Milli Emlak genel Müdürlüklerinden satın alınacaktır.
Hayvan Ürünleri Organize Sanayi Bölgesi ihtisas Organize Sanayi Bölgesi olup 18.5 ha arazi
üzerinde 7 sanayi parseli ve 1 ticari alan parselinden oluşmaktadır.Tahsis edilen sanayi
parsel sayısı 3 olup 5 parsel henüz tahsis edilmemiştir.
Besi Organize Sanayi Bölgesi yer seçim işlemleri tamamlanmış olup ÇED gerekli değildir
raporu alınmış olup yaklaşık 350 ha olan üzerinde 6 sanayi parseli ve yeterince besi
ahırlarından ve padoklardan oluşacaktır. İmar planı henüz yapılmamıştır.
61
2.3.4.4.3 KAYSERİ OSBLERİ
KAYSERİ HACILAR ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
KAYSERİ İNCESU ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
KAYSERİ MERKEZ I.ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
KAYSERİ MERKEZ II.(MİMAR SİNAN)ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
2.3.4.4.4 MALATYA OSBLERİ
MALATYA DARENDE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
MALATYA MERKEZ I.ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
MALATYA MERKEZ II.ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Yukarıdaki durum incelendiğinde ilk bakışta Kayseri ile Malatya arasında uçurumlar
olmadığı söylenebilir çünkü sonuçta Kayseri’de fazladan bir faal organize sanayi bölgesi
göze çarpmaktadır. Bu nedenle bir de bu sanayi bölgelerindeki aktif firma istatistiklerine göz
atalım.
46. TABLO-6 KAYSERİ OSBLERİNDEKİ FİRMALAR
Ambalaj(10)
Elektrik - Elektronik(12)
Ev Eşyaları ve Bahçe(44)
Kimya Sanayi(27)
Matbaa ve Yayıncılık(4)
Mobilya(125)
Otomotiv(12)
Tarım ve Hayvancılık(2)
Tekstil(78)
Ticaret(1)
İnşaat(50)
Deri Sanayi ve Ürünleri(0)
Enerji(27)
Giyim(5)
Makine(33)
Metal & Maden(54)
Orman Ürünleri(10)
Tanıtım - Reklamcılık(5)
Taşımacılık(2)
Telekomünikasyon(1)
Yiyecek - İçecek(18)
TOPLAM :510
KAYNAK:www.kosb.org
47. TABLO-7 MALATYA OSBLERİNDEKİ FİRMALAR
GIDA SANAYİ
TEKSTİL SANAYİ
DİĞER
Toplam Firma Sayısı 129*
37
43
49
KAYNAK:www.malorsa.org.tr
*BU SAYI 2.OSB İLE BİRLİKTE TOPLAM 147 YE ULAŞMIŞTIR.
Bu iki tabloda görüldüğü üzere kayseri dört organize sanayi bölgesinde 510 firma ve
ortalama dağılım göstermiş 21 sektörle hizmet verirken, Malatya ağırlıklı olarak iki organize
62
sanayi bölgesinde 147 firma ve, gıda ve tekstil sektörlerinde yoğunlaşmış bir yapıyla
kayserinin çok gerisinde kalmıştır. Buradan anlaşılacağı üzere Malatya’nın hali hazırdaki
organize sanayi bölgeleri olması gereken düzeyde işlevini yerine getirememektedir. Bu
düzeyde bir işlev yakalayabilmek için bu bölgelerin maksimum verimlilikte kullanılması
gerekmektedir. Bunun için de inşaat halindeki projelerin hızla bitirilmesi ve projelerin de bir
an önce yatırıma açılmaları lazımdır. Bunun yanında yeni organize sanayi bölgelerinde de
sektörel çeşitliliğin teşviki ile Malatya’daki sektör gamı yetersizliğine bir çözüm getirilebilir.
2.3.4.5 KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ
Sanayinin gelismesine temel olusturan ve büyük sanayi isletmelerine yan sanayi olarak
hizmet veren küçük sanayi isletmelerinin en önemli sorununu yerlesim yeri ve isyerleri
olusturmaktadır. Küçük Sanayi Siteleri uygulamalarından önce, küçük isletme sahibi esnaf
ve sanatkarlarımız oldukça dagınık bir yapıda, her türlü saglık kosullarından ve çagdas
ticaretanlayısından uzak, plansız ve denetimsiz bir sekilde yapılasmıs, mahalle ve sokak
köselerindesıkısıp kalmıs dükkan ve atölyelerde zor sartlarda üretim yapmaktaydı. Bu
kosullarda gösterilen faaliyetler, insan saglıgı, çevre kirliligi ve plansız kentlesme gibi
olumsuzlukların dogmasına neden olmustur. Belli bir yerlesim yeri bulunmayan ve
elverissiz çalısma kosullarında faaliyet gösteren küçük isletme sahibi esnaf ve sanatkarların
isyeri sorununa çözüm getirebilmek için küçük sanayi siteleri olusturulmustur.
Benzer iş kollarında çalışan işletmelerin aynı site içinde toplanmasıyla, bölgesel ihtiyaçlar
daha kolay ve ekonomik olarak karşılanabilmekte, işyerlerine yeni teknolojinin sokulması
kolaylaşmakta ve böylece kalkınma hamlemize en ufak işletmeden başlayarak destek
sağlanmaktadır.
Küçük sanayi sitelerinin kuruluşu ile;
Sanayinin disipline edilmesi,
Şehrin planlı gelişmesine katkıda bulunulması,
Birbirini tamamlayıcı ve birbirinin yan ürününü teşvik eden sanatkarların bir arada ve bir
program dahilinde üretim yapmalarıyla, üretimde verimliliğin ve kar artışının sağlanması,
Sanayinin az gelişmiş bölgelerde yaygınlaştırılması,
Tarım alanlarının sanayide kullanılmasının disipline edilmesi,
Sağlıklı, ucuz, güvenilir bir altyapı ve ortak sosyal tesisler kurulması, temel hedef olarak
belirlenmiştir.
2.3.4.6 MALATYA KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ
İlde Sanayi Sitelerinin kurulmasına 1956 yılında Eski Sanayi Sitesinin kurulmasıyla baslamıs
ve 1961 yılında faaliyete geçmistir. Sanayi ve Ticaret Bakanlıgının kredi destegi ile 1963
63
yılında Malatya Küçük Sanayi Sitesi ve 1977 yılında ise Öz Malatyalılar Küçük Sanayi
Sitesinin yapımına baslanmıs ve Malatya Küçük Sanayi Sitesi 1975 yılında, Öz Malatyalılar
Küçük Sanayi Sitesi ise 1991 yılında faaliyete geçmistir. Zaman içerisinde sehir merkezine
olan yakınlıgı nedeni ile Malatya Küçük Sanayi Sitesindeki isyerlerinin dolması ve yeni
isyeri ihtiyacının bas göstermesiyle beraber Malatya Küçük Sanayi Sitesinin etrafında özel
mütesebbisler tarafından yeni sanayi siteleri insa edilmistir. Bu sanayi sitelerinden; Sirolular
Küçük Sanayi Sitesi ve Ugur Sanayi Sitesi 1981 yılında, 100. Yıl Küçük Sanayi Sitesi 1982
yılında ve Güncallar Küçük Sanayi Sitesi ise 1984 yılında faaliyete geçmistir.Yine Sanayi ve
Ticaret Bakanlıgının kredi finansman destegi ile kurulan Arapgir Küçük Sanayi Sitesi 1996
yılında faaliyete geçmistir.Ayrıca şu an Doğanşehir ve Akçadağ Mermer ihtisas sanayinin
inşaatı devam etmektedir.
Aşağıdaki tabloda bu sanayi sitelerinin alanları ve faaliyetteki iş yerleri sayıları verilmiştir.
48. TABLO-8 MALATYA KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ
Tablo-8de de görüldüğü üzere Malatya’da toplam 8 küçük sanayi sitesi ve bu sitelerde
toplam 2017 işyeri bulunmaktadır.Bunlardan ikisi ilçelerde diğerleri merkezde kuruludur.
49. TABLO-9 KAYSERİ’DE KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ VE ÇALIŞAN İŞÇİ SAYISI
İŞYERI
SAYISI
ÇALIŞAN KAPALI+BOŞ
İŞÇİ
İŞYERI
Kocasinan 1957
2185
8.795
% 100 Dolu
Yeni San. Sit.
Kocasinan 1972
3000
16.840
% 100 Dolu
Orta San. Böl.
Melikgazi
55
112
% 100 Dolu
Doğu Sanayi Ağaç İş.
Kocasinan 1985
280
453
% 100 Dolu
İmalatçı-Pazarlama San.
Melikgazi
1985
220
403
% 100 Dolu
Ağaç İşleri San. Sit.
Melikgazi
1995
854
9.352
% 100 Dolu
K.SANAYİ SİTESI ADI
İLÇESI
Eski San. Sit.
FAALİYETE
GEÇİŞ TARIHI
1979
64
Argıncık Küçük San. Sit.
Kocasinan 1992
220
321
% 100 Dolu
Pınarbaşı Küçük Sn. Sit.
Pınarbaşı
1999
116
54
% 52 Dolu
Kayseri Demirciler KSS
Melikgazi
2003
329
410
168 Dolu İşyeri
7259
36.741
TOPLAM
KAYNAK: KAYSERİ VALİLİĞİ
Küçük sanayi sitelerinin Kayseri’deki durumuna bakacak olursak toplam 9 küçük sanayi
sitesi fakat bu sitelerde toplam 7259 işyeri bulunmaktadır.Ve bu işyerlerinde toplam 36.741
kişi istihdam edilmektedir. Bu rakamlar bize gösteriyor ki Malatya küçük sanayi siteleriyle
de Kayserinin oldukça gerisinde kalmış durumdadır.
Kayseri ile Malatya’nın organize sanayi ve küçük sanayi siteleri karşılaştırmalarına bakarak
şunu söyleyebiliriz;
Malatya yeterli düzeyde yatırım yapılabilecek sanayi bölgesi alt yapısına alan ve sayı olarak
sahip.Fakat bu bölgeler sınırlı sayıda firma ve işyerine ev sahipliği yapıyor.
Bu bölgelerde faal bulunan firma ve işyerleri yeterli verimlilik düzeyinde değiller ya da bu
düzeyde faaliyet gösterebilmek için uygun yatırımlarla desteklenmemişler.
Düşük sayıda firma ve işyerleri ve buna bağlı olarakta düşük istihdam faal olmayan, inşaat
halinde veya proje halinde olup hayata geçirilemeyen firma ve işyerlerinin toplam etkisini
gözler önüne seriyor.
Tüm bu saydığımız durumlardan yola çıkarak Malatya’nın mevcut bölgeleri bir an önce tam
kapasite kullanım düzeyine getirip, kalkınmada öncelikli belirlenmiş bir il olarak yeni
organize sanayi ve kss bölgeleri ve yatırımcıları kendine çekecek özellikleri ile yatırımın
cazibe merkezi haline gelmelidir.
2.3.5
İMALAT SANAYİ
Malatya, sanayilesme açısından ülkemizin en geri kalmıs bölgesi olan Dogu Anadolu
bölgesinde bulunmakta olup, ortaya koydugu sanayilesme çabası ile bulundugu bölgenin
sanayilesme bakımından önde gelen vilayeti durumuna gelmistir. Yıllık imalat sanayi
verilerine göre 1964 yılında 10 adet imalat sanayi isyeri sayısı ile ülke genelinde %0,33 paya
sahip olan Malatya, 1999 yılına kadar imalat sanayi isyeri sayısı bakımından ülke
ortalamasını asarak imalat sanayi isyeri sayısı toplamından aldıgı payını artırmıs, ancak 2001
yılında %0,39 düzeyine gerilemistir. 1964 ve 2001 yıllarını kapsayan dönemde ise Malatya,
ülke toplam imalat sanayi isyerleri içerisindeki payını sadece 0,06 puan yükseltmistir.
65
50. YILLAR İTİBARİYLE MALATYA VE TÜRKİYE İMALAT İŞYERLERİ SAYISI
Kaynak: TÜİK(DİE)
İlde yaratılan Gayri safi yurt içi hasıla içerisinde imalat sanayinin aldıgı pay %25,8
düzeyindedir. İmalat sanayi sektöründe isyerlerinin hukuki durumuna(kamu veya özel
sermayeli oluslarına) bakıldıgında sayısal olarak özel kesim imalat sanayi isyerleri, kamu
kesimine ait isyerlerinin sayısından fazladır. Ancak isyeri sayılarının kamu veya özel kesime
ait olusları bakımından ülke genel tablosuna uyan Malatya’da, imalat sanayinde istihdam
edilen çalısan sayıları bakımından , kamu kesimine ait imalat sanayi isyerlerinde çalısanların
sayısı, özel kesime ait isyerlerinde çalısanların sayısını asmaktadır. Ülke genelinde 1993
yılında imalat sanayi sektöründe yaratılan istihdamın %78,31 özel kesimce saglanmakta iken
bu oran 2001 yılında %90 yükselmistir. Malatya ‘da ise 1993 yılında %25 olan özel kesim
payı, 2001 yılında %68 düzeyine çıkmıstır. Bu rakamlar Malatya’nın özel kesim eliyle
kalkınma yolunda oldugunu göstermekle beraber, imalat sanayinde özel kesim istihdam
oranının ülke ortalamasının altında kalması, ilin özel kesim yatırımlarını kendine
çekebilmesi için kat edilmesi gereken uzun yola isaret etmektedir.
66
51. TABLO-10 YILLAR İTİBARİ İLE İMALAT SANAYİNDE İSYERİ TOPLAMINDAN MALATYA’NIN
ALDIGI PAY
Kaynak: TÜİK(DİE)
52. TABLO-11 İMALAT SANAYİNDE ORTALAMA ÇALISAN VE YARATILAN KATMA DEGER
Kaynak: TÜİK(DİE)
67
53. TABLO-12 YILLAR İTİBARİ İLE İMALAT SANAYİNDE ÇALISANLAR VE SEKTÖRDE YARATILAN
KATMA DEGERDEN MALATYA’NIN ALDIGI PAY
Kaynak: TÜİK(DİE)
Tablo dan Malatya is güçünün verimliligine iliskin ipuçları da elde edilebilir. 1980-1985
yılları arasında istihdamdan alınan payda ciddi bir artıs yasanmaz iken yaratılan katma
degerden alınan paydaki artıs isgücü verimliligindeki artısa da isaret etmektedir. Fakat
1985’ten sonra yaşanan süreçte istihdamdan alınan payda ciddi azalma göze çarpıyor. Bu
durum bize işgücü verimliliğindeki düşüşü işaret ediyor.
2.3.6
MADENCİLİK
Madencilik istihdam yaratma kapasitesi yüksek bir sektör durumunda olmakla beraber,
sektörde uzun yıllar kamu sektörünün öncülügüne ragmen, sektörel nispi büyümeyi
saglayacak, büyük ölçüde özel kesim yatırımlarını çekememistir. Madencilik sektörünün
ülkemiz GSMH içerisindeki payı düsük olup, 1996 yılında %1,5 iken 2002 yılında %1,2
düzeyinde gerçeklesmistir.
İl ekonomisi içerisinde madencilik sektörüne iliskin durum da benzerlik arz etmektedir.
Madencilik sektörünün ilde yaratılan gayri safi yurt içi hasıla içerisindeki (2001 yılı) payı
%0,3 (Binde üç) düzeyindedir.
Malatya ili basta demir ve Pirofillit yatakları olmak üzere dogal kaynaklar bakımından
önemli bir yere sahiptir. Ancak söz konusu dogal kaynakların tam olarak ekonomik bir
degere dönüstürüldügünü söylemek zordur. Örnek olarak Malatya, ülkemizde bilinen tek
Pirofillit yataklarına sahip olmasına karsılık mevcut Pirofillit yataklarının gerektigi gibi
degerlendirilemedigi görülmektedir. Benzer bir durum demir madenleri için de geçerlidir.
Madencilik sektörününülkemizde yasadıgı genel sorunlara ilaveten bölgeye münhasır
68
sorunlar madenciligin gelisimini yavaslatmaktadır. Bunlardan bazıları ilimize ve bölgemize
has topografik yapı nedeni ile ulasım ve tasıma sorunları ve yüksek tasıma maliyeti, yetersiz
teknoloji, yetersiz sermaye, maden rezervleri üzerinde bilimsel ve teknik incelemelerin tam
olarak yapılmaması ve hatta maden rezervlerinin büyüklüklerinin tam belirlenmemesi gibi
problemler madencilik sektörünün gelisimini olumsuz etkilemektedir. Sektörün gelisimini
olumsuz etkileyen sorunların çözümü ve tesvik tedbirleri ile madencilik il ekonomisinde
daha büyük katkı saglayabilecektir.
54. TABLO-13 MADENCİLİK VE TASOCAGI SEKTÖRÜNE İLİSKİN GENEL BİLGİLER, 2000 YILI
Kaynak: TÜİK(DİE)
Açıklama: a %: Türkiye toplamı içindeki payı ; b %: Özel kesim kamu kesimi paylarını göstermektedir.
Ülkemizde oldugu gibi Malatya ilinde de sektörde kamu agırlıgı dikkat çekmektedir.
Ülkemizde madencilik sektöründe çalısan ortalama çalısan sayısının %73 kamu kesiminde
69
çalısmakta , Sabit Sermayeye yıl içinde yapılan gayri safi ilavelerde ise kamunun payı %84
civarındadır.
Sektörde
yaratılan
katma
degerin
ise
%69
kamu
kesimince
gerçeklestirilmektedir. Sektörde faaliyet gösteren isyeri sayısı bakımından ise özel kesim %70
paya sahiptir. Sektörde faaliyet gösteren özel kesim isyeri sayısının fazlalıgı madencilik ve
tas ocagı sektöründe faaliyet gösteren özel kesim firmalarının, kamu kesimi isletmelerine
göre daha küçük ölçekli olmalarından kaynaklanmaktadır.
Malatya ili madencilik sektörü, 2000 yılı itibari ile ülke madencilik sektörünün; toplam isyeri
sayısının %1‘ini; sektörde çalısanların % 0,6’sını; Sabit Sermayeye yıl içinde yapılan gayri safi
ilaveler toplamının % 0,2’sini ve yaratılan toplam katma degerin %0,32’sini almaktadır.
55. TABLO-14 YILLAR İTİBARİ İLE MALATYA MADENCİLİK SEKTÖRÜNÜN ALDIGI PAYLAR
Kaynak: TÜİK(DİE)
Malatya’nın demir, pirofilit ve krom rezervlerinin ülke madenciligi içinde yerinin
bilinmesi,sözkonusu rezervlerin İl ve bölge için arz ettigi önemi daha iyi ortaya koyacaktır.
2.3.6.1 DEMİR
Malatya-Hekimhan ilçesi, ülkemizin önemli demir cevheri yataklarının bulundugu ‚SivasMalatya-Erzincan‛ bölgesinde yer almaktadır. _lçe ekonomisinde de önemli bir yer tutan
madenciligin boyutlarının tam olarak anlasılması, belirtilen cevher bölgesindeki demir
cevheri ve cevher isleme faaliyetlerinin ülke genelinde tasıdıgı önemin iyi anlasılmasına
baglıdır.
Ülkemizde tespit edilen demir cevheri yatakları ihtiva ettigi cevherin demir çelik
fabrikalarının kullanımları esas alınarak 3 grupta toplandıgında, söyle bir tasnif
olusmaktadır;
70
a) İşletilebilir demir cevheri rezervi: Bunlar cevher tenörleri yüksek (%51-62 Fe arasında
degismektedir ) cevher yataklarıdır. Bu 23 adet yatagın bulundugu zamanki rezervleri 137
milyon ton civarındadır. Malatya-Hekimhan Sirzi ile Deveci yatakları bunlardandır.
b) Sorunlu demir cevheri rezervi: Bu tür yatakların arama çalısmaları yapılmıs ve görünür
muhtemel rezerv potansiyeli belirlenmis, ancak entegre tesislerin istemedikleri bazı
safsızlıkları içermesi nedeniyle yataklar belirli dönemlerde kısmen isletilmistir. Bugün için
bu yatakların önemli bir bölümü çalısmamaktadır. Cevher tenörleri %19-54 Fe arasında
degismektedir. Malatya-Hekimhan Hasançelebi ve Karakuz yatakları bu grupta yer
almaktadır.
c) Potansiyel demir cevheri rezervi : Ülkemizde yeteri kadar arama faaliyetleri yapılmamıs
27 adet sahada toplam yaklasık 320 milyon ton potansiyel rezerv belirlenmistir. Bu
yatakların tenörleri %14-52 Fe arasında degismektedir. Bu yatakların hemen hemen tamamı
entegre tesislerin kabul edemeyecegi sınırlar içerisinde safsızlıklar içermektedir. Kesin olarak
cevher rezervi belirlenip teknolojik sorunları çözülmeden isletilmeleri mümkün degildir.
M.T.A Malatya Bölge Müdürlügü kayıtlarında Malatya ilinde Hekimhan, Dogansehir,
Kuluncak ve Arapgir ilçelerinin muhtelif mevkilerinde potansiyel demir cevheri yataklarının
bulundugu rapor edilmistir.
Türkiye demir yatakları bölgesel olarak 4 ana gruba ayrılmaktadır. Bu bölgeler sunlardır;
1- Sivas- Malatya- Erzincan Bölgesi
Bu bölge, halen isletilmekte olan demir yataklarının büyük bir bölümünü içermesi,
rezervlerin büyüklügü ve gelecekte degerlendirilebilecek düsük tenörlü rezervleri de
içermesi nedeniyle Türkiye'nin en büyük demir cevheri bölgesi olup, bu bölgeden yüksek
tenörlü, dogrudan beslemeye uygun cevher üretimi yapılmaktadır. Bu bölge uzun yıllardan
beri sürdürdügü Türkiye'nin demir madenciligi merkezi olma özelligini gelecekte de
sürdürecektir.
2- Kayseri- Adana Bölgesi
3-Ankara- Kesikköprü Bölgesi
4-Batı Anadolu Bölgesi
56. TABLO-15 MALATYA İSLENEBİLİR DEMİR CEVHERİ YATAKLARI
71
57. TABLO-16 MALATYA SORUNLU DEMİR CEVHERİ YATAKLARI
• Açıklama: (1) Safsızlık sorunu ; (2) Düsük Tenör sorunu
2.3.6.2 PİROFİLLİT
Önemli bir endüstriyel hammadde olan Pirofillit, dünyada genis bir kullanım alanına sahip
olup, yüksek ısıya dayanıklı kaplar, seramik ürünler, çimento, lastik, boya, kozmetik,
sabun,cam elyafı vb. pek çok ürünün üretiminde kullanılmaktadır. Malatya-Pütürge ilçesinin
4 Km güneyinde bulunan Pirofillit yatarları Ülkemizde bilenen tek rezervlerdir. Ön etütlere
göre görünür rezerv 6-7 milyon ton civarındadır. Belirtilen alan için seramik-refrakter
kalitesinde; 2.344.562 ton ve çimento-yer karosu kalitesinde 3 644 430 ton görünür Pirofillit
rezervi ortaya çıkarılmıstır. Ülkemizde pirofillitin son 8-9 yılda sürekli tüketicisi refrakter
sanayi olmustur. Refrakter sanayinde Pirofillit, özellikle Demir Çelik Sanayi potalarında
kullanılan tuglaların üretiminde kullanılır. Ancak demir çelik sektöründeki teknolojik
gelismeler pota fırınları ile üretimi gündeme getirince demir çelik potalarında bazik
refrakterlerin kullanımı önem kazanmıs ve pirofillitin bu sartlarda kullanımı ortadan
kalkmaya
baslamıstır.Pirofillit
ülkemizde
seramik
sanayinde
çok
az
da
olsa
kullanılmaktadır. Bu tüketim pek artmamakla beraber pirofillitin ucuz olması nedeni ile
sürecektir. Boya sanayinde pirofillitin sürekli olmayan, ancak belli bir tüketimi vardır.
Türkiye'de pirofillitin tonaj olarak en çok tüketildigi alan beyaz çimento üretimidir. Aslında
bu konuda Türkiye hem kendi üretimini karsılayacak hem de ihracat yapabilecek
durumdadır.
Ancak bu konu tam olarak degerlendirilmis degildir. Ülkemizde gelisimi sınırlı olan Pirofillit
pazarıçok artabilir.Ancak tüketim sekline uygun belirli kıstaslarda sürekli sabit kalitede
üretim yapmakgerekir.Ayrıca bu üretimler Türk sanayine iyi tanıtılmalıdır. Bunun için de
kırma, ögütme ve arıtmagibi prosesler hayata geçirilmeli, yeni teknolojik gelismeler
kullanılmalıdır.
Pirofillitin dünya üretiminin % 75'i Japonya ve Güney Kore'de yapılmakta ve yine uzak
doguda tüketilmektedir. Türkiye Avrupa'nın tek üreticisi olarak Avrupa'ya ihracatta çok
avantajlıdır. Zaten dünya ortalamalarının altında olan iç piyasa fiyatları ve nakliye avantajı
ile Avrupa'ya ihracat mümkündür. Ayrıca iç piyasada kullanılan bir çok ithal ürünün yerine
ikamesi mümkündür. Bu durumda Pirofillitin ihracatı ve yurt içi kullanımının artırılmasının
il ekonomisi özellikle de Pütürge ilçesinin gelisiminde önemli katkılar saglayabilecektir.
Ancak kesinlikle üretim ıslah edilmeli ve kalite sınıflandırılması ve kalite de süreklilik için
uygun prosesler kurulmalıdır.
72
2.3.6.3 KROM
Krom cevheri baslıca metalürji, kimya ve döküm sanayinde kullanılır.Metalürji sanayinde
krom cevherinin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik yapımında kullanılan ferro krom
üretimidir. Ferro krom ise paslanmaz çelik metal ve silah sanayinin çok önemli bir
maddesidir. Krom; çelige sertlik ile kırılma ve darbelere karsı direnç verir, asınma ve
oksitlenmeye karsı koruma saglar. Çogu krom kimyasalları, kimyasal kalitedeki krom
cevherinden dogrudan elde edilen sodyum bikromattan üretilir. Krom kimyasalları
paslanmayı önleyici özellikleri nedeniyle uçak ve gemi sanayinde yaygın olarak ve kimya
endüstrisinde asit ve boya hammaddesi yapımında kullanılmaktadır.
Krom kimyasalları; metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler,
parlatıcı gereçler, katalizör, boyalar, konserve kutulama ve diger birçok alanda tüketilir.
Malatya ilinde tespit edilen krom yatakları aşağıda belirtilmis olup, söz konusu yataklar
halihazırda özel sektör tarafından kesintili olarak isletilmektedir.
58. TABLO-17 MALATYA’DA KROM YATAKLARI
59. TABLO-18 MALATYA İLİNİN DİGER BAZI DOGAL KAYNAK REZERVLERİ
2.3.7
ENERJİ
Enerji günümüz dünyasına damgasını vuran teknolojik ürünlerin olmazsa olmaz
girdisidir.Bu nedenle dünyada kisi basına tüketilen enerji miktarı ülkelerin gelismislik
düzeylerini gösteren en temel göstergelerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu temel
gösterge ülke içerisinde bölgeler ve iller arasındaki gelismislik farklarını ortaya koyması
bakımından da önemlidir.
73
Elektrik enerjisi tüketimi, bir ülkenin, bölgenin veya ilin teknolojiyi kullanma yaygınlıgı ve
ekonomik büyümenin bir göstergesi durumundadır. Bu yönüyle elektrik enerjisi tüketimi,
bir ülkenin veya ilin gelisimi hakkında önemli bilgiler içermektedir. Bu açıdan baktıgımızda
(Tablo-19) Malatya ilinin elektrik tüketimi, beklendigi gibi, genel bir artıs trendi
izlemektedir. 2000 yılındaki net elektrik tüketimi 686.672.853 Kwh iken 2001 yılında net
elektrik tüketimi bir önceki yıla göre % 3,1 artarak 707.974.493 Kwh olmus, 2002 yılında ise
bir önceki yıla göre %7,8 artarak 763.498.579 Kwh düzeyine ulasmıstır. 2003 yılında ise bir
evvelki yıla göre net elektrik tüketimi %1,3 azalmıs ve 753.381.751 Kwh olarak
gerçeklesmistir. 2000 ve 2003 yıllarını kapsayan dönemde ilin toplam net elektrik tüketimi %
9,71 düzeyinde artmıstır.Aynı dönemde sebeke kaybı ise %23,45 düzeyinde azalmıstır.
Kullanıldıgı yere göre en fazla tüketim artısı ‚Küçük Sanayiler ‛ grubunda olup,artıs %546
düzeyinde olmustur. Aynı dönemde resmi dairelerin kullandıgı elektrikte %60 gerileme
görülmektedir.(Tablo-20)
60. TABLO-19 YILLAR İTİBARİ İLE MALATYA’NIN ELEKTRİK TÜKETİMİ
74
61. TABLO-20 MALATYA İLİNDE KULLANILDIGI YERE GÖRE ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİMİ
62. TABLO-21 ELEKTRİK TÜKETİMİNİN SEKTÖREL DAGILIMI, 2003
75
Malatya ilinde tüketilen elektrik enerjisinin, kullanıldıgı sektörlere dagılımına bakıldıgında
2003 yılı itibari ile , toplam tüketilen elektrik enerjisinin %28,7’sini Organize ve Diger
fabrikasyon sanayi kullanmıstır. Bunu %26,4 i pay ile Mesken içi hizmet kullanımı izlemistir.
63. TABLO-22 MALATYA’DA BULUNAN HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ VE ÜRETİM MİKTARI
Malatya’da bulunan dört adet hidroelektrik santralinde elektrik üretimi sürmektedir. Söz
konusu santrallerden 2003 yılı itibari ile üretilen toplam enerji miktarı 122.356.000. Kwh
olup, bu miktar 2003 yılı tüketiminin yaklasık %16’sına tekabül etmektedir.
Bilindigi gibi ülkemizde alternatif bir enerji kaynagı olarak dogal gaz her alanda
kullanılmaya baslanmıstır.Dogal gaz hem ekonomik hem de çevre dostu bir enerji olması
nedeniyle tercih edilen bir yakıttır. Konutlarda kullanımının yaygınlasmasına paralel olarak
sanayide de kullanımı her gecen gün artmaktadır. Dogal gazın temiz bir enerji olması ve
maliyet avantajınasahip olması nedeniyle Malatya’da kullanılmaya baslanmasının il
sanayisinin gelisim hızını artıracagı, konutlarda kullanımı ise sagladıgı tasarrufa ilave olarak
temiz bir çevrenin yaratılmasına da imkan saglayacaktır. Dogal gaz gibi temiz bir yakıtın
kullanılmaa baslanması gerek sanayilesme noktasında gerekse beseri manada ilin
büyümesinin çevre üzerinde yarattıgı ve son yıllarda da iyice hissedilen çevre kirliliginin
önüne geçilmesine büyük katkı saglayacaktır.
64. TABLO-23 MALATYA DOGAL GAZ KULLANIMINA İLİSKİN SENARYOLAR VE 2020
PROJEKSİYONU
Bu tabloya göre Malatya doğalgazda normal senaryo işlemiştir.
76
2.3.7.1 ENERJİDE HEDEFLER VE POLİTİKALAR(TÜRKİYE)
Ekonomik büyüme ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi tüketiminde
önemli artışlar kaydedilmiştir. Plan döneminde birincil enerji tüketimi yıllık ortalama yüzde
2,8 oranında bir artışla 2005 yılı sonu itibarıyla 92,5 milyon ton petrol eşdeğerine (mtep),
elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama yüzde 4,6 oranında bir artışla 160,8 milyar kWh’e
ulaşmıştır. Ekonominin istikrar kazandığı ve 2001 krizinin etkilerinin hafiflediği 2003 sonrası
dönemde ise bu artışlar daha belirgindir. Bu dönemde birincil enerji tüketimi yıllık ortalama
yüzde 5,7, elektrik tüketimi ise yüzde 6,7 oranında büyümüştür.
Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli, güvenli ve
asgari maliyetle temini temel amaçtır. Enerji talebi karşılanırken çevresel zararların en alt
düzeyde tutulması,enerjinin üretimden nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve
tasarruflu şekilde kullanılması esastır.
Arz güvenliğinin artırılması amacıyla birincil enerji kaynakları bazında dengeli bir kaynak
çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilecektir. Üretim sistemi içinde yerli ve
yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde yükseltilmesi hedeflenecektir.
Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı olarak özel sektörün, doğacak açığı zamanında
ikame etmesi ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları paralelinde bir an önce
başlaması için gerekirse mevzuat düzenlemeleri ile uygun ortam sağlanacaktır. Böylece,
mevcut tesislerin özelleştirilip yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalmamasına özen
gösterilecektir. Kamu, düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde arz güvenliğini yakından
takip edecek ve tedbir alacak şekilde donatılacaktır.
Petrolde olağanüstü durum arz stoklarının yeterliliğinin korunması için stok ajansı
kurulacaktır. Petrol ve doğal gaz depolama tesislerinin yeterli ölçüde yapımı sağlanacaktır.
Şehir içi doğal gaz dağıtımının yaygınlaştırılması sürdürülecektir.
Kamu yatırım programında yer alan, özellikle hidroelektrik santral projelerinin en düşük
maliyetlerle ve hızlı şekilde tamamlanarak ekonomiye kazandırılması esastır. Bu nedenle,
yatırım
maliyetlerinin
gerçeği
yansıtmasına,
sektörler
arası
çapraz
finansmana
gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artışlarının önüne
geçilmesine özen gösterilecektir.
Elektrik arzında sağlıklı bir çeşitlendirme yaratmak için elektrik üretim kaynakları arasına
nükleer enerji dahil edilecektir. Nükleer santral yapımına başlanmadan önce serbest
piyasayla maksimum uyum gözetilerek, atıkların saklanması, tasfiyesi ve kamuoyunun
bilgilendirilmesi hususlarına yönelik detaylı plan ve programlar yapılacaktır.
Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin yükseltilmesi
amacıyla elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyetle enerji
üretecek bir sistem oluşturulacaktır.
77
2.3.8
ULAŞIM
Teknolojik
gelisme
her
sektörde
önemli
degisikliklerin
kaynagı
durumundadır.
Ancak,teknolojik gelismenin ulastırma alanında yarattıgı degisimin diger pek çok alanda
görülen degisimden çok daha hızlı oldugu söylenebilir. Teknolojik gelismeye paralel olarak
hızlı bir gelisim ve gelisim içerisinde olan ulasım sektörü ekonomik kalkınmanın da alt
yapısı durumundadır. Ulastırma sektörü ekonomik kalkınmanın alt yapısı olmasının
ötesinde, üst yapıyı yani ekonomik iliskileri sekillendirmektedir. Bu sektörde yasanan
gelisme, dün için imkansız olan veya ekonomik olmayan faaliyeti bu gün mümkün ve
ekonomik kılmakta ve sagladıgı maliyet tasarrufu ile yeni ‚is‛ler ve meslekler
yaratmaktadır.
Ekonomik ve pratik olarak ulasılabilir olmak yada olmamak, ülkeler veya ülkeler içerisinde
bölgeler arasında gelisme farkı yaratmaktadır. Bu nedenle ulasımda elde edilen gelisme her
ülkeyi birbirine, ülke içinde ise bölgeler birbirine daha da yaklastırarak bahsedilen
gelismislik farkını ortadan kaldırmaya dönük etki yapmaktadır. Bu baglamda, sektörün
bünyesinde tasıdıgı ekonomik gelismeyi tetikleme potansiyelinden yararlanabilmek, çagdas
ulasım altyapısını kurmak ve bu teknolojiyi kullanabilmek becerisi ile sınırlı bulunmaktadır.
Ülkemizde son yıllarda ulasım alanında kat edilen mesafe önemli olmakla beraber yeterli
degildir. Bu baglamda ciddi bir kalkınma çabası içerisinde olan Malatya ‘nın ulastırma
alanında sahip oldugu düzey önem arz etmektedir. Geçmisten bugüne kadar Anadolu’nun
batısı ile dogusu arasında kavsak noktasında olmanın avantajlarını gelisme yolunda
kullanmıs olan Malatya, bu gelisimini, bu günden sonra ulasım alanındaki altyapısının
çagdas düzeye tasıyarak sürdürebilecektir.
2.3.8.1 DEMİRYOLU
2.3.8.1.1 TÜRKİYE DE DEMİRYOLU VE DEVLETİN HEDEFLERİ
Türkiye’deki mevcut demiryolu ağı toplam 10.984 km olup bu ağın 8.697 km’si ana hattır.
Mevcut demiryolu ağının 2.305 km’si elektrikli ve 2.665 km’sisinyallidir.
Demiryolu yoğunluğu açısından Türkiye, AB üyesi ülkelerle karşılaştırıldığında en az
yoğunluğa sahip ülkedir. Ana şehirler arasındaki koridorlarda taşımacılık nispeten eskimiş
bir altyapı üzerinde sürdürülmektedir. Demiryolu altyapısının en önemli problemi büyük
nüfuslu şehirler arasındaki demiryolu hatlarının yüksek hız ve kaliteli servise uygun
olmamasıdır. Km başına toplam trafik birimi itibarıylada Türkiye AB ortalaması olan 3,2’nin
oldukça altındadır.
Demiryollarında tekel konumunda işletmecilik yapan TCDD’nin yeniden yapılandırılması
çalışmalarının yanı sıra yüksek hızlı tren işletmeciliğine geçmek amacıyla Ankara-İstanbul
Hızlı Tren Projesinin yapım çalışmaları devam etmekte olup, Ankara-Konya Hızlı Tren
projesinin altyapı ihalesi yapılmıştır.
78
Yük taşımalarının demiryolu ağırlıklı yapılması ulaştırma sektöründe stratejik bir amaçtır.
Bu doğrultuda demiryolunda özel sektör tren işletmeciliği geliştirilecektir. Yük taşımacılığı
özel sektörün işletmecilik avantajlarından yararlanılmak üzere serbestleştirilecek ve TCDD
yeniden yapılandırılarak kamu üzerindeki mali yükü sürdürülebilir bir seviyeye çekilecektir.
Özel sektörle ortaklıklara gidilerek başta sanayi bölgeleri olmak üzere demiryolu bağlantı
hattı yatırımları yapılacak ve araç yatırımları özel sektöre bırakılacaktır
65. TABLO-24 YÜK TAŞIMALARINDA GELİŞMELER (MİLYON TON-KM)
2.3.8.1.2 MALATYA DEMİRYOLU
İl Kuzeyden Malatya-Sivas hattı, güneyden ise Malatya –Adana hattı ile Batı Anadolu’da;
Malatya –Elazıg-Mus hattı ile doguya; Malatya – Elazıg-Diyarbakır hattı ile Güney dogu
Anadolu’ya ve Malatya-Çetinkaya (Sivas)-Erzincan hattı ile kuzey dogu Anadolu’ya
baglanmaktadır.
79
66. TABLO-25 MALATYA DEMİRYOLU HATLARI
67. TABLO-26 HAT KESİMLERİ
TCDDY verilerine göre Malatya’daki toplam demiryolu hattı uzunlugu 258 Km’si elektrikli
hat, 39 Km’si elektriksiz hat olmak üzere 297 Km’dir. 2003 yılı itibari ile tasınan yolcu sayısı
122.818 düzeyindedir.(TABLO-26)
80
68. TABLO-27 MALATYA DEMİRYOLU HAT UZUNLUGU, YOLCU SAYILARI VE TREN
KİLOMETRELERİ, 2003
Diger tasıma alternatifleri karsısında pek çok üstünlüge sahip demiryolu yük ve yolcu
tasımacılıgının ülkemizdeki mevcut düzeyi, olması gereken herde olmadıgı ortadadır.
Demiryolu tasımacıgını etkin ve verimli kılabilmek ve Cumhuriyetimizin ilk yıllarında
oldugu gibi atıl kaynakların ekonomiye kazandırılmasında üstlenilen görev benzeri bir
misyon ortaya koyabilmek için, yeniden yapılandırma çalısmaları ile bölgesel kalkınmaya
büyük katkı saglayacagı ortadadır.
Hızlı ve ekonomik yük ve yolcu tasıyabilen demiryolu tasımacılıgının bölgesel ekonomik ve
sosyal hayata getirecegi canlılık çok büyük olacaktır.
Malatya da demiryolunu taşımacılığının daha ve ekonomik olduğunu görmek için şu örneği
inceleyelim:
Malatyadan
ile
İskenderun
limanına
yükünüzü
ton
başına
14.70
YTL
ye
taşıyabilirsiniz.Ancak bu taşıma işlemini kamyon ile yaparsanız taşıma ücreti ton başına
yaklaşık 30 YTL olmaktadır.
2.3.8.2 KARAYOLU
2.3.8.2.1 TÜRKİYE DE KARAYOLU VE DEVLETİN HEDEFLERİ
2005 yılı başı itibarıyla köy yolları hariç 62 bin km uzunluğundaki devlet ve il yolunun
yaklaşık 4.000 km’si stabilize ve toprak haldedir. VIII. Plan döneminde 170 km otoyol ve
bağlantı yolunun yapımı tamamlanmış, İstanbul Büyükşehir Belediyesine devredilen 117
km’lik yol ile birlikte toplam otoyol ağı 1.944 km’ye ulaşmıştır. Devlet ve il yollarında 2003
yılı sonrasında hız kazanan bölünmüş yol yapımları ile toplam bölünmüş yol uzunluğu
5.576 km. artışla 2005 yılında 9.441 km olmuştur. Ağır taşıt trafiğine uygun bitümlü sıcak
karışım kaplamalı (BSK) devlet ve il yolu uzunluğu 7.080 km’dir. Yeni bölünmüş yolların
81
büyük çoğunluğu sathi kaplamalı olarak inşaa edilmiş olup BSK’ya çevirme çalışmalarına
başlanmıştır.
Müktesebat uyumu ve gerekli diğer yapısal düzenlemelerin tamamlanmasıyla birlikte,
kurumsallaşmış, insana ve çevreye saygılı, sürdürülebilir bir rekabet ortamında faaliyet
gösteren karayolu taşımacılığı sektörüne ulaşılması amaçlanmaktadır
Trafik kazalarının yoğun olarak görüldüğü kara noktalar giderilecek, trafik denetim
hizmetlerinin etkinleştirilmesine ve hedef programlar çerçevesinde yaygınlaştırılmasına,
trafik eğitiminin ilköğretimden başlatılarak halkın bilinçlendirilmesine önem ve öncelik
verilecektir. Trafik güvenliği konusunda hazırlanacak programlara kamuoyunun ve sivil
toplum örgütlerinin desteğinin artırılması, özel kesimin trafik güvenliği ile ilgili projelere
katılımının sağlanması özendirilecektir.
2.3.8.2.2 MALATYA DA KARAYOLU
Malatya ili, karayolu ulasımı bakımından Anadolu’nun batısı ile dogusu arasında kavsak
sayılabilecek bir konumda olup, ulasımı kolay bir ildir.İlin seçilen bazı illere olan uzaklıgı
Tablo 28 de belirtilmistir.
69. TABLO-28 MALATYA’NIN BAZI İLLERE KARAYOLU MESAFESİ
İl sınırları içerisinde bululan devlet yolunun toplam uzunlugu, 2003 yılı itibari ile 506 Km
düzeyinde,İl yolunun uzunlugu ise 594 Km düzeyindedir. Toplam köy yolu uzunlugu ise
6.205 Km’dir. Malatya ilinde otoyol bulunmamaktadır.
82
70. TABLO-29 MALATYA İLİNDE KAPLAMA CİNSİNE GÖRE DEVLET, İL, VE KÖY YOLLARI
Kaynak:TÜİK(DİE)
İllerin yüzölçümlerine göre sahip oldukları devlet ve il yolu uzunlugu oranı , illerin karayolu
ulasım kapasitesi bakımından anlamlı bir veridir. Malatya ili 2000 yılı degeri (89 Metre/Km²)
bakımından ülke sıralamasında, 2. çeyrek dilimde ve 24. sırada yer almaktadır. Bu ölçüt
bakımından Yalova 154metre ile birinci ve Van ili 46 metre ile son sırada yer almaktadır.
Malatya il genelinde köy yolları toplamında asfalt yol oranı , 2003 yılı itibari ile %39,1
düzeyinde bulunmakta olup, bu gösterge bakımından iller sıralamasında Malatya ili 3.
çeyrek 212 dilimde ve 51. sırada yer almaktadır. Malatya ilinin köylerde asfalt yol oranı
bakımından %47,5 olan Türkiye ortalamasının da gerisindedir. (Tablo-30)
71. TABLO-30 KÖYLERDE ASFALT YOL ORANI
Kaynak: TÜİK(DİE)
72. TABLO-31 MALATYA İLİNDE DEVLET YOLLARI DEGERLERİNİN DAGILIMI (TRAFİK YÜKÜ),
BİN(1000
Kaynak: TÜİK(DİE)
Malatya ili devlet yollarında 2001 ve 2003 yılları arasında tasıt kilometresi , yük kilometresi
ve yolcu kilometresi kısaca trafik yükü bakımından bakıldıgında ; 2002 yılında bir önceki
yıla göre düsüs görülmüs olup, 2003 yılında ise bir önceki yıla göre artıs tespit edilmistir.
Trafik yogunlugu degerleri ekonomik canlılık ve sosyal mobilite bakımından anlamlı bir
83
degiskendir. Bu degerlerde 2003 yılında artıs görülmesine ragmen 2001 yılı verilerinin
altında gerçeklesmistir.(Tablo-31 )
2.3.8.3 HAVAYOLU
2.3.8.3.1 TÜRKİYE DE HAVAYOLU VE DEVLETİN HEDEFLERİ
Ülkemizde 2006 yılı başı itibarıyla, trafiğe açık 37 havaalanı bulunmaktadır.
2000 yılında toplam 34,9 milyon yolcu taşınırken, bu sayı 2005 yılında 55,5 milyon yolcuya
yükselmiştir. Biletler üzerinden alınan kamu payının düşürülmesi ve özel havayolu
şirketlerinin iç hatlarda uçuşa başlaması yolcu talebini artırmıştır.
Hava trafiği emniyetini ve kapasitesini artırıcı yatırımların gerçekleştirilmesinin yanı sıra,
alınacak ilave tedbirlerle içinde bulunduğumuz bölgede lider ve dünyada sayılı bir havacılık
sektörüne sahip olmak temel amaçtır.
Trafiğin yoğunlaştığı meydanlarda kapasiteler artırılacak, meydanlara erişim kolaylıklarını
da kapsayan anlayışla hizmet standartları yükseltilecek ve hava trafik kontrolü hizmetleri
modernize edilecektir.
Meydanların çevreye duyarlı, kaliteli hizmet veren ve büyümeye açık yapıda olması
sağlanacaktır.Hava meydanları çevresindeki çarpık yapılaşma önlenecektir.
Uzun dönemli talebi karşılamaya yönelik olarak, İstanbul bölgesi başta olmak üzere yeni
havalimanı yatırımları planlanacaktır
Sektördeki hızlı büyüme nedeniyle ortaya çıkan ihtiyacı karşılamak üzere, uluslararası
standartlarda eğitim veren kuruluşlarca yeterli sayı ve nitelikte personel yetiştirilecek ve bu
personelin uzmanlık alanlarında istihdam edilmeleri sağlanacaktır.
Bölgesel hava taşımacılığının geliştirilebilmesi için yerel yönetim ve sivil toplum
kuruluşlarının da desteği sağlanacak, maliyet azaltıcı tedbirler alınacak ve havayolu
şirketleri küçük (STOL) havaalanı yapısına ve yolcu profiline uygun filo oluşturmaları için
yönlendirilecektir.
2.3.8.3.2 MALATYA DA HAVAYOLU
Malatya, sivil havacılık ulasımına 1941 yılında açılan Erhaç Hava Meydanı ile
kavusmustur.Askeri-Sivil nitelikli ve intifa hakkı Hava Kuvvetleri Komutanlıgı ile DHMİ
Genel Müdürlügünde bulunan Malatya Havaalanı, sehir merkezine 34 km uzaklıkta
bulunmaktadır. Sadece iç hat hava trafigine açık(tarifeli ve tarifesiz dıs hat trafigine kapalı)
Hava Alanı niteliginde olan Malatya Havaalanında, 1669 m²'lik iç Hatlar Terminal Binası ve
3350x45 metre boyutlarında asfalt kaplamalı bir adet pist bulunmaktadır.
84
73. TABLO-32 MALATYA HAVA MEYDANI İÇ VE DIS HAT TASIMALARI
Kaynak: TÜİK(DİE)
74. TABLO-33 YOLCU TRAFİĞİ
YOLCU TRAFİĞİ(GELEN-GİDEN)
2005 0CAK AYI
İÇ HAT
MALATYA
DIŞ HAT
21.890
2006 OCAK AYI
TOPLAM
İÇ HAT
21.890
22.000
DIŞ HAT
TOPLAM
22.000
75. TABLO-34 YÜK TRAFİĞİ
YÜK TRAFİĞİ(TON)
2005 0CAK AYI
İÇ HAT
MALATYA
DIŞ HAT
330
2006 OCAK AYI
TOPLAM
İÇ HAT
330
332
DIŞ HAT
TOPLAM
332
76. TABLO-35 UÇAK TRAFİĞİ
TÜM UÇAK TRAFİĞİ
2005 0CAK AYI
İÇ HAT
MALATYA
274
DIŞ HAT
2006 OCAK AYI
TOPLAM
İÇ HAT
274
300
DIŞ HAT
TOPLAM
300
KAYNAK:DHMİ
85
Her geçen gün büyüyen Malatya nın daha büyük ve gelişmiş bir sivil havaalanına ihtiyacı
vardır.Böyle bir projeden bahsedilmesine rağmen DHMİ nin yatırım projelerinde böyle bir
proje gözükmemektedir
2.3.9
YATIRIM DESTEKLERİ
Herhangi bir yörede yatırım fikirlerinin gelişmesi ve yatırıma yönelmeyle başlayan yatırım
sürecinde, yatırımların yurdumuzun her tarafına dengeli bir biçimde dağılması, bölgeler
arası gelişmişlik farklılıklarının azaltılması gibi temel amaçlarla, gerek yatırımların
gerçekleştirilmesi öncesinde, gerekse yatırım dönemi içerisinde, devletçe sağlanan değişik
yatırım destekleri ile yatırımların kolaylıkla gerçekleştirilmesine ve gelişmemiş yörelerimizin
de gelişmesine yardımcı olunmaya çalışılmaktadır.
Kamuoyunda genel olarak sadece "teşvikler" olarak bilinen devlet destekleri ile diğer
destekler kapsamında, yatırımcılara sağlanan devlet destekleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Devlet Destekleri;
Genel Teşvik Belgeli Yatırımlarda Devlet Yardımları
Genel Teşvikler
Krediler
KOBİ Teşvik Belgeli Yatırımlarda Devlet Yardımları
Genel Teşvikler
Krediler
Bölgesel Gelişmeye Yönelik Teşvikler
KSS ve OSB'lere Yönelik Teşvikler
Hizmet Destekleri;
Yatırımcıyı Yönlendirme Hizmetleri
Teknoloji Geliştirme ve Destekleme Hizmetleri
Proje Hizmetleri
Girişimciliği Geliştirme Hizmetleri
Bölgesel Kalkınma Hizmetleri
Eğitim Hizmetleri
86
Tanıtım Hizmetleri
Kredi Garanti Hizmetleri
İhracatı Geliştirme Hizmetleri ve Pazar Araştırmaları;
İhracatı Geliştirme Hizmetleri
Pazar Araştırmaları
Yatırımların ülkemiz geneline dengeli bir şekilde dağılması, sosyoekonomik yönden
gelişmemiş yörelerin kalkınmaları sağlanarak bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının
ortadan kaldırılması, ülkemize kazandırılması önemli olan teknolojilerin ülkemize
kazandırılması, teknoloji üretiminin ülkemizde de gerçekleştirilmesini sağlanması ve
sonuçta ülke genelinde hızlı ve dengeli bir sanayileşme ve kalkınma hamlesinin
gerçekleştirilmesi amacıyla, yatırımlara doğrudan veya dolaylı değişik devlet destekleri
sağlanmaktadır.
Devlet desteklerinden genel amaçlı destekler ile KOBİ destekleri, herhangi bir bölge veya
sektör ayırımı gözetilmeksizin bütün yatırımlara uygulanırken, bölgesel kalkınmayı
sağlamaya yönelik devlet destekleri ise sadece teşviklerin uygulandığı bölgelerde yer alan
veya alacak yatırımlara uygulanmaktadır.
Devlet destekleri, bütçeden kredi temini hariç, genel olarak tamamen dolaylı desteklerden
oluşmaktadır. Bu kapsamda sağlanan dolaylı destekler, yatırımın özelliğine ve yapıldığı
yöreye bağlı olarak belirli bir süre gelir veya kurumlar vergisinden muafiyet sağlayan
yatırım indirimi ile gümrük muafiyeti, KDV istisnası ve vergi, resim ve harç istisnalarından
oluşmaktadır.
Devlet desteklerinden bütçe kaynaklı krediler ise, belirli oranlarda olmak üzere nakit temini
gibi doğrudan desteklerden oluşmaktadır Bununla birlikte bütçe kaynaklı krediler ilgili
çizelgede de açıklandığı gibi sadece belidi öze iliklerdeki yatırımlara tahsis edilmektedir
Küçük ve orta ölçekli işletmelere verilen KOBİ teşvikleri de genel teşvikler gibi doğrudan ve
dolaylı desteklerden oluşmaktadır. Dolaylı teşviklerden oluşan genel destekler kapsamında,
genel yatırım desteklerinde olduğu gibi yatırım indirimi, gümrük muafiyeti, KDV istisnası
ve vergi, resim ve harç istisnaları yer almaktadır. Doğaldan KOBİ destekleri kapsamında ise
işletmelere, işletme büyüklüklerine göre değişen miktarlarda kredi desteği sağlanmaktadır.
Ülkemizde halihazırda uygulanmakta olan genel teşvik tedbirleri ile KOBİ'lere yönelik
olarak uygulanmakta olan KOBİ teşvik tedbirlerinin yanında, bölgeler arası gelişmişlik
farklarının azaltılmasına yönelik özel destekler ile yapılacak yatırımların küçük sanayi
siteleri (KSS) ile organize sanayi bölgelerinde (OSB) gerçekleştirilmesinin sağlanması
87
amacına yönelik olarak da değişik bazı teşvik tedbirleri uygulanmaktadır. Ayrıca serbest
Bölgelerde yer alacak yatırımlara da değişik destekler sağlanmaktadır.
2.3.9.1 GENEL DESTEKLER
Yatırımlara sağlanan genel devlet destekleri. 09.07.2002 tarih ve 24810 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan 2002/4367 sayılı "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar"a ve bu karara
istinaden çıkartılan 2002/1 sayılı tebliğe göre yürütülmektedir.
Yatırımlarda Devlet Yardımları ve Yatırımları Teşvik Fonu Hakkında Karar'a göre bir
yatırımın yatırım teşvik belgesine (YTB) bağlanabilmesi için gerekli asgarî sabit yatırım
tutarları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
Kalkınmada Öncelikli Yörelerde Yapılacak Yatırımlar: 200 Milyar
Normal ve Gelişmiş Yörelerde Yapılacak Yatırımlar: 400 Milyar
Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla yapılacak yatırımlarda gerekli asgarî sabit yatırım
tutarları, yukarıda belirtilen değerlerin % 25'idir.
2.3.9.1.1 Teşvik Unsurları
2002/1 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları
Hakkında Tebliğe göre
yatırımlara
uygulanmakta olan teşvik unsurları aşağıda belirtilmiştir.
- Gümrük Vergisi ve Toplu Konut Fonu istisnası
- Yatırım İndirimi
- Katma Değer Vergisi istisnası,
- Vergi, Resim ve Harç istisnası
- Kredi Tahsisi
2.3.9.2 KOSGEB DESTEKLERİ
2.3.9.2.1 Danışmanlık Desteği :
KOSGEB'in İşletme başına sağlayacağı Danışmanlık desteğinin üst limiti 10.000 (on bin) Euro
karşılığı Türk Lirasıdır. KOSGEB danışmanlık destekleme oranları, yörelere göre aşağıda
verilen tabloda belirtilmiştir.
Yörelere Göre Destek Oranları
Yöreler
Gelişmiş Yöre
Normal Yöre
Destek Oranı (%)
70
80
88
Kalkınmada Öncelikli Yöre 90
Gruplandırılmış danışmanlık desteğinden faydalanacak yeni girişimciler için destekleme
oranı % 100'dür.
Her İşletme aynı danışmanlık konusundan sadece bir kere yararlanabilir
2.3.9.2.2 CE İşaretlemesine İlişkin Test ve Genel Test/Analiz Destekleri:
CE İşaretlemesi:
Avrupa Birliği ile teknik mevzuat uyum çalışmaları çerçevesinde ilgili
Bakanlıklar tarafından çıkarılan ve Resmi Gazetede yayımlanan , ürünlere CE İşareti
iliştirilmesine ilişkin Yönetmelikler kapsamındaki ürünlerin güvenlik, sağlık, çevre ve
tüketicinin korunması ile ilgili temel gerekleri yerine getirmesi için yapılan uygunluk
değerlendirme ve işaretleme faaliyetlerini ifade eder.
CE işaretlemesi testleri için İşletme başına sağlanacak toplam destek tutarı 10.000 (on bin)
Euro karşılığı Türk Lirası, genel test/analiz için İşletme başına sağlanacak toplam destek
tutarı yıllık 5.000 (beş bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3 Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Desteği:
Teknoloji Araştırma ve Geliştirme
Desteği
aşağıda belirtilen destek unsurlarını
içermektedir.
2.3.9.2.3.1 Geri Ödemeli Destekler
Geri ödemeli destekler, teminat karşılığında verilir. faiz, komisyon vs. uygulanmaz.
2.3.9.2.3.1.1 Malzeme, Teçhizat ve Prototip Üretimi İle İlgili Giderler ve Deneme Amaçlı
Hammadde Temini Desteği
Projesi ilgili Kurullarda görüşülerek desteklenmesine karar verilen İşletmelere; Ar- Ge
faaliyetlerini gerçekleştirebilmeleri için gereken malzeme, teçhizat, prototip ile ilgili dışardan
sağlanan hizmet giderleri ve deneme amaçlı hammaddenin yurtiçinden veya yurtdışından
temininde toplam bedelinin %85'i, KOSGEB tarafından geri ödemeli destek olarak sağlanır.
KOSGEB desteğinin üst limiti 70.000 (yetmiş bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır. (KOSGEB
tarafından verilecek destek, yalnızca satın alınacak makine-teçhizatın işyeri teslimi bedelini
kapsar. Alınacak olan makine-teçhizat ile ilgili katma değer vergisi, noter masrafları, banka
masrafları, bina, haberleşme, personel, işletme giderlerine katılım, bina bakım onarımı vb.
giderler destek kapsamı dışındadır.)
2.3.9.2.3.1.2 Kalite Geliştirme - Teknolojik Donanım Desteği
Projesi KOSGEB Birimi tarafından desteklenerek başarıyla tamamlanan İşletmelere; ürün
kalitesinde ve üretim teknolojisinde iyileştirmeler yapmak, mevcut teknolojik düzeyinde
ilerleme sağlamak , stratejik ve kritik sektörlerde ana sanayi-yan sanayi ilişkisini geliştirmek
amaçlarından en az birini kapsayacak mahiyette hazırlayacağı ve daha önceki projesinin
devamı niteliğindeki yeni bir projesinin desteklenmeye uygun görülmesi halinde toplam
89
bedelin % 85'i KOSGEB tarafından geri ödemeli destek olarak sağlanır. KOSGEB desteğinin
üst limiti 30.000 (otuz bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3.2
Geri Ödemesiz Destekler
2.3.9.2.3.2.1 Danışmanlık Desteği
Ar-Ge projelerinin yürütülmesinde İşletmeler yurtiçindeki üniversitelerden danışmanlık
hizmeti alabilir. Üniversitelerin
belirlediği ücretler ile usul ve esaslar dikkate alınarak bu
hizmetlere % 85 oranında destek verilir.
Kurul kararıyla yurtdışındaki üniversitelerden de danışmanlık hizmeti alınabilir. Bu hizmete
ilişkin desteğin üst limiti, proje süresince 10.000 (on bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3.2.2 Ar-Ge Sonuçlarını Yayınlama Desteği
Projesi desteklenen İşletmenin; Ar-Ge çalışmasının sonuçlarının tanıtımı ve duyurulması
amacıyla İşletme tarafından kitap , broşür , CD vb. doküman olarak yayınlanması
durumunda yaptığı giderlere % 85 oranında destek verilir, destek üst limiti 2.000 (iki bin)
Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3.2.3 Ar-Ge Projesi Destek Başvurusu Dokümanı Hazırlama Desteği
Bu destek, projesi KOSGEB tarafından desteklenen İşletmelerin Ar-Ge fikirlerini KOSGEB
dışındaki öncelikli olarak uluslararası kuruluşların desteğini sağlamak üzere ulusal /
uluslararası kuruluşlara projenin başvuru dokümanını hazırlatılması için verilebilir. Bu
desteğin kullandırılmasında gerektiğinde üniversiteden yazılı görüş alınabilir.
Üniversiteden alınacak hizmetin bedelinin % 85'i KOSGEB tarafından ödenir, destek üst
limiti 2.000 (iki bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3.2.4 Teknopark Kira Desteği
Ar-Ge projesi desteklenerek başarıyla mezun olmuş
İşletmelerin teknoparklarda yer
kiralaması durumunda, prototip üretimlerini gerçekleştirmeleri ve yurtiçi veya yurtdışı
pazarlarda var olabilmelerinin sağlanmasını temin amacıyla teknopark kira desteği verilir.
Bu destek, aylık kiranın % 85'i oranında verilebilir ancak , toplam destek üst limiti 5.000 (beş
bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3.2.5 İşlik Tahsisi
İşletmelere, Ar-Ge projelerini gerçekleştirebilmeleri için 36 (otuzaltı) aya kadar işlik tahsis
edilebilir. Bu süre kurul kararıyla en fazla 12 (oniki) ay uzatılabilir.
Kurullar tarafından İşliklerle ilgili belirlenen genel gider maliyetleri için sağlanacak destek
miktarı, her yılın Ocak ayında metrekare birim fiyatı olarak KOSGEB tarafından belirlenir.
Belirlenen tutar İşletmelerden genel giderlere katılım payı olarak tahsil edilir.
90
İşlik tahsisi yapılan İşletmeler Merkezlerdeki mevcut alt yapıdan ( masa, sandalye, faks,
telefon, fotokopi makinesi , benzeri mefruşat ve cihazlardan ) yararlandırılır.
2.3.9.2.3.2.6 Yayın Temini Desteği
İşletmelerin Ar-Ge çalışmalarında ihtiyaç duyacakları kitap, ansiklopedi , periyodik vb.
yayınların temininde proje süresince % 85 oranında destek verilebilir, destek üst limiti 1.000
( bin ) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.3.2.7 Yurtdışı Kongre, Konferans, Panel , Sempozyum, Teknoloji Fuarlarına Katılım Desteği
İşletmelerin, Yurtdışı Kongre, Konferans, Panel, Sempozyum, Teknoloji Fuarlarına katılımı
desteklenir. Destekleme oranı % 85 olup, üst limiti proje süresince 3.000 (üç bin) Euro
karşılığı Türk Lirasıdır.
Bu destek çerçevesinde;
a) Her İşletmeden bir yetkili temsilcinin programın düzenlendiği yere ekonomik tarife
üzerinden havayolu/karayolu/demiryolu/denizyolu ile gidiş-dönüş ulaşımı
b) Her İşletmeden bir yetkili temsilcinin programın düzenlendiği ülkedeki programı
kapsayan en fazla 5 (beş) gecelik konaklama ücretinin; bir gecelik konaklama ücretinin en
fazla 100 (yüz) Euro karşılığı kısmı
c) Kongre katılım ücreti desteklenir.
2.3.9.2.4 Bilgi Ağları ve E-İş Desteği:
Bilgi Ağları ve E-İş desteğine ilişkin destek türleri ve üst limitleri aşağıda belirtilmiştir.
İşletmelerin, Meslek Kuruluşlarının, E-Pazaryerine yönelik internet servis sağlayıcılarının,
KOSGEB ile işbirliği içinde gerçekleştirecekleri projeler çerçevesinde Bilgi Ağları ve E-İş
projeleri için, donanım, iletişim, servis sunum, gerekli yazılım, yazılım geliştirme,
danışmanlık, sayısal ortam ürünleri vb. konularla ilgili giderlerine geri ödemesiz destekleri
kapsar.
Bilgi Ağları ve E-İş desteğine ilişkin destekler 4 ana başlık altında verilmektedir.
Temel alt yapı aşaması; destek üst limit oranı 3000 Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
Bilgi Yayımı Aşaması; Bu destek kendi imkanları veya KOSGEB'in desteği ile temel altyapı
aşamasını tamamlamış olan Meslek Kuruluşları'nın veya doğrudan İşletme'lerin, Yürütücü
Kuruluş Havuzu'nda yeralan Yürütücü Kuruluş'ların KOSGEB ile işbirliği içinde
gerçekleştirecekleri Proje'lere yöneliktir. İşletmelerin kendi bilgilerini internet ortamından
düzenleyebilmeleri vb. konularda, servis sağlayıcılığı ve e-pazaryerine hazırlık hizmetleri,
yazılım, donanım, İşletmelerin kendilerini ve ürünlerini tanıtıcı sayısal ortam ürünlerinin
(CD, Web sayfası, ürünlerin resimleri vb.)
giderlerini de
kapsamak üzere, İşletme'lerin
kendi firma bilgilerini ve ürünlerini internet ortamında tanıtmalarını/düzenleyebilmelerini
91
sağlayıcı sayısal ortam ürünleri (CD, internet sayfaları/kataloglar vb.) yazılım, donanım, vb.
hizmetleri kapsamak üzere, destek üst limiti İşletme başına azami 1,500 (Binbeşyüz) Euro
karşılığı Türk Lirası'dır.
İşletmelerin E - Ticarete Yönelme Aşaması; Bu destek kendi imkanları veya KOSGEB'in
desteği ile bilgi yayımı aşamasını tamamlamış olan Meslek Kuruluşları'nın veya doğrudan
İşletme'lerin, Yürütücü Kuruluş Havuzu'nda yeralan Yürütücü Kuruluş'ların KOSGEB ile
işbirliği içinde gerçekleştirecekleri Proje'lere yöneliktir.İşletmelere, E-ticarete geçiş imkanı
sağlamaya yönelik olarak sunulan, E-Ticaret Servisleri Sağlayıcıları ile birlikte geliştirilecek;
İşletmelerin ürün ve hizmetlerinin pazar araştırmalarını, ihracata yönelik ve/veya yurtiçi
tanıtımını, satışını, Projede/lerde yer alması halinde ilgili ödeme işlemlerinin yürütülmesini
ve ödeme altyapısının sağlanmasını (Sanal POS, Kredi Kartı otorizasyonu vb.), E-ticaret
hizmetleri kapsamında nakliye, lojistik, stok, dağıtım ve ilgili bilgi giriş formlarının ve rapor
tablolarının hazırlanması vb. hizmetlerin internet, bilgisayar ağları ve/veya sayısal ortam
ürünleri vasıtası ile sağlayan yazılımların geliştirilmesini/kiralanmasını ve donanım tahsisini
(Sunucu, güvenlik ürünleri vb.) güvenlik önlemleri yazılımlarını kapsamak üzere, destek
tutarı İşletme başına azami 3.000 (üç bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
İhracata Yönelik E - Ticaret Desteği : Bu destek kendi imkanları veya KOSGEB'in desteği ile
bilgi yayımı aşamasını tamamlamış olan Meslek Kuruluşlarının veya doğrudan işletmelerin,
Yürütücü Kuruluş Havuzunda yer alan Yürütücü Kuruluşların KOSGEB ile işbirliği içinde
gerçekleştirecekleri projelere yöneliktir. İhracata yönelik Uluslararası E-Pazaryerlerine 12 ay
süresince üyelik, İşletmelerin firma bilgilerinin ve ürünlerinin uluslararası tanıtımını
sağlayıcı sayısal ortam ürünleri (CD, Uluslararası E-pazaryeri içerisinde yer alan internet
sayfaları/kataloglar vb.) geliştirilmesi/hazırlanması, ihracata yönelik uluslararası geçerliliği
olan dillerde ihracat danışmanlığı, vb. hizmetleri kapsamak üzere, destek üst limiti İşletme
başına azami 6,000 (altı bin) Euro karşılığı Türk Lirasıdır.
2.3.9.2.5 Yerel Ekonomik Araştırma Desteği:
Bu destek kapsamında yapılacak olan araştırmalar için en fazla 15.000 (onbeş bin) Euro
karşılığı Türk Lirası geri ödemesiz destek sağlanır. Desteğe ilişkin oranlar aşağıda
belirtilmiştir.
2.3.9.2.6 Ortak Kullanım Amaçlı Makine Teçhizat Desteği
KOSGEB tarafından verilecek destek, yalnızca satın alınacak makine-teçhizatın işyeri teslimi
bedelleri ile bunların montajı ve kullanımına ilişkin eğitim giderlerini kapsar.
2.3.9.2.7 Eğitim Desteği
Başvurusu uygun bulunan İşletmeye, farklı eğitim programları için bir yılda toplam 4.000
(dört bin) Euro tutarı karşılığı Türk Lirasını geçmeyecek şekilde destek sağlanır.
92
2.3.9.2.8 Yurtdışı Pazar Araştırma Desteği
Sözleşmeli Paket Destek Programından yararlanan İşletmeler, Sektörel Kuruluşlar veya
Meslek Kuruluşları tarafından yaptırılacak olan; Yurtdışı Pazar Araştırmalarına verilecek
geri ödemesiz destekleri kapsar.
Destek Üst Limiti ve Oranları
a) Sözleşmeli Paket Destek Programından yararlanan İşletmeler için, desteklenmesi uygun
bulunan Yurtdışı Pazar Araştırma giderlerinin % 60'ı oranında ve en fazla 5.000 (beşbin)
Euro karşılığı Türk Lirası ile sınırlı olmak üzere geri ödemesiz destek sağlanır. İşletme
tarafından bu destek kapsamında
hazırlanan raporun güncelleştirilmesi talep edildiği
taktirde araştırma raporunun güncelleştirilmesi giderlerine
Yurtdışı Pazar Araştırma
Desteğinin alındığı yılı takip eden yıl içerisinde üst sınır 2.500 (ikibinbeşyüz) Euro karşılığı
Türk Lirası olmak üzere % 60 oranında geri ödemesiz destek sağlanır.
b) Sektörel Kuruluş veya Meslek Kuruluşları için; desteklenmesi uygun bulunan Yurtdışı
Pazar Araştırma giderlerinin % 50'si oranında ve en fazla 25.000 (yirmibeşbin) Euro karşılığı
Türk Lirası ile sınırlı olmak üzere geri ödemesiz destek sağlanır. Sektörel Kuruluş veya
Meslek Kuruluşu tarafından bu destek kapsamında hazırlanan raporun güncelleştirilmesi
talep edildiği taktirde araştırma raporunun güncelleştirilmesi giderlerine en çok iki yıl süre
ile üst sınır 5.000 ( beş bin) Euro karşılığı Türk Lirası olmak üzere % 50 oranında geri
ödemesiz destek sağlanır.
2.3.9.2.9 İhracat Amaçlı Yurtdışı İş Gezisi ( İYİG ) Programı Katılım Desteği
İşletmelerin ihracat, teknik/teknolojik ve ortak yatırım, mali ve benzeri işbirliği imkanları
için araştırma, potansiyel ithalatçı işletme temsilcileri ile doğrudan ikili iş görüşmeleri
yapma, tüketici tercih ve ürün fiyat düzeyi hakkında yerinde tespit, ekonomik yapı ve sanayi
durumu ile ilgili bilgi edinme ve böylece uluslararası işbirliği ortamına açılabilmeleri
amacıyla KOSGEB tarafından yıllık olarak hedef pazar ve ürün/ürün grupları bazında
belirlenecek ülkelere, KOSGEB tarafından organize edilen İYİG Programlarına katılmaları
hususunda destek sağlanmasıdır.
2.3.9.2.10 Milli Katılım Düzeyindeki Yurtdışı Fuarlara Katılım Desteği
İşletmelerin; uluslararası pazarlara giriş ve yurtdışı pazar paylarını artırma, rakiplerini
tanıma, yeni ürünler ve teknolojiler hakkında bilgi edinme ve ürünleri için marka imajı
oluşturmalarını teminen, Ülkemiz milli katılımının gerçekleştirileceği ülkelerde düzenlenen
yurtdışı fuarlara katılımlarına destek sağlanmasıdır.
2.3.9.2.11 Yurtdışı Daimi Sergi (Show-Room) Katılım Desteği
İşletmelerin belirlenen hedef ülkelerde firma ve ürünlerini tanıtma ve bu pazarlarda
sürekliliklerini koruma, marka imajı oluşturma ve uluslararası pazarlarda yer almaları
amacıyla yurtdışında düzenlenen daimi sergilere altı ayda bir değerlendirilmek üzere en
fazla bir yıl süreyle ürün sergileme amaçlı katılımlarına destek sağlanmasıdır
93
2.3.9.2.12 Yurtiçi Uluslararası Sanayi İhtisas Fuarlarına Katılım Desteği
İşletmelere, Yurtiçi Uluslararası Sanayi İhtisas Fuarlarına ve İzmir Enternasyonal Fuarına
katılımları için sağlanan geri ödemesiz destekleri kapsar.
İşletmelere, aşağıda yer alan oranlarda KOSGEB tarafından geri ödemesiz destek sağlanır.
Ürün Sergileme Desteği; Her İşletmeye en az 6 (altı) m2 ve en fazla 24 (yirmidört) m2 için
metre kare başına katılım ücretinin en fazla 100 (yüz) ABD Dolar karşılığı Türk Lirası
kısmına, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından tespit edilen illerin
kalkınmışlık düzeyi
kapsamında gelişmiş ve normal yörelerden katılacak İşletmelerin, metre kare başına fuar
katılım ücretinin % 50' si oranında, kalkınmada öncelikli yörelerden katılacak İşletmelerin,
metrekare başına fuar katılım ücretinin ise % 60' ı oranında destek sağlanır.
2.3.9.2.13 Yurtiçi Sanayi Fuarlarına Katılım Desteği
Yurtiçi Sanayi Fuarı'na katılan her İşletmeye en az 6 (altı) m2 ve en fazla 24 (yirmidört) m2
stant alanı için metrekare başına katılım ücretine Sanayi İhtisas Fuarları için % 60, Genel
Sanayi Fuarları için %50 oranında geri ödemesiz destek sağlanır.
İşletmeler, destek talebi için; Başvuru formu, Pazar Araştırma ve İhracatı Geliştirme Destek
Bilgileri
formu
ve eki ürün ve/veya İşletme tanıtım materyalleri ve İmza sirküleri ile
birlikte KOSGEB Birimine başvurur
2.3.9.2.14 İhracata Yönlendirme Desteği
İşletmelerin uluslararası pazarlarda rekabet edebilmeleri ve dünya pazarlarından pay
alabilmelerini teminen pazar araştırma ve ihracatı geliştirme konusunda faaliyet gösteren
şirketlerden hizmet alarak gerçekleştirecekleri çalışmalara destek sağlanmasıdır.
2.3.9.2.15 Marka Oluşturma ve Tanıtım Desteği
İşletmelerin marka imajı oluşturmalarının özendirilmesi , ürünlerinin kendi markalarıyla
ulusal ve uluslararası pazarlarda tanınmaları ve tutunmalarının sağlanması, ürünlerindeki
katma değerin yükseltilmesi vb. amaçlarla yurtiçi ve yurtdışında tanıtım amaçlı için
gerçekleştirecekleri çalışmalarına geri ödemesiz destek verilmesidir
2.3.9.2.16 İş Geliştirme Merkezi Desteği
Yerel ekonomik ve sosyal gelişmeye katkıda bulunmak üzere, yeni ve başarılı küçük
İşletmelerin tesisini sağlamak için kurulmuş İş Geliştirme Merkezlerinin (İŞGEM) etkinlik ve
verimliliğinin artırılmasına yönelik desteklerdir
2.3.9.2.17 Yeni Girişimci Desteği
Ekonomik kalkınma ve istihdam sorunlarının çözümünün temel faktörü olan girişimciliğin
desteklenmesi, yaygınlaştırılması ve başarılı İşletmelerin kurulmasını sağlamak amacıyla
yeni girişimcilerin desteklenmesidir.
94
KOSGEB
tarafından
üniversitelerde
gerçekleştirilen
Genç
Girişimci
Geliştirme
Programından başarıyla mezun olarak kendi işini kuran girişimciler, KOSGEB tarafından
çeşitli projeler çerçevesinde desteklenen
İş Geliştirme Merkezlerinde (İŞGEM) yer alan
Girişimciler ve KOSGEB tarafından sağlanan iş kurma danışmanlığı desteğini alan
Girişimciler tarafından kurulan İşletmeler ve imalat sanayii ile doğrudan ilişkili sektörlerde
faaliyet gösteren pazarlama ve hizmet sektöründeki İşletmeler için, kuruluş tarihinden
itibaren bir yıllık süre içerisinde yapacakları başlangıç harcamalarını karşılamaya yönelik
destekleri kapsar.
2.3.9.2.18 Bilgisayar Yazılımı Desteği
İşletmelerin ulusal ve uluslararası platformlarda rekabet güçlerini artırmak ve kalite
düzeylerini yükseltmek amacıyla Bilgisayar Yazılımı Desteği verilmesidir
2.3.10 MALATYA NIN FAYDALANABİLECEĞİ TEŞVİKLER
Malatya,uygulanmakta
olan
genel
teşvikler
ile
kobi
teşviklerin
tümünden
faydalanabilmektedir.Genel olarak;
KALKINMADA ÖNCELİKLİ İLLER arasında olduğu için:
1-Genel teşvikler kapsamında
-yatırımın teşvik belgesine bağlanabilmesi için daha düşük sabit yatırım tutarı
-diğer yörelerden farklı olarak %100 yatırm indirimi,%100 gelir vergisi ve toplu konut fonu
istisnası
-düşük yatırım teşvik başvuru ücreti ödeme
2-Kobi teşvikleri kapsamında
-diğer yörelerden farklı olarak %100 yatırım indirimi
-diğer yörelerden daha düşük öz kaynak oranı
-diğer yörelerden daha yüksek yatırım kredisi
-diğer yörelere göre daha düşük faizli yatırım ve işletme kredisi
İmkanlarından faydalanabilecektir
77. TABLO-36 MALATYA’DA YATIRIM YAPILMASI DURUMUNDA GELİŞİM BİLEŞENLERİNİN
BULUNABİLİRLİKLERİ
Bileşenler
YETERLİ
Coğrafi Yapi
a
Karayolu
a
Demiryolu
a
KISMEN YETERLİ
95
YETERSİZ
Bileşenler
YETERLİ
Havayolu
a
Iletişim
a
Enerji
a
Osb
a
KISMEN YETERLİ
YETERSİZ
Kss
c
Sermaye
b
Hammadde
b
Teknoloji
b
Işgücü
a
Üst Kademe Yöneticileri
a
Üniversite Sanayi Işbirliği
c
78. TABLO-37 MALATYA’DA YATIRIM YAPILMASI DURUMUNDA SEKTÖREL YETERLİKLER
BİLEŞENLER
YETERLİ
Mal Dağıtım Ağı
KISMEN YETERLİ
YETERSİZ
b
Ara Girdi Sağlama
b
Servis Ve Bakım Hizmetleri
a
Alıcı Yeterliliği
b
Sektörel Işletmelerde Sayı
b
Sektörel Işbirliği
c
Üretim Ölçeği
c
2.3.11 DEVLETİN YATIRIM VE SEKTÖREL POLİTİKALARI
2.3.11.1 YATIRIMLARIN TEŞVİK EDİLMESİ
İmalat sanayiinde, bilgi ve iletişim teknolojileri başta olmak üzere Ar-Ge, yeni rün ve
teknoloji geliştirme, çevre koruma, küçük ve orta boy işletmelerin gelişmesi,istihdam
yaratma
ve
bölgelerarası
gelişmişlik
farklarının
azaltılmasına
yönelik
yatırımları
desteklenecektir. Bu bağlamda, endüstri bölgelerine ve teknoparklara yapılacak yatırımlar
teşvik edilecektir.
Yatırımların desteklenmesinde daha etkin destek araçlarının kullanımına, ürokrasinin
azaltılmasına, şeffaflık, genellik ve tarafsızlığın sağlanmasına önem erilecektir.Doğrudan
yabancı yatırımların, sanayinin üretim kapasitesine, teknolojik kapasitesine ve rekabet
gücüne katkı sağlaması hususuna önem verilecektir. Bu çerçevede, katma değeri ve rekabet
edebilirliği yüksek projeler teşvik edilecektir.
2.3.11.2 TEKNOLOJİK KAPASİTENİN VE AR-GE’NİN GELİŞTİRİLMESİ
Özel sektörün yapacağı Ar-Ge yatırımlarını destekleyen ve kamunun sınai raştırma için
ayırdığı kaynakların daha etkin kullanımını sağlayan uygun şartlar luşturulacaktır.
Sanayinin teknoloji kapasitesinin geliştirilmesi amacıyla, üniversite sanayi şbirliğinin
geliştirilmesi, teknoloji destek ve geliştirme merkezleri, yeni teknoparklar ve teknoloji
enstitülerinin kurulması teşvik edilecektir. Ayrıca mevcut Ar-Ge destekleri artırılacaktır.
96
Üniversiteler ile kamu ve özel sektörün bilimsel ve teknolojik alt yapısının ütünleştirilmesi
ve geliştirilmesi, KOBİ’lerin yeni ve ileri teknolojilere uyum ağlamaları, yeni ürün ve üretim
süreçlerinin geliştirilmesi amacıyla Teknoloji eliştirme Bölgeleri kurulacaktır.
Biyoteknoloji ve gen mühendisliği, yazılım başta olmak üzere bilgi ve iletişim eknolojileri,
yeni malzemeler, havacılık ve uzay teknolojileri, nükleer teknoloji, deniz bilimleri, denizaltı
zenginliklerinden yararlanma teknolojileri ve temiz enerji eknolojileri gibi ileri teknoloji
alanlarındaki Ar-Ge faaliyetleri desteklenecektir.
Üniversitelerle kamu ve özel sektörün işbirliğiyle yürütülecek ortak Ar-Ge faaliyetleri
özendirilecektir.
Türkiye’deki sınai mülkiyet hakları sistemi geliştirilecek, bu amaçla eğitim ve estek
programları düzenlenecektir. Kamu alım politikası ülkenin bilimsel, teknolojik ve sanayi
potansiyelinin geliştirilmesi doğrultusunda yönlendirilecektir.
İşletmelerin yenilik yapabilme nitelikleri, eğitim ve uluslararası işbirliği yoluyla
eliştirilecektir.
Ar-Ge faaliyetlerine GSYİH'dan ayrılan pay yüzde 1,5 seviyesine ve iktisaden aal on bin
kişiye düşen tam zaman eşdeğer araştırmacı sayısı yüzde 20'ye çıkarılacaktır.
2.3.11.3 SEKTÖREL POLİTİKALAR
Sektörel politikaların öncelikle herhangi bir piyasa ve iş ortamına zarar vermemeleri
önemlidir. Amaç, dünya sanayiindeki gelişmelerin ışığında rekabet edebilir sektörel bir
yapının oluşturulmasıdır.
Tarımsal girdi kullanan sanayilerde, özel sektör öncülüğünde tarım-sanayi işbirliği ve
bütünleşmesinin geliştirilmesi, yüksek katma değerli mamul üretiminin artırılması ve
rekabetçi bir yapının oluşturulması amaçlanmaktadır.
Gıda güvenilirliğinin sağlanması amacıyla kamunun denetim altyapısı ve hizmetlerinin
iyileştirilmesi sağlanacaktır. Yine aynı amaca dönük olarak, AB mevzuatı ve DTÖ’nün
öngördüğü hükümlerle uyumlu, hammadde temin aşamasından pazarlama aşamasına kadar
kalite ve hijyen sistemlerinin sanayi tarafından yaygın biçimde uygulanması esas olacaktır.
Tekstil sektöründe; 2005 yılında dünya dokuma ve giyim ticaretinin serbestleşmesiyle daha
da artacak olan rekabet ortamında, rekabet edebilirliğin korunması, varolan atıl kapasitenin
kullanılması ve pazar çeşitlendirmesi yoluyla dünya pazarlarından daha çok pay alınması
amacıyla, tasarıma, koleksiyon tipi üretime, tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine ağırlık
verilecektir. Kısa dönemde marka oluşturmanın güçlüğü göz önüne alınarak, ilk etapta
kaliteli Türk Malı imajı yaratılması önem arzetmektedir. AB normlarına uygun benzin ve
motorin üretimi için gerekli olan yatırımlar gerçekleştirilecektir.
97
Demir ve çelik sanayiinde, uzun ve yassı ürünler arasındaki arz-talep dengesini sağlamaya
yönelik yeniden yapılandırma yatırımlarına önem verilecektir.
Yüksek katma değer sağlayacak öncelikli alanlarda yeni ürün geliştirmeye yönelik destekler
artırılarak elektronik sanayiinin ve yazılım sektörünün küresel pazardan daha fazla pay
alması sağlanacaktır.
Halen kamu tesislerinin faaliyette bulunduğu demiryolu taşıtları sanayiine özel kesimin
katılımını sağlayacak çalışmalar yapılacak, teknolojik gelişmeleri izleyen, uyarlayan ve
tasarım yapabilen, kent içi raylı sistem araçları dahil iç talebi karşılayabilen ve ihracata
dönük olan bir yapı oluşturulacaktır.
Savunma sanayiinde; ihtiyaçları güvenli ve istikrarlı bir biçimde karşılamak üzere rekabete
açık, ihracat potansiyeline sahip, teknoloji üretebilen ve ülke sanayine entegre bir yapıda
yurtiçi üretimin geliştirilmesine çalışılacaktır. Ulusal savunma sanayiinin gelişimi için
ülkenin teknoloji kapasitesi sonuna kadar kullanılacaktır.
2.3.12 YAPILABİLİRLİK ANALİZİ
2.3.12.1 TARIM SEKTÖRÜNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
Kanola Üretimine Yönelik Yatırımlar
Soya Üretimine Yönelik Yatırımlar
Seracılık(Sebze Ve Süs Bitkisi) Yatırımları
Bağ Bahçe Yatırımları
Meyve Ve Sebze Yetiştiriciliğine Yönelik Yatırımlar
Ceviz,Badem Ve Antepfıstığı Yetiştiriciliğine Yönelik Yatırımlar
Ayçiceği Ve Mısır Üretimine Yönelik Yatırımlar
Sertifikalı Tohum Üretim Tesisi.
2.3.12.2 HAYVANCILIK SEKTÖRÜNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
Su Ürünleri Üretimi
Arıcılık Ve Bal Üretimine Yönelik Yatırımlar
Saanen Ve Damascus Irkı Süt Keçisi Yetiştiriciliği
Et Besiciliği
Süt Besiciliği
Yumurta Tavukçuluğu
98
Et Tavukçuluğu
Hindi Yetiştiriciliği
Devekuşu Yetiştiriciliği
2.3.12.3 GIDA SANAYİNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
Makarna Üretim Tesisi
Süt Ve Süt Mamulleri Üretim Tesisi
Kayısı İşletme Ve Entegre Tesisi
2.3.12.4 MAKİNE İMALAT SANAYİNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
Tekstil Ve Deri İşleme Makinaları İmalatı Tesisi
Tekstil Makinaları Yedek Parça Üretim Tesisi
Kriko Esaslı Sabit Kaldırıcı Cihazlar Üretim Tesisi
2.3.12.5 ENERJİ SEKTÖRÜNDE YAPILABİLECEK YAIRIMLAR
Rüzgar Enerjisi Santrali İle Enerji Üretimi
Güneş Kolektörü Üretim Tesisi
2.3.12.6 DİĞER SEKTÖRLERDE YAPILABİLECEK YATIRIMLAR
Endüstriyel Atık Ayırma Ve Geri Dönüşüm Tesisi
Beton Kiremit İmalatı Tesisi
Sulama Ekipmanları Üretim Tesisi
CTP Boru İmalatı Tesisi
Damla Sulama Sistemleri Üretim Tesisi
79. ÖNERİLEN YATIRIMLARIN EKONOMİK KRİTERLERE GÖRE YAPILABİLİRLİK ŞABLONU
ÖNERİLEN YATIRIMLAR
KRİTERLERE UYGUNLUK
YAPILABİLİRLİK
11
22
33
┼4
┼5
┼6
X1
Kanola Üretimi
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
Soya Üretimi
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
Seracılık(Sebze Ve Süs Bitkisi)
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
Bağ Bahçe Yatırımları
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
Meyve Ve Sebze Yetiştiriciliği
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
Ceviz,Badem Ve Antepfıstığı Yetiştiriciliği
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
Ayçiceği Ve Mısır Üretimi
┼
┼
┼
┼
┼
┼
x
TARIM SEKTÖRÜ
99
2
3
ÖNERİLEN YATIRIMLAR
KRİTERLERE UYGUNLUK
YAPILABİLİRLİK
11
22
33
┼4
┼5
┼6
─
─
─
┼
┼
┼
Su Ürünleri Üretimi
─
┼
┼
┼
┼
┼
Arıcılık Ve Bal Üretimi
┼
┼
┼
┼
┼
┼
Saanen Ve Damascus Irkı Süt Keçisi Yetiştiriciliği
─
─
┼
┼
┼
┼
Et Besiciliği
─
┼
┼
┼
┼
┼
Süt Besiciliği
─
┼
┼
┼
┼
┼
Yumurta Tavukçuluğu
┼
┼
┼
┼
┼
┼
X
Et Tavukçuluğu
┼
┼
┼
┼
┼
┼
X
Hindi Yetiştiriciliği
┼
─
┼
┼
┼
┼
Devekuşu Yetiştiriciliği
─
┼
─
┼
─
┼
X
Makarna Üretimi
─
┼
┼
┼
┼
┼
X
Süt Ve Süt Mamulleri Üretimi
─
─
┼
┼
┼
┼
X
Entegre Kayısı İşletme
─
┼
┼
┼
┼
┼
X
Tekstil Ve Deri İşleme Makinaları İmalatı
─
┼
┼
┼
┼
┼
X
Tekstil Makinaları Yedek Parça Üretimi
─
┼
┼
┼
┼
┼
X
Kriko Esaslı Sabit Kaldırıcı Cihazlar Üretimi
─
┼
┼
─
┼
┼
X
Rüzgar Enerjisi Santrali İle Enerji Üretimi
─
┼
┼
┼
┼
┼
Güneş Kolektörü Üretimi
┼
┼
┼
┼
┼
┼
Endüstriyel Atık Ayırma Ve Geri Dönüşüm Tesisi
─
┼
─
┼
┼
─
Beton Kiremit İmalatı
┼
┼
┼
┼
┼
┼
Sulama Ekipmanları Üretim Tesisi
─
┼
┼
┼
┼
┼
Ctp Boru İmalatı Tesisi
─
┼
─
┼
┼
┼
Damla Sulama Sistemleri Üretim Tesisi
─
┼
┼
┼
┼
┼
Sertifikalı Tohum Üretimi
X1
2
3
x
HAYVANCILIK SEKTÖRÜ
X
X
X
X
X
X
GIDA SEKTÖRÜ
MAKİNA İMALAT SANAYİ
ENERJİ SEKTÖRÜ
X
X
DİĞER SEKTÖRLER
Yapılabilirlik Kriterleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Finansman teminindeki güçlükler
Hammade teminindeki güçlükler
Yönetim güçlüğü
Pazarlama ve Organizasyon güçlüğü
İç Pazar imkanları
Dış Pazar imkanları
Yukarıdaki kriterlere göre:
(-):Yatırmın ilgili konularda problemlerle karşılaşacağını
(+):Yatırmın ilgili konularda problemlerle karşılaşmayacağını gösterir.
100
X
X
X
X
X
Yapılabilirlik Durumları
A:Mevcut şartlarda gerçekleştirilebilir yatırım
B:Kısa vadede gerçekleştirilebilir yatırım
C:Orta vadede gerçekleştirilebilir yatırım
Yukarıdaki yapılabilirlik durumlarına göre;
(x):yatırımın hangi durumda gerçekleştirilebileceğini gösterir
A sutunu ile x işaretli yatırımlar; doğal kaynak,beşeri kaynak ve finansman potansiyeline bağlı olarak
mevcut şartlarda gerçekleştirilebilecek yatırımlardır.
B sutunu ile x işaretli yatırımlar; doğal kaynak,beşeri kaynak ve finansman potansiyeline bağlı olarak
kısa vadede gerçekleştirilebilecek yatırımlardır.
C sutunu ile x işaretli yatırımlar; doğal kaynak,beşeri kaynak ve finansman potansiyeline bağlı olarak
orta vadede gerçekleştirilebilecek yatırımlardır.
Yatırımlar.yapılabilirlikleri açaısından ele alındıklarında;
--18 yatırım finansman temininde
--4 yatırım hammadde temininde
--5 yatırım yönetim güçlüğünde
--1 yatırımın pazarlama ve organizasyon yapısında
--1 yatırımın iç pazar
--1 yatırımın dış Pazar noktasında problemlerle karşılaşabileceği görülmektedir.
Yatırımlar,yapılabilirlik durumlarına göre ele alındığında;
--12 yatırımın mevcut şartlarda
--6 yatırımın kısa vadede sağlanacak iyleşmelerden sonra
--13 yatırımın ise orta vadede
değerlendirilmiştir.
sağlanacak iyleşmelerden sonra gerçekleştirilebileceği
2.3.13 SONUÇ
Bu çalışmada gördük ki güzel Malatya’mız jeopolitik konumuyla, doğal kaynaklarıyla, nüfus
potansiyeli ile ve sahip olduğu diğer öz değer ve imkanlarıyla uygun yatırımların kara
dönüştürülebilineceği kapasiteye sahip bir kent. Bugüne kadar çeşitli dönemlerde önemli
sıçramalar
yapabilmiş
Malatya’mız
bu
sıçramaların
istikrarlı
bir
büyümeye
dönüştürülmesine ihtiyaç duyuyor. Malatyalıyım diyen herkesin az veya çok farkında
101
olduğu çeşitli sorunların el birliğiyle aşılmasını ve en yakın zamanda kalkındırılarak
Malatya’nın hak ettiği düzeye ulaşmasını temenni ediyoruz. Bunun için biz elimizden gelen
her imkanı zorlayarak çalışmaya devam edeceğiz. Ve tüm hemşerilerimize diyoriz ki :
DOĞUNUN BİTİŞİ BATININ BAŞLANGICI OLAN MALATYA’MIZA HEP BİRLİKTE
SAHİP ÇIKALIM.
102
2.3.14 KAYNAKLAR
Kitaplar
 Alkan; C.(1997). Eğitim Teknolojisinin ikibinli Yıllarda Yapılandırılması.
Ankara, Anı Yayıncılık.
 Göçmenler; G.(2001). ‚Uzaktan Eğitim Teknolojileri ve Çağdaş
Yönelimler‛ Bildirisi.
 İşman; A.(2001). ‚Bilgisayar ve Eğitim‛. Sakarya üniversitesi Eğitim
Fakültesi
 Özkul; E.; Girginer; N.(2001). ‚Uzaktan Eğitimde Teknoloji ve Etkinlik‛.
I. Uluslar arası Eğitim Teknolojileri Sempozyum Bildirisi.
 Rıza; E. T.(2000). Eğitim Teknolojileri Uygulamaları ve Materyal
Geliştirme. İzmir, Anadolu Matbaası.
 Sakin; A.(2001). ‚Okul Öncesi Eğitimde Bilgisayar Destekli Eğitim‛
Bildirisi.

Tsang
E.
K.(1997).
‚Organizational
Learning
and
Learning
Organization‛; A.
 Dictionary Between Descriptive and Prescriptive Research. Human
Relations, Vol. 50, no1.
 Yürütücü; A.(2002). ‚Bilişim Toplumunda İlköğretim Sürecindeki Eğitim
Teknolojileri‛. II.Uluslararası Eğitim Teknolojileri Sempozyum ve Fuar
Bildirisi. Sakarya.
İnternet Site ve Yayınları
http://www.egitim.com/egitimciler/0753/0753.3/0753.3.3.egitimdeinte
rnet.vb1.p01.asp
http://www.egitim.com/genel/0007/d_0007.bilgisayardestekliogretim
ogretmenler.p01.as
Malatya Milli Eğitim Sitesi www.malatya.meb.gov.tr
103
www.bilgeadam.com.tr
Hakan Ulagan Bilgeadam Yazılım geliştirme /Eğitim Müdürü
Mustafa Efe Ünal Bilge adam sistem&network /Eğitim Müdürü
Başak Demir Bilge Adam dijital tasarım /Eğitim Müdürü
104
2.3.15 EKLER
2.3.15.1 KARŞILAŞTIRMA:
2.3.15.1.1 MALATYA’DA SANAYİDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLER
105
106
107
108
109
110
2.3.15.1.2 KAYSERİDE SANAYİDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLER
111
112
113
114
115
116
2.3.15.2 POTANSİYEL DOĞAL KAYNAK REZERVİ TABLOSU
MALATYA’NIN
POTANSİYEL
DOGAL
117
KAYNAK
REZERVLERİ
118
53 Malatya, mevcut teknoloji ile henüz ekonomik olmayan ancak teknoloji gelistirmek
amacıyla üzerinde ciddi çalısmaların yapıldıgı ve bilim çevreleri tarafından gelecegin
enerji kaynagı olarak nitelenen Toryum cevher yatakları bakımında da önemli bir yere
sahiptir
119
2.4 SAĞLIK ATÖLYESİ-SAĞLIK ALAN RAPORU
Serkan BÖLÜKBAŞI, İbrahim Sinan BUĞUR, Hakan MEMUR, Fatih ELBİR, Furkan KIRIK, tarafından
hazırlanan sağlık alan raporunda Malatya’nın ve çevre illerinin sağlık İstatistikleri ve sağlık altyapısının
ortaya konmasına çalışılmış, sağlık turizmi için bölgenin durumuna değinilmiş ve birtakım önerilerde
bulunulmuştur.
2.4.1
GİRİŞ
Ülkelerin gelişmişlik düzeyini belirleyen en önemli faktörlerin gayri safi milli hasıla GSMH
gibi ekonomik belirleyicilerin yanı sıra, hiç şüphesiz eğitim ve sağlık gibi o ülkenin sosyal
gelişmişliğini gösteren bileşenlerden oluştuğu inkar edilemez bir gerçektir. Ülkemiz de bu
gerçeğe bağlı olarak 1990 lara kadar parça parça ve düzensiz bir sağlık politikası izlemiştir.
Ama 90 ların başlarından itibaren AB ye uyum sürecinin sağlık politikalarımızı etkilemesi ile
kısa vadeli politikalar yerine daha uzun vadeli politikalar belirlenmiş ve uygulanmıştır.
Ülkemizin uygulamaya başladığı ‚9. kalkınma planı‛ da sağlıktaki son duruma değinilmiş
ve sağlık hizmetlerinin kalitesinde ve sunumunda iyileşmeler olduğu ama halen istenen
seviyeye ulaşamadığı belirtilmiştir. Bu sonuç göstermiştir ki ülkemiz gerek devlet gerekse de
sivil toplum kuruluşları aracılığı ile sağlık politikalarındaki eksikleri gidermek ve kaliteyi
arttırmak için projeler üretmeli ve uyulamalıdır.
Sağlık sistemimizin insanlarımıza sadece bedenen ve ruhen tam bir iyilik hali sağlamaya
çalışmasının yanında, toplumumuza yeni iş alanları ve istihdam sağlayacağı, kendini
alanında ispatlamış kaliteli sağlık kuruluşlarının diğer insanları o bölgeye çekerek turizm
gelirlerine katkı sağlayacağını, yapılan ve yapılacak olan ar-ge çalışmaları ile bilime ve
teknolojiye yenilikler getireceğini de göz ardı etmemek gerekir. Bu katkılar sağlığın, ülke
ekonomisine ve bilime doğrudan ve dolaylı etkilerini göstermektedir.
2.4.2
HEDEF
Bu çalışmada miadap sağlık atelyesi olarak, en son verileri tarayarak elde ettiğimiz bilgiler
ışığında ülkemizin global ölçekte ve Malatyamızında içinde bulunduğu bölgeyi ülkesel
planda temel sağlık bileşenlerini baz alarak değerlendirdik. Ülkemizin mevcut durumunun
çeşitli eksiklikler ve yanlış uygulamalar yüzünden pek de iyi olmadığını gördük. Bu sebeple,
bu eksikliklerin nasıl giderileceği, ne gibi yeniliklerle Malatyamızın bölgede ve ülke
genelinde örnek bir il olmasının sağlanılabileceği konusunda tesbitler yaparak çözüm
önerileri sunmayı amaçladık.
Araştımamızda genelden özele doğru bir yol izleyerek; sağlık konusunda ülkemizin
dünyadaki yerini, daha sonra da malatyanın ülkemizdeki yerini sırası ile araştırarak analiz
ettik. Son bölümlerinde de çözüm önerilerimeze yer vererek araştırmamızı noktaladık.
* bebek ölüm hızı, toplam doğurganlık oranı, ortalama yaşam süresi,yatak başına düşen kişi sayısı,
hekim başına düşen hasta sayısı, sağlık personeli sayısı vb.
120
2.4.3
TÜRKİYE’DE SAGLIĞA GENEL BAKIŞ
Sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine göre ülkemizin gelişmişlik düzeyi tatmin edici bir
düzeyde değildir. Toplam sağlık harcamaları içerisinde temel sağlık hizmetlerine ayrılan pay
%2 dir. Nüfus yapısında küçük de olsa yaşanan değişim sağlık hizmeti sunumunda da bir
değişimi gerektirmektedir. Nüfusun büyük bölümünün kırsal alanda yaşadığı dönemlerde
sağlık hizmetlerinin sosyalizasyonu yönünde çalışmalara yani kırsal hizmetlere ağılık
verilmişti. Ancak ülkemiz nüfusu giderek artan oranda kentleşmektedir.
Avrupa birliği ülkeleri ile karşılaştırıldığında Türkiye’nin demografik profili daha gençtir.
2025 yılında 15 yaş altındaki nüfusun % 22.9, 65 yaş ve üzere nüfusun %9 olması
beklenmektedir. Bu rakam 1990 da 15 yaş altı nüfus % 35 oranı, 65 yaş ve üzeri % 4.2 idi. Bu
rakamlar göstermektedir ki sağlık hizmetlerinde yapılan iyileşmeler sonucu Türkiye’nin
nüfusu giderek yaşlanmakta ve 21.yüzyılda yapılacak sağlık hizmetlerinin bu doğrultuda
değişmesi gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı verilerine göre çocukların sağlık düzeyleri
dünyanın diğer ülkeleri ile karşılaştırıldığında Türkiye 129 ülke arasında 61. sırada yer
almaktadır. *
Türkiye’deki
başlıca
sorunları
ve
sağlık
hizmetleri
açısından
bazı
ülkelerle
ile
karşılaştırılması,
TÜRKĠYE
1485
722
ALMANYA
YILLIK DOĞUM
S A YIS I
ĠRAN
1380
ĠNGĠLTERE
654
0
500
1000
1500
Grafikte görüldüğü gibi, avrupa birliğine
üye ülkelerdeki yıllık doğum sayısı 1000
in altında iken, türkiye ve iranda yıllık
doğum sayısı 1500 e yaklaşmaktadır. Bu
sayılardan yola çıkarak türkiyede ve
İranda genç nüfus sayısı fazla olmakla
beraber aile planlaması konusunda
sağlık hizmetleri yetersiz kalmaktadır.
2000
Kaynak: Dünya Çocuklarının Durumu 2004-Unicef
TÜRKĠYE
Kaynak: Dünya Çocuklarının Durumu 2004Unicef
36
Grafikte de görüldüğü gibi,
4
ALMANYA
BEBEK ÖLÜM HIZI
(BĠNDE)
ĠRAN
35
ĠNGĠLTERE
5
0
10
20
30
40
121
1 yaş altı bebek ölüm hızı; İngiltere de
5, Almanya da 4 dür. Demografik yapısı
Türkiye ye çok benzeyen komşumuz
İranda ise 36,ülkemizde ise bu sayı
binde 36 dır. Bu rakamlar gösteriyorki
Türkiye’nin sağlık konusunda daha çok
yol alması gerekecektir.
TÜRKĠYE
Sağlığa ayrılan harcamalar genelde
ülkelerin gelirleri ile doğru orantılı
olarak artmaktadır. Örneğin
türkiyenin GSMH dan sağlığa
harcadığı pay % 6.6 iken, Almanya
%10.8 pay ayırmaktadır.
2.500
22.670
ALMANYA
KĠġĠ BAġINA
G S M H ($ )
ĠRAN
1.710
ĠNGĠLTERE
25.250
0
5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000
Kaynak: OECD Health Data 2004
Hekim başına düşen nüfus sayısı 2001 yılında
757 iken 2004 yılında olmak 703 e düşmekle
birlikte halen AB ortalaması olan 288 in
oldukça gerisinde kalmıştır.AB ülkelerinde 8.8
olan 100.000 kişiye düşen tıp fakültesi
mezunu sayısı ülkemizde bu dönemde 7.5den
6.1 e düşmüştür. Bu durum gelişmiş ülkeler
ile aramızdaki farkın daha da açılmasına
neden
olmaktadır.
Sağlık
hizmetleri
sunumunun bölgesel ve kent-kır düzeyindeki
dengesizliği devam etmektedir. Sosyoekonomik gelişmişlik seviyesi en düşük 10
ilde yatak başına düşen nüfus sayısı en
yüksek 10 ildekinin 2.5 katı iken, doktor
başına düşen nüfusta söz konusu il grupları
arasındaki fark 4 kata kadar çıkmaktadır.
Birinci basamaktaki alt yapı personel ve kalite
yetersizlikleri ile sevk zincirnin etkin
çalıştırılamaması,
hastaların
hizmet
maliyetleri yüksek olan ikinci ve üçüncü
basamağa yönelmesine sebep olmakta ve
oluşan yığılmalar hastahanelerin hizmet
kalitesini
düşürmektedir.
2000-2004
döneminde
sağlık
ocağı
imkanlarının
geliştirilmesi ve mobil sağlık hizmeti
uygulaması ile bu alanda önemli iyileşmeler
sağlanmasına
ragmen
yataklı
tedavi
kurumlarında verilen poliklinik hizmetlerinin
% 95 ayakta tedavi hizmetlerinden
oluşmaktadır.
760
750
740
730
720
710
700
690
680
670
Bir Hekime
DüĢen Nüfus
2001
2002
2003
2004
1000
900
800
700
600
500
Nüfus/Hekim
400
300
200
100
0
Almanya
Yunanistan
Kaynak: DPT 9. Kalkınma planı
122
Anayasal bir yükümlülük olarak devlet tüm vatandaşlarımızın sağlığından sorunlu olduğunu kabul
etmektedir. Ancak, halen ülke nüfusunun bir bölümü hiçbir sağlık güvencesinden yararlanamadığı
gibi genel olarak sağlık hizmetlerinden toplum memnun değildir. Bu genel memnuniyetsizliğin
sebeplerinden biri devletin sağlık hizmetlerini bölgelere eşit ulaştıramamasından kaynaklanmaktadır.
Türkiye‟nin batısından doğusuna doğru gidildikçe sağlık hizmetlerinde azalma gözle görülür bir
seviyeye gelmektedir. Doğuya doğru hastane,sağlık personeli, ekipman, ilaç vb. gibi sağlık hizmeti
için olmazsa olmazların sayıları azalmaktadır.
Grafikte de görüldüğü gibi
Türkiye’nin batısından
doğusuna doğru hekim
başına düşen nufus oranı
artmaktadır. Bu
dengesizliğin başlıca
sebebi doğudaki hekim
sayısının az olmasıdır.
Bir Hekime DüĢen KiĢi Sayısı
5.115
Türkiye
6.756
6.754
Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi
4.608
5.020
4.107
3.181
Karadeniz Bölgesi
Ġç Anadolu Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
Ege Bölgesi
7.370
Marmara Bölgesi
0
1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Kaynak: Sağlık Bakanlığı-2005
Marmara bölgesinde ise
bir hekime düşen nüfus
sayısının yüksek
olmasının sebebi,
marmara bölgesindeki
aşırı nüfus yoğunluğudur.
80. DOĞUDAN BATIYA DOĞRU ÖZEL LABORATUARLARIN İLLERE GÖRE DAĞILIMI
İLLER
Mikrobiyoloji Biyokimya
Nükleer Tıp
Patoloji
Radyoterapi
29
35
8
1025
252
344
Fizik
Tedavi
149
109
81
164
41
14
29
4
442
141
105
240
78
16
36
1
617
Konya
20
12
20
9
1
7
0
69
Malatya
9
3
12
4
1
2
0
31
K.Maraş
2
3
2
0
0
1
0
8
Iğdır
0
2
2
0
0
0
0
4
Şırnak
0
0
0
0
0
0
0
0
İstanbul
208
İzmir
Ankara
Radyoloji
Toplam
Kaynak: TÜİK(DİE)-2005
2.4.4
EMA BÖLGESİNDE SAĞLIGA GENEL BAKIŞ
Türkiyedeki sağlık hizmetlerinin orantısız dağılımından nasibi alan bölgelerden biride
Malatya, Adıyaman, Elazığ illerinin içinde bulunduğu Doğu Anadolu Bölgesidir. Kısaca
EMA dediğimiz bu üç ilde sağlık hizmetleri daha batısına göre geride olmakla beraber
doğunun batısı olmaları nedeni ile sağlık alanında gelişimleri diğer illere oranla daha hızlı
olmaktadır. Kültürel ve yer altı zenginlikleri, tarihi dokuları, ekonomik gelişim hızları ve
sürekli göç alan yapıları ile bu illerdeki saglık hizmetleride gün geçtikçe kalitesini
123
yükseltmektedir. Bölgede bulunan iki araştırma hastahaneside bu gelişimi destekler yönde
hizmet vermekte ve sağlık turizmini dogudan batıya dogru cekmektedir. Bölgenin kavşağı
konumunda olan Malatyada bulunan Turgut Özal Tıp Merkezi bu bölge için önemli bir
avantaj olmaktadır. Ayrıca Elazığ-Malatya-Adıyaman illeri arasında ki karayolu mesafesinin
kısa oluşu hastahaneler arasındaki etkileşimi arttırmaktadır.
2.4.4.1 NÜFUS DAĞILIMI
623.813
ADIYAMAN
853.658
MALATYA
MALATYA
ELAZIĞ
ADIYAMAN
569.616
ELAZIĞ
Kaynak: TÜİK(DİE)-2000 Nüfus
EMA bölgesi, doğu Anadolu bölgesinin önde gelen sağlık ve turizm merkezi olan
illerden oluşan bir bölgedir. İllerin gelişme hızları ve nüfus yoğunlukları göz önüne
alındığında gelecekte bölgenin lokomotifi olabilecek kapasiteye sahip olduğu
görülmektedir. Sağlık göstergelerini incelediğimizde de yine bölgenin büyük kısmına
hizmet verebilecek çapta ekipman ve sağlık personelini bünyesinde taşımaktadır. Fırat
ve İnönü üniversitesi bölgede yer alan üniversitelerdir. Sağlık değerlerindeki yükselişin
başlıca sebeplerinin başında bu üniversitelere bağlı araştırma hastanelerinden
kaynaklanmaktadır..
2.4.4.2 BÖLGE İSTATİSTİKLERİ
EMA bölgesindeki uzman ve pratisyen
hekim sayılarının 2004 verilerine
baktığımızda Malatya nın önde olduğunu
görmekteyiz. Bunun temel sebebi Turgut
Özal Tıp Merkezinin Malatya da yer
almasıdır.
250
ADIYAMAN
97
PRATĠSYEN HEKĠM
UZMAN HEKĠM
376
315
ELAZIĞ
707
MALATYA
381
0
200
400
600
800
124
8
ADIYAMAN
ELAZIĞ
HASTAHANE
SAYISI
12
13
MALATYA
0
5
10
15
M a la tya
Toplam
Radyoterapi
Patoloji
Nükleer Tıp
Fizik Tedavi
Radyoloji
Biyokimya
Mikrobiyoloji
A d ıya m a n
Elazığ
0
10
20
30
40
EMA BÖLGESİ 2003
NÜFUS
HASTAHANE
YATAK
POLİKLİNİK
MALATYA
893.562
12
1455
2.000.247
ELAZIG
591.112
11
2367
1.966.253
ADIYAMAN
654.281
7
780
933.396
TOPLAM
2.138.955
30
4602
4.899.896
KAYNAK:2005 TÜİK(DİE)
YAPILAN AMELĠYAT SAYILARI
22145
26966
MALATYA
ADIYAMAN
ELAZIĞ
8535
EMA bölgesindeki tüm hastanelerde
yapılan büyük,orta ve küçük çaplı
ameliyatları incelediğimizde Elazığ ve
Malatya daki verilerin birbirine yakın
değerler gösterdiğini görmekteyiz.
Adıyaman ise hastane, ekipman ve
sağlık personeli sayılarının azlığı
nedeni ile grafikte görüldüğü gibi
önemli oranda ameliyatlarda dışa
bağımlı kalmaktadır.
Kaynak: SABİM 2004
Turgut Özal Tıp Merkezi Malatya’nın 10 km doğusunda 309nolu karayolu üzerinden 7000
dönüm alana kurulmuş İnönü Üniversitesi içerisinde yer almaktadır.
Malatya, 7. Cumhurbaşkanımız merhum Turgut Özal’ın çabaları ile Amerika’daki Houston
Tıp Merkezi’nin bir benzeri olarak kurulan, Turgut Özal Tıp Merkezi sayesinde sağlık
125
turizminde atağa geçmeye hazır olan bir kenttir. Yeni yapılan düzenleme ile 110 u yoğun
bakım yatağı olmak üzere 870 hasta yatağı, kanser tedavi merkezi, fizik tedavi ve
rehabilitasyon merkezi, deney hayvanları araştırma merkez birimleri ile uluslararası
standartlar örnek alınarak, dünyaca ünlü bilim adamlarının katkılarıyla sağlık hizmetlerinde
kaliteyi yükseltmeyi, sağlık alanındaki bilgi ve teknolojiyi yükseltmeyi, sağlık alanındaki
bilgi ve teknolojiyi ülkemize transfer etmeyi hedefleyen Turgut Özal Tıp Merkezi alanında
ülkemizin ve Avrupa’nın en iyi merkezlerinden biri olmayı hedeflemektedir.
Turgut Özal Tıp Merkezi’nin öne çıkan özellikleri;
Toplam kapalı alan 124.000 metrekaredir.
Tötem, 24.000 metrekarelik alana oturtulmuştur.
Hasta odaları, en rahat ortam içerisinde hizmet verecek şekilde projelendirilmiştir. Ayrıca 12
ay
mevsim
şartlarına
göre
hasta
için
en
iyi
iklim
ortamını
sağlayan,merkezi
havalandırma,iklimlendirme ve klimatizasyon sistemi mevcuttur
Odalarda çağırma sistemi, merkezi oksijen ve vakum sistemleri, her hastanın ayrı telefonu,
her odanın müstakil tuvalet ve banyosu vardır.
110 yoğun bakım yatağı ve 26 adet son teknoloji içeren ameliyathane planlanmıştır.
Mevcut poliklinik sayısı 200.000 ‘dir
Ameliyat sayısında ilk 10 merkez içerisinde yer alıyor
Canlıdan karaciğer yapabilen 6 merkezden biridir
Turgut Özal Tıp Merkezi, bölgedeki önemi ve konumu göz önüne alındığında hem
Malatya’ya hem de Malatya civarına hizmet verecek kapasitede büyük ve donanımlı bir
merkezdir. Kurulma amacı Malatya’ ya sağlık turizminin kapılarını açmak olan TÖTEM’ in,
2005 yılı il içi ve il dışı hasta kabul sayılarını incelediğimizde amacına tam olarak hizmet
edemediği görmekteyiz. Teknolojik yenilikleri bünyesinde taşıyan bu merkezin bu
yenilikleri kullanabilecek akademik kadroya sahip olmadığı, hastane bünyesindeki bilim
dallarındaki akademik kadrolar incelendiğinde bariz olarak ortaya çıkmaktadır.
81. TURGUT ÖZAL TIP MERKEZİ HASTA SAYILARI
BÖLÜMLER
İL İÇİNDEN
İL DIŞINDAN
TOPLAM
DAHİLİYE
721
163
884
HEMATOLOJİ-ONKOLOJİ
873
450
1323
GASTROENTEROLOJİ
1098
192
1290
GENEL CERRAHİ
1298
563
1861
126
BÖLÜMLER
İL İÇİNDEN
İL DIŞINDAN
TOPLAM
KADIN DOĞUM
2850
185
3035
PEDİATRİ
2469
850
3319
KBB
1149
155
1304
GÖZ HASTALIKLARI
920
156
1076
ORTOPEDİ
1019
298
1317
NÖROŞURİRJİ
821
314
1135
ÜROLOJİ
1217
318
1535
NÖROLOJİ
951
93
1044
DERMATOLOJİ
258
45
303
GÖĞÜS HASTALIKLARI
956
128
1084
İNTANİYE
325
43
368
FİZİK TEDAVİ
204
29
233
KD CERRAHİSİ
635
88
723
GÖĞÜS CERRAHİSİ
244
36
280
KARDİYLOJİ
2803
430
3233
PSİKİYATRİ
311
53
364
PEDİATRİK CERRAHİ
650
148
798
PLASTİK CERRAHİ
863
193
1056
ANESTEZİ
197
TOPLAM
89
22832
286
5019
27851
Kaynak: İnönü Üniversitesi Rektörlüğü-2005
2005 TÖTM ĠL ĠÇĠ VE ĠL DIġI KABUL EDĠLEN VE
TABURCU OLAN HASTA SAYILARI
5.019
ĠL ĠÇĠ
ĠL DIġI
22.832
Kaynak: İnönü Üniversitesi Rektörlüğü-2005
2.4.5
TÜRKİYE’DEKİ SAĞLIK PROBLEMLERİ VE KAYNAKLARI
Ülkemizdeki sağlık durumunun diğer ülkeler ile kıyaslandığında gelişmiş ülkelerin çok
gerisinde olduğun görüyoruz. Bu geri kalmışlığın sebebini araştırdığımızda temelde
karşımıza şu sorunlar çıkıyor;
Finans sorunları
127
Organizasyon sorunları
Siyasi ve bürokratik sorunlar
Yetişmiş eleman eksikliği
şimdi sırası ile bu sorunları inceleyelim.
2.4.5.1 FİNANS SORUNLARI
GSMH dan sağlığa yeterince pay ayrılmamaktadır. Bina yapımı, araç gereç yetersizlikleri ve
yetişmiş elemanların istihdamının sağlanabilmesinin önündeki en büyük engel finanssal
sorunlardır. Ar-ge çalışmalarının yapılamamasının ve bilimsel araştırmalarının sürekli
finansman sorunu ile karşılaşması önlenerek bilimin ve teknolojinin gelişmesine çok büyük
katkılar sağlayacağı aşikardır.
2.4.5.2 ORGANİZASYON SORUNLARI
Sağlık sistemimiz çok kurumlu olduğundan bu büyük yapının yönetiminde ve
denetlenmesinde sorunlar çıkmaktadır. Yetişmiş eleman kaynaklarının daha verimli
kullanılmasını
sağlayacak
sorumluluklarındaki
yeni
eksikliklerin
düzenlemelerin
giderilmesi
ve
yapılması,
en
önemlisi
görev
tanım
yapılanların
ve
sürekli
denetlenmesi ile bu sorun önemli ölçüde çözülecektir.
2.4.5.3 SİYASİ VE BÜROKRATİK SORUNLAR
Sağlık hizmetlerinin mutlaka uzun vadeli planlar çerçevesinde ve bu işin ehli insanların
yönetimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Maalesef ülkemiz siyasetinin bir parçası olarak
sağlık bakanlığı ve sağlık müdürlüklerindeki idare kadroların çok sık değiştiriliyor olması
yapılan planların uygulanamamasına sebep olmaktadır.
Sağlık politikalarının belirlenme süreci bugünkü yapısı ile incelendiğinde, sağlık
politikalarının herhangi bir sistematiğe bağlı olmadan bugünkü ekonomik ve siyasi tercihler
çerçevesinde belirlendiği görülmektedir. Bu tutum ise maalesef sağlık sistemimizin
tutarlılığına, bütünlüğüne ve en önemlisi sürdürülebilirliğine büyük zarar vermektedir.
2.4.6
SAĞLIK TURİZMİ
Dünyada sağlık turizmini oluşturan sebepler şu şekilde sıralayabiliriz;
Dünyada yaşanan küreselleşme süreci
Ülke sağlık sisteminde yaşanan problemler
Uzun bekleme listeleri
Yükselen maliyetler
Hizmetlerde kalite problemi
128
Tüketicilerin bilinçlenmesi
Hem tedavi hem tatil unsurlarının bir arada olması
günümüzde sağlık turizminden en büyük, 150.000 medikal turist çekmeyi başarmış ve her
yıl bu alanda %30 luk büyüme kaydeden Hindistan’dır. Hindistan sağlık turizminden 2012
yılında 1.2 milyar pound gelir hedeflemektedir. Hindistan sağlık turizmindeki atılımının
temel nedeni,
Turizm potansiyelini önceden görmeleri
Düşük maliyetle çalışmaları
Iyi tanıtım yapmaları
Son yıllarda ekonomik alandaki olumlu gelişmeler
olarak sıralanabilir.
Doğu Avrupa ülkeleri de kapitalist dünyaya hızla uymaya çalışmış özellikle düşük işçilik
maliyeti ve Avrupa Birliği avantajını kullanarak sağlık turizmi pastasından önemli pay
almaktadır. Özellikle Macaristan sadece diş tedavisinden yılda 2 milyon $ girdi elde
etmektedir. Belçika özellikle estetik cerrahi ve obezite tedavilerinde çok ciddi bir sektör payı
almaktadır.
Sağlık turizmini etkili ve verimli kullanmak için gerekli unsurları,
turizm olanakları(iklim,doğa,tarih...)
sağlık
hizmeti
olanakları
(hastaneler,personel
yeterliliği,teknolojik
imkanlar,uzmanlıkları,uygun fiyatlar,kaplıca ve içmeler...)
tüketici ile sağlık sektörü işini buluşturacak profesyonel organizatörler
olarak ifade edebiliriz.
Türkiye’ye sağlık turizmi için yoğunlukla Almanya ve Hollanda gibi Türk nüfusunun yoğun
olduğu Avrupa ülkelerinden müşteri gelmektedir.
2.4.6.1 SAĞLIK TURİZMİNDE TÜRKİYE’NİN GÜÇLÜ YÖNLERİ
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Aday Ülke Olması
3 Ekim 2005 tarihinde müzakere tarihi alınması sektörde ufakta olsa olumlu bir
kıpırdanmaya sebep olmuştur.
Avrupa Ülkelerine Göre Düşük Maliyetlerin Olması
129
Yaşadığı ekonomik sorunlar nedeni ile sağlık politikalarını değiştiren AB ülkeleri diş ve göz bakımını
sigorta kapsamından çıkartmıştır. Avrupa’da yaşayanlar bu yüzden tedavilerini sağlık hizmeti
ücretlerini düşük olduğu ülkelere giderek yaptırmaya başlamıştır. Bu ülkeler içersinde tercih edilen
ülkelerden biride Türkiye’dir.
TEDAVİ PLANI
ÜCRET
AVRUPADA
BİR KRON (PORSELEN-SERAMİK) DİŞ MALİYETİ
600-750 €
TÜRKİYEDE
BİR KRON (PORSELEN-SERAMİK) DİŞ MALİYETİ
100-200 €
AVRUPADA
ÜÇLÜ (PORSELEN-SERAMİK) DİŞ MALİYETİ
2.100 €
TÜRKİYEDE
ÜÇLÜ (PORSELEN-SERAMİK) DİŞ MALİYETİ
300-600 €
AVRUPADA
DOKUZLU (PORSELEN-SERAMİK)KÖPRÜ MALİYETİ
6.300 €
TÜRKİYEDE
DOKUZLU (PORSELEN-SERAMİK)KÖPRÜ MALİYETİ
800-1.800 €
AVRUPADA
TEK DİŞ İMPLANT MALİYETİ
3.000-20.000 €
TÜRKİYEDE
TEK DİŞ İMPLANT MALİYETİ
800-1700 €
Tabloda görüldüğü gibi hastalar protez ve implantlarını sağlık turizmi kapsamında
Türkiye’de yaptıracak olurlarsa hem kendi ülkelerindeki fiyatların dörtte birini öderler hem
de seyahat etmiş olurlar.
Hizmette Kalite
Türkiye de hastane alt yapı ve donanımları yüksek kalitededir. Hekimlerin ve sağlık sorumlularının
eğitim ve deneyim seviyeleri Avrupa standartlarındadır. Bulunduğu coğrafi konum itibari ile eşsiz
doğal ve tarihi zenginliklere sahip uygun iklim koşulları ile kaliteli işletmeciliğin yanında Türk
konukseverliği ile bir bütünlük oluşturmaktadır.
2.4.6.2 SAĞLIK TURİZMİNDE TÜRKİYE’NİN ZAYIF YÖNLERİ
Türkiye’nin imajının yurt dışında iyi olmaması
AB ye giriş için müzakere tarihi almasına rağmen sağlık sektörü, Avrupa mevzuatı
kapsamında çıkan serbest dolaşımdan henüz faydalanamamaktadır.
Sağlık sektörünün dışa açılmasında yaşanan organizasyon problemleri.
Müşteri ile sektörü buluşturacak profesyonel aracı organizatörlerin olmaması.
Hastanelerde sağlık hizmeti ile ilgili bilgi verecek elemanların yabancı dil eksikliği.
Potansiyel müşterilerin sağlık hizmeti hakkındaki bilgi eksikliği
Sağlık sistemlerinin farklılığı
Bürokrasi
Kültür farklılığı
130
Seyahat ve zaman maliyeti
2.4.6.3 EMA BÖLGESİ SAĞLIK TURİZMİNDEKİ GÜÇLÜ YÖNLERİ
Sağlık turizminde istihdam edilecek potansiyel işgücünün ve genç nüfusun varlığı
Ulaşım alternatiflerinin çokluğu(demiryolu,havayolu,karayolu)
Orta Anadolu ile doğu Anadolu kuzey doğu Anadolu bölgesi ile Akdeniz bölgesi arasında
kavşak noktada yer alması.
Sağlık turizminde etkili olabilecek ortadoğunun en büyük sağlık tesisine sahip
olması(TÖTEM)
Sağlık turizmine yönelik maliyetlerin düşük olması
Geleneksel Türk konukseverliğinin, restorasyon ve rehabilitasyonlarla yer gün yüzüne
çıkartılabilecek tarihi mirasları ile iç içe olması
Var
olan tesislerin
yeniden
düzenlenmesi, yeni tesislerin
kurulması ve
organizasyonlarının yapılması ile kaplıca ve içmelerin potansiyel değer olması
Baraj gölleri yöresi olması ve göl turizmine elverişli olması
Teşvik bölgesinde yer alması ve yatırımlara uygun ortamın bulunması
2.4.6.4 EMA BÖLGESİNIN SAĞLIK TURİZMİNDEKİ ZAYIF YÖNLERİ
Var olan kaplıca içmelerin verimli kullanılamaması
Tesis sayıların yetersizliği
Tanıtımının iyi yapılamaması
TÖTEM’ in yeterli kapasite ile çalışamaması
EMA’ nın göl turizminden yeterli kadar yararlanamaması
Turizm organizasyonu yapabilecek organizatörlerin yetersizliği
EMA’ daki tarihi değerlerin korunamaması veya restore edilememesi
Yeterli uzman personelin olmaması
Kullanılan medikal cihazların eski ve bakımsız olması
Bölgeye hizmet verecek bir sivil havaalanının olmaması
131
tanıtım
2.4.7
EMA BÖLGESİMDE; FİZİK TEDAVİ & REHABİLİTASYON, İÇME VE KAPLICALAR
Malatya 2000 yılı sayımı itibari ile 16.053 özürlü bulunmaktadır. Özürlülerin % 60 ını
erkekler oluşturmaktadır. Fiziksel özürlülük % 37 ile başı çekerken, %14 ile zihinsel
engelliler ikinci sıradadır. Fiziksel özürlülüğün başlıca nedenlerinden biri Malatya
bölgesinde erişkin kesimin ağır kayısı işlerinde çalışmalarından kaynaklanan bel ve boyun
fıtığıdır. Ayrıca genetik devamlılık da oranın yükselmesine sebep olmaktadır. Sağlık
elemanlarının ve ekipmanlarının kırsal-şehir dağılımdaki orantısızlığından kaynaklanan
doğum hataları, halkın yanlış sağlık uygulamaları, eksik veya yanlış bilgilendirilmeler
fiziksel ve zihinsel özürlülük sayısının artmasındaki başlıca etkenlerdir.
Malatya da şu an hizmet veren kamuya ait 7 özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi
bulunmaktadır. Ayrıca Türkiye’de 9 adet bulunan otistik merkezinin biri de Malatya’da
bulunmaktadır. Kurum sayıları ile özürlü nüfus orantılandığında kurum sayısının
yetersizliği ortaya çıkmaktadır. Malatya’da bulunan ve orta doğunun en büyük sağlık
merkezi olan TÖTEM in fizik tedavi ve rehabilitasyon ünitesinde bulunan en son
ekipmanlara rağmen il dışında ve il içinden aldığı hasta sayıları, kapasitesinin çok altında bir
hizmet verdiğini göstermektedir. Gelişen teknoloji ile, insanların bilgisayar bağımlılığının
artması ve masa başı işlerin sayısının artması; fizik tedavi ve rehabilitasyonun önemi günden
güne artmaktadır. Ayrıca yoğun çalışma temposu içinde çalışan insanlar artık daha kısa
zamanda
daha
fazla
dinlenebilecekleri
bir
tatil
veya
alternatif
tıp
tekniği
aramaktadır.(akapuntur, yoga, spa masajı, farklı masaj teknikleri vb.) .
2.4.7.1 MALATYA’DAKİ İÇMELER;
2.4.7.1.1 İspendere İçmesi
Malatya-Elazığ yolu üzerinde Malatya'nın 28 km. doğusunda İspendere köyündedir. içme,
ağaçlar arasında açık bir alanda olup, üç kaynaktan çıkan su hem içme, hem de banyo
yapma amaçlı kullanılmaktadır. Suyu; sindirim sistemi, idrar yolları ve karaciğer
hastalıklarına iyi gelmektedir, il Özel idaresince yaptırılan bir motel ve gazinosu mevcuttur.
2.4.7.1.2 Balaban İçmesi
Darende ilçesi, Balaban bucağına 1 km. uzaklıktadır. Mide, böbrek rahatsızlıkları ve cilt
hastalıklarına iyi gelmektedir.
2.4.7.1.3 Harap Şehir İçmesi
Doğanşehir ilçesindeki bu içmenin suyu, idrar yolları hastalıkları ve böbrek rahatsızlıklarına
iyi gelmektedir.
2.4.7.2 Malatya Civarındaki İllerde Bulunan Kaplıcalar
2.4.7.2.1 Ilıca Kaplıcaları
Erzurum il sınırları içerisinde ılıca belediyesinde bulunan kaplıca alanı Erzurum kent
merkezine 15 km batısında yer almaktadır. Erzurum-İstanbul kara ve demir yolları üzerinde
132
bulunması ulaşım açısından oldukça avantajlıdır. Termal su taşıdığı mineraller açısından
değerlendirilmesinde sodyum bikarbonatlı sular grubundandır. Kaplıcanın romatizmal
hastalıklar, mide ağrıları, böbrek hastalıklarında, kadın hastalıklarında ve cilt hastalıklarında
olumlu etkiler yarattığı görülmektedir.
2.4.7.2.2 Balıklı Kaplıca
Sivas ili kangal ilçe sınırları içinde, kavak deresi mevkiinde bulunan kaplıca alanı vadi içinde
konumlanmıştır. Karayolu üzerinde bulunan kaplıca alanı Malatya-Sivas kara yolundan
ayrılan asfalt bir yol ile ulaşılabilmektedir. Kaplıcaya 5 km yakınından Sivas-Malatya
demiryolu geçmektedir. Balıklı termal kaplıcası ülkemizde termal turizm bir öneme sahiptir.
Tedavi özelliği ile dünyada benzeri bulunmayan kangal balıklı kaplıcası sedef hastalığı
olmak üzere diğer cilt hastalıkları için son derece olumlu etkiye sahiptir. Tedaviden olumlu
sonuç almak için üç hafta günde 3 kere havuza girilmesi ve 2 saat havuzda kalınması tavsiye
edilmektedir.
2.4.7.2.3 Çermik Kaplıcası
Kaplıca alanı Diyarbakır ili çermik ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Diyarbakır, Elazığ, Şanlıurfa karayolları kesişim noktasında yer almaktadır.
Kaplıca suyunun iltihaplı romatizma, nevrit, polinevrit,.ocuk felci, kadın hastalıklarında
ve üst solunum yolları enfeksiyonu tedavisinde olumlu etkisi görülmektedir.
2.4.7.2.4 Bin-kap Kaplıcası
Bingöl merkezi bucak mevkiinde bulunan kaplıca, banyo uygulamaları şeklinde romatizmal
ve nörolojik hastalıkların kronik döneminde, ortopedik sekellerin tamamlayıcı tedavisi
unsuru olarak kullanılabilir niteliktedir.
Yukarıda da görüldüğü gibi Malatya ve civarındaki iller kaplıca-içme-termal turizmine açık
bir alan olup Türkiye’de bu sektörde önemli bir yer tutmaktadır. Fakat yeterli tanıtım ve
reklam organizasyonlarının yapılmamasından ötürü insanlar kendi imkanları ile veya diğer
insanlardan edindikleri bilgilerle bu kaplıcalar gitmekte ve eksik bilgilerden ötürü tam
tedavi olamamaktadırlar. Buda kaplıcaların faydalı olma özelliğinin farkındalığını
azaltmakta ve insanların ilgisini çekememekle sonuçlanmaktadır. Doğal kaynaklar içerisinde
en değerli kaynaklarımız olan içme-kaplıca ve termallerin dünyadaki popülaritesi gün
geçtikçe artmakta sadece bu içme veya kaplıcalara gidebilmek için insanlar dünyanın bir
ucundan bir ucuna gitmektedir. Malatya ve çevresinde bulunan bu kaplıca ve içmelerinde
dünyada bir benzerinin daha bulunmadığını göz önüne alırsak bölgedeki sağlık turizmi
potansiyelinin farkında oluruz. Hal böyleyken bu kaplıcalar, yurt dışından ve özellikle yurt
içinden fazla insanı çekememektedir. Bu noktada en büyük eksiklik yeteri kadar tanıtımın
yapılamaması ve hizmetteki kalitenin düşük olmasından kaynaklanmaktadır. Bu sebepten
ötürü yapılacak bir tanıtım organizasyonu ile gerek Malatya daki gerek Malatya civarındaki
kaplıca-içme ve termaller Türkiye ye ve dünyaya tanıtılmalıdır.
133
2.4.8
SAĞLIKTA SEÇME KONULAR
2.4.8.1 SAĞLIKTA ETKİN VERİ TOPLAMA VE İSTATİSTİK OLUSTURMA
Düzenli veriler toplayarak hasta takibi yapmak sağlık hizmeti veren personel için ıs yükünü
hafifleterek etkinliği arttırır.hizmet kolaylığı sağlamasının yanında ülkemizin sağlık profilini
çıkararak geleceğe dönük sağlık planlamalarında yol gösterici olacaktır.Sağlık hizmeti
vermek isteyen devlet ve özel kuruluşlarına rehber niteliği taşıması açısından veri toplama
büyük önem taşır..Bu uygulamaya geçebilmek için ICD10 ve EHK gibi kayıt sistemi
kullanılarak kayıt sisteminin modernizasyonu sağlanmalıdır.
2.4.8.1.1 ICD10
ICD10 diagnostik,istatiksel uluslar arası hastalık sınıflandırma programıdır.Dünya çapında
tutarlı bir kodlama sağlar.Detaylı ve karşılaştırmalı istatiksel veri sağlar.ICD10 uluslar arası
kodlama sisteminin temel olarak şu iki amacı vardır.
Epidemiolojik Amaç:
Hastalıkların cinsiyet,ikametgah yeri,meslek grupları ve yaşa göre sınıflandırılmasını sağlar.
Sağlık Hizmetleri Yönetimi :
Hastaların hastanelerde kalış süreleri,hastaya verilen hizmetler ve alınan sonuçlara göre
kodlamasını sağlar.
ICD10 (İnternational Classificatre of Diseare 10) ,yani uluslar arası hastalık sınıflandırması 10 olarak
Türkçe’ye çevrilmiştir.
ICD10 3 cilt halinde düzenlenmiştir.
Birinci Cilt,hastalıkların kod sırasına göre listelendiği tabulasyon listesidir.
İkinci Cilt,diğer iki cildin kullanımı ve kodlama konusunda bilgi verir.
Üçüncü Cilt,alfabetik listedir.
Örnek bir kodlama:
A54.3 =Gözün gonokok enfeksiyonu
A
=Enfeksiyon
A54
=Gonokok enfeksiyon
A54.3 =Gözün gonokok enfeksiyonu
Ülkemiz halen 1965 yılındaki 8.uluslararası ICD konferansında hazırlanmış olan ICD-8
sistemini kullanmaktadır.Yeni hazırlanmış olan ICD-10 sınıflandırması ICD-8’e göre temel
134
hastalık sınıflandırmasında daha fazla bölüm olması ve alfa nümerik kod yapısı gibi
kodlama sistemleri kullanılmış olması yönünden daha avantajlıdır.
Yapılan çalışmalar sonucunda ICD-10’un 3 cildi de Türkçe’ye çevrilmiş,düzenlenme ve
kontrol işlemleri tamamlanmıştır(Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Hacettepe ünv.).
2004
yılından
itibaren
ise
Hacettepe
Ünüversitesi’nde
pilot
uygulanmaya
başlanmıştır.Malatya’da bu sistemin uygulanması sağlanarak uluslar arası standartlarda ve
düzenli bir biçimde veri toplanabilir.Böylece epidemiolojik çalışmalar hız kazanır.
2.4.8.1.2 ELEKTRONİK HASTA KAYIT SİSTEMİ
Elektronik hasta kaydı,bir kişinin yaşamı boyunca sağlık durumu ve aldığı sağlık bakımı ile
ilgili her türlü verinin elektronik olarak korunmasıdır.Bunda temel amaç hasta bakımını
desteklemektir.
EHK sistemleri,sağlık bakımı verilen birimin özelliklerine göre belirlenir.Yatan hasta tıbbi
kayıtları,fatura kayıtları,hastalığa özel kayıtlar tutularak hastanın hastane veya doktor
değiştirmesi durumunda ortaya çıkabilecek veri kayıpları önlenmiş olur.
Sağlık sektörü teknolojik gelişimlerle iç içedir.Son yıllarda bilişim ve iletişim sektöründeki
hızlı değişim sağlık hizmetinde kaliteyi arttırmaktadır.Cerrahi operasyonlarda kullanılan
robot sistemleri ,hasta durum takibini uzaktan yapan bilgisayar sistemleri gibi.
2.4.8.2 HİZMET KALİTESİNİN ARTTIRILMASI
Sunulan hizmet kalitesi, hizmete talebi arttırdığı gibi hizmetin devamlılığı için de
vazgeçilmez bir unsurdur.AB’ne aday ülkemizde de hizmet sektöründe kalite sisteminin
kurulması ve kalite bilincinin tüm sektörlere yayılması kaçınılmazdır.Kaliteyi belirleyen
kriterler de uluslar arası
standartlardır.Hizmet standardını belirleyen temel faktörler
şunlardır;
Hizmetin güvenilirliği,hizmetin hızlı olması,temizlik,hizmeti sunan personelin tecrübesi ve
yeterliliğidir.Bu faktörlerin standartlaştırılıp geliştirilmesi için denetlenmesi zorunludur.Her
sağlık kuruluşunda kalite yönetim birimleri kurularak bu standartlara ulaşılmaya
çalışılmalıdır.Aşağıda hizmet kalitesinin arttırılması için gerekli unsurlara değinilmiştir.
2.4.8.3 AKREDİTASYON
Türk Akreditasyon Sisteminin incelenmesinden önce, dünyada geçerli olan ulusal
akreditasyon sistemlerinin genel yapısına bakmakta fayda vardır. Ulusal Akreditasyon
Sistemlerinin üç temel unsur üzerinde yapılandığını görürüz. Bu unsurlar; akreditasyon
kriterlerinin oluşturulması, denetim yeteneği ve ölçümlerin izlenebilirliğinin temin
edilmesidir.
Ülkemizde bunun gerçekleştirilmesi için Türk Akreditasyon Kurumu yapılandırılmıştır.Türk
Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), 4 Kasım 1999 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak
135
yürürlüğe giren 4457 sayılı Kanunla kurulmuştur. Ulusal akreditasyon sistemine
baktığımızda, önemli hizmet alanlarından birinin laboratuar sektörü olduğunu görmekteyiz.
Bu sektörde; deney, analiz ve kalibrasyon laboratuarları yer almaktadır. Bu laboratuarlarda
yapılan çalışmaların doğruluğunu
sağlayıcı bir ölçme altyapısı, ölçüm güvenirliği, laboratuarca icra edilen ölçümlerin
izlenebilirliği ve ölçüm çalışmalarının homojenliğinin sağlanması gerekmektedir. Ülkemizde
faaliyet gösteren, Kalite Yönetim Sistemi belgelendirme çalışmaları yapan kuruluşların
TÜRKAK
tarafından
akredite
edilmeleri;
uygunluk
değerlendirmesi
hizmetlerinin
müşterileri ve bu hizmetlerden etkilenen bütün piyasa operatörleri açısından önem
taşımaktadır. Bu durum kalite yönetim sistemi belgelerinin piyasalardaki saygınlığını
artıracaktır. (Kaynak:Türkak)
2.4.8.4 AKREDITASYONUN HASTALARA, ÇALIŞANLARA VE DIĞER KURUMLARA
KAZANDIRDIKLARI
‚Hasta güvenliği‛ anlayışına daha çok sahip çıkılarak ortaya çıkabilecek tıbbi hatalar
önlenmektedir.
Sağlık profesyonelleri ile hastalar ve hasta yakınları arasında daha doğru iletişim
kurulmaktadır. Bu sayede hastalar ve hasta yakınlarının tüm süreçlere katılımları
artmaktadır.
Hasta ve hasta yakınlarına yapılacak işlemler hakkında daha çok bilgi verilmekte ve
uygulanacak tedaviyle ilgili onay alınarak, hastanın tedaviye uyumu yükseltilmektedir.
Böylece tedavinin başarısı artmaktadır.
Tüm
hastane
ve
polikliniklerde
ortak
kavramlarla
ve
aynı
düzeyde
yaklaşım
sağlanmaktadır.
Her zaman uygun fiziksel ortamlarda, en iyi teknolojik olanaklarla sağlık hizmeti
sunulmaktadır.
Sağlık hizmeti alan hasta ve hasta yakınlarının eğitim gereksinimleri belirlenmekte ve bunlar
karşılanmaktadır.
Hasta mahremiyeti‛ en üst düzeyde korunmaktadır.
‚Hasta ve Hasta Yakınlarının Hakları‛ doğrultusunda sağlık hizmeti sunulmaktadır.
‚Hasta ve Hasta Yakınlarının Memnuniyet Düzeyi‛ sürekli arttırılmaktadır.
Hizmet sunumunda multidisipliner bir anlayışla, her gerektiğinde, hastalıkla ilgili tüm
branşlardan görüşler alınarak varılan ortak kararlarla tedaviye yön verilmekte, ekip
çalışması güçlendirilmektedir.
136
Tüm tıbbi kayıtlara önem verilerek hastanın tedavisinin sürekliliği ve doğruluğu
sağlanmaktadır.
Kaynak:Acıbademhastanesi Kalite Yönetimi
2.4.8.5 PERSONEL VE ARAÇ-GEREÇ YETERLİLİĞİ
Bu konuda öncelikli yapılması gereken sağlık personelinin sürekli ve düzenli yapılan meslek
içi eğitim kursları ile yenilikleri takip etmelerini sağlamaktır.Böylece yeniliklerin gerisinde
kalmayan hastayla empati kurabilen bir sağlık ekibi kurmaktır.Hastayla empati kurabilen
sağlık personeli,hastayı daha iyi anlayacağından vereceği hizmet de daha kaliteli olacaktır.
Sağlıkta ilk yardım tedavinin devamı açısından çok önemlidir.Zamanla yarışan sağlık
ekiplerinin vakalara vaktinde müdahale edebilmeleri için yeterli ambulansa ve personele
sahip olmaları gerekir.Malatya’da yaptığımız araştırma sonucunda 112 ilk yardım biriminde
sadece 28 ambulansın olduğu görülmüştür.Bir milyona yaklaşan nüfus göz önüne
alındığında bu sayının Malatya için ne kadar yetersiz olduğu anlaşılır.Bu sebeple yeni
araçların alınması gerekmektedir.Ayrıca hastanelerde kullanılan medikal cihazların
yenilenmesi ve periyodik bakımlarla teknik bakımdan desteklenmesi gerekmektedir.Böylece
teşhis ve tedavilerde hata yapma riski azaltılmış olur.
2.4.9
SONUÇ
Ülkemizin ve Malatya’nın sağlıktaki genel durumunu incelediğimiz bu çalışma sonucunda
ülkemizin yapılan bütün güzel çalışmalara rağmen halen istenen seviyeye gelemediğini
gördük.Bu sorunun yegane çözümünün ise daha çok, etkili projelerin üretilmesi ve bunların
uygulanması olduğunu düşünüyoruz.Proje üretme işini ise hem devlet kurumları hem de
sivil toplum kuruluşlarının ortaklaşa yürütmesi gerekmektedir.çünkü böylece iki kurum
hem daha güzel projeler üretir hem de birbirlerinin denetlenmesini sağlayarak hazırlanan
projelerin uygulanmasını sağlamış olurlar.
Avrupa Birliğine uyum süreci çerçevesinde yakaladığımız ivme sağlık ve eğitim sektörlerine
de yansıtılarak ekonomik gelişmemize paralel olarak artmalıdır.Sağlık sistemimizdeki
organizasyon sorunları çözülerek sağlık harcamalarımız ekonomimizin gelişmesini
engelleyen pozisyonundan kurtarılmalıdır.Sağlık hizmetlerinin etkin bir şekilde topluma
sunulması için özel ve kamu kuruluşları eşgüdümlü çalışmalıdır.Sağlık sektöründe branşlara
yığılmalar önlenmeli ülkenin ihtiyacı olan uzman kadrolar yetiştirilmelidir.Bölgeler arasında
sağlık hizmeti kalitesinde farklılıklar azaltılmalı bireysel sağlık güvenceleri tüm topluma eşit
dağıtılmalıdır.Bundan dolayı dağınık ve etkisiz bir görünüm arzeden sağlık kuruluşları tek
çatı altında toplanmalı etkinlikleri arttırılmalıdır.Sosyal güvenlik sisteminin de buna uygun
yeniden yapılandırılması kaçınılmazdır. Bölgemizde ekonomik gelişmişlik düzeyi ülkenin
gelişmiş bölgeleriyle kıyaslandığında çok da iyi durumda değildir.Kişi başına sağlık
harcamaları batı bölgelerine göre daha düşüktür.
137
Malatya’da TÖTEM’in etkinleştirilerek bir araştırma merkezine dönüştürülmelidir.TÖTEM,
üniversite kampüsü ve kurulacak yeni hizmet birimleri ile bir bütünlük oluşturmalıdır.
Yıldızlı oteller ,rehabilitasyon merkezleri,diyabet kampları,alternatif tıp uygulama birimleri
ile tedavi hizmeti veren bir kompleks hüviyetine kavuşmalıdır.Özellikle AB ülkelerinden iyi
bir
tanıtım
ve
organizasyonla
getirilebilecek
turistlerle
bölgeye
ekonomik
girdi
sağlayacaktır.Zengin Arap ülkelerinden tedavi ve yayla turizmi için organisazyonlar
yapılmalıdır.Dışardan gelecek hastalar tedavi olmalarının yanı sıra bölgenin tarihi ve turistik
bölgelerini de ziyaret edebilecekleri turlar ayarlanmalı, bunun için profesyonel turizm ve
seyahat acenteleri ile koordineli çalışılmalıdır.
Teşvik kapsamında yer almasından dolayı bölgemize sağlık yatırımları konusunda
yatırımcılara yardımcı olunmalıdır.Yabancı sermayenin de bölgemizde yatırım yapmasını
sağlayacak alternatifler hazırlanmalı,sağlık alanında tecrübeli kuruluşlarla ortak çalışmalar
yapılmalıdır.Mesela Belçika’da estetik cerrahide kendisini kanıtlamış olan bir sağlık
kuruluşuyla ortaklık kurularak ,tedavilerin bir kısmının TÖTEM’de oluşturulacak olan
komplekste yapılması sağlanabilir.
138
2.4.10 KAYNAKLAR
Dünya Çocuklarının Durumu UNICEF 2004
Dokuzuncu Kalkınma Planı DPT Ankara 2007-2013
Faaliyet Raporu İnönü Üniversitesi Rektörlüğü Malatya 2005
Ekonomik ve Sosyal Göstergeler DPT Ankara 1997
ICD-10(Uluslar arası Sağlık Sınıflaması 10) Sağlık Bakanlığı Dr. Nihat YURT
2004
Türkiye ve Avrupa Birliğindeki Sağlık Politikaları ve Göstergelerin
Karşılaştırılması DPT Ankara 1997
Devlet İstatistik Enstitüsü Ankara 2005
Türk Akreditasyon Kurumu
Malatya Sağlık Müdürlüğü 2006
Türkiye Sağlık Dönüşüm Projesi Sağlık Bakanlığı PYDB 2003
Türkiye 2. Bilişim Şurası e-Sağlık Çalışma Grubu 2004
Doğu Anadolu Bölgesinde Sağlık Sektörü ve Bir Model Önerisi Cumhuriyet
Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Dergisi Cilt 4,Sayı 1,2003
Türkiye sağlığı Açısından Ne Kadar Avrupalı?Dr. Hasan Hüseyin
YILDIRIM Ankara 2006
İstanbul Ünüversitesi Sualtı Hekimliği
Türkiye Diabet Vakfı
Acıbadem Hastanesi Kalite Bölümü
139
2.5 SAĞLIK ATÖLYESİ-İKİNCİ ÇALIŞMA DÖNEMİ EKLENTİSİ
Serkan BÖLÜKBAŞI ve İbrahim Sinan BUĞUR tarafından hazırlanan ikinci dönem raporunda yer alan
altyapı yatırımı önerilerine yer verilmiştir.
2.5.1
YERLİ HASTALARA YÖNELİK MALATYA’DA YAPILMASI GEREKEN ALT YAPI
ÇALIŞMALARI
2.5.1.1 ULAŞIM VE HABERLEŞME ALT YAPISI
Bir bölgede turizmin gelişebilmesi için o bölgenin rahat ulaşılabilir olması gerekir. Bu sebeple gelecek
olan turistlerin konforlu bir yolculuk yapmaları sağlanmalıdır. Konforlu bir yolculuk sunmak ise turizm
firmalarından devlet karayollarına kadar birçok kurum ve kuruluşun ortak çalışmaları sonunda
gerçekleştirilebilir. Öncelikle Malatya’nın yolları yenilenmelidir. Havaalanından başlayıp şehrin
merkezi yerlerinden geçerek TÖTEM’ e ulaşan hafif raylı sistem oluşturulmalıdır.Hızlı tren
yolculuğunun Malatya’ya da ulaşması için merkezi hükümet nezdinde girişimlerde bulunulmalı
böylece hastaların diğer illerden ilimize gelişi için alternatif güvenli seyahat imkanları
sunulmalıdır.Trenlerle gelecek hastaların hassasiyeti gereği özel vagonlar tasarlanmalı,yolculuk
esnasında hastanın gözetim ve denetimini sağlayacak personel istihdam edilmelidir,bu özel vagonlar
acil ambulans görevi görecek nitelikte donatılmalıdır.Ayrıca sivil havaalanı yapılarak şehre bu
havaalanından rahat ulaşım imkanı sağlanmalıdır.Seyahat sektöründe çalışacak personelin eğitilmesi,
gelen turistlerin memnuniyetini arttıracaktır.
2.5.1.2 ARAZİ
Turizmin gelişmesine paralel olarak bölgenin arazi fiyatlarının da artacağı
unutulmamalıdır.Bu
sebeple yapılacak imar planlarıyla şehre güzel bir siluet kazandırılmalı veya en azından çarpık
yerleşmeye müsaade edilmemelidir.
2.5.1.3 SU
Turizmin gelişmesine su havzalarının da katkısı olacaktır.Göl turları,göl çevresine kurulacak tesislerle
gelen turistlere alternatif eğlenceler sunulmalıdır.Ayrıca şehre temiz içme suyu da sağlanmalıdır.
2.5.1.4 KATI ATIK BERTARAFI
Sanayi bölgelerinin,yeni kurulacak turizm tesislerinin atıklarının ve tıbbi atıkların yerel halka zarar
vermeden imha edilmesi de önemli bir altyapı çalışmasıdır.Özellikle insan sağlığı açısından çok büyük
tehlike arz eden tıbbi atıkların imhası için yerel yönetimle ortak çalışma yapılması
gerekmektedir.İmha çalışmalarının belirlenen uluslararası standartlara uygun bir şekilde yapılacağı
tesisler kurulmalıdır.
2.5.1.5 BEYAZ BAYRAK UYGULAMASI
Tatil yörelerimizde kullanılan ve o yörenin gereken standartlarda olduğunu gösteren mavi bayrak
uygulamasına alternatif olacak şekilde beyaz bayrak uygulamasına geçilerek bölgenin yüksek
standartlarda sağlık ve turizm hizmeti verdiği tüm ülkeye ve dünyaya duyurulmalıdır.
2.5.1.6 HASTA VE HASTA YAKINI EĞİTİM HİZMETİ
Tedavi amaçlı gelen hastalara ve yakınlarına, tedavinin istenilen sonuca ulaşabilmesi için eğitimler
verilmeli.İlaç kullanımı, hastanın yaşam tarzında yapması gereken değişiklikler(beslenme,spor
140
v.b),hastanın hastanedeki hakları konularında bilgilenmeleri,hasta memnuniyeti açısından son derece
önemlidir.
2.5.2
YABANCI HASTALAR İÇİN YAPILMASI GEREKEN ALT YAPI ÇALIŞMALARI
2.5.2.1 ULAŞIM VE KONAKLAMA:
Tur operatörlerinin,seyahat acentelerinin,otobüs ve uçak firmalarının ve otellerin bağlı olduğu bir üst
kurul kurularak bütün bu kuruluşların daha etkin ve organize bir şekilde çalışması sağlanmalıdır.Bu
kurul çıkabilecek aksaklıkları gidermeli, ulaşım ve konaklama hizmetlerinin nasıl daha iyi hale
getirilebileceğini araştırarak gelen turistlere her zaman en iyi hizmetin sunulmasını
sağlamalıdır.Ayrıca bölgeye kalabalık katılımlı kongrelerin yapılabileceği ve gelen her kesimden
hastanın rahatlıkla konaklayabileceği yeni oteller ve pansiyonlar inşa edilmelidir.
2.5.2.2 EĞLENCE HİZMETLERİ
Malatya’nın sağlık turisti çekebilmesi için mutlaka eğlence sektörünü yeniden planlaması
gerekmektedir.Aksi takdirde sağlığı için ülkemizi tercih eden turistler büyük şehirlerimizi
seçeceklerdir.Bunun olmaması için Malatya dağcılık,rafting,paraşütle atlama .yamaç paraşütü gibi
doğa sporlarını kullanmalıdır.Bölgedeki tarihi yerlere turlar düzenlenmeli,dünyaca ünlü sanatçıların
katıldığı festivaller ve konserler düzenlenmelidir.Gezilerin planlanacağı yerler arasında hiç şüphesiz
başta Nemrut Dağı, Hasankeyf, Mardin, Battalgazi ve çevredeki kaplıcalar olmalıdır.Profesyonel
rehberler aracılığıyla yapılan bu geziler daha dikkat çekici ve eğlenceli olacaktır.
2.5.2.3 REKLAM
Malatya ülkemizin diğer illerinden ve Avrupa’dan hasta çekecek bir merkez haline dönüşürken hiç
şüphesiz çok büyük bir reklam desteği almalıdır. Bu reklamlar sayesinde yurt dışındaki ve yurtiçindeki
insanlar Malatya’nın ne denli güzel ve sağlıkları için ne denli faydalı bir yer olduğunu öğrenecekler.
2.5.2.4 EĞİTİMLİ PERSONEL
Bölgenin sağlık turizminde marka olmasını istiyorsak hem sağlıkta hem de turizmde eğitimli eleman
eksiğimizi gidermemiz gerekmektedir. Yardımcı personel eksiğini gidermek için Malatya’daki sağlık
meslek ve turizm meslek liselerinden faydalanılmalıdır.
Sağlık turizminde dünyada söz sahibi ülkeler( Hindistan, Tayland,Çin v.b.) incelendiğinde
hastalara sundukları paket programlarda şu hizmetleri sundukları görülmüştür.
-Düşük maliyetle yüksek kalitede hizmet ( First world treatment at third world prices) yani birinci
dünya standartlarında üçüncü dünya fiyatına hizmet sunumu.
-Son teknoloji cihazlar
-Kendi alanında yetkin doktorlar
-Ulaşım kolaylığı
-Beş yıldızlı otellerde konaklama imkanı
Kısaca tatil yaparken tedavi olma imkanı.
141
Sağlık turizmindeki lider ülkelerin hasta profilleri incelendiğinde hastaların daha çok Avrupa ve
Amerika gibi ülkelerden geldikleri ve özellikle sağlık güvencelerinin karşılamadığı yüksek maliyetli diş,
göz ve cerrahi branşlarını tercih ettikleri görülmüştür.Bizim bu aşamada yapmamız gereken TÖTEM
ve çevresinde oluşturulacak sağlık branşlarının belirlenmesidir.Malatya’yı sadece tek branşta mı
yoksa birçok branşta mı markalaştırmamız gerektiğidir.Bu kararı verdikten sonra Malatya’nın sahip
olduğu doğal güzelliklerin yanı sıra kültürel zenginliğinin sağlık hizmeti ile beraber sunulmasına
çalışılmalıdır.Malatya’nın termallerinin ve kaplıcalarının fiziki şartlarının sağlık turizmine uygun
rehabilite edilmesi gerekmektedir.Buraya gelecek turistlerin konaklayabileceği kaliteli hizmet sunan
oteller ve diğer sosyal tesisler kurulmalıdır.Ziyaret edilecek tarihi mekanlar ve eserler bakım
onarımdan geçilmeli, turizme uygun şekilde sergilenmelidir.Tarihi eserlerin dışında halk edebiyatı,
halk müziği, halk oyunları, geleneksel halk giysileri, yerel yemekler, el sanatları, halı dokumacılığı,
ahşap ve bakır işçiliği kültüre yönelik turizmi geliştirmek için kullanılmalıdır.Malatya ilindeki doğal
güzellikler doğa turizminin gelişmesi için önemli bir yer teşkil eder.Malatya’nın kalkolitik dönemden
kalma arkeolojik bulguların yer aldığı zengin bir kültürel mozaiği vardır(aslentepe, karahöyük,
fırıncılar höyükleri ).
2.5.3
AB VE TÜRKİYE’NİN SAĞLIK SİGORTA SİSTEMLERİ
2.5.3.1 OECD VE AB ÜLKELERİNDE ÖZEL SAĞLIK SİGORTASI
a)-Temel-Birincil Özel Sağlık Sigortası(Primary Private Health İnsurance):
-ABD, Hollanda, Almanya, Belçika, İspanya, Avusturya’da uygulanan sistemdir.
-Kamu sağlık sigortası olmadığından veya olmasına rağmen isteğe bağlı özel teminat seçimlidir.
*Ana Teminat(Principal):Sosyal güvenlik programında kapsama alınmayan teminatlara erişim
sağlar,
*İkame Edici(Substitute):Sosyal sigortadan veya işveren planlarından alınabilme seçeneği olan
hizmetleri ikame eden özel sigorta.
b)-Çifte Teminat-İkinci Kez Teminat(Duplicate Cover):Türkiye’deki SSK(Emekli Sandığı/Bağ-Kur) + Özel
Sağlık Sigortası gibi sistemler.
-Kamu sağlık sigortaları kapsamındaki sağlık hizmetlerine ikinci bir seçenek olarak sunulan özel
sigortalardır.
-Kamu katkısı için ayrıca muafiyet uygulanmaz.
c)-Tamamlayıcı Teminat-Ek Teminat(Complementary Cover):
-Fransa, ABD, İrlanda, Danimarka, Almanya, İsveç, Lüksenburg’da uygulanan sistemdir.
-Kamu tarafından karşılanan sağlık harcamalarının üstündeki masrafların tamamı ya da bir kısmını
üstlenen özel sigorta sistemidir.
d)-Destekleyici Teminat-Ek Teminat(Supplementary Cover):
-Kanada, Avustralya’da uygulanan bir sistemdir,
142
-Kamu tarafından kapsanmayanı özel sigortalar üstlenmektedir.
2.5.3.2 AB ÜLKELERİ ÖZEL SAĞLIK SİGORTACILIĞI YÖNELİMLERİ
a) Zorunlu sağlık sigortasının yerini alan gönüllü sağlık sigortacılığı
-Almanya, Hollanda, İspanya’da gelir ve iş statüsü kriterlerine göre belirlenmektedir.
b) Tamamlayıcı gönüllü sağlık sigortacılığı
-İtalya, Portekiz, İspanya, Avusturya, Belçika, Fransa, İrlanda’da ayaktan tedavi hizmetlerini
kapsamaktadır.
-Belçika ve Danimarka’da ayrıca ilaçları da kapsamakta.
-Lüksenburg’da ayrıca hastane fiyat farkını ödemek üzere, zorunlu sağlık sigortasının tamamen
kapsamadığı yada istisna tuttuğu hizmetler için uygulanmaktadır.
c)-Destekleyici gönüllü sağlık sigortacılığı
Tüketici seçimini arttırmak ve farklı sağlık hizmetlerine ulaşımı(daha iyi koşullarda konaklanan, uzun
bekleme listelerinin olduğu alanlarda daha hızlı tedavi v.b) yüksek gelir ve iş statüsüne sahip
kimselere, Yunanistan, İtalya, Portekiz, İspanya ve İngiltere gibi ülkelerde bazen ‘’çifte kapsam’’
olarak da tanımlanan hizmetlere yöneliktir.
2.5.3.3 TÜRKİYE’DE GENEL SAĞLIK SİGORTASI SİSTEMİ
Türkiye, sağlık hizmetlerinin finansmanı ve etkin sağlık hizmeti sunumu için AB normlarına uygun 19
Nisan 2006 tarihinde 5489 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nu hazırlamıştır.
2.5.3.3.1 GENEL SAĞLIK SİGORTA SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ
1-Tek bir kamusal sağlık ve emeklilik sigortası sistemi olacak,
2-Türkiye’de yerleşik herkesin kapsam altında olduğu zorunlu sosyal sağlık sigortası olacak,
3-Finansmanı sağlanacak sağlık hizmetleri ve süresi başlığıyla temel teminat paketi olacak,
4-Ödeme gücü olanlar için sağlanacak sağlık hizmetlerinden yararlanmak için %7,5 işveren+%5 işçiden
toplam %12,5 prim ödeme koşulu,
5-Ödeme gücü olmayanlar için devlet sübvansiyonu olacak.
2.5.3.3.2 SİGORTA KAPSAMINDA OLMAYAN HİZMETLER:
Estetik operasyonlar, yardımcı üreme teknikleri, alternatif tıp uygulamaları başta olmak üzere,
1-Vücut bütünlüğünü sağlamak amacıyla yapılan ve iş kazası ile melek hastalığına, kazaya hastalıklara
veya konjenital nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan uzuv kayıpları veya uzuv fazlalıkları dışında estetik
amaçlı yapılan her türlü sağlık hizmeti ile estetik amaçlı ortodonti tedavileri,
2-Sağlık Bakanlığı’nca izin veya ruhsatı verilmeyen sağlık hizmetleri ile Sağlık Bakanlığı’nca tıbben
sağlık hizmeti olduğu kabul edilmeyen sağlık hizmetleri.
143
Sonuç olarak, tercihini yapmış yasal altyapısını tanımlamış bir ülkenin sektör çalışanları olarak GSS’nin
uygulama döneminde, Kamu/Özel sektör ayrımı yapmadan kamu yararını sağlayacak,sürdürülebilir ve
öngörülmeyen maliyetlerle karşılaşma riskini en aza indirgemeye odaklanarak vatandaşlarımızın daha
iyi bir sağlık düzeyine ulaşmasında katkı sağlamalıyız.
2.5.3.3.3 GSS ve AİLE HEKİMLİĞİNİN DÜŞÜNÜLEN MUHTEMEL OLUMSUZ SONUÇLARI:
1-Vergiler dışında sağlanan finansmanın adil ve verimli olamayacağı,
2-Sağlık hizmetlerinin devletin asli görevleri arasından çıkarılıp parası olanın yararlanacağı bir lüks
haline geleceği,
3-Aile hekimliği uygulamalarının ülkemizdeki sağlık ocakları yapısına göre daha başarısız kalacağı,
4-Koruyucu sağlık hizmetlerinin savsaklanacağı
5-Aile hekimi muayenehanelerinde de tedavi hizmetlerine öncelik verileceği ve toplum sağlığının
aşınmaya uğrayacağı,
6-Rekabete açık uygulamalar ile sağlığın piyasalaştırılacağı ve sağlığın temel hal olma özelliğinin
kaybolacağı,
7-Hekim ve diğer sağlık çalışanlarının özlük haklarında ve mesleki özerkliklerinde kayıplar olacağı
düşünülmektedir.
Neticede, temelde GSS tutarlı bir araç olarak kurgulanmıştır. Ancak bu yasayı destekleyecek tüzük ve
yönetmelikler de politik tutum daha görünür hale gelecektir. Politik tercihin yoksulun lehine
kullanılması halinde ülkemizin sağlığına katkısı olacak bir yasa yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
AB ülkelerinde sağlık sigorta sistemleri özel ve kamu olarak değişik güvenceleri
kapsamaktadır.İnsanlar kamunun karşıladığı güvencelerden faydalanırken, kamunun karşılamadığı
tedaviler için özel sağlık sigortalarına yönelmektedirler.Bu özel sağlık sigortaları da risk durumuna
göre kamunun karşılamadığı tedavilerin tamamını yada belli bir oranını karşılama güvencesi
vermektedirler.Bazen tedaviler özel ve kamu sağlık sigortalarınca tamamı karşılanmasına rağmen
insanlar uzun bekleme listeleri, tedavi olacakları kurumun yeterliliği gibi nedenlerle başka
alternatiflere yönelmektedirler.Dünyada sağlık turizminin doğmasının temelinde de bu sebepler
yatmaktadır.Ülkemizde bazı özel sağlık kuruluşları özellikle Avrupa’daki bu fırsatı değerlendirerek
ülkemize hasta çekmeyi başarmışlardır.Avrupa’daki çeşitli özel sağlık sigortası firmalarıyla anlaşmalar
yapılmıştır.İnsanlar, değişik yerler görmek ,sağlık bulmak hem de fazla beklemeden tedavilerini
yapacakları yerlere yönelmeye başlamışlardır.Türkiye’nin coğrafi konumu, sağlık altyapısı bu sektörde
daha fazla pay almayı gerektirmektedir.
2.5.4
SAĞLIK HİZMETİNDE KALİTE
Sağlık hizmetinde kalite sağlamanın geçmişi Hamurabi Kanunları’na kadar
uzanmaktadır.Hamurabi Kanunları’nın bazı maddelerinin özellikle hekim hasta ilişkileri içerisinde
yapılan tıbbi müdahalenin başarılı veya başarısız olma durumları ile ilgili uygulanacak birtakım yasal
düzenlemeler içerdiği görülmektedir.
144
Hamurabi Kanunları’nın 215-220 maddeleri arasında yer alan bir maddesinde, ‘’ eğer bir
cerrah bronz bıçağı ile özgür bir adamda kesik yapar,adamın yaşamını kurtarır, yada apsesini açıp
iyileştirirse, bronz bıçağı ile girişimde bulunup özgür adamın gözünü iyileştirirse, ona 10 gümüş
şekel(16,37 gr.lık gümüş para) verilecektir denilmekte, bir başka maddesinde ise ‘’eğer bir cerrah
bronz bıçağı ile özgür bir adama derin bir kesik yapıp ölümüne sebep olursa yada gözünü kör ederse,
cerrahın sağ eli kesilecektir’’ denilmektedir.
Harvard Üniversitesi araştırmacıları tarafından 1991 yılında yapılan bir araştırmada, ABD’de
her yıl yaklaşık seksen bin kişinin tıbbi özensizlik/dikkatsizlik sonucu öldüğü tespit edilmiştir. Öte
yandan sağlık işletmelerinde kötü bakımın parasal maliyeti de çok yüksektir.
Amerika’da sivil inisiyatifler ve bazı gönüllü kuruluşlar örgütlenerek birtakım hizmette kalite
standardı oluşturmuşlar ve bu kalite standartlarını uluslar arası alanda da uygulama ve
geliştirmişlerdir.Amerika, Japonya, Almanya, Fransa gibi gelişmiş ülkelerde hizmet sektörünün
gelişmiş olması hizmette kalite anlayışını daha da önemli kılmaktadır.Sağlık hizmetlerinin talebinde
uluslar arası kalite standartları belirleyici olmaktadır.Amerika Tayvan’da faaliyete geçirdiği
hastanelerini bu yüksek kalite standartlarını taşıyacak şekilde organize etmişlerdir.Sağlık sektöründe
uluslar arası kalite standartlarını belirleyen akreditasyonlar periyodik denetimlerle kontrol edilmekte,
akredite
edilmiş
olan
kurumun
hizmet
kalitesinde
devamlı
bir
iyileştirmeye
yöneltilmektedir.Akreditasyon kelime anlamı ile sağlık kurumunun önceden belirlenmiş ve
yayınlanmış standartlara olan uygunluğunun genellikle bir sivil toplum kuruluşu tarafından
değerlendirildiği ve onaylandığı resmi bir süreçtir. Belli başlı akreditasyon kuruluşlarını şöyle
sıralayabiliriz:
-JSI (Joınt Commıssıon İnternational) : Hasta odaklı yaklaşımı güçlendirmek için kurulan standartları
belirleyen komisyondur.
-EFQM (European Foundation For Quality Management) : Organizasyonel yaklaşımı güçlendirmek için
kurulmuştur.
-İSO
-KALDER
Adı geçen kurumlar hastanelerin belirli bir standardı yakalayarak müşteri memnuniyetinin sürekliliğini
sağlamayı kontrol eder.
2.5.5
SAĞLIK TURİZMİNE YÖNELİK YATIRIMLAR VE TEŞVİK MEKANİZMALARI
Bölgemiz kalkınmakta olan bölgeler arasında yer aldığı ve diğer gelişmekte olan bölgelere model
teşkil etmesi açısından gerekli yerlerden destek almakta problem yaşamamaktadır.Son dönemlerde
sağlık alanında yatırım yapan özel sağlık kuruluşları da ilimize gelmeye başlamışlardır.Özel Alman
Hastanesi 30 milyon dolarlık bir yatırım için harekete geçmiştir.DPT’nin gelişmekte olan iller için
hazırladığı projeler arasında Malatya için sağlık projesi’ni uygun görmesi sürpriz olmamıştır.Sağlık
alanında 9.kalkınma planı doğrultusunda büyük yatırımlar olacağı düşünülürse,devlet desteği’nin
alınması , devlet teşviklerinden azami faydalanılması gerekir.Dönem dönem çıkan AB hibe
programları takip edilmeli ve bu teşviklerden de yararlanılmalıdır.Devletin yatırımları teşvik için
145
uyguladığı % 40 yatırım indirimi büyük bir fırsattır.Yapılacak yatırımların uygun teknoloji ile
donatılması için gümrük muafiyetlerinden de azami faydalanılabilir.Devlet son dönemlerde sağlık
hizmetlerinde KDV’yi % 18 den % 8’e düşürmüştür.Bunun yanı sıra yatırımlardan kaynaklanan KDV
muafiyetlerinden de faydalanılabiliriz.
2.5.6
EMA BÖLGESİNDE SAĞLIK TURİZMİNE YÖNELİK AÇILMASI GEREKEN BRANŞLAR
A-DİŞ TEDAVİ MERKEZİ
B-GÖZ TEDAVİ MERKEZİ
C-ESTETİK CERRAHİ MERKEZİ
D-LABORATUAR MERKEZİ
F-HİPERBARİK OKSİJEN MERKEZLERİ
G-DİAYABET KAMP MERKEZİ
H-FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON MERKEZİ
2.5.6.1 DİŞ TEDAVİ MERKEZİ:
Yaşadığı ekonomik sorunlar nedeniyle sağlık politikalarını değiştiren Avrupa ülkeleri, diş ve göz
bakımını sigorta kapsamından çıkarıyor.Avrupa’da yaşayanlar, bu yüzden tedavilerini sağlık hizmeti
ücretlerinin düşük olduğu ülkelere giderek yaptırmaya başladı.Bu ülkeler arasında ilk tercih edilen
yer de Türkiye oldu.
Buna rağmen hastalar, protezlerini veya dental implantlarını kendi ülkelerinde yaptırırlarsa,
protez ve implant ücretlerini devlet ve özel sigortaları karşılamaz.Yapılan bu implant ve protezlerin
ücretlerini hasta kendisi ödemek zorundadır.Çok yüksek ücretlerle yapılan bu tedaviler sağlık turizmi
kapsamında Türkiye’de yapılması halinde neredeyse dörtte bir fiyata mal olacak hem de seyahat
etmiş olacaklardır.
Örnek:
Dışarıda bir kron (Porselen-Seramik) diş maliyeti
=
600-750 €
Türkiye’de bir kron (Porselen-Seramik) diş maliyeti
=
100-200 €
Dışarıda üçlü (Porselen-Seramik) köprü maliyeti
=
700*3 =2.100 €
Türkiye’de üçlü (Porselen-Seramik) köprü maliyeti
Dışarıda dokuzlu (Porselen-Seramik) köprü maliyeti
=
=
300-600 €
700*9 = 6.300 €
Türkiye’de dokuzlu (Porselen-Seramik) köprü maliyeti =
800-1.800 €
Dışarıda tek diş implant maliyeti (üstyapı dahil)
3.000-20.000 €
=
Türkiye’de tek diş implant maliyeti (üstyapı dahil)
146
=
800-1.700 €
Örnek Tedavi Planı:
Türkiye’de (Porselen-Seramik) köprü maliyeti
=
1.000- 1.800 €
Türkiye’de otel maliyeti
=
80-
150 €
=
250-
=
1.320- 2.450 €
Türkiye’ye geliş gidiş uçak ücreti
TOPLAM
500 €
Sonuç: Dışarıda dokuzlu (Porselen-Seramik) köprü maliyeti yaklaşık
700*9 =6.300 €
Türkiye’de Uçak,Otel,Diş Tedavisi Toplam Maliyeti Max.
-2.450 €
=3.850 €
Avantaj
Nasıl Olacak:
Yurtdışında herhangi bir yerde perioromik röntgen (panoramik x-r) çektirerek bunu e-mail veya kargo
ile Türkiye’ye ulaştırılacak.
Panoramik röntgen incelenerek yapılacak tedaviler tespit edilerek tedavinin maliyeti
bildirilecek.Karşıdan onay alındıktan sonra tedavi başlangıcı için karşılıklı olarak randevu günü tespit
edilecek.
Gerekli değerlendirmeler sonucunda dolgu,dişeti tedavisi,diş çekimleri ve röntgen gibi normal
tedavilerini,bulunulan ülkede yaptırarak Türkiye’de uygulanacak diş tedavi süresini kısaltmak
mümkün olacaktır.
İster üçlü köprü veya kron ister tam bir ağız, yani 28’li porselen kron ve ya köprü yapılsın,
tedavi süresi en fazla bir hafta sürmektedir.Hafta sonu istenilirse kendi ülkelerine dönüş
yapılabilecektir.
Bu bir haftalık süre içerisinde;
İlk gün tedaviye başlanıyor
İkinci gün serbest
Üçüncü gün 2 saat sabah, 2 saat öğleden sonra tedaviye devam ediliyor
Dördüncü gün yine serbest
Beşinci gün son provalar yapılır ve tedavi o gün biter.
2.5.6.1.1 ESTETİK DİŞ HEKİMLİĞİNDE BAZI UYGULAMALAR:
ADEZİV SİSTEMLER (BONDİNG): Dişin rengini veya şeklini değiştirmek, büyütmek ya da bir kusurunu
tedavi etmek amacıyla dişe yapılan ilavelerdir.Bu amaçla kullanılan malzemeler (mikrofil ajanlar),
doğal dişin dış yüzeyine tutturularak şekil ve renk bozuklukları kolayca giderilebilir.
Bonding, günümüzde en çok ve en son uygulanan koruyucu
işlemlerindendir.Çoğu durumda,en az miktarda diş kaybı ile bu işlem gerçekleştirilir.
147
diş
hekimliği
DİŞ BEYAZLATMA(BLEACHİNG): Beyazlatma,dişlerin yapısında(mine ve dentin tabakasında oluşan
renklenmeleri giderme işlemedir.Bilinen iki değişik beyazlatma yöntemi vardır.Bunlardan ilki hastanın
kendi başına uygulayabileceği yöntemdir,aşamaları şöyledir.
-Hekimin ağızdan ölçü alıp,dişlerinizin üzerine takabileceğiniz ince lastik kalıpları hazırlatması
-Hastanın kendisi için hazırlanmış özel kalıbın içerisine ilaç yerleştirerek bu kalıbı beyazlatılacak
dişlerin üstüne günde en az 6-8 saat takmasıdır(Tercihen uykuda)
-Tedavinin ortalama 1-4 hafta içinde sonlandırılması.
-Ağartıcı ilaç bu işlem hakkında deneyimi olan bir hekim tarafından diş üzerine yerleştirilir.
-İlgili dişin üzerine beyaz renkli ışık kaynağı belli bir süre tutulur.
-İşlem bittiğinde sonuç hemen görülür.
KURONLAR:Hasarlı bir dişi yeniden eski haline getirmek için dişe uygulanan bir kaplamadır.Amacı dişi
güzelleştirmek,sağlamlaştırmak ve korumaktır.Kuron aşağıdaki durumlarda yapılabilir.
-Zayıf dişlerin kırılmasını önlemek,
-Bir diş implantına üst yapı olarak,
-Kırık,şekli bozuk veya renklenmiş dişleri kaplamak.
KÖPRÜLER:Bir veya birden fazla dişin kaybı durumunda oluşan bozuklukları doldurmak için,komşu
dişlerden destek alınması esasına dayanan bir tedavi şeklidir.İki türü vardır.
1-Sabit Köprü:Bağlantıları sadece bir uzman tarafından koparılabilir.
2-Hareketli Köprü:Ağız temizliği esnasında kişi tarafından çıkarılabilir.Ancak günümüzde pek
uygulanmamaktadır.
İMPLANT:Günümüzde diş implantları tartışmasız olarak dişlere en iyi alternatiftir.Geleneksel köprü
veya proteze göre daha iyi konuşma ve çiğneme fonksiyonu sağlarken yüzünüzde doğal bir görünümü
de beraberinde getirir.Bugün implantın 21.yüzyıl üzerinde en çok çalışılacak olan diş tedavi şekli
olduğu anlaşılmaktadır.Doğru teşhis,yeterli bilgi,tecrübe ve ekipmanla uygulandığında diş implantı,
hasta ve hekim açısından olağanüstü başarılı sonuçlar verebilen bir tedavi şeklidir.
İmplant, eksik olan dişlerin fonksiyon ve estetiğini tekrar sağlamak amacıyla çene kemiğine
yerleştirilen ve uygun malzemeden yapılan yapay diş kökleridir.
LAMİNATLAR(DENTAL VENEER):Görünüşünüzü olumsuz yönde etkileyen birçok diş bozukluklarında
mükemmel bir kozmetik çözümdür.Temel olarak estetik sorunları olan ön dişlerde porselenden
hazırlanan tabakanın dişlerin ön yüzlerine yapıştırılmasıyla,bu sonuçların giderilmesini amaçlayan bir
tedavidir.Laminant kaplama,temel olarak renk değişikliklerinin giderilmesi,ve belli bir dereceye kadar
şekil düzeltilmesi amacıyla yapılabilirler.Başlıca uygulama alanları:
148
-Renklemelerde,bleaching (diş beyazlatma) gibi metotlarla sonuç alınmayan ileri derecedeki
antibiyotik,flor v.b. lekelerinde kalıtsal yapı ve renk bozukluklarında,
-Ayrık dişleri birleştirmede (Diastema Kapama),
-Kırık ve ya aşınmış dişlerin restorasyonunda,
-Rengi ve yapısı bozulmuş eski dolguların düzeltilmesinde,
-Çapraşık ve eğri dişlerin düzeltilmesinde (ortodontik tedavi alternatifi)
2.5.6.2 GÖZ TEDAVİ MERKEZİ:
Göz tedavisi, Türkiye’nin sağlık turizminde önemli paya sahip olduğu branşlardan biridir.Almanya ve
İngiltere’de hastalar kendi ülkelerinde tedavi ücretlerini peşin ödemelerine rağmen 3 ile 10 ay
arasında sıra beklemektedirler.Hem doktorların yetkinliği hem de kullanılan teknoloji seviyesinin
yüksekliğine bir de fiyatların uygunluğu ve bekleme süresinin olmaması eklenince Avrupa’daki çok
sayıda hasta tedavi için Türkiye’yi seçiyor.Hastalar,Türkiye’de tedavi olmak için internet üzerinden
sağlık turizmi alanında faaliyet gösteren kuruluşlar veya hastanelerin yurtdışındaki irtibat
bürolarından başvurabiliyorlar.Türkiye’ye gelen hasta sayısı ile ilgili veri olmadığından tahminen
söylemek gerekirse yılda 20 bin kişinin göz tedavisi için giriş yaptığı tahmin edilmektedir.Dünya Göz
Hastanesi’nin her ay 500 hastayı göz tedavi için yurda getirdiği belirtilmektedir.Türkiye’ye göz tedavisi
için gelen yabancı hastaların büyük çoğunluğu ameliyat türünü ‘’Excimer Lazer’’ ile göz kusurlarının
düzeltilmesi oluşturuyor. Bunu katarakt hastaları takip ediyor.Batıgöz Grubu Başhekimi Prof.Dr.Erol
Yıldırım ‘’yazın özellikle excimer lazer hastaları kışın ise daha çok katarakt hastaları Türkiye’yi tercih
ediyorlar’’diyor.Yurtdışında göz tedavi maliyeti Türkiye’nin çok üzerindedir.Örneğin Excimer Lazer
tedavisinde yurtdışındaki maliyet 3.000 $’a kadar çıkabiliyorken ,Türkiye’de tedavi olmak isteyen
yabancı şehir turu, ve gezi programı da dahil olduğu tur paketleri sunuluyor.Bu paketlerin maliyeti ise
1.000-1.500 € arasında değişiyor.Sadece Almanya’dan göz tedavisi için Türkiye’ye gelebilecek hasta
potansiyelinin 25 bin kişi olduğu varsayıldığında bu ülke ekonomisine ciddi bir katkı sağlayacaktır.
Fiyat Karşılaştırmaları(€) :
Tedavi Türü:
Türkiye
Excimer Lazer LAsik
550
Katarakt (Fako)
1.250
Almanya
4.000-5.000
3.800-4.500
Göz Tansiyonu (Glokom)
1.250
3.800-4.500
Kornea Hastalıkları ve Nakli
2.500
4.000-5.000
Kaynak:Avrupa Türkiye Turizm İş Konseyi
Almanya’daki göz hekimleri ve çok büyük olan optik pazarın lobiistleri,excimer lazer & lasik tedavi
sisteminin henüz uzun vadeli deneyime sahip olmadığını, insanlar üzerinde 30 yıl sonrasındaki
etkilerinin bilinemediğini söyleyerek kamuoyunda belli bir çekimserlik yaratmaktadırlar.Buna rağmen
Almanya’daki bazı Alman ve Türk göz doktorları kendi hastalarından gruplar oluşturarak ve bizzat
başlarında kendileri de refakat ederek Türkiye’deki hastanelerde bunlara ameliyat
149
yaptırmaktadırlar.Almanya’da 2-4 bin €’luk masrafı ödeyecek durumda olamayanlar 1.000-1.300 €’luk
paket fiyatlarla Türkiye’ye gelerek tedavi olmaktadırlar.Müşteriyi Türkiye’ye gönderen doktorlar da
bu fiyatlardan %30 a varan komisyonlar almaktadırlar.Dolayısıyla bu hizmet yoğunlukta hekimler
tarafından hastalara lanse edilmektedir.Burada da Almanya’da 25 milyon hasta potansiyeli
olduğundan bahsediliyor.
Kaynak:www.baraner.com/haber,37.html
2.5.6.3 ESTETİK CERRAHİ:
a)Burun-Göğüs Operasyonları:
Yabancı hastaların tercih ettiği öbür tedavi ise estetiktir.Estetik operasyonlar deyince akla hep
batı ülkeleri gelirdi.Ama artık durum tersine işliyor.Son yıllarda Türkiye’de çok sayıda başarılı
operasyonlar gerçekleştiren Türk hekimler,Avrupa’nın başarılı plastik cerrahları arasında gösteriliyor
ve her yıl binlerce yabancı estetik operasyonlar için Türkiye’ye geliyor.Ve estetik turizm için
Türkiye’ye gelenlerin sayısı her geçen yıl artıyor.
Yabancı hastalar genellikle göğüs,burun operasyonları ve liposuction (yağ aldırma) için
Türkiye’ye geliyorlar.En çok burun operasyonları için Türkiye’ye gelen yabancılar, estetik operasyon
olma maliyeti açısından da tüm diğer tedavilerde olduğu gibi Avrupa’daki fiyatların çok
altındadır.Örneğin Türkiye’de yağ aldırma maliyeti1.500-4.500 ytl’den başlarken bu fiyat İngiltere’de
4.500-12.000 ytl arasında değişiyor.Sadece Almanya’da 1 yıl içinde 5 bin göğüs küçültme/büyültme ve
10 bin civarında da burun operasyonu yapılıyor.Bu da estetik operasyonların sağlık turizmi açısından
önemli bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.
Fiyat Karşılaştırmaları(€) :
Tedavi Türü:
Türkiye
Almanya
Göğüs Operasyonları
1.500-5.000
7.000-8.000
Burun Operasyonları
500-1.500
1.500-3.000
Not: Almanya’da rekabet halindeki bazı hekimler 36 aya varan taksitli ödeme kolaylıkları
sunmaktadır. Operasyonları yapacak olan hekimlerin el ve iş bilgisi tedavi aşamasında önemli bir
kriterdir.
b)Saç Ekimi:
Estetik operasyonların arasında saç ekimi de önemli bir yer tutmaktadır ve Türkiye son dönemlerde
bu alanda da çok tercih edilmektedir.Tamamen saç kaplı bir başta ortalama 100-150 bin saç teli
bulunmaktadır.Bir saçın ortalama ömrü de 2-7 yıl arasındadır.Bu süre içerisinde saç kökünde yeni bir
saç çıkmaya başlar ve eski saç dökülür.Saç dökülmesi genetik,hormonsal değişiklikler ve yaşlılık
nedeniyle oluşan hem kadınlarda hem de erkeklerde fiziksel ve buna bağlı psikolojik sorunlara sebep
olan bir durumdur.Saç dökülmesi ayrıca çeşitli dermatolojik hastalıklar,yanıklar ve travmatolojik
sebeplerle de gerçekleşebilir.Dökülen bir saç telinin yerine yenisi 6-10 haftada çıkıyor.Her bir saç
kökünden insan ömrü boyunca 20 kez yeni saç çıkabiliyor.
150
Eğer saçlarda bunların aksine durum varsa saç dökülmesi sorunuyla karşı karşıyayız
demektir.Saç ekimi konusunda Türkiye’de çok başarılı uygulamalar gerçekleştiriliyor.Genellikle
Avrupalıların saç ekimi için geldiği Türkiye’de saç ekimi maliyeti 1.000-3.000 €
arasındadır.Avrupa’daki fiyatlar ise Türkiye’nin 3 katına kadar çıkabiliyor.Örneğin Almanya’da saç
ekim maliyeti 6-7 bin euro arasındadır.Son 10 yılda Almanya’da reklam kampanyaları ile ağırlıklı
olarak pazarlanan saç dikim hizmeti, 3 milyon kişilik bir pazara hitap ettiği
tahmin
edilmektedir.Türkiye ise her yıl artarak yılda 1.000 kişinin geldiği tespit edilmiştir.Avrupa’da ve
Türkiye’de bazı gayrı ciddi kuruluşlar düşük fiyat karşılığı kötü hizmet vererek kamuoyunu
ürkütmüştür.Bu alanda kamuoyunda güvenilir kuruluş açığı olduğu aşikardır.Çok küçük yatırımlarla
hizmet verilebildiği için olsa gerek ehil olmayan kişi ve kuruluşları bu sektörde görmek
mümkündür.Özellikle tedavi sonrası bakımını Avrupa kökenli hekimlerin üstlendiği bir
sistem,Almanya’da yılda 10 bin kişilik bir potansiyele ulaşılabilir.
Fiyat Karşılaştırmaları(€) :
Tedavi Türü:
Türkiye
Almanya
Saç Ekimi
1.000-3.000
6.000-7.000
2.5.6.4 LABORATUVAR MERKEZİ:
A)KÖK HÜCRE LABORATUVARI:Tedavi amaçlı canlı hücre işlemlerinin yapıldığı ve dünya
standartlarında organize edildiği laboratuar oluşturulmalıdır.
B)KLİNİK LABORATUVARI:Klinik araştırmalar için zorunlu tutulan ve uluslar arası akredite laboratuar
hüviyetinde TÖTEM’in hizmet ilkeleri doğrultusunda öncü uygulamalarla sağlık sektörüne hizmet
edebilecek klinik laboratuarlar oluşturulmalıdır.
C)GENETİK TANI VE HÜCRE TEDAVİLERİ MERKEZİ:Genetik ve moleküler yöntemlerle yapılabilecek
her türlü testi gerçekleştirme kapasitesinde TÖTEM vizyonuna uygun bir biçimde referans merkezi
olmalıdır.En son bilimsel araştırmaları yakından takip edecek olan bu merkez Kordon Kanı
Bankası,Kalp Hastalıkları,Karaciğer Hastalıkları,Diyabet,Kan Hastalıkları ve Kanser tedavi birimleri ile
koordineli çalışarak Genetik ve Hücre tedavileri konusunda gelişmeleri paylaşmak,işbirliği olanaklarını
geliştirmek, modern modern uygulama ve araştırma olanaklarını bilgi birikimini ve uluslararası
işbirliklerini sağlamalı ve koordine etmelidir.
D)KORDON KANI BANKASI:Kök hücrelerle ilgili araştırmaların tıpta uygulama alanlarının artması ile
birlikte doğan kök hücre kaynaklarının keşfedilmesi ihtiyacı,tüm dünyada kordon kanı saklama
uygulamasının yaygınlaşmasını sağladı.Merkezimizde kurulacak olan Kordon Kanı Bankası dünyada
bilinen en uygun teknolojilerle donatılmış olarak hizmet verecek şekilde tasarlanmalıdır.
Yeni doğan bebeklerin kordon kanından alınan kök hücrelerin özel koşullarda saklanmasıyla
,çocuklarda yaş ilerledikçe ortaya çıkabilecek,çoğu ağır seyirli hastalığın tedavisi için önemli bir
seçenek
sağlamaktadır.Kök
hücreler
gelecekte,kanser,felç,Parkinson,Alzheimer,omurilik
zedelenmeleri,kalp ve birçok genetik kaynaklı hastalığın tedavisinde kullanılabilir.
E)PATOLOJİ LABORATUVARI:Üst düzeyde hizmeti karşılayabilen yeterli eğitime,bilgiye,deneyim ve
özverili çalışma disiplinine sahip uzmanlardan oluşan (solunum sistemi,kan hastalıkları,deri
151
hastalıkları gibi özel ilgi alanlı uzmanlar,akademisyenler),en son teknolojinin kullanıldığı bir laboratuar
olmalıdır.Patoloji laboratuarı insan vücuduna ait tüm doku örnekleri ve sıvıları,insana bağlı hastalıkları
en düşük düzeye indiren otomasyon sistemleri,yüksek standartta fiziki altyapısı ve iyi eğitilmiş
personeli ile bir bütün olmalıdır.Ayrıca merkezde, ameliyat sırasında cerrahın uygulayacağı tedaviye
karar vermesine büyük katkı sağlayan ameliyat için hızlı patolojik inceleme (‘’frojen’’dondurulmuş
kesit) telepatoloji yöntemi de kullanılabilmelidir.
F)TELEPATOLOJİ SİSTEMİ:Diğer sağlık kuruluşlarından gelen patolojik hizmet taleplerinin,
hastanelerin
laboratuarlarında
gerçekleştirilen
uygulamaların
merkezimizdeki
patoloji
laboratuarındaki uzman grubu tarafından konsültasyonuna olanak sağlanmalıdır.Böylelikle hem
hekim hem de hasta açısından güvenilirlik artarken,hizmet içi eğitim de sağlanmış olur.
2.5.6.5 HİPERBARİK OKSİJEN TEDAVİ MERKEZİ:
Hiperbarik oksijen tedavisi (HBOT),bir basınç odasında tümüyle basınç altına alınan hastaya
aralıklı olarak %100 oksijen solutmak suretiyle uygulanan medikal bir tedavi yöntemidir.HBOT
6000’den fazla çalışma ile desteklenmiş modern ve bilimsel bir tedavi yöntemidir.
Basınç odası çelikten yapılmış,içerisinde hava verilerek basınçlanabilen,içeride bulunan
kişilere %100 oksijen solunumu olanağı sağlayan kabinlerdir.HBOT uygulamalarında hastaların büyük
çoğunluğu normalde içinde bulunduğumuz atmosferik basıncın 2-2,5 katı basınç altında oksijen
solurlar.Basınç odalarının yanlarında lumboz olarak adlandırılan dışarıdan içerinin,içeriden dışarının
gözlenmesine yarayan pencereler mevcuttur.Basınç odasında hastaların rahat bir biçimde
oturmalarını sağlayan koltuklar bulunmaktadır.Sedye üstündeki hastalar yatar vaziyette de tedaviye
alınabilirler.HBOT uzman doktor ve tıbbi personel gözetiminde yapılır ve her yaştaki hastaya
uygulanabilir.
HBOT bir seansı, olguya göre değişmekle beraber, genellikle 1,5-2 saat sürer.Hastaların büyük
bir bölümü günde bir seans tedavi görürler.Ancak bazı acil durumlarda günlük seans sayısı dörde
kadar çıkabilmektedir.Toplam seans sayısı hastalığa göre değişmektedir.
Bu tedavi yönteminde en sık görülen yan etki basınç değişikliğinin kulak ve sinüslerde yaptığı
etkidir.Bu durum tehlikeli olmayıp,basınç eşitleme yöntemlerinin öğrenilmesiyle önlenebilir.Diğer yan
etkiler nadir görülmekte olup,oksijen toksitesi,klosrofobi (kapalı yerde kalma korkusu) ve geçici
miyopi olarak sıralanabilir.
HBOT;
-Dekompresyon hastalığı ( Vurgun)
-Hava ve Gaz embolisi
-Karbon monoksit,siyanit zehirlenmesi,akut duman inhalasyonu
-Gazlı kangren
-Yumuşak dokunun nekrotizan enfeksiyonları (Derialtı,kas,fas,fasya)
-Crush yaralanmaları,kompartıman sendromu ve diğer akut travmatik iskemiler
152
-Yara iyileşmesinin geciktiği durumlar (diyabetic ve non diyabetik)
-Kronik refrakter osteomiyelit
-Aşırı kan kaybı
-Radyasyon nekrozları
-Tutması şüpheli deri flepleri ve grefleri
-Termal yanıklar
-Beyin absesi
-Anoksik ensefalopati
-Ani işitme kaybı
-Retinal erter oklüzyonu
-Kafa kemikleri,sternum ve vertebralakarın akut osteomyelitleri
Yüksek basınçta solunarak dokulara taşınan oksijen doku hipoksisinin yol açtığı akut veya
kronik bir çok patolojide tedavi edici özellik taşır.Tedavi sırasında çözünen oksijenin doku
oksijenisazyonunu arttırması sayesinde çok yönlü etkiler sağlar.Antiödem etki yapar,Antihipoksik etki
yapar,Antitoksik etki yapar,Antibakteriyel etki yapar,Yara iyileşmesi üzerine etki yapar,İyileşmeyi
hızlandırır,tedavi maliyetini düşürür,iskemiyi giderir.
Özellikle bölgemize doğal gazın gelmiş olması, karbon monoksit zehirlenmelerinde hayati
önem taşıyan HBOT merkezinin kurulması elzemdir.Sayıları her geçen gün artan diyabetli hastaların
yaralarının tedavisinde de büyük faydalar sağlayacaktır.Bölgesinin ilk ve tek merkezi olması nedeniyle
büyük bir misyon üstlenecektir.
Kaynak:www.sualti.org/hiperbarikoksijen.htm, 14.09.2007
2.5.6.6 DİYABET KAMP MERKEZİ
Bugün dünyada yaklaşık 130 milyon diyabet hastası olduğu tahmin edilmekte ve bu rakamın
2025 yılında 300 milyon olacağı varsayılmaktadır.Ülkemizde de gün geçtikçe diyabetli sayısı
artmaktadır.Diyabet sorunu olan insanların yaşam tarzlarını diyabet hastalığına göre
ayarlamaları,başlangıçta çok zor olmaktadır.Diyabet hastalarına yönelik ,günlük
yaşamlarını daha kolay idame etmeleri ve yaşam kalitesini iyileştirmeleri için çeşitli
programlar uygulanmalıdır.Bu uygulamalar, diyabet kampları ile insanların sıkılmadan
vakit geçirmeleri sağlanarak eğlenceli hale getirilmektedir.Diyabet kamp
programlarında, beslenmeden spora,insülin kullanım tekniklerinden vücut bakımına
kadar pek çok konuda eğitim verilmekte,ayrıca eğlence aktivitelerine de yer
verilmektedir.
153
Üstelik yaşam süresinin artması,yanlış beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz
yaşam diyabet riskini arttırıyor.Tek çözüm ise hastalığa karşı bilinçli olmaktır.Bunun
için de diyabet bilgilendirme toplantıları yapılmalı ve diyabet kamp programları ile
diyabetlilere yardımcı olunmalıdır.Gün boyunca bu kamplarda uzman
doktor,beslenme ve diyet uzmanı ve diyabet hemşirelerinden oluşan bir medikal
ekiple
birlikte
gözetim
ve
denetim
altında
diyabetli
yaşam
kolaylaştırılmalıdır.İnsanların diyabet hastası olduklarını öğrendikten sonra
depresyona girmemelerine de yardımcı olunacaktır.
154
2.6 EĞİTİM ATÖLYESİ-EĞİTİM ALAN RAPORU
Yasin ASLAN tarafından hazırlanan raporda Malatya için eğitim altyapısı istatistikleri ve mevcut
yatırımların durumları incelenmiştir.
2.6.1
GİRİŞ
Nasıl bir eğitim planlaması söz konusu olursa olsun; önce bazı kavram tanımlamaları
yapılmalı, sonra etkin dünya akımları merkezli genel bir alan taraması yapılmalıdır. Çünkü
eğitim planlaması ne kadar kesin hatlarla çizilse de, hesaba katılmayan durumlar
olabileceğinden; hem yanlış bir uygulamaya geçilmemesi konusunda önlem alınmış olur
hem de her geçen gün gelişen iletişim, yeni fikirlerin hızla yayılmasını sağladığından kafa
karışıklığını ortadan kaldırır. Bu nedenle, bu çalışmada genelden özele doğru bir yol
izlenmiştir.
Hazırlanan bu çalışmada merkezde Malatya ele alınarak, bütün dünya üzerinde etkili olan
yeni kavramlarla beraber geçmiş döneme ait istatistikî bilgiler yer almaktadır.
2.6.2
EĞİTİMİN TANIMI
İnsanoğlu, sordu ve hep sorularına cevap aramakla geçirdi zamanını. Belki de bu soruların
en önemlisi, belki de hepsini içinde barındıran soru; ‚nasıl olmak‛ yani ‚nasıl davranmak‛
sorusuydu.
Haram meyveyi koparan insan, bugün –dün de olduğu gibi- birbirini öldürüyor, yaşadığı
dünyaya, kendisine ya da diğer yaşayanlara zarar veriyor ya da bunların tam tersini yapıyor.
İşte nasıl davranmak sorusu burada başlıyor.
Nasıl olmak sorusunun cevabı binlerce yıldır hep farklı bir şekil aldı insanların kafasında.
Benzerlikleri fazla olan insanlar çeşitli düşünce akımları etrafında toplandı ve kendilerinden
sonrakilerin nasıl olmaları gerektiği konusunda bir takım faaliyetler başlattı. Bu faaliyetin
adını eğitim koymak hiç de yanlış olmasa gerek.
Her milletin, belki her insanın bir eğitim modelinden bahsedebilmek mümkünse dahi,
eğitim; insan davranışlarını istenilen niteliğe getirmekten başka bir şey değildir.
2.6.3
BİLGİ TOPLUMU
Tarihsel süreç içerisinde; tanımladığımız ilk toplum, kullandıkları araş gereçlerin malzemesi
göz önünde bulundurularak ‘taş devri toplumu’ diye ifade ettiğimiz toplumdur. Bu
toplumu, -sahiplenme psikolojisinin baskınlığından mı yoksa mülkiyet kavramının
baskınlığından mı bilinmez- köle tolumu izlemiş ve feodal topluma geçilmiştir. Feodal
toplumun sonrasında sanayi devrimi ile kapitalist bir akım yaşanmış ve sanayi toplumu
oluşmuştur.
155
Fakat 21.yy için bu kavramların hiçbirinden bahsedemiyoruz. Çünkü bilgi toplumunda
yaşıyor ve gerektirdiklerine adaptasyon sağlamaya çalışıyoruz.
Kapitalist çağın etkileri ile insanlar hemen her şeyi ‘sermaye’ genellemesine tabii
tutmaktadır. Yani bilgi toplumu, beşeri yatırımlara öncelik vermekte ve ‘insani sermaye’
diyebileceğimiz bir sermaye peşine düşmektedir.
2.6.3.1 BİLGİ TOPLUMUNUN DİNAMİKLERİ
2.6.3.1.1 Küreselleşme
DPT’nin tanımına göre; küreselleşme aslında çok boyutlu bir gelişme olarak, toplumları
derinden ve çok yönlü etkileyen bir süreçler topluluğu niteliğindedir. Ekonomik, siyasal,
kültürel, toplumsal, teknolojik vb. alanlarda yaşanan değişim ve dönüşümler, küreselleşme
süreçleri olarak tanımlanmaktadır.
Bu süreç içerisinde önemli değişiklikler, kısa sürede gerçekleşmiştir. Bunu kısaca; toplumun
içinde bulunduğu araç her geçen gün bir ivme artışıyla ilerlemektedir diye tasvir edebiliriz.
(Kynk–1)
2.6.3.2 İLETİŞİM VE ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ
Bilgi ile teknoloji arasında, giderek artan bir hızla birbirlerini her seferinde bir üst düzeyde
üreterek çoğaltan bir ilişki mevcuttur. Sonuç olarak bilim üretebilmek için, mutlaka teknoloji
üretmek gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Elektronik alanındaki bilimsel buluşlar ve bunların
hızla sanayiye uygulanması dünya ölçeğinde bir iletişim ve bilişim patlamasına yola
açmıştır. Artık dünyanın hiçbir yeri, başka bir yerine uzak ve yabancı değildir. Son derece
gelişmiş ve önemli ölçekte merkezileşmiş iletişim araçlarının kullanımı sonucu, dünya
giderek küresel bir köye dönüşmektedir. Toplumların bilgiyi elde etme, bilgiye sahip olma
ve kullanma düzeyi, uluslararası piyasa paylarının hangi düzeyde olduğunu ölçmede
kullanılan bir kriter konumuna ulaşmıştır. ( Kynk–1 )
2.6.3.3 MİKRO-ELEKTRONİK VE BİYO-TEKNOLOJİK GELİŞMELER
Mikro elektronik ve iletişim birbirini tamamlayarak birlikte gelişmektedir. Mikro elektronik
teknolojisindeki gelişme, yeni ürün ve teknolojiler yaratırken, iletişim donanımındaki
gelişmeler; sanayi üretiminin altyapısını oluşturarak getirdiği hızlı değişimle, ekonomide
girdi temini ve verimliliği hızla artırmaktadır. Bilgisayar ve iletişim teknolojisindeki hızlı
gelişme, üretim için her türlü bilgi akışını hızlandırıp kolaylaştırdığı gibi, zaman ve mekân
(ulaşım) kullanımında sağladığı avantajlarla, üretimde etkinlik ve verimliliği arttırmışlardı.
Bütün bu dinamiklere paralel olarak bilgi toplumunun temel parametrelerini yapılan AR-GE
harcamalarını bütçedeki payı ve bilgi sektörünün istihdamdaki payı oluşturmaktadır. Bu
nedenle gelişmiş ülkelere baktığımızda bu payların oldukça yüksek olduğunu görebiliriz.
Bunun yanında Avrupa Birliğinde bilgi toplumu belirlemesinde bilgi sektörünün
ekonomideki payı tespit edilmekte, bunun için de eğitim harcamalarına ve kişi basına bilgi
156
teknoloji ve haberleşme harcamalarının Gayri Safi Milli Hâsıladaki paylarına bakılmaktadır.
( Kynk–1 )
2.6.4
BEŞERİ SERMAYE KAVRAMI VE KALKINMAYLA İLİŞKİSİ
Beşeri sermaye kavramı, sanayi toplumundaki fiziki sermayeye alternatif olarak bilgi
toplumunda ön plana çıkmış ve ülkeler için kalkınma stratejisi olarak önem kazanmıştır.
Bilgi toplumunun personel alt yapısı olarak ifade edilen beşeri sermaye özünde
uzmanlaşmış insanı tanımlayan bir kavramdır. Söz konusu bu sermaye biçiminde insana
yatırım, gelişmek ve kalkınmak için öncelikli hedeftir.
Ekonomik faaliyetlerin en temel unsuru olan üretimin gerçekleştirilmesi, üretim faktörü
olarak adlandırılan bir dizi ekonomik değerin belirli koşul ve oranlarda bir araya
getirilmesine bağlıdır. Söz konusu üretim faktörleri, niteliği ve niceliği zaman içinde değişen
şartlara
bağlı
olarak
farklılaşabilmektedir.
Bu
bağlamda
1980’lere
kadar
iktisat
literatüründeki güçlü konumunu sürdürebilen neoklasik iktisat teorisi ağırlıklı olarak
büyümenin nicelik yönüne ağırlık vermiştir.
( Kynk–2 )
Dolayısıyla, 18. ve 19 yy’ da
üzerinde yeterince durulmayan beşeri sermaye faktörü 20. yy’ ın sonlarında, gelişmiş
ülkelerde birçok ekonomik çalışmaya konu olmuş ve değişik boyutlarıyla ekonomik
gelişmeyle olan ilişkisi analiz edilmiştir. Adi geçen çalışmalarda, beşeri sermaye olarak kabul
edilen insani kalitenin, ülke gelişmesindeki payının oldukça yüksek olduğu gerçeğiyle
karşılaşılmıştır. ( Kynk–3 )
1990’lı yıllarda beşeri sermaye ve ekonomik büyüme alanında en kapsamlı çalışmayı Robert
J. Barro yapmıştır. İlgili çalışmada Barro ilave bir yıllık eğitim düzeyinin iktisadi büyümeyi
% 0.44 oranında arttırdığını tespit etmiştir. ( Kynk–4 )
2.6.5
TÜRKİYE’DE BİLİŞİM TOPLUMU İÇİN VAROLAN DURUM
Türkiye’de bilişim toplumuna geçiş için, gerçekçi ve uzun vadeli planlamalar yapılmalıdır.
Planlamaların uzun vadeli olmasını gerektiren, eğitimin siyaset ve parti üssü bir gerçek
olmasıdır. Türkiye’nin geleceği ise bu gerçeğe bağlıdır. Yani ekonomik, sosyal, kültürel vs.
gelişimlerin hepsinin temelinde eğitim alanına yapılan yatırımların geri bildirimleri
yatmaktadır.
Aydınların bir kesimi küreselleşme ve bilişim toplumunu kavrayıp ona göre davranmak
yerine her duydukları moda kavrama sımsıkı sarılırken, diğer kesimi de küreselleşmeyi
sadece yeni emperyalizm olarak görüp ona tepki üretmekten öteye gitmemektedir. Bu
nedenle ülkeyi bilişim toplumuna taşıyacak reform ve yeniden yapılanma çalışmalarında
ciddi adımlar atılmamaktadır. Türkiye de insanlar adeta uyurgezer durumdalar. Ani bir
şokla hepimizin uyanması, ayılması ve yeni Kurtuluş Savaşı motivasyonu ile bilişim çağına
ve bilişim toplumuna geçiş seferberliği başlatılmalıdır. ( Kynk–5 )
157
2.6.6
TÜRKİYE’DE EĞİTİMDE GÖZLENEN SORUNLAR
2.6.6.1 GENEL DURUM
Türkiye’de geleneksel eğitim anlayışı ve sürekliliğini yeni düzenlemeler ve çalışmalara
rağmen var olan durumu teşkil etmesi bizim eğitim alanında çok da yenilikçi olmadığımızı
göstermektedir. Hala fabrikalardaki seri üretime benzer bir anlayışla öğrenci yetiştirmeye
çalışmamız, diploma alma ya da verme çabası içerisinde olmamız, okullardaki
bürokratikleşme çabaları ve hatta ders saatlerini ve teneffüsleri dakik bir şekilde
gerçekleştirmemiz bile bu gerçeği açık bir şekilde göstermektedir.
Hasan Şimşek, eğitim adına yaptıklarımızı değerlendirirken şunları söylüyor: Batıdan,
kuzeyden, güneyden ve doğudan gelen düşman tehdidinden korkmayın, asıl tehdit bu
yetiştirdiğimiz ‚çoktan seçen kuşaktır‛ doksan dakikada doksan adet çoktan seçmeli soruyu
yanıtlamaya programlanmış bu kuşak hiçbir şeyi sorgulamıyor, düşünemiyor, konuşamıyor
ve tartışamıyor. Kendi ellerimizle bu ülkenin geleceğine tuzak kurduğumuz çok açıktır.
2.6.6.2 EĞİTİM SİSTEMİMİZ İÇİN İFADE EDİLEBİLECEK SORUNLAR
Ezbercilik
Geleneksel eğitim anlayışı ve güvensizlik
Birleştirilmiş sınıflar sorunu
Yabancı dilde öğretim sorunu
Demokratik ve laik eğitim sorunu
Nitelikli öğretmen sorunu
Mesleki eğitim sorunu
Eğitim sistemi okul içine dönük kalmıştır. Çevre ve iş hayatı ile okul ilişkisi son derece sınırlı
olup, işlevsel öğretim gerçekleştirilememiştir.
Eğitimde gözlem ve uygulama yönteminden yeterli ölçüde yararlanılmamaktadır.
Her kademede ders araç ve gereçleri yetersizdir.
Öğrencileri genel eğitimden, mesleki eğitime kaydırmada başarı sağlanamamıştır.
Öğrencilerin ruhsal ve bedensel gelişimine önem verilmemiştir (Beden Eğitimi derslerinde
Matematik dersinin işlenmesi gibi).
Türk kültür ve temel değerleri eğitim programları aracılığıyla aktarılmamaktadır.
Öğretim
ezbere
dayanmakta,
analitik,
senteze
geliştirilmemektedir.
158
götürücü
ve
yaratıcı
düşünce
Okulsuz çocuklarımıza ulaşmak, tek derslikli okulları genişletmek, ikili ve üçlü öğretime son
vermek, kalabalık sınıfları 35-40 kişilik sınıflara dönüştürmek, geçici ve harap binalarda
öğretim yapan okulları binalara kavuşturmak için binlerce yeni okul ya da on binlerce yeni
derslik inşa etme gereksinmesi vardır.
Eğitim kurumlarını öğrencilerin ilgi, yetenek ve kapasitesine uygun bir meslek kazanacağı,
yaparak-yaşayarak eğitim yapabilecek bir ortama kavuşturma gereksinmesi vardır.
Ortaöğretim kurumlarını süratle uygulamalı eğitimin yapabileceği atölye, laboratuar, bahçe,
araç-gereç ve çeşitli alanlarda yetişmiş usta-öğretmenlere kavuşturma gereksinmesi vardır.
Mesleki-teknik gibi pahalı bir eğitime yatırılan paraların verimli olabilmesi için; mezunların,
eğitimleri doğrultusunda istihdamları ile, ülkenin iş piyasası işlemlerine yönelik eğitim
programlarıyla öğrenimlerini sürdürmeleri gereksinmesi vardır.
Genel eğitimle mesleki eğitimi kaynaştırma ve bütün ortaöğretim kurumlarını merkez
teşkilatında ve taşrada tek yönetim altında toplama gereksinmesi vardır.
İyi bir rehberlik ve yönlendirme sistemiyle öğrenciyi keşfederek, onun, yeteneklerine uygun
alanlara yönlendirilmesini sağlama ve başarısızlıkları önleme gereksinimi vardır.
Eğitim ve okul yöneticiliğini belirli eğitim ve deneyim niteliklerini gerektiren bir meslek
durumuna getirme gereksinmesi vardır.
Öğrenciler, uygulanan kılık kıyafet düzenlemesinden dolayı adeta küçük asker gibi
olmuşlardır. Dünya çağ atlamaktadır bugün serbest bırakılsa okul giysileri, yetkililer kılıkkıyafeti yetersiz utanılır bulunanlar için Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Fonundan
donanım alabilir.
2.6.7
TÜRKİYE’DE MESLEKİ TEKNİK EĞİTİM
Ülkemizin artık gelişmiş ülkeler arasında yer aldığını net bir şekilde görmek istiyorsak,
mesleki ve teknik eğitimi geliştirmeliyiz. Bilgi ve teknolojiyi en üst düzeyde kullanarak hak
ettiğimiz ekonomik seviyeyi yakalamak istiyorsak öncelikle mesleki ve teknik anlamda
donanımlı ara elamanları yetiştirmeliyiz.
Devlet Planlama Teşkilatının üzerinde çalışarak hükümetlere sunduğu beş yıllık kalkınma
planlarının hemen tamamında ülkemizdeki mesleki ve teknik orta öğretim düzeyinin %
65’ler seviyelerine (genel liseler % 35) çıkartılması öngörülmesine rağmen bu rakamın bu
gün tam tersine bir hal alması sorunun büyüklüğü kadar tehlikesini de gözler önüne
sermektedir.
DPT nin 8. Beş yıllık kalkınma planında % 65 mesleki eğitim hedefi öngörülmesine rağmen,
bu gün bu oran % 23 düzeyine gerilemiştir.
159
Ülkemizin en olumsuz gerçeklerinin başında belki de mesleki teknik liseler uygulanan
katsayı eşitsizliği mesleki ve teknik eğitimin, dolayısıyla ülkemizin gelişmesinde her geçen
gün geriye götürmektedir. Bu katsayı problemi daha özel anlamda ise aşağıdaki sonuçları
doğurmaktadır:
Fen ve matematik donanımı olan öğrencilerin mesleki okullara ilgisizliği ve donanımsız
öğrencilerin okullara yerleşmesi ile mesleki okulların niteliğinin azalması.
Kendi alanlarında çalışma fırsatı bulamayan mezunların farklı alanlara kaymasıyla tercih
yapacak öğrencilere kötü örnek olması.
Reel sektörün niteliksiz ara eleman gücüne ilgi göstermemesi sonucu nitelikli ara eleman
eksikliğinden dolayı reel sektörün iç ve dış pazarlarda rekabet gücünün zayıflaması.
DPT’nin % 65 mesleki eğitim hedefinden uzaklaşılması.
AB hedefleri bulunan ülkemizin mesleki ve teknik eğitim alanındaki bu eksikliğinin tarama
sürecine olumsuz etki yapması.
Öğrenci potansiyelinin meslek liselerinden kaçmasıyla genel liselere öğrenci yığılması ve
liselerde öğretim kalitesinin düşmesi.
Ülke kaynaklarının israf edilmesi ve verimliliğin düşmesi.
Niteliksiz ara eleman gücünün üretim maliyetine olumsuz etkisi ile oluşan istihdam
sorununun artması.
AB ülkelerinde mesleki ve teknik eğitim yapıları incelendiğinde, eğitim programlarının iş
piyasası ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde dizayn edildiği ve en önemlisi fen ve
matematik temelli olduğu görülmektedir. Mesleki ve teknik eğitim öğrencilerinin, fen ve
matematik düzeylerinin yüksek olması eğitim, ölçme, değerlendirme ve belgelendirmenin
objektif şeffaf kriterler ile standart şekilde sağlanması sistemin başarısını da beraberinde
getirmektedir. Müfredatın iş piyasasının beklentilerini karşılamaya yönelik dizayn edilmiş
olması, istihdam sorununu çözmekte, mezunların büyük bir kısmı okul bitiminde
alanlarında hemen iş bulabilmekte ya da haklarını yüksek öğretimde teknik alanlarda (fen,
mühendislik eğitimi vb.) devam ettirebilmektedirler. Mezunların nitelikli olmaları ve
nitelikli üretimin ancak nitelikli teknik elemanlar ile mümkün olabileceğini öngören AB
ülkeleri, sisteme çift yönlü talep ortamını sağlayarak, mesleki ve teknik eğitimin % 65-70’ler
seviyesine yükselmesi, doğal arz talep dengesini ortaya çıkarmıştır. Birlik ülkeleri,
işgücünün ortak mesleki standartlara sahip olmalarıyla, elde edecekleri Euro Pass
sertifikalarının,
tüm
üye
ülkelerde
geçerli
olmasının,
rekabeti
de
geliştireceğini
hedeflemektedirler. AB’nin mesleki ve teknik eğitimdeki en önemli sorunu yaşlanan nüfus
yapısıdır. İstatistikî veriler 2020’li yıllarda AB nüfusunun maksimum düzeyde yaşlanacağını
160
ortaya koymaktadır. Bu durumun sosyal güvenlik dengeleri konusunda büyük mali açıklar
meydana getirebilecek olmasının yanında mevcut genç nüfusun arzu edilen bilgi toplumu
hedeflerinin gerçekleştirileceği alanlarda değerlendirilecek olması AB’nin gelecekte mal ve
hizmet üretiminde nitelikli ara eleman sıkıntısı çekeceğini göstermektedir. AB gelecekte
ihtiyaç duyacağı nitelikli işgücünü üye veya aday doğu bloğu ülkeleri ile (muhtemelen)
Türkiye’den karşılama yoluna gidecektir.
Bir ülkenin gelişmesi, sanayisinin gelişmesi, sanayinin gelişmesi, mesleki ve teknik eğitimin
gelişmesi, mesleki ve teknik eğitimin gelişmesi ise meslek liselilere üniversiteye girişte
uygulanan katsayı engelinin kaldırılmasıyla mümkün olabilecektir. Dolayısıyla, Avrupa
Birliği stratejilerinin gerçekleştirilmesi için, üye ve aday ülkeler mesleki ve teknik eğitim
sistemlerinde öngörülen, ortak standartların yükseltilmesi hedefine yönelik olarak,
ülkemizde de uygulanmaya çalışılan mesleki eğitimi geliştirilmesi projesinin başarılı olması,
yürürlükteki katsayı ayrımcılığı nedeniyle mümkün görülmemektedir.
2.6.8
PLANLAMA
Planlama; her alanda elimizdeki kaynakların en verimli şekilde kullanılmasına yönelik bir
araç olarak tanımlanabilir. Eğer amacımız herhangi bir şeyin gelişmesini sağlamaksa bir
planlama sürecine girmeli ve plan çerçevesinde sistematik hareket etmeliyiz. Aksi taktirde
amacımıza ulaşamayacağımız gibi, daha geri adım atmış da olabiliriz. Bu nedenle planlama
geleceği görmek için kaynak ve görev dağılımlarını içeren bir araç niteliği taşır.
2.6.8.1 EĞİTİM PLANLAMASI
Eğitim planlaması, beşeri yeteneklerin geliştirilmesi ile yerel, bölgesel ya da ülke genelinde
ekonomik, kültürel ve toplumsal kalkınmanın gerçekleşmesine katkıda bulunabilecek
nitelikte; eğitim imkânı oluşturan ve kamuoyu katılımını sağlayan, hem kamu alanına hem
de özel alana hitabeden, eğitim bilim ve tekniği ölçütleri ile oluşturulan sürekli, ekonomik,
yönetsel ve koordineli bir şekilde gerçekleşen bir süreçtir.
2.6.8.2 EĞİTİM PLANLAMASI İLKELERİ
Eğitim planlaması gelişmişlik düzeyine ulaşmada çok önemli bir yere sahiptir. Bu
nedenle üzerinde çalışılırken bir takım ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu ilkeleri
kısaca şöyle ifade edebiliriz:
Sosyo-ekonomik anlamda her düzey göz önünde bulundurularak verimlilik esasına dayalı
olarak herkese ulaştırılmalıdır.
Geribildirimlerin oluşması için geçecek süre iyi hesaplanmalıdır.
Her alanda uygulanan planlarla bir bütünlük oluşturmalıdır.
Esnek olmalıdır.
Kurumlarla ve kurumlar arası koordinasyon sağlanmalıdır.
161
Geçmişe dayalı birikimlerden yararlanılmalıdır.
Planlama ile bir yapı sadece bu işle ilgilenmelidir.
Çözümlerin kısa, orta ve uzun vadeli olarak belirlenmesinde objektif olunmalıdır.
2.6.8.3 PLANLAMA MODELLERİ
2.6.8.3.1 İNSANGÜCÜ MODELİ
Bu modelde toplumsal kalkınma için gerekli insangücü ihtiyacının oluşturulması hedef
olarak belirlenir ve bu hedef üzerinden hareketle dengeli bir gidişat için haritalar
oluşturulur. Süre olarak uzun vadeli bir plandır.
2.6.8.3.2 SOSYAL TALEP MODELİ
Bu modelde hedef eğitim imkanlarını insanlara eşit bir şekilde ulaştırmaktır. basit ve
genişletilmiş sosyal talep modellerinden bahsetmek mümkündür.
2.6.8.3.3 MALİYET-FAYDA ANALİZİ MODELİ
Bu modelde eğitim bir yatırım olarak görülür. Eğitimden elde edilecek yararlar ile maliyet
karşılaştırılmalı, analiz edilmelidir. Bu analiz ile elde edilen veriler planlamanın kaynağını
oluşturur. Bu kaynak hem görev dağılımını belirlemede hem de ileriyi görmede yardımcı
olur.
Not: MİADAP Eğitim Planlaması için bu modellerin hiçbiri tam olarak, bire bir geçerli
değildir. Fakat bu üç modelin farklı oranlarla birleşerek oluşturduğu yeni bir modelden
bahsedilebilir. İnsangücü modeli bölgesel (EMA BÖLGESİ) olarak ele alınarak mevcut
istihdam alanlarına yönelik, ekonomik bir harita oluşturmakla beraber, harita üzerindeki
detaylar ve taktikler maliyet-fayda analizi modeli ile oluşturulmuştur. Sosyal talep modeli
ise, plana dolayısıyla gelişime engel olabilecek her türlü spekülasyona karşı planın her
yerinde bulunan, plana bir kalkan oluşturacak nitelikte barındırılmaktadır.
2.6.8.4 EĞİTİMDE PLANLAMA SORUNLARI
Ülkemizde eğitim planlaması konusunda çok az uzman yetişmesi ve yetişenlerin bir
çoğunun beyin göçü ile yurt dışına gitmeleri
Ülkemizdeki yerleşim düzensizliği ve metropollere olan hızlı göç
Üniversiteler tarafından hazırlanan bilimsel raporların MEB tarafından yeterli düzeyde
kullanılmaması
Planı uygulayacak olanların planın hazırlanması sırasında yeterince katılmaması
Koordinasyon eksikliği
Programların geçmişe dönük hazırlanması
162
2.6.9
MALATYA’DA MEVCUT EĞİTİM DURUMU
İlimizdeki eğitim ve öğretim kurumlarını iki ana başlıkta incelememiz gerekir. Bunlardan
birincisi Örgün eğitim kurumu ikincisi ise Yaygın eğitim kurumudur.
2.6.9.1 İLK VE ORTA DERECELİ ÖRGÜN EĞİTİM KURUMLARI
Örgün Eğitim Kurumları kendi arasında Okul öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretim okulları ile
Özel Eğitim, Özel Öğretim ve Özel yurt ve pansiyonlar şeklinde incelenecek olup ilk ele alıp
inceleyeceğimiz kurum Okul Öncesi olacaktır.
2.6.9.1.1 Okul Öncesi
2005–2006 Öğretim yılında, İlimizde; Bağımsız 16 ana okulu olup bunlardan 11’i Resmi
Bağımsız Anaokulu ve 5’ü Özel Bağımsız
Anaokuludur. Genel, mesleki ve teknik liseler bünyesinde 8 adet ana sınıfı bulunmaktadır.
İlköğretim okulu bünyesinde 165, 6 Özel İlköğretim Bünyesinde Anasınıfı olup ayrıca diğer
kamu kurum ve kuruluşlarında 3 adet olmak üzere toplam 198 Okul Öncesi Eğitim kurumu
bulunmaktadır. (BKNZ: TABLO–1)
2.6.9.1.2 İlköğretim Okulları
Örgün Eğitim Kurumlarının ikincisini İlköğretim Okulları teşkil etmektedir. İlimiz
düzeyinde toplam 625 İlköğretim okulunda, 115614 Öğrenci eğitim görmektedir. Bu
okullarımızdan 98 okulumuzda ikili eğitim öğretim yapılırken, 527 okulumuzda normal
eğitim yapılmaktadır. Birleştirilmiş sınıflı Eğitim öğretim uygulaması bir derslikte birden
fazla şubenin eğitim ve öğretime tabi tutulduğu bir öğretim şekli olup öğrenci potansiyeli
yeterli olmayan yerleşim birimlerimizde uygulanmaktadır. Bazı yerleşim birimlerimizde ise
öğrenci olmasına karşın o yörede yeterli okul, derslik veya öğretmen bulunamayışı
nedeniyle de taşımalı eğitim ve öğretime geçilmiştir. İlimizde, 2005–2006 Eğitim Öğretim
yılında belirlenen 90 merkez okula 2450’sı birinci kademe ve 5734’ü ikinci kademe olmak
üzere toplam 8184 öğrenci taşınmaktadır.
Bu öğrencilerin 4112’si erkek 4072’si kızdır.
İlköğretimde okullaşma oranı % 83’dür.
2.6.9.1.3 İlköğretim Okulları Okul, Öğrenci, Öğretmen, Derslik ve Lojman Sayıları
2005–2006 Öğretim yılında faal olan resmi İlköğretim okullarımızdan 527 okulumuzda
normal eğitim yapılmakta iken 98 okulda ikili öğretim yapılmaktadır. Normal öğretim yapan
okulların 61’i şehirde, 466’sı kasaba ve köylerde bulunmaktadır. İkili öğretim yapan
okulların ise 60’ı şehirde 38’i kasaba ve köylerdedir. Bu okullarımızdaki toplam 115614
öğrenciden % 43’ü olan 49533 öğrenci normal öğretim ; %57’si olan 66081 öğrenci ise ikili
öğretimde eğitim görmektedir. Bu okullarımızda 2846 sınıf, 2342 branş, 103 okul öncesi
eğitimi öğretmeni olmak üzere toplam 5291 öğretmen görev yapmaktadır. (BKNZ: TABLO–
2)
163
2.6.9.1.4 Orta Öğretim
Örgün eğitim kurumlarından üçüncüsünü Ortaöğretim kurumları teşkil etmektedir.
İlimizde 55’u Genel 33’ü Mesleki ve teknik lise olmak üzere 88 adet orta öğretim kurumu
bulunmakta olup bu okulların 65’ı şehirde 23 tanesi de köyde yer almaktadır. Ortaöğretim
kurumlarındaki toplam öğrenci sayısı 37922 olup Genel, mesleki ve teknik liselerdeki
öğretmen sayısı 2373 dür. Okullaşma oranı % 62’dir. (BKNZ: TABLO–3)
2.6.9.1.5 GENEL LİSELER
İlimizde beş’i özel olmak üzere toplam 55 Genel lise bulunmakta olup bu okullarda toplam
29525 öğrenci öğrenim yapmaktadır.
Genel liselerde bir dersliğe düşen öğrenci sayısı 39 olup, Şehirde 46, köy de ise 17’dir.
Genel liselerde okullaşma oranı % 49 dur. (BKNZ: TABLO–3)
2.6.9.1.6 MESLEKİ VE TEKNİK LİSELER
İlimizde toplam 33 mesleki ve teknik lise olup bu okullardaki öğrenci sayısı 8397’dir.
Mesleki ve teknik liselerde bir dersliğe düşen öğrenci sayısı şehirde ve köyde 19’dur. Mesleki
ve teknik liselerde okullaşma oranı % 14’ dir.
Genel ve mesleki liselerimizde 2001–2002 öğretim döneminde 29829 öğrenci var iken bu sayı
2005–2006 öğretim yılında ortalama % 21 artışla 37922 sayısına ulaşmıştır. (BKNZ: TABLO–
3)
2.6.9.1.7 Özel Eğitim
İlimizde bir adet İşitme Engelliler İlköğretim Okulu olup 107 öğrencisi ve 21 öğretmeni
vardır. Ayrıca 6 adet Eğitim uygulama okulu ve mesleki eğitim merkezi olup 281 öğrencisi
70 öğretmeni bulunmaktadır.
2.6.9.1.8 ÖZEL ÖĞRETİM
Milli Eğitim Bakanlığından kurum açma ve öğretime başlama izni alarak faaliyet gösteren;
Üniversiteye, Anadolu ve fen lisesine hazırlık, takviye ve bütünleme kurslarının açıldığı 42
dershane, 22 özel daktilo, bilgisayar, yabancı dil, muhasebe vb. kursları; 18 özel Motorlu
Taşıt sürücüleri kursu ile 6 özel ilköğretim, 5 özel lise ve 5 özel Anaokulu ile 1 Özel Eğitim
Okulu bulunmaktadır.
İlimizdeki tüm özel öğretim kurumlarının kurum açma, öğretime başlama ile ilgili iş ve
işlemler, yönetici, öğretmen, uzman-usta öğretici ve diğer personelin atama, ayrılma, adaylık
gibi özlük işlemlerinin yanı sıra bu kurumları ile yapılan tüm yazışmalar bu şube tarafından
yürütülmektedir.
İlimizde 36 il merkezinde ve 6 ilçelerde toplam 42 Özel Dershane, 14 il merkezinde ve 4
ilçelerde toplam 18 Özel Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu, 21 il merkezinde ve 1 ilçelerde
toplam 22 Özel Bilgisayar,yabancı dil kursu ve öğrenci etüt merkezi, 3 il merkezinde ve 3
164
ilçelerde toplam 6 Özel İlköğretim okulu, 1 il merkezinde ve 4 ilçelerde toplam 5 Özel lise, 5
il merkezinde olmak üzere toplam 5 Özel Okul Öncesi Eğitimi, 1 il merkezinde Özel Eğitim
Okulu olmak üzere toplam 99 özel öğretim kurumu bulunmakta olup, İlimiz, özel öğretim
kurumları sayısı bakımından doğu illeri içerisinde ilk sıralarda yer almaktadır.
İlimizde :
* 5 Özel lisede 75 öğretmen görev yapmakta ve 806 öğrenci öğrenim görmektedir.
* 6 Özel İlköğretim Okullarında 117 öğretmen görev yapmakta ve 1396 öğrenci öğrenim
görmektedir.
* 5 Özel Okul Öncesi Eğitimi Okullarında 209 öğrenci öğrenim görmektedir
* 1 Özel Eğitim Okulunda 29 öğrenci öğrenim görmektedir
İlimizde özel okullara duyulan yoğun ilgiye rağmen özel okul sayısı ihtiyaca cevap vermeye
yeterli değildir.
İlimizde :
*
42 özel Dershanede 656 Öğretmen görev yapmakta ve 15718 öğrenci öğrenim
görmektedir.
*
18 Özel M.T.S.Kurslarında 269 Öğretmen görev yapmakta ve 8431 öğrenci öğrenim
görmektedir.
22 Özel Öğrenci Etüt ve Kurslarında 122 Öğretmen görev yapmakta ve 5013 öğrenci öğrenim
görmektedir.
2.6.9.1.9 ÖZEL YURT VE PANSİYONLAR
Yüksek Öğretim Kredi ve Yurtlar Kurumu Üniversite ve Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait
Yurtlar ve Resmi okullar bünyesinde bulunan Yurt ve Pansiyonlar dışında Dernek ve
Vakıflara ait 2318 yatak kapasiteli 24 adet özel Öğrenci Yurt ve Pansiyonu vardır. Bu Yurt ve
Pansiyonlarda barınan öğrenci sayısı ise 1390’ dır.
2.6.9.1.10 Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Pansiyon Ve Yatılı Okullar
Merkez ve ilçelerde Müdürlüğümüze bağlı olan 29 ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında
6165 yatak kapasitesi mevcut olup,bu kurumlarımızda barınan öğrenci sayısı 4644’ dır.
(BKNZ: TABLO–5)
2.6.9.2 YAYGIN EĞİTİM HİZMETLERİ
2.6.9.2.1 Halk Eğitim Merkezleri
İlimizin 13 ilçesinde de Halk Eğitim Merkezleri mevcut olup merkez ilçe ile birlikte 14 Halk
Eğitim Merkezi bulunmaktadır. Bu merkezlerimizde 2004-2005 Eğitim Öğretim Yılında 86
165
dalda toplam 1050 kurs açılmış olup bu kurslara 9899 kadın, 8346 erkek olmak üzere toplam
18245 kursiyer katılmış olup, bu kurslarda 8253 erkek,9598 kadın belge almaya hak
kazanmışlardır. (BKNZ: TABLO–6)
2.6.9.2.2 Eğitim Merkezi-Çiraklik Eğitim Merkezi
İlimiz merkez ilçede bir adet Mesleki Eğitim Merkezi bulunmaktadır. Merkezimizde 2004–
2005 yılında 54 kursa 897 çırak,59 kursa 610 Kalfa eğitime devam etmiş bunlardan 300 kişiye
Kalfalık belgesi 120 kişiye Ustalık belgesi, 357 kişiye Usta Öğreticilik belgesi ve 3 kişiye İş
Yeri Açma belgesi verilmiştir.
2.6.10 GZFT (SWOT) ANALİZİ
2.6.10.1 GÜÇLÜ YÖNLER
1-İlimizin, Sosyo-ekonomik durumunun komşu illere göre daha iyi olması
2-İl genelinde, yeterli yönetici ve öğretmen potansiyeli
3-Lisansüstü eğitim yapmış çok sayıda öğretmen, yönetici ve ilköğretim müfettişinin olması
(200'den fazla öğretmen yönetici,12 İlköğretim müfettişinin yüksek lisans, 7 Doktora yapan
öğretmenin bulunması.)
4- Milli Eğitim Müdürlüğünün değişime ve yenileşmeye yönelik çalışması.
5-Bilgi birikimine sahip çok sayıda yönetici, öğretmen ve müfettişlerimizin bulunması
6-Okul türleri açısından zengin olması(Bilim sanat merkezi, özel eğitim okulları, mesleki
okullar, özel öğretim kurumları vb.)
7-Bakanlığımızın eğitimde AR-GE çalışmalarında kullandığı okulların (MLO) ilimizde
bulunması
8-Öğrenci potansiyeli
9-Milli Eğitim Müdürlüğü'ne bağlı kurumların ve birimlerin proje üretmeye yönelik
çalışmaları.
10- Bakanlığın Avrupa Birliği Eğitim Programları Projelerinde ülke genelinde en çok proje
üreten ve kabul gören iller arasında olması.
11-Milli Eğitim Müdürlüğünün ve bağlı kurumların bilişim teknolojisine sahip olması.
12-Ulusal eğitime destek kampanyasının artması ve başarı ile devam etmesi.
13-Mesleki ve teknik okulların, atölye ve laboratuarlarının yeterli donatıma sahip olması
14-Genel lise ve mesleki teknik liseleri bir bütün olarak yeni bir yapıya kavuşturmayı
amaçlayan MEGEP projesinin uygulandığı 30 ilden birisi olması
166
2.6.10.2 ZAYIF YÖNLER
1-Fiziki şartların güncel ihtiyaçlara uygun olarak geliştirilememesi (Normal eğitime
geçilememesi ve sınıf mevcutlarının 30 standardına kavuşturulamaması)
2-İl Milli Eğitim Müdürlüğünün binasının ihtiyaca cevap vermemesi
3-Üst yönetimde, kurumu oluşturan birim amirlerinin sık değişimi
4- Sık olarak mevzuatta gerçekleşen değişimler
5-Performansa dayalı bir değerlendirme eksikliği ve yeterli bir yaptırımın olmaması
6-Kurum personelinin yeterince kendini güncelleştirecek çalışma yapmaması, il ve ilçeler
düzeyinde meslek içi eğitimin yetersizliği
7-Eğitim konusuna, öğretim kadar önem verilmemesi, özellikle bütün beklentilerin öğretim
üzerine odaklanması, sosyal faaliyetlere gerekli kadar yer verilmemesi
8-Mazeret grubundan atanan personelin, (merkez dışında görev yapanların) mazeretleri
nedeni ile mahallinde ikamet etmemeleri
9-Kurum ve bağlı okul/kurumlar arasındaki iletişim (yazılı ve sözlü) yetersizliği ve hantallığı
10- İletişim kanallarının çift yönlü açık olmayışı
11- Bazı Kurum yöneticilerinin vekil olması ve öğretmenlik eğitimi almayan kişilerin ücretlivekil öğretmen olarak çalıştırılması
12-Milli Eğitim Müdürlükleri bütçesinin, İl Özel İdaresinin inisiyatifine bırakılması
13- Hizmet içi eğitimlerin amacına uygun yapılmaması, uygulamaların denetlenmemesi
14- Okullarda öğrenci sayılarının dengesizliği,
15- Değişen öğretim programlarının eğitimcilere yeterince anlatılamaması, çalışanlarca
anlaşılmaması.
16-TKY ile ilgili istenen çalışmaların yeterli seviyeye getirilememesi
17- Kurumların girişlerinde danışma birimlerinin kurulmamış olması veya işler hale
getirilememesi
18- Denetim ve teftiş hizmetlerinin rehberlik ağırlıklı olmaması
19- Eğitim çalışanlarının önemli bir kısmının akademik çalışmalar yapmaması, kendilerini
yenilememesi
20- Eğitim konusunda medyanın etkin kullanılamaması
167
21-Performans değerlendirmesinin yapılmaması
22- Özel Öğretim kurumlarında kaçak, izinsiz öğretmen çalıştırılması
23- Etüt ve Kurs merkezlerinin yasal amaçları doğrultusunda çalıştırılmaması
24- Mesleki Teknik eğitimde kullanılan araç ve gereçlerin günümüz teknolojisine uygun
olarak yenileyememek
25- İlimizin ÖSS ve OKS de istenen başarı düzeyine olmaması
26-İlimizde, Fen ve Anadolu Liselerinin yeterli sayıda olmaması
27- Okullardaki, rehberlik hizmetlerinin ‚Gelişimsel Rehberlik‛ anlayışına uygun her
öğrenciye yönelik bir hizmet değil, sorunlu öğrencilere yönelik yapılması
28- Zorunlu olmaması dolayısı ile okul öncesi eğitime yeterince önem verilmemesi
29- Okul Öncesi binalarının yetersizliği, çocukların ihtiyacına uygun yapılmaması
30- Okullarca gerçekleştirilen sosyal faaliyetlere kurum tarafından yeterince destek
verilmemesi
31- Kurum personelinin performans değerlendirmesinde bilimsel ölçütlere yer verilmemesi
32- Kurumca, uzun süre aynı yerde görev yapan okul müdürlerinin ve diğer okul
yöneticilerinin görev yerlerinin değiştirilmemesi.
33-Okul/kurum yönetimlerinde, normlar değil değerlerin baz alınması
34-İlköğretim sonundaki yöneltme çalışmalarının bağlayıcılığının bulunmaması
35-Mezunların üst öğretim kurumlarda ve iş hayatında izlenememesi
2.6.10.3 FIRSATLAR
1- İl genelinde, velilerin eğitime olumlu yaklaşımı ve duyarlılığı
2-İlimizde, bünyesinde Eğitim Fakültesinin de bulunduğu üniversitenin fiziksel yapısı ve
eğitim düzeyi ile iyi durumda olması, mesleki eğitime yönelik yüksek okul ve bölümlerin
bulunması
3-İkinci Ordu Komutanlığının bulunması (eğitime destek vermesi)
5-İl dışındaki hayırsever ve imkân sahibi işadamı hemşerilerin bulunması
6-Sanayi açısından çevre illere göre gelişmiş olması
168
7-Geçmiş yıllarda yetişmiş, bürokrat, devlet adamı vb. her alanda yetişmiş insan
potansiyeline sahip olması
8-Doğu ve batı arasında ulaşım noktasında bulunması (Havayolu-Karayolu-DemiryoluFeribot)
9-İlimiz Mülki Amirlerinin eğitime önem vermeleri
10-Eğitim ile ilgili çeşitli kampanyaların olması, AB ve Dünya Bankası desteklediği eğitim
projeleri
11-Malatya’da iklim koşullarının güzelliği ve ulaşım kolaylığı.
12-Eğitimle ilgilenen sivil toplum örgütlerinin çokluğu ve duyarlılığı
13-Yerel basının ve televizyonların eğitime desteği ve duyarlılığı
14-Genel bütçeden Milli Eğitime ayrılan payın her yıl artıyor olması
15-Çeşitli Bakanlıklarda Malatyalı üst düzey yöneticilerin fazla olması.
16-Okul yapımına uygun, ilimizde yeterince hazine arazilerinin bulunması
17-Müfredat Programlarının günün ihtiyaçlarına uygun hale getirme çalışmaları
18-İlimizde birden fazla organize sanayi bölgesinin bulunması, uygulama amaçlı mesleki
eğitime destek vermeleri
19-İlimizin doğalgaza kavuşacak olması (bu alanda istihdam ihtiyacına dayalı yeni eğitim
programları nedeni ile meslek liselerinin önemi artacak ve okul/kurumların ısınma
sorunlarına çözüm getirmesi)
2.6.10.4 TEHDİTLER
1-İlimize dışarıdan yoğun göç alması ve il içi nüfus sirkülasyonunun yaşanması
2-Sık mevzuat değişikliği ve bunun yeterince anlaşılamamasından kaynaklanan aksaklıklar
ve yaşanan karmaşa
3-Öğretmenlerin özlük haklarındaki yetersizlikler
4-Velilerin sınav kaygıları nedeni ile eğitim değeri olmayan salt sınav merkezli yersiz
beklentileri
5-Okullarımızda sosyal-kültürel faaliyetlere yeterince yer verilememesi nedeni ile
öğrencilerin okul dışında kontrolsüz oluşumlara yönelmesi
6- Yetersiz istihdam ve müdürlük ve bağlı okul/kurumlardaki destek personel yetersizliği
169
7- Medyanın eğitim/öğretim ve öğrenciler üzerindeki olumsuz etkileri
8- İlimizin jeolojik konumu ve binaların depreme dayanıklılıklarının belirlenmemiş olması
9- Dış çevreden Milli Eğitime bağlı kurumlara yönelen şiddete dayalı oluşumlar ve zararlı
alışkanlıklar
10- Belediyeler tarafından imar planında yeterli okul alanlarının ayrılmaması
11-İşadamlarının ucuz olması dolayısı ile vasıfsız işgücüne yönelmeleri nedeni ile mesleki
eğitime yönelmeyi olumsuz etkilemesi
12-Yöneticiler ve toplum nezrinde, eğitim sorunlarının çözümü konusunda, eğitimcilerin
görüşlerine ikinci planda yer verilmesi
13-Velilerin, sahip olduğu ön yargılar nedeni ile çocuklarının gerçek yetenek ve
potansiyellerini dikkate almadan yönlendirmeleri, meslek liselerinin boş kalması, genel
liselere yığılmaların olması
14-ÖSS sınav sisteminde sadece akademik başarının ölçülmesi, meslek lisesi mezunlarına
farklı katsayı uygulanması ( Kynk–6 )
2.6.11 PROBLEMATİK SEVİYE İÇİN ÖRNEK KONULAR
Malatya’da Mevcut İşgücüne Dayalı Mesleki Eğitim Kompleksi
Malatya’nın Eğitim Orta Merkezi Haline Getirilmesi
2.6.12 SONUÇ
Eğitimin en genel ifadesi ile başlanarak, dünya üzerinde en etkin akım ve gelişmeler ile
Türkiye’deki eğitimin genel durumu en özet hali ile ele aldığımız bu çalışmanın asıl hedefi;
Malatya ve bölgesine yönelik eğitim potansiyeli hakkında bilgi edinmek ve EMA bölgesine
yönelik eğitim planlamasının diğer aşamaları için gerekli verileri, fikirleri ve daha önceden
yapılmış çalışmaları edinmektir.
Araştırma süresi boyunca elde edilenlere bakılırsa Malatya eğitim potansiyeli çevre illere
göre iyi bir durumda. Fakat yüzyıllarca savaş ve sınır bölgesi olmasına rağmen çevresine
göre çok daha iyi bir bölge olan EMA Bölgesi, bu gün Türkiye Cumhuriyeti sınırları
içerisinde neden daha iyi bir yerde değil? Neden ulaşmak istediğimiz rakamlara, seviyelere
sahip değil? <
Bu sorulara bakıp çok da konuşmaya, düşünmeye gerek yok. Oturduğumuz yerden
konuşmanın da kimseye faydası yok. Yapmamız gereken; kalkınmanın, gelişimin ancak
eğitimle
mümkün
olacağı
bilinciyle,
planlı
yapabileceğimizin en iyisini yapmak.
170
ve
programlı
bir
şekilde
hareketle,
Başka çıkar yolumuz var mı<
171
2.6.13 KAYNAKLAR
( Kynk–1 ) : ÖZYAKIŞIR,DENİZ , ‚BİLGİ TOPLUMU‛ (İktisatYüksek
Lisans
Öğrencisi
Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı)
( Kynk–2 )
: KİPRİTÇİOĞLU, A., İktisadi Büyümenin yeni
Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri,
A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi Cilt: 53; No: 1-4. 1998.
( Kynk–3 ) : KARAGÜL, Mehmet, "Beşeri Sermayenin Ekonomik
Büyümeyle İlişkisi ve Etkin Kullanımı" Akdeniz Üniv.I.I.B.F. Dergisi
(5) 2003
( Kynk–4 )
: BARRO, R. J., Human Capital and Growth in CrossCountry Regression, Harvard University, 1998.
( Kynk–5 )
: ERKAN, Hüsnü, Bilgi Toplumu ve Ekonomik
Gelişme, Türkiye İş bankası Kültür Yayınları, 4.Baskı, Eylül 1998
( Kynk–6 )
: (Malatya ile ilgili veriler Malatya Milli Eğitim
Müdürlüğü resmi sitesinden alınmıştır.) ‚ http:// Malatya.meb.gov.tr
‛
2.6.14 EK TABLOLAR
82. 2005-2006 MALATYA İL GENELİ OKUL ÖNCESİ; OKUL, DERSLİK,ŞUBE
ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ DURUMU
İLÇESİ
Okul sayısı Derslik
sayısı
GENEL
Şube
Öğretme Usta
sayısı n sayısı
Öğrenci sayısı
Öğretici
Erkek
Kız
Toplam
198
290
299
170
172
2762
2502
5264
MERKEZ
77
164
174
133
78
1812
1583
3395
AKÇADAĞ
18
18
18
3
15
121
130
251
ARAPGİR
5
6
6
4
3
46
45
91
ARGUVAN
2
2
2
1
1
17
9
26
BATTALGAZİ
6
6
6
0
0
57
39
96
DARENDE
15
15
15
3
13
132
114
246
DOĞANŞEHİR
21
22
22
7
16
153
173
326
DOĞANYOL
5
5
5
0
5
36
29
65
TOPLAM
172
İLÇESİ
Okul sayısı Derslik
Şube
sayısı
Öğretme Usta
sayısı n sayısı
Öğrenci sayısı
Öğretici
Erkek
Kız
Toplam
HEKİMHAN
6
6
7
6
5
46
57
103
KALE
4
4
4
1
3
28
21
49
KULUNCAK
3
3
3
1
1
23
27
50
PÜTÜRGE
6
7
7
4
4
34
43
77
YAZIHAN
11
11
11
1
10
82
67
149
83.2005–2006 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İLÇELERE GÖRE İLKÖĞRETİM OKULLARI,
73835
341
1279
1620
497
2736
323
3
30
50
46
21
23
23
2461
AKÇADAĞ
57
6
63
3510
1171
4681
223
50
273
189
59
248
16
23
17
19
20
19
156
ARAPGİR
14
3
17
252
1074
1326
27
50
77
6
53
59
9
21
17
42
20
22
44
ARGUVAN
9
1
10
580
387
967
43
16
59
33
19
52
13
24
16
18
20
19
32
BATTALGAZİ
19
10
29
2099
3279
5378
92
88
180
115
151
266
23
37
30
18
22
20
179
DARENDE
49
5
54
3793
1759
5552
214
85
299
149
98
247
18
21
19
25
18
22
185
DOĞANŞEHİR
35
5
40
4443
1685
6128
187
76
263
166
88
254
24
22
23
27
19
24
204
DOĞANYOL
10
2
12
421
275
696
27
12
39
17
10
27
16
23
18
25
28
26
23
HEKİMHAN
35
4
39
1278
1679
2957
103
46
149
65
70
135
12
37
20
20
24
22
99
KALE
17
1
18
557
319
876
45
11
56
35
15
50
12
29
16
16
21
18
29
KULUNCAK
19
1
20
975
432
1407
62
16
78
34
19
53
16
27
18
29
23
27
47
PÜTÜRGE
98
3
101
3418
932
4350
171
37
208
89
42
131
20
25
21
38
22
33
145
KÖY
Derslik İhtiyacı
TOPLAM
63628
ŞEHİR
ŞEHİR
10207
KÖY
KÖY
163
KÖY
TOPLAM
TOPLAM
76
ŞEHİR
ŞEHİR
87
173
TOPLAM
KÖY
MERKEZ
İLÇE ADI
ŞEHİR
TOPLAM
ÖĞRETMEN SAYISI
ŞEHİR
DERSLİK SAYISI
ÖĞRETMEN
BAŞINADÜŞEN
ÖĞRENCİ SAYISI
KÖY
ÖĞRENCİ SAYISI
TOPLAM
OKUL SAYISI
DERSLİK
BAŞINADÜŞEN
ÖĞRENCİ SAYISI
Olması Gereken Derslik Sayısı
ÖĞRENCİ, DERSLİK VE DERSLİK BAŞINA DÜŞEN ÖĞRENCİ SAYILARI
841
Derslik İhtiyacı
Olması Gereken Derslik Sayısı
1772
499
2271
99
18
117
94
23
117
18
28
19
19
22
19
76
YEŞİLYURT
27
3
30
4142
1048
5190
203
37
240
260
56
316
20
28
22
16
19
16
173
İL TOPLAMI
50
4
121
625
37447
78167
1E+05
1837
1821
3658
1749
3439
518
8
20
43
32
21
23
22
3854
KÖY
KÖY
TOPLAM
ŞEHİR
29
ŞEHİR
KÖY
TOPLAM
TOPLAM
1
ŞEHİR
ŞEHİR
TOPLAM
KÖY
28
ŞEHİR
YAZIHAN
İLÇE ADI
KÖY
TOPLAM
ÖĞRETMEN SAYISI
KÖY
DERSLİK SAYISI
TOPLAM
ÖĞRENCİ SAYISI
ÖĞRETMEN
BAŞINADÜŞEN
ÖĞRENCİ SAYISI
ŞEHİR
OKUL SAYISI
DERSLİK
BAŞINADÜŞEN
ÖĞRENCİ SAYISI
84. YATILI İLKÖĞRETİM BÖLGE OKULLARI İLE PANSİYONLU İLKÖĞRETİM
OKULLARININ ÖĞRENCİ SAYILARI
( 1 Ekim 2005 Tarihi İtibariyle )
SIRA OKULUN BULUNDUGU
OKULUN ADI TELEFON
NO
NO
PANSİYON
DERSLİK YATILI ÖĞRENCİ GÜNDÜZLÜ
TOPLAM
KAPASİTESİ
SAYISI
ÖĞRENCİ SAYISI
SAYISI
ÖĞRENCİ
SAYISI
İL
1
180757
İLÇE
YİBO
T
E
K
4171024
400
280
120
İMKB 8113854
400
240
7781066
200
BATTALGAZİ BATTALGAZİ 8413909
AKÇADAĞ
AKÇADAĞ
E
K
T
E
K
T
E
K
T
12
147
77
224
13
33
46
160
110
270
160
25
192
163
355
33
49
82
225
212
437
100
100
9
77
76
153
16
7
23
93
83
176
570
380
190
15
339
167
506
62
46
108 401
213
614
400
240
160
17
198
149
347
1
0
1
199
149
348
5612898
510
330
180
15
273
220
493
1
3
4
274
223
497
5644508
200
132
68
10
107
69
176
153 177
330 260
246
506
2680
1702
978
103
1333
921
2254
279 315
594 1612
1236
2848
Y.İ.B.O
2
865426
YİBO
ARAPGİR
75.YIL
Y.İ.B.O
3
266449
YİBO
ARGUVAN
TATKINIK
Y.İ.B.O
4
180184
YİBO
Y.İ.B.O
5
847480
YİBO
HEKİMHAN
75.YIL
İMKB 7133639
Y.İ.B.O
6
181738
YİBO
PÜTÜRGE
PÜTÜRGE
Y.İ.B.O
7
865774
PİO
PÜTÜRGE
TEPEHAN
P.İ.O
GENEL TOPLAM
85. PANSİYONLU ORTA ÖĞRETİM KURUMLARI ÖĞRENCİ SAYILARI
( 1 Ekim 2005 Tarihi İtibariyle )
174
841
SIRA OKULUN BULUNDUGU
OKULUN ADI TELEFON
NO
NO
PANSİYON
DERSLİK YATILI ÖĞRENCİ GÜNDÜZLÜ
TOPLAM
KAPASİTESİ
SAYISI
ÖĞRENCİ SAYISI
SAYISI
ÖĞRENCİ
SAYISI
İL
1
180828
İLÇE
ETÖG
AKÇADAĞ
AKÇADAĞ
T
E
K
E
4171333
192
192
11
4171033
315
315
8113022
200
7712013
K
T
E
K
T
E
K
T
175
175
23
5
28
215
5
220
25
240
240
0
61
61
267
61
328
200
5
110
110
0
0
0
134
0
134
87
87
16
87
87
65
90
155 152
90
242
249
249
21
229
229
0
0
0
0
236
17
153
200
81
32
113 241
82
323
CPL
2
346373
ÖYGM AKÇADAĞ
AND.ÖĞRET
MEN LİSESİ
3
180924
ETÖG
ARAPGİR
ENDÜSTRİ
MESLEK
LİSESİ
4
354473
ETÖG
ARGUVAN
ARGUVAN
CPL
5
269478
DÖGM BATTALGAZİ İMAM-HATİP 8412847
236
LİSESİ
6
905062
ETÖG
DARENDE
6151525
210
160
7
181488
DÖGM DOĞANŞEHİ İMAM-HATİP 5171019
100
100
16
19
19
0
6
6
27
6
33
5171303
144
144
15
116
116
25
34
59
169
34
203
7131013
144
144
13
116
116
84
201
285 228
201
429
İMAM-HATİP 7131118
120
120
12
94
94
0
28
28
28
105
6812240
94
94
10
94
94
54
90
144 148
90
238
2382227
70
34
8
34
60
41
35
71
146
150
150
38
150
150
178 516
694 328
516
844
3614769
120
80
40
11
67
40
107
0
0
40
107
3111397
209
116
93
24
116
93
209
282 236
518 398
329
727
2380151
186
136
50
16
92
20
112
100 77
177 236
127
363
3263752
100
100
27
80
80
109 853
194 1190
853
2043
0
3
12
92
R
8
905074
KTÖG
METEM
50
47
LİSESİ
DOĞANŞEHİ METEM
R
9
181606
OÖGM HEKİMHAN
HEKİMHAN
LİSESİ
10
181667
DÖGM HEKİMHAN
77
LİSESİ
11
234370
OÖGM KULUNCAK
KULUNCAK
LİSESİ
12
868288
OÖGM MERKEZ
AND.GÜZEL
36
26
75
SANATLAR
LİS.
13
180434
DÖGM MERKEZ
İMAM-HATİP 3212723
LİSESİ
14
180471
MERKEZ
İŞİTME
0
67
ENG.İ.Ö.O
15
180351
OÖGM MERKEZ
MALATYA
ANADOLU
LİSESİ
16
180363
OÖGM MERKEZ
MALATYA
FEN LİSESİ
17
180280
OÖGM MERKEZ
MALATYA
LİSESİ
18
962310
OÖGM MERKEZ
MALATYA
3112323
88
SPOR LİSESİ
175
64
24
4
77
11
88
16
0
16
80
( 1 Ekim 2005 Tarihi İtibariyle )
SIRA OKULUN BULUNDUGU
OKULUN ADI TELEFON
NO
NO
PANSİYON
DERSLİK YATILI ÖĞRENCİ GÜNDÜZLÜ
TOPLAM
KAPASİTESİ
SAYISI
ÖĞRENCİ SAYISI
SAYISI
ÖĞRENCİ
SAYISI
İL
19
180196
İLÇE
OÖGM MERKEZ
SÜMER LİSESİ 2128018
T
E
K
97
97
E
21
K
97
T
E
K
97
955 663
T
E
161 1052
K
T
663
1715
8
20
181775
ETÖG
PÜTÜRGE
ENDÜSTRİ
5612223
200
200
8
104
104
0
0
0
106
0
106
60
60
24
47
47
3
6
9
63
6
69
240
240
9
219
219
38
0
38
278
0
278
3375
3082
351
2516
2383
299 2927
584 5767
3214
8634
4
5
MESLEK
LİSESİ
21
181895
DÖGM YEŞİLYURT
İMAM-HATİP 4813280
LİSESİ
22
907107
ETÖG
YEŞİLYURT
METEM
4812120
GENEL TOPLAM
293
237
86. HALK EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜKLERİNCE AÇILAN KURSLAR VE KURSİYER SAYISI
Kurs Türü
Sosyal
Kurs Sayısı
Başlayan
Bitiren
E
K
T
E
K
T
ve 350
4284
3797
8081
4284
3797
8081
490
3627
4104
7731
3627
4104
7731
285
1814
2099
210
1614
1824
150
94
244
132
83
215
211
435
1908
2343
342
1697
2039
840
7911
7901
15812
7911
7901
15812
Kültürel
Kurslar
Mesleki
Kurslar
I.
Kademe 192
OkumaYazma
Kursu
II.
Kademe 19
Kurslari
(Ilkokul
Denkligi)
Okuma
Yazma
Kursları
Toplam
176
2.7 EĞİTİM ATÖYESİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM ALAN RAPORU
Ferhat HAN tarafından hazırlanan raporda eğitim kurumlarında bilgisayar destekli eğitim
çalışmalarının bulunduğu seviye ve bilişim eğitimine değinilmekte, eğitime yapılacak yatırımlara ışık
tutulmaya çalışılmaktadır.
2.7.1
ARAŞTIRMA HEDEFİ
Malatya
ve
çevresinin
eğitim
sisteminin
gelişen
teknoloji
ile
birlikte
yeniden
yapılandırılmasında bilgisayarların rolünün, bilişim eğitimi ve bilgisayar destekli eğitimin
incelenmesi.
2.7.2
GİRİŞ
Eğitim ve teknoloji, bireylerin yaşamlarını ulusların arasındaki siyasal-ekonomik-kültürel
ilişkileri ve toplumların sosyal refah düzeylerini belirlemede en önemli faktörler arasındadır.
Özellikle teknolojide yaşanan değişim ve gelişmeler eğitim, bağlı olarak da toplumu
etkilemektedir. Bu nedenle teknoloji ve eğitim birbirleriyle ilintili kavramlardır.
Teknolojide yaşanan herhangi bir gelişme eğitimi şu yönlerden etkilemektedir:
Teknolojik ortamda yaşayacak bireylere gerekli genel yetenekleri kazandırma,
Teknolojik ortamın gerektirdiği niteliklere sahip insan gücünü yetiştirme,
Teknolojik olanaklardan yararlanma.
Eğitim ve öğretimde teknoloji kullanma nedenlerini ise şu şekilde sıralayabiliriz.
Eğitim ve öğretime erişimi artırmak,
Öğrenimin kalitesini yükseltmek,
Eğitim maliyetlerini azaltmak,
Eğitimde maliyet etkinliği sağlamak,
Teknolojik değişim zorunluluğuna karşılık vermek,
Öğrencilere çalışma ve özel hayatlarında ihtiyaç duyacakları becerileri teknoloji ile sağlamak.
Eğitim kalitesinin bu hizmeti yerine getirilmesi sırasında kullanılan girdilerce belirlendiği
söylenebilir. Bu girdiler öğretim elemanları, yöneticiler, hizmetliler, eğitim araç ve gereçleri,
öğretim programları ve öğrencilerdir. Eğitim kalitesinin en iyi göstergesi, eğitim sürecinden
geçirilen öğrencilerin nitelik ve nicelikleridir.
177
2.7.3
EĞİTİMDEKİ TEKNOLOJİ
Eğitim teknolojisinin çağdaş gelişim boyutlarını oluşturan temel olgular: bilimsel, sosyal,
ekonomik, kültürel ve teknolojik boyutları içermektedir. Teknolojik boyut kapsamlı, işlevsel,
kültürel boyutu olan bir disiplindir. Bu disiplin eğitimde teknolojik ürünlerden yararlanmayı
sağlamaktadır. Bu yeni teknolojik boyutların tümünün incelenmesi gerekir. Örneğin;
Televizyonla öğretim,
Bilgisayarla öğretim,
Programlı öğretim,
Modüler öğretim,
Ünite kredi sistemi ve diğerleri
Bu yazılanlardan bilgisayarla öğretim bilişim toplumu sürecinde eğitim teknolojilerinin
temel yapısını oluşturmaktadır.
Çağdaş eğitim anlayışının, ‚eğitim‛ , ‚yönetim ve denetim‛ olmak üzere iki temel boyutu
vardır. Yöneticiler gerekli eğitim araç ve gereçlerini temin ederek, öğretmen-öğrenci-veli
arasındaki işbirliği düzeyinin artırılmasına ortam hazırlayarak, eğitim sürecini denetim
altında tutarak sunulan eğitim hizmetinin kalitesini yükseltme imkanına sahiptirler.
Eğitim kalitesinin artırılmasında etkili olan bir diğer unsur da araç ve gereçlerdir. Eğitim
hizmetinin sunumunda kullanılan araçların çağın teknolojisine uygun olmaları ve tüm
öğrencilerin bu araçlardan eşit şekilde yararlandırılması gerekir. İletişim sağlama, motive
etme, davranış geliştirme ve öğrenci seviyesine uygunluk özelliklerine sahip olmalarına
bağlıdır.
Eğitimin önemi; demografik yapılanmalar göz önüne alındığında, ihtiyaçlar ortaya
konulduğunda, vizyon belirlendiğinde, eşitlik ilkesi öne çıkarıldığında daha da fazla
artmaktadır. Okulların gösterdikleri çabalara rağmen, günümüz eğitim sistemlerinin çağın
değişim ve gelişmelerine uymada, ihtiyaçları karşılamada yetersiz kaldıkları çok açıktır.
Eğitim modelleri öğrenme kültürü geliştirmekten çok okul ve öğretmen hakimiyeti üzerine
yoğunlaşmıştır. Oysa ki okul kavramının dar bir biçimde belirlenmiş çerçevesi öğrenmenin
daha geniş bir anlamda desteklenmesi fikrine izin vermemektedir. Bu durum eğitim
sistemlerine yeni uygulamaların katılmasını zorunlu kılmaktadır. Bilgisayarlı eğitim de
geleneksel eğitimden sonra en yaygın olan eğitim uygulaması olarak sisteme yerleşecektir.
İlköğretim süreci; bireylerin zihinsel, duyuşsal ve bedensel yönlerden gelişmelerine hizmet
eden en önemli örgün eğitim basamağı olarak nitelenebilir.
178
İlköğretim programındaki derslerin öğrencilere sunulmasında, teknoloji ürünlerinden
yararlanılması büyük önem taşımaktadır. Çünkü, öğrenilenlerin %83'ü görme, %11'i işitme,
%3.5'i koklama, %1.5'i dokunma, %1.0'i de tatma yaşantılarıyla öğrenilmektedir. Ayrıca, bir
öğretme etkinliği ne kadar çok duyu organına yönelik olarak gerçekleştirilirse öğrenme daha
kalıcı ve izli olmakta, unutma da o kadar geç olmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki
Texas Üniversitesinde Philips tarafından yapılan araştırma sonuçlarına göre insanlar;
okuduklarının %10'nunu, görüp işittiklerinin %50'sini,işittiklerinin %20'sini, söylediklerinin
%70'ini, gördüklerinin %30'unu, yapıp söylediklerinin %90'ını hatırlamaktadırlar. Zaman
faktörü sabit tutularak elde edilen bu oranlar, sınıf içinde çok ortamlı öğretme durumunun
düzenlenmesi gerektiğini göstermektedir.
Sosyal temele göre; okullar öğrencileri toplum içinde geliştirmekte olduğuna göre
bilgisayarın toplum için önemi göz önünde bulundurulduğunda okullarda öğrencilere
bilgisayar bilgisinin verilmesi önemlidir. Bilgisayar bulunduran okullarda öğretmenler,
veliler ve öğrenciler değişikliğe daha açık olmaktadırlar. Bilgisayarlar öğrencileri
ezberlemekten kurtarmakta, yüklerini hafifletmekte ve azaltmaktadır. Bunun yerine çocuklar
daha fazla bilgiyi ele almakta ve problem çözmeye daha istekli görünmektedirler.
Öğrencileri birbirleri ile rekabet etmek yerine, yardımlaşmaya yöneltmektedir. Bilgisayar,
öğretmen merkezli öğretmenden önce öğrenci merkezli eğitime geçişi sağlamaktadır.
21. asır bilgi çağı olacaktır. Gelişen iletişim teknolojileri sayesinde küresel iletişim ağları
kurulmuştur. Teknolojik gelişmeden eğitim sisteminin yapısı, öğrenme – öğretme ortamları,
uygulanan faaliyetler de etkilenmektedir. Sunulan eğitim hizmetlerinde teknolojiyi
kullanmak her ülkenin ana hedefi olmuştur. Bunun sonucu olarak radyo, TV, bilgisayar,
uydu v.b. iletişim araçları öğrenme–öğretme ortamlarında kullanılmaktadır ve gelişmelere
uygun olarak kullanılmaya devam edilecektir. Çağdaş teknolojiyi kullanan okullar daha
kaliteli hizmet vermekte ve başarılı olmaktadır.
2.7.4
TEKNOLOJİ VE ÇOCUK GELİŞİMİ
Bilgisayar destekli eğitimde(BDE) programların hangi amaçlara yönelik kullanılacağının
saptanması ve amaca uygun eğitim programlarının seçilmesi gerekmektedir. Eğitim
programları çocuğun gelişimine uygun, geleneksel eğitim programlarına kaynaştırılacak
şekilde olmalıdır. Uygun düzenlenmiş BDE programları ile çocuklar bireysel öğrenme
yapabilecekler, kendi hız ve bilgi düzeylerine göre ilerleme kaydedebileceklerdir.
Walker(1983) BDE konusunda olumlu olabilecek yedi kriter olduğunu ileri sürmektedir.
Bunlar arasında bilgisayar destekli eğitimin daha fazla aktif öğrenmeye olanak sağlaması;
daha az zihnen sıkıcı iş yapılması; duygusal ve algısal modellerin çeşitlenmesine fırsat
sağlanması; öğrenmenin daha fazla bireyselleştirilmesi sayılmaktadır.
Tartışılan konulardan biri çocukların bilgisayarla ne zaman tanışmaları gerektiğidir. Okul
öncesi dönem çocukların çok meraklı oldukları ve her şeyi öğrenme hevesinde oldukları bir
179
dönem olduğu için uygun olabilir. Bu konudaki tek sorun çocukların henüz okuma yazma
bilmedikleri için bilgisayar kullanımında zorluk çekebilecekleri ve belki de yeni bir yazılıma
ihtiyaç duyulacağıdır. Bu arada bilgisayar amaç değil eğitimde araç olmalıdır. Aksi takdirde
çocuğun gelişimine zarar verebileceği de düşünülmelidir. Bir eğitimcinin ya da eğitim
ortamının yerini tutamayacağı da unutulmamalıdır. Bu arada çocukların bilgisayar başında
ne kadar süre geçirmesi gerektiği, bağımlılık yapıp yapmayacağı, bilgisayar ekranı zararlı
olabilir mi tartışmaları da göz önünde bulundurulmalıdır.
Dünyanın birçok ülkesinde bilgisayar laboratuar okullarının oluşturulması bu umut verici
gelişmelerin miladı olarak kabul edilebilir. Bu durum eğitim sistemine yeni bir boyut ve yeni
bir heyecan getirmiştir. Buraya kadar her şey yolunda gidiyor gibi gözükmekle birlikte yeni
bir uzmanlık alanına ihtiyacın doğması ve bunun hemen karşılanamaması bu gelişmeleri
sekteye uğratacak en önemli engeldir. Eğitimi verecek ve uygulayacak kişilerin bulunmayışı
ve yetiştirilmesi sıkıntısı da çözümlenmesi gerekmektedir.
Bilgisayar, çocuklarda özgüveni sağlar; çocuklar okullarda bu araçları kullanmaya daha çok
ilgi gösterirler. Bilgisayar, öğrenme için güvenli bir ortam yaratır; çünkü bağımsız olan
öğrenmenin ilk adımını atmadaki hata yapma korkusu, bir çok öğrenciyi tereddüde sevk
eder. Bilgisayar, problem çözmek için öğrenciye, diğer kişilerin yardımına ihtiyaç
hissetmeksizin güvenli bir eğitim ortamı yaratır, hızlı ve aydınlatıcı yankı verir. Bilgisayar,
değerlendirme sonuçlarını vermede bütün araç, gereç ve yöntemlerden daha hızlıdır,
öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını karşılar; kalabalık sınıflarda bilgisayar, bir bakıma
öğretmenin eksiğini tamamlamaktadır. Bilgisayar öğrencilerin değişik yeteneklerine göre
uygun bir öğrenme ortamı yaratmakta, onların değişik ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir.
Bilgisayar, öğrenmeden zevk alamayan, devamsız, davranışlarında çözülme bulunan
öğrencilere de yardım elini uzatır, motivasyonu düşük veya ilgisi az, heyecanlı ve utangaç
öğrencilerin motivasyonunu da yükseltmektedir. Bilgisayarda yazılan yazılarda kolayca
değişiklikler yapılabilir. Bilgisayar kullanımı, başarılı bir yazı üretiminde ve gramerin
temellerini öğrenmede öğrencilerin motivasyonunu yükseltir ve yeni becerileri kazandırır.
Çok zengin bilgi kaynaklarına direkt olarak ulaştırır. Bilgisayar, öğrencilerin küçük gruplar
halinde de, etkili bir şekilde çalışmalarına imkan verir.
2.7.5
EĞİTİM KURUMLARINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRENİM
Eğitim öğretim kurumları olarak okullar ve bu okulların temeli olan ilköğretim okulları bu
bağlamda üzerlerine düşen görevi yerine getirmekle sorumludurlar. Bunun için bu kurumlar
ilkönce kendi içlerinde anlayış, yapı, öğrenci yetiştirme, eğitim ve öğretim, teknoloji vb.
konularda muasır medeniyetler seviyesini yakalamak ve hatta aşmak zorunda olup
çocuklarımızı geleceğe hazırlayabilmelidirler.
Günlük yaşantımızın önemli bir parçası ve bir çok insan kurum ve kuruluş için olmazsa
olmaz hale gelen eğitimde de önemli ölçüde faydalanılmaya başlanan bilgisayar teknolojisi,
180
okullar için eğitimde önemli bir araç ve hatta amaç haline gelmiş olup önemi her geçen gün
daha da artmaktadır. İlköğretim okullarında bilgisayar laboratuarları oluşturulmuş ve
bilgisayar dersleri konularak öğrencilere bilgisayar kullanmayı öğretmek, bilgisayarlardan
derslerde eğitim aracı olarak faydalanmak amaçlanmıştır.
Bilgisayarlar eğitimin klasik sistemini ve yapısını değiştirip büyük bir devrim yapmışlardır.
Günümüzde bilgisayarlar eğitimin her alanında kullanılmaktadır.
Bu alanlar kısaca aşağıdaki gibidir:
Eğitim araştırmaları,
Eğitim-öğretim ortamlarını planlama ve tasarım faaliyetleri,
Okul yönetiminin işlerinde, Okul bütçelerinin organizasyonu,
Öğrenci işleri,
Okul bütçelerinin organizasyonu,
Eğitim-öğretim faaliyetleri,
Bilgisayar laboratuarları.
2.7.6
ÖĞRETMENLER AÇISINDAN BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM
Bilgisayar Temelli Öğretimde öğretmenler, bilgisayarı aşağıda belirtilen on bir ana
uygulamada kullanabilirler.
1. Bilgisayarlı test; öğrenciler, konular ile ilgili sınavlar alabilir ve anında
sonuçlarını öğrenebilirler.
2. Bilgisayarlı öğretim materyali; öğretmenler, bilgisayar temelli öğretim
materyalleri hazırlayıp öğretme ortamlarında kullanabilirler.
3. Kaydetme; öğrenciler, öğrenme faaliyetlerine yaptıkları her faaliyeti
kaydedebilirler.
4. Bilgisayarlı öğretim; öğrenciler bütün öğrenmelerini bilgisayarın karşısına
geçip yaparlar.
5. Bilgisayarlı öğrenme-öğretme faaliyetleri; öğretmenler, bütün öğrenmeöğretme
faaliyetlerini
bilgisayarlar
ile
gerçekleştirir.
Kendileri,
bu
ortamlarda etkili rol almaz sadece rehber konumunda bulunurlar.
6. Bilgisayarlı öğretim tasarımı; öğretmenler, öğrenme-öğretme ortamlarını
bilgisayar ile tasarlarlar.
7. Yazı yazma; öğrenciler, bütün yazı faaliyetlerini bilgisayarla yaparlar.
8. Grafik çizimi; öğrenciler, bütün grafik faaliyetlerini bilgisayarlar ile yapıp
onlara yüklerler.
181
9. Masa üstü işlemleri; öğretmenler bütün masa üstü işlemlerini bilgisayar ile
yaparlar.
10. Masa üstü sunum. Öğretmenler, bütün sunumlarını bilgisayarlar ile
yaparlar. Öğrenciler bilgisayara girip ders sunumlarını kendileri takip
ederler.
11. Multimedya yöntemi; öğretmenler, multimedya yöntemini, diğer bir ifade
ile ses, video ve resimlerin aynı anda kullanılması ile etkili öğrenme-öğretme
faaliyetlerini gerçekleştirirler.
2.7.7
BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN OLUMSUZ YÖNLERİ
Eğitim yazılımının kullanılabilmesi için mutlaka gerekli donanımın bulunması gerekir.
Sınıfların ya da okulların Bilgisayar Temelli Öğretim için gerekli donanıma erişimi bazen zor
ya da pahalı bir süreç olabilir. Yazılımların sürekli yenilenmesi ek bir maliyettir.
Eğer bilgisayarların kullanımı uygun planlanmamış ise öğrenciler arası sosyal ilişkiler
gelişmeyebilir. Öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğrenci ilişkisinin zayıf olması sosyal gelişmeyi
olumsuz yönde etkileyebilir. Özellikle ilköğretimde faydalanılabilecek bir öğretim yöntemi
olarak kullanılmasının sakıncaları, faydalarının önüne geçmektedir. İlköğretimde öğrenciler,
öğretmenleriyle karşılıklı iletişim içerisinde olmalı, öğrenci değerlendirme sadece sınava
dayalı olmamalı, öğrenci ile öğretmen arasında bireysel ilişkiler daha ön planda olmalıdır.
Bunun için ilköğretimde bilgisayar, bir eğitim aracı değil, eğitimde bir araç olarak
kullanılmalıdır. Bu durum diğer (orta ve yüksek öğrenim) için de geçerlidir fakat bu
düzeylerde belirli alanlarda ve özel durumlarda çok daha fazla yararlanılabilecek çok önemli
bir yöntemdir.
Özel donanım ve beceri gerektirmesi; her şeyden önce bir eğitim yazılımını kullanılabilmesi
için mutlaka gerekli donanımın bulunması gerekir.
2.7.8
BİLGİSAYAR YÖNETİMLİ ÖĞRENİM
Bilgisayarın değerlendirme, kayıtları saklama, kişisel dosyaların tutulması, çizelgelerin
hazırlanması gibi öğretimle doğrudan ilgili olmayan ancak öğretimi ilgilendiren faaliyetlerde
kullanılmasıdır. Bu işlerin yapılması için kullanılan paket programlara uygulama yazılımları
denilmektedir.
Aşağıda, uygulama yazılım türleri ve okullardaki kullanım alanları belirtilmiştir.
2.7.8.1 UYGULAMA YAZILIMLARI
2.7.8.1.1 Kelime İşlemciler
Kelime işlemciler, bir metnin bilgisayarda düzenlenmesi amacıyla kullanılabilecek bir dizi
fonksiyondan oluşan hazır programlardır. (WordStar, Word Perfect, Word..vb.) Kelime
182
işlemciler ölçme ve değerlendirme, rehberlik faaliyetleri, bilgisayar okur-yazarlığının
öğretimi ve okulun idari işlerinde gerekli metin düzenleme işlemlerinde kullanılabilir.
2.7.8.1.2 Veri Tabanı Paketleri
Veri tabanı paketleri, birbirinden bağımsız bir çok uygulamada ortaklaşa kullanılması
amacıyla, verilerin toplanmasını, güncelleştirilmesini sağlayan yazılımlardır. (DBase III,
Oracle, Access..vb.)
Veri tabanı paketleri, bilgisayar okur-yazarlığının öğretilmesi okul yönetimi, rehberlik
faaliyetleri, ölçme değerlendirme gibi konularda etkili olarak kullanılabilir.
2.7.8.1.3 Elektronik Tablolar
Elektronik tablolar verilerin karışıklığa yol açmayacak şekilde anahtar gösterge sayılarıyla
belirtildiği veri tablolarıdır. Elektronik tablolar, bilgisayar okuryazarlığının öğretiminde,
bilgisayarla düzenlenmiş öğretimde, ölçme ve değerlendirmede ve okul yönetiminde daha
çok sayısal işleme dayalı işlerde kullanılabilir.
2.7.8.1.4 Çoklu Ortam (Multimedia) Ansiklopedileri
Etkileşimli çoklu ortamlardaki gelişmeler artık eğitimde de kullanılmaya başlamıştır.
Çoklu ortamlar, bilgisayarı kullanarak yazı, ses, grafik, resim, animasyon (canlandırma),
müzik
ve video ortamlarının birleştirilip bir paket haline getirilmesidir.
Özellikle çok miktarda bilgiyi saklayabilen bu
ortamlar veri tarama amacı için de kullanılmaktadır.
Ayrıca öğrenmeyi kolaylaştırdığı, bireysel çalışma ortamı sağladığı, etkileşimin gerçek
görüntülerle ve ses ile desteklenmesi nedeni ile öğrenmenin kalıcılığının artması nedeniyle
dil öğretiminde yaygın bir şekilde kullanılmasına yol açmaktadır.
12 cm çapındaki compact disk(CD)'e 30 ciltlik bir ansiklopedi sığdırılmaktadır. Bu tür
ansiklopedilerde bir bilgiye erişmek için bir kaç hareketle 5-10 saniyede erişmek mümkün
olmaktadır. Bir CD içinde bulunan ansiklopedi hem yerden hem de zamandan kazanç
sağlamaktadır.
Ansiklopedi içindeki bulunan tüm konular, başlıklar halinde gözükmekte; bununla birlikte,
video görüntüsü, fotoğrafı, animasyonu, sesi, haritası olan konular alfabetik sırada
listelenebilmekte; bunlardan istenilen konu başlığı seçildikten sonra o konu kısa bir süre
sonra ekrana gelmektedir. İstenildiği zaman tüm konuların yazıcıdan çıktısını alabilirsiniz.
2.7.8.2 SINIFLARDA BİLGİSAYAR KULLANIMI
Olumlu yönleri
183
1- Her bir öğrenci için maksimum kullanım
2- Aynı programı aynı anda kullanma öğrenmenin iyi kontrolü
Olumsuzlukları
1- Sınıfa benzemeyen mekan
2- Yoğun makine atmosferi
3- Normal sınıf programını laboratuar için bozmak
4- Farklı işlemler,kurallar ve ayarlarla uğraşmak
5- Fiziksel bozukluk yaratmak.
Bilgisayarlarda ders programlarının etkili olması için şunlar yapılmalı
1- Soruların açık olarak sunulması
2- Öğrenciye cevaplaması için izin vermek
3- Öğrencinin cevabını değerlendirmek
4- Sonuçları öğrenciye bildirmek
Bilgisayarlı öğrenimden şu sonuçlar elde edilmiştir
1- Tüm seviyelerde öğrenci başarısında gelişme
2- En fazla ilkokullarda, daha sonra Ortaokul ve liselerde . etkili
3- Öğrencilerin bilgisayar teknolojisine, öğretim ve ders konularına ilgileri artmıştır
4- Öğretme zamanından büyük kazanç sağlamıştır.
Doğru programlar kullanıldığında bilgisayar en iyi öğretmen yardımcısıdır.
Bilgisayarların avantajları
1- Öğrenci sınıf ortamına bağlı zaman kısıtlamasından kurtulur
2- Sorulara hızlı yanıt verme olanağı sağlar.
3- Öğrenci hata yaptığında utanmaz.
4- Deneyler renkli,animasyonlu,müzikli gösterimle gerçeklik kazanır.
5- Her öğrenci için ayrı kayıt tutma olanağı sağlar.
184
6- Öğrencinin ilerleyişi monitörden izlenebilir.
7- Güvenilir ve tutarlı eğitim sağlar.
8- Gelişimi ve yeterliliği arttırır.
9- Düzenli ve mantıklı bir yoldan iletişim kurmaya zorlar.
10- Öğrencilere ileride de bilgisayarla iletişim kurma becerisi kazandırır.
11- Eğitimciler yazım sistemi sayesinde kendi özel öğretme programlarını geliştirebilirler.
2.7.8.3 DERS SUNU ARACI OLARAK BİLGİSAYAR
Dersin içeriğini sunu programlarıyla öğrenciye aktarmak için bilgisayarlar önemli bir işlev
üslenir.
Bunun için ;
Data-show
Tepegöz
Bilgisayar
Bilgisayarda hazırlanmış materyal veya programlar.
Hafif karartılmış veya loş bir ortam gereklidir.
Öğretmen konunun ana hatlarını açıklamada tepegöz saydamı yerine, bilgisayarda
hazırlanmış grafik ve sunuları kullanır, bir tuşa basarak ilerler ve temel kavramları
açıklayabilir.
2.7.9
BİLİŞİM EĞİTİMİ
2.7.9.1 YAZILIM EĞİTİMİ
Türkiye’de bilişimin bir kalkınma modeli olarak ele alınması ancak 90’lı yılların başında odu
ancak on beş yılda kaydettiğimiz ilerleme
ise ülkemizin gerçek potansiyelini
yansıtmamaktadır. Son 20 yıllık süreç içerisinde çeşitli zaman dilimlerinde yapılan
araştırmalar, bilişimi Türkiye de bir yerlere taşıyan sektörün yazılım olduğunu göstermiştir
Yani bilişimin lokomotifi yazılım sektörüdür.
Yazılım sektöründe bu liderliği, global perspektifte de göze çarpmaktadır. Son beş yılda
dünyanın en çok kazanan firmaları listesinin üst sıralarına yazım firmaları yerleşmiştir. Bu
firmalar dev sanayi kuruluşlarını alt sıralara itmiş ve sahiplerini dolar milyarderi yapmıştır.
Bacasız sanayi olarak adlandırılan yazılım sektörü, kendisine gereken özen gösterildiğinde,
içinde bulunan bireyleri, firmaları, kentleri hatta ülkeleri kolayca geliştiren ve güzel
yarınlara taşıyan bir sektördür.
185
Sektörün dünya ekonomisindeki payı 2.5 trilyon dolar. Sadece Hindistan’ın bu sayılara
ulaşabilmek için her yıl 200 bin bilişim uzmanı yetiştiriyor. Yani başarının sihirli anahtarı
eğitim. Peki bizde eğitim ne boyutlarda?
Türkiye’de TÜBİTAK tarafından hazırlanan TUENA raporu, bilişim teknolojilerini bir
kalkınma modeli olarak ele alan ilk çalışma olmuştur.. Bu çalışma sayesinde, bugün 46
üniversitede bulunan ve her yıl yaklaşık 2.000 mezun veren bilgisayar mühendisliği
bölümleri açılmıştır. Sektördeki yetişmiş yazılımcı açığını kapatamayacak bu sayı,
öğrencilerin bilişim sektöründe, yazılım dışında farklı dallarda da uzmanlaştığı gerçeği göz
önüne alındığında iyice düşmektedir. Bu gerçeklerin ışığı altında Türkiye ‘de iş dünyasına
yönelik kaliteli yazılımcı ihtiyacını CPLS ’ler, yani Microsoft’ un yetkili eğitim merkezleri
karşılamaktadır. Dünya çapında geçerli sertifikaları edinmenin yolu bu kurumlardan
geçmektedir.
Bireysel gelişim ve kariyer hedefleriniz söz konusu olduğunda sertifikalı uzman olmak sizi
diğerlerinden farklı kılacaktır. Ülkemizde her geçen gün yazılım sektörüne yapılan
yatırımlar
artıyor.
İş
başvurularınızda
öne
geçmenizi,
sektörde
yer
edinmenizi
sağlayabilecek olan bu sertifikalar uluslar arası alanda da kabul görmenizi, dünyaya
açılabilmenizi
de
sağlar.
Örneğin
dünyanın
en
büyük
kariyer
sitelerinden
www.monster.com ya da www.dice.com da eleman arayan yazım şirketinin ön şartlarından
bir taneside sertifikasyondur. Yazılım sektöründe en çek tercih edilen ve son teknolojiye ait
sertifikalar MCPD Web Devoloper, MCPD Windows Devoloper, MCPD Enterprise
Appications Devoloper’ dır.
Microsoft yeni yazılım ve veri tabanı ürünlerini piyasaya sürer sürmez, bu ürünlerle ilgili
yeni sertifikasyon programlarını da hayata geçirdi. Bu yeni sistemin birkaç amacı var. İlk
amaç elbette her zaman olduğu gibi profesyonellerin yeni ürünlerle ilgili uzmanlığını
ispatlaması. Microsoft’un bu yeni sertifika hiyerarşisinde bir diğer amacı sertifikaya giden
patikayı kısaltmak . Yani daha az sınavla kişilerin sertifika sahibi olabilmesi. Son ve en
önemli amaç ise, uzmanlıklara göre farklı sertifikasyon sistemi. Örneğin, Web programlama
uzmanı ya da Windows programlama uzmanı olan kişilerin, uzmanlıklarını ispatlayacakları
özel bir sertifikaları var artık.
Sonuç olarak yazılım uzmanlığı geleceğin mesleğidir. Nedeni ise Hem Türkiye hem de
dünyada uzman açığı gün geçtikçe büyümektedir. Eğer sektör değiştirmeyi düşünüyorsanız,
meslek olarak ya da var olan mesleğinizle ilgili hayatınızı kolaylaştıracak programları
kendiniz yazmak istiyorsanız, Yazılım öğrenmeniz, Türkiye ve tüm dünyada geçerli olan son
teknolojiye ait sertifikaları edinmeniz gerekecek. (Hakan Ulagan Bilgeadam Yazılım
geliştirme/Eğitim Müdürü)
186
2.7.9.2 SİSTEM&NETWORK EĞİTİMİ
Bilişim sektörünün büyümesi ve yaygınlaşmasın ile firmaların giderek karmaşıklaşan iş
ihtiyaçları, sektörün kendi içinde çalışan ve iş üreten birden fazla uzmanlığa sahip
profesyonellere ihtiyaç duyulmasına neden olmuştur. Bundan 15 yıl önce herhangi bir
firmanın Bilgi İşlem departmanında çalışan kişi sayısı bir elin parmaklarını geçmez iken
günümüzde bu sayı 20 – 30 lu rakamlara ulaşmış, hatta departman kendi içinde farklı
fonksiyonlara bölünmüştür.
Bugün BT sektörü; Sistem ve Network olarak iki farklı uzmanlık alanında giderek
yoğunlaşan ve karmaşıklaşan iş süreçlerini meydana getirmiştir. Bu süreçlerin her biri en az
diğerleri kadar derin ve gelecek vaat eden bir yapı ile gelişmelerini sürdürüyorlar.
Network alanının lider firması olan Cisco Systems’in sertifika programlarından CCNA ve
CCNP eğitimlerinin alınması ve bunların sertifikalandırılması büyük önem arz etmektedir.
Günümüzde şirketlerin genişleyen yapısına ayak uyduran BT departmanları, artık iki farklı
uzmanlık alanında uzman ihtiyacını karşılamak zorundadır. Bu nedenle network alanında
uzmanlaşmak, bilişim sektöründe kariyer yapmak isteyenler için önemlidir. IDC’nin yaptığı
araştırmalar ışığında 2008 yılında Avrupa kıtasında 615.000, ülkemizde ise 49.100 network
uzmanı açığı öngörülmektedir.(Mustafa Efe Ünal Bilge adam sistem&network Eğitim
Müdürü)
2.7.9.3 AUTOCAD & 3D EĞİTİMİ
İçinde yaşadığımız çağın yansıması olarak, bilgiye verilen önemin artması, üretim sürecinin
hızlanması ve tasarımların karmaşıklaşması ile teknolojinin etkin kullanımı bir gereklilik
hatta bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu gereksinimler kendisini diğer tüm alanlarda olduğu
gibi mühendislik alanlarında da hissettirmektedir.
Mühendislikte, bir fikrin, düşüncenin veya tasarımın yaratılması kadar, o fikrin
projelendirilmesi ve uygulanabilir olması da önemlidir. Günümüz teknolojisi, bilgisayar
yazılımları ve donanımları sayesinde, yaratım ve projelendirme sürecini aynı noktada
birleştirmiştir. Artık tasarım yapılırken bu tasarımların 2 boyutlu ve 3 boyutlu görünüşleri
üzerinde çalışılmakta, daha tasarım aşamasında o tasarımın çalışıp çalışmayacağı ve
uygulanabilirliği test edilmektedir.
Autocad & 3D Görselleştirme eğitimi, mimarlardan iç mimarlara, inşaat mühendislerinden,
makine
mühendislerine
kadar
tüm
mühendislik
branşlarına,
endüstri
ürünleri
tasarımcılarından takı tasarımcılarına 2 ve 3 boyutlu teknik çizim, görselleştirme ve
animasyona ihtiyaç duyan herkese yönelik bir programdır.
Bu programın sonunda 2 ve 3 boyutlu tasarımların hızlı bir şekilde bilgisayar ortamına
adaptasyonu, oluşturulmuş 2 boyutlu modellerin 3 boyuta yükselmesi yada 3 boyutlu
hazırlanan modellere yüzey kapamasının atanması, ışık ve kamera eklenerek, proje daha
187
uygulanmadan tasarlanan mekanın içinde dolaşılması, makine elemanlarının montaj
elemanlarının ya da nasıl çalıştığının canlandırılması ya da yeni bir ürünün nasıl
kullanılacağının foto-gerçekçi olarak gösterilmesi hedeflenmiştir.
Tasarımlarını hızlı, etkin ve kesin değerlerle sayısallaştırmak, gerek takım arkadaşları gerek
müşterilerle paylaşarak iş akışını hızlandırmak, görsel olarak etkileyici sunumlar hazırlayıp
tasarımlarının gerçekte nasıl olması gerektiğini önceden belirlemek, kısacası kariyerlerine
artı değerler katmak isteyen herkesi Autocad & 3D Görselleştirme eğitimine davet ediyoruz.
(Başak Demir Bilge Adam dijital tasarım /Eğitim Müdürü)
2.7.10 MALATYA İLİ STRATEJİK PLANI
Son yıllarda hızla gelişen ve ivme kazanan telekomünikasyon alanındaki teknolojik
ilerlemelerle bütün dünyayı etkisi altına alan çok hızlı değişmelere tanık olunmaktadır.
Siyasal, kültürel, ekonomik ve sosyal alanlarda yaşanan bu değişme ve gelişmelerin arkaplanında bilim ve teknolojideki gelişmeler ile insanların değişen ihtiyaç ve beklentilerinin
yer aldığı kabul edilmektedir.
Gerek bilim ve teknolojideki gelişmeler, gerekse insanların değişen ihtiyaç ve beklentileri,
toplum yaşamında mal ve hizmet üretmek gibi önemli bir fonksiyonu yerine getiren
kurumları, bir yandan ifa ettikleri fonksiyonların ‚etkinlik‛ ve ‚kalite‛ kriterlerini yeniden
gözden geçirmeye, diğer yandan da değişmelere hemen cevap verebilecek biçimde esnek,
aynı zamanda sağlıklı yapılanmalara zorlamaktadır. Nitekim son on yıl içinde Batı’ da ister
özel, isterse kamu hizmetlerinde olsun pek çok kurum, geleneksel yönetim modellerini
revize etmiş ve maliyet, etkinlik, kalite üzerinde önemli etkiler yapacak bir yönetim
anlayışını benimsemiştir. Bu yönetim anlayışı Toplam Kalite Yönetimi (TKY)
olarak
isimlendirilmektedir.
Kaliteyi ( ihtiyaca uygun olma, memnuniyet sağlama, spesifikasyonlara uygunluk...) temel
alarak tüm süreçlerin, ürünlerin, hizmetlerin kurumdaki bütün iş görenlerin katılımıyla
sürekli iyileştirilmesini ve geliştirilmesini hedefleyen toplam kalite yönetimi anlayışının, her
alanda olduğu gibi, eğitim hizmeti üreten kurumlarda da benimsenmesi ve uygulanması
hayati önem taşımaktadır. Çünkü eğitim örgütlerinin çıktıları doğrudan ya da dolaylı olarak
bütün toplum tarafından kullanılmakta ve toplumda yaşanan her türlü problemden eğitim
örgütleri sorumlu tutulmaktadır.
Toplam Kalite Yönetimi uygulaması ile ayrıca kurumlarda görev yapan her kademedeki
personelin, yaptığı göreve gereksenen bilgi, beceri ve tutumların -dünyadaki değişme ve
gelişmelere paralel olarak- sürekli geliştirilmesi, personelin görev tanımına uygun olarak
çalıştırılması, birim içi ve birimler arası koordinasyonun sağlanması, ‚örgütsel sorunların
çözümünde yönetime katılma stratejisine yer verilerek çalışanlar arasında takım olma
188
ruhunun oluşturulması‛ hedeflenmektedir. Böylelikle personelin iş doyumuna ulaşacağı ve
kaliteli hizmet üretiminde daha verimli olacağı bilinmektedir.
Bunların yanında, toplam kalite yönetimi, süreç odaklı bir yaklaşım olduğundan ürünün ya
da hizmetin üretim sonundaki kontrolünü değil, hizmet üretim sürecinde her personelin
yada her birimin, oluşan hataları anında düzeltmesini (kaliteden herkes sorumludur),
sonuçta da müşteri beklentilerine uygun kaliteli hizmet üretiminin gerçekleşmesini
sağlayacaktır. Böylece, ihtiyaçların sınırsız- kaynakların kısıtlı olduğu bir zamanda, toplam
kalite yönetiminin sağlayacağı yararlarla, kayıpların azaltılması (zaman,ürün,hizmet)
kaynakların etkili ve verimli kullanılması ve buna bağlı olarak hizmet kalitesindeki artışlar,
maliyet düşüşlerini beraberinde getirecek, bu da kurumsal sağlığın devamını sağlayacaktır.
Ayrıca TKY felsefesinin ‚sürekli gelişme‛ ilkesine bağlı olarak, kurum yöneticilerinin gerek
yönetim alanındaki gelişme ve değişmeleri takip edebilmeleri gerekse kaliteli hizmet
üretiminin sürekli karşılanmasına yönelik imkanların yaratılması mümkün olacaktır.
2.7.10.1 MALATYA İLİ PAYDAŞ ÇÖZÜMLEMESİ
Paydaş; Bir organizasyonun (kurumun) işleyişinden yani ürettiği mal ve hizmetlerden
yararlananlardır.
Kurum içerisinde yer alan herkes iç paydaş, kurum dışındaki mal ve hizmetten yararlanan,
tedarikçiler dahil herkestir. Bir kurumun sağlıklı işleyebilmesi için tüm paydaşlarla doğru
zeminde, planlı ve pozitif bir etkileşim ve iletişim içerisinde bulunması gerekmektedir.
Paydaşlarında, o kurumun hassasiyetlerini, potansiyelini ve geleceğe dönük genel
hedeflerini biliyor olması gerekir. Bunun için karşılıklı sorumluluk ve işbirliği içerisinde
bulunulması gerekir. Kurumun hedefine daha kolay ulaşmasında paydaş katılımı ve katkısı
şarttır.
2.7.10.1.1 İÇ PAYDAŞLAR
İl Milli Eğitim Müdürlüğündeki Tüm yönetici ve Personel
İl genelindeki tüm Kurumlar (İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri, Halk Eğitim Müdürlükleri,
Öğretmen evleri)
İl genelindeki tüm okul öncesi eğitim kurumları
İl genelindeki tüm ilköğretim okulları
İl genelindeki tüm orta öğretim okulları
Veliler
Öğrenciler
189
2.7.10.1.2 DIŞ PAYDAŞLAR
Milli Eğitim Bakanlığı
Malatya Valiliği
İl Özel İdaresi
Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü
İl Sağlık Müdürlüğü ve il düzeyindeki hastaneler, sağlık ocakları
İl Emniyet Müdürlüğü ve il düzeyindeki tüm karakollar
Bayındırlık İl Müdürlüğü
Yerel Yönetimler (İl genelindeki tüm belediye ve muhtarlıklar)
İnönü Üniversitesi
Tarım İl Müdürlüğü
Sanayi ve Ticaret Odası, TŞOF vb. kuruluşlar, fabrika ve üretim tesisleri
İlde bulunan tüm vakıf, oda, sendika, birlikler vb. sivil toplum örgütleri
Kantinciler, kırtasiyeciler, gıda, giyim vb. ticarethaneler
2.Ordu Komutanlığı
Veliler
Tüm Malatya Halkı
2.7.11 MALATYA İLİ SWOT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLER / ZAYIF YÖNLER / FIRSATLAR /
TEHTİDLER
2.7.11.1 GÜÇLÜ YÖNLER
İlimizin, Sosyo-ekonomik durumunun komşu illere göre daha iyi olması
İl genelinde, yeterli yönetici ve öğretmen potansiyeli
Lisansüstü eğitim yapmış çok sayıda öğretmen , yönetici ve ilköğretim müfettişinin olması
(200'den fazla öğretmen yönetici,12 İlköğretim müfettişinin yüksek lisans, 7 Doktora yapan
öğretmenin bulunması.)
Milli Eğitim Müdürlüğünün değişime ve yenileşmeye yönelik çalışması.
Bilgi birikimine sahip çok sayıda yönetici, öğretmen ve müfettişlerimizin bulunması
190
Okul türleri açısından zengin olması(Bilim sanat merkezi, özel eğitim okulları, mesleki
okullar, özel öğretim kurumları vb.)
Bakanlığımızın eğitimde AR-GE çalışmalarında kullandığı okulların (MLO) ilimizde
bulunması
Öğrenci potansiyeli
MEM'e bağlı kurumların ve birimlerin proje üretmeye yönelik çalışmaları.
Bakanlığın Avrupa Birliği Eğitim Programları Projelerinde ülke genelinde en çok proje
üreten ve kabul gören iller arasında olması.
Milli Eğitim Müdürlüğünün ve bağlı kurumların bilişim teknolojisine sahip olması.
Ulusal eğitime destek kampanyasının artması ve başarı ile devam etmesi.
Mesleki ve teknik okulların, atölye ve laboratuarlarının yeterli donatıma sahip olması
Genel lise ve mesleki teknik liseleri bir bütün olarak yeni bir yapıya kavuşturmayı
amaçlayan MEGEP projesinin uygulandığı 30 ilden birisi olması
2.7.11.2 ZAYIF YÖNLER
Fiziki şartların güncel ihtiyaçlara uygun olarak geliştirilememesi (Normal eğitime
geçilememesi ve sınıf mevcutlarının 30 standardına kavuşturulamaması)
İl Milli Eğitim Müdürlüğünün binasının ihtiyaca cevap vermemesi
Üst yönetimde, kurumu oluşturan birim amirlerinin sık değişimi
Sık olarak mevzuatta gerçekleşen değişimler
Performansa dayalı bir değerlendirme eksikliği ve yeterli bir yaptırımın olmaması
Kurum personelinin yeterince kendini güncelleştirecek çalışma yapmaması, il ve ilçeler
düzeyinde meslek içi eğitimin yetersizliği
Eğitim konusuna, öğretim kadar önem verilmemesi, özellikle bütün beklentilerin öğretim
üzerine odaklanması, sosyal faaliyetlere gerekli kadar yer verilmemesi
Mazeret grubundan atanan personelin, (merkez dışında görev yapanların) mazeretleri
nedeni ile mahallinde ikamet etmemeleri
Kurum ve bağlı okul/kurumlar arasındaki iletişim (yazılı ve sözlü) yetersizliği ve hantallığı
İletişim kanallarının çift yönlü açık olmayışı
191
Bazı Kurum yöneticilerinin vekil olması ve öğretmenlik eğitimi almayan kişilerin ücretlivekil öğretmen olarak çalıştırılması
Milli Eğitim Müdürlükleri bütçesinin, İl Özel İdaresinin inisiyatifine bırakılması
Hizmet içi eğitimlerin amacına uygun yapılmaması, uygulamaların denetlenmemesi
Okullarda öğrenci sayılarının dengesizliği,
Değişen öğretim programlarının eğitimcilere yeterince anlatılamaması, çalışanlarca
anlaşılmaması.
TKY ile ilgili istenen çalışmaların yeterli seviyeye getirilememesi
Kurumların girişlerinde danışma birimlerinin kurulmamış olması veya işler hale
getirilememesi
Denetim ve teftiş hizmetlerinin rehberlik ağırlıklı olmaması
Eğitim çalışanlarının önemli bir kısmının akademik çalışmalar yapmaması, kendilerini
yenilememesi
Eğitim konusunda medyanın etkin kullanılamaması
Performans değerlendirmesinin yapılmaması
Özel Öğretim kurumlarında kaçak, izinsiz öğretmen çalıştırılması
Etüt ve Kurs merkezlerinin yasal amaçları doğrultusunda çalıştırılmaması
Mesleki Teknik eğitimde kullanılan araç ve gereçlerin günümüz teknolojisine uygun olarak
yenileyememek
İlimizin ÖSS ve OKS de istenen başarı düzeyine olmaması
İlimizde, Fen ve Anadolu Liselerinin yeterli sayıda olmaması
Okullardaki, rehberlik hizmetlerinin ‚Gelişimsel Rehberlik‛ anlayışına uygun her öğrenciye
yönelik bir hizmet değil, sorunlu öğrencilere yönelik yapılması
Zorunlu olmaması dolayısı ile okul öncesi eğitime yeterince önem verilmemesi
Okul Öncesi binalarının yetersizliği, çocukların ihtiyacına uygun yapılmaması
Okullarca gerçekleştirilen sosyal faaliyetlere kurum tarafından yeterince destek verilmemesi
Kurum personelinin performans değerlendirmesinde bilimsel ölçütlere yer verilmemesi
192
Kurumca, uzun süre aynı yerde görev yapan okul müdürlerinin ve diğer okul yöneticilerinin
görev yerlerinin değiştirilmemesi.
Okul/kurum yönetimlerinde, normlar değil değerlerin baz alınması
İlköğretim sonundaki yöneltme çalışmalarının bağlayıcılığının bulunmaması
Mezunların üst öğretim kurumlarda ve iş hayatında izlenememesi
2.7.11.3 FIRSATLAR
İl genelinde, velilerin eğitime olumlu yaklaşımı ve duyarlılığı
İlimizde, bünyesinde Eğitim Fakültesinin de bulunduğu üniversitenin fiziksel yapısı ve
eğitim düzeyi ile iyi durumda olması, mesleki eğitime yönelik yüksek okul ve bölümlerin
bulunması
İkinci Ordu Komutanlığının bulunması (eğitime destek vermesi)
İl dışındaki hayırsever ve imkan sahibi işadamı hemşerilerin bulunması(MİAD)
Sanayi açısından çevre illere göre gelişmiş olması
Geçmiş yıllarda yetişmiş, bürokrat, devlet adamı vb. her alanda yetişmiş insan potansiyeline
sahip olması
Doğu ve batı arasında ulaşım noktasında bulunması (Havayolu-Karayolu-DemiryoluFeribot)
İlimiz Mülki Amirlerinin eğitime önem vermeleri
Eğitim ile ilgili çeşitli kampanyaların olması, AB ve Dünya Bankası desteklediği eğitim
projeleri
Malatya’da iklim koşullarının güzelliği ve ulaşım kolaylığı.
Eğitimle ilgilenen sivil toplum örgütlerinin çokluğu ve duyarlılığı
Yerel basının ve televizyonların eğitime desteği ve duyarlılığı
Genel bütçeden Milli Eğitime ayrılan payın her yıl artıyor olması
Çeşitli Bakanlıklarda Malatyalı üst düzey yöneticilerin fazla olması.
Okul yapımına uygun, ilimizde yeterince hazine arazilerinin bulunması
Müfredat Programlarının günün ihtiyaçlarına uygun hale getirme çalışmaları
193
İlimizde birden fazla organize sanayi bölgesinin bulunması, uygulama amaçlı mesleki
eğitime destek vermeleri
İlimizin doğalgaza kavuşacak olması (bu alanda istihdam ihtiyacına dayalı yeni eğitim
programları nedeni ile meslek liselerinin önemi artacak ve okul/kurumların ısınma
sorunlarına çözüm getirmesi)
2.7.11.4 TEHDİTLER
İlimize dışarıdan yoğun göç alması ve il içi nüfus sirkülasyonunun yaşanması
Sık mevzuat değişikliği ve bunun yeterince anlaşılamamasından kaynaklanan aksaklıklar ve
yaşanan karmaşa
Öğretmenlerin özlük haklarındaki yetersizlikler
Velilerin sınav kaygıları nedeni ile eğitim değeri olmayan salt sınav merkezli yersiz
beklentileri
Okullarımızda sosyal-kültürel faaliyetlere yeterince yer verilememesi nedeni ile öğrencilerin
okul dışında kontrolsüz oluşumlara yönelmesi
Yetersiz istihdam ve müdürlük ve bağlı okul/kurumlardaki destek personel yetersizliği
Medyanın eğitim/öğretim ve öğrenciler üzerindeki olumsuz etkileri
İlimizin jeolojik konumu ve binaların depreme dayanıklılıklarının belirlenmemiş olması
Dış çevreden Milli Eğitime bağlı kurumlara yönelen şiddete dayalı oluşumlar ve zararlı
alışkanlıklar
Belediyeler tarafından imar planında yeterli okul alanlarının ayrılmaması
İşadamlarının ucuz olması dolayısı ile vasıfsız işgücüne yönelmeleri nedeni ile mesleki
eğitime yönelmeyi olumsuz etkilemesi
Yöneticiler ve toplum nezrinde, eğitim sorunlarının çözümü konusunda, eğitimcilerin
görüşlerine ikinci planda yer verilmesi
Velilerin, sahip olduğu ön yargılar nedeni ile çocuklarının gerçek yetenek ve potansiyellerini
dikkate almadan yönlendirmeleri, meslek liselerinin boş kalması, genel liselere yığılmaların
olması
ÖSS sınav sisteminde sadece akademik başarının ölçülmesi, meslek lisesi mezunlarına farklı
katsayı uygulanması
194
2.7.12 PROGRAM GELIŞTIRME BÖLÜMÜ STRATEJİK AMAÇ VE HEDEFLER
Uygulamaya konulan yeni öğretim programlarının yönetici, öğretmen, öğrenci, veli ve
kamuoyu tarafından tanınması ve benimsenmesi sağlanacaktır.
STRATEJİK HEDEF
Değişen ve geliştirilen Yeni Müfredat Programlarının içeriği hususunda ilgili öğretmen,
yönetici
ve
öğrenciler
başta
olmak
üzere
tüm
paydaşlarımız
bilgilendirilecek,
bilinçlendirilecektir.
Faaliyet: İl genelinde tarafların katılacağı program tanıtım ve uygulama seminerleri
düzenlenmesi ile eski anlayışa dönük yanlış beklentileri kırılacak.
Faaliyet: Programların kamuoyunca tanınması için panel, sempozyum düzenlenmesi.
Faaliyet: Yerel medya ve yazılı basın aracılığı ile yeni müfredatlar kamuoyuna tanıtılacaktır.
Faaliyet: Uygulamada ortaya çıkan iyi örneklerin elektronik ortamda paylaşılması.
Faaliyet : Programların gerektirdiği alt yapı ve dokümantasyon hizmetlerinin sunulması.
Faaliyet :Geri bildirimlerin taraflarla paylaşılacak ortamların oluşturulması.
Faaliyet : Velilerin sınıflara alınarak uygulamaları görmelerinin sağlanması.
Performans Göstergeleri:
Program tanıtım seminerine katılan sayısı
Program tanıtım semineri sayısı
Sınıfta ders izleyen veli sayısı ve memnuniyet oranı
2.7.13 BILGISAYAR HIZMETLERI BÖLÜMÜ STRATEJİK AMAÇ
Yönetici ve öğretmenlerin, görevlerini etkin ve verimli yerine getirebilmeleri için, teknolojik
kaynaklara erişimi ve azami düzeyde yararlanmaları sağlanacaktır.
STRATEJİK HEDEF
Tüm yönetici, öğretmen ve diğer personelin teknolojiyi tam olarak kullanmasını sağlamak.
Faaliyet: Modüllerin tam olarak kullanımının sağlanması için ihtiyaçlar doğrultusunda
hizmetiçi eğitim faaliyetleri düzenlemek.
Faaliyet: Sistem odasındaki cihazların sürekli bakımının yapılması.
Faaliyet: Tüm resmi yazışma ve başvuru işlemlerinin internet kanalıyla alınması.
195
Faaliyet: Her türlü yazışmalarda il düzeyinde elektronik sisteme geçilmesi.
Faaliyet: Tüm okulların internet sisteminde işlem yapmalarına katkıda bulunmak.
Performans Göstergeleri :
1. Eğitim-öğretim ve yönetim iş ve işlemlerinde teknoloji kullanım oranı
2.7.14 AB PROJELERI BIRIMI STRATEJİK AMAÇ
Okul/ kurumlarda sürekli eğitimler düzenlenerek okul ve kurumların proje geliştirmelerinde
rehberlik edilecek, AB Proje ödeneklerinin daha fazla işe koşulması sağlanacaktır.
STRATEJİK HEDEF AB projeleri Socrates Programı kapsamında proje sayısını ve yararlanıcı
öğretmen- yönetici sayısını her yıl % 20 artırmak, Leonardo Da Vinci Programlarında proje
sayılarını düzenli olarak artırarak plan dönemi sonunda AB ülkeleri ortalamasına
kavuşturmak.
Faaliyet : İlimizde bulunan tüm okullara bilgilendirme toplantıları yapmak.
Faaliyet : Web Sitesini kullanarak eğitim kurumlarımıza proje rehberliği yapmak.
Faaliyet :Bizzat koordinatör kurum olarak proje hazırlamak.
Faaliyet : İlimizdeki yöneticilere çalışma ziyaretleri konusunda rehberlik yapmak.
Faaliyet : Yabancı dil bilen öğretmeler ile yabancı dil öğretmenlerini AB ülkelerindeki HİE
kurslarına yönlendirmek.
Performans Göstergeleri :
Kazanılan Socrates proje sayısı
Kazanılan Leonardo Proje sayısı
Arion çalışma ziyaretine katılan yönetici sayısı
AB HİE giden öğretmen sayısı
196
2.7.15 KAYNAKLAR
Kitaplar

Alkan;
C.(1997).
Eğitim
Teknolojisinin
ikibinli
Yıllarda
Yapılandırılması. Ankara, Anı Yayıncılık.
 Göçmenler; G.(2001). ‚Uzaktan Eğitim Teknolojileri ve Çağdaş
Yönelimler‛ Bildirisi.
 İşman; A.(2001). ‚Bilgisayar ve Eğitim‛. Sakarya üniversitesi
Eğitim Fakültesi
 Özkul; E.; Girginer; N.(2001). ‚Uzaktan Eğitimde Teknoloji ve
Etkinlik‛. I. Uluslar arası Eğitim Teknolojileri Sempozyum Bildirisi.
 Rıza; E. T.(2000). Eğitim Teknolojileri Uygulamaları ve Materyal
Geliştirme. İzmir, Anadolu Matbaası.
 Sakin; A.(2001). ‚Okul Öncesi Eğitimde Bilgisayar Destekli
Eğitim‛ Bildirisi.
 Tsang E. K.(1997). ‚Organizational Learning and
Learning
Organization‛; A.
 Dictionary Between Descriptive and Prescriptive Research.
Human Relations, Vol. 50, no1.
 Yürütücü; A.(2002). ‚Bilişim Toplumunda İlköğretim Sürecindeki
Eğitim
Teknolojileri‛.
II.Uluslararası
Eğitim
Teknolojileri
Sempozyum ve Fuar Bildirisi. Sakarya.
İnternet Site ve Yayınları
http://www.egitim.com/egitimciler/0753/0753.3/0753.3.3.egitimdeinte
rnet.vb1.p01.asp
http://www.egitim.com/genel/0007/d_0007.bilgisayardestekliogretim
ogretmenler.p01.as
Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü Sitesi www.malatya.meb.gov.tr
197
www.bilgeadam.com.tr
Hakan Ulagan Bilgeadam Yazılım Geliştirme /Eğitim Müdürü
Mustafa Efe Ünal Bilge Adam Sistem&Network /Eğitim Müdürü
Başak Demir Bilge Adam Dijital Tasarım /Eğitim Müdürü
198
2.8 BİLİŞİM ATÖYESİ-BİLİŞİM ALAN RAPORU
Ahmet Alper TECİMER tarafından hazırlanan raporda bilişim hizmetleri ve bilişim yatırımı türlerine
değinilmekte, Malatya için potansiyel yatırımlar değerlendirilmektedir.
2.8.1
KISALTMALAR
AB
: Avrupa Birliği
AR-GE
: Araştırma ve Geliştirme
Bkz./bkz. : Bakınız
BT
: Bilişim ve Teknoloji
DAP
: Doğu Anadolu Projesi
DPT
: Devlet Planlama Teşkilatı
Fr
: Fransızca
İng
: İngilizce
KOBİ
: Küçük ve orta boy işletme
KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme
İdaresi Başkanlığı
MİAD
: Malatyalı İş Adamları Derneği
MİADAP : Malatyalı İş Adamları Derneği Araştırma ve Planlama
2.8.2
SMS
: Short Message Service / Kısa Mesaj Servisi
STK
: Sivil Toplum Kuruluşları
TGB
: Teknoloji Geliştirme Bölgeleri
TÖTM
: Turgut Özal Tıp Merkezi’nin
TSO
: Ticaret ve Sanayi Odası
TUİK
: Türkiye İstatistik Kurumu
TÜSİAD
: Türk Sanayicileri Ve İşadamları Derneği
vb.
: Ve benzerleri
ARAŞTIRMA HEDEFİ
Araştırmanın hedefi Malatya‟da bilişimin ne durumda olduğunu; Türkiye ve Dünya ile karşılaştırarak
ortaya koymak, eksiklikler ve avantajları görüp yapılabilecekleri gözler önüne sermektir.
2.8.3
GİRİŞ
Bilişimle ilgili bir değerlendirme yapabilmek için öncelikle bilişim kavramının ne olduğu açık bir
şekilde bilinmelidir. Bilişim sözcüğünü ilk olarak türeten Aydın Köksal, bir sözlükte bu sözcüğü şu
şekilde tanımlamıştır:
199
Bilişim1 es. t. enformatik Fr. informatique İng. informatics: İnsanoğlunun teknik,
ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletişiminde kullandığı ve bilimin dayanağı olan bilginin, özellikle
elektronik makineler aracılığıyla, düzenli ve ussal biçimde işlenmesi bilimi. Bilgi olgusunu, bilgi
saklama, erişim dizgeleri, bilginin işlenmesi, aktarılması ve kullanılması yöntemlerini, toplum ve
insanlık yararı gözeterek inceleyen uygulamalı bilim dalı. Disiplinler arası özellik taşıyan bir öğretim
ve hizmet kesimi olan bilişim bilgisayar da içeride olmak üzere, bilişim ve bilgi erişim dizgelerinde
kullanılan türlü araçların tasarlanması, geliştirilmesi ve üretilmesiyle ilgili konuları da kapsar.
Kişisel bilgisayarların üretilmeye başlanması ve çok hızlı bir şekilde yayılarak, cebimizde bile
taşıyabileceğimiz hale gelmesiyle birlikte, bilişim kavramı da hayatımızda önemli bir yer edinmiştir.
Neredeyse baktığımız her köşede bir teknolojik aygıt görmemiz son derece normal bir hal alırken,
birçok işin bilişimden yararlanılarak yapılması zorunlu bir hal almıştır ve bir çok iş bilişim sayesinde
kolaylaşmıştır. Birkaç sene önce, randevuları tutmak için bir ajandaya; adresleri ve telefon
numaralarını kaydetmek için bir telefon defterine; sabahları uyanmak için bir çalar saate; müzik
dinlemek için bir kaset çalara; fotoğraf ve video kaydetmek için kameraya; televizyon vb. aygıtları
kontrol etmek için bir kumandaya; zamanın takibi için saate; metin belgeleri hazırlamak için daktiloya
ihtiyaç duyulurken şimdi sadece bir cep telefonuyla tüm bu işleri ve daha fazlasını yapmak mümkün
hale geldi. Artık dünyanın her tarafındaki insanlar internet üzerinden bilgisayarları aracılığıyla anında
haberleşebiliyor. Eskiden bir ekibin yıllarını alacak muazzam işlemler, günümüzde bilgisayarlar
sayesinde saniyeler içerisinde yapılabiliyor. Tüm dünyada çok kuvvetli bir bilişim kasırgası esmekte
ve bu kasırga gittikçe de ivme kazanmaktadır.
Bilişimin bu derece kolaylık sağlaması, çok hızlı bir şekilde gelişmesi ve hayatımıza yerleşmesiyle
dünyadaki güç dengeleri de daha çok bilgi tabanlı olmaya başladı. Peki dünyadaki bir çok ülkede,
bilişim alanında hızlı bir şekilde bu gelişmeler yaşanırken Türkiye ne durumda? Öncelikle bilgisayar
ve internet kullanımına bakalım.2001 yılında Türkiye‟de bilgisayar kullanıcıları oranı %9 iken, 2005
yılında %18‟e çıkmıştır. Internet kullanıcıları her ne kadar yıldan yıla bir artış gösterse de AB
üyelerinin çok gerisindedir (Bkz. Tablo 1, 2). Son bir kaç yılda ADSL ve Kablosuz Erişim gibi
teknolojilerin gelmesiyle AB üyeleri ile aramızdaki fark bir miktar azalmıştır. Dünya Ekonomi
Forumu‟nun değerlendirmesine göre Türkiye, ülkelerin bilgi toplumuna hazır olma durumu (eReadiness) sıralamasında 2002-2003 de 50. sıradayken 2003-2004‟te 56. Sıraya gerilemiştir. Bu
gerilemenin sebebi, diğer ülkeler ilerleme gösterirken Türkiye‟nin yerinde sayması, bilişim ve
teknoloji alanında yeterli gelişimi gösterememesidir. (Bkz. Tablo 3)
1
http://dergi.tbd.org.tr/yazarlar/11022002/aydin_koksal.htm - 16 Şubat 2007
200
87. TABLO 1- TÜRKİYE’DE BİLGİSAYAR SAHİPLİĞİ VE İNTERNET KULLANIM ORANI2
2
Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’de Bilişim ve Telekomünikasyon Teknolojileri Sektörü Üzerine Görüş ve
201
TABLO 2- İNTERNET YAYGINLIĞI
88. TABLO 3- ÜLKELERİN BİLGİ TOPLUMUNA HAZIR OLMA DURUMU (E-READİNESS)
2003 - 2004
2002 – 2003
SIRA
ÜLKE
PUAN
1
Finlandiya
5,92
2
ABD
5,79
3
Singapur
5,74
4
İsveç
5,58
5
İzlanda
5,51
6
Kanada
5,44
7
İngiltere
5,35
8
Danimarka
5,33
9
Tayvan
5,31
10
Almanya
5,29
...
...
...
50
TÜRKİYE
3,57
Toplam 82 ülke
SIRA
ÜLKE
PUAN
1
ABD
5,50
2
Singapur
5,40
3
Finlandiya
5,23
4
İsveç
5,20
5
Danimarka
5,19
6
Kanada
5,07
7
İsviçre
5,06
8
Norveç
5,03
9
Avustralya
4,88
10
İzlanda
4,88
…
…
…
56
TÜRKİYE
3,32
Toplam 102 ülke
Kaynak: Dünya Ekonomi Forumu
202
Malatya‟nın bilişimdeki seviyesi ise her ne kadar, Doğu Anadolu Bölgesi için ortalamanın üzerinde
görünüyor olsa da Türkiye‟nin geneli ile kıyaslandığında son derece zayıftır.
Bilişim, hayatı bu kadar kolaylaştırıp verimliliği arttırırken, Türkiye‟nin ve Malatya‟nın bu konuya
ilgisiz kalması, geri dönüşü çok zor bir hata olur. Durumu daha iyi kavrayabilmek için; bilişim
sektörünün faaliyet alanını, kamu kuruluşları ve özel kuruluşlarda bilişimi, Malatyalıların bilişime
bakışını incelemek gerekmektedir.
2.8.4
BİLİŞİM SEKTÖRÜ VE HİZMETLERİ
Bilişim Sektörü, bilişim alanında ürün ve hizmet sağlayan firmaların bulunduğu sektördür. Bilişim
sektöründeki firmalar; donanım ve yazılım üretimi, teknik destek, iletişim servisleri, geliştirme ve
entegrasyon işleri, bunların pazarlanması ve danışmanlık işlerini yürütürler. Bu işlere kısaca
değinelim.
2.8.4.1 DONANIM FİRMALARI
Bilgisayar başta olmak üzere; bilgisayarla birlikte kullanılabilen, elektronik cihazlar, mekanik aletler
üreten, veya başka alanlarda kullanılan araçların, bilgisayarla uyumlandırılması gibi işlerde çalışan;
kısacası gözle görülüp, elle tutulan bilişim araçlarını üreten firmalardır. Bu firmaların kurulup,
çalışması için çok büyük sermaye ve teknik bilgi birikimi gereklidir. Ülkemizde henüz tam manasıyla
bilgisayar üreten firmalar bulunmamaktadır. Sadece, parçaları üreten yada montaj yapan firmalar
vardır.
2.8.4.2 YAZILIM FİRMALARI
Donanımla, kullanıcı arasında etkileşimi sağlayacak; programların hazırlanması, geliştirilmesi ile
ilgilenen firmalardır. Türkiye‟de bu alanda profesyonel anlamda çalışan firmalar bulunmaktadır ve bu
firmalar ağırlıklı olarak büyük şehirlerde toplanmışlardır. Çok fazla sermaye gerektirmediği için bu
işle bireysel olarak ilgilenen kişiler ve amatör firma sayısı da oldukça fazladır. Az sermaye istediği
halde; özgün fikirlerle çok fazla getirisi olabilecek, geleceği parlak bir alandır.
2.8.4.3 WEB TASARIMI/DESTEK FİRMALARI
Web sitelerinin tasarımı, barındırılması ve bakımı ile ilgilenen firmalardır. Bu iş ile ilgilenen kişi
sayısı çok fazla olmakla beraber, bu konuda uzman firma sayısı nispeten daha azdır. Günümüzde web
site kurulumu; okuma yazması olan ve az-çok bilgisayar kullanabilen herkesin yapabileceği bir hal
almıştır ve çok sayıda web sitesi bulunmaktadır. Web sitelerinin çokluğundan ziyade içerik ve
işlevselliklerinin önemli olduğu kabul edilirse internetin çöplük haline gelmemesi için kaliteli web
sitelerine ihtiyaç vardır. Fakat uzman firma azlığı nedeniyle kaliteli web sitesi maliyetleri yüksektir ve
bir çok kurum/kuruluş kaliteli web sitesi yaptırmayı tercih etmemektedir.
2.8.4.4 TEKNİK SERVİS
Bilgisayar donanımı ve yazılımıyla ilgili sorunların giderildiği; tamir, sistem kurulumu vb. işlerin
yapıldığı yerlerdir.
2.8.4.5 SMS VE İLETİŞİM SERVİSLERİ
Telekomünikasyon servisleri sağlarlar.Cep telefonu operatörleri bu gruba girer; ayrıca kurumlara toplu
SMS gönderimi gibi hizmetler sunan firmalar, firmaların çağrı merkezleri de bu gruba girmektedir.
2.8.4.6 BT DANIŞMANLIĞI
Bilişim teknolojileri konusunda danışmanlık hizmeti verirler. Şirketleri yada şahısları bilişim üzerine
bilgilendirir. Gerekirse bilişim alanında teknolojiyi yakalamaları için şirketlere planlar hazırlarlar.
203
2.8.4.7 SATIŞ
Yukarıda değinilen bilişim ürün ve hizmetlerinin pazarlanması ile ilgilenirler.
Bilişim sektöründeki bu alanlar zamanla değişebilir, bir kısmı önem kazanırken bir kısmı önemini
kaybedebilir, yeni alanlar, firma şekilleri ortaya çıkabilir.
Sektördeki alanları gördükten sonra Türkiye‟de bilişime değinecek olursak; bilişim sektörünün
gelişimi için uygun piyasa koşullarının oluşturulması çok önemlidir. Bu uygun piyasa koşulları:
Bu alanda girişimciliğin özendirilmesi
Genç girişimcilerin şirket kurma, kaynak bulma, yer bulma, ürün ve servis ihracatı,
vergilendirme gibi konularda önlerine çıkan ağır vergi yükünün kaldırılması
Risk sermayesine erişim, kısıtlı teknopark imkanı gibi bürokratik engellerin ortadan
kaldırılması olarak sıralanabilir.
Bu konularda yapılacak çalışmalarla, sektör daha da iyiye gidebilir. Tablo 4‟de Türkiye‟nin Bilişim
Pazarı ile ilgili bazı verileri görebilirsiniz.
89. TABLO 4- TÜRKİYE BİLİŞİM PAZARI
2.8.5
MALATYA’DA BT SEKTÖRÜ NE DURUMDA
Malatya‟da bilgisayar donanımı üreten bir firma bulunmadığı gibi; 1. Organize Sanayi Bölgesi‟nde
elektrik malzeme üretimi yapan sadece bir işletme bulunuyor. Tüm Türkiye‟de olduğu gibi Malatya‟da
da bu konuda eksiklik var. Yazılım üretimi ve web tasarımı yapan şirketler bulunsa da çok az sayıda.
Bilgisayar hizmetleri verip, Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı firmalardan yazılım üretimi yapan
şirketlerin sayısı 15‟ten daha az. Bilgisayar mühendisleri ile bu işi yürüten şirketler yok denecek kadar
az sayıda. Bu sayı azlığından ötürü, Malatya yazılım üretip, başka şehirlere, yurtdışına satmak bir yana
dursun, kendi ihtiyacını karşılayamamakta; hastaneler, okullar, özel işletmelerin büyük bir kısmı
yazılımlarını başka şehirlerde üretim yapan firmalardan satın almaktadır. SMS servisleri ve Uzman BT
danışmanlığı hizmeti veren hiçbir firma mevcut değil. Yine TSO kayıtlarına göre, bilgisayar
malzemeleri satışı yapan firma sayısı 100 civarında. Bu bilgiler de gösteriyor ki; 850 binden fazla
nüfusa sahip olan Malatya bilişim sektöründe yatırıma kesinlikle ihtiyaç duyuyor.
204
2.8.6
KAMU KURUMLARINDA BİLİŞİM
Bilişim teknolojilerinden yaralanmanın çok önemli olduğu alanlardan birisi de kamu kurum ve
kuruluşları. Doğrudan toplum için, toplumla çalışan bu kurumlardaki gelişmeler doğal olarak en kısa
yoldan bireylere ulaşacak bu sayede bilişimin faydalarını gören ve bundan yararlanan bireylerde de
bilişime karşı olumlu düşünceler oluşacaktır.
2.8.6.1 E-DEVLET
E-Devlet, bilişim teknolojilerini kullanarak, vatandaş-devlet arasındaki ilişkiyi hızlı, kolay ve verimli
bir hale getirip aynı zamanda da devlet işlerinde şeffaflık sağlamayı hedefleyen sistemdir. Türkiye
Bilişim Derneğinin E-Türkiye Raporundaki e-birey ve e-vatandaş tanımları:
2.8.6.1.1 E-BIREY
Günlük yaşamında,
iletişimini
istediği
yer
ve
zamanda,
elektronik
ortamda
kolaylıkla
gerçekleştirebilen, iletişimden öte oy verme dahil sunulan tüm hizmetleri sanal ortamda
yapmayı tercih ederek yaşam kalitesini artırmaya çalış an kişiyi e-Birey olarak
tanımlayabiliriz.
e-Vatandaş kavramının e-Birey kümesi içinde olduğu, e-Birey olan herkesin e-vatandaş
gözden kaçırılmamalıdır.
olduğu
e-birey için
İş veya eğitim için araştırma yapmak
İletişim kanallarını kullanmak (e-posta, video konferans, anında
mesaj)
Bankacılık hizmetlerini kullanmak
Fatura ödemelerini yapmak
STK ve özel kurumlarla ilgili sunulan online hizmetleri kullanmak
Devlet dairelerinin hangi hizmetleri verdiğini öğrenmek
Potansiyel iş olanakları ile ilgili bilgi almak
Herhangi bir konu üzerine yorum/şikayette bulunmak
Oyun, eğlence kanallarını kullanmak
Sayısal TV platformlarını kullanmak
Alış veriş yapmak
e-vatandaş için
Devlet iĢleri için gerekli formları indirmek ve göndermek
Kanun ve taslaklarla ilgili bilgi araĢtırmak
Seçimlerle ilgili bilgi almak
TaĢınma, ikamet/adres değiĢikliği için gerekli iĢlemleri yapmak
Elektrik-su-doğalgaz kullanımı ile ilgili iĢlemleri yapmak
Devletin sunduğu hizmetlerle ilgili bilgi almak ve baĢvurmak
Vergi ve cezalar hakkında bilgilenmek ve ödemelerini gerçekleĢtirmek
Gerekli belgelerin (sürücü belgesi, pasaport vb.) alınması ile ilgili bilgi
almak/baĢvurmak
2.8.6.2 KENT VERİ BANKASI VE BİLGİ SİSTEMLERİ
Kent ile ilgili verilerin BT destekli bir şekilde yönetilip, ortak bir sistemde toplanmasıyla, toplum
yararına bilgiler üretilip, tüm bu bilgilerin vatandaşın hizmetine sunulmasını sağlamak amacıyla
205
oluşturulan sisteme kent veri bankası denilmektedir. Kent veri bankası ve bilgi sistemleri; o kent
sakinleri, kent sakinlerine ait bilgiler,ulaşım, konutlar, tapu, kanalizasyon, elektrik, yol, su hizmetleri
gibi bilgileri içermelidir. Bu sayede daha verimli ve şeffaf hizmet sunulabilir. İnternetten belediye
işlemleri v.s. yapılabilir, fatura ödemeleri gerçekleştirilebilir.
Mesela İstanbul Büyükşehir Belediyesi‟nin kent rehberi ve şu an deneme aşamasında olan şehir
rehberi uygulamaları bu konuda güzel bir örnek teşkil etmektedir. Kent Rehberinde, aranan bir adres
girildiğinde haritadaki yerini gösterme, uydu görüntüsü, şehirdeki iki konum arasında ulaşım
rehberliği, en yakın durak, devlet daireleri gösterimi gibi özellikler bulunmaktadır.
Malatya‟da belediye tarafından gerçekleştirilmesi gereken bu sistemlerin hiç biri mevcut değildir.
Belediyenin http://www.malatya.bel.tr/ adresli web sitesinde (Şubat 2007) sadece faaliyetlerin tanıtımı
yapılmaktadır. Borç Sorgulama menüsünün yapım aşamasında olduğu belirtilmektedir.
2.8.6.3 KÜTÜPHANELER, MÜZELER
e-Devlet uygulamasıyla birlikte e-kütüphane uygulaması da başlatılmış, http://www.ekutuphane.org/
adresinde Türkiye‟deki tüm kütüphaneleri birleştirmek ve çevrim içi tarama kolaylığı gibi imkanlar
sağlanmaktadır. Malatya İl Halk Kütüphanesi arama listesinde bulunmasına rağmen kütüphanedeki
kitaplar veritabanında mevcut değildir; kütüphanede de bilişim sistemlerinden yararlanılmamaktadır.
18000 eserin muhafaza edildiği, bir çok ünik eserin de bulunduğu Malatya Müzesi‟nin ise bir web
sitesi bile bulunmamaktadır. Oysa ki web sitesi üzerinden tanıtımı yapılarak müzeye olan ilgi
arttırılabilir. Müzedeki tüm eserler bilgisayar ortamında kaydedilerek, müze girişine de kiosk
bilgisayar yerleştirilip, aranan esere göre yönlendirme yapılarak, müze daha kolay gezilir ve ilgi çekici
bir hale getirilebileceği gibi, aynı zamanda da eserler güvenlik altına alınmış olur.
2.8.6.4 HASTANELER
Hastanelerde de internet üzerinden tanıtım ve randevu verme, tahlil , rapor sonuçları, yatan hastaların
son durumları, hastane içi birimler arası iletişim, hasta dosyalarının internet üzerinden paylaşılması
gibi kolaylaştırıcı bilişim faaliyetleri söylenebilir.
Malatya Devlet Hastanesinin bir web sitesi mevcut; fakat bu sitede tanıtım dışında sadece tahlil
sonuçlarını görebilmek mümkün, geriye kalan işlemler henüz gerçekleştirilemiyor.
Turgut Özal Tıp Merkezi‟nin web sitesi şu anda yapım aşamasında ama hazırlanan sitede bu özellikler
mevcut olacak gibi görünüyor. Zaten TÖTM bilişim konusunda Malatya‟daki diğer kuruluşlara göre
daha iyi bir konumda.Otopark sisteminden, otomasyon sistemine kadar, bir çok alanda bilişim
teknolojilerinden yararlanılıyor.
Her ne kadar bu iki hastanede durum böyle olsa da bu yenilikler sadece buralarla sınırlı, ayrıca bu
hastanelerin yazılımları başka şehirlerden satınalım yoluyla gerçekleştiriliyor. Hastanelerin kendi
yazılımlarını kendileri yapacak bir birimleri mevcut değil. Üniversitede Bilgisayar Mühendisliği
bölümünün eksikliği burada da hissediliyor.
2.8.6.5 OKULLAR
Okullarda da bilişim ve teknoloji kullanımı, gerek eğitimin içerisinde, gerek veli-öğretmen-öğrenci
arası ilişkinin geliştirilmesi ve kolaylaştırılması açısından son derece önemlidir.
İlimizde Müfredat Laboratuar Okulları‟nda diğer okullara göre BT daha iyi kullanılıyor ama hem
MLO‟lardaki seviye bile istenilen düzeyde değil.
206
BT‟nin kullanılamama nedenlerinin başında ise öğretmenlerin bu konuda yetersiz ve isteksiz
olması ve BT kullanımının pahalı olup okulların bütçelerinin kısıtlı olması geliyor.
Ayrıca Malatya‟da eğitime yönelik yazılım üretilememesi de bir dezavantaj.
Birkaç okul dışında web sitesini etkin olarak kullanan okul bulunmadığı gibi, Fen Lisesi
dışında da web sitesi üzerinden notları açıklayan, velilerin ve öğrencilerin erişmesini sağlayan
okul bulunmamakta.
2.8.6.6 KAMUDA BİLİŞİME DAYALI AR-GE
Kamu kurumlarında bilişime dayalı AR-GE son derece faydalı olmaktadır. Devlet olarak bu güne
kadar sanayi politikamızda , bilişim ve elektroniğe neredeyse hiç yer vermemişiz. Bu konularda
yapılan planlamaların bir çoğu da uygulanamamış. Hazırlanan Kalkınma raporlarında üniversitelerden
bir çok alanda, bir çok uzman varken bu alanlarda ya çok az var ya hiç yok.
Kurumlarımız ,sınırlı da olsa kaynaklarımız, stratejilerimiz olmasına rağmen öncelikler doğru
belirlenemediği için; ayrıca toplumda AR-GE kültürü zayıf olduğu ve de AR-GE yöneticilerimiz az
olduğu için özellikle bilişim ve elektronikte pek iyi konumda değiliz.
Bu konuda en iyi çalışan kurumların başında TÜBİTAK ve üniversiteler geliyor ama kaynak
yetersizliği yüzünden bu kurumlar da çok kısıtlı bir çerçevede çalışabiliyor.
Bu konuda ne kadar az ilgi gösterildiğini Prof. Dr. Erol TAYMAZ‟ın sözleri çok güzel açıklıyor
herhalde:
“Bilişim sektöründe sürekli Hindistan örnek gösteriliyor. Hindistan’da sadece bir kamu araştırma
merkezinde 2500 Bilgisayar Mühendisi çalışırken. Türkiye’de, AR-GE alanında çalışan, üniversiteler,
TÜBİTAK v.s.de toplam çalışan bilgisayar mühendisi sayısı yüzlerle ifade ediliyor. Eğer Hindistan’ı
örnek veriyorsak onlar kadar bu işi ciddiye almalıyız.”
2.8.7
ÖZEL İŞLETMELERDE BİLİŞİM
2.8.7.1 BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÜRETİM VE GELİŞTİRME, PERSONEL BİLGİSİ,
DEPARTMANLAR ARASI İLETİŞİM
İşletmelerde kullanılan Bilgisayar sayıları ne kadar fazla olursa olsun verim elde edebilmek için
bunların doğru bir şekilde kullanılması gerekmektedir. 2001 deki veriler ve 2005 deki veriler
kıyaslandığında 3, 2001 yılında çoğunlukla, arşivleme ve kayıt tutma gibi faaliyetlerde kullanılan
bilgisayarın 2005 e doğru yavaş da olsa, araştırma, planlama, otomasyon gibi işlemlerde de
kullanıldığı görülmüştür. Bu olumlu bir gelişmedir ama yeterli değildir. Sürekli gelişen bu cihazlar,
yapabileceklerinin çok azı için kullanılmaktadır. Oysa ki bilgisayar destekli üretim, geliştirme, kalite
kontrol,bakım v.s. yapılması verimi son derece arttıracaktır. Denetlendiğinin bilincinde olan işçiler
daha fazla özveri ile çalışacak, hataların, nereden kaynaklandığı, nasıl çözülebileceği, bilgisayar
destekli denetimlerle çok daha kolay bulunabilecektir. Bir sistemden elde edilebilecek maksimum
verim, bilgisayarlar yardımı ile çok daha rahat bir şekilde hesaplanabilecektir.
Bilgisayarlar bu konuda ne kadar avantaj sağlasa da, işletme yöneticilerinin bir çoğu henüz bu
avantajları fark edememiştir. Bu yüzden de mümkün olandan daha az kar etmektedirler. Bunun önüne
3
Malatya Ticaret ve Sanayi Odası – KOSGEB Verileri
207
geçebilmek için, Malatya‟daki işletmelerde şu an çok fazla olmayan üniversite mezunu teknik
yeterliliğe sahip, kalifiye eleman sayıları arttırılmalı ve bilişim destekli sistemlere geçilmelidir.
Personel bilgilerinin bilgisayar ile tutulması ve şirketlerin kendi içerisinde departmanlar arası
iletişiminin bilgisayarla sağlanması da son derece önemlidir. Bu sayede bir departmandaki üretim,
personel, durum vb. bilgiler anında diğer departmanda görülebilir ve ona göre departman olarak
tepkiler verilebilir.
Yine bilişim konusunda şirketler eğitimlere önem göstermeli, elemanlarının sürekli olarak, teknolojik
yenilikler konusunda bilgilenmesine önem göstermelidir.
İşletme sahipleri, bilişim teknolojilerinden faydalanmanın kendilerine sağlayacağı faydalardan
habersiz durumdalar. İşletmelerin %86‟sı bilgi sisteminde yeni teknolojinin gerekli olmadığını
düşünüyor ki4 bunda işletmelerin sadece %50‟sinde üniversite mezunu yönetici bulunuyor5 olmasının
da etkisi var. Çalışanların ise %51‟i ilköğretim mezunu olduğu için, bilişim teknolojilerine uyum
sağlamalarında da bir miktar sorun yaşanması mümkün.
2005 yılı Ocak ayında Türkiye genelinde Bilgisayar erişimine sahip şirket oranı %87,76, bunların
içinde internete bağlananlar %80,436 iken Malatya‟da internet kullanan işletmelerin oranı %54,553 tir.
2.8.7.2 E-TİCARET
OECD tarafından 1997'de yapılan tanım "e-ticaret" konusunda en yaygın kabul görmüş olan tanım
olup yasal zemini oluşturması açısından oldukça önemlidir.Bu çerçevede "e-ticaret" aşağıdaki
eylemleri kapsayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır:
Ticaret öncesi firmaların Elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,
Firmaların elektronik ortamda buluşması,
Ödeme sürecinin yerine getirilmesi,
Taahhüdün yerine getirilmesi,
Mal veya hizmetin müşteriye teslimi,
Satış sonrası bakım, destek vb. hizmetlerin temin edilmesi.
Malatya‟daki işletmelerde e-ticaret yok denecek kadar az miktarda yapılmaktadır. Bu da daha çok alım
ağırlıklı olmaktadır. İnternet üzerinden satış ve ihracat yapan firmaların sayısı çok azdır. Tablo-5‟de
görüldüğü üzere e-ticaret ile alış yapan firmalar %5,93 satış yapanlar ise %10,28‟lik bir dilimi
oluşturmaktadır. Son yıllarda global ekonominin şekillenmesinde bilişimin rolü çok fazla artmıştır
ama Türkiye‟de ve özellikle de Malatya‟da bu rol pek fazla dikkate alınmamaktadır. Oysa ki, internet
üzerinden tanıtım, alış satış işlemleri, hem muhatap olunabilecek müşteri ve satıcı sayısını arttırmakta,
hem masraflar büyük bir oranda azaltmakta, hem de hızı arttırmaktadır. Ödeme işlemleri bankaların
sağladıkları internet hizmetleri ile daha hızlı yapılabilmektedir. E-ticaret yeterince gelişmezse küresel
rekabet çok zorlaşacaktır.
4
5
6
KOSGEB Malatya Saha Araştırma Raporu (2005)
KOSGEB Malatya Saha Araştırma Raporu (2005)
DPT GĠRĠġĠMLERDE BĠLĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠ KULLANIMI ARAġTIRMASI, 2005s
208
90. TABLO 5- MALATYA’DAKİ İŞLETMELERİN BİLİŞİM ALT YAPISI (KOSGEB SAHA
ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI MALATYA İLİ DEĞERLENDİRME RAPORU- 2005)
2.8.7.3 BT SEKTÖRÜNDE VE DİĞER SEKTÖRLERDE BT KULLANIMI KONUSUNDA
TEŞVİKLER
2.8.7.3.1 KOSGEB
Küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin teknolojik yeniliklere uyumlarını sağlamak, rekabet
güçlerini yükseltmek, ekonomiye katkılarını ve etkinliklerini artırmak amacıyla 1990 yılında kurulan
KOSGEB, Teknoloji Geliştirme Merkezleri, İş Geliştirme Merkezleri ve Laboratuar Müdürlükleri‟nin
çatısı altında destek veriyor.
Kimler faydalanabilir?
İşletmeler, girişimciler, yeni girişimciler, meslek kuruluşları, işletici kuruluşlar, sektörel kuruluşlar.
Kriterleri neler?
Finansmandan eğitime, danışmanlıktan proje geliştirmeye kadar çeşitli destek ve teşvikler veren
kuruluş, her sanayi ve sektör için ayrı kriterler, ayrı destek oranları uyguluyor.
Nasıl başvurulur?
KOSGEB‟in destek ve teşviklerinden
www.kosgeb.gov.tr adresinden alabilir.
2.8.7.3.2 TEKNOLOJİ
İZLEME
VE
faydalanmak
isteyen
DEĞERLENDİRME
şirketler,
detaylı
BAŞKANLIĞI
bilgiyi
(TİDEB)
Türk sanayisine araştırma-teknoloji geliştirme yeteneği kazandırarak evrensel teknolojiye katkı
sağlayan bir sanayi oluşturmak amacıyla proje faaliyetlerinin desteklenmesinde TÜBİTAK'ın
yükleneceği görevleri yürütmek üzere 3 Haziran 1995‟de kuruldu. TÜBİTAK kaynakları kullanılarak,
209
Ar-Ge projelerine yüzde 60'a varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlıyor. Şu ana kadar bin 153
kuruluşla 2 bin 591 projeye destek verdi.
Kimler yararlanabilir?
Sektör ve büyüklüğe bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan, bir veya birden çok gerçek
veya tüzel kişiye ait olan Türkiye‟de yerleşik tüm işletmeler, proje başvurusunda bulunabilir. Ancak
kanuni merkezi ve iş merkezi yurtdışında bulunan işletmelerin Türkiye‟deki temsilcilik ve şubeleriyle
vakıflar bu program kapsamında desteklenmiyor. „Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı‟
uygulamasına başvuran kuruluşların vergi ve sosyal güvenlik yükümlülüklerini zamanında yerine
getirmiş olmaları gerekiyor.
Başvuru süreleri neler?
Herhangi bir iş gününde proje başvurusu yapılabilir. Proje başvuruları, tebliğ, yönetmelik ve bu
kurumun verdiği kılavuzda belirtilen esaslara uygun olarak hazırlanarak TÜBİTAK-Teknoloji İzleme
ve Değerlendirme Başkanlığı‟na yapılıyor. Fiilen başlatılmış bir proje için de başvuru yapılabiliyor.
Destek kararı verilen projelerde, başvurunun yapıldığı tarihten en fazla üç ay öncesinden itibaren
yapılan ve TÜBİTAK tarafından onaylanan harcamalar kabul ediliyor.
Nasil başvuru yapılır?
Proje başvurusu Ar-Ge Yardımı Proje Öneri Bilgileri (AGY100) formunda yer alan bilgiler
hazırlanarak yapılıyor. Bu dokümana, www.tideb.tubitak.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
2.8.7.3.3 AVRUPA BİRLİĞİ İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ (ABİGEM)
Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezleri, AB-MEDA programı kapsamında finanse edilen Avrupa
Birliği Komisyonu ve TOBB ortak projesi. Avrupa Birliği Komisyonu ve TOBB adına; Ege Bölgesi
Sanayi Odası, Gaziantep Ticaret Odası ve Kocaeli Sanayi Odası desteğiyle İzmir, Gaziantep ve
Kocaeli‟nde kurulan merkezlerin hedefi, bölgelerindeki KOBi‟lerin rekabet seviyelerini artırmalarına
ve potansiyellerini geliştirmelerine yardımcı olacak profesyonel yönetim danışmanlığı ve eğitim
hizmetlerini sunarak, bölgenin ekonomik kalkınmasına destek olmak. ABİGEM aracılığıyla bölge
KOBİ‟lerine; ihracatı geliştirme, iş geliştirme, pazarlama yönetimi, finans yönetimi, insan kaynakları
yönetimi ve girişimcilik konularında danışmanlık ve eğitim hizmetleri veriliyor. ABİGEM‟e
www.abigem.org adresinden ulaşabilirsiniz.
2.8.7.3.4 EUREKA
EUREKA, Avrupa ülkelerindeki endüstri ve araştırma kuruluşlarının dünya pazarlarındaki rekabet
gücünü artıracak ileri teknolojilerin, ürünlerin ve hizmetlerin araştırılması ve geliştirilmesini,
ülkelerarası ortak projeler oluşturulmasını ve yürütülmesini teşvik etmek için 1985'te Türkiye'nin de
içinde bulunduğu 19 Avrupa ülkesi ve Avrupa Birliği'nin kurduğu uluslararası bir kurum. Bugün 35
ülke ve Avrupa Birliği EUREKA üyesi.
NASIL KATILABİLİRSİNİZ?
• www.eureka.be adresindeki web sitesinde yayımlanan proje önerilerini inceleyip, EUREKA
destekleri için başvuru yapabilirsiniz.
• Proje önerisinde bulunabilirsiniz.
210
Projelerde hangi kriterler araniyor?
• Katılımcılar en az iki EUREKA ülkesi ülkeden olmalı
• Proje, sivil amaçlı uygulamalara yönelik olmalı
• Pazar potansiyeli olan sonuçlara yöneltmeli
• Araştırma ortaklıkları kurulmasını gerekli kılmalı
• Teknik, mali ve yönetsel kaynak ve becerileri olan katılımcılarla yürütülmeli
• Yeterli düzeyde yeni buluş içeren ileri teknolojileri ilgilendirmeli.
Eureka üyesi ülkeler:
Almanya, Avusturya, Belçika, Büyük Britanya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Kıbrıs Rum Yönetimi, Hollanda, Hırvatistan, İspanya, İrlanda, İsveç,
İsrail, İtalya, İsviçre, İzlanda, Letonya, Lüksemburg, Litvanya, Macaristan, Norveç, Portekiz,
Polonya, Rusya Federasyonu, Romanya, San Marino Cumhuriyeti, Sırbistan ve Karadağ,
Slovenya, Slovakya, Türkiye, Yunanistan, Avrupa Birliği.
TÜRKIYE TEKNOLOJI GELIŞTIRME VAKFI (TTGV)
Bugüne kadar toplam 384 teknoloji geliştirme projesine yaklaşık 140 milyon ABD Doları tutarında
destek sağlayan TTGV, proje bütçesinin en fazla yüzde 50'sine 1 milyon ABD Dolar'ına kadar destek
veriyor.
Hangi projelere destek veriyor?
TTGV, özellikle sanayi kuruluşlarınca gerçekleştirilen, araştırma ve geliştirmeye dayalı, teknolojik
yenilik içeren, sanayide uygulanabilir ve ekonomik değeri olan projeleri destekliyor.
Kimler faydalanabilir?
Sanayi sicil belgesine sahip sanayi kuruluşlarıyla yazılım faaliyeti gösteren bilgisayar ve yazılım
şirketleri.
Nasil başvuru yapılır?
Proje önerileri, www.ttgv.org.tr adresinde yer alan Başvuru Rehberi‟ndeki formlar ve açıklamalar
doğrultusunda hazırlanıp, TTGV'ye sunuluyor. Proje başına 50 ABD Doları yatırılıyor.
Destek süresi ve miktarı ne kadar?
Destek süresi en fazla 24 ay ve destek miktarı Hazine Müsteşarlığı/Dünya Bankası kaynağında en
fazla 2 milyon ABD Doları, Dış Ticaret Müsteşarlığı kaynağında ise en fazla 1 milyon ABD Doları.
Destekleme koşulları neler?
TTGV tarafından projelerin toplam bütçelerinin en fazla yüzde 50'sine destek veriliyor. Projeyi öneren
kuruluşun da en az TTGV'nin verdiği destek kadar katkıda bulunması gerekiyor. Proje süresince
211
firmanın harcama yapmasından sonra TTGV katkısı olarak belirlenen tutar aylık bazda firmaya
ödeniyor. TTGV tarafından ABD Doları olarak verilen finansal destek, projenin sona ermesinin
ardından dört yıl içinde ABD Doları olarak geri ödeniyor.
TTGV kaynağından yararlanmak isteyen kuruluşlar 0312-265 02 72 no‟lu telefondan Teknoloji
Geliştirme Projeleri Grubu‟na ulaşabilir.
Her ne kadar bu teşvikler olsa da teşviklere talep istenilen düzeyde değil. KOSGEB verilerine göre
Malatya‟da 15, Elazığ‟da ise 13 şirket KOSGEB‟den yazılım desteği almış,
Elazığ‟da kobinet‟e kayıtlı BT sektöründe çalışan işletme sayısı dokuzken Malatya‟da ise bu sayı
birdir.
2.8.7.3.5 ÖZEL BIR NOKTA: TEKNOPARK (TEKNOLOJI GELIŞTIRME BÖLGELERI)
Burada özel bir yeri bulunduğu için TGB kavramını açıklamakta fayda var.
Özellikle ileri ülkelerde üniversite-sanayi işbirliğine dayalı yeni üretim modelleri geliştirilmiştir. Bilim
ve teknoloji üretimi için gereken kadrolar, üniversite ve araştırma merkezlerinde yaşatılan bilim
geleneğiyle yetişecek ve bu gelenek, bu kadrolarla sanayiye taşınacaktır. Bu nedenle, bilim ve
teknoloji politikalarının başlıca odak noktalarından birini üniversite eğitimi ve araştırma-geliştirme
faaliyetlerinin bütünselliği oluşturmaktadır.
Sanayileşmiş ülkelerde; yeni teknolojileri üretmek için başlatılan dev projeler, değişik uygulamalara
açık, çok amaçlı girişimlerdir ve bunların tümünde devletin etkin bir biçimde yer aldığı görülmektedir.
İlk girişimlerin başlamasına ön ayak olan devlet, gelişmeleri desteklemekte ve bu projelerin ürünleri
için pazar yaratma işlevini de üstlenmektedir.
Tüm dünyada, özellikle son 30 yıl içinde, elde edilen bilimsel bilginin teknolojinin hizmetine en kısa
sürede sunulabilmesinin önemi göz önünde tutularak bilim ve teknolojide bir entegrasyona gidilmiş;
başta ABD olmak üzere İngiltere, Fransa, Almanya ve Japonya gibi gelişmiş ülkelerde ve yeni
sanayileşen ülkelerde bilim ve teknoloji parkları oluşturulmuştur. Bugün bu parkların sayısı 1000’in
üzerindedir. Bunlara genel olarak teknopark denilmektedir. Yaygın olarak “bilim ve teknoloji parkları”
olarak da adlandırılan bu parkların faaliyetleri temel olarak benzemekle birlikte, içerdikleri
faaliyetlere göre ülkeden ülkeye değişik isimlerle anılması mümkündür.
Teşvik ve Destekler
4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası, teknoloji geliştirme bölgelerine birtakım teşvikler
getirmektedir. Bölgede yer alan şirket, yazılım faaliyetinde bulunuyorsa veya araştırma geliştirme
yapıyorsa, o şirketin çalışanları aldıkları maaştan gelir vergisi ödememektedir. Bölgede yer alan
girişimci şirket, bu faaliyetlerine ilişkin bir gelir elde ettiğinde, yıl sonunda kurumlar vergisi
ödememektedir. Bu temel ve son derece önemli bir muafiyettir. Kurumlar vergisi muafiyetine
bakıldığında, aslında Avrupa'da çok sayıda ülkede buna benzer muafiyetler olduğu görülmektedir.
Fakat, gelir vergisi muafiyeti dünyada birkaç ülkede kalmış durumdadır. O açıdan bakıldığında
girişimci şirketlere yapılan teşvikler son derece yüksektir. Bölgeyi yöneten şirket de benzeri
muafiyetlerden yararlanabilmektedir.
212
2.8.8
BİLİŞİM EĞİTİMİ
Türkiye e-toplum’a doğru yol alırken, bireylerin de bilişim ve teknolojiye ayak uydurması
gerekmektedir.Sektörde çalışacak, altyapı oluşumunu gerçekleştirecek uzmanlara ihtiyaç olduğu gibi,
bireylerin de e-birey olabilmeleri için bazı yeterliliklere sahip olması gerekmektedir. Nedir bu
yeterlilikler?
E-Birey Olabilme Şartları 7
Sanal Dünyanın en önemli öğesi olan e-Birey‟i oluş turan bileşenler şunlardır:
Yeterli düzeyde bilgisayar ve Internet okuryazarı olması
Erişim teknolojilerini kullanabilmesi
Hızla gelişen teknolojiden haberdar olması
Internet üzerindeki kaynak ve olanakları etkin kullanması
Konumu veya mesleği gereği elektronik ortamda sunulan bir bilgiye erişme
yollarını bilmesi ve o bilgiyi kullanabilme yetisine sahip olması
Günlük ihtiyaçları için sanal ortamı kullanma alışkanlığına sahip olması.
Bilişim eğitimi nerelerde ne şekilde verilmektedir bunları incelemekte fayda var.
2.8.8.1 İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDA
E-birey olabilme şartlarını toplumdaki tüm bireylerin sağlaması gerektiği düşünülürse, bireyler bu
konuda 8 yıllık zorunlu ilköğretim eğitimi içerisinde bulunmalıdır ama günümüze kadar işlenen
program bu konuda yetersiz kalmaktaydı. Program yetersiz kaldığı gibi, bu konuda eğitim verecek
öğretmen sayısı çok az olduğu için, yetersiz olan program bile tam olarak işlenemiyordu. Öngörüsü
yeterli olmayan, öğretmen ve idarecilerin bu dersi önemsememesi ve dersin de seçmeli bir ders
olmasının da sonucu olarak ortaöğretim kurumlarından mezun bir öğrenci daha arama motorlarını ve
kelime işlemci programları bile etkin bir şekilde kullanmayı başaramıyor.
İlköğretim Genel Müdürlüğü’nün 10.08.2006 tarih ve 17827 sayılı teklif yazısı üzerine Talim ve
Terbiye Kurulunda görüşülen “İlköğretim Seçmeli Bilgisayar (1–8. Sınıflar) Dersi Öğretim
Programı”nı1, 2 ve 3. sınıflarına ait bölümünün 2006–2007; 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflarına ait bölümünün
ise 2007–2008 öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere kabul edilmiştir. Bu yeni programın
içeriğine göre dersi alan ve başarıyla tamamlayan bir öğrenci, e-birey olabilecektir fakat ders
tamamıyla uygulamaya öngörülen tarihte girebilecek mi? Bu konu henüz belirsiz.
Malatya genelindeki ilköğretim, ortaöğretim ve okul öncesi eğitim kurumlarımızda toplam 5146
bilgisayar mevcut olup bunlardan 3072 tanesi ilköğretim okullarında, 1562 ortaöğretim
kurumlarındadır.8 155 bin civarı öğrenci bulunan Malatya’da bu durumda yaklaşık her 30 öğrenciye
bir bilgisayar düşmektedir. Bu rakamlara göre de bilgisayar sayıları yeterli değildir; yine de doğru
kullanımla, az sayıda bilgisayarla bile çok fazla iş başarmak mümkündür.
7
8
Türkiye Bilişim Derneği e-türkiye Raporu
Rakamlar http://malatya.meb.gov.tr adresinden alınmıştır 10 Şubat 2007
213
2.8.8.2 TEKNİK LİSELERDE
Teknik Lise’lerin durumu tüm Türkiye için sorun teşkil etmektedir. Avrupa Birliği’nde bir çok ülkede
bizdeki Teknik Lise dengi okullardan mezun olanlar, bilişim ve teknoloji sektöründe yeterlilik kazanıp
çalışabilmekteyken; bizde Devlet Planlama Teşkilatı’nın Doğu Anadolu Projesi Ana Planı’nda da
belirtildiği gibi müfredatın gelişmelerin gerisinde kalması, ÖSS’de puan dezavantajları yüzünden
öğrencilerin teknik liselerden soğutulması gibi sebeplerle teknik liseler kaderine terkedilmiştir. Bir çok
teknik lise mezunu ise kendi alanında çalışmayı tercih etmemektedir. Malatya Ş.K. Özalper Anadolu
Meslek Lisesi mezunları üzerinde yapılan incelemeye göre BT bölümlerinden mezun olanların sadece
%18’i kendi alanlarında çalışmakta. Neredeyse hiçbir öğrenci 4 yıllık bir okula yerleşememekte ve
alanında mühendis olamamaktadır.
Malatya’da son 5 yıl içerisinde BT alanında teknik liseden mezun öğrenci sayısı tahmini olarak 3000
olarak kabul edilecek olursa, zaten az çok konuya aşinalığı olan bu öğrencilere modern eğitimler
verilerek, kalifiye eleman yetiştirilmesi sağlanabilir. Bu açıdan bakıldığı zaman Malatya; Bilişim
Çırakları Projesi9 benzeri bir projenin uygulanabileceği bir şehirdir.
2.8.8.3 ÜNİVERSİTELERDE VE YÜKSEK OKULLARDA
Her ne kadar bir çok üniversitede diğer gelişmiş ülkelerin üniversiteleri düzeyinde eğitim olmasa da
bilişim ve teknoloji eğitimlerinin en üst düzeyde verildiği yerler üniversitelerdir. Tablo 6‟ye bakılırsa
yılda yaklaşık 2500 bilgisayar, 2500 elektrik-elektronik mühendisi mezun olmaktadır. Bu öğrencilerin
hepsi eğitimleri süresince ve mezun olduktan sonra projeler üretmekte ve Türkiye‟nin BT alanında
gelişmesini sağlamaktadırlar. Malatya İnönü Üniversitesi‟nde ise sadece elektrik-elektronik
mühendisliği bölümü bulunmakta, bilgisayar mühendisliği bölümüne ise kentte yoğun bir ihtiyaç
duyulmaktadır. Elazığ Fırat Üniversitesinde bilgisayar mühendisliği bölümünün bulunması sayesinde
kentte yazılım sektörü Malatya‟ya göre daha fazla gelişmiştir. İnönü Üniversitesi‟ne bilgisayar
mühendisliği bölümü açılırsa, Fırat Üniversitesi‟ndeki bölümle ortak çalışmalar yapılabilir, orta bir
noktaya üniversitelerin desteğiyle bir yazılım üssü veya teknoloji geliştirme bölgesi kurulabilir.
9
Bilişim Çırakları Projesi hakkında detaylı
http://www.kosgeb.gov.tr adresine bakılabilir.
bilgi,
daha önce uygulanan
214
illerde alınan
sonuçlar için
–
91. TABLO 6- BİLİŞİM VE TEKNOLOJİ ALANINDA ÜNİVERSİTE, YÜKSEKOKUL VE TEKNİK
LİSELERDEN MEZUN ÖĞRENCİ SAYILARI
2.8.8.4 BİLİŞİM VE TEKNOLOJİ EĞİTİMİ VEREN KURSLAR
Bilişim ve Teknoloji alanındaki eğitim eksikliğini azaltmak, eleman ihtiyacını bir miktar da olsa
karşılamak amacıyla kurslar tarafından çeşitli eğitim ve sertifika programları başlatılmıştır. Bu eğitim
programları arasında C, C++, Java vb. programlama dilleri, Windows ve LINUX gibi işletim sistemleri,
veri tabanları, ticari ve bilimsel yazılım paketleri, bilgisayar iletişimi ve ağları, güvenlik vb. eğitimler
bulunmaktadır. Kavramsal ve teorik konuları kapsayan eğitimler çok daha az sayıdadır ve talep
görmemektedir. Bazı firmaların eğitimleri sadece hizmet verdikleri firmaların bilişim ürünlerine
yöneliktir. Fakat ne yazık ki bu kurslar içerisinde modern uygulamaları takip edenlerin sayısı %10 bile
değildir. Bilişimin anlık gelişmeler, değişmeler gösterdiği günümüzde, 4-5 sene önceki teknolojiler bile
eski ve yetersiz kalabilmektedir.
Malatya’da 12 adet bilgisayar kursu bulunmaktadır10. Bu kursların çoğunluğu sadece bilgisayar
işletmenliği kursu vermekle birlikte, nadiren talep üzerine programlama kursu da vermektedirler.
Ama güncel teknolojiler, yazılım ve donanım ortamları konusunda eğitimler bulunmayıp verilen
eğitimler de zamanın gerisinde ve yetersiz kalmaktadır. Malatya’nın bilgisayar mühendisliği
10
http://malatya.meb.gov.tr 15 Şubat 2007
215
bölümüyle birlikte, güncel uygulamaları takip edip, öğretebilecek, işletmelere yerinde eğitimler
verebilecek BT kurslarına ihtiyacı vardır.
2.8.9
MALATYALILARIN BİLİŞİM VE TEKNOLOJİYE BAKIŞI
Bilişim ve Teknoloji hızla dünyaya egemen olurken, Malatyalının bilişim ve teknolojiye bakışı ne
durumda? Malatya‟da bilişim ve teknolojinin çok fazla gelişmemesi ve bu konudaki eğitim eksikliği
yüzünden, Malatyalının BT‟ye bakışı da çok olumlu gelişmemiştir. Orta yaşın üzerindeki insanlar
genellikle işlerini bilgisayardan yapmayı daha zor bulmaktadır. Gençlerin ise bir çoğu bilgisayar
hakkında yanlış bilgi sahibidir ve yanlış kullanmaktadır. Bilgisayar bir eğlence aygıtı, internet ise daha
çok eğlenceye yarayan bir sistem olarak görülmektedir. İnternet kafelerin büyük çoğunluğu oyun
oynayan, internette sohbet eden gençlerle doludur. Gençlerin bu durumu, medyada internet hakkında
çıkan olumsuz haberler (çocuk pornografisi, yasadışı örgüt siteleri v.s.) insanları internet hakkında
olumsuz düşünmeye sevk etmektedir. Oysa ki internette de kişi parmaklarının götürdüğü yere
gidebilmektedir. İnsanların internetten fayda veya zarar görmeleri kendilerine kalmış bir durumdur.
Nadir de olsa bilgisayar-internet hakkında yapılan panellere katılımın çok düşük olması da
Malatyalının Bilişim ve Teknoloji‟ye ne derece ilgi duyduğunun bir göstergesidir.
Bir diğer konu da güvenlik korkusudur. Bir çok Malatyalının evinde internet olduğu halde, bankacılık
işlemlerini internet üzerinden gerçekleştirmemekte, e-ticaret‟e karşı mesafeli durmakta, e-devlet
uygulamaları yerine masa başında hizmet almayı tercih etmektedirler. Bunun en büyük sebebi de
güvenlik korkusudur. Bireyler internet üzerinden yapılan alış verişte parasının çalınabileceği, yaptığı
yazışmalarda hata meydana geleceği, yazışmaların değerlendirilmeyeceğini düşünmektedir. Bunun da
en büyük sebebi eğitim eksikliğidir. Eğer bilgisayar konusunda eğitimliyseniz, güvenlik
uygulamalarına dikkat ediyorsanız, internette bu tür olaylarla karşılaşma riskiniz yolda karşılaşma
riskinizden daha az olacaktır.
2.8.10 UYGUN YATIRIM ALANLARI
Malatya‟da incelediğimiz tüm bu şartları göz önünde bulundurursak. Malatya‟da ne gibi yatırımlar
yapılabilir.
Firmalar için Call Center (Çağrı Merkezi) ,
Yurt genelindeki hastaneler için ameliyat raporu yazabilecek şirketler,
Büyük bilgisayar ve elektronik firmalarının bölgesel teknik servisleri,
Yazılım ve donanım konusunda genel olarak hizmet verecek bir teknik servis,
İsteğe göre yazılım hazırlayabilecek, profesyonel yazılım şirketleri,
Profesyonel bilişim eğitimi ve danışmanlığı şirketleri,
SMS servisleri sağlayacak firmalar,
Elektronik eğitim programları geliştirecek firmalar açılabilir.
Kayısı ihracatı üzerine Malatyalıya malolacak bir web sitesi hazırlanabilir
Elektronik aletler, beyaz eşya, küçük bilgisayar parçaları üretimi yapabilecek fabrikaların
açılabilir.
216
2.8.11 SWOT ANALİZİ
2.8.11.1 GÜÇLÜ YÖNLER
Türkiye geneline göre iyi olmasa da şehirde tahmini bilgisayar sahipliği oranının bölge illere
göre yüksek olması.
Malatya Meslek Yüksek Okulunda, Bilgisayar Programcılığı programının bulunması
Her ne kadar birçoğu şu an kendi alanlarında çalışmıyor olsalar da teknik liselerin BT ile
ilgili alanında çok sayıda mezun olması
Halkın çoğunluğunun pratikte kolaylık sağlayan yeniliklere açık olması.
Çok sayıda internet kafe bulunması.
ADSL teknolojisinin gelmesiyle birlikte bir çok ev ve işyerinde 24 saat internet erişiminin
bulunması.
BT alanında Malatya dışında çalışan Malatyalıların sayılarının fazla olması.
Sayıları az da olsa öngörülü, bilişime gereken önemi veren yöneticilerin bulunması.
2.8.11.2 ZAYIF YÖNLER
Üniversitede Bilgisayar Mühendisliği bölümünün bulunmaması.
Bir ‚Teknoloji Geliştirme Bölgesi‛ bulunmaması
İlk ve Orta Öğretim’de verilen bilgisayar eğitiminin yetersiz olması.
Birçok kamu kurum ve kuruluşlarının BT’den yeterince yararlanmaması.
Malatya Organize Sanayide bulunan işletmelerde BT destekli sistemlere geçilmemesi
Hizmet içi BT eğitiminin yetersiz olması.
İnternet kafelerin denetimlerinin zayıf olması ve çoğunlukla oyun salonu gibi kullanılmaları.
Bilişim eğitimi veren kursların sadece işletmenlik ve programlama kursları veriyor olmaları.
E-Ticaret’in getirdiği kolaylıkların yeterince bilinmemesi.
2.8.11.3 FIRSATLAR
BT Sektörüne yönelik ve diğer sektörlerde BT kullanımına yönelik sağlanabilecek devlet
teşviklerinin bulunması.
Komşu şehir Elazığ’daki Fırat Üniversitesinde bilgisayar mühendisliği bölümünün
bulunması, Elazığ’da yazılım sektörünün Malatya’ya nispeten gelişmiş olması; aynı
217
zamanda iki şehir arası mesafenin de kısa olması nedeniyle Malatya’ya açılacak bir yazılım
üssüne Elazığ’dan da talep olabileceği.
KOSGEB’in bu alanda KOBİ’leri desteklemesi
BT sektöründe yazılım, donanım ve hizmet alanında çalışan firmaların azlığı sebebiyle bu
alanda yapılacak atılımlara ihtiyacın fazla olması ve bu nedenle de daha hızlı gelişebilme
ortamı bulabilecek olması.
Ulaşımda merkezi bir konumda bulunuyor olması, havaalanının bulunması sebebiyle bilişim
alanında yapılacak yatırımların pazarlanmasının, desteklerinin kolay olacak olması ve çevre
illere bu konuda öncülük yapabilme olanağının bulunması.
Yazılım alanında yapılacak yatırımların çok yüksek sermaye istememesi.
2.8.11.4 TEHDİTLER
Sanayi işletmelerinin sahiplerinin BT destekli sistemlere gerek görmeyip, eski sistemlerin
kendilerine yettiklerini düşünmeleri
BT’nin gerekliliğinin kavrayamayan bir grubun hala bulunuyor olması ve BT çalışmalarını
engelleyici tutumları.
Malatyalıların bir kısmının bilgisayar ve interneti zararlı araçlar olarak görmeleri, önyargıyla
yaklaşmaları. İnternette güvenlik konusunda bilgisiz olmaları
Hala DAP gibi bölgesel kalkınma planlarında bilişime yeterince önem verilmiyor olması.
Özellikle bilgisayar donanımı alanında yapılacak yatırımların yüklü bir sermaye istemesi bu
yüzden de yatırımcıların bu alana yanaşmamaları
2.8.12 SONUÇ
Sonuç olarak Malatya gerek nüfus, gerekse eğitim potansiyeliyle bölgede parlayan bir şehir
konumundayken, Bilişim ve teknoloji alanını ihmal etmesi mümkün değildir. Bu yüzden bir
an önce, bölgesel planlar oluşturulması gerekmektedir. Öncelikli olarak eğitimdeki
eksiklikler giderilmeli, halkın bilinçlendirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunulmalıdır.
Malatya’da bu alanda yapılacak yatırımlar desteklenmeli, kaliteli eleman ihtiyacı giderilmeli,
Yeni işletmelerle de istihdam sağlanmalıdır. İnönü Üniversitesi’ne Bilgisayar Mühendisliği
bölümü açılmalı, okullarda bu konudaki eğitim ve faaliyetler arttırılmalıdır. Sektörel
anlamda ise işletme sahiplerini BT kullanımı konusunda bilinçlendirmek gereklidir. İşletme
sahibi BT kullanımının kendisine getirisini bilmelidir ki uygulama cesaretine sahip olsun. BT
çözülümleri uygulayabilecek, danışmanlık hizmeti verebilecek şirketlere de ihtiyaç
duyulmaktadır. Sanayide BT kullanımıyla üretimde verimlilikte artış sağlamak günümüz
için artık bir gereklilik olmuştur ama Malatya’da bu konuda büyük bir eksiklik vardır.
218
Malatya’da bilişim alanında çalışan firmalar, Malatya dışındaki Teknoloji Geliştirme
Merkezleri’nde vergi muafiyeti ve teşviklerle çalışan firmalarla rekabet edememekten
şikayetçi olmaktadır. Bu nedenle, Malatya’ya kurulacak bir yazılım üssü Malatya’da yazılım
sektörünün gelişmesine büyük katkı sağlayacaktır.
E-ticaret konusunda firmaların bilgilenmesi, ürün ve hizmetlerini internet üzerinden
pazarlamasıyla birlikte, pazarlama maliyetlerinde azalma olacaktır. Malatyalı firmalar daha
çok müşteri bulabilecek, hatta ihracat yapmaları kolaylaşacaktır. Bu da Malatya ekonomisine
katkıda bulunacaktır. Bu nedenle, işletmeler e-ticaret konusunda da bilgilendirilmeli ve
desteklenmelidir. Bu sayede Malatya bilişim çağında, bilişim toplumu olma yolunda hızlı bir
şekilde ilerleyecektir.
219
2.8.13 KAYNAKLAR
Malatya KOSGEB Verileri
Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Verileri
DPT GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI
ARAŞTIRMASI, 2005
DPT Sekizinci 5 Yıllık Kalkınma Planı - Bilişim Teknolojileri ve
Politikaları Ön İhtisas Komisyonu Raporu, 2001
Türkiye Bilişim Derneği e-Türkiye Raporu
Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye‟de Bilişim ve Telekomünikasyon
Teknolojileri Sektörü Üzerine Görüş ve Öneriler (TÜSİAD-Haziran
2006)
İnternet Site ve Yayınları
Malatya
Ticaret
ve
Sanayi
http://www.malatyatso.org.tr
Odası
Web
Sitesi
-
Sitesi
-
Türkiye Bilişim Derneği Web Sitesi - http://www.tbd.org.tr
Türkiye
Bilişim
Sektörü
http://www.tubider.org.tr
Derneği
Web
TÜBİTAK - http://www.tubitak.gov.tr
Bilişim Dünyası Dergisi - http://www.bilisimdunyasi.net.tr
Eskişehir Yazılım Üssü Web Sitesi - http://www.eyu.org.tr
Milli Eğitim Bakanlığı Web Sitesi http://www.meb.gov.tr
Malatya
Milli
Eğitim
http://malatya.meb.gov.tr
Müdürlüğü
Web
Sitesi
KOSGEB Web Sitesi - http://www.kosgeb.gov.tr
KOBİNET Web Sitesi - http://www.kobinet.org.tr
Not:Yoğun olarak yukarıdaki kaynaklardan yararlanılmakla beraber, bu konuda bilgi sahibi kişilerle
bire bir görüşmeler yapılmıştır. Durum analizi araştırması sırasında bazı karşılaştırmalar ve bu
220
karşılaştırmalar üzerinden değerlendirmeler yapmak için bazı istatistik bilgileri gerekliydi. Bu bilgiler
için öncelikle devlet kurumlarının web sitelerinin istatistik bölümlerinden yararlanıldı. DPT,
KOSGEB, TSO, TÜİK ve bir kısım diğer kuruluşların daha önce yaptıkları araştırmalar ve planlar
gözden geçirilip, Malatya ile ilişkileri irdelendi ve değerlendirilmeye alındı. Araştırma sırasında
karşılaşılan en büyük zorluk, Bilişim ve Teknoloji alanında daha önce hazırlanan rapor ve projelerin
azlığı oldu. Bin sayfadan daha fazla bilgi içeren DPT‟nin DAP Raporunda bile bilişim kelimesinin
sadece bir defa geçiyor olması bu konudaki zorluğu yeterince açıklıyor.
221
2.9 BİLİŞİM ATÖLYESİ-ÜLKEMİZDE MEDİKAL SEKTÖRÜNE DAİR ALAN
RAPORU
Özellikle tıp elektroniği alanında hızla gelişen medikal sektörü bilişim atölyesinde çalışma yapan Berat
DOĞAN tarafından araştırılmıştır. Raporda bu alanda Türkiye’deki durum ortaya konmaya çalışılmış
ve ilintili sektörlere değinilmiştir. Türkiye’deki durum bu alanda Malatya için vizyon oluşturmada
önemli olacaktır.
2.9.1
GİRİŞ
Günümüzde koruyucu ve tedavi edici hekimlikte, tıbbi cihaz ve aletlerin gündelik kullanım sıklığı ve
önemi giderek artan bir özellik arz etmektedir. Tıbbi cihaz ve alet teknolojisinde son birkaç on yıl
içinde yaşanan baş döndürücü ilerlemeler, insan sağlığının ele alınış perspektif ve mantığını köklü
biçimde değiştirmiştir. Süregelen gelişmeler, ivmeli olarak insan yaşam kalitesini ve süresini olumlu
etkilemektedir. Bu gelişmelerin yaygınlaşması ve özellikle gelişen bilgiye erişim kolaylığı, hem sağlık
personelinin hem de hastaların yeni teknolojilere ulaşması yönünde etkili olmuştur.
Dijital tanı ve tedavi sistemlerin geliştirilmesi, minimal invazif tanı ve tedavi yöntemlerinin ağırlık
kazanması, sarf malzemelerinde tek kullanımlık uygulamalara geçiş, nüfusun yaşlanmasının getirdiği
yeni hastalık ve hasta bakımı profilleri, tıp teknolojisinin yeni ve hızlı değişen bir teknoloji olma
anlayışını zorunlu kılmaktadır.
Önümüzdeki on yıllara net olarak damgasını vuracak olan biyoteknoloji, hasta ve hastalıkların ele
alınış biçim ve stratejilerini ciddi olarak değiştirecek potansiyel belirleyici unsurdur. Nanoteknoloji,
malzeme teknolojisindeki gelişmeler ve bilişim teknolojisinin sıradanlaşması ve yaygınlaşarak
gelişmesi benzer belirleyici özellikler taşımaktadır.
Türkiye’de tıp teknolojisi sektörü yeterli üretim ve araştırma düzeyine ulaşmamıştır. Sınırlı sayıda
üretim yapılmaktadır. Bürokratik yetersizlikler, standardizasyonun olmayışı, hammadde temininde
dışa bağımlılık, ekonomide meydana gelen değişimler üretici kesimin ilerleme ve gelişme
potansiyelini azaltmaktadır.
Bu sektöre ilişkin arzulanan gelişmelerin sağlanması ile ileriki yıllarda; ülke sınırları içinde yaşayan
herkese, her yerde ve her zaman ulaşan; toplumun katılımı ile güçlendirilmiş, çağdaş teknoloji ile
donatılmış, akılcı, yüksek nitelikli, ekonomik, kendi kendine yeterli, diğer ülkeler tarafından da talep
edilen ve yeniliklere uyum yeteneği olan bir sağlık hizmetinin sunulmasını arzu etmekteyiz.
Raporda EMA (Elazığ-Malatya-Adıyaman) bölgesindeki duruma yeterli veri bulunmadığından
değinilememiş bunun yerine bütün ülkeyi baz alan bir üretim planlaması hazırlanmıştır. Ülkenin
mevcut şartları göz önünde bulundurularak rapor, ülkenin herhangi bir bölgesine uygulanabilir halde
sunulmuştur. Bu bakımdan ileride EMA bölgesini baz alan bir uygulamaya uyarlanmasında güçlükler
yaşanmayacaktır.
2.9.2
TIBBI CIHAZ, ALET VE SARF MALZEMELERI
Tıbbi teknoloji sektörü, birçok mühendislik disiplinini içermektedir. Bu disiplinler arasında
makine, elektrik-elektronik, kimya, metalurji ve bilgisayar mühendislikleri sayılabilir. Tıbbi
222
teknoloji ürünlerinin ülkemiz
sağlık bütçesi içerisindeki payına ilişkin sağlıklı veri
bulunmamasına karşın, bu rakamın fazla olmadığı bilinmektedir.
Harcamaların önemli
bölümü ise tek kullanımlık sarf malzemelerine aittir.
Tıp teknolojisi, bir dizi diğer bilimsel ve teknolojik faaliyet alanlarındaki araştırma ve
gelişmelerden doğrudan etkilenmektedir. Diğer disiplinlerdeki yenilikler, en hızlı biçimde
uygulama olanağı bulmakta ve gelişmeler anlamlı sosyo-ekonomik sonuçlar doğurmaktadır.
Önümüzdeki 20 yıl içerisinde, toplumumuzun refah düzeyi ve yaşam standartlarındaki
yükselmeye koşut olarak, bireylerin daha seçkin ve bireyselleşmiş sağlık hizmeti talepleri, tıp
teknolojisinin önemini ve bu konuda bütçelerden ayrılan payı artıracaktır.
Genel olarak tıbbi cihaz, alet ve sarf malzemelerini aşağıda sıralanan ana guruplar halinde
toplayabiliriz:
Tıbbi Görüntüleme Sistemleri
Röntgen Cihazları (dijital ve konvansiyonel)
Bilgisayarlı Tomografi Cihazı
Manyetik Rezonans Görüntüleme Cihazı
Kemik Mineral Densitometre Cihazı
Anjiyografi Sistemleri
Ultrasonografi-Doppler Cihazları
Film Banyo Cihazları
Gamma Kamera, PET (siklotron ), SPECT
Radyasyon dedektörleri
Lazer kameralar (sulu, kuru)
Ameliyathane ve Solunum Cihazları
Defibrilatör
Ventilatör
Elektrokoter
Ameliyat Masaları ve Lambaları
Kalp Akciğer Pompası, Isıtıcı-Soğutucu, Kan Isıtıcıları
223
Cerrahi Aspiratör
Oto transfüzyon Cihazları
Biyokimya, Moleküler Biyoloji, Hematoloji, Genetik ve Mikrobiyoloji Cihazları
Otoanalizör
Kan Analiz Cihazları
Santrifüj Cihazları
Kan ve Kan Ürünleri Saklama Cihazları, Aferez Cihazları
Otomatik Sekans Cihazları, PZR( Polimeraz Zincir Reaksiyonu) Cihazları, DNA Çipleri
Okuma ve Değerlendirme Üniteleri
Hücre Ayırıcıları (Cell Separator), Akım Sitometri Cihazları
Biyolojik Sinyal İzleme Cihazları
EKG Cihazları
Hasta başı Monitörler
Oksijen Saturasyonu Cihazları
EMG, ERG, EEG cihazları
Defibrilatör/monitörler
Radyoterapi Sistemleri
Lineer Akseleratör
Co-60 teleterapi cihazları
Brakiterapi Sistemleri (intrakaviter)
Simulatörler
Fizik Tedavi Cihazları
Koşu / Yürüme Bantları
Eksersiz Bisikletleri
Ultrason Cihazları
Traksiyon Cihazları
224
İzokinetik Test Sistemleri
Banyo (Su, Parafin) Cihazları
Tens cihazları
Kısa Dalga tedavi cihazları
Optik Tıbbi Cihazlar
Endoskoplar (Gastroskop, Kolonoskop vb.)
Teleskoplar
Mikroskoplar (elektron, laboratuvar, ameliyat, muayene)
Işık Kaynakları (soğuk ışık kaynakları)
Otoskop ve Oftalmoskoplar
Lazer cihazları
Sterilizatör ve Etüv Cihazları
Buharlı Sterilizatörler (Otoklav)
Gaz (EO, Hidrojen peroksit, formaldehit) Sterilizatörleri
Kuru Hava Sterilizatörleri (Etüv)
Diş, KBB ve Göz Üniteleri
Ses ve İşitme Cihazları (Odyometre, Empedansmetre)
Mekanik Cihazlar ve Cerrahi Aletler
Tıbbi Gaz Sistemleri
Hemodiyaliz cihazları, Su sistemleri (deiyonize, distile, revers ozmoz)
Tek Kullanımlık Sarf Malzemeleri
Protez ve Ortezler
2.9.2.1 TÜRKIYE’DEKI DURUM
2.9.2.1.1 TEKNOLOJIK YAPILANMA
Ülkemiz tıbbi cihaz, alet ve malzemelerde teknolojik olarak önemli ölçüde dışa bağımlıdır.
Sağlık hizmetlerinde kullanılan cihazların % 94’ü yurt dışından ithal edilmektedir.
225
Ülkemizde üretilen cihazlar şu şekilde sıralanabilir: Taş kırma cihazı, ameliyat masaları,
ameliyat lambaları, anestezi cihazları, hasta başı monitörleri, elektrokoter, jinekolojik
masalar, cerrahi aspiratörler, oksijen verme cihazları, röntgen cihaz ve aksesuarları; etilen
oksit, buhar ve kuru hava sterilizatörleri, kan alma koltukları, tıbbi gaz sistemleri, santrifüj,
karıştırıcılar, hasta yatakları, sedyeler, dişçi fotöy ve ünitleri, hastane bilgi sistemleri
(donanım ve yazılımlar), cerrahi aletler.
Üretilen sarf ürünleri ise; kalp ve damar cerrahisinde kullanılan malzemeler (tubing set,
kardiyopleji setleri ve kanülleri, drenaj), intraket, stent, kateter ve sondalar, kan basıncı
transdüseri, i.v. set, kan ve kan ürünleri alma-verme setleri, kan torbaları, enjektörler,
ameliyat ve muayene eldivenleri, ameliyat iplikleri, örtüleri ve kat-güt, gazlı bez ve pamuk,
ortopedik protezler ve onarım malzemeleri, röntgen banyo solüsyonları, dişçilik onarım
malzemeleridir.
2.9.2.1.2 EKONOMIK YAPILANMA
1990’lı yılların başında ithal edilen tıbbi cihazların yıllık maliyeti yaklaşık 80 milyon dolar
iken, bu maliyet her geçen yıl daha da yükselmiştir. Günümüzde medikal alanda kullanılan
malzemelerin yıllık tutarının 2.5 milyar doları bulduğu, bunun da ancak %15’inin yerli
firmalar tarafından karşılandığı tahmin edilmektedir. Bu rakamlara cihazların yıllık bakım
onarım giderleri ve bu cihazlarda kullanılan tıbbi malzeme giderleri dahil değildir.
Tıbbi cihaz, malzeme ve aletlerin sağlık merkezlerindeki dağılımı homojen değildir. Bu
nedenle bazı yerlerde israf, bazı yerlerde de eksiklik ve bazı yerlerde usulsüzlük nedeniyle
hizmetlerin yeterince verilmeyişi ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Örneğin Türkiye’de
yılda yaklaşık 30 000 açık kalp ameliyatı yapılmaktadır. Asıl ihtiyacınsa 80 000 olduğu
tahmin ediliyor. Bu ameliyatlarda kullanılan kateterlerde büyük oranda dışa bağımlı
olmamız birçok ekonomik kaybı beraberinde getirmektedir.
2.9.2.1.3 YAPISAL DURUM
Sağlık alanında istatistikler ve tıbbi cihaz envanteri mevcut değildir.
Tıbbi cihaz, alet ve malzemelerin temininde standardizasyon, planlama, koordinasyon ve
kalite kontrolü yoktur.
Serbest ithalat rejimi dolayısıyla ikinci ve hatta üçüncü el tıbbi cihazlar kolaylıkla ithal edilip
hizmete alınabilmektedir. Ürün ve hizmetin denetimsizliği ciddi sağlık sorunlarına yol
açabilmektedir. İkinci el cihazların çokluğu, yeni cihazların teminindeki plansızlık ve
denetimsizlik, yeterli servis ve bakım hizmetlerinin elde edilememesi ya da denetlenmemesi
ülkemizin bir cihaz çöplüğü olmasına yol açmıştır.
Tıbbi cihazları kullanacak teknik personel bir dizi kurumda yetiştirilmektedir. Ancak,
devletin istihdam ve ücret politikası yeterli verim alınabilecek bir şekilde olmadığı için, bazı
226
birimlerde personel açığı bulunmaktadır. Dolayısıyla ehil olmayan personelin istihdamı
nedeniyle çok pahalı cihazlar kullanım hataları nedeniyle elden çıkabilmektedir.
Hastanelerdeki tıbbi cihazların bakım, onarım ve kalibrasyonunu denetleyecek biyomedikal
mühendislik birimleri yeterli değildir ya da hiç yoktur.
Cihazların her an hizmette tutulabilmesi amacıyla ihtiyaç duyulan sürekli ve yüksek güçteki
elektrik enerjisi uygun alt yapı bulunmamaktadır.
Sağlık ve Sanayi Bakanlıkları bünyesinde tek kullanımlık tıbbi ürünleri üretecek firmalara
gerekli izin belgesini verecek ve denetleyecek özel bir birim oluşturulmamıştır. Bu hizmet
Sağlık Bakanlığı bünyesindeki İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilmektedir.
İmalat izni alabilme süresi çok uzundur.
İmalat sanayine destek verecek yan sanayi bulunmamaktadır.
2.9.2.2 DÜNYADAKI DURUM
2.9.2.2.1 TEKNOLOJIK YAPILANMA
Yüksek teknolojili cihazlar dünyada sınırlı sayıda firma tarafından üretilmektedir: Bu
firmalar aynı zamanda bilgisayar, elektronik ve diğer alanlarda da yatırımları olduğu için,
diğer alanlardaki teknolojilerini tıbbi cihazların geliştirilmesinde de kullanmaktadırlar.
Büyük firmalar pazarı ve fiyatları kendileri belirlemektedirler.
Büyük firmalar sürekli Ar-Ge yapmakta ve yeni geliştirdikleri ürünleri uygun buldukları
zaman pazara sürmektedirler.
2.9.2.2.2 EKONOMIK YAPILANMA
Yüksek teknolojili cihazları üreten firmaların tek uğraş alanları tıbbi cihazlar olmadığından
Ar-Ge çalışmalarına yeterli kaynak ayırabilmektedirler.
Gelişmiş ülkelerde sağlık ve sigorta yatırımları ve harcamalarına ayrılan bütçe payları
yüksektir. Bu durum doğal olarak sağlık merkezlerine en son geliştirilmiş tıbbi cihaz, alet ve
sarf malzemelerinin satın alımına ve kullanımına yol açmakta ve araştırıcı-üretici firmaların
dolaylı olarak desteklenmesini sağlamaktadır.
2.9.2.2.3 YAPISAL DURUM
Gelişmiş ülkelerde tıbbi cihaz ve malzeme üretimleri çok katı standartlar çerçevesinde
yapılmakta ve sürekli denetlenmektedir.
Gelişmiş ülkelerde tıbbi cihaz üreten firmalar sürekli bir araştırma-geliştirme faaliyeti
içerisindedirler.
Tekelleşmiş büyük firmalar atılımlar yapan küçük firmaları ilk fırsatta satın alarak ele
geçirmekte ve bu yolla rekabeti azaltmaktadırlar. Sonuç, tekelleşmedir.
227
2.9.2.3 GELECEĞE YÖNELIK GELIŞME VE DEĞIŞIMLERI BELIRLEYECEK TEMEL EĞILIMLER
VE ITICI GÜÇLER
Önümüzdeki yirmi yıl içinde tıp teknolojisini etkileyecek temel eğilimler ve itici güçler şöyle
sıralanabilir:
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde beklenen gelişme ve aşamalar,
Tıbbi genetik ve moleküler biyoloji alanındaki olası gelişmeler ve aşamalar,
Nanoteknoloji
Malzeme bilimindeki gelişmeler , kompozit malzemeler
Sıralanan jenerik temel eğilim ve itici güçler; tıbbi cihaz, alet ve malzemeler alanında
önümüzdeki yirmi yıl içerisinde şu değişiklikleri sağlayacak ve aynı zamanda bu
değişikliklerden etkilenecektir:
Görüntüleme cihaz kompleksleri ve hastaların farklı incelemelerini tek elden yapabilecek
dijital sistemler geliştirilecektir.
Dijital görüntülerin karşılaştırılması ve patoloji saptanmasında insan faktörü azalacaktır.
İyonize radyasyon kullanan görüntüleme sistemleri azalacaktır.
Hasta görüntü bilgileri dijital ortamlarda saklanacak, taşınacak ve transfer edilecek; film
kullanımı azalacaktır.
Teknoloji kullanımının yaygınlaşması cihaz maliyetlerini düşürecektir.
Tanısal amaçla kullanılan çevreye zararlı maddeler ve kullanımı azalacaktır.
Toplumun sağlık konusundaki bilinçlenmesinin artmasıyla bireyler kendilerine sunulan
sağlık hizmetlerinin kalitesini sorgulayacak ve yüksek kaliteli hizmet talep edeceklerdir.
Biyolojik, kimyasal ve nükleer saldırı tehditlerinin sürecek olması nedeniyle bunlara yönelik
tanısal, tedavi edici ve koruyucu teknolojiler geliştirilecektir.
Hasta bakımı, takibi, tedavisi ve rehabilitasyonu yaygın olarak hastane dışında ve evde
yapılacaktır.
2.9.3
TIBBI CIHAZ, ALET VE MALZEME ALANINDA TÜRKIYE’NIN GÜÇLÜ VE ZAYIF
YANLARI, TEHDIT VE FIRSATLAR
2.9.3.1 GÜÇLÜ YANLAR
Ülkemiz bilişim teknolojisine yatkın ve bunu kullanmaya hevesli genç, kalabalık ve dinamik
bir nüfusa sahiptir.
228
Ülkemizde haberleşme altyapısı yeni ve çağdaş düzeydedir.
Eğitim kalitesi yüksek üniversitelerimiz bulunmaktadır.
Küçük ölçekli de olsa tıbbi cihaz, alet ve malzemeler üreten firmalar mevcuttur.
2.9.3.2 ZAYIF YANLAR
Tıbbi cihaz ve aletler genellikle yurt dışından satın alma yoluyla elde edilmektedir.
Mevcut tıbbi cihaz ve aletlerin bakım, onarım ve kalibrasyonunun yapılmasıyla ilgili
biyomedikal mühendislik hizmetleri yetersizdir.
Yerli tıbbi cihaz, alet ve sarf malzemesi üretimi (%15 civarında) yetersizdir.
Mevcut tıbbi cihaz ve aletlerin etkin bir şekilde kullanılamamakta; planlama ve
koordinasyon eksikliği nedeniyle gereksiz veya uygun olmayan cihazların edinilmektedir.
Tıbbi cihaz
ve sarf malzemelerinin üretimleri, satışı, belgelendirilmeleri ve ithalatları
üzerinde yeterli ve uygun denetim yoktur.
Tek kullanımlık malzemelerin üretimi için Sağlık Bakanlığından gerekli belgenin uzun bir
sürede alınabilmektedir. TSE belgelendirmesi süreci de uzundur.
Hasta hakları henüz yeterince sorgulayıcı ve denetleyici ölçülere ulaşmamıştır.
Üniversite-sanayi ilişkilerinin zayıflığı dolayısıyla sektöre ilişkin Ar-Ge çalışmaları
yetersizdir.
Kullanıcı personelin istihdam ve özlük hakları yeterli değildir.
2.9.3.3 TEHDITLER
Avrupa Birliği üyesi olma durumunda bağımsız teknolojik gelişmelerin sınırlandırılabilmesi
olasılığı vardır.
Kullanıcı personelin istihdam ve özlük hakları yetersizdir.
Kullanıcılar yerli üreticiye ve yerli mallara güvenmemektedir.
Uygun iş ve ücretlendirme olanakları azdır ve belli konularda yetkin, gelişmiş elemanlar
yurt dışına gitme imkanlarını araştırmakta veya başka bir alanda çalışmak zorunda
kalmaktadırlar.
2.9.3.4 FIRSATLAR
Avrupa Birliğinin 6. Çerçeve programına Türkiye’nin de 2003 yılından itibaren katılmış
olması ve bu şekilde araştırma/geliştirme için Avrupa ülkelerindeki şirket ve üniversitelerle
ortak çalışma ve parasal kaynak bulma olanağı doğmuştur.
229
Halen yurt dışında çalışan konularında uzman olan vatandaşlarımızın dolaylı veya
doğrudan sektöre katkıları sağlanabilir.
Genç, dinamik ve kalabalık bir nüfus varlığı sürmektedir.
Yeni teknolojilerin tasarlanması açısından tıbbi cihaz ve aletlerle ilgili olarak yetişmiş insan
gücü vardır.
Az da olsa tıbbi cihaz, alet ve malzeme üreten firmalar varlıklarını sürdürebilmektedir.
2.9.4
GELECEK VİZYONU VE SOSYO-EKONOMİK HEDEFLER
Yukarıda belirlenen noktalar çerçevesinde gelecek yirmi yıllık süreçte nasıl bir Türkiye
görmek istiyoruz:
Önümüzdeki yirmi yıllık süreçte planlaması, çeşitli birimler arası bilgi akışı, istatistiki veri
girişi ve bunun bilgiye dönüştürülmüş hali tamamlanmış, bu bilginin yönetimi sağlanmış,
tıbbi cihaz gereksinimi en küçük sağlık biriminden en büyük hastaneye kadar uzun vadeli
planlanmış; neye, ne zaman, nerede gereksinimi olduğunu bilen bir Türkiye ;
İyi yetişmiş hekimlerin yanı sıra, sağlık teknologlarının (radyoteknologlar, laboratuar cihaz
kullanıcıları, vb.), biyomedikal mühendislerinin, medikal fizikçilerin; akademik düzeyde
öğretim ve eğitimlerinin sağlandığı ve bu elemanların hem yenilik olarak değer bulabilecek
çalışmalar yaptığı, hem de kullanıcı, teknik destek ve danışmanlık düzeylerinde görev aldığı,
sürekli hizmet içi eğitim alarak dünyadaki gelişmeleri yakından takip ettiği hastanelerin
bulunduğu bir Türkiye ;
Hasta bilgi sistemleri ve tıbbi cihazlarla ilgili yazılım ağırlıklı bilgi/görüntü işleme ve bilişim
sistemlerinin geliştirildiği ve üretildiği bir Türkiye ;
Tıp teknolojisinde araştırma ve geliştirme programlarında üniversite-sanayi arası,
üniversiteler arası ve disiplinler arası dayanışma ve işbirliğinin gelenekselleştiği ve etkin bir
teknopark sisteminin yaygınlaştığı bir Türkiye ;
En gelişmiş ve en yetkin bir veya bir kaç tıp teknolojisini barındıran, evrensel standartlarda
ve sürekli gelişime açık, rasyonel kullanılan ‚mükemmel referans merkezlerinin‛ (centers-ofexcellence) var olduğu bir Türkiye;
Geliştirilen yeni teknoloji, fikir ve ürünlerin ulusal ve uluslararası patent ve lisans haklarının
elde edilmesinin ve korunmasının kolaylaştığı, yaygınlaştığı ve gelenekselleştiği bir Türkiye
;
İleri teknoloji gerektirmeyen, gerek yüksek teknolojili cihazların destekleyici sarf
malzemeleri olarak gerekse hastanelerin diğer birimlerinde sıklıkla yüksek miktarlarda
kullanılan ve daha çok emek yoğun üretilebilecek tıbbi malzeme ve ürünlerin tamamen yerli
230
yan sanayi ürünlerinin kullanılarak üretildiği ve bu çeşit ürünlerin ve üreticilerin
desteklendiği bir Türkiye;
Gelişmekte olan ve gelişme eğilimi gösteren yeni ve yüksek teknolojili tanı ve tedavi
cihazlarının ( hızlandırıcılar, kısa yarı ömürlü radyoaktif maddeler), planlama ve eşgüdüm
çerçevesinde kullanıldığı, yararlanıldığı eğitim ve araştırma çalışmalarının yapıldığı sınırlı
sayıda merkeze sahip bir Türkiye;
Biyoteknoloji konusunda (moleküler biyoloji ve genetik alanları) Ar-Ge ve uygulama
merkezlerinin var olduğu, bu alanlara ilişkin yeni cihaz ve malzemelerin tasarlandığı,
geliştirildiği ve üretildiği bir Türkiye;
Sağlık sektöründe çalışan tüm personelin (hekimler, yardımcı sağlık
personeli,
biyomedikal mühendisleri, medikal fizikçiler, radyoteknologlar vb.) istihdam olanakları ve
özlük hakları konularının çağdaş düzeyde olduğu bir Türkiye;
Donanım ağırlıklı yüksek teknolojilerde, uzun vadeye yönelik, Ar-Ge yatırımlarının
yapıldığı ve desteklendiği, ‘know-how’ oluşturulduğu bir Türkiye;
Tıbbi cihaz, alet ve malzemelerin sağlanmasında yalnızca bilimsel ve teknik ölçütlerin geçerli
olduğu bir Türkiye.
Bu bağlamda Tıbbi Cihaz, Alet ve Sarf Malzemeleri alanındaki vizyonumuz: Başta temel
ameliyathane ve yoğun bakım cihazları ile vücut boşluklarının görüntülenmesinde
kullanılacak endoskopik görüntüleme sistemlerinin ve ilgili sarf malzemelerinin
tümünün tasarlandığı, ihraç edilebilecek kalitede üretildiği; yüksek teknolojili tıbbi
görüntüleme ve tedavi sistemleri üreten sınırlı sayıdaki uluslararası firmalara özellikle
yazılım programları hazırlayabilen ve biyoteknoloji konusunda Ar-Ge ve uygulama
merkezlerinin var olduğu, bu alanlara ilişkin yeni cihaz ve malzemelerin tasarlandığı,
geliştirildiği ve üretildiği, tüm bu konularda bölgesinde güç merkezi haline gelmiş,
planlama ve çeşitli birimler arası bilgi akışı, istatistiki veri girişi ve verilerin bilgiye
dönüştürülmüş hali tamamlanmış, bu bilginin yönetimi sağlanmış ve gelecek dönemleri
planlanmış, tıbbi cihaz gereksinimi en küçük sağlık biriminden en büyük hastaneye
kadar uzun vadeli planlanmış; neye, ne zaman, nerede gereksinimi olduğunu bilen bir
Türkiye olarak belirlenmiştir.
2.9.4.1 VIZYONUN GERÇEKLEŞEBILMESI IÇIN GEREKLI SOSYO-EKONOMIK HEDEFLER
Tıbbi malzeme üretiminde rekabet şartlarının oluşturulabilmesi, yerli üreticilerin yabancı
üreticilerle rekabet edebilir hale gelmesi, ihracatın arttırılması, yerli üretim artışı sayesinde
sağlık hizmeti maliyetlerinin azaltılması,
Ülke çapında kaliteli, zamanında, doğru, hızlı ve standartları belirlenmiş sağlık hizmeti
verilebilmesi,
231
Nüfusun yaşlanması ile birlikte yaşlılığa özgü hastalıkların artması ve evde bakım
olgusunun gündeme gelişi ile tele-tıp teknoloji ve uygulamalarının yaygınlaştırılması ve bu
alanlarda yoğunlaşılması,
Tıp teknolojisinin her alanında üniversite-sanayi işbirliğinin geliştirilerek, uygulama ve
üretime yönelik Ar-Ge altyapısının oluşturulması ve gerekli teşviklerin ve yasal
düzenlemelerin hayata geçirilmesi,
Engellilerin
topluma
kazandırılması,
işgücü
kaybının
önlenmesi,
ekonominin
güçlendirilmesi ve toplumda yaşayan bireylerin güven duygusunun artırılması.
Bilgi ve iletişim altyapısının ülke çapında hızlı ve yeterli düzeyde
hizmet verebilecek
kapasitede olması,
Sağlık sektöründe planlama, bilgi akışı, veri girişi tamamlanması, bu bilginin yönetiminin
sağlanması, tıbbi cihaz gereksiniminin uzun vadeli planlanması; neye, ne zaman, nerede
gereksinim olduğunun bilinmesi,
Biyoteknoloji konusunda (moleküler biyoloji ve genetik alanları) ar-ge ve uygulama
merkezlerinin var olması, bu alanlara ilişkin yeni cihaz ve malzemelerin tasarlanması,
geliştirilmesi ve üretilmesi.
2.9.5
SEKTÖRLE
ALANLARI
BAĞLANTILI TEKNOLOJİK FAALİYET KONULARI VE TEKNOLOJİ
2.9.5.1 TEKNOLOJIK FAALIYET KONULARI (ÖNCELIKLER VE GEREKÇELER)
2.9.5.1.1 Bilgi, Iletişim Ve Elektronik Teknolojileri
Gerekçe: Diğer tüm teknolojik faaliyet konularının destekleyici alt yapısını oluşturmaktadır.
2.9.5.1.2 Malzeme Ve Hammadde Teknolojileri:
Gerekçe: Doğal kaynaklarımızın zengin olması nedeniyle diğer teknolojik faaliyet alanları
için gerekli nitelikli malzemeler ve hammaddelerin ülkemizde üretilebilecektir.
2.9.5.1.3 Mikroelektronik, Yarı Iletken Ve Sensör Teknolojileri
Gerekçe: Diğer teknoloji alanlarındaki cihazların kontrol ve kumandasını sağlamakta, veri
toplamakta, değerlendirmekte ve karar vermektedir.
2.9.5.1.4 Biyoteknoloji:
Gerekçe: Önümüzdeki 20 yıl içerisinde çok önem kazanacak bir konu niteliğindedir ve
biyoteknolojik cihaz ve ürünler yukarıdaki teknolojilerle tasarlanıp üretilebilecek hale
gelecektir.
2.9.5.1.5 Nanoteknoloji:
Gerekçe: Biyoteknolojinin uygulamasında önemli bir yer tutacak ve gelecekte önem
kazanacaktır.
232
2.9.5.2 TEKNOLOJI ALANLARI (ÖNCELIKLER VE GEREKÇELER)
Tıbbi kullanıma uygun hammadde üretim teknolojisi (plastikler, polimerler),
Plastik enjeksiyon için metal işleme, kalıp ve döküm teknolojisi,
Plastik enjeksiyon, şişirme, baskı ve hortum çekme makineleri teknolojisi,
Yapıştırma (hızlı kuruyan plastik-plastik yapıştırıcılar, solventler, UV ışık ile kuruyan
yapıştırıcılar) ve birleştirme (ultrasonik, yüksek frekans) teknolojisi,
Metal ve plastikler için kesme ve delik açma teknolojisi,
Pürüzsüz yüzeyli döküm (minimum travma için) teknolojisi,
Yüzey kaplama (elektroliz) ve işleme teknolojisi,
Plastik ve elastik malzeme kaplama teknolojisi,
İğne yapım teknolojisi,
Gerekçe: Önümüzdeki 20 yıl boyunca da kullanımı devam edecek olan temel ameliyathane
ve yoğun bakım sarf malzemeleri, polimer kimyasındaki çoğunlukla plastik malzemeler
kullanılarak üretilmektedir. İnfüzyon pompası setleri, enteral beslenme setleri, i.v. setler,
iğneler, endovasküler greftler, kateterler, ekstrakorporeal ‘tubing’ setler, hemodiyaliz setleri,
aferezis setleri, ameliyathane ve yoğun bakımda kullanılan çeşitli plastik hortum ve
komponentlerden meydana gelen setler ve benzeri sarf malzemelerinin önümüzdeki yıllarda
tamamen yerli hammadde ve yan sanayi ürünlerinin kullanılarak üretilecektir. Bu durum
hem ekonomik açıdan, hem de ülkemizin bölgesel konumu nedeniyle komşu ülkelerin de
gereksinimini karşılayabileceğinden, yukarıdaki teknoloji alanlarının öncelikli olarak ele
alınması gerekmektedir. Bu tür sarf malzemelerinin hemen tümünün ülkemizde
tasarlanması ve üretilmesi olanaklıdır. Sarf malzemeleri üretimi, yurt dışına bağımlılığı
ortadan kaldıracaktır.
Akışkan mekaniği pompa ve kontrol elemanları teknolojisi
Dişli sistemleri teknolojisi,
Motor teknolojisi: stepper, DC, senkron,
Hidrolik, pnömatik valf ve elemanlar teknolojisi,
Sensör/detektör
teknolojisi:
Sıcaklık,
basınç,
akış,
volüm,
oksijen,
karbondioksit,
karbonmonoksit, fotoelektronik sensörler (LED, fotodiyot, lazer diyodu, radyasyon),
Çok katlı baskılı devre tasarım ve üretim teknolojisi,
233
SMD (yüzey montajlı eleman) montaj teknolojisi,
Yüksek yoğunluklu mikro elektronik ve hibrid devreler tasarım ve montaj teknolojisi,
Ultrasonik pozisyon, boşluk, ortam farklılık detektörleri,
Küçük hacimli, hafif ve yüksek kapasiteli pil teknolojisi,
Diyalizör üretim teknolojisi (polimerler, kılcal boru yapımı),
Kimyasal madde üretim teknolojisi (diyaliz makineleri için diyalizat),
Gerekçe: Bu teknoloji alanlarının önümüzdeki 20 yıl boyunca da kullanımı gelişerek devam
edecek olan temel ameliyathane ve yoğun bakım cihazlarından enteral beslenme pompaları,
perfüzörler, infüzyon pompaları, kalp-akciğer pompaları, hasta üstü infüzyon pompaları,
aspiratörler ve respiratörler gibi tasarımı ve üretimi zor olmayan cihazların ülkemizde
tamamen yerli olarak üretilebilmeleri için gereklidir. Ayrıca hemodiyaliz cihazları,
hemaferez cihazları, kontrast madde enjektör pompaları (BT, anjiyo için), anestezi cihazları,
hasta başı monitörler ve EKG cihazları gibi kullanımı artarak devam edecek olan tıbbi
cihazların üretilebilmeleri için de bu teknoloji alanlarında ilerlemeye gerek vardır. Örneğin
sensör ve dedektör teknolojisine vücut sıcaklığını algılamada, kan basıncını ölçmede,
kandaki hemoglobin miktarını belirlemede, ultrasonik ölçümlerde (ultrasound cihazı gibi)
vs. birçok uygulamada ihtiyaç duyulmaktadır. Bilgisayar ortamında simülasyonu yapılmış
cihaz tasarımlarını gerçekleyebilmek içinse çok katlı baskı devre tasarım ve üretim
teknolojisine ihtiyaç duyulmaktadır. Bundan başka üretilen birçok tıbbi cihazın seyyar
olarak taşınabilir olduğunu (örneğin kan basıncı ölçüm cihazı, holter EKG, kalp pilleri vb.)
göz önünde bulundurursak küçük hacimli, hafif ve uzun ömürlü pil teknolojisinin
gerekliliğini de daha iyi kavramış oluruz.
CCD, mikrokamera ve display teknolojisi,
Fiberoptik kablo ve lazer diyot sürme-alma teknolojisi,
Çelik örgü, tel ve ince boru çekme teknolojisi,
Optik ve mercek teknolojisi (rod lens),
Gerekçe: Bu teknoloji alanlarının önümüzdeki yıllarda özellikle koruyucu hekimliğin ve
erken tanının önem kazanacağı fikrinden yola çıkarak pulse oksimetre cihazları ve probları,
olay kaydedici (event recorder) cihazlar, nokturnal enürezis alarm cihazları, hasta yanı apne
monitörleri, holter cihazları, rijit teleskoplar (artroskoplar, rezektoskoplar, sistoskoplar,
rinolaringoskoplar, kolonoskoplar, bronkoskoplar), fleksibl endoskoplar (sigmoidoskoplar,
bronkofibreroskoplar, gastroskoplar)
gibi minimal invazif tanı ve tedavi cihazlarının
tasarım ve üretimi için gerekli olacağı ve önem kazanacağı düşünülmektedir. Örneğin
234
özellikle endoskopi, kapalı kalp ameliyatları vs. gibi vücüt içine dışarıdan invazif müdahale
yoluyla gerçekleştirilen birçok tedavi yönteminde müdahale edilen bölgeyi görebilmek
açısından, ilgili kısma gönderilen cihazların ucuna çoğunlukla kamera yerleştirilmektedir.
Bu anlamda CCD, mikrokamera teknolojisinin gerekliliği anlaşılmaktadır. Bundan başka
lazer diyot, fiberoptik, optik ve mercek teknolojilerinin gelişmesinin gerekliliği de tıpta
yaygınlaşan lazer kullanımıyla, örneğin lazerle göz ameliyatları, lazerle taş kırma, lazerle
istenmeyen dokuların yakılması, vs. gibi birçok uygulama düşünüldüğünde daha kolay
açıklanabilir.
Moleküler Biyoloji ve genetik
Robotik
Uzaktan programlama donanımı üretimi
Bilgisayar ara yüzü ve uygulama yazılımı üretimi
Biyoelektronik ve mikroişlemci teknolojisi
Gerekçe:
İnsan ve diğer canlı genomlarının hızla aydınlatılması ve moleküler biyoloji
alanındaki gelişmeler mevcut tanı ve tedavi şekillerini geliştirdiği gibi koruyucu hekimlik
alanında yeni uygulamalara olanak sağlamaktadır. DNA, RNA ve protein gibi biyoteknoloji
ürünlerinin tanı, tedavi ve koruyucu hekimlik alanlarında kullanımı her geçen gün
artmaktadır. Bu moleküllerin seri izolasyonu için gerekli cihazlar, DNA, RNA ve protein
gibi ürünlerin tanı ve tedavi amaçlı kullanımları için üretilmesinde kullanılacak cihazlar,
DNA, RNA ve protein gibi ürünlerin tedavi amaçlı kullanımları için gereken organ veya
dokulara nakli için gerekli tıbbi malzemeler, tıbbi amaçlı biyopolimerlerin üretilebileceği ve
işlenebileceği cihazlar, kök hücre, enkapsüle hücre, immünülojik olarak aktive edilmiş hücre
gibi biyolojik tedavi amaçlı hücre üretimi, saklanması, farklılaştırılması ve nakli için gerekli
cihazlar, DNA, RNA ve Protein gibi moleküllerin analizi için mikroçipler gibi malzeme ve
cihazlar için gerekli olacaktır. Kök hücre (stem cell) önemli araştırmalara konu olmakta; kök
hücreden başka bazı organların üretilebileceği teorisi üzerinde yoğun bir şekilde
çalışılmaktadır. Böylece belli tedavisiz olduğu varsayılan hastalıklar tedavi edilebilecek ve
palyasyon amaçlı yaklaşımların maddi ve manevi kayıpları azaltılabilecektir.
Bugün kullanılan tıbbi cihazların birçoğunda mikroişlemcilerin, DSP (Sayısal İşaret
İşleyiciler)
çiplerinin
kullanılıyor
olması
bu
yönde
bir
üretim
planlamasını
da
gerektirmektedir. Mikroişlemcilerin ülkemizde üretilmesi sadece tıbbi cihaz sektöründe
değil elektroniği içine alan diğer birçok sektörde de dışa bağımlılığı önemli ölçüde
azaltacaktır. Bu yöndeki bir üretim hem ekonomik açıdan hem de ülkemizin güvenliği
açısından oldukça büyük bir önem arzetmektedir. Bunun yanı sıra üretilen cihazların bir
kısmını etkili kullanabilmek açısından bilgisayar ara yüzüne ve uygulama yazılımlarına da
ihtiyaç duyulmaktadır. Toplanan verilerin bilgisayar ekranına aktarılıp gerekli parametre
235
değerlerinin kullanıcı tarafından (örneğin doktorlar) belirlenip alınabilmesi gibi ihtiyaçlar
göz önünde bulundurulursa konunun önemi daha kolay anlaşılabilir.
Biyo uyumlu malzeme teknolojisi,
Kompozit ve yeni malzemeler teknolojisi,
Gerekçe:
Bu teknoloji alanları implant kalp-pilleri, implant akciğer pilleri (diyafram
stimülatörleri), implant defibrilatörler, implant perfüzörler, implant kanşekeri/hormon
düzenleyiciler, yapay duyu organları göz/kulak/burun, düşünce kontrollü eklem/el/kol/ayak,
öğrenen ve kendini uyarlayan ayak/diz/bilek eklemleri, ses tanımalı kontrol ve kumanda
sistemleri, tanısal amaçlı sarf malzemeleri: kimyasal maddeler, reaktifler, monoklonal
antikorlar, primerler, kısa yarı ömürlü radyoaktif maddeler gibi malzemelerin üretiminde
gereklidir. Özellikle tedavi amacıyla doğrudan vücut içine yerleştirilen cihazların (kalp
pilleri gibi) uzun süre vücut içinde kalmaları söz konusu olduğu için vücut kimyasına zarar
vermeyecek türden maddelerden üretilmiş olmaları gerekmektedir. Buradan yola çıkarak
biyo uyumlu diğer bir ifadeyle ‚vücut kimyasıyla uyumlu‛ malzeme teknolojisinin gelişimi
gerekliliği daha kolay açıklanabilir.
2.9.5.3ÖNCELIKLI TEKNOLOJI ALANLARINDA TÜRKIYE’NIN KONUMU
Belirlenen öncelikli teknoloji alanlarının fazla olması ve üretim alanlarının çoğunda ortak
kullanım noktalarının bulunması nedeniyle, teknoloji alanlarında Türkiye’nin konumu bir
arada değerlendirilerek sunulmuştur.
2.9.5.3.1 GÜÇLÜ YANLAR
Tıbbi kullanıma uygun hammadde üretim teknolojisi (plastikler, polimerler) konusu dışında
ülkemizdeki mevcut teknolojiler plastik ağırlıklı tıbbi sarf malzemelerini üretebilmek için
yeterlidir.
Ülkemizde kalıpçılık konusu çok gelişmiştir.
Elektronik montaj alanlarında üretim yapan birçok firmamız vardır.
Hidrolik, pnömatik devre elemanları ve dişli aksamları yerli firmalarca üretilmektedir.
Kapalı toplum yapısı ve akraba evliliğinin yaygınlığı nedeniyle genetik hastalıklara yönelik
araştırma ve teşhis çalışmaları için yeterli hasta popülasyonu bulunmaktadır.
Hem plastik enjeksiyon hem de şişirme makineler yerli firmalarca üretilmekte ve ihraç
edilmektedir.
Diyaliz için kimyasal solüsyonlar üretilmektedir.
Bir kısım ortopedi protezleri üretilmektedir.
236
Birçok tıbbi cihazın çalışma prensipleri ve üretim teknikleri iyi bilinmektedir.
2.9.5.3.2 ZAYIF YANLAR
Sensör teknolojisi alanında ülkemizde hiçbir yatırım bulunmamaktadır.
Biyoteknoloji alanında eğitimli personel yetersizdir.
Display, çelik örgü, tel ve ince boru çekme, biyo uyumlu malzeme ve kompozit malzemeler
teknolojilerinde araştırma çalışmalarına gerekli önem verilmemektedir.
Hizmet içi eğitimin dünya standartlarının altında olması nedeniyle hekimler biyoteknolojik
tetkiklere ve ürünlere yeterli önemi vermemektedirler.
2.9.5.3.3 TEHDITLER
Kalıpçılığa uygun kaliteli çelik ithal edilmemektedir.
Tıbbi kullanıma uygun plastik hammaddelerin tamamı ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
2.9.5.3.4 FIRSATLAR
Motor üreten firmalar bulunmakta olup, bunlar stepper motor üretebilecek kapasiteye
sahiplerdir.
Petkim yeterli yatırım yapıldığı taktirde tıbbi kullanıma uygun hammaddeleri üretebilecek
kapasitededir.
Birkaç üniversitede çeşitli sensörler üretilmektedir.
Biyoteknolojik yatırımların maliyetleri düşüktür.
Biyoteknolojik ürünlerin pazarı gittikçe büyümektedir.
2.9.6
SONUÇ
Tanı ve tedavide yaygın olarak kullanılan tıbbi sarf malzemelerinin yerli üretimi mutlaka
öncelik taşımalıdır. Kolay üretilebilecek bu grup malzemelerin tüketimleri çok yüksek
miktarlardadır.
İleri derecede araştırma-geliştirme yatırımı gerektirmesi, yüksek altyapı maliyetleri, sınırlı
pazar olanakları ve sektördeki çok uluslu firmaların tekelci yapıları nedeniyle ileri teknoloji
gerektiren sistemlerin üretimi şimdilik akılcı görünmemektedir.
21. yüzyılın temel itici gücü olacak biyoteknoloji (moleküler biyoloji-genetik) alanında
ciddi ilerlemeler sağlanacaktır. Bu alanda düşük yatırım maliyetleri ile önemli sonuçlar elde
edilebilir. Moleküler biyolojide çalışan nitelikli insan sayısı artış hızı ülkemize avantaj sağlar
düzeydedir.
237
Bilgi iletişim ve her türlü yazılım kolaylıkla söz sahibi olabileceğimiz alanlar olarak ön
plana çıkmaktadır. Bu alanlar tüm tıbbi cihazlar için temel altyapıyı oluşturmaktadır.
Endoskopik tanı ve tedavi cihazları artan sıklıkta kullanılma eğilimi gösterdiğinden, bu
alanda Ar-Ge, tasarım ve üretim teşvik edilmeli ve desteklenmelidir.
Araştırma kaynakları büyük getiri ihtimali ile büyük risk almayı kabul eden küçük firmalara
sağlanmalı ve onların başarıya ulaşması için her türlü olanak verilmelidir.
Sektör, sıkıntılarını açma ve kendini revize etme noktasında tavır almalı, bu yöndeki
araştırmaları destekleyerek sağlık sektörümüzün çağdaşlaşmasını katkı sağlamalı, yanlışları
körükleyici ve/ veya yeni yanlışlar çıkaracak uygulamalara karşı daha örgütlü ve yüksek
sesli birliktelik ve dayanışma örnekleri sergilemelidir. Bu bağlamda, sektör kendi içindeki
çürük elmaları temizleme konusunda inisiyatif kullanmalıdır. Personel ve bayilik seçiminde
özenli bir sistem oluşturmalı ve sistem sürekli olarak izleyerek iyileştirilmelidir.
2.9.7
KAYNAKLAR
http://www.istabip.org.tr/genel/onrapor.doc
www.turhancomez.net/dokuman/AkşamYerli%20Medikal
%20Sektor.doc
Ülkemiz medikal sektörü: Sorunlar ve Yorumlar. Uzman Ümit Şahin
238
2.10 İNSAN KAYNAKLARI ATÖLYESİ-İNSAN KAYNAKLARINI GELİŞTİRME
BAŞLIKLI ALAN RAPORU
Yusuf ÇALIŞKAN tarafından hazırlanan raporda Türkiye ve Malatya’da İşgücü piyasasının durumu ve
geliştirilmesi olanakları incelenmiştir.
2.10.1 GİRİŞ
Çalışma grubumuz içerisinde insan kaynakları atölyesinin nihai hedefleri şunlardır:
Malatya başta olmak üzere Elazığ ve Adıyaman’ı da içine alan bölgenin 2023 yılına kadarki
istihdam ve insan kaynakları politikasının oluşturulmasını sağlamak.
Sanayi istihdamının yönlendirilmesini mesleki eğitim ve insan kaynakları planlaması gibi
konularda şehrin ihtiyaçları doğrultusunda bir eylem planı oluşturmak.
Proje kapsamında ihtiyaç duyulan eğitimli insna gücünün kentte tutulması için de
bilinçlendirme çalışmalarının gerçekleştirmek.
Altın kayısı girişimini kişisel kariyer planının bir parçası haline getirmek.
Göç ile gelenlere yönelik kişisel kalite geliştirme uygulamaları geliştirmekx
Katılımcılığın geliştirilmesi açısından göç gelen nüfusun adaptasyonunu sağlamak.
Bu araştırmada öncelikle insan kaynakları hakkında bilgi edinimi, sonrasında Türkiye’de ve
Malatya’daki insan kaynakları durumuna ait resmin genel olarak sektörel karşılaştırmalara
dayanan verilerle çizilmesine çalışılmıştır. Alan araştırması raporunun sonunda ise neler
yapılabilir konusu hakkında bilgiler toplanmıştır.
2.10.2 İNSAN KAYNAKLARI HAKKINDA
1980’li yıllarda ülkeler büyük bir şok yaşadı.Bu da Japonya’nın ürettiği mallarla, ülkemizi
olduğu gibi bütün dünyayı işgal etmesiydi. Herkes Japon mucizesinin sırrını keşfetmeye
çalışıyordu.Japonların bu sırrı ‚toplam kalite‛ denilen bir sistem kurmuş olmalarıydı. Bu
sistemde şirketler teknolojik gelişmeler ne kadar ilerlerse ilerlesin, ellerinde kolay kolay
vazgeçemeyecekleri büyük bir değeri keşfettiler:İnsan..
Bu konuya gönül verenler ilk önce insanı incelemeye başladılar ve doğru olanın adama göre
iş değil işe göre adam seçme olduğunu anladılar. Eğer işe göre insan yoksa onları eğiterek işe
uygun hale getirmeye başladılar. Eğitimlerden sonra da, performanslarını ölçmek için
sistemler kurmaya yöneldiler.
İnsanların duygularına değer verip insanın motivasyonuna yönelik araçlar geliştirdiler.
Çünkü insanın mutlu olduğu yere daha fazla bağlandığı ve daha verimli olduğu görüldü.
239
Çalışanları şirkete bağlamak ve işyerleriyle özdeşleştirmek için kurum kimliği ve kültürü
yaratma çalışmaları başladı.
İşi ciddiye alan şirketler bütün bunları yaşayarak gördüler ve insan kaynakları felsefesi
yaygınlaştı.11
2.10.2.1 GLOBALLEŞEN DÜNYADA İNSAN KAYNAKLARI ALANINDA ÖNE ÇIKAN
YAKLAŞIMLAR
Globalleşen dünyanın en fazla etkilediği alanlardan biri insan kaynakları konusudur. Değişen şirket
yapıları içinde insan kaynakları bugüne kadar olduğundan daha stratejik bir rol oynamaya başladı.
Yetenek savaşlarının yaşandığı dünyamızda, insan sermayesinin bir şirketin sahip olduğu en önemli
değer olduğu görülmekte ve bu konuda insan kaynakları departmanına düşen görev ve sorumluluklar
da otomatik olarak artmaktadır. Dünyada insan kaynakları alanında öne çıkan yaklaşımları aşağıdaki
gibi dört ana grupta toplayabiliriz:
1)Global çapta yetenekli çalışanları işe alma ve işte tutma
-Ülke farkı gözetmeksizin doğru insanı doğru yerde doğru zamanda bulundurmak
-Yetenekli çalışanları işte tutmak için insana yatırım düşüncesinin yansıtıldığı kurumsal ortam
yaratmak
-Çalışanlara yapılan yatırımın getirisinin maksimum düzeyde nasıl tutulacağını belirlemek
2)Global liderlik gelişimi
-İşletmeyi global çapta yönetebilecek kadroyu belirlemek ve yetiştirmek
-Demografik eğilimleri göz önünde bulundurmak
-Dünya kültürüne karşın kurum kültürü üzerinde durmak
-Ülkelerin değil firmaların global olduğunu unutmamak
3)Bilgi yönetimi
-Yeni ekonomideki bilgi çok fazla,fakat bilgiyi yönetecek insan azdır
-Bilgi, birikim ve bunların bağlantıları soyut sermayeler olup kazananları kaybedenlerden ayıracaktır.
4)Stratejik iş ortağı bulma
-İşletmenin büyüme stratejisini anlamak
-Stratejik düşünmek
-İş ortağı gibi davranmak
11
Dr.Yılmaz Argüden
240
-Yönetsel işlevlerde mükemmelliği devam ettirmek
2.10.2.2 İnsan Kaynaklarinin Karşilaşacaği Önemli Zorluklar
-Globalleşme
‛Global düşün yerel davran‛ anlayışında dengeyi sağlamak
-Karlılık
Gelir artışını devam ettirmek
Piyasaya odaklanmak
Süreçleri iyileştirmek
Bütünsel bir iş kültürü oluşturmak
-Teknoloji
Dünya küçük ve hızlıdır
İş sonuçları için bilgi ve birikim transferini gerçekleştirmek
-Entellektüel sermaye
Yetenekli kişileri bulmak, işe almak, geliştirmek, ödüllendirmek ve işte
tutmak
-Değişimi gerçekleştirmek
Rekabette avantaj yaratacak olan sürekli değişime adapte olmak ve gerekli
düzenlemeleri yapmak
Yenilik yapmak, stratejik zorunlulukları hızlı bir şekilde ele almak
Statüko ile birlikte ‚sağlıklı‛ bir rahatsızlık yaratmak12
2.10.3 TÜRKİYE’DE DURUM
Türkiye’de İK larının durumunu kavramaya çalışırken 9.Kalkınma Planı Taslak Metini
içerisinde çok güzel tespitlerin yapıldığını gördüm ve ‚Türkiye’de Durum” başlığı altındaki
verileri bu kaynaktan aldım.
9.Kalkınma Planı ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri olarak 5 başlık üzerine
yoğunlaşılarak oluşturulmuş.İK konusunda araştırma yaptığımdan ötürü İstihdamın
artırılması başlığı altında önemli görülen konulardan bahsedeceğim.
9.Kalkınma Planı Ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri:
1-Rekabet gücünün artırılması
12
Gardiner
Hempel,
Human
Capital
in
the
Global
Marketplace,
Şubat
James.A Landry, Charting the Course-Key Trends Impacting Human Capital Leadership, 12 Ekim 2000
241
2001
2-İstihdamın artırılması
3-Beşeri gelişme ve sosyal dayanışmanın güçlendirilmesi
4-Bölgesel gelişmenin sağlanması
5-Kamu hizmetlerinde kalite ve etkinliğin artırılması
İstihdamın artırılması:
a)İşgücü piyasasının geliştirilmesi
b)Eğitimin işgücü talebine duyarlılığının artırılması
c)Aktif işgücü politikalarının geliştirilmesi
İstihdam konusundaki detaylı bilgilere geçmeden Türkiye’deki temel ekonomik
büyüklüklerden ve verimlilik seviyesinin diğer ülkelere göre ne durumda olduğundan
kısaca bahsetmek istiyorum.
92. TABLO1:TEMEL EKONOMİK BÜYÜKLÜKLER
Büyüme
ve
istihdam(2005)
GSYİH(milyar dolar)
Kişi
Başı
Milli
Gelir(dolar)
Nüfus(milyon kişi)
İşgücüne
Katılma
Oranı(%)
İstihdam
Düzeyi(milyon kişi)
İşsizlik Oranı(%)
Tarım Dışı İşsizlik
Oranı(%)
Türkiye
AB-15
363,4
5.042
12.757
33.517
72,1
48,3
380,6
71,3
22,1
165
10,3
13,6
7,9
-
Ülkemizde işgücü verimliliğinin; gerek gelişmiş ülkelerle, gerekse işgücü maliyetleri
açısından
Türkiye’ye
görülmektedir.Diğer
benzeyen
taraftan,
Polonya
işgücü
ile
verimliliği
karşılaştırıldığında
Çin,
Hindistan
düşük
ve
olduğu
Romanya
ile
karşılaştırıldığında Türkiye’de daha yüksektir.13
2.10.3.1 İSTİHDAMIN ARTIRILMASI
8.Plan döneminde,2001-2005 arası, ülke genelinde hızlı nüfus artışının neden olduğu
olumsuzluklar azalmasına rağmen istihdamın artırılması ve işsizliğin azaltılması ile eğitime
ilişkin sorunlar çözülememiş ve eğitim-istihdam arasındaki ilişki yeterince kurulamamıştır.
13
Ayrıntılı tablo EK- 2 de.
242
Nüfus artış hızı 2000 yılında yüzde 1,41 iken, 2005 yılında yüzde 1,26’ya düşmüştür.Aynı
dönemde çalışma çağı nüfusu olan 15-64 yaş grubu ile 65 yaş üzeri yaşlı nüfus artmış ve
toplam nüfus içerisindeki payları sırasıyla yüzde 64,7’den yüzde 65,7’ye ve yüzde 5,4’den
yüzde 5,9’a yükselmiştir.
8.plan döneminde Türkiye’de yaratılan istihdam çalışma çağı nüfusunun ve işgücünün
gerisinde kalmıştır. Bu dönemde çalışma çağı nüfusu yıllık ortalama %1,9, işgücü %1,3 ve
istihdam %0,4 oranında artmıştır. 2001 krizinin ardından daralan istihdam 2004 ve 2005
yıllarında artış göstermiştir. Plan döneminde, GSYİH yıllık ortalama %4,4 büyümesine
rağmen, toplam istihdam artışı %0,4 olmuştur.
İstihdam artışının büyümeden daha düşük düzeyde gerçekleşmesinin en önemli nedeni
tarım sektöründe yaşanan istihdam azalışıdır. Plan döneminde, tarım sektörünün istihdam
içerisindeki payı %36’dan %29,5’e gerilemiş ve bu sektördeki istihdam 1 milyon 276 bin kişi
azalmıştır. Tarım dışı sektörlerdeki istihdamda özellikle 2003 yılı sonrasında ciddi artış
meydana gelmiş ve plan döneminde 1 milyon 742 bin kişilik istihdam artışı gerçekleşmiştir.
2005 yılında 1 milyon 162 bin kişilik istihdam sağlanmış olması bu artışın dönem sonunda
oldukça hızlandığını göstermektedir. Toplam istihdam artış hızının düşük gerçekleşmesinin
diğer nedeni ise krizi takiben işgücünü daha verimli kullanan işletmelerin ek istihdama daha
düşük düzeyde ihtiyaç duymalarıdır.
Söz konusu dönemde, AB ortalamasına göre düşük seviyede olan işgücüne katılma ve
istihdam oranlarında ilerleme kaydedilememiştir. Bu oranların düşük olması kadınların
işgücüne ve istihdama yeterince katılamamasından kaynaklanmaktadır. Kadınlarda
işgücüne katılma ve istihdam oranları erkeklerin yaklaşık üçte biri seviyesindedir.
Tarım sektöründe istihdamın azalması sonucunda ve 2001 krizinin etkisiyle işsizlik oranı
2000 yılında %6,5 iken 2005 yılında %10,3 seviyesine yükselmiştir. Tarım dışı işsizlik oranı
ise 2000 yılında %9,4’ten 2002 yılında % 15’e yükselmiş ve 2005 yılında %13,6’a gerilemiştir.
Genel işsizlikten yaklaşık iki kat daha fazla olan genç işsizlik ise önemini korumuştur.14
2.10.3.2 İŞGÜCÜ PİYASASININ GELİŞTİRİLMESİ
Ülkemizde işverenlerin ücret dışı işgücü maliyetlerinin yanı sıra; çalışanların sayısına bağlı
olarak istihdam etmek zorunda oldukları kişiler ve açmak zorunda oldukları birimlerden
kaynaklanan yükümlülükleri mevcuttur. İstihdamın artırılması ve işsizliğin azaltılması için
işverenlerin istihdama bağlı söz konusu yükümlülüklerinin gözden geçirilmesi ve bu
konuda yeni düzenlemeler yapılması ihtiyacı devam etmektedir.
İşgücü
piyasasında
mevzuattaki
esneklik
hükümlerinin
uygulanabilirliğinin
değerlendirilmesi, aksaklıkların giderilmesi ve sosyal güvenlik ile ilişkinin kurulması gereği
sürmektedir.
14
Ayrıntılı tablo EK-3‟te yer almaktadır.
243
2.10.3.3 EĞİTİMİN İŞGÜCÜ TALEBİNE DUYARLI HALE GETİRİLMESİ
İşgücünün 2000 yılında %73,8’i, 2005 yılında %67,3’ü lise altı eğitimli ve okuma yazma
bilmeyenlerden oluşmaktadır. İşgücü içinde yükseköğretim ev fakülte mezunlarının payı
2000 yılında %8,8 iken 2005 yılında %11,5’e yükselmiştir. İşgücünün eğitim düzeyi plan
döneminde yükselmekle birlikte AB ortalamasına göre düşük olmaya devam etmiştir. Bu
durum nitelik ve beceri düzeyi yüksek insan gücüne ihtiyaç duyulan günümüzde önemli bir
sorun olarak varlığını sürdürmektedir.
Plan döneminde eğitim sistemi, işgücü piyasasının ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz
kalmıştır. Genç ve eğitimli kişilerin işsizlik oranlarında da kayda değer bir düşüş
sağlanamamıştır. Ekonominin ve işgücü piyasasının taleplerine cevap verecek ve özellikle
gençlerin istihdam edilebilirliğini artıracak yeni mekanizmalara ihtiyaç bulunmaktadır.
Ekonominin ihtiyaç duyduğu alanlarda ara eleman temininde zorluk yaşanmasına rağmen
mesleki eğitim mezunlarının işsizlik oranı yüksektir. Bu oran 2000 yılında %10,9’dan 2005
yılında %13,3’e yükselmiştir. Bu durum bilişsel yetenekleri yüksek öğrencilerin mesleki
eğitimi tercih etmemesi mesleki eğitim sisteminin işgücü piyasasının ihtiyaçlarını
karşılayacak nitelikte olmaması, mevcut mesleki eğitim programlarının ilgili tüm taraflarla
işbirliği içinde güncellenmemesi, donanım eksikliği ve nitelikli eğitim personelinin yetersiz
olması gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.
Eğitim
programlarının
gözden
geçirilmesi
çerçevesinde,
mesleki
eğitimin
işgücü
piyasasındaki gelişmelere cevap verecek esnekliğe kavuşturulması amacıyla modüler
sisteme geçilmesine yönelik çalışmalara sosyal tarafların katılımıyla başlanmıştır.
2.10.3.4 AKTİF İŞGÜCÜ POLİTİKALARININ GELİŞTİRİLMESİ
8. plan döneminde istihdamın artırılmasında etkin bir araç olarak aktif işgücü politikalarına
verilen önem artmıştır. İşgücünün beceri ve yeterliliğini geliştirerek istihdam edilebilirliğin
artırılmasını amaçlayan aktif işgücü politikaları, işgücü yetiştirme, mesleki eğitim ve işgücü
uyum programlarını, mesleğe yöneltme,mesleki danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin
sunulmasını,iş arama stratejilerinin geliştirilmesini,işsizler, özürlüler, kadınlar ve gençler
gibi dezavantajlı grupların iş bulmasını, girişimcilik eğitimlerini ve istihdam garantili eğitim
programlarını kapsamaktadır.
Ülkemizde aktif işgücü politikalarının temel uygulayıcısı olan İŞKUR düzenlemiş olduğu
programların yaygınlaştırılması çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda AB ve
Türkiye’nin ortak finansmanıyla İŞKUR tarafından Aktif İşgücü Piyasası Programları Projesi
yürütülmüştür.Bu proje kapsamında 50.059 kişi eğitilmiş olup bu kişilerden toplam 7.463 kişi
istihdam edilmiştir. Bununla birlikte aktif işgücü politikaları kapsamında yapılan
harcamaların GSYİH’ya oranı AB ortalaması olan %0,7’nin çok altındadır.
244
2.10.3.5 PLAN DÖNEMİ HEDEF VE TAHMİNLERİ
Gerek işgücü piyasasında gerçekleştirilen reformların gerekse yürütülen aktif işgücü
politikalarının etkisiyle büyümenin istihdama yansıması ve plan döneminde yıllık ortalama
%2,7 oranında istihdam artışı sağlanması beklenmektedir. Plan döneminde sanayi ve
hizmetler sektörlerinde yıllık ortalama 835 bin kişi gibi dikkate değer oranda yüksek bir
istihdam artışı öngörülmekte ve bu istihdam artışının nüfustaki artış ve tarımdaki
çözülmeye rağmen işsizlik oranını dönem sonunda(2013) %7,7’e düşürmesi beklenmektedir.
9. kalkınma planı döneminde yıllık ortalama %7 büyüyecek Türkiye ekonomisinde üretimin
sektörel kompozisyonuna bakıldığında sanayi ve hizmetler sektörünün ön plana çıkacağı
tahmin edilmektedir. Ekonominin modernizasyonu ve yapısal reformlara paralel olarak,
tarım sektörünün üretim ve katma değer içerisindeki payının azalmaya devam etmesi
beklenmektedir.
93. TABLO2:İSTİHDAM GÖSTERGELERİ TÜRKİYE(%)
2006
2013
48,6
50,7
49,8
Kadın
25,4
29,6
27,8
Erkek
72,2
72,2
72,2
2,3
3,3
2,7
Tarım
-2,9
-2,9
-2,9
Tarım Dışı
4,4
4,9
4,5
Sanayi
3,6
2,0
2,5
Hizmetler
4,7
5,9
5,2
Tarım
28,0
18,9
22,7
Tarım Dışı
72,0
81,1
77,3
Sanayi
19,7
19,4
19,8
Hizmetler
52,4
61,7
57,5
İstihdam Oranı
43,6
46,8
45,1
İşsizlik Oranı
10,4
7,7
9,6
İşgücüne Katılma Oranı
İstihdamın Artış Oranı
2007-2013ort.
İstihdamın Sektörel Dağılımı
245
İşgücü piyasasında yaşanan yapısal dönüşümün plan döneminde de sürmesi ve tarım
sektöründen ayrılan istihdamın diğer sektörlere kayması beklenmektedir. İstihdamın
yapısındaki değişimin temelde hizmetler sektörü lehine olacağı tahmin edilmektedir.
İstihdam odaklı sürdürülebilir büyümenin sağlanması iş ortamının iyileştirilmesi işgücü
piyasasının işleyişinin etkinleştirilmesi işgücünün nitelik ve beceri düzeyinin yükseltilmesi
ve aktif işgücü politikalarının geliştirilmesi yoluyla tarım dışı sektörlerde yeni iş olanakları
yaratılması sonucunda plan döneminde istihdamın yıllık ortalama %2,7 oranında artacağı
tahmin edilmektedir.
Öte yandan, eğitim seviyesinin yükseltilmesi aktif işgücü politikalarıyla istihdam
edilebilirliğin artırılması işgücü piyasasına girişin kolaylaştırılması ve teşvik edilmesi
yoluyla plan döneminde işgücüne katılma oranının 2,1 puan artacağı öngörülmektedir.Bu
artışın temel belirleyicisinin kadınlar olması beklenmektedir.
Bu gelişmelere bağlı olarak plan döneminde istihdam oranının 3,2 puan artacağı işsizlik
oranının ise 2,7 puan düşeceği tahmin edilmektedir.
2.10.4 MALATYA’DA DURUM
2.10.4.1 NÜFUS
1927 yılında Türkiye’de 63 il bulunurken Malatya nüfus sıralamasında 10.sırada yer
almışken; 2000 yılında 81 il içerisinde 24. sırada kendine yer bulabilmiştir.1927-2000
döneminde Türkiye’nin nüfusu yaklaşık 5 kat artış göstermiş olup, aynı dönemde Malatya
ilinin nüfusu sadece 2.8 kat artmıştır.Anlaşılacağı gibi Malatya’nın nüfus artışı ülke
ortalamasının gerisinde kalmıştır.Bu dönemde ilin hem göç vermiş olması ve görece yüksek
bir cazibe yaratamamasından kaynaklanmaktadır.15
TÜİK(DİE) tarafından 1995-2000 dönemi baz alınarak yapılan tespite göre Malatya’nın aldığı
göç 49.192 kişi; verdiği göç 66.015 kişi olup ,net verilen göç 16.823 kişi düzeyindedir. Bu
dönemde net göç hızı ise binde-21,5 düzeyinde gerçekleşmiştir.1990-1995 dönemindeki
binde -54 olan göç hızı göz önüne alınırsa ilden verilen göç hızında yavaşlama eğilimi
görülmektedir.Daha güncel araştırmalara baktığımızda ise Malatya yoğun göç alan 10 il
arasında yer almaktadır.16
Şehir ve Köy Nüfusunun Seyri:1927 yılında Malatya ilinde %15,2 olan şehirde yaşayan
nüfusun payı sürekli artış göstererek 2000 yılında %58,5 düzeyine çıkmıştır.
Köy ve şehir nüfusu oranları,şehirleşme ve tarım toplumundan endüstri toplumuna geçiş
sürecinde bulunulan yeri gösteren önemli bir veridir.Endüstrileşme sürecinde artan rant ve
iş gücü talebi nedeniyle nüfusun büyük bir kısmı şehirlerde toplanmaktadır.Bu süreçte
15
16
MALATYA,Malatya Valiliği 2004
(Hacettepe Ünv. Nüfus Etütleri Enstitüsü Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması/6 Aralık 2006)
246
ekonomi içerisindeki tarımın ve tarıma dayalı nüfus hızla azalırken sanayi ve hizmete dayalı
yeni ekonomik yapı güçlenmektedir.
Öte yandan Malatya ilinde 2000 yılı sayımlarına göre 16.053 özürlü bulunmaktadır. Özürlü
nüfusun %60’ını erkeklerin oluşturduğu görülmektedir. Fiziksel özürlüler %37’lik pay ile ilk
sırada yer almaktadır. Görme özürlüler %16’lık,zihinsel özürlüler ise %14’lük bir paya
sahiptir. Özürlü nüfus içinde %6 ile en az paya konuşma özürlüler sahiptir.
Özürlü nüfus ile genel nüfusu karşılaştırdığımızda, özürlü nüfusun daha fazla ileri yaş
gruplarına ulaşma eğilimi olduğu tespit edilmektedir.Bu durum belli başlı 2 etkinin ortak
sonucu olarak açıklanabilir.Birinci neden; ildeki özürlü nüfusun olumlu yaşam koşullarına
işaret eder.İkincisi ise genel nüfusun ileriki yaşlarda özürlü nüfusa katılım oranlarının
yüksekliği ki,ileriki yaşlarda sağlığın daha az korunabildiğine işaret eder.17
2.10.4.2 İŞGÜCÜ
Malatya ilinde çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilen 12 ve daha yukarı yaştaki
nüfus,toplam nüfustan daha hızlı artmaktadır.Buna karşılık istihdamdaki nüfusun artış hızı
hem toplam nüfustan hem de 12 ve daha yukarı yaştaki nüfustan daha düşüktür.1980-2000
döneminde 12 ve daha yukarı yaştaki nüfusun yıllık artış hızı binde 24,3 iken istihdamdaki
nüfusun yıllık artış hızı binde 16,1 olarak gerçekleşmiştir.Bu hızlar cinsiyete göre önemli bir
farklılık göstermemektedir.
1980-2000 yılları arasındaki dönemi kapsayacak şekilde yapılan analizde toplam nüfus
içerisindeki 12 ve yukarı yaşlarda olanların sayısı hızla artarken, bu kesim içerisindeki
işgücü
oranı
azalmakta
doğal
olarak
iş
gücü
dışında
kalan
kesimin
oranı
artmaktadır.Çalışmak isteyen işgücü kesimi içerisinde ise istihdam edilenlerin oranı azalma
eğilimi içerisindedir.Bu tablonun oluşmasında eğitime olan talebin artışı ve uzayan eğitim
süresi ile işsizlik faktörleri belirleyici olmaktadır.
Malatya ilinde erkek nüfusun işgücüne katılma oranı kadın nüfusun işgücüne katılma
oranından daha yüksektir.İki cinsiyetin işgücüne katılma oranındaki fark son on yılda
azalma eğilimi göstermiştir.1980 yılında erkeklerin işgücüne katılma oranı%76,3 iken, 2000
yılında bu oran %65,3’e düşmüştür.Aynı dönemde kadınlarda işgücüne katıma oranı
%49’dan %41’e düşmüştür.
Malatya ilinde istihdam edilenlerin sayısında ise 1980-2000 döneminde sürekli artma
görülmektedir.Bu dönemde istihdam edilen nüfusun yıllık artış hızı %013,5tir.
2000 genel nüfus sayımında uluslar arası tanımlar esas alınarak işsizlik bilgileri derlenmiş
olup, buna göre Malatya ilinde işsizlik oranı %8,9dur.Bu oran, işgücündeki her 100 kişiden
9’unun işsiz olduğunu göstermektedir.
17
MALATYA,Malatya Valiliği 2004
247
Malatya ilinde işgücüne dahil olmayan nüfusun çalışabilir yaştaki nüfus içerisindeki oranı
sürekli artmaktadır.1980-2000 döneminde işgücüne dahil olmayan nüfusun yıllık artış hızı
%036,1 dir.
2000
yılında
işgücüne
dahil
olmayan
nüfusun
yaklaşık
%62’sini
kadın
nüfus
oluşturmaktadır.Bu nüfus içerisinde ev kadınlarının oranı 1985-2000 döneminde azalmasına
rağmen, 2000 yılında %68,8 ile hala en yüksek seviyesini korumaktadır.
İşgücüne dahil olmayan nüfus içerisinde emeklilerin oranında 1980-2000 döneminde her iki
cinsiyette de artış görülmektedir.
1980-2000 döneminde istihdamın sektörel yapısında önemli değişimler olmuştur.Bu
dönemde tarım sektöründe istihdam edilen nüfus %20 oranında azalırken, hizmet
sektöründe istihdam edilen nüfusta %80 oranında artış gerçekleşmiştir.İnşaat ve sanayi
sektöründe ise yatay seyir dikkati çekmektedir.
94. TABLO3:İSTİHDAM GÖSTERGELERİ MALATYA-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI
İstihdam Göstergeleri
Tarım Sektörü Çalışanların Toplam İstihdama Oranı
Sanayi Sektörü Çalışanların Toplam İstihdama Oranı
Ticaret Sektörü Çalışanların Toplam İstihdama Oranı
Ücretli Çalışanların Toplam İstihdama Oranı
Ücretli Çalışan Kadınların Toplam İstihdama Oranı
İşverenlerin Toplam İstihdama Oranı
Malatya
63,93
6,24
6,25
29,63
4,41
1,43
Türkiye
48,38
13,35
9,67
43,52
8,81
2,61
1980 yılında tarımsal iş yapanların oranı%69,4 iken 2000 yılında bu oran %63,9’a düşmüştür.
Buna karşılık istihdam edilenlerin yaptığı işte en fazla artışın olduğu idari personel olarak
çalışanların oranı 1980 yılında %2,4 ten 2000 yılında %4,6ya yükselmiştir.
Malatya ilinde 1980-2000 döneminde ücretli veya işveren olarak çalışanların oranında artış
görülmektedir.Bu durum her iki cinsiyette de görülmesine karşın ücretli olarak çalışan
kadınların oranındaki artış erkeklere göre daha fazladır.Ücretsiz aile işçisi olarak çalışanların
oranında her iki cinsiyette de azalma gözlenmiştir.2000 yılında çalışanların %47,1 i ücretsiz
aile işçisi, %29,6’sı ücretli,%21,9’u kendi hesabına çalışırken %1.4ü ise işveren olarak
çalışmaktadır.
2.10.4.3 NÜFUSUN EKONOMİK NİTELİKLERİ
İlin toplam aktif nüfus(12 ve daha üzeri yaş) toplamı 2000 yılı nüfus sayımına göre
642.928’dir. Aktif nüfusun 324.758’i erkek kalan 318.170’i ise kadındır.İstihdamdaki nüfusun
%47,5’i 20-39 yaş grubundadır.İşsizliğin en yoğun olduğu yaş grubu %2,49 ile 20-24 yaş
grubudur.
Erkek nüfusun işgücüne katılma oranı köyde %81 iken,il merkezinde %56 ilçe merkezlerinde
%50dir.İşgücüne katılma oranı kadın nüfus için yerleşim yerine göre büyük farklılık
göstermektedir.Köydeki her 100 kadından 84ü işgücünde iken bu oran il merkezinde
248
%12,ilçe merkezlerinde ise %8dir.Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısı,işgücüne katılma düzeyini
etkileyen faktörlerden biridir.
İstihdam edilen nüfusun ekonomik faaliyete göre yapısı yerleşim yerine ve cinsiyete göre
değişmektedir.İstihdamdaki erkek nüfusun %38i hizmet sektöründe çalışmaktadır.Bu oran il
merkezinde %71 ilçe merkezlerinde %55 ile köylerden daha yüksek orana sahiptir.İl
genelinde tarım sektöründe istihdam edilen erkek nüfusun oranı %48 iken köyde bu oran
%79’lara
kadar
yükselmektedir.İstihdamdaki
kadın
nüfusun
%89’u
tarım
sektöründedir.Köyde istihdam edilen kadın nüfusunun hemen hemen tamamı tarımda
çalışırken, şehirde istihdam edilen kadın nüfusunun çoğunluğu hizmet sektöründe
çalışmaktadır.
İstihdam edilen %47 si ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır.Bu oran erkek nüfus için %24
iken kadın nüfus için %83tür.Erkek nüfusun yaklaşık %42si,kadın nüfusun %11 i kendi
hesabına çalışmaktadır.
İldeki işsizlik oranı %8,9 dur.Bu oran erkek nüfusta %10,8 iken kadın nüfusta
%5,9dur.İşsizlik oranı ilçe merkezlerinde il merkezinden daha yüksektir.İl merkezinde %21,4
olan işsizlik oranı ilçe merkezlerinde %28,5 köylerde ise %0,9dur.İl merkezinde işsizlik oranı
kadınlarda %33,5, erkeklerdese %18,9 iken köylerde işsizlik oranı kadınlarda %0,6
erkeklerde %1,2dir.İşsiz nüfusun
büyük çoğunluğunu genç nüfus oluşturmaktadır.İşsiz
nüfusun %64’ü 30 yaşından küçüktür.
2.10.4.4 İŞLETME İSTİHDAM ORANLARI
95. KOSGEB İŞLETME VERİ TABANINA GÖRE İSTİHDAM
Malatya
Türkiye
%
İşletme sayısı
287
46.481
0,67
İstihdam
5.003
890.394
0,56
Personel/İşletme oranı
17
19
-
İşletme sayısı bakımından sırası
26
-
-
İstihdam bakımından sırası
25
-
-
Kaynak:KOSGEB 2005
İşkollarındaki yığılmalara bakarsak:
İşletme sayısı
İstihdam
Gıda,içki,içecek,tütün sanayi
77
2.177
Metal eşya, ölçme ,makine san
61
600
Tekstil,Örme,Konf.Deri sanayi
44
1.176
Kaynak:KOSGEB 2005
249
96. TOBB SANAYİ VERİ TABANINA GÖRE İSTİHDAM
Malatya
Türkiye
%
İşletme sayısı
261
41.045
0,63
Yabancı Ser.İşletme Sayısı
1
751
0,13
İstihdam
9.375
1.775.013
0,52
Personel/İşletme Oranı
36
43
-
İşletme sayısı bakımından sırası
28
-
-
İstihdam bakımından sırası
32
-
-
Kaynak:TOBB 2004
İşletme sayısı
İstihdam
Gıda,içki,içecek,tütün sanayi
201
4.508
Metal eşya, ölçme ,makine san
62
834
Tekstil,Örme,Konf.Deri sanayi
79
4.988
Kaynak:TOBB 2005(www.tobb.org.tr)
2.10.4.5 KOSGEB DESTEKLERİ
Malatya alt bölgesinde yapılan KOSGEB desteklerinde Malatya ili kendi alt bölgesi içerisinde
en fazla desteği alan şehirdir.2003 ve 2004 yıllarındaki toplam desteğin %83’ü destek
tutarının ise %74’ü Malatya’ya yapılmıştır.
2.10.5 NELER YAPILABİLİR?18
Ar-Ge çalışmaları ilerletilerek
araştırmacı insan gücü nitelik ve nicelik yönünden
geliştirilmeli ve özel sektörde araştırmacı istihdamı teşvik edilmelidir.Şehir dışındaki
Malatyalı araştırmacıların Malatya içerisinde istihdam edilebilmesi için gerekli imkanlar
sağlanmalıdır.
Tarım sektöründeki
kazandırılması
çözülme ile bu sektörden gelen işgücünün tarım dışı sektörlere
konusuna ağırlık verilmelidir.İstihdamın artırılmasında önem taşıyan
girişimciliğin geliştirilmesi ve teşviki bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalıdır.
Ücret-verimlilik ilişkisini güçlendiren işgücü piyasalarının esnekliğine katkıda bulunan ve
üretken istihdamı destekleyen esas ücret ağırlıklı bir ücret politikası izlenmelidir.
İşletmelerin ve çalışanların işgücü piyasasındaki değişimi pozitif bir şekilde yönetebilme
kabiliyetleri artırılmalıdır İşletmelerin bu değişime uyum sağlama kapasiteleri iş örgütlerinin
modernleştirilmesi ve işletmelerde uyumun desteklenmesi, çalışanlarda ise yeni koşulların
gerektirdiği bilgi ve becerilerin kazandırılması yoluyla sağlanmalıdır.
İşgücü piyasasında zorluklarla karşılaşan kadınlar,gençler,uzun süreli işsizler,özürlüler ve
eski hükümlüler için fırsat eşitliği sağlanmalıdır.Kadınların işgücüne ve istihdama
250
katılımlarının
artırılması
amacıyla
kolaylaştırılmalıdır.Gençlerin
işgücü
çocuk ve
diğer
piyasasında
bakım hizmetlerine erişimleri
deneyim
kazanmalarını
sağlayıcı
programlar geliştirilmelidir.Özellikle istihdam dışı üniversite mezunlarının güncel işgücü
piyasasında değerlendirilmesi düşünülmelidir.
Değişen ve gelişen ekonomi ile işgücü piyasasının gerekleri doğrultusunda kişilerin istihdam
becerilerini artırmaya yönelik yaşam boyu öğrenim stratejisi geliştirilmelidir.Bu strateji
kişilerin beceri ve yeteneklerinin geliştirilebilmesi için örgün ve yaygın eğitim imkanlarının
artırılmasını söz konusu eğitim türleri arasındaki yatay ve dikey ilişkinin güçlendirilmesini
çıraklık ve halk eğitiminin bunlara yönelik olarak yapılandırılmasını özel sektör ve STK’ların
bu alanda faaliyet göstermesini destekleyecek mekanizmaları kapsamalıdır.
İşgücü piyasasına ilişkin bilgi sistemleri geliştirilmesi, eğitim ve işgücü piyasasının daha
esnek bir yapıya kavuşturulması ve istihdamın ve işgücü verimliliğinin artırılması için
yaşam boyu eğitim stratejisi dikkate alınarak ekonominin talep ettiği alanlarda insan gücü
yetiştirilmelidir.
İnsan gücü arz talep eğilimlerinin belirlenebilmesi amacıyla hane halkının eğitim, istihdam
ve meslek durumlarını içeren gerekli veriler üretilip derlenerek ve işgücü piyasası ihtiyaç
analizleri yapılmalıdır.
Mesleki ve teknik eğitimde modüler ve esnek bir siteme geçilmeli yükseköğretim ve
ortaöğretim düzeyindeki mesleki eğitim,program bütünlüğünü esas alan tek bir yapıya
dönüştürülmeli mesleki eğitimde nitelikli işgücünün yetiştirilmesinde önemli yeri olan
uygulamalı eğitime ağırlık verilmelidir.
Mesleki eğitim sistemi öğrencilere ekip halinde çalışabilme karar verebilme ve sorun
çözebilme sorumluluk alabilme gibi işgücü piyasasının gerektirdiği temel becerilere sahip
öğrenci yetiştirecektir.
Ekonominin ara eleman ihtiyacını karşılamak için mesleki eğitim faaliyetlerinin kümeleşme
ortamı oluşturan OSB’lerde ilgili hizmet kurumları ve özel sektörle etkili işbirliği içinde
yaygınlaşmasını sağlayan mekanizmalar güçlendirilmelidir.
İşletmeler ve sivil toplum kuruluşlarının nitelikli işgücü yetiştirmeye yönelik faaliyetleri
desteklenmelidir.
İşsizlerin işgücü piyasası açısından dezavantajlı kesimlerin ve tarım sektöründen açığa
çıkacak
işgücünün
nitelikleri
ve
beceri
düzeyleri
işgücü
piyasasının
ihtiyaçları
doğrultusunda aktif işgücü programları uygulanarak geliştirilmeli ve bu programlara
ayrılan kaynaklar artırılmalıdır.
18
9.Kalkınma Planı
251
İstihdam yaratmayı amaçlayan mikro ölçekteki projelere mali destek sağlanmalıdır.
Neler Araştırılmalı
Aşağıdaki konuların Malatya için incelenmesi yerinde olacaktır.
Aile şirketlerinin durumu: Dünyada şirketlerin %80’i aile şirketi ancak aile şirketlerinin %70’i
2. kuşağa geçemiyor.Geçenlerinde %50’si 3. kuşağa aktarılamıyor.Tipik bir aile şirketinin
ömrü ise 24 seneyle sınırlı.19Bu şekildeki aile şirketlerindeki işletmelerin düzeltilmesi
gerekmektedir.Bu
konuda
yatırım
ve
iş
geliştirme
danışmanlığının
kurulmasını
düşünebiliriz.Ama önemli olan bu danışmanlığın kim için hangi amaçla yapılması
gerektiğini dikkatli araştırmalar sonucunda belirlenmesidir.
Mesleki eğitimin istihdamla olan ilişkisinin artırılmasına yönelik hangi çalışmalarda
bulunulmalı araştırılmalıdır.
Malatyadaki rehberlik servislerinin(eğitim kurumları içerisindeki) öğrencilerin geleceklerini
yönlendirmede daha aktif duruma gelebilmesi için araştırmalar.
Göçün Malatya’nın sosyo-ekonomik hayatına etkilerini incelenmesi, sonrasında ise, göçün
Malatya işgücü piyasasını pozitif yönde etkilemesini sağlayacak strateji arayışları
Üniversite ile sanayiyi nasıl daha sıkı bir işbirliği içerisine sokabiliriz?
2.10.6 MALATYA IÇIN İK SWOT ANALIZI
2.10.6.1 GÜÇLÜ YÖNLER
İlimizin sosyo- ekonomik durumu komşu illere göre daha iyi durumda olması.
Şehir nüfusunun yeniliğe açık olması
Halk eğitim merkezlerinin ve mesleki eğitim merkezlerinin aktif çalışmaları
İşsizlik oranının Türkiye ortalamasının altında olması
Coğrafi konumu sonucu oluşan sosyal yapının çeşitliliği ve zenginliği
2.10.6.2 ZAYIF YÖNLER
Kurum kültürü oluşturma aşamasındaki eksiklikler
STK'ların etkin olmayışı
Özürlü vatandaşların istihdamlarındaki eksiklikler
Malatyalı bilgi ve becerisi yüksek çalışanların il içinde çalışmayı tercih etmemesi
19
Dr. Yılmaz Argüden
252
Hizmet kalitesi ve verimliliğimizdeki düşük seviye
Kadınların işgücüne katılım oranının az olması
İşverenlerin toplam istihdama oranının Türkiye ortalamasının yarısı düzeyinde olması
İlçe merkezlerindeki kadın işsizlik oranının çok yüksek olması
Başka insanların başarısına tahammül etmemenin il genelinde yaygın olması
Şirketlerin performans değerlendirmeye yönelik çalışmalarının azlığı
2.10.6.3 FIRSATLAR
Kamu kuruluşlarının ve uluslar arası kuruluşların yatırımları
Geçmiş yıllarda yetişmiş, bürokrat, devlet adamı vb. her alanda yetişmiş insan potansiyeline
sahip olması
İl dışındaki hayırsever ve imkan sahibi işadamı hemşerilerin bulunması
Doğu ve batı arasında ulaşım noktasında bulunması (Havayolu-Karayolu-DemiryoluFeribot)
Özel eğitimdeki arzın talebi karşılayamaması
Çalışma çağındaki nüfusun fazlalığı
2.10.6.4 TEHDİTLER
Göç ile gelen nüfusun şehre uyumunun sağlanamaması oluşan gettolaşma belirtileri.
İşadamlarının ucuz olması dolayısı ile vasıfsız işgücüne yönelmeleri nedeni ile mesleki
eğitime yönelmeyi olumsuz etkilemesi
AR-GE çalışmalarının aile şirketleri tarafından fazla benimsenmemesi
Ekonomik istikrarsızlık
Eğitim ve sanayi arasındaki işbirliği eksikliği
Beklentilerin sınırsız olması
"Hayır" diyen bürokratlar
2.10.7 SONUÇ
Bu rapor 4 aşamada sonlanacak olan bir araştırmanın ilk aşaması sonunda elde ettiğim
verilerden oluşmaktadır.Bu araştırmalar teknolojik ilerlemelerin yanında insan faktörünün
başarıya giden yolda ne kadar önemli olduğunu göstermiştir.
253
Türkiye’nin yetiştirdiği en başarılı işadamlarından rahmetli Vehbi Koç da insan üstünde
yoğunlaşmış ve ‚İşin en güç yanı insanı yönetebilmektir.‛ demiştir.Bizim de gelişen ve
değişen dünyaya ayak uydurmamızın, insana yapacağımız yatırımla dikkate değer ölçüde
hızlanacağını düşünüyorum.
254
2.10.8 KAYNAKLAR
9.Kalkınma Planı Taslak Metni,DPT Müsteşarlığı
Malatya Alt Bölgesi TRB1, KOSGEB
www.insankaynaklari.com
Dr.Yılmaz Argüden
TÜİK
MALATYA,Malatya Valiliği 2004
TÜİK(DİE)
Gardiner Hempel, Human Capital in the Global Marketplace, Şubat
2001
James.A Landry, Charting the Course-Key Trends Impacting Human
Capital Leadership, 12 Ekim 2000
IMD World Competitiveness Yearbook 2005
Hacettepe Ünv Nüfus Etütleri Enstitüsü Türkiye Göç ve Yerinden
Olmuş Nüfus Araştırması /6 Aralık 2006
Malatya Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2006-2010 stratejik
planı/Mart
2.10.9 EKLER
2.10.9.1 EK-1 İNSAN KAYNAKLARI HAKKINDA KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
A
Adanma: Çalışanın işine ve çalıştığı kuruma tutku derecesinde bağlanması; görevini büyük
bir istekle yapması.
Analitik düşünme: Bir problemi çözmek için, bilgileri ayrıştırarak ve sorunu oluşturan
öğeleri göz önüne alarak sonuca varmak için yürütülen sistematik düşünme tarzı.
B
Bağlılık: İşlerin olumlu veya olumsuz gittiği durumlarda çalışma arzusunu kesintisiz
destekleyen duygusal bir süreç.
Bir defalık prim: Çalışanların başarılarını ödüllendirmek amacıyla ve performansa dayalı
nakit ödeme.
Bilgi için ödeme: Çalışana göreviyle ilgili yeni bilgi ve beceriler elde etmesine bağlı olarak
belirlenen ek bir ücretin ödenmesi.
Bilgilendirmeye yönelik eğitimler: Ürün bilgisi, imalat teknikleri, hizmet prosedürleri,
pazar bilgisi, şirket politikaları, muhasebe ilkeleri ve uygulamaları, mali analiz teknikleri, dış
ticaret, vergi mevzuatı gibi konularda yapılan sınıf eğitimleri.
255
Beceri geliştirmeye yönelik eğitimler: İletişim, etkili sunuş, dinleme, karar alma, sorun
çözme, liderlik, motivasyon, toplantı yönetimi, takım oluşturma, çatışma yönetimi gibi
konular katılımcı merkezli ve uygulama ağırlılıklı olarak verilen eğitimler.
Ç
Çalışan için hisse senedi sahipliği planı: Çalışana şirketin sahipliğinin bir kısmının
verilmesi ve onların da kârlılık ve performans artışından doğrudan etkilenmesinin
sağlanması.
Çalışma grubu: Üyeleri, genellikle bilgiyi, en iyi uygulamaları veya bakış açılarını
paylaşmak
ve
her
bireyin
kendi
sorumluluk
alanındaki
performansını
nasıl
gerçekleştireceğine karar vermek için birbirleriyle ilişki kuran takımlar.
Çatışma: Organizasyonlarda yaşamın normal bir koşulu ve kaçınılmaz bir gerçeğidir. İyi ya
da kötü olarak nitelendirilemez. İki ya da daha fazla insanın aynı anda aynı yeri ya da
kaynağı kullanmaya teşebbüs etmesidir. İki kişinin ya da grubun ihtiyaçları, çıkarları veya
isteklerinin birbiriyle çelişmesidir. Anlaşmazlık, savaş, duygusal gerilim veya çarpışma.
D
Danışmanlık: Bir yöneticinin çalışanına iş performansını etkileyen kişisel sorunlarını
tanımlaması ve üstüne gitmesi için yardım etme, destekleme süreci.
Değerlendirme merkezi: Genellikle yönetim görevlerine başvuran ya da yükseltilecek olan
adayların yerine getirmesi istenen bir dizi simülasyon, egzersiz ve görevden oluşan ve belirli
bir zaman dilimine yayılan bir seçme ve değerlendirme süreci.
Değerler: Bir organizasyonda çalışanların bireysel ve kollektif olarak üstün gördükleri,
yücelttikleri, önemli ve değerli bulduklarının tümü.
Değer zinciri analizi: Bir organizasyonun kendi içindeki güçlü ve zayıf yönlerini sistematik
olarak tanımlamak ve analiz etmek için kullanılabilecek bir çerçeve.
Dengeli sonuç kartı: Yöneticilere uzun dönemli stratejik hedeflerin kısa dönemli eylemlere
dönüştürülmesinde aşamalı bir yaklaşım ile yol gösteren ve sonuç olarak stratejik kararlar ile
uygulamaları bütünleştiren yeni bir yönetim sistemi.
Dış kaynak kullanımı: Bir organizasyonun kendi kaynaklarıyla yürüttüğü bir etkinliği,
stratejik iş ortaklığı yoluyla organizasyon dışından, alanında uzmanlaşmış kişi ya da
kurumlara yönlendirerek gerçekleştirilmesi.
Durumsal mülakat: Soruların doğrudan gerçekleştirilen iş aktivitelerine yönelik olarak
sorulduğu, işte karşılaşılan özgün sorunlar ve durumlara göre yapılandırılmış bir mülakat
tekniği.
256
Durumsallık: Yönetici ya da liderin çalışanların olgunluk düzeyine, yani bilgi ve beceri ve
tutumlarına bağlı olarak tarzını değiştirmesi ve duruma göre; eğitici, koç, mentor ya da
kaynak olarak liderlik etmesi.
E
Eğitim: Organizasyonlarda işe alınan insanların işlerini etkili bir şekilde yapabilmeleri için
sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve tutumların onlara verilmesi.
Eğitim ihtiyaç analizi: Çalışanların hangi bilgi, beceri ve tutum eksikliği içinde olduğunu ve
bu açığın nasıl ve ne zaman kapatılabileceğini sistematik olarak inceleme.
Eğitim politikası: Çalışanların organizasyon içinde ya da dışında katılacağı eğitim ve
geliştirme etkinliklerinin ‚kuruma özgü‛ gerekçelerinin yazılı ya da sözlü açıklaması.
Eğitimin transferi: Eğitimde edinilen bilgi, beceri ve davranışların iş yaşamında
kullanılması.
Eğitim yönetimi: Organizasyonun insan kaynaklarının belirlenecek vizyon, misyon,
amaçlar, uzun dönem planlar ve stratejiler doğrultusunda eğitilmesi ve geliştirilmesi için
uygun eğitim politikasının belirlenmesi, eğitimin planlanması, eğitimin organizasyonu,
eğitim bütçesinin belirlenmesi ve eğitimlerin etkinliğinin değerlendirilmesi çalışmalarının
tümü.
Eleman seçme: Yetenekleri, becerileri ve ilgileri organizasyonun ihtiyaçlarına en uygun olan
adayların sistematik bir şekilde belirlenmesi çalışmaları.
Empati: Başkalarının duygularını sezmek, bakış açılarını anlamak ve endişeleriyle etkin bir
biçimde ilgilenmek.
Entelektüel sermaye: Bir organizasyonun çalışanları, müşterileri ve tedarikçileri gibi tüm
insan kaynaklarının sahip olduğu, değere dönüştürülebilen ve rekabetçi üstünlük sağlayan
bilgi.
Ergonomi: Çalışanın fiziksel özellikleri ile işin fiziksel ortamı arasındaki etkileşimin ve
uyumun incelenmesi.
Esnek çalışma programları: Aile, eğitim ya da sağlık gibi nedenlerle alışılmış iş gün ve
saatlerine uyum sağlamakta zorluk yaşayanlar için normal sekiz saatlik çalışma gününde
bazı değişiklikler getirmek.
Etik anlayış: Aklın ve sağduyunun yönlendirdiği görüşleri izlemek, yerleşik, toplumsal ve
ahlak kurallarına saygılı davranmak ve bu amaçla kişisel istek ve çıkarlardan özveride
bulunmak.
257
Eylem planı: Kısa dönem içinde nelerin yapılması gerektiğini, bunları kimlerin, ne zaman,
nerede ve nasıl yapacağını, yürütme sorumluluğu ve onay yetkisinin kimlerde olduğunu,
kime bilgi verileceğini ve kimlerden destek isteneceğini belirten kararlar dizisi.
F
Farklılıkların yönetimi: Yaş, cinsiyet, din, inanç, kişilik gibi yönleriyle farklı insanları etkili
bir şekilde yönetmek için planlanan ve uygulanan organizasyonel sistemlerin; farklılığın
yararlarını en üst düzeye çıkarırken, sorunlarını ve sakıncalarını en alt düzeye indirecek
şekilde kurulması.
G
Göreve ilişkin roller: Bir takımın amacına ulaşması için takım liderinin ve üyelerinin ne
yapmaları gerektiği, takımın işinin ne olduğu, niçin yapıldığıyla ilgili roller.
Grup: Belirli konularda ortak değerleri paylaşan ve toplumsal rolleri, gelişmiş ilişkileri,
beklentiler sistemiyle birbirine bağlanan insan topluluğu.
H
Hedeflerle yönetim: Yönetici ile çalışanının karşılıklı görüşerek hedef belirlemesini ve belirli
hedeflerin elde edilmesine dayalı olarak çalışanın değerlendirilmesini içeren bir yönetim ve
performans değerlendirme yaklaşımı.
İ
İnsan kaynakları planlaması: Bir organizasyondaki insan kaynaklarının iç ve dış
gelişmelere uygun olarak ve etkili bir biçimde oluşturulması, geliştirilmesi ve kullanılması
amacıyla gözden geçirilmesine, yapılandırılmasına ve değerlendirilmesine ilişkin tüm
çalışmalar.
İletişim: İnsanlar arasında bilgi, haber, duygu ve düşüncelerin alınıp verilmesini sağlayan ve
etkili olduğunda güveni, anlayışı, paylaşımı, ortak yaşamı kolaylaştıran iki yönlü bir süreç.
İş analizi: İşi oluşturan unsurların çözümlenmesi yoluyla işin etkin yapılmasında belirleyici
olan faktörlerin ortaya konulması.
İş basitleştirme: Kişinin yapması gereken işlerin sayısını azaltarak görev etkinliğini
artırmayı amaçlayan, işleri; basit, tekrarlı, standart hale getirirerek eğitim ve beceri geliştirme
ihtiyacını ortadan kaldıran bir süreç.
İş değerleme: Bir işin değerinin ölçülmesi için kullanılan yönetsel bir prosedür.
İş genişletme: Bir dizi görevi yeni, daha kapsamlı ve daha ilginç bir iş haline getirmek için
birleştirmek ve bir çalışana birden fazla işin sorumluluğunu vermek.
258
İş rotasyonu: Çalışanın yerine getirdiği değişik işlerin sayısını artırmak ve motivasyonu
sağlamak amacıyla sistematik olarak çalışanı bir işten başka bir işe (bir görevden diğer bir
göreve) geçirmek.
İş stresi: Organizasyonlarda işle bağlantılı olarak yaşanan gerilimler, endişe ve kaygılar.
İş takımları: Belirli bir amacı elde etmek için sorumluluk alan birbirleriyle bağlantılı
insanların oluşturduğu biçimsel iş grupları.
İş tanımı: Bir işin içerdiği görevlerin, sorumlulukların ve iş özelliklerinin listesi.
İş tasarımı: Bir işin nasıl yapılacağının ve başarılı olması için hangi görevlerin yerine
getirilmesinin gerektiğinin tanımlanması.
İş tatmini: Bir çalışanın yaptığı işin ve elde ettiklerinin ihtiyaçlarıyla ve kişisel değer
yargılarıyla örtüştüğünü ya da örtüşmesine olanak sağladığını farketmesi sonucu yaşadığı
bir duygu.
İş zenginleştirme: Sorumluluk alma, farkedilme, takdir edilme kişisel gelişim ve büyüme,
öğrenme ve başarma duyguları gibi yüksek düzeyde motivasyon sağlayan faktörleri işin
yapısı içinde bir araya getirmeyi amaçlayan iş tasarımı süreci.
K
Kariyer: Bir insanın yaşamı boyunca süren işle ilgili deneyimlerinin tümü.
Kariyer geliştirme: İnsanların iş yaşamları boyunca kariyer amaçlarına ulaşabilmeleri için
yürüttükleri uyum sağlama, yetkinlik, yeterlilik ve kişilik geliştirme gibi tüm eylemler ve
faaliyetler.
Kariyer planlama: Kişinin bilgi, beceri, ilgi, değer yargıları ve güçlü ve güçsüz yönlerini
değerlendirmesi, organizasyon içi ve dışı kariyer olanaklarını tanımlaması, kendisi için kısa,
orta, uzun dönemli hedefler saptaması, eylem planlarını hazırlaması ve bunları uygulaması
süreci.
Kariyer Yönetimi: İnsan kaynakları planları ile sistemin bütünleştirilmesi, kariyer yollarının
belirlenmesi, kariyer bilgisinin artırılması için açık işlerin duyurulması, çalışanların
performanslarının
değerlendirilmesi,
astlara
kariyer
danışmanlığı
yapılması,
iş
deneyimlerinin artırılması ve eğitim programlarının düzenlenmesi faaliyetlerinin tümü.
Katılımcı
yönetim:
Çalışanların
kendi
işlerinin
denetleyebilmelerine olanak veren bir yönetim anlayışı.
259
günlük
etkinliklerini
daha
fazla
Kazanç paylaşımı: Bir birimdeki yöneticilerin ve çalışanların takım olarak çalışmasını
özendirmek amacıyla önceden belirlenen performans hedeflerine ulaşıldığında elde edilen
kazançla orantılı olarak ödüllendirilmesi.
Kıyaslama: Bir organizasyonun kendini değerlendirerek, rakiplerini, iş ortaklarını, diğer
sektörlerdeki başarılı örnekleri inceleyerek, iç ve dış pazarlardaki uygulamaları araştırarak
ve en iyi uygulamaları örnek alarak zayıf olduğu yönleri geliştirmesi.
Koçluk: Bireyleri ve takımları sonuçlara ulaştırmak için yetkilendiren, geliştiren ve
cesaretlendiren uygun ortam ve koşulları yaratan yönetsel bir eylem.
Kurum kültürü: Bir vizyon ve misyon etrafında toplanan insanların sahiplendikleri belirli
bir inanç ve değerler sistemi.
Küçülme: İşletme yönetiminin bilinçli ve proaktif olarak aldığı kararlar ve uyguladığı
stratejiler ile çalışanların sayısını, maliyetleri, işleri ve süreçleri azaltması süreci.
L
Lider: Organizasyonlarda insanların gayretlerini, belirlenen amaçları gerçekleştirmek üzere
birleştiren, harekete geçiren, bütün yeteneklerini ortaya koymalarını sağlayan ve onları etkili
biçimde yönelten kişi.
M
Mentor: Kendisinden daha az deneyimli bir çalışanın gelişmesi için ona yardım eden
deneyimli ve kıdemli bir çalışan ya da yönetici.
Mentorluk: kişisel ve profesyonel gelişime yardımcı olmak üzere deneyimlerini,
uzmanlıklarını ve düşüncelerini birbirine aktaran iki insan arasındaki bir yardımlaşma ve
paylaşma ilişkisi.
Misyon: Bir organizasyonun varlık nedeni.
Motivasyon: Bir eylemi yerine getirmek için bazı içsel ve dışsal faktörlerden alınan güçle
coşku, canlanma ve davranışlarda kararlılık göstermek.
Mülakat: İşe alım sürecinde gerçekleştirilen yüz yüze görüşme.
O
Organizasyon: Ortak bir amacın gerçekleştirilmesi için bireysel çabalarını sistematik şekilde
birleştiren insanlar topluluğu.
260
Organizasyonel öğrenme: Organizasyonu oluştaran bireylerin yaptıkları işleri daha iyi
anlaması ve daha etkili olması için gerekli yeteneklerin geliştirilmesi; yeni ve yararlı bilginin
tanımlanması, elde edilmesi ve uygulanması süreci.
Oryantasyon: Yeni çalışanlara organizasyonu ve kendi iş birimlerini tanıtmak ve işe
alıştırmak için gerçekleştirilen aktivitelerdir.
Outplacement: İşten yeni çıkarılan ya da ayrılan insanlara, iş bulmada uzmanlaşmış
danışmanların yeni iş bulma yeteneklerini artıracak şekilde danışmanlık yapması.
Ö
Öğrenme: İnsanların görevlerini yerine getirmek için ihtiyaç duydukları bilgi, beceri ve
tutumları elde etmesi.
P
Performans: Amaçları elde etmenin etkinlik düzeyi ve verimliliği.
Performans anlaşması: Yönetici ile çalışanın hedefleri, engelleri ve bunların aşılması için
gerekenleri görüşüp karara bağlaması. Çalışanın yüksek performans göstermeye söz
vermesi.
Performans değerlendirme: Bir organizasyonda çalışanların amaçlara ne kadar etkin ve
verimli bir şekilde ulaştıklarının biçimsel olarak ölçülmesi ve değerlendirilmesi süreci.
Performans için ödeme: Çalışanlara bireysel performanslarına göre ödeme yapılması ya da
bir çalışanın performansa yaptığı katkıyla orantılı olarak ödüllendirilmesi.
Performans standartları: Bir fonksiyonun ya da görevin, beklentileri karşılaması ya da
aşması için hangi düzeyde yerine getirilmesi gerektiğini tanımlayan yazılı ifadeler.
Performans yönetimi sistemi: Organizasyonel amaçlara ve çalışanların ortaya koyması
gereken performansa dair ortak bir anlayışın organizasyonda yerleşmesi ve çalışanların bu
amaçlara ulaşmak için gösterilen ortak çabaya yapacağı katkıların düzeyini artırıcı şekilde
yönetilmesi, değerlendirilmesi, ücretlendirilmesi, ödüllendirilmesi ve geliştirilmesi.
Personel Sirkülasyonu: Bir organizasyonda çalışanların, organizasyonda kaldıkları süre ve
işten ayrılma, işe girme hızları.
R
Rehberlik: Bir tarafın ya da her iki tarafın becerilerinin ve performansının geliştirilmesi için
uygun ilişki ortamı oluşturma süreci.
S
261
Seçim: Organizasyonların iş başvurusu yapanları bilgi, beceri, tutum ve yetenekleriyle
değerlendirip kabul edilecek ve reddedecekleri belirledikleri işe alım süreci.
Sistem: Ortak bir amacın gerçekleştirilmesi için, karşılıklı etkileri birleşen bağımsız ve aktif
bireyler, parçalar veya bağlantılı süreçler topluluğu.
Sistem analizi: Aralarında ilişki bulunan insanların, birimlerin ya da işlerin birbiriyle
etkileşimleri belirlenerek bir bütün olarak incelenmesi.
Strateji belirleme: Bir organizasyonun misyon ve amaçlarını tanımlayarak, dış fırsatları ve
tehlikeleri değerlendirerek, güçlü ve zayıf yönlerini inceleyerek izleyeceği stratejiye karar
vermesi.
Stratejik yönetim: Bir organizasyonun iç ve dış çevresinin, bunların birbiriyle ilişkisinin
analiz edilerek organizasyonun uzun dönemli amaçlarına ulaşabilmesi için uygun davranış
biçimlerinin belirlenmesi ve uygulanması.
Stratejik insan kaynakları planlaması: İnsan kaynakları planlaması çalışmalarını
organizasyonun stratejik yönelimleriyle ilişkilendirme ve uyumlama sürecidir.
Strateji uygulama: Bir organizasyonun stratejisini yaşama geçirmek için kaynaklarını tahsis
etme ve yapılarını harekete geçirme süreci.
Stres: Bir kişinin kendi istekleriyle çatışan, onu zorlayan ve aynı zamanda fırsatlar da sunan
dinamik bir durumla karşı karşıya kalması; sonucun kendisi için hem belirsiz hem de önemli
olması.
Stres mülakatları: İş başvurusunda bulunan bir adayın baskı altında dengesini nasıl
koruduğunu, uyum yeteneğini ve stres anında nasıl davrandığını görmek amacıyla bilinçli
olarak bir stres ortamı yaratılan görüşme süreci.
Sürece ilişkin roller: Takım üyelerinin kişisel ve sosyal ihtiyaçlarının takım uyumunun
sağlanmasına katkıda bulunacak şekilde karşılanmasıyla ilgili roller.
Süreç tasarımı: Bir ana işi tanımlamak, bu tanıma uygun olarak faaliyetleri düzenlemek ve
ilişkileri belirli şekillerde kurmak.
T
Takım: Ortak benimsenmiş bir amaç etrafında, belirlenmiş görev ve sorumlulukları yerine
getirmek üzere, takım üyelerinden birinin liderliğinde hareket eden çalışanlar topluluğu.
Temel yetkinlikler: Organizasyonda yaşamanın en temel gereklerini yerine getirebilmek
için ihtiyaç duyulan iletişim, ilişki kurma, uyum yeteneği ve çalışma isteği gibi beceriler ve
tutum.
262
Toplam kalite yönetimi: İç ve dış müşterilerin ihtiyaçlarını, beklentilerini karşılamak
amacıyla ürün ve hizmetlerin kalitesini, verimliliğini sürekli olarak iyileştirmek için
yönetimin ve çalışanların yeteneklerini, kapasitesini geliştirmeye odaklı yönetim yaklaşımı.
Tutum geliştirmeye yönelik eğitimler: Olumlu zihinsel tutum, girişken davranış, açıklık,
güvenilir olma, kendini adama, motivasyon, sadakat ve sorumluluk duyma, yaratıcılık,
takım çalışmasına yatkınlık, ortak sahiplenme gibi kişisel tutuma ilişkin konularda genellikle
deneyerek öğrenme yaklaşımıyla deneyimli eğiticiler tarafından verilen eğitimler.
Y
Yapılandırılmış mülakat: Her adaya aynı şekilde yöneltilen, önceden belirlenmiş soruların
sorulduğu mülakat tarzı.
Yedekleme planlaması: Organizasyonda üst düzey pozisyonlara getirilmeye ve mevcut üst
düzey yöneticilerin yerine geçmeye hazır olan yöneticileri belirlemeye, izlemeye ve
geliştirmeye yönelik rapor.
Yeniden yapılanma: İş süreçlerinin daha etkin olması ve son ürün ya da hizmetlerin
kalitesinin artırılmasını sağlamak için gözden geçirilmesi ve yeniden tasarlanması.
2.10.9.2 EK – 2 2004 YILI KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİ
97. 2004 YILI KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİ
Verimlilik(bin dolar)
Çalışılan Saat Başına(Dolar)
Ülkeler
Genel
Tarım
Sanayi
ABD
81,9
70,2
103,6
Hizmetler
76,8
Verimlilik
İşgücü maliyeti
43,22
21,97
Japonya
57,8
17,9
67,6
56,5
31,03
21,54
Belçika
71,4
36,8
77,3
70,6
42,06
30,45
Almanya
60,6
33,6
63,8
60,2
36,17
32,84
Polonya
33,6
4,4
37,6
41,3
17,65
2,54
Romanya
18,2
7,8
24,1
22,1
9,15
0,53
Çin
9,4
2,6
20,9
9,8
4,78
Hindistan
7,3
3,6
11,5
12,7
3,10
0,60
Türkiye
24,0
11,14
3,46
8,5
30,6
32,2
Kaynak:IMD World Competitiveness Yearbook 2005
263
0,75
2.11 İLETİŞİM
ATÖLYESİ-KENT
GELİŞİM
PLANI
İLETİŞİM
STRATESJİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNE DAİR RAPOR
Yasin ASLAN ve Hakan ODABAŞI tarafından hazırlanan raporda Kent Gelişim Planı ve bu plan içinde
ele alınabilecek iletişim stratejisi incelenmiştir.
2.11.1 GİRİŞ-KENT GELİŞİM PLANLAMASI AMACI
Kent, köy ve kasabadan daha büyük bir fiziki alana sahip, iş bölümü ve örgütlenmenin
yoğun olduğu, geçim kaynaklarının genelde ticaret ve endüstriye dayalı olduğu heterojen
yapıdaki yerleşim birimidir.
Kentleşme ile bir takım sosyal değişmeler gözükmektedir. Kentleşme ile görülen sosyal
değişme hayat tarzı ve düşünce biçiminde değişmeye yol açan temel bir olgudur. Kentleşme
sosyal gelişmeyi etkileyen hatta hızlandıran bir olgu olmasından dolayı büyük bir öneme
sahiptir
Planlama misyon ve vizyonu, ilgili politikalar, planlar, amaçlar, ve yöntemlerle desteklenen
açık, paydaş odaklı bir strateji aracılığı ile yerine getirmektir. Orta ve uzun vadeli amaçlarını,
temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini ve bunlara ulaşmak için izlenecek yol ve
yöntemler ile kaynak dağılımını içeren plandır.
‚Stratejik Planlama, bir odaklanma sürecidir.‛
Kent gelişim planlaması; modern, düzenli, gerek yatırım gerekse yaşam alanları olarak ilgi
çeken, yaşayan bir şehir olmayı ve o şehir kimliğinin oluşturulmasını sağlar. Özellikle
ülkemizde kent gelişimi anlayışı planlama ile gerçekleştirilememiş altyapı, insan potansiyeli,
gelişim alanının çevre açısından değerlendirmesi vb. unsurlar göz ardı edilmiştir. Bunlarla
birlikte kent için en önemli unsurlardan birisi kent gelişim planlamasının kent yaşayanları ve
kamuoyu tarafından benimsenmesidir. Kentin gelişimi ile ilgili vizyonun planlama
çerçevesinde kent dışı hedef kitleye de doğru lanse edilmesi gereklidir. Bu amaçla şehrin
uzun dönem geleceğine yön verecek kent gelişim planlaması yapılırken bu planlama içinde
ayrıntılı iletişim stratejileri belirlenmelidir.
Malatya gelişim planının iletişim stratejilerinin oluşturulacağı bu çalışmada Malatya’nın
2023 yılı hedefiyle oluşturulan gelişim planının kamuoyuna paydaşlara ve bölge insanına
benimsetilmesi amaçlanmaktadır. Bu yolla kent gelişim planı çerçevesinde şehir için gerekli
olduğu belirlenen çalışmaların sahiplenilmesi ve insanlara etkin bir ulaşım sağlanacaktır.
Kent iletişim stratejilerinin oluşturulacağı çalışma temel olarak iki bölümde incelenecektir.
İlk bölümde Kent gelişim planlaması iletişim açısından değerlendirilerek konu ile ilgili
kuramlar ortaya konulacaktır.
Bütünleşik pazarlama iletişimi anlayışı ile tutundurma
264
karması elemanları da kullanarak uygulanabilir, etkin bir iletişim stratejisi şablonu
çizilecektir.
İkinci bölümde Malatya şehrinin kent gelişim planının iletişim stratejilerini oluşturacak
yolun çizilmesi için gerekli durum analizleri yapılacak. Analizlerin ve eldeki diğer verilerin
yorumlanması ile etkin iletişim araçları belirlenerek İletişim stratejileri oluşturulacak.
Stratejik planlama dahilinde mesajın tasarlanması, reklam kanallarının belirlenmesi, halkla
ilişkiler yöntemleri, uluslar arası konferanslar ve medya planlamasının yapılması söz konusu
olacak.
2.11.2 KENT GELİŞİM PLANLAMASINDA İLETİŞİMİN ÖNEMİ
2.11.2.1 BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ
İnsanların, kendilerinde bulunmayıp da komşularında varolan şeylere ihtiyaç duymaları,
onları, takasa dayalı olan alışverişe yöneltmiş, dolayısıyla da pazarlama kavramı ortaya
çıkmıştır. İlk insanların bile ellerindeki ürünleri en karlı şekilde başka mallarla değiştirme
isteği belli bir pazarlama mantığı içermektedir. Bu nedenle, karlı olan ürünlerin üretimine
yönelmekten başlayarak, uygun koşullarda dağıtım, sunum ve pazarlığa kadar giden ticari
kanalların gelişmesini pazarlama kavramının gelişmesi içinde ele alabiliriz.
Kısaca bir tanımını yapacak olursak Pazarlama , kişisel ve örgütsel amaçlara ulaşmayı
sağlayacak mübadeleleri
gerçekleştirmek üzere
fikirlerin, malların
ve hizmetlerin
geliştirilmesi, fiyatlandırılması, tutundurulması ve dağıtılmasına ilişkin planlama ve
uygulama sürecidir. Pazarlama düşüncesi ve uygulamaları hızlı ve kalıcı değişimlere
uğramakta ve değişmektedir.
Pazarlama, artık, sadece yerine getirilmesi gereken bir işletme fonksiyonu, görevi ve
sorumluluğu olmaktan çıkmıştır. Temel ve geleneksel yöntemlerin, uygulamaların ötesine
geçen pazarlama anlayışında tüm bölümler, tüm fonksiyonlar pazarlamadır anlayışı egemen
olmuştur. Dolayısıyla, pazarlamayı işlemler sürecinin bir parçası olarak görmek ve kabul
etmek yerine, pazarlama ile diğer tüm fonksiyonel işlemler arasında iletişim ve etkileşim
engellerinin ortadan kaldırılması olarak düşünmek ve kabullenmek gerekir. Kısaca,
pazarlamayı sadece pazarlama bölümünün ve uzmanlarının görevi olmaktan çıkartan ve
tüm çalışanların paylaştığı kültürel bir anlayış biçimine getiren gelişmeler, pazarlama
iletişimini de ‚bütünleşik‛ olarak kabullenmeyi, uygulamayı gerektirmektedir. Böylesine
büyük bir değişim içerinde ise, kuruluşlar, ya pazarlamaya uyum sağlayacak, ya da
pazarlamanın kendilerini yutmasına, yok etmesine razı olacaklardır.20
Günümüzde pazarlama kararları alınırken iletişim boyutunu düşünmek ve pazarlamayı
müşteri odaklı konuma oturtmak kaçınılmaz bir gereklilik halini almıştır. İletişimin
pazarlama içindeki öneminin artması Bütünleşik Pazarlama iletişimi kavramını ortaya
20
Pazarlama ;ODABAŞI Yavuz,
265
çıkarmıştır. Bütünleşik pazarlama iletişimi bir süreci ifade etmektedir. İletişim araçlarının
birçok kanaldan aynı doğrultuda uyum ve disiplin içinde yönetilebilmesidir.
İngilizce Integrated Marketing Communications (IMC) olarak tanımlanan kavram ülkemizde
‚Bütünleşik Pazarlama İletişimi‛ olarak da kullanılmaktadır.
Amerikan Reklam Ajansları Birliği, bütünleşik pazarlama iletişimini; reklamcılık, halkla
ilişkiler, satış geliştirme, doğrudan pazarlama gibi çeşitli iletişim yöntemlerinin stratejik
rollerini değerlendiren, geniş kapsamlı bir plana dayanan ve bu yöntemleri açık tutan,
tutarlı, en üst düzeyde iletişim etkisi sağlamada, birleştirici bir kavram olarak
tanımlamaktadır21.
Buradan hareketle, bütünleşik pazarlama iletişimi kavramını en genel anlamda şu şekilde
tanımlayabiliriz: Organizasyonların ürün ya da hizmetleri ile ilgili olarak aldıkları bütün
kararların iletişim boyutunu da düşünerek, müşteri bazlı ve satın alma davranışlarına etki
edecek şekilde alması ve bu farklı kararların bir disiplin içinde orkestra edilerek, stratejik
bir yaklaşım ile planlanması ve sinerji yaratılması sürecidir. 22
2.11.2.2 BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI
Bütünleşik Pazarlama iletişiminin yararları temel olarak üç başlıkta ele alınabilir. İletişimin
temel amaçlarının etkin bir şekilde yerine getirilmesini sağlayan Bütünleşik Pazarlama
İletişiminin yararları; sinerji oluşturmak, mesaj tutarlılığı oluşturmak ve kurumsal bütünlük
imajını oluşturmak olarak sıralanabilir.
2.11.2.2.1 Sinerji Oluşturmak:
Sinerji Türk Dil Kurumunun kayıtlarına göre ‚Bir sonuca katkısı olabilecek birkaç etkenin
belirli bir etkileşim sonucunda elde ettiği ortak güç.‛ Olarak ifade ediliyor. Sonuca yönelik
birkaç etkenin etkileşimi sinerjinin oluşması için başlıca şart olarak karşımıza çıkıyor.23
Sinerji ile bireysel çabaların karşılıklı bir şekilde birbirlerini destekleyerek, bu çabaların her
bir alana bireysel olarak yapacakları etkiden daha fazla etki yaratmaları kastedilir. Yani
Pazarlama iletişim araçlarının her biri bir bütünlük içinde çalışırlarsa bunun etkisi bu
araçların ayrı ayrı çalışmalarından daha fazla olacaktır dolayısı ile iletişim hedeflerine
ulaşmak kolaylaşacaktır.
2.11.2.2.2 Mesaj Tutarlılığı Oluşturmak:
Dağınık ve tutarsız mesajların yaratacağı etkiyle iletişim çabalarının bütünleşik bir yaklaşımla ele
alınması durumunda sinerjinin yaratacağı etki farklı olacaktır. Tüketicinin zihninde karışıklıktan
kaçınmak ve etkin iletişim programları geliştirmek için pazarlama iletişimin her unsuruna yönelik ayrı
stratejiler geliştirmek yerine topyekün tutarlı bir mesajın geliştirilmesi faydalı olacaktır.
22
23
Bütünleşik Pazarlama İletişimi İzzet Bozkurt
http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA
266
2.11.2.2.3 Kurumsal Bütünlük:
Kurumun imajını ürün hizmet yararlarını iletmede bütünleşik Pazarlama İletişimi stratejik araç olarak
kullanılabilir. Mesajın gönderildiği kişi veya kişiler kendilerini rahat ve güvenilir hissettikleri
kurumlara sıcak baktıklarından, kurumca yansıtılan imajın tüketicilerce istekli bir şekilde
algılanmasını sağlamada kurumsal bütünlük önemli rol oynar.24
2.11.3 İLETİŞİM KAVRAMI
İletişim, iletilmek istenilen materyalin, ilgili herkes tarafından tamamen anlaşılabilmesi
amacıyla bilgi, kanaat ya da düşüncenin, yazı, konuşma ve görsel araçlarla veya bunların bir
arada kullanımıyla iletilmesi, alınması ve değiştirilmesi olarak tanımlanabilir.
‚İletişim insanların davranışlarına temel teşkil eden, dünyaya ilişkin imajlarını oluşturan
anlamların meydana getirildiği ve bu imajların semboller yardımıyla değiş tokuş edildiği
sosyal bir eylem sürecidir‛. Buna göre iletişim insanın kendi amaçlarını gerçekleştirmek için
çeşitli durumlara ilişkin anlamlar yarattığı ve hatta, ona kendi bakış açısına göre anlamlar
yüklediği bir eylem biçimidir. Dolayısıyla iletişim, sadece mekanik bir bilgi ve fikir aktarma
işleminin ötesinde olayın, ona bir anlam ifade atfeden anahtar semboller, sloganlar veya
temalar vasıtasıyla yeniden üretimidir. Bu tür bir iletişim anlayışı, yalnızca bilgi vermeyi
değil, yönlendirmeyi, ikna etmeyi ve insanların duygu ve düşüncelerine hitap ederek
davranışlarını (iletişimcinin arzuladığı yönde) değiştirmeyi amaçlar.25
2.11.3.1 İLETİŞİM SÜRECİ
Bütün iletişim alıcı ile verici arasındaki sinyal değişimine dayanır.
Verici (kaynak): iletişimin merkezindeki kişi ya da organizasyon.
Kodlama: fikirleri sembol, şekil veya resimlere dökme yolu.
Mesaj: vericinin yaydığı semboller grubu.
Medya: mesajın taşındığı araç.
Kodlamayı çözme (décodage): alıcının sembollere anlam kattığı aşama
Alıcı: mesajın gittiği kimse.
Dönüşteki etki: alıcının cevabının verici ile bağlantılı bölümü.
2.11.3.2 ETKİLİ BİR İLETİŞİMİN ŞARTLARI
İletişim Amaçları; vericiler ulaşacakları hedefi ve almak istedikleri cevabı iyi belirlemelidirler.
Mesajın Yürütülmesi; mesaj malın kullanıcısının tecrübe alanına bağlı olarak belirlenmelidir.
24
Art. Görevlisi Yusuf Yılmaz Pazarlama İletişiminde Bütünleştirici Bir Boyut Bütünleşik Pazarlama İletişimi s. 67
25
267
Medya Planı; mesaj hedefe uygun medya aracılığı ile iletilmelidir.26
2.11.3.3 ETKİLİ İLETİŞİMİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
Etkili iletişimin gerçekleştirilmesinde sekiz adım vardır. Bütünleşik Pazarlama iletişimi
stratejileri oluşturulurken bu adımlar izlenilmesi iletişimin etkinliğini artıracaktır.
Hedef alınacak kesim ya da kesimlerin belirlenmesi gerekir.
İletişim hedefleri net bir şekilde otaya koyulmalıdır.
Mesaj net ve anlaşılır bir dille tasarlanmalıdır.
Kullanılacak iletişim kanalları belirlenmelidir.
Bütünleşik pazarlama iletişimi unsurları göz önünde tutularak bütçe oluşturulmalıdır.
İletişim Karması hakkında karar verilmelidir.
İletişim çalışmalarının sonuçları ölçülebilir olmalıdır.
Belirlenin iletişim stratejilerinin etkili yönetimi27
2.11.3.4 HEDEF GRUPLARIN BELİRLENMESİ
Hedef kitle belirlenmesi bir iletişim planının başarısı için öncelikli yapılması gereken bir
çalışmadır.
İletişimde
belirli
bir
kesim
ele
alınmalıdır.
Planlamanın
gelişigüzel
yönlendirilmesi etki gücünü zayıflatacaktır. Hedef kitle belirlenirken harekete geçmesi
beklenen potansiyel karar vericiler, onlara tesir edecekler, fertler gruplar, kamunun belirli
kesimleri veya genel kamu kurumları,
Hedef olarak seçilecekler iletişim planında ne söyleneceğinde, nasıl söyleneceğinde, ne
zaman söyleyeceğinde ve kime söyleyeceğinde kararlarını önemli ölçüde etkiler.
26
27
Jean-Jacques Lambin, Le Marketing Stratégique (Ediscience International, Paris, 1996) s. 493-494
Pazarlama Yönetimi Philip kothler
268
2.11.3.5 İLETİŞİM HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ
Safhalar
AİDA
Modeli
Etkilerin Hiyerarşisi
Modelleri
Yenilik Benimseme Modeli
Dikkat
Bilinmiş Olması
Bilinmiş Olması
Genel İletişim Modeli
Teşhir
Bilindiği
Safha
Kabul Edilme
Bilgi
İlgi
Etkileme
Safhası
Davranış
Safhası
Bilindiği Varsayımı
Sevilme
İlgi
Tutum
Değerlendirme
Maksat
Tercih
İstek
İnanç
Tecrübe
Hareket
Satış- Alış
Davranış
Benimseme
2.11.3.6 MESAJIN TASARLANMASI
Mesaj hedef kitlenin sosyo-kültürel özelliklerine göre ve mesajın iletileceği kanalın yapısına
göre mesaj, görüntü, dizayn, ses, renk vb. Özelliklerin etkin bir bileşimi şeklinde hazırlanır.
Mesaj tasarlanırken dikkat edilmesi gereken üç unsur vardır.
Mesajın Yapısı:
Mesajın içeriğinin nasıl olması gerektiği belirlenir. (soru sormaya yönelik olmalıdır, iz
bırakmalıdır, kolay hatırlanır olmalıdır)
Mesajın Şekli:
Mesajın metin olarak mı görsellerle mi yoksa başka bir şekilde mi verileceği belirlenir.
(resim, metin, fotoğraf, ses, vücut dili)
Mesajın Kaynağı:
269
Mesajın kimin tarafından verildiği hangi aracı kanalların kullanıldığı iletişim sürecinin başarısına etki
eder. (güvenilirlik, uzmanlık, sevimlilik, dikkat çeker ve daha fazla hatırlanır)
2.11.3.7 İLETİŞİM KANALLARININ SEÇİLİŞİ
İletişim planlamasında mesajı iletebilmek için kullanışlı iletişim kanalları seçilmelidir. İki farklı
iletişim kanalı vardır. Birincisi bireysel iletişim kanalları ikincisi ise kitle iletişim araçlarıdır.
Bireysel iletişim kanalları iki veya daha fazla kimsenin birbiri ile yüz yüze bir tüketici grubuna bir
ilgiliye telefonla ya da e posta ile hitap etmelidir.
Kitle iletişim araçları basılı medya, görsel medya, elektronik medya ve teşhir medyasından oluşur.
Geniş kitlelere ulaşmak kitle iletişim araçları sıklıkla kullanılan iletişim aracıdır.
2.11.4 BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİNDE TUTUNDURMA KAVRAMI
Tutundurma; bir işletmenin mal veya hizmetinin satışını kolaylaştırmak amacıyla üretici-pazarlamacı
işletmenin denetimi altında yürütülen, müşteriyi ikna etme amacına yönelik, bilinçli, programlanmış
ve eşgüdümlü faaliyetler den oluşan bir iletişim sürecidir.28
Genel tanımlamasında ki ifade ile tutundurma kavramı ikna etmeye yönelik bir iletişim sürecidir.
Üretilecek hizmetin hedef kitleye anlatılması ve iknanın amaçlanması sosyal fayda güdülen
çalışmalarda klasik üretici-müşteri anlayışında değişiklikler getirmektedir. Genel kanının aksine
üretici-müşteri kavramları burada ticari bir amaç gütmemektedir.
Sosyal ürünün toplum tarafından satın alımını kolaylaştırmak, reklam, satış geliştirme, kişisel satış ve
halkla ilişkiler gibi faaliyetleri kapsar. Ürünü insanlara tanıtmak ve zihinlerine yerleştirmek için
yaratılan sloganlar da tutundurma faaliyetlerine girer.
2.11.4.1 TUTUNDURMA ALT KARMASINI OLUŞTURAN BİLEŞENLER
Tutundurma bileşeni farklı unsurları bünyesinde barındıran bir karmadır. Tutundurma
karmasını oluşturan unsurlar; reklam, kişisel satış, satış teşvik (promosyon), halkla ilişkiler
olmak üzere dört başlık altında toplanmaktadır.
2.11.4.1.1 Reklam
Bir mamul ya da hizmetin, bir kurumun, bir kişinin ya da fikrin, kimliği belirli sorumlusu
tarafından tarifesi önceden belirli bir ücret karşılığında kitle iletişim araçları vasıtasıyla
olumlu bir biçimde tanıtılıp benimsetilmesi çabasıdır. Dört temel fonksiyonundan söz
edilebilir: Bilgilendirme, İkna Etme, Değer Katma ve Hatırlatma.29
2.11.4.1.2 Kişisel Satış
Hedef kitle olarak belirlenmiş kişilerle doğrudan ilişkiye geçer. Geniş kitlelere yönelik
değildir.
28
Öztürk, T., 1978, “Tutundurma”, M. Oluç ve diğ., Pazarlama Yönetimi, İkinci Baskı, İ.Ü. İşletme Fakültesi Pazarlama
Enstitüsü Yayın No. 10, 169-190, s.173
29
Feridun HÜREL, Reklam, Halkla İlişkiler ve Ötesi, MediaCat Yn., Ankara, 2000, s.26
270
2.11.4.1.3 Satış Teşvik (Promosyon)
Kişisel satışın aksine grupları hedef alır. Reklam, satın alma nedeni oluşturmaya çalışırken
promosyonlar satın alma dürtüsü oluşturmaya çalışır. Geniş kitleler yerine nispeten küçük,
çok iyi seçilmiş belirli bir hedef kitleye yönelir. Satış teşvik türleri; kupon, nakit indirimleri,
hediyeler-ilave ürünler, örnek ürünler, yarışma ve çekilişler, ürün tanıtımları ve teşhir
malzemeleri, vb. sayılabilir.
2.11.4.1.4 Halkla ilişkiler:
Bir kişi ya da kuruma karşı kamuoyunun (hedef kitlenin) tavrını değerleyip, organizasyonun
kamuoyu nezdinde saygınlık ve itibar kazanabileceği strateji ve politikaların izlenmesidir.
Halkla ilişkiler sadece bir tutundurma aracı değil, aynı zamanda son yıllarda
organizasyonlar için artan önemi çerçevesinde bir işletme fonksiyonudur. Halkla ilişkiler
çalışmalarının pazarlama ile yakın ilişkisi vardır
2.11.4.2 TUTUNDURMA/TANITIM KARMASI ELEMANLARI
Tutundurma
Araçlar
Uygulama
Üstünlükleri Zayıflıkları Karması Şekli
Yazılı, görsel ve işitsel
reklamlar
Broşür
ve
kataloglar
Reklam
Poster ve afişler
Kitlesel
Çok sayıda insana
aynı
zamanda
ulaşabilmesi
Etkili
ve
kalıcı
mesajlar verebilmesi
Açık hava reklamları
Oldukça
yüksek
maliyetler getirmesi
Etkinlik ölçümünün
çok zor olması
Satış noktasındaki sergiler
Ürün tanıtımları
Hızlı geri bildirim
şansı vermesi
Satış toplantıları
Kişisel Satış?
Satın almaya teşvik edici
toplantılar
Oldukça
olması
ikna
edici
Mesajın
satış
elemanlarınca
faklılaştırılabilmesi
Yüz yüze
Müşterilerin
seçilebilmesi
Örnek ürün dağıtımları
Fuar ve sergilerde tanıtımlar
Karmaşık
bilgilerin
aktarılabilmesi
Yarışma, oyun, piyango ve
çekilişler
Kısa sürede davranış
değişikliğine
yol
açabilmesi
Prim ve hediyeler
Satış Teşvik
Örnek ürün dağıtımları
Kitlesel
Oldukça
uygulama
vermesi
Gösterimler
Kuponlar
Eğlenceler
271
Müşteri başına çok
yüksek maliyetler
esnek
fırsatı
Satış
elemanlarını
denetleme güçlüğü
İstismar edilebilmesi
Promosyon
kırıcı
rekabet
aracına
dönüştürülebilmesi
Kolay
edilebilmesi
taklit
Tüketici
gözünde
güvenilir
imajlar
oluşturabilmesi
Basın bültenleri
Yayınlar, raporlar
Halkla İlişkiler
Sponsorluk
Kitlesel
Özel programlar
Sosyal programlara
katkı
ölçüsünde
tüketicilere
güven
verebilmesi
Medya
araçlarına
ulaşma güçlüğü
Çok sayıda mesaj
arasında
fark
edilebilme güçlüğü
Lobi faaliyetleri
Araştırma kütüphanelerinde hizmet tanıtımı çalışmaları ve Almanya örneği sf 2
http://www.library.itu.edu.tr/ilipg/UMIT%20POSTER.doc
Yrd. Doç.Dr. Ümit Konya uko@istanbul.edu.tr İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi
Bölümü
2.11.5 KAMUOYU OLUŞTURMA
2.11.5.1 İMZA KAMPANYASI
Bir konuyla ilgili kamuoyu desteğine yoğun bir biçimde gereksinim duyulduğu ve kamuoyunu
yakından ilgilendiren konularda imza kampanyası yapılır. İmza kampanyaları genelde yetkili bir
merciye hitaben dilekçe formatında hazırlanmaktadır.
2.11.5.2 BASIN GEZİLERİ
Bir alana yönelik araştırma sonucunu duyurmak, örneğin; bir alanın Milli Park, Sit Alanı, ilan
edildiğini bildirmek, deniz, kıyı, orman, sulakalan gibi ekosistemlere yönelik bir tehdit anlatılmak
isteniyorsa basın gezisi düzenlenebilir.
2.11.5.3 BASIN TOPLANTISI
Basın duyurusu aracılığıyla kamuoyu oluşturmanın yetersiz olduğu durumlarda basın toplantısı
düzenlenir. Bir araştırma sonuçlandığında, bir rapor hazırlandığında, bir kitap tanıtımında ya da bir
projenin somut verileri elde edildiğinde konunun uzmanları ya da konuyla ilgili tüm taraflar bir araya
getirilerek basın toplantısı yapılır.
2.11.5.4 BASIN DUYURUSU / BASIN BİLDİRİSİ
Bir konuda basın aracılığıyla kamuoyunu bilgilendirmek, yapılan çalışmaları ve etkinlikleri
duyurmak, bu etkinliklere katılım sağlamak, tepki göstermek ya da görüş bildirmek
amacıyla hazırlanan yazılardır.
2.11.6 KENT KAVRAMI
2.11.6.1 KENTLERİN VE METROPOLLERİN ARTAN VE DEĞİŞEN ROLÜ
Dünyamızda kentlerin önemi beklendiğinden de büyük bir hızla artıyor. Son üç kuşağın
yaşam süresi içinde kentlerin toplam nüfusu 10 kat arttı. 2007 yılında dünya nüfusu içinde
kent nüfusu ilk defa kent-dışı nüfusu geçiyor. Beş milyondan daha büyük nüfus barındıran
kentlerin sayısı 60’ı aştı. Birçok gelişmiş ülkede kentsel nüfusun toplama oranı yüzde
90’ların üzerine çıktı.
272
Dünyada küreselleşmenin yaygınlaşması, bilgi toplumuna geçiş ve üretimin esnek biçimler
altında örgütlenmesi, kentleri, geçmiştekinden çok daha geniş ve yoğun ilişki ağlarının
ortasına yerleştiriyor, çoğulculaştırıyor ve önemlerini artırıyor.
Kentsel yerleşimlerin ulaştığı büyüklük ve karmaşıklık, kuşkusuz, bin bir sorunu birlikte
getiriyor. Ancak, kentliler, yani ortalama olarak kendi ülke ortalamalarının çok üstünde
düzeylerde eğitimli, üretken milyonlarca kişi, özellikle katılımcı demokrasi temelinde
örgütlenebildiklerinde, bu sorunları aşabilecek bir potansiyeli de temsil ediyorlar.
Kentler, özellikle de büyük kentler bulundukları ülkelerin en önemli yarış kozları
durumunda< Hollanda’nın geleceğin dünyasındaki rolünü, önemli oranda, Amsterdam
kenti, Kore’ninkini Seul, Mısır’ınkini Kahire< belirliyor. Çeşitli alanlardaki üretim ve ilişki
ağları en yaygın ve en güçlü olan çok az sayıdaki metropol ise, bölgesel merkez olmayı da
aşarak, ‚dünya kenti‛ konumunu kazanıyorlar.
Metropol kentler ve öteki kentlerin çoğu, 20. ve 21. yüzyılda gerçekleşen köklü
dönüşümlerin sonucu olarak, artık, etnik, dinsel, kültürel açıdan çok çeşitlenmiş bir yapıya
sahipler. Bu farklılıkları yalnızca bir sorun olarak gören kentlerle, çeşitliliğin getirdiği
zenginliği, potansiyelleri değerlendirebilen kentler birbirinden çok farklı gelişme süreçlerine
yerleşiyorlar.
Yerel potansiyelleri doğru tanımlayan ve bunlara sıkı sıkıya sarılarak küresel yarışa giren
kentler, diğerlerinin içinde sivrilerek, çok daha yüksek bir yaşam kalitesine sahip bir
geleceğe yönelebiliyorlar.
Geçmişte önemli sanayi merkezi ya liman konumunda olan ve son dönemlerde çöküntüye
giren birçok kent kültürel yenilenme çalışmalarını, kalkınma, yeniden işlev kazanma
yönünde güçlü bir ivmeye dönüştürebiliyorlar. Barcelona, Bergen, Bilbao, Brugge, Liverpool,
Philadelphia, Seattle’da en başarılı uygulamaları görülen büyük çaplı kültürel yatırımları
öngören kentsel kalkınma projeleri, ilgili kentlerin kaderlerini değiştiriyor, onlara tekrar
yarış kulvarlarına katılma olanağını veriyor, kısa sürede kentlilerin yaşam düzeylerinde bir
sıçrama sağlıyorlar.
Peki, biz neler yapıyoruz? Türkiye’de kentler, toplumsal sorunlara hangi çözümleri üretiyor,
çözüm ortağı olabilecek hangi kurumları yaratıyorlar? Bu alandaki hızları sorunların
aşılmasına ya da hiç yoksa etkisizleştirilmesine yetiyor mu?
2.11.6.2 TÜRKİYE’DE KENTLER VE KENTSEL SORUNLARIN ALGILANMASI
Türkiye’nin, dünyanın çok hızla ve plansız bir biçimde, birçok dengesizliği içinde
barındırarak kentleşmekte olan ülkelerinden biri olduğunu biliyoruz. Temel olarak yalnızca
50-60 yıla sığdırdığımız, gelişmiş ülkelerdekinden çok daha hızla gelişen kentleşme
273
sürecimizin sorunlarını, bugün, hepimiz, günlük yaşamımızda derin bir biçimde duyuyoruz.
30
Örneğin, bütünüyle farklı bir kültürel ortamdan kentlere göç etmiş on milyonlarca kişinin,
bulundukları kentlerde toplum yaşamına uyumda zorlanmasını, farklı etnik, dinsel
gruplarla hemşeri çevrelerinin arasında azımsanmayacak gerginliklerin oluşmasını, çeşitli
kanallardan bir şiddet kültürünün gelişmesini gözlemliyor, ancak hemen hiçbir önlem
almıyoruz. Köylerden kentlere, Doğu’dan Batı’ya büyük göçün yol açtığı birçok gerilimi
yaşadığımız halde, akıl dışı bir biçimde, bunları yok saymayı çözüm sayıyoruz. Kentsel
sorunlara çözüm sağlayacak işleyiş ya da kurumları var edip, gerçek, köklü çözümlere
yönelmiyoruz. Çeşitli toplumsal grupların birbirlerini daha büyük bir anlayışla kabul
etmelerinin kolaylaştırılması, ya da çatışma potansiyeli taşıyan durumlarda bunların
yumuşatılması ve şiddete başvurmadan çözümlenmesi alanı bir eğitim ve yaratılabilir
alışkanlıklar konusu iken, bu doğrultuda herhangi bir özel çalışmamız yok. Birkaç sivil
toplum kuruluşunun çabaları ise yetersiz kalıyor.
Üniversitelerimizde kent tarihi, antropolojisi, sosyolojisi vb alanlarda yapılan kaliteli
çalışmalar parmakla sayılacak kadar az. Yalnızca birkaç kentimizde kent arşivi ya da
kütüphanesi var.
Kentlerimizde, çoğunlukla, birer yabancı gibi yaşıyor, çocuklarımızı ve gençlerimizi ise
çevrelerine daha da yabancı kalacakları bir biçimde yetiştiriyoruz.
Kentlerini tanımayanlar ona sahip çıkmaktan da uzak duruyorlar. Bu sahipsizlikten ise,
yalnızca ve yalnızca doğal ve tarihi çevremizi yalnızca pazarlanacak bir mal olarak gören,
hiçbir uzun dönemli kaygı taşımayan küçük bir azınlık yararlanıyor, bu satış ve tahripten
büyük çıkarlar sağlıyor.
Kentin gelişme perspektiflerinin çok taraflı ve geniş katılımlı bir tartışmayla belirlenmediği
koşullarda, hem kentlerin kaderleri meşru kanallar içinde çizilemiyor, hem de en yaratıcı,
uzmanlık sahibi, dünya görgüsüne sahip kentliler en edilgin konumlara hapsediliyor.
2.11.7 KENT ODAKLI İLETİŞİM STRATEJİLERİNİN OLUŞTURULMASI
2.11.7.1 STRATEJİK PLAN NELERİ İÇERİR?
Neredeyiz?
Durum Analizi
Kurumun/birimin fotoğrafını çekmektir. (Tüm birimler ve kurum için SWOT analizleri)
Performans/kalite
göstergelerine
dayalı
öz
tanımlamadır.
30
kent müzeleri ve Türkiye‟de bu tür müzelere duyulan ihtiyaç orhan silier
274
değerlendirmedir,
iyileştirme
alanlarını
Nereye Ulaşmak İstiyoruz?
Hedef belirlemedir, yol haritasıdır.
Vizyon, misyon ve ilkeleri, kuruma ve birimlere dayalı
ölçülebilir amaç ve hedefleri tanımlamadır.
Varmak İstediğimiz Yere Nasıl Ulaşabiliriz?
Sürekli iyileştirme için yöntemler, ayrıntılı iş planları, insan kaynakları
planlaması ve
bütçelendirme ile etkinlik ve projeleri tanımlamadır.
Kalite Yönetimi ilkelerinin uygulama alanıdır.
Kurumsal Değerlendirme ve Akreditasyona hazırlık aracıdır.
Başarılarımızı Nasıl Takip Eder ve Değerlendiririz?
İzleme: Raporlama, karşılaştırma
Değerlendirme ve Performans Ölçümü: Geri besleme, ölçme yöntemlerinin belirlenmesi,
performans göstergeleri, performans yönetimi
2.11.8 MALATYA KENT GELİŞİM PLANI SWOT(GZFT) ANALİZİ
2.11.8.1 GÜÇLÜ YÖNLER:
AB’ye giriş yönünde siyasi desteğin alınabilmesi.
Farklılaşma alanında yeni gelişmelere ihtiyaç duyulması.
Bu gelişmelere duyulan istek ve zorunluluklar.
Halkın yeniliklere açık olması ve yenilikleri benimsemesi.
Bölgeler arası geçiş yolları kavşağında olması.
Turistlik illere yakın olması.
Halkın yönetime katılım bilincinin gelişmesi.
Hizmet sahasının genişliği ve çeşitliliği.
Kayısıya bağlı sanayi yatırımlarının gelişebilirliği, Kayısıda dünya başkenti olması.
Üniversitenin paydaşlar içerisinde yer alması.
Geçmişten gelen kurumsal deneyimin olması.
Merkez ve Kırsal kesim arasındaki iletişimin güçlü olması.
275
2.11.8.2 ZAYIF YÖNLER
Planlama kavramın karşı algılamada yaşanan zorluk.
Örgütlenme yetersizliği.
Kamoyunun ilgisizliği.
Mevcut sanayinin kurumsallaşmaması.
Öncelikli projelere önem verilmemesi.
Kamu ve özel kesimde kendini yenilememe ve gelişen teknolojilerin takip edilmemesi.
AR – GE çalışmalarının yetersizliği.
Hazırlanan projelere yeterli ödenek ayrılmaması.
İstatiski verilerin yetersizliği.
Kurumlar arası işbirliği yetersizliği.
Markalaşmaya önem verilmemesi.
Kültür sanat ve turizm alanlarındaki faaliyetlerinin yetersizliği.
Sürekli değişen kanun ve yönetmenlikler.
2.11.8.3 FIRSATLAR
AB üyelik müzakerelerinin getirdiği yerel düzeyde planlı büyüme hedefi
Türkiye’nin rekabet gücü,
Kurumlar arası iletişim teknolojilerinin gelişmesi,
Pazar ve pazara yönelik stratejilere karşı yaşanan değişimler.
2.11.8.4 TEHDİTLER
Ön yargılı yaklaşım.
Duyarsızlık
Örgütlenmede yaşanan eksiklikler.
Geçen sürede rekabet ortamının zorlaşması
Siyasi otoritenin statükocu tavrı.
276
2.11.9 DÜNYADA YEREL MEDYA ÖRNEKLERİ
2.11.9.1 YEREL BASIN NEDİR?
Ekonomik alanda, siyasi alanda ve toplumların sosyo-psikolojileri üzerinde etki
yaratabilecek özelliğe sahip olan kitle haberleşme araçları kimi zaman kamuyu doğru
yönlendirmiş kimi zaman ise çeşitli siyasi grupların ve sermaye gruplarının denetiminde,
kamunun genel kabul görmeyen bir şekilde yanlış bir yöne sürüklemeye çalışmıştır. Bu
şekilde kullanılmaya açık olan kitle haberleşme araçları insanların, toplumların ve ülkelerin
kaderinde önemli rol oynamıştır.
2.11.9.2 YAYINCILIKTA YERELLEŞMENİN KAYNAKLARI
1960'ların sonu ve 70'lerin başlarından itibaren Avrupa yayıncılık sistemi giderek farklılaşan
bir sürecin içine girmiştir. 1980'li yılların ortalarına kadar süren bu değişim süreci temel
olarak yayıncılık üzerindeki devlet tekelinin kırılması ve serbest piyasa kurallarının bu
sisteme hakim olmaya başlamasıyla sonlanmıştır. Bu süreç içerisinde üç temel değişim
kendisini göstermektedir: Elektronik iletişim araçlarını toplum açısından daha fazla
erişilebilir hale getirmek, radyo ve televizyon sistemindeki merkeziyetçi yapıyı değiştirerek
yerelleştirmek, son olarak da yayıncılık sistemindeki siyasi nitelikteki baskı ve
yönlendirmeleri ortadan kaldırmak. Bu değişim sürecini hazırlayan koşullar Avrupa'nın
kendi dinamiklerinden kaynaklanan ekonomik, toplumsal, siyasal değişimlere bağlı olduğu
kadar ekonomik ve kültürel üretimin uluslararası karşılıklı bağımlılığının giderek
artmasından da kaynaklanmaktadır.31
2.11.9.3 YEREL YAYIN SİSTEMLERİ
Yerel medyaların genel dayanakları dikkate alarak ikili bir sınıflandırmaya gidilmiştir.
2.11.9.3.1 Coğrafi Yerellik,
Radyo sinyallerinin eriştiği ya da siyasal parametreler sonucu tanımlanmış olan bir coğrafi
alana tekabül etmektedir. Tanımlanmış sınırlar içinde program üretimi ve dağıtımı bu
coğrafi ya da siyasal alanın gereklerini dikkate almak durumundadır. Amerikan ticari
geleneği içinde tanımlanan yerel yayıncılık "coğrafi yerellik" kapsamı içine girmektedir.
2.11.9.3.2 Toplumsal Yerellik
Paylaşılan kültürel zevkler, değerler ve çıkarlar açısından ortaklık gösteren toplu ya da
dağınık grupları tanımlamak üzere kullanılmaktadır. Avustralya'da Aboriginal Radyo ortak
bir kültür ve tarihi paylaşan ancak fiziksel sınırlar olarak bir arada olmayan yerli
topluluklarına yayın yapmaktadır.
2.11.10
TÜRKİYE’DE YEREL BASIN OLGUSU VE YEREL BASININ DOĞUŞU
Türkiye’de basının hareketlenmesi başlangıcı, 1 Kasım 1831 tarihinde yayımlanmaya
başlayan ilk Türkçe gazete ‚Takvim-i Vakayı‛(ilk genel gazete) ile gerçekleşmiştir.
31
Yazar: Nilüfer Timisi
277
Türkiye’de bugün Edirne’den Ardahan’a 80 il ve yüzlerce ilçede yayımlanan 1700’ü aşkın
yerel gazetenin ataları, Osmanlı döneminde eyalet sisteminden vilayet sistemine geçişle
yayımlanmaya başlayan “vilayet” gazeteleridir.
1894’te bir nizamnameyle vilayetler oluşturulurken kentlerde birer matbaa da kurulmuştur.
Genellikle devletin kırtasiye gereksinimlerinin karşılandığı bu matbaalarda, daha sonra
resmi nitelikli vilayet gazeteleri çıkarılmaya başlanmıştır. Bunun ilk örneği Tuna vilayetinde
1865’te Türkçe-Bulgarca olarak yayımlanmaya başlayan “Tuna gazetesi”dir. Uygulama
giderek yayılmış ve 1897’den itibaren İstanbul dışındaki Osmanlı vilayetlerinde 29 gazete
yayımlanmaya başlanmıştır. Bunlardan 22’si vilayet gazetesidir. Beyrut’tan Girit’e kadar
genellikle bulundukları vilayetlerin adlarını taşıyan bu gazetelerin çoğu Türkçe-Arapça ya
da Türkçe-Rumca olarak yayımlanmıştır.
Tirajları 500’ü aşmayan bu gazeteler genellikle haftalık olarak çıkmış, basının İstanbul
vilayetinin tekelinden çıkmasına katkı sağlamış, ancak yine bir bölümü Anadolu’da yerel
basının yaygınlaşması için devlet tarafından bir süre sonra kapatılmıştır.
Türkiye’de yerel basının halkla bütünleştiği ve en etkin olduğu dönem ise şüphesiz Kurtuluş
Savaşı yıllarıdır
Milli Mücadele’ye öncülük eden gazeteler arasında İzmir’de Hukuk-Beşer, Ankara’da Yeni
Gün, Eskişehir’de Yeni Dünya, Milli Mücadele’yi destekleyenler arasında ise Yeni Edirne,
Erzurum’da Albayrak, Adana’da Yeni Adana, Balıkesir’de de Ses gazeteleri sayılabilir.
Bu gazetelerden Yeni Adana (1918), Antalya (1922), Bartın (1924), Yeşil Giresun (1925),
Kayseri’de Ülker (1927), Elazığ’da Turan (1930) halen yayınlarını sürdürmektedir.
Yerel basının erozyona uğraması, güç kaybetmesi ve dejenere olmasında önemli etken olan
ulusal gazeteler, Anadolu’nun en ücra köşesine ulaşabilecek bir dağıtım ağını kurduktan
sonra, yerel gazetelerin kentlerdeki etkinlerine bir darbe de bölge sayfaları ya da ekleri
çıkararak vurmuşlardır.
En çok yerel gazetenin yayımlandığı kentler sırasıyla; Samsun (60), İzmir (27), Bursa (25),
Zonguldak (23), Konya (22), Balıkesir (19), Adana (19), Ankara (16) ve Antalya (14)
şeklindedir. Malatya?(11)
Her şeye karşın Türk basını içerisinde saygın ve etkili bir kimliğe sahip olan Anadolu
basınının, gazeteciliğin gerçek okulu olarak eski günlerine dönmesi, tüm bu sorunların
ortadan kaldırılmasıyla mümkün olacaktır.
278
2.11.10.1
YEREL MEDYANIN ULUSAL MEDYA İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Televizyonlar
Radyolar
Toplam Müeyyide
Uyarı
Durdurma
Uyarı
Durdurma
Uyarı
Durdurma
ULUSAL
171
172
40
46
211
218
BÖLGESEL
23
8
38
21
61
29
YEREL
219
108
219
103
438
211
Toplam
413
288
297
170
710
458
Tablo I : RTÜK MÜEYYİDELERİ
RTÜK’ce müeyyideler genel olarak terör, şiddet, genel ahlak, kişi hakları gibi konularda uygulanmış olup,
müeyyidelerin istatistiği 1994 yılından 20 Eylül 2000 tarihine kadar toplam ‚uyarı” sayısı: 710, toplam ‚geçici bir
süre yayın durdurma” sayısı: 458‘dir.
Uyarı
Kapatma
Lehte
Aleyhte
Süren
Ulusal TV’ler
172
146
134
46
19
Diğer Tv+Radyolar
28
126
118
17
19
Genel Toplam
200
272
252
63
38
Tablo II: RTÜK müeyyidelerine ilişkin hukuki durum
1994 yılından 17.07.2000 tarihine kadar (Dr. Cengiz Özdiker)
2.11.10.2
MALATYA YEREL MEDYASI
2.11.10.2.1
Basın Temsilcisi Dernek ve Kuruluşlar
Malatya Gazeteciler Cemiyeti
Malatya Gazeteciler Derneği
Malatya da iki tane yerel basın sivil toplum örgütü bulunuyor. Bu örgütlerin özellikle yerel
basının sorunları ve temel basın etik kuralları bakımından yeterli birleştirici bir rol
oynayamadıkları özellikle yapılanmalarının güçsüz olmasından anlaşılmaktadır. Mali
kaynakların yeterli olmaması önemli bir sorun teşkil etmektedir.
2.11.10.2.2
GÖRÜŞ
Günlük Gazeteler
279
YENİMALATYA
HAMLE
KARAR
HAKİMİYET
SONSÖZ
YENİGÜN
GERÇEK
MALATYA EKSPRES
MALATYA
BAKIŞ
2.11.10.2.3
Haftalık Gazeteler
ARAPGİR POSTASI
HEKİMHAN EKSPRES
YENİ DOĞANŞEHİR
YORUM
FLAŞ HABER
ORTAK AKIL
MALATYA BİRLİK
SON NOKTA
MALATYA REHBER
MALATYA OBJEKTİF
2.11.10.2.4
R. FIRAT
Radyolar
R. MALATYA
R. MEGA
R. ER FM
280
R. SÜPER 44
GENÇ İMPARATOR
R. FON
R.SELAM
R.NİDA
R.ÖĞÜT FM
R.ÇAĞLAR FM
R.NUR FM
R. PINAR FM
R.İRFAN
2.11.10.2.5
UFUK TV
Televizyonlar
TV MALATYA
GÜNEŞ TV
ER TV
KANAL
MALATYA TV
Malatya yerel medyasının kanal çeşitliliği ve sayı bakımından küçümsenemeyecek bir
potansiyele sahiptir. İlde her gün gece yarısına kadar yayın yapan TV kanalları ve günlük
çıkarılan gazetelerin şehir kamuoyunda etkili mecralar olmalıdırlar. Ama özellikle popüler
kültürün ulusal medya tarafından yoğun bir şekilde empoze edilmesi, ulusal gazetelerdeki
bölge sayfaları yerel medya kanallarının özellikle maddi sıkıntılar nedeniyle yetersiz
kalmalarına neden olmaktadır.
2.11.11
HEDEF KİTLE
Malatya ve bölgesi ile ilgili uygulamaya esas olacak içerikte, yerel ve bölgesel gelişim ve
uygulama planları hazırlamak, bu amaçla projenin sahiplenilmesini sağlayacak bir hedef
kitlenin belirlenmesi ve bu hedef kitleye yönelik iletişim çalışmalarının yoğunlaştırılması
gerekmektedir. Kent gelişim planlamasının hedef kitlesi projenin hayata geçmesinde katkısı
olabilecek özel ya da resmi kurum, kuruluş veya kişilerdir. Bu kitleye yönelik daha önce
281
bahsedilen paydaşlarla ortak hareket edilmelidir. Özellikle şehre olan yatırımları çekmek
için Ankara ve İstanbul’da yetkili kurumlara, sanayi kuruluşlarına yönelmek gerekmektedir.
2.11.12
PROJE PAYDAŞLARININ ROL VE GÖREVLERİN BELİRLENMESİ
MTSO (Malatya Ticaret ve Sanayi Odası)
Malatya Valiliği,
Malatya Belediyesi,
İnönü Üniversitesi,
MOSİAD (Malatya Organize Sanayi İşadamları Derneği)
MÜNÖD (Malatyalı Üniversiteli Öğrenciler Derneği),
Yerel Medya Temsilcileri
Yapılan Araştırma Geliştirme planlamalarını müzakere etme kurumsal birikimi paylaşma
toplantıları
2. Gerekli veri ve araştırmaları paylaşma, edinme, geliştirmek
3. Saha araştırmaları için anketler yapılması ortak gezi ve incelemeler yapılması
4. Paydaş toplantıları düzenlenmesi, panel konferans ve basın toplantılarının tertip edilmesi
2.11.13
MİADAP SWOT (GZFT) ANALİZİ
2.11.13.1
STRENGTH (GÜÇLÜ YÖNLER)
MİAD’ın bölgesel bir yapıya sahip olması kökenlerinin sağlam temeller üzerine atılmasını
sağlamıştır.
Malatyalı girişimcilerin, işadamlarının özelikle İstanbul da etkin ticari kurumlar oluşturmuş
olmaları MİADAP oluşumuna verdikleri destek,
Sivil toplum örgütlerinin artan gücünün etkin kullanılması,
Diğer sivil toplum örgütleri, resmi ve özel kurumlarla olan güçlü bağlantılar sayesinde etkili
bir örgüt yapısı
MİAD’ın Malatya’yı temsil eden en güçlü sivil toplum örgütü olması,
Akademik çalışma yapacak altyapı sahibi (Okuyan, not alan, yazma alışkanlığı olan,
öğrenme ve araştırma isteği taşıyan) olması,
282
MİADAP katılımcılarının bölgenin sorunlarını yaşamış ve çözüm için gönüllü olarak
çalışmak istemeleri
MİADAP çalışmalarının hızlı ilerleme kaydetmesi
2.11.13.2
WEAKNESS (ZAYIF YÖNLER)
Maddi olanaklarının istenilen seviyede olmaması
Birlik anlayışının yerleştirilerek çalışmanın benimsetilmesindeki zorluk
Araştırma alanlarında evraklara ulaşmadaki zorluklar,
Üniversite-sanayi-araştırma komisyonlarının işbirliğinin yetersizliği
2.11.13.3
OPPORTUNİTY (FIRSATLAR)
Avrupa Birliği sürecinde Sivil Toplum Örgütlerinin öneminin giderek artması
Malatyalı işadamlarının ticari hayat da ki atak ve başarılı çalışmalarının yönlendirilme
imkânı
Avrupa Birliği kalkınma fonlarından dernek yapısı sayesinde daha kolay yararlanma imkânı
Akademi, sanat çevrelerinden, basından, kamu kurumlarından birçok Malatyalının
yapılacak faaliyetlere değişik yönlerden yapacakları katkı
Diğer sivil toplum örgütleri ile ulusal çapta faaliyetlerde bulunabilme
Sivil toplum örgütlerinin sorun ve çözüm önerilerinin basın ve hükümet nezdinde gördüğü
ilgi
Bilgiye erişimin kolaylaşması
2.11.13.4
THREAT (TEHDİTLER)
MİADAP çalışmasının paydaşlara benimsetilememesi
Finansal sorunların gelecek dönemlere yönelik düzenlenmemesi
Çalışmanın ileriki aşamalarında bazı kesimleri rahatsız etmesi ve olası engellemeye çabaları
2.11.14
ÖNERİ, DÜŞÜNCE VE BAZI YARARLI BİLGİLER
Bilimsel istatistikî verilere sonuçlara ulaşmak için kullanılan anket yöntemi büyük
örneklemler için en güvenli olan anket tekniği ile Malatya ilçelerin de böyle bir çalışma
yapılabilir.
Türkiye’de gayr-ı safi yurt içi hâsılata katkıda bulunan elli ilçeden on dokuzu İstanbul’da ilk
üç sıra Şişli, Bakırköy ve Kadıköy’dür. Malatya Merkez kırk altıncı sıradadır.
283
AB şehrin herhangi bir yığılma meydana gelirse gettolaşmayı önlemek için buralardaki
yığılmayı önlemek için şehre dağıtmanın gerektiğini belirtmiştir.
Yarına yönelik Kent projeleri oluşturulmalı.
Tarihi veriler dışında dünyaya sunacağımız belgeler toplarlanmalı özellikle azınlık meselesi
konusunda uluslar arası çalışmalar lobi faaliyetleri yapılmalıdır.
Büyük şehirlere göçün en büyük sebebi ekonomik nedenlerdir. Ekonomik alt yapının küçük
yerleşim birimlerine kaydırılması teşvik edilmelidir.
Şehrin geneli ile ilgili (şehrin palanı, ilçeleri, tarihçesi, önemli telefon numaraları -e posta
adresleri ve önemli adreslerle dolu bir kitapçık hazırlanmalı ve ücretsiz dağıtılmalıdır.
Bir kenti ele alırken üzerinde durulması gereken en önemli nokta şehrin ne olmasına karar
vermektir. Ne kenti: (Sanayi, Turizm, Kültür) o yöne ağırlık verilmelidir.
Araştırma merkezleri artırılmalıdır. Bilimsel ve Akademik yönden ele alınması önemlidir.
Kent kültürü içinde eski birikimlerden faydalanılmalı modern teknoloji ile birlikte hareket
sağlanmalıdır.
Kentin hizmet kalitesi yükseldikçe insanların kenti sahiplenme düzeyi de artar.
Sadece Malatya Kent gelişimi yönünde kafa yoracak bilim gurubu oluşturulmalı (iktisatçı,
tarihçi, edebiyatçı ve felsefeci)
Sivil toplum kuruluşları kentin gelecek vizyonunu yönlendirmede aktif rol üstlenmelidir,
Kent kültürünü, tarihini işleyen filmler ve belgeseller çekilmelidir,
2.11.15
KENT GELİŞİM PLANI DÂHİLİNDEKİ ÇALIŞMALARA ÖNERİLER (
2.11.15.1
TÜRKİYE’DE KENT MÜZELERİ BOŞLUĞU (KENT KÜLTÜRÜ VE İLETİŞİM
AÇISINDAN ÖNEM)
Türkiye’de kent müzelerinin gündeme gelmesi, ancak 1990’larda gerçekleşmiştir.
Ülkemizde çağdaş anlamında kent müzesi tartışmaları ancak 15 yıllık bir tarihe sahip olup
Tarih Vakfı’nın İstanbul Müzesi’nin kuruluşu için gerçekleştirdiği çabalarla başlamıştır. Bu
vakıf, son 15 yıl boyunca birçok önemli yerli ve yabancı müzecinin katıldığı bilimsel
toplantılar düzenlenmiş, bunların bir bölümünü kitaplar halinde yayınlanmış, Türkiye’de
sözlü tarih çalışmalarını başlatmış, yirmiden çok kentte yerel tarih gruplarının kurulmasına
öncülük etmiş, İstanbul Ansiklopedisi adlı sekiz ciltlik bir kent ansiklopedisini yayınlamış,
İstanbul Müzesi’nin kurulması kararlaştırılan Darphane-i Amire’de hazırlık ve deneme
niteliğinde büyüklü küçüklü bir dizi sergiyi örgütlemiş, yüzlerce paralel etkinlikle yeni
türden bir kent müzesinin nasıl işleyebileceğini denemiştir.
284
Bu arada 2000’den başlayarak, çeşitli belediyeler, kavramın en geniş anlamında, ilk kent
müzelerini kurmaya girişmişlerdir. Ana amacı kent tarihine ilişkin bilgi vermek olan bu ilk
müzelerin kuruluşu Konya, Kastamonu, Kayseri, Bursa ve İzmir’de gerçekleşmiştir. Şu anda
Antalya, Samsun, Edirne, Mardin, Bartın ve Kızılcahamam’da bu doğrultuda kent müzesi
kurma projelerinin var olduğu bilinmektedir.
Doğal olarak tarihçiliğimizin ve müzeciliğimizin az gelişmişliğinin ağır yükünü sırtlarında
taşıyarak kurulmuş,
Önemli ve uzun süreli kentsel koleksiyon ve arşiv birikimlerine dayanmayan,
Akademik tarihçiliğin yerel ürünlerinin çok sınırlı, popüler tarihçiliğin birikimlerinin çoğu
kere yüzeysel ve güvenilirlik düzeyi kuşkulu oluşunun etkisiyle, tarih anlatılarını kurmakta
zorlanan,
Bölgesel ya da kentsel günlük tarih çalışmalarının ve malzemesinin azlığının bıraktığı
boşlukta, ulusal tarihin – ya da osmanlı tarihinin- o kentte gerçekleşen bölümlerine, özellikle
de politik ve askeri tarihe odaklanan,
Etnografya müzeleri ile farklarını netleştirmemiş,
Kuruluşlarına karar verilmesiyle kapılarını açmaları arasında uluslar arası standartlara göre
çok kısa bir hazırlık dönemi içinde ortaya çıkmış,
Genellikle (konya izzet koyunoğlu şehir müzesi ve kütüphanesi -3000 metre kare- dışında)
çok sınırlı bir alanda faaliyet gösteren,
Disiplinler arası bir işbirliği ve deneyimli müzecilerin öncülüğünü olmaksızın gerçekleşmiş
ve halen bu yönetim yapıları devam eden,
Genellikle belediyelerin herhangi bir birimi gibi, dolayısıyla kültürel kurum yönetiminin
zorunlu kıldığı özerklikten yararlanmaksızın yönetilen, siyasal değişimlerden yüksek orada
etkilenen,
İzmir ve konya müzeleri dışında, merkezi arşivler ve kütüphanelerden sağlanan kopyalar ve
orijinal koleksiyonlar yoluyla henüz güçlü bir kent belleği merkezi oluşturamamış,
Bursa kent müzesi dışında, büyük izleyici, kullanıcı rakamlarına, geçici sergi ve etkinlik
sayılarına ve çeşitlenmesine ulaşamayan,
Yine bursa kent müzesi dışında, yurtdışı ilişki ve deneyim alış-verişleri sınırlı,
Küçük bütçelere ve personel kadrosuna sahip, en son sergileme teknolojilerinden nadiren
yararlanan,
285
Yine bursa kent müzesi dışında, tanıtımları için önemli bir kaynak ve enerji harcamayan,
etkili tanıtım ürünleri üretmemiş, yerel ve ulusal medyayı çok sınırlı ölçüde kullanan,
Kentlilerin kurum yönetimine doğrudan ve dolaylı katılım olanaklarının düşük olduğu,
gönüllüleri kendi çalışmalarına katmak için henüz kanallar ve ağlar kuramamış,
Kente ilişkin önemli belediye ve imar kararlarının tartışılmasından, kentin önünde hangi
gelecek seçeneklerinin bulunduğunu araştırıp tartışma sunulmasına kadar uzanan bir dizi
alanda çalışmalarını kentin geleceği ile ilişkilendirmemiş,kuruluşlardır. Dolayısıyla bu ilk
örneklerin değerini bilmek, ancak bunları birçok anlamda hızla aşmak şarttır.32
32
Kent müzeleri ve Türkiye’de bu tür müzelere duyulan ihtiyaç Orhan Silier (Osilier@Tarihvakfi.Org.Tr)
286
3 HAZIRLANAN GELİŞİM PLANLARI
Araştırma projesinin yürürtücüsü Ahmet Turan KOÇER tarafından Malatya için tasarlanan iki adet
plana ait dökümler aşağıya alıntılanmıştır. “Bölgesel Orta Merkez” adlı çerçeve çalışmada Malatya
ilinin “Bölgesel Orta Merkez” halini almasını hedefleyen bir plan hazırlanmıştır. Öncelikle Bölgesel
Orta Merkez tanımı ve şartları ortaya konmuş sonrasında ise Malatya için bu hedef çerçevesinde alt
hedefler belirlenmiştir.
Yine Ahmet Turan KOÇER tarafından hazırlanan “Altın Kayısı Girişimi” adlı çalışma ise Malatya için bir
Organizasyon Şeması Önermektedir.
287
3.1 MALATYA BÖLGESEL ORTA MERKEZ (BOM)GELİŞİM PLANI
3.1.1
AMAÇ
Bu çalışmadaki amacımız; Malatya’yı bölgesinin sürükleyici gelişme kutbu yapacak,
Türkiye’nin gidişat ve imkânlarına paralel hedefler oluşturulmasını sağlayacak, dünyada
gelişen trendler ışığında Malatya ve bölgesi için geliştirilmiş bir vizyona dayalı, uygulamaya
dönük bir gelişim planı çerçevesi oluşturmaktır.
Bu sayede ulusal ve yerel düzeyde hazırlanacak yatırım programları ve planlamalarında
Malatya’nın gözetilmesini sağlamak, ayrıca Malatya’yı ilgilendiren her türlü yasama faaliyeti
ve kaynak düzenlemelerinde kamu idaresini yönlendirici, yardımcı bir rol üstlenmiş olmak,
Malatya’nın kendi geleceği ile ilgili çözüm önerme ve söz hakkını kullanabileceği bir kanal
oluşturmak da amaçlanmaktadır.
‚Dünyanın gidişatını da hesaba katarak Malatya için nasıl bir gelişme yönü tayin edilebilir?‛
sorusunun cevabını aramakla başladığımız çalışmamız, ‚hangi ekonomik ve sosyal hedeflere
ulaşırsak kurguladığımız vizyon gerçekleşebilir? Bu hedeflere ulaşmak için ne tür ekonomik
ve sosyal faaliyetler gereklidir?‛ sorularının cevaplarını oluşturmakla sonuçlanmıştır.
Bu çalışmada ayrıntılı bir plan oluşturmak yerine, MİADAP grubu çalışmalarına paralel
olarak olgunlaştırılmış, herkesin anlayıp üzerinde tartışabileceği bir özet plan, çerçeve plan
oluşturulmuştur. Ayrıntılı uygulama planı ise sunduğumuz bu çerçeve planı esas alarak
akademik bir grup tarafından yapılmalıdır. Şüphesiz bu çalışma, ilgili kurumlar nezdinde
bir tartışma başlatmalı ve bu tartışmaların şekillendireceği ayrıntılı akademik plan
oluşturulmasıyla sonuçlanmalıdır. Böylece esas gelişim planı; uygulayıcılarının da aktif
tartışma ve katılımları ile akademisyenlerce ortaya çıkarılacaktır. Bizim yaptığımız ise zihin
açıcı, tartışmalar için veriler ve öneriler içeren bir çerçeve sunmaktır.
İşte bu kabuller ışığında;
Bölge ile ilgili temel göstergeleri elde etmeyi ve yorumlamayı
Gelişmiş Malatya için nelere sahip olmak gerektiğini, hangi hedeflere ulaşmak gerektiğini
bulmayı,
Gelişmiş Malatya için ulaşılması gereken hedeflerin gerçekleşmesi için bu gün neler
yapılması gerektiğini tespit etmeyi,
Yapılması gerekenleri gerçekleştirmeyi sağlayacak planlar geliştirmeyi,
Bu planların gerçekleştirilmesi için hangi kurum ve kuruluşlara ne tür bir rol düştüğünü
belirlemeyi,
288
Planlamanın başarıyla gerçekleştirilmesini sağlayacak ve gözetecek koordinatör yarı-sivil
bir kurum tasarlamayı,
Planlamanın zamanlamasını ve uygulamanın kontrol aşamalarını belirlemeyi
çerçeve palan tasarımımızın teknik amaçları olarak belirledik.
Plan çerçevemiz; yerel ve bölgesel vizyon, bu vizyonu gerçekleştirmeyi sağlayacak gelişim
stratejisi, ulaşılması gereken hedefler ve bu hedeflere ulaşmak için yapılması gerekenler,
plan uygulamasında yer alması gereken STK’lar ve kamu kurumları için rol görev
tasarımları, Malatya ve bölgesi için geleceğin projelerinin yer aldığı bölümleri içermektedir.
Sonuçta tüm önerilerin dayanaklarını birlikte gözlemeye yarayacak dünya, Türkiye, bölge ve
Malatya’ya dair tespit ve savunular yer almaktadır.
Mesele bizim açımızdan tam olarak şöyle görünmektedir: Aslında basit de olsa bir gelişim
planımız olmalıdır. İki kapak arasına sıkıştırarak kutsal kitap muamelesi yapılmamalıdır.
Sürekli üzerinde kafa yorulmalı, zenginleştirilmeli, revize edilmelidir. Uygulama için rol
görevler tespit edilmeli, bu konuda yerel bir heyecan oluşturulmalı, STK’lar ve kamu
elbirliği ile çalışmalıdır. 9 Kalkınma planının ruhunu oluşturan dengeli gelişmeyi
sağlayacak, bölgesel dinamo merkezleri oluşturarak kalkınma kutupları yaratma arzusuna
uygun biçimde, Malatya; çevresindeki şehirlerle birlikte bölgesinin gelişme kutbu olarak
planlanmalıdır. Ancak Malatya için ekonomik sosyal planlamaların paralelinde kent
planlaması da yapılmalıdır. Bu olmazsa yapılacak hiçbir şeyde başarılı olmak mümkün
değildir. Bu yüzden sektörel bazlı belirlediğimiz hedefler listesine önerilerimizi içeren
ayrıntılı bir kentsel dönüşüm hedefleri listesi de ekledik.
Burada ele alınan ya da önerilen tüm konular; daha önce de belirttiğimiz gibi
uygulayıcılarının da katılımları ile akademisyen ve uzmanlardan oluşan bir grup tarafından
Bölgesel Orta Merkez Gelişim Mastır Planı’na (BOM Mastır Planı) dönüştürülerek
tamamlanmalıdır.
3.1.2
GİRİŞ
Artık yeni bir dünyada yaşıyoruz. İletişim teknolojileri yeni finans enstrümanları ve bilginin
yön verdiği bir ekonomik düzen kuruluyor. Yenidünyanın insanı daha çok teknolojik ürün
kullanan, daha kaliteli hizmeti dünyanın herhangi bir yerinden almak isteyen, paraya
gittikçe daha az ihtiyaç duyan, hızlı tempolu, bir o kadar da kaotik ama konforlu bir düzenin
parçası haline geliyor.
Sınırların kısıtlayamadığı, bilgi, teknoloji ve para akışının müthiş bir hızla geliştiği, baş
döndürücü, global bir köyde yaşamaya başlayan insan; gelişmiş ve dünyaya entegre olmuş
bir sosyal ve ekonomik düzen kurarak, gelişmiş topluluklar içinde yer almak istiyor. Sivil
katılımı sağlamış, insan kaynakları kalitesi yükselmiş, teknoloji üreten, ekonomisi güçlü,
289
dünyanın gittikçe hızlanan dönüşümüne uyumlu, dengeli ve adil olabilmeyi başararak
müreffeh bir toplumsal yapı örgütleyebilmiş topluluklar, geleceğin dünyasında söz sahibi
olacaktır.
Küresel gidişata uyum sağlayarak gelişmesini tamamlamaya çabalayan Türkiye; 2023 yılına
kadar dünyanın en gelişmiş ilk 10 ülkesi arasına girme hedefini benimsemiş, bunu gelecek
planlarının temeli yapmıştır. Gelişmiş bir ekonomik düzen kurmayı, dengeli kalkınmayı,
bölgelere kaydırılmış yerinde planlamayı, katılımcılığı, STK’lar ile yetki ve sorumluluk
paylaşımını, sektörel ve bölgesel farklılaşma uygulamalarına geçilerek yerel uzmanlaşma ve
inovasyon uygulamalarının yaygınlaştırılmasını dünyanın en gelişmiş ilk 10 ülkesinden biri
olma hedefini sağlayacak dönüşüm uygulamaları olarak benimsemiştir.
Türkiye’nin AB uyum perspektifinin katalizör işlevi gördüğü yeni kalkınma planları ve
ulusal hedefler ile yasal düzenlemeler; tümüyle ülke içinde bölgesel farklılıkları gidererek ve
katılımcılığı sağlayarak, ülkemiz için ihtiyaç duyulan refahı ve huzur ortamını sağlamayı
amaçlamaktadır. Bir yandan da dünyada yaşanan değişimler; yerelliği destekleyici, coğrafi
kısıtları zayıflatıcı, uzmanlaşmış bölgelere ve küçük işletmelere de önemli fırsat kapıları açan
yaygın bir dönüşümü desteklemektedir. Buna paralel olarak 21. yüzyılın bilgi toplumunu
kendi değerleri ve önceliklerine göre kurmaya çalışan Türkiye’nin benimsediği kalkınma
hedefleri, bölgesel kalkınma için sivil yapıların da katılımı ile yerinde ve yerel planlama
yapılmasına fırsat tanımakta, cesaret vermektedir. Daha önce sadece merkezi kurumların
yetki ve sorumluluk alanına giren kalkınma ve gelişim ya da dönüşüm planları hazırlama
görevi, şimdi piyasa güçlerinin de talepleri ve beklentileri doğrultusunda sivil katılımı da
içerecek biçimde gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.
Gelişmeler, yerel potansiyeli harekete geçirici, kamu ile sivil oluşumların işbirliğine dayalı,
doğru bir gelecek perspektifi ile kurgulanmış vizyon geliştirmeyi ve bu vizyonu
gerçekleştirmeye yönelik hedefler oluşturarak, planlı yerel bir gelişmeyi örgütlemeyi
mümkün kılmaktadır.
Tüm bunlar, bölgesinin gelişmiş kutbu olmasına rağmen, bu gelişmişliğinin de katkısıyla
sorunları her geçen gün büyüyen ve planlı bir gelişim ihtiyacını daha yakıcı bir şekilde
hisseden Malatya için, Türkiye’nin ulusal hedefleri ile uyumlu bir ‚Malatya vizyonu‛
geliştirmeyi gerekli kılmaktadır. Malatya’nın ilişki çevresini oluşturan bölgesi ile birlikte
planlı bir gelişim süreci oluşturulması, bu amaçla tartışmalar başlatılması, oluşacak katılımcı
tartışma sürecinde benimsenmiş uygulanabilir ve gerçekçi bir plan oluşturulması görevi;
yerel temsil yeteneği olan kurumların da sorumluluk alanındadır. Hükümet programlarının
ve DPT planlama politikalarının benimsendiği gelişme kutupları oluşturarak şehirleri
gruplar halinde birlikte geliştirme stratejisine uygun düşecek biçimde, Malatya’yı bölgesinin
gelişme kutbu yapacak planlı bir gelişim sürecine sokmak, her birimizin ödevi olmuştur.
290
Türkiye’nin uluslar arası sistemle barışık duruşu, dünyanın ilk 10 büyük ekonomisi içinde
yer alma hedefi (2023 yılına kadar), AB perspektifinin de desteklediği ulusal dönüşüm
süreci, bu sürecin sivil katılımı teşvik etmesi, ülkemizde bölgesel gelişmişlik farklarını
gidererek gelişme arzusu olması ve bu anlamda bölgesel gelişim ve yerinde planlamanın
önemseniyor oluşu, kamu planlarının sivil katılımcılığı da talep eden bir mantıkla yapılıyor
olması; tüm bunlar sivil güçlerin de aktif katılımı ile bölgesel plan ve uygulamalar
geliştirilmesini cesaretlendirici bir ortam oluşturmaktadır.
Yukarıda söylenenlerden hareketle piyasa güçlerini temsil eden yerel bir sivil kurum olan
MİAD; 2023 yılının gelişmiş Malatya’sının ilişki çevresini oluşturan şehirlerle birlikte
‚Bölgesel Orta Merkez (BOM)‛ olarak gelişmesini hedefleyen bir vizyon oluşturma çabasına
girmiştir. Bu çerçevede MİAD bünyesinde başlatılan MİADAP -MİAD Araştırma Planlamagrubu çalışmaları, MİAD yönetim kurulunun da yakın ilgi ve teşvik edici destekleriyle bir
okul hüviyeti kazanmıştır. MİADAP Grubu, ağustos 2007’ye kadar yaklaşık 11 aylık
çalışmaları süresince 35 toplantı, bir müzakere toplantısı yapmıştır. 12 başlık altında
toplanan çalışmalarda sağlanan verimli araştırma ve tartışma ortamında ‚Malatya Bölgesel
Orta
Merkez
Gelişim
Planı
Çerçeve
Çalışması‛
doğmuştur.
Bu
plan
çerçevesi
değerlendirilmek ve tartışılmak üzere ilgili kurum ve temsilcilerinin dikkatine sunulmuştur.
Malatya Bölgesel Orta Merkez Gelişim Planı Çerçeve Çalışması içeriğinde şunlar yer
almaktadır:
Bu plan çalışmasının amaçları,
Yerel ve bölgesel vizyon,
Bu vizyonun gerçekleştirilmesini sağlayacak gelişim stratejisi,
Vizyonun gerçekleştirilmesini sağlayacak hedefler,
Bu hedeflere ulaşılması için yapılması gerekenler, nerede ve kimler tarafından yapılması
gerektiğini gösteren tablolar,
Plan uygulamasında görev alması gereken stk’lar ve kamu kurumları için rol görev
tasarımları,
Malatya ve bölgesi için geleceğin projeleri
Bu çalışmada Malatya ve bölgesi için geleceğin projeleri sadece isim olarak sıralanmış ayrıntı
verilmemiştir. Ayrıntılar üzerinde çalışmalar devam ettiğinden, çalışmanın hacmi
gereken süre de göz önüne alınarak bu bölüm sonradan yayınlanacaktır.
291
ve
Bölgesel orta merkez gelişim planının uygulanması için gerekli iş birliğini örgütleyecek
‚işbirliği mimarisi tasarımı‛ ihtiyacından doğan ‚Altın Kayısı Girişimi‛ organizasyonu da
ayrıntılı bir çalışma konusu yapılmıştır ve hazırdır.
Altın Kayısı Girişimi Organizasyonu taslağından başka, elinizde tuttuğunuz BOM Gelişim
Plan Çerçevesinin ilgili kurumlar nezdinde tartışılmasından sonra akademisyen ve
uzmanlarca nihai bir plana dönüştürülmesi gerekmektedir. Malatya’nın etkileşim çevresinin
çekirdeğini teşkil ettiğini değerlendirerek belirlenen ‚Elazığ, Malatya, Adıyaman Bölgesel
Orta Merkez İşbirliği Organizasyonu (EMABOM İşbirliği Organizasyonu)‛ ve bu iş birliği
çevresinin uygulayacağı ‚EMABOM Ortak Gelişim Planı‛ da ayrıca üzerinde çalışılmayı
beklemektedir.
3.1.3
BÖLGESİNDE ÖNCÜ MALATYA İÇİN VİZYON
Şüphesiz Malatya için planlı bir gelişmeyi ön gören bir vizyon geliştirmek gerektirmektedir.
Vizyonumuz bize geleceğin Malatya’sının nasıl olması gerektiğini, bunun için neler
yapılması gerektiğini gösterecektir. Bunun için öncelikle dünyadaki gelişmeler, Türkiye’nin
ulusal hedefleri ve Malatya’nın sahip oldukları ve geliştirilebilir potansiyelleri bir arada
düşünülerek geleceğin Malatya tasarımının oluşturulmasını zorunlu kılmaktadır.
Geleceğin Malatya’sı iki alanda gelişme sağlanarak tasarlanabilir:
Mevcudun geliştirilmesi,
Yeni fırsatların farkına varılıp değerlendirilmesi.
Mevcudu geliştirmemizi sağlaması şartı gelecek tasarımımızın bugünden kopuk olmaması,
hem mevcut sorunlarımıza çözümler üretmeyi sağlaması, hem de potansiyelleri harekete
geçirecek nitelikte olması gereğini ifade eder. Mevcut insan kaynağı, ticari yetenekleri,
üretim kapasitesi ve sermaye gücünün geliştirilmesi yoluyla Malatya’nın bu günkünden
daha ciddi bir zenginlik üretmesi mümkündür.
Sadece var olanlardan yola çıkarsak ıslah edilmiş, iyileştirilmiş bir gelecek kurgusuna
ulaşabiliriz. Oysa günümüz dünyasında yaşanan ekonomik ve teknolojik değişimler yeni
fırsat kapıları açmaktadır. Bu sebeple bu kurguya, bu gün zayıf görünen ancak gelecek için
ciddi fırsatlar sunan alanlarda sağlanabilecek gelişmeleri de hesaba katan bir gelecek
tasarımını da eklemeliyiz. Gelişmeleri ön görerek değişimin getirdiği fırsatlardan
yararlanmak ve daha kazançlı çıkmak mümkündür.
Özetle Malatya iki şartı aynı anda sağlayacak; hem sahip olduklarını geliştirecek, hem de
değişen şartların oluşturduğu yeni fırsatlardan yararlanmasını sağlayacak bir vizyona sahip
olmalıdır.
292
Bu durumda; Malatya da sanayi, ticaret, tarım, eğitim, mimari ve kültür gibi alanlarda
dönüşüm ve verimlilik artısı sonucu elde edilecek gelişmelere; sağlık, turizm, elektronik,
bilişim gibi alanlarda elde edilmesi muhtemel gelişmelerin eklenmesi ile ortaya çıkacak
toplam gelişmeler, bize tam bir gelecek kurgusu verecek, vizyonumuzu mütekamilen
oluşturmamızı sağlayacaktır.
2023 yılında toplam nüfusu 1.2 Milyona ulaşmış, nüfusun % 75’i şehirleşmiş, tarım dışı
istihdam oranı gelişmiş ülkeler seviyesi oranına yani %70’lere çıkmış, hizmetler
sektöründeki özellikle sağlık ve turizmin öncülük ettiği sektörlerde kaydedilen gelişmelerle
bölgenin, Ortadoğu’nun ve Kafkasların sağlık merkezi haline gelmiş, hizmetler sektörünün
sağladığı gelir %65 oranına çıkmış, kişi başına GSYİH’sı Adapazarı, Bursa gibi şehirleri
yakalamış, Akçadağ’dan Kömürhan’a uzanan bölgede kurulu iş, ticaret ve hizmet alanları ile
şehirleşmesini yeni alt merkezlerde sürdürmüş, çocukları en fazla 30 kişilik sınıflarda
okuyan, mesleki eğitim ve rehberlik uygulamalarındaki başarılarla mükemmellik referans
bölgesi haline gelmiş, iş gücü kalitesini yükseltmiş, bölgesine ve komşulara doğru
geliştirdiği ticareti ile bölgesinin lojistik ve pazarlama merkezi olmayı başarmış, çevresindeki
şehirlerle birlikte planlı bir kalkınmayı örgütleyen, bölgenin orta merkezi haline gelmiş bir
Malatya düşünün. Bu tasviri tüm alanlardaki muhtemel diğer gelişmeleri katarak daha da
zenginleştirmek mümkündür. İşte 15 yıl sonrası için yaptığımız bu özet tasvir, bizim ‚2023
Malatya vizyonumuz‛u oluşturmaktadır.
3.1.3.1 MALATYA VE BÖLGESİNİN ORTA MERKEZ OLARAK PLANLANMASI
Yukarıda bahsedilen her bir alan için oluşan vizyon, toplam itibariyle Malatya’yı Bölgesinin
Gelişmiş Merkezi haline getirecek vizyondur. Ancak Malatya yukarıda bahsedilen tüm
gelişmeleri sadece kendi sınırları dâhilindeki planlama ile gerçekleştiremez. Malatya; yakın
ilişki ve etkileşim çevresini oluşturan, gelişme çizgisinde aynı kaderi paylaştığı komşu
şehirleri de gelişme kurgusuna dâhil etmelidir. Alım satım üretim ilişkileri, göçlerle gelen
insan gücü kaynakları, yakın ulaşım imkanları sebebiyle gerçekleşen ekonomik ve kültürel
etkileşim, sosyal ve kültürel benzeşim ve etkileşimler, Malatya’daki gelişim uygulamalarını
etkileme büyüklüğü, birlikte hareket etmenin getireceği ortak avantajların büyüklüğü gibi
etkenlerin tümü; Malatya’nın hedeflerine giderken sıkı bağlar ile etkileşim içinde bulunduğu
şehirleri de hesaba katması gerektiğini göstermektedir. Bu, Malatya’nın gelişimlerine de
katkıda bulunarak kendi gelişimini sağlayacağı şehirlerden oluşan bir bölgesinin olduğu
anlamına gelir. Bir işbirliği bölgesi...
Bu sayılanlardan hareketle tekrar sorulacak
‚15 yıl sonra nasıl bir Malatya tasavvur
ediyoruz?‛ sorusuna; işbirliği bölgesini de katarak: ‚şu gün için bile coğrafi bölgesinin
gelişmiş kutbu olan Malatya’nın, bölge şehirleriyle birlikte bir orta merkez haline gelmesi‛
cevabını verebiliriz.
Kıyı ya da sınır şehri olmayan, ülkemizin coğrafi ortasında yer alan Malatya’nın
gelişmişliğini coğrafi bir ifadeyle ilişkilendirerek tarif etmek üzere, ‚bölgesel orta merkez‛
293
deyimini kullanmaktayız. Bölgesel orta merkez deyimiyle, anlaşılacağı gibi, Malatya’nın
bölgesinin ortasındaki gelişmiş sürükleyici merkez olmasını kastetmekteyiz. Bölgesi ile Doğu
Anadolu bölgesini değil, etkileşim içinde olduğu, komşu ve kaderdaş şehirlerin bütününü
kastetmekteyiz. Bu durumda yeri gelmişken Malatya’nın gerçek bölgesini de tarif etmek
gerekecektir.
Malatya’nın bölgesini idari bölge sınırları üzerinden değil, hali hazırda ilişkilerini (ticari,
idari, kültürel) göz önüne alarak ve bir de gelişirken dayanışma içinde olması gereken
vazgeçilmez illerin hangileri olduğunu belirleyerek, etki ve önemlerine göre tasnif ederek
belirlemek gerekmektedir. Ayrıntısı başka bir konu olmakla birlikte yukarıda sayılan
ölçütlerden hareketle, Malatya için kaderdaş şehirlerin Elazığ ve Adıyaman olduğunu ilk
elde belirlemek mümkündür. İkincil çevreyi Antep, Adana, Kayseri gibi nispeten gelişmiş
şehirler, üçüncü çevreyi ise Sivas, Maraş, Diyarbakır, Erzincan gibi gelişmekte olan şehirlerin
oluşturduğunu değerlendirebiliriz. Böylece Malatya’nın sosyo ekonomik ilişki bölgesinin
idari coğrafi bölgesiyle örtüşmediğini, bizim gerçekçi yaklaşımlar geliştirebilmemiz için
tespit ettiğimiz ilişki çevresi üzerinden belirlediğimiz bölgesini esas alan analiz,
karşılaştırma, ortak planlamalar yapılmasının daha doğru olacağını belirtmekte yarar vardır.
Tüm bunlar sonucunda Malatya’nın ilişki çevresini, bugün ve gelecekte nasıl olacağını
belirlemek için gerçekçi bir zemin elde etmiş olduk. Ayrıca Malatya ve gerçek bölgesi için
gerçekçi bir vizyon geliştirmek mümkün hale gelmiş oldu.
3.1.3.2 GELİŞTİRİLEBİLİR POTANSİYELLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GELİŞMENİN
YÖNÜ
Malatya için potansiyel 3 temel gelişim sektöründen bahsedilebilir. Tarım, sanayi ve
hizmetler.
Yeterli arazisi ve suyu olan Malatya’nın, tarımda verimlilik artışı ve pazarlama
yeteneklerinin gelişmesini sağlayarak bu günkü tarımsal kazancını 5 katına kadar artırması
mümkündür.
Sanayi
verimimizi
artırarak,
eğitim
ve
danışmanlık
hizmetlerinin
yaygınlaştırılması daha etkin bir yönetim sistemi oluşturulması ve kayıplar azaltılarak;
sanayi üretiminin %30 oranında artırılması da mümkün görülmektedir. Ayrıca yeni
yatırımlar ile şehrin sanayi getirisi bir misli daha artabilir.
Ancak Malatya’da sanayinin geliştirilmesinin doğal çevre açısından doğuracağı çok ciddi
bedeller olacaktır. Ayrıca daha fazla sanayileşme ve buna bağlı gelişim açısından gerekli
sermaye ve yatırımlar açısından da kısıtlar vardır. Geliştirilebilir gibi görünen Malatya’da
mevcut sanayi kollarından tekstil ve gıda sektörünün gelişiminde de belli kısıtlar mevcuttur.
Bunların yerine acaba hizmetler sektörü üzerinden bir gelişim mümkün olamaz mı?
Gelişmiş toplumlarda en gelişmiş ana sektör hizmetler sektörüdür. Dünyada da gelişim
trendi içinde olan hizmetler sektörü içinde yer alan sağlık ve turizm, yapılacak yüzeysel
değerlendirmelerle dahi Malatya’nın geleceğini sekilendirecek en önemli iki başlık olarak ön
294
plana çıkmaktadır. Bölgesinin ve orta doğunun tıp merkezi olarak planlanarak kurulmuş
olan Turgut Özal Tıp Merkezi odak alınarak geliştirilecek tamamlayıcı sağlık yatırımları ve
turizm yatırımları ile bu sektörlerin gelişmeye zorlayacakları eğitim, müşavirlik ve finans
hizmetleri, elektronik ve bilişim sektörleri, gıda ve inşaat sektörü vb. şehrin sosyo-ekonomik
yapısını tümden değiştirecek bir potansiyel sunmaktadır. Bu iki sektörün Malatya’yı ve
bölgesini
bugünkü
durumu
ile
kıyaslanmayacak
ölçüde
geliştirmesi
mümkün
görünmektedir. Bu iki sektör çok yüksek getiriler sağlayacak olmalarının yanı sıra,
yaratacakları istihdam olanakları ile şehrin sosyal durumunda da çok ciddi değişimleri
beraberinde getirecek alanlardır.
3.1.3.3 GELİŞMELERİ ÖNGÖRME VE ULUSAL POLİTİKALARLA UYUMLULAŞTIRMA, DÜNYA
VE TÜRKİYE
Dünyadaki gelişmelerin önümüzdeki 15 yıl içinde alacağı muhtemel şekli iyi özetliyor,
olması açısından Türkiye’nin en büyük İK şirketlerinden Data Expert Yönetim Kurulu
Başkanı Sayın Hasan Altunkaya’nın değerlendirmelerini buraya almakta yarar görmekteyiz:
Önümüzdeki 15 Yıla Damgasını Vuracak Sektörler:
"Savunma teknolojilerinde şirketler büyüme atağına geçecek... En büyük patlama telekom sektöründe
yaşanacak... Türk bilişim firmaları çevre ülkelerin Hindistan'ı olacak. Sanayiciler dershaneciliğe yeni
boyut kazandıracak... Elektronik perakende sektörü yabancı akınına uğrayacak...".... ‚Bu nedenle
bizim pazarı iyi koklayıp, doğru öngörüler yaparak her türlü gelişmeye önceden hazırlıklı olmamız
gerekiyor. Nerede nasıl bir gelişme var. Hangi sektörler büyüyecek? Büyümenin tetikleyicisi ne
olacak? Sürekli araştırıyoruz. Hem yurtdışında hem de yurtiçinde yöneticilerle konuşup, yazışıyoruz.
Ülkelerin planlama yöneticileri ile bağlantı kuruyoruz. Tüm bunların neticesinde de hangi sektörlere
yoğunlaşmamız ve ne tür adımlar atmamız gerektiğine karar veriyoruz..."
*Bu
sözler 2000'li yıllarında başında bilişim sektöründeki hızlı büyümenin yaratacağı mühendis açığı sıkıntısını önceden
görerek Hindistan'da mühendis avına çıkan, 2001 krizinde birçok beyaz yakalının işsiz kalacağını öngörerek "Anadolu İş
Ortaklığı" projesini yaratan ve işsiz kalan 3 bin kişiye Anadolu'da iş bulan, yine ihtiyacı önceden görerek ABD'deki Türk
yöneticileri ülkeye geri getiren Data Expert Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Altunkaya'ya ait.
Bizim yapılmasını önerdiğimiz tam da bu. Piyasa içinden birilerinin tespitlerine
başvurmamızın sebebi gelecek öngörülerimizin araştırılmış rasyonel verilere dayandırılması
için fikir verici bir örnek oluşturmasıdır.
Dünya çapında yaşanan değişim ve dönüşümü isimlendirmek için kullandığımız
küreselleşme süreci yerel değerleri çok daha fazla öne çıkarmaktadır. Dünya ekonomisi
büyüdükçe küçük oyuncuların gücü artmaktadır. Yani küresel ekonominin dinamik unsuru
küçük işletmeler olacaktır.
Paranın hizmetlerin ve bilginin hızlı dolaşımı hizmete dayalı ekonomik sistemi
desteklemektedir. Bu durumda dünyanın herhangi bir yanında üretilen hizmetin başka bir
yerinden satın alınması mümkün olmakta böylece coğrafi uzaklıkların önemi azalmaktadır.
295
Örneğin ABD’de yapılan bir ameliyatın raporu Hindistan’da yazılmakta ve e posta yoluyla
ABD’ye geri gönderilmektedir. Ofis arkası hizmete örnek olan yukarıdaki iş ilişkisinin başka
birçok hizmet kaleminde de gelişmesi internet ortamı ile de yaygınlaşması mümkün hale
gelmiştir. Daha somut bir tasvir ile Malatya da yapılacak bir tasarımın siparişinin alınması
dünyanın başka herhangi bir yerine satılması için internet bağlantısı yetmektedir. Aynı
şekilde kullanıcısı milyonlara ulaşan gelirleri devasa büyüklüklere ulaşan WEB siteleri
herhangi bir coğrafya da amatör, yarı amatör kişilerce kurulup işletilmektedir.
Dünyadaki tüm bu gelişmeler bize şunu göstermektedir; Dünya ticaretinde yer almak için
coğrafi konum ve uzaklıkları önemi gittikçe azalmaktadır. Dünya çapında yaşanan değişim
ve gelişmeler yerel, küçük ve yaygın üretime ve ticarete yeni fırsatlar sunmaktadır.
İhtisaslaşmış üretim bölgelerinin küresel pazarlara doğrudan ürün ve hizmet satma şansı
giderek artmaktadır. Hızlı ve büyük taşımacılık ve lojistik sistemlerindeki gelişmeleri de göz
önüne alarak yerel planlama yapılması anlamlı ve gerekli bir hale gelmiştir.
Türkiye’nin değişen dünyaya uyum sağlamak ve dünyanın en büyük ilk 10 ekonomisi içinde
yer almak hedefini göz önüne aldığımızda, AB süreci ile birlikte yer alan düzenlemelerin
yerinde kullanılması, bölgesel eşitsizlikleri gidererek dengeli kalkınmayı sağlamak için
yapılan düzenlemeler; bizim yerel, bölgesel, gelişim planı hazırlama ve uygulamalarımızı
geliştirmek için ulusal düzeyde de önümüzde çok ciddi fırsatların oluştuğunu
göstermektedir.
İhtiyaçlarımızı ve dünyadaki gelişmeleri de göz önüne alarak 8. beş yılık kalkınma planı
bölgesel gelişmeye önem vermiş, 9. kalkınma planının ana temasını ise dengeli gelişmeyi
sağlayacak bölgesel gelişim olarak belirlenmiştir. Bu anlamda bölgesel kalkınma kutupları
oluşturacak belli bir grup şehir; gelişmesini örgütlemesi, gelişim hedeflerini belirlemesi
durumunda ulusal gelişim önceliklerine uygun bir çaba içine girmiş olacaktır.
3.1.4
MALATYA VE BÖLGESİ İÇİN GELİŞİM STRATEJİSİ
Malatya ve bölgesi için başarılı bir gelişim uygulamasının başarılı bir stratejiye
dayandırılması gerekir. Strateji bizi başarıya götüreceğini umduğumuz ana davranış
kalıplarıdır. Bu aşamada geliştirmemiz gereken stratejinin vazgeçilmezlerini belirleyebiliriz.
Bu anlamda Malatya ve bölgesinin gelişimi için uygulanacak stratejinin üç temel özelliğe
sahip olması gerektiğini belirtmek gerekir. Bunlar; enerjimizi yoğunlaştırarak sonuç almayı
kolaylaştıracak bir Gelişme Ekseni Belirleme; yerel aktörlerin, hem planlama süreci içinde
tartışmaların tarafı olmalarının sağlanması, hem de uygulama sürecinde sorumluluk alacak
biçimde katılımcılıklarının sağlanması ile gerçekleştirilecek Katılımcı Planlama; yapılması
gerekenlerin çokluğu ve büyüklüğünün üstesinden gelmeyi sağlayacak İş Birliği
yapılmasıdır. Bundan sonra önereceğimiz şeylerin doğru anlaşılabilmesi için stratejimizin
ana unsurlarının neler olması gerektiğine bir göz atmakta yarar vardır.
296
3.1.4.1 GELİŞME EKSENİ BELİRLEME
Yoğunlaşma; gelişme ekseni belirlenmesidir.
Malatya’nın gelişim potansiyel taşıdığı her alanda gelişme göstermesi mümkün değildir. Her
alanda gelişmiş bir ülke olmadığı gibi ekonomisini her alanda geliştirecek şehir de olamaz.
Malatya için ekonomik gelişimi sürükleyici bir sektörün ana gelişme ekseni olarak
belirlenmesi, diğer sektörlerinde bu ana eksen etrafında geliştirilmesi gerekir. Bu sektör,
Malatya ekonomisinin bel kemiğini oluşturan tekstil, gıda, tarım, hayvancılık olabileceği gibi
potansiyel vadeden turizm, bilişim, sağlık, gibi alanlardan biri de olabilir. Ana gelişme alanı
olarak seçeceğimiz sektöre yönlendirme ve planlarımızla birlikte kaynaklarımızı da
yoğunlaştırırsak bağlı başka sektörlerinde gelişimini sağlayabiliriz. İşte bu anlamda Malatya
için ana gelişme eksenini oluşturacak sektörü ve bu ana sektörle ilişkili sektörleri belirlemek
için aşağıdaki ölçütleri göz önüne almamız gerekecektir:
Malatya için gelişme potansiyeli taşıması,
Yeterli istihdam alanı yaratması,
Hem küçük, hem de büyük sermayeli yatırımlara açık olması,
Geleceğin sektörleri arasında olması,
Var olan insan gücü niteliklerine ve altyapısına dayanıyor olması (sıfırdan başlamayı
gerektirmemesi),
Yüksek katma değer sağlaması,
Malatya’nın dağlarla çevrili doğal çevresini aşırı bozacak nitelikte bir dönüşüm
gerektirmemesi, doğal yapıya uygun bir çevre kullanımı gerektirmesi.
Doyum sınırının düşük olmaması (Büyüklük kısıtları, çevresel şartların vb kısa zamanda
sınırlamaması)
Sürdürülebilir bir gelişme sağlanabilmesi
Türkiye için gelişmeye açık bir sektör olması.
Ulusal destek planları içinde yer alma şansının yüksek olması.
Mevcut imkânlar üzerinden hızlı örgütlenebilir ve hızlı sonuç üretilebilir olması.
Tarım istihdamından uzaklaştırılacak kitleye de iş alanları yaratacak olması,
Dünyadaki gelişme trendinin desteklediği bir gelişme ekseni olması
Yukarıdaki ölçütleri göz önünde bulundurarak, önce bilişim sektörü olarak düşündüğümüz
ana gelişme alanını sağlık ve buna bağlı örgütlenecek turizm olarak belirledik. Gelişme
297
ekseni olarak belirlediğimiz sağlık ve buna bağlı olarak gelişecek turizm; tıp elektroniği, ilaç
ve kimya sanayi, tıbbi tekstil üretimi, tıbbi sarf malzemeleri üretimi, eğitim hizmetleri,
müşavirlik hizmetleri, finanas hizmetleri ve inşaat sektörünü hareketlendirecek bir alan
olarak ortaya çıkmaktadır. Üstelik dünyadaki başarılı benzerleri örnek alınarak kurulan
Turgut Özal Tıp Merkezi bu anlamda Malatya için potansiyel oluşturan en önemli çekirdek
kurum durumundadır.
Tüm bu sayılanlardan başka ülkemizin içinde bulunduğu reform sürecinde sürekli
iyileştirmeler yapılan en önemli alan şüphesiz ki sağlıktır. Sağlık sisteminin tek çatı altında
toplanması, bu sektör için yetişmiş kaliteli insan gücünün varlığı, bu alanda birçok yatırımcı
ve tecrübeli işletmecilerin bulunabilmesi, sektörün Türkiye açısından taşıdığı potansiyellerin
fark edilmiş olması, dünyanın diğer bölgelerine göre fiyat avantajları taşıyor olması gibi
hususlar göz önüne alınması gereken diğer önemli cesaretlendirici faktörlerdir.
Neden tekstil sanayi veya kayısıya dayalı gıda sektörünü Malatya için ana gelişim alan
olarak belirlemedik. Hem tekstil alanında ciddi sanayi yatırımları ve bir marka haline gelmiş
kayısısı dururken Malatya için neden çok da beklenmedik bir sektörü ana gelişim sektörü
olarak seçtik?
3.1.4.1.1 TEKSTİL
Tekstile dayalı sanayinin Malatya’da gelişmiş olduğunu, benzerleri göz önüne alarak
söylemek mümkündür. Bununla birlikte tekstil sektörünün ülkemizde doyuma ulaştığını ve
artık markalaşma ve yeni pazarlara ulaşma dışında başka gelişme şansının kalmadığını
belirtmek gerekmektedir. Tekstil gelişen ülkeler için bir geçiş sanayi üretim koludur. Daha
ucuz iş gücü ve üretim fırsatları ile tekstil sektörüne giren gelişmekte olan ülkelerle birlikte
tekstil piyasalarında yaşanan değişimleri göz önüne aldığımızda, bu sektörün ülkemiz için
geliştirici özelliğini yitirdiği bir gerçektir. Bu alanda yapılabileceklerin markalaşmak,
verimlilik artışı sağlamak, bu sektöre yönelik etkili yönetim ve danışmanlık hizmetleri
geliştirmek, firmaların pazarlama ve rekabet güçlerini artıracak çalışmalar yapmak yoluyla
daha fazla katma değer yaratmak olabileceğini belirtmek gerekir. Yeni kaynakları da
harekete geçirerek, tekstil üzerinden bir gelişmeyi örgütlemek bu alana yeni yatırımcıları
sevk etmek artık çok zor görünmektedir.
3.1.4.1.2 KAYISI
Malatya için kayısı bir marka ürün olarak gıda sektörünü büyütecek en önemli ürün olarak
görünmektedir. Üretim ve kalite sorunları, pazar bulma zorlukları aşılsa dahi pazar
büyüklüğü sınırlı bir gelişme alanı olarak görülmelidir. Birçok üreticiyi, aracıyı ve satıcıyı
ilgilendirmesine; şehir ekonomisinde söz sahibi birçok örgütlü kuruma sahip olmasına
rağmen Malatya’ya Kayısı üzerinden giren para 180 – 200 milyon $ aşamamakta, en iyimser
ihtimalle 1 milyar $ gelir getirebilecek bir alan olarak görülmektedir. Oysa bugün için sanayi
üretimi Malatya’da yaklaşık 900 milyon $’ dır. Sanayide sağlanacak verimlilik artışları ile
gelirlerin %20 artırılması durumunda dahi bu günkü kaysı üretim geliri kadar ek gelir
298
sağlanabilir. Ayrıca Malatya da kurulu Turgut Özal Tıp merkezinin tek başına şehir
ekonomisinin katkısı (240) milyon $’dır. Devlet hastaneleri ve özel hastaneler hesaba
katıldığında yüzeysel bir tahminle sağlık sektörünün bugün itibariyle şehir ekonomisine
katkısı kaba bir hesapla en az (400) milyon $’ı bulmaktadır. Sağlık sektörünün yeni
yatırımlarla geliştirilmesi durumunda harekete geçireceği diğer sektörler ayrı tutulmak
kaydıyla ilk 5 yılın sonunda yıllık 1,5 milyar $ civarında gelir sağlaması mümkün
görünmektedir. Bu alanda gelişmesinin sınırına kısa sürede dayanmak da olası
görünmemektedir. Malatya’da sağlık sektörü, gelişmeye açtığı yeni alanlarla birlikte
Malatya’nın 15 yıl sonra 2023 yılında yıllık GSYİH’sini bu günkünün 4 katı büyüklüğüne
ulaştırması ve yaklaşık 15 milyar $’a ulaştırması mümkündür (2,5 milyar $ sanayi, 1 milyar $
tarım, 8 milyar $ sağlık, 3,5 milyar $ diğer alanlarda olmak üzere yaklaşık 15 milyar $).
İstenen standartlarda yeterince üretim yapılabileceğini var sayarak kaysıdan elde edilecek
geliri sınırlayan iki belirleyiciden söz edebiliriz: Birincisi, kaysının pazar fiyatının en fazla ne
kadar olabileceğidir. İkincisi, kaysının pazar payının en fazla ne kadar olabileceğidir.
Kaysının bugüne kadar en fazla kilosu ortalama 3,5 $’dan satıldığı ve Malatya’da üretim ne
kadar artsa artsın kaysının Malatya’dan karşılanan Pazar payının 200.000 tonu geçmediği
göz önüne alınırsa en iyi ihtimalle bu Malatya’ya 700 milyon $ yıllık gelir elde edilebileceği
anlamına gelir. Üretim arttıkça kayısı fiyatının 3,5 $ ortalama satış fiyatını bulamadığı da göz
önüne alarak 700 milyon $ tavan gelir hesabını çok iyimser bir rakam olarak kabul etmek
gerekir. Daha iyimser yaklaşımlarla reklâm yoluyla iç tüketimin artırıldığı (toplam gelir
artışı katkısı %30), kaysı işleyen tesislerin artırıldığı ve Malatya kaysısının ara mamul olarak
da satışını artırıldığı (toplam gelir artışı katkısı %10) varsayımıyla çok çok iyimser
rakamlarla Malatya kaysısından en fazla 1 milyar $ gelir elde edebilecektir. Bu gerçekte çok
çok iyimser bir hesaplamadır ve bu günkü sanayi üretimi miktarına ancak tekabül
etmektedir.
Kayısı için esirgemeyeceğimiz tüm geliştirme çabası sosyal refahın Malatya’da dar gelirli
gruplara yaygınlaşmasını sağlayan en temel girdiyi sağlaması sebebiyle olabilir. Ancak
harcanacak çabaya oranla sınırlı girdi artışı üreteceği ise muhakkaktır.
Çabamızı esirgemeyeceğimiz sağlık ve buna bağlı turizm alanlarında ise gelişimin sınırı çok
daha yüksektir. TÖT Merkezi bile bugün için tek başına bu günkü kayısının sağladığı gelir
kadar bir geliri şehrimize sağlamaktadır. TÖT, yeniden yapılandırılarak, bölgesinin ve
ortadoğunun tıp merkezi hüviyeti kazandırılması ve tanıtım-pazarlama çalışmaları
yapılması durumunda, 5 yıl gibi kısa vadede tek başına 1 Milyar $ gelir sağlayan bir kurum
haline gelebilir. TÖT gibi birkaç kurum daha ve bunları tamamlayan teşhis, tanı, tedavi
merkezleri ile tamamlayıcı sağlık hizmetleri merkezlerinin de büyük tıp kompleksini
oluşturduklarını farz ederek, tüm bunların üzerine turizm gelirlerini ekleyince sadece bu iki
alanda 5 – 6 Milyar $ ‘lık gelir elde etme potansiyeli olduğu tahmin edilebilir. İnşaat
299
sektöründe tetiklenecek canlanmayı, müşavirlik ve finans hizmetleri, bilişim hizmetleri,
elektronik sanayi, kimya ve ilaç sanayi gelişimini tetikleyecek olması, lojistik merkez olma
şansısının artacak olması, ticaretin daha da gelişecek olması, yerel ürünleri ve kültürel
ürünlerin gelir getirici yönlerinin belirginleşecek olması gibi yan gelişmeleri de hesaba
katarsak 15 yıl sonrasında Malatya’nın sağlık ve turizm sektörü ve tetiklediği alanlarla
birlikte 8-10 milyar $ gelir sağlaması olası görünmektedir.
Özetleyecek olursak; fırsatlar sunan bir sektörü ana gelişme ekseni olarak belirleyip -ki biz
sağlık ve turizm sektörü olarak belirledik- bu alanda çabamızı ve kaynaklarımızı
yoğunlaştırırsak, gelişme hedeflerimize ulaşmak mümkün olabilir. Yerel uzmanlaşma
sağlamak yoluyla, ulusal ekonomik etkinlik haritasında farklı ve belirgin bir yer edinme
fırsatını da yakalayabiliriz. Bu sektörün tetikleyeceği yan alanlarla birlikte Malatya’yı 2023
yılında bu günkünün en az 4 katı ekonomik büyüklüğe ulaştırabiliriz.
Sonuç itibariyle; Malatya için gelişim stratejinin en temel ayağı sektörel yoğunlaşma
sağlanarak gelişmeyi örgütlemek olacaktır. Bu sektör de sağlık ve buna bağlı turizm sektörü
olarak belirginleşmektedir.
Aşağıda Malatya için Sağlık Sektörü ana gelişme eksenli geriye ve ileriye doğru bağlantılar
tablosu (IO-Input veOutput) değerlendirmeye sunulmuştur.
SAĞLIK KOPLEKSĠ IO DĠYAGRAMI
IN PUT
SAĞLIK KOMPLEKSİ
Turizm
OUT PUT
Sağlık turizmiyle birlikte kaplıca, göl, tarih, doğa ve kongre turizmini de geliĢtirir
BiliĢim
OluĢacak BiliĢim Altyapısı Bölgesel Merkez Haline Getirir
ĠÇERĠK
Yazılım
OluĢacak yazılım altyapısı; görüntüleme, ölçüm ve güdüm sistemlerini geliĢtirmek için altyapı sağlar
TÖ Tıp Merkezi
Tıp Elektroniği
Tıp elektroniğ ile baĢlanacak alt yapı telekomünikasyon cihazları üretimi yapmayı da sağlar
Ġhtisas Hastahaneleri
Tıbbi Tekstil
Sadece konfeksiyona yönelik tekstil üretiminden, özellikli tekstil üretim dallarına dönüĢümü tetikler
Senatoryum
Ġlaç Sanayii
Bölgede ilaç ve kimya sanayii altyapısı oluĢturulmasını tetikler
Diyabet Kampları
Biyomedikal Sarf Malzemeler
Plastik enjeksiyon, cam ve elyaf üretimini de tetikler
YaĢlılar Bakım Yurtları
Makine ve Techizat Sektörü
Makine techizat üretiminde çeĢitlilik artar
Rehabilitasyon Merkezleri
Eğitim
Mesleki Eğitim Dersaneciliğine; sağlık, biliĢim, yazılım, personeli yetiĢtiriciliğine olan talebi artırır
TeĢhis ve Tanı Merkezleri
Bankacılık ve Finans Hizmetleri
ĠĢlem hacmi büyür, yatırım ve hizmet bankacılığı, çeĢitli kredilendirme yeteneklerinin geliĢmesini tetikler
Laboratuvarlar
Sigortacılık Hizmetleri
Sigortacılık hizmetlerinde çeĢitlenmeyi ve uluslar arası entegrasyonu tetikler
Sağlık Call Center
ĠK ve DanıĢmanlık Hizmetleri
ĠK eğitimi ve yönetim danıĢmanlığı, kurumsallaĢma çalıĢmalarına olan talep artar
ġifa Merkezleri
MüĢavirlik Hizmetleri
Hukuki,mali, müĢavirlik hizmetlerinde talep artıĢı ve uluslar arası kalite ve standartlara uyumu tetikler
Turistik Sağlık Hizmet Bölgeleri
Eğlence Sektörü
Ticaret
Gösteri, sanat, müzik, oyun ve eğlence hizmetlerinde çeĢitlenmeyi tetikler
Yerel ürünlerin satıĢı, turizm ve sağlık sektörü ihtiyaç ürünlerinin ticaretini artırır
ĠnĢaat Sektörünü Çanlandırır, yanısıra mimarlık, peyzaj iĢlerine talep artar
300
3.1.4.2 KATILIMCI PLANLAMA
Katılımcı planlama deyimi, DPT tarafından yapılan ulusal kalkınma planlama çalışmalarının
hazırlık aşamalarında, ulusal ve bölgesel düzeyde ilgili kamu ve sivil toplum kurum ve
kuruluşları ile istişare edilmesi sürecini kastetmek üzere kullanılmaktadır. Biz ise bu tanımın
daha ötesine geçerek yerel planın uygulanmasında yer alacak kurumların planlama
çalışmalarına ilgi ve katılımlarını sağlamak, planın gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesi
ve uygulanması sürecine aktif katılımlarının sağlanmasını kastetmek üzere kullanacağız.
Yani yerel aktörlerin, hem planlama süreci içinde tartışmaların tarafı olmalarının sağlanması,
hem de uygulama sürecinde sorumluluk alacak biçimde katılımcılıklarının sağlanmasını
amaçlamaktayız. Bunu; planın kamuoyuna mal olması, uygulayıcıların fikir aşamasından
başlayarak bizzat katkıda bulunmaları ve sahiplenmelerinin sağlanması, böylece planın
bizzat kendilerinin planı olmasının sağlanması ve plana reel ihtiyaçların yön vermesinin
sağlanması için, yapmak gerektiğini değerlendirmekteyiz.
Katılımcı planlama yapalım derken, arzu edilenin tersine, süreci zora sokacak ve rekabet ve
gerginlik alanları oluşturacak gelişmeleri de tetiklememeye özen göstermek gerekecektir.
Bunu sağlamanın en önemli yolu Gelişim Planımızın bir çerçeve planı olarak tasarlanması,
tartışmaya
açılması
ve
tartışmalar
içinde
olgunlaştırılarak,
akademisyenlerce
detaylandırılması sürecinin tamamının bir iletişim planı çerçevesinde yürütülmesidir. Hiç
olmazsa bu yolla oluşacak muhtemel sorunlar, taktik tutumlar geliştirilerek telafi edilerek,
katılımcı planlama süreci tamamlanabilir. Yoksa daha başından akamete uğramak olası
görünmektedir.
Katılımcı planlama sürecinin çalıştırılması aslında uygulamanın başlatılması anlamına da
gelecektir. Çünkü gelişme planının uygulanmasında rol alacak aktör kurumların yapacağı
ilk iş zaten ne yapılacağını tartışmak olacaktır. Çerçeve planın hazırlanarak tartışmaya
açılması, bizzat uygulama sürecin de yer alacak kurumların durumu içselleştirilip, tutum
belirlemeleri ve harekete geçmeleri için gerekli süreyi de sağlayacaktır.
Yeri gelmişken Katılımcı Planlama ile yapılmak istenenin ilgili kurumlar nezdinde tartışma
açmak, bu kurumlar arasında amaç birliği geliştirmek ve herkesin sahiplik edeceği ortak bir
plan oluşturmak olduğunun tekrar altını çizmek gerekmektedir. Bu tartışmaların bir kısmı
kamuoyuna açık olsa bile bu sadece on an ve o konuda gerekli olduğu için böyle olmalıdır.
Yoksa bu tartışmalar geniş kamuoyunu ilgilendiren tartışmalar değildir. Üstelik
tartışmalarda aşırı geniş taraflar oluşturularak yararlı bir sonuç alınamaz.
Görüşme, tartışma ve müzakerelerle olgunlaştırılacak plan çerçevesinin akademik arka
planının oluşturulması ise hayati önem taşıyan bir husustur. Akla gelebilir ki uzmanı
olmayan kişilerce plan çerçevesi oluşturulabilir mi? Bunun farkında olmakla birlikte,
konunun tarafı olanlarla yapılacak tartışmaların amaç birliği oluşturmaya yarayacağını,
bunun sahiplik duygusu ve başarma arzusu oluşturacağını, yapılanın sonuçta tarafların
301
önerilerini içeren bir plan taslağı oluşturmak olduğu, bunun akademik ve uzman bir kurul
tarafından gerçek bir plana dönüştürüleceğinin altını çizerek tekrar belirtmek isteriz.
Sonuç olarak gelişim stratejimizin
ikinci unsurunun
katılımcı
planlama sürecini
ihtiyaçlarımıza göre gerçekleştirmek olduğunu belirtmek gerekmektedir.
3.1.4.3 İŞ BİRLİĞİ OLUŞTURMA
2023 Malatya vizyonun gerçekleşmesi nasıl mümkün olabilir? sorusunun cevabı stratejik
tutum belirlemenin ana sorusudur. Enerjimizi belli bir alana yoğunlaştırmak, planlı
davranmak ve bu planı katılımcılıkla belirlemek gerektiğini söylemiştik. Ancak elimizde çok
iyi ve gerçekçi bir plan olsa dahi sosyal tarafların iradesi oluşmadan, kamunun düzenleyici
ve denetleyici rolü işin içine katılmadan, piyasa güçlerinin katılımı sağlanmadan
bahsettiğimiz gelecek vizyonumuzu gerçekleştirmek mümkün değildir. Dahası dayanışma
ve gönüldaşlığı, gösterilecek çabanın ruhuna yerleştirmeden bütün her şey teknik bir plan ve
zihin açıcı önerilerden ibaret kalacaktır. Öyleyse DPT tarafından yayınlanan Ön Ulusal
Kalkınma Planında da yer aldığı gibi;
Kanunu düzenleyici ve denetleyici rolü
Piyasa güçlerinin katılımı
Sosyal inanç
Ve gönüldaşlık
planlanan gelişmenin temel dayanağı haline getirilmeden tam bir başarı mümkün
görülmemektedir.
Tüm bu sayılanlar bize hedeflerimizin gerçekleştirilmesi için olmazsa olmaz şartlardan
birinin işbirliği olduğunu göstermektedir. Bu sebeple gelişme planını uygulayacak kurumlar
arasında işbirliğini örgütleyecek ve sürekliliğini garanti edecek bir organizasyon oluşturmak
gerekmektedir. Kurumlar arası kopukluluk ve koordinasyonsuzluğu giderecek, sivil katılımı
sağlayacak, yerel, sürükleyici bir aktör yapı oluşturmak gerekmektedir. Bu, birçok kurum ve
kuruluşun, kişinin rol alacağı yerel bir heyecan oluşturacak ve belki bir model oluşturacak
bir kalkınma girişimi olmalıdır. Bu girişim bölgenin bilinen imajına uygun heyecan ve teşvik
uyandıracak bir isimlendirme ile ‚Altın Kayısı Girişimi‛ olarak adlandırılabilir. Hem
bölgenin markası olan kayısıya vurgu yapacak, hem de sonuçta ulaşılacak altın gibi değerli
‚başarma‛
ödülüne
gönderme
yapacak
biçimde
‚Altın
Kayısı
Girişimi‛
olarak
isimlendirilmesi uygun olacaktır. Daha iyi ve benimsenecek bir isimlendirme yapılmadığı
sürece biz tüm anlatımlarımızda Altın Kayısı Girişimi ismini Malatya için planlı gelişmeyi
sağlayacak ortak çabayı ifade edecek biçimde kullanacağız.
Altın Kayısı Girişimi; kamu ile sivil aktörleri bir araya getirerek, ortak hedefleri
gerçekleştirmek için sosyal bir inanç ve gönüldaşlık ile beslenen bir dayanışma
302
organizasyonu örgütlenmesidir. Altın Kayısı Girişimi’nin başarıya ulaşmasının en temel
belirleyeni ise kamu kurumları ve STK’lar arasındaki ortak inanç, iş birliği ve koordineli
çalışmadır. Bu sebeple yerel sivil ve kamu kurumları arasında birlikte çalışma arzusu
oluşturulmalı, ortak hedeflere tam bir inanç ve sadakat geliştirilmeli, Altın Kayısı
Girişiminin işlevleri iyi tarif edilmeli ve taraflarca benimsenmelidir.
Kamu
son
yıllarda
yerel
ve
bölgesel
kalkınmanın
sivil
kurumların
katılımıyla
gerçekleştirilmesi konusunda teşvik edilmekte ve cesaretlendirilmektedir. 9. kalkınma planı
hedeflerinde ve kalkınma ile ilgili her türlü kanuni düzenlemelerde sivil ve yerel katılım
gözetilmekte, önü açılmaktadır. Bu bizim de yerel ve bölgesel bazda kamu ve sivil yapıların
yer alacağı Altın Kayısı Girişimini örgütlememize cesaret veren bir zemin oluşturmaktadır.
Bu anlamda kamu ile sivil ve yerel yapıların işbirliğinin iyi tasarlanmak şartıyla ve belli
zorlukları peşinen kabullenmek şartıyla önü açıktır. Altın Kayısı Girişimi ile yerel gelişim
için bir işbirliği organizasyonu örgütlemekle; planlı ve yaygın ulusal bir gelişmeyi
örgütlemek için son yıllarda artan biçimde yoğun çaba harcayan kamu kurumlarının ihtiyaç
duyduğu sivil katılımcılığı sağlamış, gelişim hedefleri etrafında ortak çaba üretmeyi
sağlayacak işbirliği ihtiyacını karşılamış oluruz.
Planlama, katılım, işbirliği ve bunu sağlayacak uygulayıcı ortak girişim organizasyonu
ihtiyaçlarımızı karşılayacak olsa dahi çabamızda sürekliliği sağlayacak, tarafların arzu ve
heyecanlarını devam ettirip takviye edecek bir iletişim planlaması da gerekmektedir. Hem
planın oluşturulması, hem kamu ve sivil taraflarının katılımının sağlanması, hem AKG
uygulamalarının sürdürülmesi ve plan uygulamalarının sürdürülmesi aşamalarında ciddi
anlaşmazlık, iletişim ve tanıtım sorunları yaşamamak için stratejik iletişim planları
oluşturmamız gerekecektir.
Sonuç itibariyle geleceği doğru biçimde ön görme ve gelişme ekseni belirleme ile başlayan
stratejik tutumumuzu katılımcı planlamayı gerçekleştirmek ve başarmak için gerekli
işbirliğini örgütlemekle tamamlayacağımızı bir kez daha hatırlatmak isteriz. Bu yolla gelişim
uygulamalarımızda arzu ettiğimiz vizyonu gerçekleştirme şansımızı artırabiliriz. Ancak her
şeyin insana bağlı olduğunu vizyon ve strateji ile tutum geliştirmenin yanına mutlak inancı
koymak gerektiğini de hatırlamakta yarar vardır.
Bundan sonrasında ise ‚memleket sevgisi, vatana vefa ve bağlılık, sosyal haz, hayatı
güzelleştiren aktiviteler, daha iyi bir gelecek için ortak çaba, memleket sevgisi, vatan sevgisi,
Allah rızası‛, kim ne derse desin, Malatya’nın klasik deyimiyle ‚ras gele‛ diyip yürümek
kalacaktır, geriye...
Hedefi olmayan bir gemiye, hiç bir rüzgâr yardım etmez.
3.1.5
HEDEFLER VE YAPILMASI GEREKENLER
Hangi ekonomik ve sosyal hedeflere ulaşırsak kurguladığımız vizyon gerçekleşebilir?
303
Bölgesel orta merkez olma vizyonumuza hangi hedefleri gerçekleştirerek ulaşacağımızı da
ayrıntılı bir şekilde belirlemek gerekmektedir. Bu amaçla, önce başlıklar halinde hangi
alanlarda hangi hedeflere ulaşmak gerektiğini sıralayacak sonrasında bu hedefleri
gerçekleştirmek için yapılması gerekenleri nerede yapılması gerektiğini ve kimler tarafından
yapılması gerektiğini gösteren tablolar hazırladık. Bu hedefleri MİADAP çalışmaları
sırasında yaptığımız durum analizleri sonucunda belirlediğimizi belirtmek gerekmektedir.
Hedefler tekrar tartışılabilir ya da kısa, orta, uzun erimli olup olmadıkları gibi başka bir
tasnife de tabi tutulabilir. Başından beri söylediğimiz gibi bu çalışma bir gelişim planı
çerçeve çalışmasıdır. Ve amacı, içerdiği öneriler bütünü üzerinde tartışmalar başlatmaktır.
Yoksa plan çalışmalarına ve uygulamalarına Altın Kayısı Girişimin de yer alan kurumlar
eliyle, onların da içinde yer aldığı süreç işletilerek akademisyen ve uzmanlarca nihai şekil
verilmelidir.
3.1.5.1 GENEL HEDEFLER
TEMEL HEDEF: Malatya ve çevresinin gelişmiş bir orta merkez haline getirilmesidir.
Ana sınaî üretim alanları olan tekstil ve gıda sektöründe verimliliğin artırılması,
Kayısının ulusal pazarlarda tüketiminin artırılması ve uluslar arası pazarlarda pazarlama
sorunlarının ortadan kaldırılması,
İstihdam artırıcı ve katma değer üretme yeteneği yüksek sağlık, turizm, eğitim ve bilişim
sektörlerine dayalı hizmetler sektörünün ilimiz ve çevresinde daha da geliştirilmesi; özellikle
sağlık sektörü ve turizminde ilimizin bölgesinin ve orta doğunun merkezi haline getirilmesi
Malatya’nın sağlıkta mükemmellik referans bölgesi haline getirilmesi ve patent alınarak
tescili, Malatya ve bölgesinin gelişmesini sağlayacak ana sektör sağlık sektörü ve sağlık
turizminin geliştirilmesi, sağlık sektörünün gelişmesi için turizm, eğitim, yazılım, tıp
elektroniği, makine sektörlerinin de beraberinde geliştirilmesi, tekstil sektörünün üretiminin
de bu doğrultuda çeşitlendirilmesi, plastik, kimya ve ilaç sanayi yatırımlarının oluşturulması
(SAĞLIK+TURİZM, EĞİTİM, BİLİŞİM, TIP ELEKTRONİĞİ, MAKİNA, TIBBİ TEKSTİL,
PLASTİK ve İLAÇ SANAYİ)
Çok uzun vadede ise oluşan elektronik, yazılım, makine ve plastik sanayi altyapısının
besleyeceği telekomünikasyon sektörünün de geliştirilmesi,
Üniversite Alt Merkezinin Teknokent ve bölgesel Ar-ge merkezi haline getirilmesi,
İnönü üniversitesi ve Turgut Özal tıp merkezinin bir Ar-ge ve teknoloji yönlendirme üssü
olarak organize edilmesi ve bu temel amaca kilitlenmesinin sağlanması.
Araştırma, eğitim, danışmanlık ve kalite merkezi olarak hizmet verecek bir ofis’in
AREKAM’ın kurulması,
304
Ar-ge projelerinin sanayiye uyarlanmasının sağlanması.
İş Dünyası Üniversite İşbirliğinin sağlanması,
Bölgesel yatırım stratejileri geliştirilmesi,
Firmaların yeni ürünler üretmeye yönlendirilmesi.
Her türlü üreticinin eğitilmesi (işadamı, çiftçi vb),
İş adamlarımız arasında ortaklık kültürünün geliştirilmesi,
İK planlaması, mesleki rehberlik ve eğitim alanlarında mükemmellik referans bölgesi
olunması,
İlimiz ticaretinin bölgesine ve yakın komşu ülkelere yönelik olarak artırılmasını,
Tarımsal üretim verimliliği ve pazarlama yeteneklerinin artırılması,
Kişi başına GSYİH oranının Malatya için orta vadede Türkiye ortalamasına çıkarılması, uzun
vadede gelişmiş bölgeler seviyesine çıkarılması
Malatya’nın sanayi üretkenliği ve marka oluşturma da ortağının Kayseri, ticaret ortağının
Antep olması, mukayeseler, yetenek kazandıran ve fırsat oluşturan kurumsal ortaklıklar için
bu iki şehrin düşünülmesi,
İdari örgütlenme ile ekonomik örgütlenmenin korelâsyonunun sağlanması.
Malatya’nın 3. Gelişmişlik düzeyinden 1. Gelişmişlik düzeyine çıkarılması
Malatya ve çevresinin gelişmiş bir orta merkez haline getirilmesi
MALATYA için;
Ulusal Sağlık Orta Merkezi
Orta Merkez Göller Bölgesi Entegre Turizm Gelişim Merkezi
Bilişim Uygulamaları Ulusal Orta Merkezi
Teknolojik Tasarım Ulusal Orta Merkezi
Lojistik Ulusal Orta Merkezi
olmak temel hedeflerdir.
3.1.5.2 SANAYİİ HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Mevcut sanayi üretim verimliliğinin artırılması, çeşitlendirilmesi ve
markalaşmasıdır.
305
Sanayide istihdam olanların oranını %7 den en azından Türkiye ortalaması olan %12’ye
çıkarmak, sonrasında ise benzer gelişmiş sanayi şehirlerindeki seviyeye çıkarmak. Kısa
vadede; KAYSERİ ve ANTEP Uzun vadede; KOCAELİ ile aynı istihdam oranlarını
yakalamak.
Malatya dışındaki iş adamlarımızın yatırım yapmalarını sağlayacak planlama, yönlendirme,
rehberlik, destek ve teşvik mekanizmalarının oluşturulması
Yeni cazip yatırım alanları olarak belirlenen tıp elektroniği, tıbbi alet ve malzeme üretimi,
tıbbi tekstil ürünleri üretiminin yoğun teşvik, yönlendirme ve destek ile ivedilikle
geliştirilmesi, bu konuda bilgilendirme, danışmanlık hizmetleri, kredi ve yatırım kolaylıkları
sağlanması,
Tıbbi cihazlar bakım, onarım ve servis hizmetleri yeteneğinin şehrin ihtiyaçları, bölgenin
ihtiyaçları ve yakın komşu ülkelere uzanacak biçimde geliştirilmesi
Kimya ve ilaç sanayi yatırımı için ulusal ve uluslar arası üreticilerin sağlık kompleksi
organizasyonu anlatılarak bölgeye çekilmesi,
Küçük sanayi sitelerinin özellikle tarım ekipmanları üretim ve tasarım yeteneklerinin
artırılması, yerel, bölgesel ve yakın komşulardan oluşan pazarlarda aranılır üreticiler ve
ürünler oluşturulması,
Demir, profilit ve krom üretim ve satışını yerel bir sanayi politika meselesi haline getirip
üretim ve satışını özel sektör yatırımları için de cazip hale getirerek Hekimhan, Doğanşehir,
Kuluncak ve Arapgir ilçelerindeki potansiyel maden üretiminin başlatılması veya artırılması,
bu madenleri işleyecek sanayi kuruluşları oluşturulması,
Arapgir bölgesinde rüzgar enerjisi ile elektrik üretiminde disiplin ve maliyet düşüklüğü
sağlayacak rüzgar enerjisinden elektrik üretim organize bölgeleri oluşturulması,
Malatya ile ticari ilişki uçları (Adana, İzmir, Samsun, İstanbul, Van, Antep) arasında diğer
alternatifleri arasında başta maliyet olmak üzere pek çok açıdan üstünlüğe sahip demiryolu
taşımacılığını teşvik edilmesi ve geliştirilmesinin gözetilmesi,
Sanayi
işletmelerinin
devlet
teşviklerinden
azami
yararlanarak
kapasite
artışı,
standardizasyon, üretim, satış, tanıtım, pazar bulma, eğitim ihtiyaçlarının giderilmesinin
sağlanması, bu konuda cesaretlendirici bir rehberlik sisteminin kurulması,
İşletmelerde verimlilik artışını sağlayacak; check up uygulamaları ile İK planlama ve eğitimi,
yöneticilerin eğitilmesi, organizasyon veriminin artırılması, pazarlama yeteneklerinin
artırılması, müşteri ilişkilerinin geliştirilmesi, kurumsallaşma çalışmalarının KOSGEB
desteği ile tüm işletmelere uygulanması ve verimlilik artışı danışmanlık hizmetlerinin
verilmesi,
306
Sektörel iş birliği ve bilgi paylaşımının asgari şartlarının hazırlanarak teşvik edilmesi,
Üniversitenin sanayiye her alanda destekleyici ve yönlendirici bir rol üstlenmesi bunun için
‚İş Dünyası Üniversite İşbirliği Sürekli Komitesi‛ kurulması,
‚Tekno-kent‛ veya yüksek teknoloji merkezi içinde yer alacak, bölgesel ‚Ar-ge Merkezi‛
kurulması,
‚Girişimcilik Okulu Ve İş geliştirme Merkezi‛ kurulması.
Sanayi üretim kalitesinin artırılması ve ilimiz tescilli marka sayısının artırılması,
Nitelikli vasıflı eleman yetiştirilmesi için ‚Mesleki Eğitim Ve Zenginleştirici Kariyer Eğitimi‛
uygulamaları geliştirilmesi
3.1.5.3 TİCARET HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Malatya’nın yakın bölge illerine ve yakın komşu ülkelere doğru ticari
alışverişinin artırılmasıdır.
Kayısı ticaretinin dünya da Malatya merkezli olarak yapılmasını sağlayacak biçimde
Malatya kayısı borsasının dönüştürülmesi
Kayısının iç pazarlarda tüketiminin artırılması (kuru kayısının %30 iç pazar, yaş kayısının
%30 dış pazar payı edinmesi)
Malatya’nın bölgesinin doğusuna doğru olan
ticari
pazarlama merkezi
hüviyeti
kazanmasının sağlanması,
Malatya’nın büyük merkezler dışındaki bölgenin lojistik merkezi haline getirilmesi
Malatya’nın yakın bölge illerine doğru ticari alışverişinin artırılması
Malatya’nın yakın komşu ülkelere doğru ticaretinin artırılması
Toptancı perakendeci profilinin yeni ticari konsept değişimleri göz önüne alınarak yeniden
düzenlenmesi ve yönlendirilmesi
İlde yaratılan mevduatın, il içinde krediye dönüşme oranının artırılması
Malatya ilindeki işletmelerin tasarruf ve karlarının yeni yatırım alanlarına kaydırılmasını
sağlayacak bankacılık teşviki ve takibinin sağlanması
Ticarette istihdam olanların oranını %6 dan en azından Türkiye ortalaması olan %8’e
çıkarmak, uzun vadede ticareten gelişmiş şehirler seviyesine çıkmak
Büyük alışveriş ve eğlence merkezlerinin Malatya-Elazığ hattında oluşturulması,
307
Gün içi seyahat ve alışveriş imkânlarının artırılması ve tüm ticari ilişkilerin hızlandırılarak
bütünleşmiş hale getirilmesi için Malatya-Elazığ hızlı tren hattının hızla hayata geçirilmesi,
demiryolu yolcu ve yük taşımacılığının geliştirilmesi,
3.1.5.4 TARIM HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Tarımsal üretim verimliliğinin artırılması, tarımsal işletmelerin satış ve
pazarlama yeteneklerinin artırılmasıdır.
Malatya toplam arazisinin %35’i kadar olan tarım arazisi oranının %...’ e çıkarılması
(potansiyel %....) en azından azalmamasının sağlanması.(şehirleşme kayıplarının asgari
düzeyde tutulması)
Sulama imkanlarının artırılarak nadasa bırakılan tarım arazisi oranını %40’dan %... lara
düşürülmesi.( şehirleşme kayıplarının hiç olmazsa bu yolla karşılanması)
Sulama yapılan alanlarda endüstriyel ürünlerin ekiminin teşvik edilmesi %30luk üretim payı
hedefine ilerlenmesi, susuz alanlarda ise arpa ekiminin teşvik edilmesi.
Başta domates ve salatalık olmak üzere sebze üretiminin bölgesinin ihtiyaçlarını karşılayacak
oran-miktarlara çıkarılması.
Sera üreticiliğinin geliştirilmesinin sağlanması,
Yerel cins ve tohum üretiminin bilimsel yöntemlerle bölgede gerçekleştirilmesinin
sağlanması
Kayısı ve üzümün üretim verimliliğinin artırılması ve bu ürünlerin bölgede işlenmesini
sağlayacak tarımsal ürün işleme tesislerinin kurulması,
Kayısıya alternatif bölgesel ürünlerin ve teşvik edilecek alanların belirlenerek, üretimlerinin
özendirilmesi
%64 olan tarımda istihdam edilen nüfus oranını çok uzun vadede (30 yıl) gelişmiş ülkeler
seviyesi olan %25 civarına çekmek,
Tarımda makineleşmeyi ve tarım makineleri üretimini artırmak ve bölgede bu konuda
merkez haline getirmek,
Tarımsal ürünlerin pazarlanma şansını artırabilmek için standardizasyon, kalibrasyon,
ambalaj ve uygun depolama şartlarının gerçekleştirilmesini sağlamak,
Kooperatifçilik kültürünü yaymak ve geliştirmek,
Tarımsal birlikleri işlevsel hale getirmek ve güçlendirmek, (en başta kayısı birlik)
308
Daha iyi tarımsal işletme yönetimi, tarımsal pratikler ve bitki desenleri uygulayarak arazi
kullanımını geliştirmek,
Tarımla ilişkili ve yerel kaynaklara dayalı üretime özel ağırlık vererek imalat sanayilerini
teşvik etmek,
3.1.5.5 HAYVANCILIK HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Her türlü hayvansal üretimde verimliliğin artırılması ve kültür balıkçılığının
geliştirilmesidir.
Her türlü hayvansal üretimde verimliliğin artırılması bunun için; Malatya’da 185 kg olan
ortalama sığır karkas ağırlığının gelişmiş ülkeler seviyesi olan 250 kg’ye çıkarılması, sığır
başına ortalama 1800-2000 kg/laktasyon olan oranın 5000-6000 kg/laktasyon miktarına
çıkarılması,
Karakaya baraj gölü ve diğer baraj göllerinde sazan balığı üretiminin artırılması, alabalık
üretiminin Doğanşehir örneğinde olduğu gibi dere boylarında yaygınlaştırılması
Süt ve süt ürünleri üretiminin artırılması (rakamsal hedefler konmalı)
Gelişme potansiyeli olan bal üretiminin artırılması, (rakamsal hedefler konmalı)
3.1.5.6 SAĞLIK HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF Malatya’nın komşu illerden, ülkemizin diğer bölgelerinden ve yurt dışından
hasta çeken bir cazibe merkezi haline getirilmesini sağlayacak Turgut Özal Ulusal Sağlık
Orta Merkezinin kurulmasıdır.
3.1.5.6.1 ALTYAPI
Bölgedeki medikal
cihazların
yenilenmesi
ve
yeterli
servis
destek
hizmetlerinin
oluşturulması
Elektronik hasta kayıt ve takip sisteminin geliştirilmesi bu anlamda ICD10 ve EHK gibi
bölgesel hasta kayıt ve takip sisteminin oluşturulması
Bölge sağlık kuruluşlarının TÜRKAK akreditasyonu almalarının sağlanması ve akreditasyon
sitemini amacına uygun tavizsiz uygulanması
Sağlık kuruluşlarının mutlaka kalite yönetim birimi oluşturmalarının sağlanması ve bu
konuda desteklenmelerinin ( finansman, eğitim, danışmanlık, reorganizasyon vb)
sağlanması
Sağlık turizmi bölgesi boyunca ambulans, acil müdahale ve ulaşım imkânlarının planlı bir
şekilde yaygınlaştırılması
309
Nüfusun yaşlanması ile birlikte yaşlılığa özgü hastalıkların artması ve evde bakım
olgusunun gündeme gelişi ile tele-tıp teknoloji ve uygulamalarının başlatılması ve bu
alanlarda yoğunlaşılması,
EMA bölgesi sağlık hizmet standartlarının geliştirilmesi bu konuda bilinçlendirme ve
yaygınlaştırma çalışmaları yapılması,
Tıbbi cihaz ve altyapı ihtiyaçlarının önümüzdeki 20 yıl için planlanarak neye ne zaman
hangi miktarda ihtiyaç duyulduğunun belirlenmesi,
İnönü Üniversitesi bünyesinde sağlık teknologu, biyomedikal mühendis, medikal fizikçi ve
sağlık elemanları yetiştirilmesini sağlayacak bölümler açılması,
İleri teknolojili tanı ve tedavi cihazlarının (hızlandırıcı, kısa yarı ömürlü radyo aktif madde
kullanımı gerektiren) ortak kullanımı ve eğitim ve araştırma çalışmalarında kullanımının
yapıldığı seçkin bir merkez oluşturmak,
Biyoteknoloji konusunda (moleküler biyoloji ve genetik alanları) Ar-ge ve uygulama
merkezlerinin var olması, bu alanlara ilişkin yeni cihaz ve malzemelerin tasarlanması,
geliştirilmesi ve üretilmesi
3.1.5.6.2 SAĞLIK TURİZMİ
Sağlık turizminin nüvesi olacak göz ve diş tedavi merkezleri, teşhis ve tanı merkezlerinin
artırılması, fizik tedavi merkezleri, alternatif tıp tedavi merkezleri (kısa vade), doğal
güzellikleri içinde sanatoryum ve diyabetli hastalar tedavi ve rehabilitasyon merkezi,
diyabet kampları, (Kale’de olabilir) kurulması (Orta vade)
Civar şehirlerden, ülke içinden ve yakın komşulardan hasta getirerek sağlık turizmi
organizasyonu yapacak aracı kurum ve firmaların teşvik ve teşkil edilmesi (orta vade)
Sağlık hizmeti verecek elemanların yabancı dil (İngilizce, Arapça) eğitimlerinden
geçirilmeleri
Yabancı dil eğitimi almış yeni sağlık elemanları yetiştiren dershanelerin kurulması ve
mevcut personelin aynı dershanelerde eğitimi (meslek+hizmet+dil eğitimi)
İspendere içmelerinin daha modern imkânlarla yeniden düzenlenmesi (özel bir proje
geliştirilmeli)
İstanbul, İzmir, Ankara, Trabzon gibi şehirlerde EMA Tıp kompleksi tanıtım ve irtibat
bürolarının faaliyete geçirilmesi,
Sağlık alanında tecrübeli kuruluşlar ile ortaklıklar kurularak knov how alınması, tanıtım
yapılması, bölgeye yabancı yatırımcı çekilmesi,
310
Yabancı sermayenin bölgeye yatırım yapması için gerekli çalışmaların yapılması,
Sağlık turizmini tamamlayıcı göl turizmi imkânlarının eş zamanlı olarak oluşturulması
(Turizm başlığında ayrıntılı yer almaktadır)
Arap ülkelerinden getirilmesi hedeflenen hastalar için tedavi ve yayla turizmi paketleri
geliştirilmesi, AB ülkelerinden getirilmesi hedeflenen hastalar için tedavi ve kültürel tarihi
mekânlara tur paketleri hazırlanmalı ve tur şirketlerince satışı sağlanması
3.1.5.7 TURİZM HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Malatya’nın komşu illerden, ülkemizin diğer bölgelerinden ve yurt dışından
hasta çeken bir turistik cazibe merkezi haline getirilmesi, sağlık turizmine dayalı Orta
Merkez Göller Bölgesi Entegre Turizm Kompleksi oluşturulmasıdır.
Baraj gölünün yarattığı peyzaj, oluşturulacak orman varlığı ile zenginleştirilerek ve turizm
etkinliklerinin amacına uygun düzenlenerek mükemmel bir turizm alanına dönüştürülmesi,
böylece baraj gölünün; çevresinde zengin aktiviteler gerçekleştirilen yapay bir Boğaziçi
haline getirilmesi,
Yürüyüş ve gezi parkurları ve etkinlik alanları oluşturulması,
Malatya içi günübirlik turizm alanlarının OMGÖBET önceliklerine göre yeniden
düzenlenmesi, şehir içi günübirlik gezi hareketliliğin artırılması,
Otantik Malatya evleri ve mahalleleri dizayn edilerek yörenin dokusuna uygun turistik
konaklama tesisleri oluşturulması
Bakırcılar çarşısı yok olmaktan kurtarılarak çarşı; bakır işçiliği, ahşap işçiliği, halıcılık,
kilimcilik, yolluk, geleneksel halk giysileri, el sanatları, kayısı ürünleri sergi ve satış alanına
dönüştürmesi ve korunması,
Tarihi bölgeler olan Aslan tepe, Battalgazi, Arapkir, Darende seçkin alanlar olarak
düzenlenmesi,
Malatya’dan Adıyaman’a doğru Nemrut ring yolunun çok iyi duruma getirilmesi,
Doğudan batıya ve batıdan doğuya yoluculuklarda konaklama merkezi olmak,
Yol boyu tesisleşmede işlemelere bir kalite standardı tavsiye edilmeli, Konsept
geliştirilmelidir.
3.1.5.8 ELEKTRONİK HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Tıp elektroniği üretimi ile başlayıp Telekomünikasyon araç ve parçaları
üretimini
de
sağlayacak
Teknolojik
Tasarım
gerçekleştirmektir.
311
Ulusal
Orta
Merkezi
Oluşumunu
Tıbbi cihaz, alet ve sarf malzemelerinin bölgede üretiminin gerçekleştirilmesi, (orta ve uzun
vade). ilk etapta üretimi ciddi mühendislik gerektirmeyen hali hazırda yerel-ulusal
imkanlarla da üretilebilecek cihaz ve aletler ile sağlık merkezlerinde sıklıkla ve yüksek
miktarlarda tüketilen sarf malzemeleri üretimi ile başlayarak daha yüksek üretim yeteneği
gerektirenlere doğru çeşitlendirilmesi,
Tıbbi Cihaz, Alet ve Sarf Malzemeleri alanındaki vizyonumuz: Başta temel ameliyathane ve
yoğun bakım cihazları ile vücut boşluklarının görüntülenmesinde kullanılacak endoskopik
görüntüleme sistemlerinin ve ilgili sarf malzemelerinin tümünün tasarlandığı, ihraç
edilebilecek kalitede üretildiği; yüksek teknolojili tıbbi görüntüleme ve tedavi sistemleri
üreten sınırlı sayıdaki uluslararası firmalara özellikle yazılım programları hazırlayabilen ve
biyoteknoloji konusunda Ar-ge ve uygulama merkezlerinin var olduğu, bu alanlara ilişkin
yeni cihaz ve malzemelerin tasarlandığı, geliştirildiği ve üretildiği, tüm bu konularda
bölgesinde güç merkezi haline gelmiş, planlama ve çeşitli birimler arası bilgi akışı, istatistiki
veri girişi ve verilerin bilgiye dönüştürülmüş hali tamamlanmış, bu bilginin yönetimi
sağlanmış ve gelecek dönemleri planlanmış, tıbbi cihaz gereksinimi en küçük sağlık
biriminden en büyük hastaneye kadar uzun vadeli planlanmış; neye, ne zaman, nerede
gereksinimi olduğunu bilen bir merkez olmaktır.
Tıp teknolojisinin her alanında üniversite-sanayi işbirliğinin geliştirilerek, uygulama ve
üretime yönelik Ar-ge altyapısının oluşturulması ve gerekli teşviklerin ve yasal
düzenlemelerin hayata geçirilmesi
Endoskopik tanı ve tedavi cihazları artan sıklıkta kullanılma eğilimi gösterdiğinden, bu
alanda Ar-ge, tasarım ve üretim teşvik edilmesi ve desteklenmesi,
Araştırma kaynakları büyük getiri ihtimali ile büyük risk almayı kabul eden küçük firmalara
sağlanması ve onların başarıya ulaşması için her türlü olanağın sağlanması,
3.1.5.9 BİLİŞİM HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Malatya’yı Bilişim Uygulamaları Ulusal Orta Merkezi Haline getirmektir.
EMA bölgesinin donanım, yazılım, teknik servis, BT danışmanlığı ve satış konusunda
bölgesel orta merkez haline getirilmesi, (orta vade)
EMA bölgesinde e- devlet ve e- birey uygulamalarını orta vadede tamamlamak
Kent veri bankasını e-şehir, kent rehberi gibi elektronik veri ortamını kısa vadede
oluşturmak.
Malatya ve bölgesini birbirine bağlayan özel bir veri alış veriş tabanı olarak tasarlanacak orta
merkez İntranet ağı kurulması,
312
Hastane ve tıp merkezleri için yerel yazılım ( hasta bilgi sitemleri, tıbbi cihaz yazılımları vb)
ve servis uygulamalarının orta vadede geliştirilmesini sağlamak.
Elektronik hasta kayıt ve takip sistemi yazılımının yerel firmalar ve imkânlarla geliştirilmesi,
İnönü Üniversitesinde bilgisayar mühendisliği, elektronik mühendisliği ve tamamlayıcı
bölümlerin kurulması,
Yerel mesleki eğitim uygulamaları için yazılıma dayalı eğitim materyalleri üretimi yapılması
sonrasında ise bölge dışı pazarlarda satılması,
Ucuz ama eğitimli iş gücüne dayalı Call center hizmet merkezleri, SMS firmaları, bilişim
eğitimi danışma firmaları kuruması,
Malatya ve bölgesi için Malatya bir ‚Tele Çalışma Merkezi‛ olabilir. İstanbul, Ankara İzmir
merkezleri firmalarının bölgeye ofis açmaksızın, bölge ile ilişkilerini Malatya’da kurulu
firmalar üzerinden gerçekleştirmelerinin sağlanması
Eskimalatya alt merkezinin bilişim ve hizmetler vadisi olarak düzenlenmesi
3.1.5.10 EĞİTİM HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Eğitimin içeriğini iş gücü talebine duyarlı hale getirmek ve Malatya’yı
Mesleki Eğitim Dershaneciliği Mükemmellik Referans Bölgesi haline getirmektir.
3.1.5.10.1 ALTYAPI
Altyapısının geliştirilmesinde eğitimde adil imkan paylaşımını esas alan sosyal talep
modeline uygun uygulamalara gidilmesi,
Bölgedeki eğitim kurumlarının atölye, araç gereç, bahçe ve uygulama alanları açısından
eksiksiz hale getirilmeleri,
Özellikle orta öğretim kurumlarında uygulamalı eğitim imkanlarının tamamlanması ve usta
öğretmenlere kavuşturulması
Analitik, senteze götürücü ve yaratıcı düşünce geliştirilmesi ve desteklenmesi,
Bölgede görev yapan eğitimcilerin bölgesel hedefler konusunda bilgilendirilmeleri ve
onların da kalitesinin artırılması, başarılı eğitimcilere sivil destek ve teşvikin sağlanması
yoluyla eğitimcilerin kendilerini geliştirmelerini teşvik edecek bir ortam oluşturulması,
Bölgesel hedeflerin gerçekleştirilmesinde bizzat görev alacak kaliteli eğitimcilere ek imkânlar
sağlanması,
Çevre ve iş hayatı ile okul ilişkisinin sağlıklı kurulabilmesi için tüm bölgede etkin görev
yapacak mesleki rehberlik biriminin oluşturulması
313
Okulsuz çocuklarımıza ulaşmak, tek derslikli okulları genişletmek, ikili ve üçlü öğretime son
vermek, kalabalık sınıfları en fazla 35 kişilik sınıflara dönüştürmek, geçici ve harap binalarda
öğretim yapan okulları binalara kavuşturmak için yeni derslikler inşa etmek,
Tüm eğitim uygulamalarında AB ve BM fonlarından azami yararlanmak,
3.1.5.10.2 MESLEKİ EĞİTİM
Mesleki eğitim planlamasında insan gücü modeli’ne uygun uygulamalar geliştirilmesi,
Öğrencileri genel eğitimden, mesleki eğitime kaydırmada başarı sağlamak için bölgede
mesleki eğitim alanların oranını %65’e çıkarmak,
Bölgede okul-dershane-iş zincirinin birbirini tamamlayıcısı ve devamı kılmak için mesleki
eğitim dershaneciliğini gerçekleştirmek; bu anlamda sağlık personeli, bilişim elemanı, sanayi
iş gücü yetiştirilmesi hatta tarımsal iş gücü, modern hayvancılık için mesleki eğitim
dershanelerini örgütlemek
İlköğretim üst kademede iken mesleki seçimi gerçekleştirmek için gerekli ihtiyaçları
planlamak
ve
mesleki
bilgilendirme
ve
rehberlik
uygulamalarını
geliştirmek
ve
yaygınlaştırmak,
Halk eğitim merkezi, çıraklık eğitim merkezlerini güçlendirmek, eğitim kapasitelerini,
donanımlarını artırmak, daha fazla öğrenciyi eğitebilir hale getirmek,
Malatya’ya dışarıdan gelen iş gücünün eğitiminin ve meslek edinmesinin sağlanması
Mesleki eğitim alanların işe yerleştirmede öncelikli olmaları ve işe yerleştirme konusunda bir
havuz oluşturulması,
Yazılımcı, sistem ve network, outocad ve 3D eğitimi almış elemanların sayısını artırarak hem
servis destek hizmetlerinde istihdam etmek, hem de bölgeden dışarıya doğru hizmet satışını
elektronik ortamda gerçekleştirmek
3.1.5.11 İNSAN KAYNAKLARI HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: İnsan gücü arz talep eğilimlerine uygun olarak Malatya’nın sahip olduğu
insan kaynağının eğitilmesi, yeni koşulların gerektirdiği bilgi ve becerilerin kazandırılması,
Malatya ve bölgesi için iş gücü verimlilik oranlarının Belçika seviyesine çıkarılmasıdır.
Malatya’da işsizlik oranının 2013 yılı Türkiye hedefi olan %7,7’ye indirilmesi (orta vade),
sanayide istihdam oranının bu günkü oran olan %7 den 2013 yılı Türkiye hedefi olan %20’ye
çıkarılması, tarım dışı istihdam oranının %80’e çıkarılması (tarım istihdamının bu gün %64
olan oranının %20 ye indirilmesi) uzun vade,
İşsizliğin en yoğun olduğu 20–24 yaş grubuna yönelik istihdam alanları oluşturulması yakın
hedeftir,
314
Malatya’daki kadın nüfusun iş gücüne katılım oranının sağlık sektörünün planlı gelişimi ile
birlikte artırılması,
Tarım sektöründe yaşanacak çözülme ile ortaya çıkacak eğitimsiz iş gücünün eğitilerek başta
sağlık olmak üzere hizmetler sektöründe istihdamının sağlanması, ayrıca bu kitle üzerine
tarım ve hayvansal ürünlerinin işlenmesi ve satışı üzerine işletme kurulmasının teşvik
edilmesi yoluyla yeni girişimciler türetilmesi,
İşletmelerde kurumsallaşmanın desteklenmesi ve yaygınlaştırılması,
Çalışanların işletmeler uyumunun desteklenmesi, çalışanlara yeni koşulların gerektirdiği
bilgi ve becerilerin kazandırılması,
İstihdam dışı üniversite öğrencilerinin güncel iş gücü piyasasında değerlendirilmesi, (tur
rehberliği, özel eğitimcilik, part time eğitimcilik, sosyal sorumluluk projelerinde görev alma
vb)
Yaşam boyu öğrenim stratejileri geliştirilerek yerel kültür ile yoğrulmak suretiyle
yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi,
İnsan gücü arz talep eğilimlerinin belirlenebilmesi amacıyla hane halkının eğitim, istihdam
ve meslek durumlarını içeren gerekli veriler üretilip derlenerek ve işgücü piyasası ihtiyaç
analizleri yapılması,
İşletmeler ve sivil toplum kuruluşlarının nitelikli işgücü yetiştirmeye yönelik faaliyetleri
desteklenmesi,
Malatya’daki rehberlik servislerinin(eğitim kurumları içerisindeki) öğrencilerin geleceklerini
yönlendirmede daha aktif duruma getirilmesi,
Göçün Malatya işgücü piyasasını pozitif yönde etkilemesini sağlayacak stratejiler üretilmesi,
göç ile gelenlere yönelik adaptasyon uygulamaları, kentlilik bilinci kazandırılması ve kişisel
kalite geliştirme uygulamaları geliştirilmesi
Malatya ve bölgesi için iş gücü verimlilik oranlarını uzun vadede Belçika seviyesine
çıkarmak;
98. 2004 YILI KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİ
Verimlilik(bin dolar)
Ülkeler
Genel
Belçika
71,4
36,8
Türkiye
24,0
8,5
Çalışılan Saat Başına(Dolar)
Tarım Sanayi
77,3
30,6
Hizmetler
Verimlilik
İşgücü maliyeti
70,6
42,06
30,45
32,2
11,14
3,46
Kaynak:IMD World Competitiveness Yearbook 2005
315
3.1.5.12 KÜLTÜREL HEDEFLER
TEMEL HEDEF: Malatya şehir kültürünün belirleyici kılınması ve geliştirilmesi, yerel fikri
hayatını canlı tutulması, modern şehir yaşamının kültür dokusunu yansıtacak esaslara
uygun olarak inşasının sağlanmasıdır.
Malatya Kültürünün araştırılması
Malatya şehir kültürünün belirleyici kılınması ve geliştirilmesi
Malatya’da fikri mümbitliğin geliştirilmesi ve önünün açılması
Kültürel ve sanatsal etkinliklerin desteklenmesi, planlanması ve örgütlenmesi
Katılımcılığın artırılması ve kentlilik ortak bilincinin geliştirilmesi
Malatya komşu ve mahalle kültürünün bilgi toplumu kalıbına dökülerek sürdürülmesi.
Malatya bağ evi, şehir evi ve apartman tipleri ile ilgili mimari tip, model ve kimlikler
geliştirilmesi.
Otantik Malatya bağ bahçe yaşamının modern bir tarz ile yorumlanması.
Gardaşlık kültürünün ıslah edilerek bilgi toplumu kalıbına dökülmesi.
Mesire yerlerinin geleneksel yerel kültürünün yaşatıldığı mekânlar olarak düzenlenmesi.
Kurulacak turizm alanlarının Malatya Şehir mimarisini ve kültür dokusunu yansıtacak
esaslara uygun olarak inşa edilmesi.
Malatya’nın yerel fikri hayatını canlı tutmak için ‚ fikir kulüpleri‛ ‚kıraathaneler‛ ve ‚ekol
cafe‛ leri teşvik etmek, yaygınlaştırmak.
Mütehammil, çeşitliğe açık, sorgulanmayı ve tartışmayı bilen bir toplum özelliğini
pekiştirmek.
Arguvan Türkülerini, İnönü Üniversitesi konservatuar araştırmaları ile zenginleştirilmeli.
(Arguvan’da kurulabilir.)
Akçadağ fıkraları, deyişleri vb. özel araştırma ve uygulama çıkarmak.
Malatya zihniyet tarihini (fikri hayat) araştırmak ve yayınlamak
Annales Malatya Şehir tarihinin yazdırılması.
Malatya şehri rehberinin her yıl düzenli olarak yayınlanması
Sahici fikir ve hizmet üretenlerin, ehliyet ve liyakat sahiplerinin idareci, temsilci, yönetici
olmaları için desteklenmelerini sağlayacak kültürel bir altyapı geliştirilmesi
316
3.1.5.13 İLETİŞİM HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Malatya ve bölgesi ile ilgili uygulamaya esas olacak projelerin
sahiplenilmesini sağlamaktır.
Malatya ve bölgesi ile ilgili uygulamaya esas olacak projelerin sahiplenilmesini sağlayacak
bir hedef kitlenin belirlenmesi ve bu hedef kitleye yönelik iletişim çalışmalarının
yoğunlaştırılması,
Araştırma Planlama raporunun en çok etki uyandıracak biçimde sunumunu sağlanması,
Planlamada rol alacak kurumlarda ikna edici bir tesir uyandırmak, rol üstlenmeye taraf
kılacak bir etki yaratılması,
Muhtemel direnç odaklarının oluşmasını engellemek ve rakip duygulara sahip olanlar ve
hasımların iddialarını zayıflatmak.
STK’ ların toplumsal rollerini iyi oynamaları konusunda motive edilmeleri,
Malatya’da Radyo, TV, Gazete ve yayınların güçlendirilmesi, içeriklendirilmesi, konsept
kazandırma ve vizyon kazandırılması, kamu yararının yerel bölgesel yararı da gözetecek
biçimde iletişimciler açısından tarifi,
Yapılacak işlerin önemi, oluşturacağı kamu yararı, üreteceği sonuçlar açısından iş adamları,
genç girişimciler, öğrenciler, STK’lar, akademik kurumlar ve idari erkanda heyecan ve iş
birliği arzusu uyandırılması,
İletişim uygulamaları ve tanıtım ofisi olarak görev yapacak AKGİTAB’ın oluşturulması,
3.1.5.14 KENTSEL DÖNÜŞÜM HEDEFLERİ
TEMEL HEDEF: Büyüyen sorunların önünden giden kent gelişiminin sağlanması, yeni alt
merkezler oluşturulması, mevcut alt merkezlerin geliştirilmesi ve şehir merkezinin
dönüştürülmesidir.
Büyüyen sorunların önünden giden kent gelişiminin sağlanması,
Kent-mahalle-ev-insan ve kültüre uzanan, kentsel planlama-mahalle düzeni- ev içi yaşam
zinciri kuracak mimari tarz ve şehir organizasyonu oluşturmak,
Baraj kıyılarının kampanyalar ve okulların her birine bölgeler tahsis etmek yoluyla
ağaçlandırılması,
Malatya Kömürhan’dan başlayarak, Akçadağ’a uzanan yaklaşık 90 km’lik hat boyunca dizili
sıra alt merkezlerden oluşması. Bunlar sırasıyla: Kale-Kömürhan Alt Merkezi, Üniversite
Çiftlik Alt Merkezi, Akçadağ Alt Merkezi ve Eski Malatya Alt Merkezi ile Gemici Karşıyaka
Alt Merkezidir
317
2023 Yılı Malatya Kentsel Dönüşüm Hedefleri:
1.100.000 nüfus (800.000 Şehir%75 + 300.000 köy %25 )
4 yeni alt merkez oluşumu esas alınarak belirlenmiştir.
Alt merkezler ise aşağıdaki gibi öngörülmektedir.
Şehir Merkezi (Çöşnük-Karakavak)
Üniversite-Çiftlik Alt Merkezi
Kale- Kömürhan Alt Merkezi
Battalgazi Alt Merkezi
Karşıyaka-Gemici Alt Merkezi
Akçadağ Alt Merkezi
3.1.5.14.1 ŞEHİR MERKEZİ
Yönetim, Finans ve Alışveriş Merkezi
300 bin kişilik 1. şehir yerleşim alanı
Şehir merkezindeki sıkışıklığın yeni alt merkezlerin cazibe merkezi haline getirilmesi yoluyla
azaltılması (desantralizasyon),
Şehir merkezi haline gelen Çöşnük-Karakavak hattının Malatya’nın otantik şehir mimarisi ve
düzenli yapılaşma ihtiyaçları göz önüne alınarak yapılandırılması (kent dönüşümü),
Yeni şehir yerleşimlerinin TOKİ konutları örneğindeki gibi Beydağlarına doğru kaydırılması,
Kuzey çevre yolu’nun tarım arazilerinin bozulmasını hızlandırmayacak bir güzergâh
belirlenerek mutlaka açılması, güney çevre yolunun tamamlanması,
İlk etapta Üniversite-Şoför Okulu hattında çalışacak raylı sitem kurulması, sonrasında yeni
alt merkezlerden geçecek biçimde aşama aşama Akçadağ’dan Kale’ye kadar uzatılması, şehir
merkezinden baraj gölü rekreasyon alanlarına ulaşımı sağlayacak banliyö seferlerinin
mevcut demiryolu hattı üzerinden başlatılması,
Bağ ve bahçe yaşamının yeni yaşam tarzı ihtiyaçları penceresinden yorumlanarak
canlandırılmasının sağlanması,
Komşuluğu kolaylaştıran ve teşvik eden mimari model ile mahalle tasarımları yaparak
mahalle yaşamını ve komşuluğu canlandıracak mimari kurguyu oluşturmak,
Bakırcılar
çarşısının
otantik
üretim,
sergi
ve
alışveriş
merkezi
olarak
düzenlenmesi(bakırcılar, halı ve kilimciler, yollukçular, kayısıcılar, ), zaman içinde Akpınar318
Milli Egemenlik caddesi ve Halep caddesi-çevre yolu arası bölgenin tümden bu amaca
uygun dönüştürülmesi
Subaşı mesire yerlerinin turizm kompleksi oluşturma amaçları ile uyumlu olarak ıslahı,
kapasitelerinin artırılması ve imarı, otantik Malatya kültürünün yaşatıldığı mekânlar olarak
düzenlenmesi ve buralara uygun kültürel etkinliklerin örgütlenmesi,
Yeni ihtiyaçlara uygun bir şehir stadının yeniden inşa edilmesi,
3.1.5.14.2 ÜNİVERSİTE – ÇİFTLİK ALT MERKEZİ
Teknopark Vadisi
250-300 bin kişilik 2. şehir yerleşim alanı
İnönü Üniversitesi merkez alınarak araştırma, planlama ve kongre merkezi oluşturulması
TÖ tıp merkezinin ana araştırma uygulama merkezi olmasının sağlanması.
TÖT’ün çok özel araştırma ve sağlık uygulamaları merkezi haline getirilmesi.
Bu bölgede TÖT’ü tamamlayan hastane, teşhis ve tanı merkezleri, laboratuar ve klinikler
kurulması
Üniversiteler arası araştırma merkezi ve moleküler biyolojik araştırmalar ve uygulamaların
yapıldığı gelişmiş laboratuarların bu bölgede kurulması,
Yeni hastanelerin buralara kurulmasını sağlanması (Ankaradaki gibi; Gazi, Hacettepe,
Ankara üniversitesi, Dışkapı hastanesi benzeri)
Üniversite arkası – Pütürge yolu yönünde ve Bulgurlu – baraj gölü yönünde yaşam alanları,
yerleşim birimleri oluşturulması.
Çiftlik merkezine yeni bir alt yerleşim merkezi oluşturulması.
Pötürge yoluna doğru, İspendere’ye doğru ve Bulgurlu bölgesi boyunca iş ve yerleşimler
oluşturulması.
Civar su kaynaklarının bu bölgeye dengeli dağıtılıp, fazlasının Bulgurlu baraj gölü bölgesine
verilmek üzere tepelerde oluşturulacak su depolarına aktarılması.
Bulgurlu baraj gölü bölgesinin ağaçlandırma kampanyaları ile ağaçlandırılması sağlanmalı.
Bulgurlu baraj gölü gelişim planı mutlak nitelikli ve hızlı uygulamaya dönük oluşturulmalı.
Bulgurlu baraj bölgesi en önemli 2. şehirsel yerleşim alanı olarak uygulanmaya açılmalı.
Yaşam alanları ve tamamlayıcı alışveriş alanları oluşturulmalı. İsrail tarzı kent oluşumu
uygulamaları örnek alınabilir. 200-350 bin kişilik yerleşim planlanabilir.
319
Eski Malatya ve Karşıyaka alt alanları ile bütün olarak bölge planlamalı.
Bir miktar otel yapılmalı.
Tıp Elektroniği sanayi ilk etapta burada geliştirilmeli.
3.1.5.14.3 KALE - KÖMÜRHAN ALT MERKEZİ
Göl ve Sağlık Turizmi Merkezi
En fazla 150.000 kişilik 3. şehir yerleşim alanı
Elazığ katılımına açık bir bölgedir.
Sanatoryum, yaşlılar bakım merkezleri, rehabilitasyon merkezleri, doğa ve sağlık turizmine
dayalı tesisler ve destekleyici otel uygulamaları geliştirilmeli.
Baraj bölgesi sportif ve turistlik bölge olarak organize edilmeli.
Bölge 150.000 kişinin yaşayacağı bir alt bölge olarak tasarlanmalı.
Sivil Havaalanı bu bölgeye yapılmalı.
Pütürge ve Kale’li iş adamları buralara yatırım için yönlendirilmeli.
(ciddi sermaye birikimi mevcut)
Bahçe içi ev, bağ evi, konak düzeni yerleşim tipi geliştirilmeli. Bahçe içi yaşam devam
ettirilecek biçimde (Maşukiye gibi)
tepelere de kullanılarak yerleşim ve tesisler
örgütlenmeli.
Dere boyu balık ve et lokantaları tesisleri teşvik edilmeli.
Baraj da kontrollü balıkçıllık özendirilebilir. Karşı yakasına özellikle teknelerle geçilerek
balık restoranlarında yemek yenebilir.
Villa ve konak tipi yerleşim bölgeleri belirlenmeli ve altyapısı ve planlamaları oluşturulmalı.
Apart otel, otel, lokanta, gezi vb. alanları belirlemeli. (Mümkün olduğunca dağlara yakın ve
baraj manzaralı)
Dağlar dere boylarından başlanarak ağaçlandırılmalı zamanla genişletilmeli.
Su sporları alanları oluşturulmalı, doğa sporları alanları oluşturulmalı.
Haradan sağlanacak altyapı ile at yarış alanları ve atlı gezinti parkurları oluşturulmalı.
İspendere içmeleri üniversite alt bölgesinin de Kömürhan kale alt bölgesinin de tam orta şifa
merkezi olarak düşünülmeli, günü birlik kaplıca turları düzenlenmeli
320
Karakaya barajı bölgesine tekne turları düzenlenmeli
Öğrenciler için kamp alanları dizayn edilmeli.
Göl ve sağlık turizmi bölgenin ana gelişim teması olmalı.
3.1.5.14.4 BATTALGAZİ ALT MERKEZİ
Bilişim ve Hizmetler Vadisi
Toplam 100.000 kişilik 4. Şehir yerleşim alanı
Baraj kıyısı sayfiye, lokanta, eğlence ve turizm bölgesinin işletme merkezi olarak
düşünülmeli.
Kültür-sanat sergi ve kongre merkezleri, turistlik hizmet ve turizm ofis alanları, bilişim, ofis
arkası hizmetler, VİP ofis alanları, bu bölgeye kaydırılmalı.
Aslantepe, Eski Malatya tarihi bölgesinin turistlik tur ve hizmetleri buradan yönetilmeli.
Aşırı yerleşime engel olunmalı. Tarihi turistlik dokunun korunması ve yeniden imarı bu
bölgede birinci öncelik olmalı
Tarihi bölge dışında Vip ofis alanları doğuya Bulgurlu baraj gölü hattına doğru geliştirilmeli.
Turizm alanları bu bölgeye kaydırılmalı, Fuar, kongre, sergi, reklâm tanıtım vb. firmalarının
da bu bölgeye kayması teşvik edilmeli.
Sur içinin tarihi yerleşim maketi yapılmalı.
Aslantepe ile Eski Malatya’ya tarihi yerleşimi bir bütün olarak düşünülmeli ve turistlik
etkinliklere açılmalı.
Tarım ürünleri fuarları, turistlik Malatya el sanatları ve kültür fuarları vb. yılda bir kez
burada düzenlenmeli.
Baraj gölü kenarında su ürünleri yetiştiriciliği özendirilmeli.
Ziraat okulu merkezli tarımsal ürünleri araştırma geliştirme, destekleme merkezleri organize
edilmeli. Kaysı Ar-ge ve tarımsal ürün Ar-ge merkezleri burada oluşturulmalı.
Baraj gölü kenarında yüzme havuzları, su sporları merkezleri vb. olmalı, spor ve gezirekreasyon alanları oluşturulmalı
3.1.5.14.5 KARŞIYAKA - GEMİCİ ALT MERKEZİ
Doğa – Sağlık ve Tarım Vadisi
Enfazla 10.000 kişilik 5. şehir yerleşim alanı
321
Elazığ katılımına açık bir bölgedir.
Kamp alanları, doğa sporları alanları, yaşam alanları, rehabilitasyon hizmetleri, su sporları,
dağ sporları, tracking, balon, yamaç paraşütü vb. bu bölgede yapılmalı.
Battalgazi alt bölgesinin tamamlayacak barajın karşı yakasındaki bir bölüm gibi
düşünülmeli.
Abdulvahap tepesinden yamaç paraşütü, balon turları ile kıyıda su yarışları yapılacak
alanlar oluşturulmalı.
Dağlara doğru dere vadileri boyunca köylere doğru tracking yapılabilir. Su ürünleri üretim
merkezleri ve su ürünleri lokantaları açılabilir.
Köprülerden uzanan bir bağlantı yolu yapılmalıdır. Gemi seferleri ile de ulaşım
tamamlanabilir.
Balık çiftlikleri, baraj gezi alanları vb. oluşturulmalıdır.
Dağlık ve çıplak bölgeler dere boylarında genişletmek suretiyle ağaçlandırılmalıdır.
Çok güzel kamp alanları bulunabilir.
Bu hedeflere ulaşmak için ne tür ekonomik ve sosyal faaliyetler gerekir sorusunun
cevaplanması gerekir.
3.1.6
YAPILMASI GEREKEN EK ÇALIŞMALAR
Malatya Altın Kayısı Girişimi Organizasyonu (AKG Organizasyonu)
Bölgesel Orta Merkez Gelişim Mastır Planı (BOM Planı)
Elazığ, Malatya, Adıyaman Bölgesel Orta Merkez İşbirliği Organizasyonu (EMABOM
İşbirliği Organizasyonu)
EMABOM Ortak Gelişim Planı
3.1.7
ROL GÖREV TASARIMI
Yapılması
gereken
bunca
şeyi
kimler
yapmalıdır?
Neler
yapmalıdır?
sorusunu
cevaplamadan amacımıza ulaşmamız mümkün değildir. Bu soruların cevapları bize gelişme
planı uygulamalarında hangi kuruma ne rol düştüğünü ayrıntılı bir şekilde gösterecektir.
Gelişim uygulamaları, daha önce de dile getirdiğimiz gibi sosyal tarafların iradelerini
arkasına alarak kamunun ve sivil yapıların işbirliği ve gönüllü katılım ile başarıya ulaşabilir.
Sürdürülebilir gelişiminin iki temel dinamiği vardır;
Kamunun düzenleyiciliği
322
Piyasa güçlerinin katılımı
Rol görev tanımlarını biz hem kamu için hem de piyasa güçlerini harekete geçirme yeteneği
olan kurumlar için ayrı ayrı yapmak zorundayız. Burada kamunun düzenleyici rolü ve
piyasa güçlerin katılımının sağlanmasının yanına yerel heyecan oluşturulması ve
gönüldaşlık ruhuyla katılımcılığın sağlanmasını yerleştirmek gerekecektir. Gelişim planı
uygulamalarının başarısı için sosyal inancı oluşturacak ve yayacak kurumlar ile gönüldaşlık
ruhunu harekete geçirip sürdürecek yapıları da rol görev tasarımına dâhil etmek
gerekecektir.
Ancak rol dağılımını istekli olmayan kurum ve kuruluşları da içerecek biçimde yapmamak
gerekir. Yeterince istekli olmayan kurumları da rol plana dahil etmek uygulamada zafiyet ve
boşluklar oluşturacaktır. Bu sebeple BOM gelişim planını uygulamaya istekli Bölgesel Orta
Merkez olma amacına inanan, kurum kuruluşları içeren rol görev tasarımı yapmakta yarar
vardır. Kaçınılmaz olarak plan uygulamalarında yer olması zorunlu olan kurumlar merkeze
alınarak görev tarifleri yapılmalıdır. Gerekli olmadığı sürece rol alacak kurum sayısı
artırılmamalıdır.
Bir de yeni bazı birimler oluşturarak bu birimler için görev tariflerini de yapmak
gerekecektir. Bu birimler üzerinden başka kurumların katılım ve rol üstlenmeleri de
mümkün olabilir. AKGİTAB, MAGEP gibi<
Hedefler, yapılması gerekenler, nerede yapılacak ve kimler yapacak tablolarında BOM
Gelişim Planının uygulanmasında aktif rol alacak kurumları aşağıdaki sistematik ile
belirlemiştik.
HEDEFLER
1<<<<
2<<<<
..<<<..
..<<<..
AKTİF ROL
ALMASI
GEREKEN
KURUMLAR
YAPILMASI
GEREKENLER
1<<<<
2<<<<
..<<<..
..<<<..
1<<<<
2<<<<
..<<<..
..<<<..
Yukarıda belirttiğimiz yöntemle ancak aktif rol alması gereken kurumları belirlemiş olduk.
Yapılacak birçok işte bir ya da birkaç kurumun görev alması gerektiğinden, rol görev
tasarımını kurumların faaliyet alanlarına giren hedefler ve başka hangi kurumlarla işbirliği
yapması gerektiği üzerinden hareket ederek belirlemekte yarar vardır. Bunun için de
aşağıdaki sistematiği uygulamamız yeterli olacaktır. Örneğin rol görev tasarımı yapacağımız
kurum MTSO olsun. Bu durumda aşağıdaki tabloları oluşturarak MTSO üzerine düşen rol
ve görevleri belirlemiş oluruz. Bu sistematiği Altın Kayısı Girişimine hayat verecek olan
323
Altın halka dediğimiz 6 temel kurum ve yapı için yapmakla rol görev tasarımımızı
tamamlamış oluruz. İlgili diğer kurumlar için de bu tabloları hazırlayarak rol görevler
belirlenebilir.
HANGİ HEDEFLER
KURUM
MTSO
FAALİYET
ALANI NEDİR?
<<<<<<<<
<<<<<<<<
<<<<<<<<
<<<<<<<<
İÇİN ROL VE
GÖREV ALACAK?
1<<<<
2<<<<
..<<<..
..<<<..
BAŞKA HANGİ
KURUMLARLA
İŞBİRLİĞİ
YAPACAK?
1<<<<
2<<<<
..<<<..
..<<<..
Şunu özelikle belirtmek gerekir ki Bölgesel Orta Merkez Gelişim Planı Uygulaması’nın
STK’lar ile kamu kuruluşları arasında sağlıklı bir işbirliği gerçekleştirmeden başarıya
ulaşması mümkün değildir. Sosyal inanç, gönüldaşlık, piyasa güçlerinin katılımı ve
kamunun düzenleyiciliğini bir araya getirecek işleyen bir organizasyon yapısı örgütlemek
şart gözükmektedir. Pek bir örneğini bilmesek de, birçok kurumun hele de sivil yapılar ile
kamunun ortak yükümlülük içine girmesine dayalı bir yapıyı oluşturmak da, çalıştırmak da
hele hele yıllar yılı (en az 15 yıl) sürdürmekte kolay değildir. Ancak ortak inanç ve arzululuk
temelinde, işleyen bir yapı oluşturulur ve sürekli yenilenirse mümkün olmayan hiçbir şey
yoktur. İşbirliği arzusu ve samimiyet temelleri üzerine kurulmuş bir ortak girişim
organizasyonu ile Malatya için, Türkiye ve Dünyanın gelişimine uygun stratejik bir
planlama, hayali gerçek kılabilir. Bu iyimserlik ve inançla biz de kamu ile STK’ların
işbirliğine dayalı ortak bir girişim organizasyonun oluşturulması durumunda bu çalışmanın
konusu olan yerel vizyonun gerçekleşmesini mümkün görmekteyiz.
324
3.2 ORGANİZASYON ŞEMASI ÖNERİSİ-“ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ”
3.2.1
GİRİŞ
Giriş kısmı için Simurg adlı özlü hikayenin anlatımı uygun görülmüştür.
SİMURG
Rivayet olunur ki, kuşların hükümdarı olan simurg anka, bilgi ağacı'nın dallarında yaşar ve her şeyi
bilirmiş... Kuşlar Simurg’a inanır ve onun kendilerini kurtaracağını düşünürmüş. Kuşlar dünyasında
her şey ters gittikçe onlar da simurg'u bekler dururlarmış. Ne var ki, simurg ortada görünmedikçe
varlığından şüphe duyar olmuşlar ve sonunda umudu kesmişler.
Derken bir gün uzak bir ülkede bir kuş sürüsü Simurg’un kanadından bir tüy bulmuş. Kuşlar
ülkesinde işler tümden sarpa sarıp huzur kalmayınca, tüm kuşlar toplanmışlar ve hep birlikte
Simurg'un huzuruna gidip yardım istemeye karar vermişler.
Ancak Simurg’un yuvası, etekleri bulutların üzerinde olan Kafdağı’nın tepesindeymiş. Oraya varmak
için yedi dipsiz vadiyi aşmak gerekirmiş. Kuşlar, hep birlikte göğe doğru uçmaya başlamışlar.
Yorulanlar ve düşenler olmuş. Karamsarlık çökmüş kuşlara.
Önce bülbül geri dönmüş, güle olan aşkını hatırlayıp; papağan o güzelim tüylerini bahane etmiş(oysa
tüyleri yüzünden kafese kapatılırmış) kartal, yükseklerdeki krallığını bırakamamış; baykuş
yıkıntılarını özlemiş, balıkçıl kuşu bataklığını.
Yedi vadi üzerinden uçtukça sayıları gittikçe azalmış.Ve nihayet beş vadiden geçtikten sonra gelen
altıncı vadi "şaşkınlık" ve sonuncusu yedinci vadi "yok oluş" ta neredeyse bütün kuşlar umutlarını
yitirmiş...
Kafdağı’na vardıklarında geriye sadece otuz kuş kalmış. Simurg'un yuvasını bulunca öğrenmişler ki;
"simurg anka - otuz kuş" demekmiş.
Onların hepsi Simurg’muş. Her biri de Simurg’muş.
Ancak kurtarıcı beklemekten vazgeçerek, şaşkınlık ve ümitsizlik durumunda bile uçmayı sürdürerek,
tüneklerimizden ve kafeslerimizde tükenerek yaşamaktan kurtulabiliriz.
325
3.2.2
MALATYA’DA YEREL KALKINMA İÇİN NE YAPMALI?
İlimiz ve bölgemizin daha iyi yaşam koşullarına ulaşması hemen her alanda başarılı bir
gelişmenin sağlanması ile mümkün olabilir. Sanayi, ticaret, turizm, eğitim, sağlık, barınma
ve kent yaşamının hemen her alanında daha iyi standartlara ulaşmamız için yapmamız
gereken nedir? Bu sorunun cevabı; ‚planlı bir gelişmenin sağlanması‛ olacaktır.
Oysa gelişmenin planlanarak sağlanabilmesi için bazı asgari şartların gerçekleştirilmesi
gerektiğini hepimiz bilmekteyiz. Bunlardan ilki, araştırma ve planlama çalışmalarının
yapılarak gelişme arzusunu sağlayacak iyi bir ‚uygulama planı‛ geliştirilmesi olacaktır.
Bunu gerçekleştirmek için çok değerli sonuçlara ulaşacağımız verilere ve ülkemizde
araştırma planlama çalışmalarını yaptıracağımız yeterince yetişmiş insana sahip olduğumuz
bir gerçektir. Sonuçta araştırma ve uygulama planı hazırlama işini seçkin bir akdemiysen
gruba, ya da planlamacı bir teknik heyete yaptırmak mümkündür. Peki, bir uygulama
planımızın olması gelişme arzumuzu gerçekleştirmeye yetecek midir? Tabii ki yetmez.
Hemen söylenebilir ki iki kapak arasına sıkıştırarak koltuğumuzun altına alacağımız
mükemmel bir plan başarıyla uygulanmadığı sürece kültürümüzü geliştirmek haricinde
hiçbir fayda üretmeyecektir. Ciddi emek, zaman ve paralar harcanarak elde edilmiş olsa
dahi, bu, durumu değiştirmeye yetmez. Yani araştırma planlama çalışmalarının sonucunda
elde ettiğimiz birikimi uygulamadıkça, yaptığımız işi değer üretecek aşamaya taşımamış
oluruz. Demek istediğimiz şudur: araştırıyorsak, planlıyorsak uygulamalıyız da. Peki, bunu
kim ya da kimler yapacak?
Zaten Kalkınma planları, DPT raporları, DAP, MTSO raporları, valilik raporları, yerel
yönetim raporları ve kurumsal raporlar, iş örgütlerinin raporları hemen hepsi gerçekleri ayrı
ayrı yansıtan yer yer tekrar eden tablolar sunuyorlar. Fakat yapılması gerekenleri kim
yapacak, nasıl yapılacak? Sonuç almak istiyorsak bu çok önemli sorunun cevabı mutlaka
verilmelidir. Yeri gelmişken şunu hemen belirtmekte yarar vardır: Yukarıda tespit ettiğimiz
şeylerden yola çıkarak şehrimizin gelişmesini sağlayacak yapının MİAD olduğunu söylemek
istemiyoruz. Sayılanları gerçekleştirmeyi sağlayacak şu an hemen hiçbir organizasyonun
bulunmadığını belirtmekte yarar görmekteyiz.
3.2.2.1 BİZE DÜŞEN NEDİR?
İlimizin sahip çıkılması gereken meselelerine her geçen gün bir yenisi eklenirken, biz de
dernek olarak iş dünyasının perspektifinden meseleleri ele almak, çözümü için çaba gösteren
kanallardan biri olmak istiyoruz. Bunun için daha ilk girişimimizde şu sonuca ulaştık: ilimiz
sanayi ve ticareti için ne önerilecekse komple bir kentsel dönüşüm planının parçası olmadan
başarılı olamaz. Dahası sosyal tarafların iradesi oluşmadan, kamunun düzenleyici ve
denetleyici rolü işin içine katılmadan sorunların çözümünü dile getirmek havanda su
dövmek olacaktır.
326
Tüm bunları göz ardı ederek şimdiye kadar hep yapıldığı gibi, sadece meseleleri sıralamak,
bunlar çözülmelidir demek, çözüm için işi boşluğa havale etmek de bizim için tercih edilecek
bir tutum olabilirdi. Ancak ilgili olduğumuz hangi sorunun ucundan tutsak hep meselelere
komple çözüm düşünmek gerektiği gerçeği ile karşı karşıya geldik. Yani, sanayi ve ticaretin
geliştirilmesi için; insanı geliştirmek, şehrin her türlü altyapısını geliştirmek, bunun için
komple bir kentsel dönüşümü gerçekleştirmek, tüm bunları doğru yapmak için de dünyanın
gidişatını bilmek, ülkemizin gelecek tercihlerinden haberdar olmak bunlara uygun çözümler
geliştirmek gerekmekteydi. Yoksa emek ve zaman harcayacağımız her şey, hızla değişen
şartların eriteceği günübirlik cılız nafile çabalar olarak kalabilir, çabalarımız arzu ettiğimiz
sonuçları üretmeyebilirdi.
Meselelerin sahiden çözümü için gerekli çabanın büyüklüğü karşısında ilk etapta eziklik
duyduğumuzu da belirtmek isteriz. Ancak hem kendi kurumumuzun çapına uygun gerçekçi
bir duruş benimser, hem de ilgili tüm taraflarda heyecan uyandırabilirsek bu yolla herkesi
kendi üzerine düşeni hakkıyla yerine getirmeye ikna edebilirsek başarılmayacak hiçbir şey
olmadığının da bilincindeyiz. Bunun için toparlayıcı bir ön hazırlık yapmak, çözüm üretecek
ve rol alacak her kuruma neler yapılabileceğine dair bir ön teklif yapmak ihtiyacı hissettik.
Öncelikle Malatya’yı çok uzak olmayan bir vadede gelişmiş bir yer haline getirmek,
bölgesinin gelişmiş bir merkezi yapmak için yerel bölgesel bir vizyon geliştirmeye
ihtiyacımız var. Ülkemizin komşularıyla sınırı bulunmadığı için orta merkez olarak
isimlendirilebilecek bir şehir olan Malatya’nın planlı gelişmesini tarif etmek üzere;
‚Malatya’yı gelişmiş bir orta merkez yapmak‛ deyimi, aynı zamanda gelişim vizyonumuzun
somut hedefini de tarif etmek için kullanılacaktır.
Can acıtıcı da olsa sorunlarımız serinkanlılıkla tartışılmalıdır. İyi şeyler ortaya çıkarmak için
gerekirse
hararetli
tartışmalar
da
yapılmalıdır.
Gündem ne
yapmak
gerektiğine
kilitlenmelidir. Bu anlamda ilk elde yapmamız gereken şu hususlara göz önüne almak
gerekmektedir:
Bölge ile ilgili temel göstergeleri elde etmek ve yorumlamak gerekmektedir. Bunun için de
Malatya ve bölgesi ile ilgili veriler oluşturmalı, planlama ve uygulamaya esas olacak
raporlar hazırlanmalıdır.
Gelişmiş ve müreffeh bir toplum olma hedefinin bir parçası olacak, yerel ve bölgesel bir
vizyon geliştirilmelidir.
Gelişmiş Malatya için nelere sahip olmak gerektiğini, hangi hedeflere ulaşmak gerektiğini
belirlemek gerekmektedir.
Yapılması gerekenleri gerçekleştirmeyi sağlayacak planlar geliştirmek gerekmektedir.
327
Bu planların gerçekleştirilmesi için hangi kurum ve kuruluşlara ne tür bir rol düştüğünü
belirlemek gerekmektedir. Gelişim planının netice itibariyle sosyal bir plan olduğu göz
önüne alınarak kamuoyunun sahiplenmesi hedeflenmeli, kamu ve STK’lar birbirini
tamamlayıcı roller üstlenmelidir.
Planlamanın başarıyla gerçekleştirilmesini sağlayacak ve gözetecek koordinatör yarı-sivil
bir kurum tasarlamak gerekmektedir.
Planlamanın
zamanlamasının
ve
uygulamanın
kontrol
aşamalarının
belirlenmesi
gerekmektedir.
3.2.2.2 MALATYA’YI GELİŞMİŞ ORTA MERKEZ YAPMAK İÇİN YEREL KALKINMA VİZYONU
NELERİ İÇERMELİDİR?
Yani geleceğin gelişmiş Malatya’sı nasıl bir Malatya olmalıdır?
Gelişmiş bir Malatya’ya götürecek gerçekleştirilmesi gereken hedefleri sıralamak aynı
zamanda Malatya’yı gelişmiş bir orta merkez yapmak için gereken yerel kalkınma
vizyonunun neleri içermesi gerektiğini gösterecektir. Bu anlamda;
Malatya’nın 3. Gelişmişlik düzeyinden 1. Gelişmişlik düzeyine çıkarılması
Ana sınaî üretim alanları olan tekstil ve gıda sektöründe verimliliğin artırılması; yeni
alternatif yatırım alanlarının belirlenmesi,
İlimiz ticaretinin bölgesine ve yakın komşu ülkelere yönelik olarak artırılması,
Kayısının ulusal pazarlarda tüketiminin artırılması ve uluslar arası pazarlarda pazarlama
sorunlarının ortadan kaldırılması;
İnsan kaynaklarının her açıdan geliştirilmesi ve eğitilmesi;
İstihdam artırıcı ve katma değer üretme yeteneği yüksek sağlık, turizm, bilişim ve eğitim
sektörlerine dayalı hizmetler sektörünün ilimiz ve çevresinde daha da geliştirilmesi; özellikle
sağlık sektörü ve turizminde ilimizin bölgesinin ve orta doğunun merkezi haline getirilmesi
İnönü üniversitesinin bir ar-ge ve teknoloji yönlendirme üssü olarak organize edilmesi ve bu
temel amaca kilitlenmesi ve Turgut Özal Tıp Merkezinin sağlık uluslar arası kompleksinin
dinamo kurumu haline getirilmesi,
İdari örgütlenme ile ekonomik örgütlenmenin korelâsyonunun sağlanması,
STK’ların toplumsal rollerini iyi oynamaları ve Sosyo-ekonomik kalkınmanın da temel
unsuru haline gelmeleri,
Yerel bölgesel orta merkez vizyonumuzu oluşturacaktır.
328
3.2.2.3 VİZYONEL KALKINMA İÇİN YEREL SİVİL AKTÖR İHTİYACI
Malatya’nın gelişmeye ihtiyacı olduğu bunun için kapsamlı bir planlamaya ihtiyaç
duyulduğu, gerçekleşmesinin ise gelişmede rol alacak bütün kurumların koordineli
çalışmaları ile mümkün olacağında hemen herkes hem fikir olacaktır.
Yerel planlama ve uygulama davranışları geliştirilmesi konusunda şu temel eksik yakıcı bir
şekilde kendini hissettirmektedir. Kurumlar arası kopukluk ve koordinasyonsuzluğu
giderecek, bölgesel heyecan ve sivil katılımı sağlayacak, yerel, sürükleyici bir aktör yapı<
Böyle bir aktör yapı sayesinde kamu tarafından son yıllarda daha da yoğunlukla arzu edilen
katılımcılığı, ortak kalkınma hedefleri etrafında gerçekleştirmek mümkün olabilir.
Şu açıktır; basit de olsa bir gelişim planımız olmalıdır. Sürekli üzerinde kafa yorulmalı,
zenginleştirilmeli, revize edilmelidir. Uygulama için rol görevler tespit edilmeli, bu konuda
yerel bir heyecan oluşturulmalı, STK’lar ve kamu, elbirliği ile çalışmalıdır. Ekonomik ve
sosyal gelişim planları oluşturulmalı ve zaman geçirilmeksizin uygulamaya sokulmalıdır.
Malatya için arzu edilen ekonomik sosyal dönüşümü karşılayacak, dengeli gelişimi
sağlayacak kapsamlı bir kentsel dönüşüm planlaması da yapılmalıdır. Bu olmazsa yapılacak
hiçbir şeyde başarılı olmak mümkün değildir. Planlama kapsamlı olmalı, ilgili kurumların
katılımı ile olgulaştırılmalı ve uygulama safhası iyi planlanmalıdır. Ama sonuçta
yürütülecek çalışmalar iyi tasarlanmış bir organizasyon ile kalıcı ve sürekli kılınmalıdır.
3.2.2.4 YEREL KALKINMAYI ÖRGÜTLEMEK İÇİN NASIL BİR ORGANİZASYONA İHTİYAÇ
VARDIR?
Yukarıda sayılanlardan yola çıkarak; oluşturulacak plana uygun olarak bünyesinde
araştırma, danışmanlık hizmetleri yapan, yatırım ve verimlilik artışı projeleri için fon bulan,
her türlü eğitim ve rehberlik çalışmalarını organize eden ve bunlara kaynak bulan, kamu ile
sivil yapıların uyumlu çalışmasını gözeten, amaçları ve yapılanları kamuoyuna aktaran,
sürekli yeni fikirler ve taze katılımlar ile yenilenmeyi sağlayacak birimler içeren bir iş birliği
organizasyonu, bir ortak girişim mimarisi tasarlanması gerektiği net bir şekilde
anlaşılacaktır.
Birçok kurum ve kuruluşun, kişinin rol alacağı yerel bir heyecan oluşturacak ve belki bir
model oluşturacak böyle bir kalkınma girişimi organize edilmelidir. Bu girişim bölgenin
bilinen imajına uygun heyecan ve teşvik uyandıracak bir isimlendirme ile ‚Altın Kayısı
Girişimi‛ olarak adlandırılabilir. Hem bölgenin markası olan kayısıya vurgu yapacak, hem
de sonuçta ulaşılacak altın gibi değerli ‚başarma‛ ödülüne gönderme yapacak biçimde
‚Altın Kayısı Girişimi‛ olarak isimlendirilmesi uygun olacaktır. Daha iyi ve benimsenecek
bir isimlendirme yapılmadığı sürece biz tüm anlatımlarımızda Altın Kayısı Girişimi ismini
planlı gelişmeyi sağlayacak ortak çabayı ifade edecek biçimde kullanacağız.
329
3.2.3
ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ
Malatya’nın bölgesel bir orta merkez olarak dengeli gelişmesini sağlayacak, Türkiye’nin
gidişat ve imkânlarına paralel hedefler oluşturulmasını sağlayacak, dünyada gelişen trendler
ışığında geliştirilmiş ‚yerel stratejik plan‛ ın oluşturulması ve uygulanması amacıyla, ilgili
taraflarca yürütülecek tüm çalışmaların ortak adıdır aslında Altın Kayısı Girişimi. Amacı
tarifinde verilmiştir. Somutlaştıracak olursak; Altın Kayısı Girişiminin amacı, Malatya’nın
gelişmiş bir orta merkez haline getirilmesidir.
3.2.3.1 ALTIN KAYISI GİRİŞİM GRUBU
Altın Kayısı Girişimi bir grup kurum ve kuruluşun ortak girişimleri ve öncülükleri ile
kurulabilir ancak. Böyle bir girişimin gerekliliğine inanan, üzerine düşeni gereğince yerine
getirmeye arzulu, ortak kalkınma girişimine güç ve zenginlik katabilecek kurum ve
kuruluşlardan oluşacak bir girişim grubu ile Altın Kayısı Girişimi oluşturulmalıdır. Bu
girişimde yer alması gereken kurumlar arasında ilk elde şunları saymak mümkündür:
ÜNİVERSİTE, BÖLGESEL KALKINMA AJANSI, MALATYA BELEDİYESİ, MALATYA
VALİLİĞİ, MİLETVEKİLLERİ, MTSO, MİAD, KOSGEB, MASTÖB, KAYISI BİRLİK.
3.2.3.2 NASIL BİR ORGANİZASYON YAPISI ?
Altın Kayısı Girişiminin amaçlarını gerçekleştirmek için şu temel işlevleri yerine getirecek bir
yapılanma mimarisine sahip olmalıdır:
Araştırmalar yapan, danışmanlık ve eğitim hizmetleri veren bir birim,
Yeni yatırım alanlarının belirlenmesi ve bu alanlarda geliştirilecek projeler uygulayacak ve
teşvik edecek bir birim,
Araştırma, danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin finansmanı, yatırımların teşvik edilmesi ve
projelerin uygulanması için gerekli kaynakları bulan ve kullandıran bir birim,
Girişimde başarıyı elde etmek için gereken kamu ile sivil ve ekonomik unsurların
koordinasyonunu sağlayacak bir birim,
Girişim lehine yerel kamuoyu oluşturulması, yerel bir heyecan ve katılımcılığın
oluşturulması için yayınlar ve tanıtımlar yapacak bir birim,
Malatyalıların tecrübelerinden ve yaratıcı fikirlerinden yararlanmayı sağlayarak girişimin
sürekli zenginleştirilmesini sağlayacak ortak akıl platformu işlevi görecek bir birim,
Tüm bu sayılan birimleri koordine edecek bir genel Koordinatörlük,
Girişim grubundaki kurumların oluşturacakları ana koordinasyon, karar ve yönetim mercii
olacak bir yönetim birimi,
330
Girişim lehine nüfuz oluşturacak, lobi faaliyetleri yapacak, anlaşmazlıklarda hakemlik rolü
üstlenecek tecrübeli bir akil adamlar grubu
Ve girişimin içinde yer alan tamamlayıcı kurum ve kuruluşlar, Oluşturulmak suretiyle Altın
Kayısı Girişimi kurumsallaşmalıdır.
Yukarıda sıralanan işlevleri yerine getirecek birim ve yapılar; uygulayıcı birimler, bu
birimlerin koordinasyonunu sağlayacak çatı üst yapı ve tüm bu çalışmaları tamamlayıcı
kurumlar, Altın Kayısı Girişiminin temel yapı bileşenlerini oluştururlar.
Bundan hareketle:
Uygulama birimleri olarak: AREKAM Araştırma-Eğitim-Kalite Merkezi, PUM Projeler
Uygulama Merkezi, KADEFON Kaynak Destekleme Ve Fon Oluşturma Birimi, Uygulamada
başarı için dayanışma birimleri olarak: KAMUKOM Kamu Kuruluşları İle Koordinasyon
Merkezi, AKGİTAB Altın Kayısı Girişimi Tanıtım Birimi, MAGEP Malatya Gelişim
Platformu,
Yönetim birimleri olarak: MAGEKOM Malatya Gelişim Koordinasyon Merkezi, Genel
Koordinatörlük ve Akil Adamlar Konseyi,
Ve Tamamlayıcı kurumlar olarak: Üniversite, Bölgesel Kalkınma Ajansı, KOSGEB, Malatya
Valiliği, MTSO, Malatya Belediyesi, MİAD, MASTÖB, Kayısı Birlik, Milletvekilleri olarak ön
görülmektedir.
Yukarıda belirtilen birimlerin işlev ve yapı tasarımlarını ayrı ayrı tartışmaya açmakta yarar
vardır. Bu amaçla oluşturduğumuz işlev ve yapılanma tasarımını tartışılmak ve yeniden
düzenlenmek üzere değerlendirmenize sunuyoruz.
331
99. ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ ORGANİZASYON ŞEMASI
ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ
AKİL 7
MAGEKOM
MAGEP
AREKAM
AKGİTAB
PUM
KADEFON
KAMUKOM
Altın kayısı girişimi kurumsal yapı mimarisi şu birimlerden oluşmaktadır:
AR-GE EĞİTİM VE DANIŞMANLIK BİRİMİ: AREKAM
ARAŞTIRMA-EĞİTİM-KALİTE MERKEZİ
GELECEĞİN PROJELERİ UYGULAMA BİRİMİ: PUM
PROJELER UYGULAMA MERKEZİ
KAYNAK OLUŞTURMA BİRİMİ: KADEFON
KAYNAK DESTEKLEME VE FON OLUŞTURMA BİRİMİ
BAŞARI İÇİN DAYANIŞMA BİRİMİ: KAMUKOM
KAMU KURULUŞLARI İLE KOORDİNASYON MERKEZİ
İLETİŞİM UYGULAMLARI BİRİMİ: AKGİTAB
ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ İLETİŞİM VE TANITIM BİRİMİ
YARATICI İSTİŞARE PLATFORMU: MAGEP
332
MALATYA GELİŞİM PLATFORMU
ALTIN YÖNETİM BİRİMİ: MAGEKOM
MALATYA GELİŞİM KOORDİNASYON MERKEZİ
GENEL KOORDİNATÖRLÜK
ÖNCÜ 7 AKİL ADAM: AKİL 7 KONSEYİ
AKİL ADAMLAR KONSEYİ
TAMAMLAYICI KURUMLAR
3.2.3.3 AR-GE EĞİTİM VE DANIŞMANLIK BİRİMİ
AREKAM-ARAŞTIRMA-EĞİTİM-KALİTE MERKEZİ
Uygulamaya dönük araştırmalar yapan, eğitim ve danışmanlık hizmetleri veren bir
merkezdir. Sanayi Ar-ge Masası, Tarım ve Hayvancılık Ar-ge Masası, Kayısı Ar-ge Masası, İş
Geliştirme Ar-ge Masası, ve Mesleki Planlama ve Eğitim Ar-ge Masalarından müteşekkil bir
yapıdır. Yukarıda sayılan 5 ar-ge masasında görev yapacak 1'er araştırmacı, 1'er eğitimci ve
1'er danışman olmak üzere toplam 15 kişiden teşkil edilir. İletişim mesajı ‚DANIŞ VE
DESTEK AL‛ dır.
Yeni iş ve yatırım alanlarının belirlenmesi, yeni iş ve yatırım girişimleri için danışmanlık ve
rehberlik, insan kaynaklarının geliştirilmesi, mesleki eğitim ve kariyer planlaması, her türlü
verimliliğin ( İK, yönetim, yatırım, işletme, tüm sektörlerde verimliliğin) artırılması, her
türlü verinin toplanarak işlendiği bilgi işlem altyapısı oluşturulması ve işletilmesi gibi
işlevleri yerine getiren ana yapıdır. Bünyesinde akademik araştırma yapılmaz, yapılan
araştırmalar uygulamaya dönük veriler oluşturulması, uygulama geliştirme araştırmaları,
uygulama sorun giderme araştırmaları vb dir. Her türlü akademik araştırma üniversite eliyle
yürütülür. Ar-ge uzmanlarının, görevlilerinin ve gönüllülerin eğitimi ve motivasyonu
sağlanmadan (tamamlanmadan) başarılı olunmaz. Bunların her biri elindeki hazineyi
vermek için can atan satıcılar gibi olmalıdır (ABİGEM ve İŞKUR danışman ve uzmanları
gibi). MAGEKOM tarafından akredite edilen akademisyen, uzman, eğitmen ve danışmanlar
istihdam edilmek suretiyle ya da dışarıdan ücret karşılığı görev alırlar. Bu yapı tahminen
sürekli en az 10 çalışan gerektirmektedir. İhtiyaca göre sayısı artırılabilen esnek bir kadro
yapılanmasına sahip olmasında yarar vardır.
333
AR-GE EĞİTİM VE DANIŞMANLIK BİRİMİ
AREKAM
ARAŞTIRMA-EĞİTİM-KALİTE MERKEZİ
Uygulamaya dönük araştırmalar yapan, eğitim
ve danışmanlık hizmetleri veren; Sanayi, Tarım
ve Hayvancılık, Kayısı, İş Geliştirme, Mesleki
Planlama ve Eğitim Masalarından müteşekkil bir
yapıdır.
5 ar-ge masasında görev yapacak 1'er araştırmacı,
eğitimci ve danışman olmak üzere toplam 15
kişiden müteşekkildir.
DANIŞ VE DESTEK AL
3.2.3.4 GELECEĞİN PROJELERİ UYGULAMA BİRİMİ
PUM-PROJELER UYGULAMA MERKEZİ
Sağlık Kompleksi,
Bilişim Vadisi,
Göller Bölgesi Entegre Turizm Kompleksi
gibi geleceğin projeleri için sürekli ar-ge yapmak, yatırımcıları bilgilendirmek ve
yönlendirmek, gerekli bilgilendirme, tanıtım, danışmanlık ve fon sağlama hizmetlerinin
verilmesini ve yeni proje bölgelerinin yönetilmesini sağlar. Her bir projeden sorumlu toplam
3 proje koordinatöründen oluşur. İletişim mesajı ‚GELECEK İÇİN BU GÜNDEN BAŞLA‛
dır.
334
GELECEĞİN PROJELERİ UYGULAMA BİRİMİ
PUM
PROJELER UYGULAMA MERKEZİ
Sağlık
Kompleksi,
Bilişim
Vadisi,
Göller Böl. Entegre Turizm Kompleksi,
Geleceğin
projeleri
için
sürekli
ar-ge
yapmak, yatırımcıları bilgilendirmek ve
yönlendirmek,
tanıtım,
gerekli
danışmanlık
hizmetlerinin
bilgilendirme,
ve
verilmesi
fon
ve
sağlama
yeni
proje
bölgelerinin yönetilmesini sağlar.
Herbir projeden sorumlu toplam 3 proje
koordinatöründen oluşur.
GELECEK İÇİN BU GÜNDEN BAŞLA
3.2.3.5 KAYNAK OLUŞTURMA BİRİMİ
KADEFON-KAYNAK DESTEKLEME VE FON OLUŞTURMA BİRİMİ
Önem derecesi çok yüksek bir yapıdır. Çünkü her türlü eylemin maddi kaynağını
oluşturacak olan birimdir. Bir bankanın fon bulma ve kullandırma birimlerinin birleştirilmiş
sade bir şekli gibi düşünülebilir. İşinde uzman kişilerden oluşturulmalıdır. 1 Birim Başkanı
eşliğinde 3 bankacıdan oluşturulur. Kalkınma bankası, dünya bankası gibi kreditör
kuruluşlardan
emekli
ve
ticari
bankaların
sanayi
kredileri
bölümünde
tecrübeli
elemanlardan oluşturulur.
Kaynak oluşturma ve dağıtma temel işlevidir. Fon sağlama ve desteklemeye uygun olan
projelere fon kullandırılması konusunda nihai rol oynar. İletişim mesajı ‚ HER UYGULAMA
KAYNAKLA YAŞAR‛DIR.
335
KAYNAK OLUŞTURMA BİRİMİ
KADEFON
KAYNAK
DESTEKLEME
VE
FON
dağıtma
birimi
OLUŞTURMA BİRİMİ
Kaynak
oluşturma
fon
desteklemeye
ve
sağlama
uygun
ve
olan
projelerin
fonlanması konusunda nihai rol oynar
1 Birim Başkanı eşliğinde 3 bankacıdan
oluşturulur.
Kalkınma
bankası,
dünya
bankası ve bankaların sanayi keredileri
bölümünde
tecrübeli
elemanlardan
oluşturulur.
UYGULAMA KAYNAKLA YAŞAR
KADEFON işleyiş sistematiği iki temel fonksiyonu icra edecek biçimde şekillenir; kaynak
oluşturma ve kaynak kullandırma. Altın kayısı girişiminin hem organizasyon yapısının
ihtiyaçlarının finansmanı, ar-ge çalışmaları, eğitimler, danışmanlık hizmetleri ve yayınların
finansmanı için gereken kaynakların bulunması ve yönetilmesi, hem de kredi ya da hibe
olarak kullandırılacak kredi kaynaklarının sağlanması gerekmektedir. Bu kaynaklar arasında
Ucuz faizli yabancı fon ve kredi kaynakları, AB fonları, Dünya Bankası fonları gibi
kaynakların yanı sıra danışmanlık, chek up sonucu işletmelerden ciro artışı üzerinden
alınacak pay, sanayi, ticaret gelirlerinden belirlenecek paylar olabileceği düşünülebilir.
Kaynak kullanımına konu olacak alanlar ise; Ar-ge için geri dönüşsüz kaynak tahsisleri,
eğitim için geri dönüşsüz kaynak tahsisleri, danışmanlık hizmetleri için geri dönüşlü ve geri
dönüşsüz kaynak tahsisleri, mesleki eğitim ve zenginleştirici eğitim kaynak tahsisleri, Altın
Kayısı Girişimi tanıtım fonu, MAGEKOM giderleri, geri dönüşlü
olarak iş kurma kredileri, iş geliştirme kredileri, check-up yeniden yapılanma ve verimlilik
kredileri olarak sıralanabilir. KADEFONUN işleyişi şematik olarak aşağıdaki gibidir.
336
KADEFON İŞLEYİŞ TABLOSU
AB fonları
Ar-ge kaynak tahsisleri
GERİ DÖNÜŞSÜZ
Ucuz faizli dış kaynaklı kredi kaynakları
KAYNAK KULLANDIRMA
GERİ DÖNÜŞLÜ
KAYNAK OLUŞTURMA
Dünya Bankası Fonları
Eğitim için kaynak tasisleri
Danışmanlık Hizmetleri için kaynak tahsisleri
Mesleki eğitime yönelik kaynak tahsileri
GERİ DÖNÜŞLÜ
Sanayii-Ticaret gelirlerinden paylar
Danışmanlık sonucu cirodan alınacak pay
Kullandırılan kreilerden geri dönüşler
MAGEKOM üyesi kuruluşlardan aidatlar
İş kurma kredisi
İş geliştirme kredisi
Check up verimlilik artırm kredileri
GERİ DÖNÜŞSÜZ
Altın Kayısı Girişimi Tanıtım Fonu
MAGEKOM Giderleri
3.2.3.6 BAŞARI İÇİN DAYANIŞMA BİRİMİ
KAMUKOM-KAMU KURULUŞLARI İLE KOORDİNASYON MERKEZİ
Başarı için vazgeçilmez olan Kamu ile STK'lar ve MAGEKOM çalışmaları arasında eş güdüm
ve uyumu sağlama birimidir. Ayrıca MAGEKOM için gerekli verilerin oluşturulması için
gerekli koordinasyonu ve eş güdümü sağlar. 1 vali yardımcısı ve 1 STK kontenjanından
KOMEKOM yöneticisi eş başkanlığında görev yapan 1 Genel Sekreterden oluşur. Genel
sekreter Genel Koordinatöre bağlı olarak çalışır. İletişim mesajı ‚BAŞARI İÇİN OMUZ
OMUZA‛ dır.
MAGEKOM; kalkınma planı ve yıllık programların hazırlanmasına katkıda bulunmak, bölge
ve il bazında planlama çalışmaları yapmak ve veri tabanı oluşturmak, diğer kamu kurum ve
kuruluşlarının bu konularda yapacakları çalışmaların kalkınma planları ve yıllık
programlarla tutarlılığını sağlamak, politikaların uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek
sorunların çözümü amacıyla projeler geliştirmek ve bu konularda yapılacak çalışmaları
koordine etmek, yerel istihdamın ve girişimciliğin geliştirilmesi çerçevesinde küçük ve orta
ölçekli sanayi işletmelerinin, esnaf ve sanatkârların ve kırsal kesimin sorunlarına yönelik
politikalar geliştirmek, kurumsal ve hukuki düzenlemeler ile ilgili görüş vermek,
uygulamayı yönlendirmek; ayrıca Kamu Yatırım Programında yer almayan gelir ve istihdam
artırıcı, mikro ölçekli ekonomik ve sosyal kalkınmaya yönelik projeleri yapmak, yaptırmak,
bölge içindeki faaliyetleri bölge teşkilatı vasıtasıyla yönlendirmek, koordine etmek,
337
denetlemek, her alanda devlet-millet işbirliği, kişisel girişimcilik faaliyetlerini geliştirmek;
bölgesel kalkınma projeleri ile ilgili koordinasyonu sağlamak ve görev alanına giren
konularda görüş vermek ve uluslar arası kuruluşlarla temas ve müzakerelere iştirak etmekle
görevli bir birim olarak tasarlanmıştır. (İlgili yapı ve yararlanılan kaynak: Stratejik araştırma
ve planlama kurumu kurulması hakkında kanun tasarısı taslağı, Bölgesel Gelişme ve
Koordinasyon Başkanlığı, Madde 17 ). Ayrıca Kamu idare organları için ve ilgili STK’lar için
düzenli olarak stratejik planlama kılavuzları, Altın Kayısı Girişimi, MAGEKOM çalışma
yapısı ve bunlarla ilgili yeni düzenlemeler ve iyileştirmelerle ilgili yayınlar ve kılavuzlar
hazırlar, dağıtır, işlerin belli formlar içinde gerçekleştirilmesini gözetir.
KAMUKOM ALTIN KOORDİNASYON ÜÇGENİ
MAGEKOM
KAMU KURULUŞLARI
STK’LAR
Altın Kayısı Girişimi’nin başarıya ulaşmasının en temel belirleyeni kamu kurumları, STK’lar
ve MAGEKOM arasındaki ortak inanç, iş birliği ve koordineli çalışmadır. Koordinasyon ve
eş güdüm başarılamazsa her bir kurum ayrı ayrı inançlı olsa dahi birlikte çalışma zorlukları
ve zaman içinde oluşacak uyumsuzluklar ciddi gerilimler oluşmasına sebep olabilir. Bu
sebeple yerel sivil ve kamu kurumları arasında birlikte çalışma arzusu oluşturulmalı, ortak
hedeflere tam bir inanç ve sadakat geliştirilmeli, KAMUKOM’un işlevleri iyi tarif edilmeli ve
taraflarca benimsenmelidir. Bu birim sürekli olarak MAGEKOM grubundaki kurumlardan
bir şeyler rica edecek bu çalışmalar ile ilgili diğer kurumlara ek işler üretecek bir birim
olacaktır. Bu sebeple eş başkanlı bir yönetim sistemi öngörülmektedir. Kamudan en yüksek
otoriteyi temsilen bir vali yardımcısı ve STK’ların ortak belirleyerek yetkilendirecekleri bir
STK temsilcisinin ortak yönetimi bu birimin çalışması için yeterli görünmektedir. Bu iki eş
başkan en çok eforu kuruluş aşamasında sarf etmesi gerekirken, işleyiş olgunlaşıp, bağlı
kurumlar MAGEKOM’u benimsediklerinde bu birimin genel sekreterinin zaman zaman eş
başkanların desteğini alarak işleri sürdürmesi yeterli görünmektedir. KAMUKOM,
MAGEKOM üyesi her bir kurum ile çalışma gereği hissedilen her bir kurumun yaptığı işleri
ve yapıcı tutumunu gösteren bir karne tutar. Bu karneler Altın Kayısı Girişimi’nin başarı
değerleme ve yeniden düzenleme çalışmalarında kriter olarak kullanılır. İş birliği ölçülebilir,
gözlenebilir ve denetlenebilir kriterler ile değerlendirilir. Kamu son yıllarda yerel ve bölgesel
kalınmanın sivil kurumların katılımıyla gerçekleştirilmesi konusunda teşvik edilmekte ve
cesaretlendirilmektedir. 9. kalkınma planı hedeflerinde ve kalkınma ile ilgili her türlü kanuni
düzenlemelerde sivil ve yerel katılım gözetilmekte, önü açılmaktadır. Bu bizim de yerel ve
bölgesel bazda kamu ve sivil yapıların yer alacağı Altın Kayısı Girişimini örgütlememize
338
cesaret veren bir zemin oluşturmaktadır. Bu anlamda kamu ile sivil ve yerel yapıların
işbirliğinin iyi tasarlanmak şartıyla ve belli zorlukları peşinen kabullenmek şartıyla önü
açıktır.
Gerek
organizasyonel
MAGEKOM’un
tasarımında
tasarlanması,
kamunun
gerek
birikiminin
ve
KAMUKOM’un
hali
hazırdaki
işlevsel
ve
kanun
ve
düzenlemelerin gözetilmesinde büyük yarar vardır.
BAŞARI İÇİN DAYANIŞMA BİRİMİ
KAMUKOM
KAMU
KURULUŞLARI
İLE
KOORDİNASYON MERKEZİ
Başarı için vazgeçilmez olan Kamu ile
STK'lar ve MAGEKOM çalışmaları arasında
eş güdüm ve uyum sağlama birimidir.
Ayrıca MAGEKOM için gerekli verilerin
oluşturulması için gerekli koordinasyonu
ve eş güdümü sağlar.
1 vali yardımcısı ve 1 STK kontenjanından
KOMEKOM yöneticisi eş başkanılığında 1
Genel Sekreterden oluşur.
BAŞARI İÇİN OMUZ OMUZA
3.2.3.7 İLETİŞİM UYGULAMALARI BİRİMİ
AKGİTAB-ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ İLETİŞİM VE TANITIM BİRİMİ
Altın Kayısı Girişiminin kamuoyuna sunumu ve tanıtımını gerçekleştirir. İletişim planları
geliştirir, yerel medya ve kamuoyu oluşturucuları ile kesintisiz iletişimi planlar ve yürütür.
Her türlü yayın ve materyalin oluşturulmasını ve dağıtılmasını sağlar. İletişim ve Medya'dan
sorumlu en az 2 kişiden ve en az bir tecrübeli halkla ilişkiler uzmanından oluşur. Ve ayrıca
gönüllü Basın mensubu ve iletişimcilerden oluşur. İletişim mesajı ‚ÇÖZÜM SENSİN‛ dir.
Altın Kayısı Girişimi’nin ilgili kurumların, görev alacak kişilerin bilgilendirilmeleri, ortak ve
kesin bir inanç düzeyine sahip olmalarının sağlanması, kamu oyunun, bölgesel ve ulusal
aktörlerin girişim lehine taraftar kılınmaları, ulusal lobi çalışmalarında etkinliğin artırılması,
yerel kamuoyunun konuya ilgili ve taraftar kılınması ve sürekli bilgilendirilmesi için gerekli
sunum, açıklama, toplantı ve yayınların yapılması, materyallerin oluşturulması ve
dağıtılmasını sağlayacak birimdir. Tüm bunların başarılı ve hedeflere ulaştıracak biçimde
gerçekleştirilmesini sağlayacak hem genel bir iletişim planı oluşturulmasını hem de spesifik
konularda (ör: MAGEKOM işleyişinin başarısı için iç işleyiş iletişim planı, kayısının iç
339
pazarının
genişletilmesi
için
iletişim
planı
vb)
iletişim planlarının
oluşturularak
yürütülmesini gerçekleştirir. Bir tür iletişim, yayın ve halkla ilişkiler ofisi gibi çalışır.
İLETİŞİM UYGULAMLARI BİRİMİ
AKGİTAB
ALTIN KAYISI GİRİŞİMİ İLETİŞİM VE
TANITIM BİRİMİ
Altın
Kayısı
Girişiminin
kamuoyuna
sunumu ve tanıtımını gerçekleştirir. İletişim
planları geliştirir, yerel medya ve kamuoyu
oluşturucuları ile kesintisiz iletişimi planlar
ve yürütür. Her türlü yayın ve materyalin
oluşturulmasını ve dağıtılmasını sağlar
İletişim ve Medya'dan sorumlu en az 2
kişiden ve en z bir tecrübeli halkla ilişkiler
uzmanından oluşur. Ve ayrıca gönüllü
Basın mensubu ve iletişimcilerden oluşur
ÇÖZÜM SENSİN
3.2.3.8 YARATICI İSTİŞARE PLATFORMU
MAGEP-MALATYA GELİŞİM PLATFORMU
Yaratıcı fikirlerin tartışıldığı, genel istişare ve danışma platformu işlevi görecek açık bir
tartışma platformudur. 4 ayda bir Malatya içinde veya dışında toplanır. Altın Kayısı
Girişiminin istişari ortak akıl platformudur. 1 koordinatör sekreter ve MAGEP toplantısını
üslenen kurumdan en az bir koordinatör üyeden oluşan Koordinasyon Kurulu eliyle
toplantıya çağrılır ve yönetilir. Amacı değişik tecrübe ve birikimlere sahip Malatyalılar’ın
şehrimiz ve bölgemiz ile ilgili fikirlerini almak, ortak bir fikri düşünsel etkileşim havuzu
oluşturmak, yeni fikirler ve önerileri toplamak, gelişmelerin yansımalarını ölçmek, yeni
yetenek ve uzmanlaşmış kişileri keşfedecek bir zemin oluşturmaktır. İletişim mesajı ‚AKLIN
YOLU BİRDİR‛ dir.
340
YARATICI İSTİŞARE PLATFORMU
MAGEP
MALATYA GELİŞİM PLATFORMU
Yaratıcı fikirlerin tartışıldığı, genel istişare
ve danışma platformu işlevi görecek açık
bir tartışma platformudur. 4 ayda bir
Malatya içinde veya dışında toplanır. Altın
Kayısı
Girişiminin
istişari
ortak
akıl
platformudur.
1
koordinatör
sekreter
ve
MAGEP
toplantısını üslenen kurumdan en az bir
koordinatör üyeden oluşan Koordinasyon
Kurulu eliyle yönetilir.
AKLIN YOLU BİRDİR
3.2.3.9 ALTIN YÖNETİM BİRİMİ
MAGEKOM-MALATYA GELİŞİM KOORDİNASYON MERKEZİ
Stratejik planlar geliştiren, yapılacak uygulamaların planlamasını yapan, uygulamalar için
ihtiyaç duyulan her türlü yapılandırma, koordinasyon, uygulama kontrol ve stratejik
yönlendirmeleri oluşturan ve Genel Koordinatör eliyle yürüten temel yönetici çatıdır. Esasta
tüm uygulamaların stratejik plana uygun gerçekleştirilmesini gözetir. İletişim mesajı
‚ALTIN YÖNETİMİN 44. FORMÜLÜ‛ dür.
Altın Kayısı Girişimi içinde yer alan kurum ve kuruluşlar ile STK’ları temsil eden
delegelerden teşkil edilecek yılda bir kez toplanan bir kongre ile belirlenen 7 kişilik yönetim
kurulundan müteşekkil bir yapı olmalıdır. Bu 7 kişilik yönetim kurulu; 1 kamu kontenjanı, 1
STK kontenjanı, 1 meslek örgütü kontenjanı, 1 medya kontenjanı, 1 üniversite kontenjanı, 1
teknik adam kontenjanı ve 1 iş örgütü kontenjanından seçilecek, Altın Kayısı Girişimi’ne tam
inançlı ve yetkin kişilerden oluşturulmalıdır. Tüm yürütme Genel Koordinatör eliyle
MAGEKOM YÖNETİM KURULU adına gerçekleştirilir. Genel Koordinatör MAGEKOM’un
oy hakkı olmayan doğal üyesidir.
341
ALTIN YÖNETİM BİRİMİ
MAGEKOM
MALATYA GELİŞİM KOORDİNASYON
MERKEZİ
Stratejik
planlama,
planlar
geliştirme,
Yapılandırma,
Uygulama
Koordinasyon,
Uygulama kontrol ve yönlendirme merkezi.
tüm uygulamaların stratejik plana uygun
gerçekleştirilmesini gözetir.
ALTIN YÖNETİMİN 44. FORMÜLÜ
3.2.3.10 GENEL KOORDİNATÖRLÜK
Altın Kayısı Girişiminin yürütücü başkanlığını Genel Koordinatör yapar. Göreve uygun ehil
bir kişi MAGEKOM tarafından bu görev için seçilir. MAGEKOM yönetim kurulunun oy
kullanmayan doğal üyesidir. Tüm yapılanmayı yönetecek, kurumlar arası ilişkilerde
etkinliğe elverecek yetkilerle donatılmış, gerekli temsil yetkilerine sahip bir yöneticidir. Bu
görevi yürütecek kişinin planlama ve yönetimden anlayan, sosyal ilişki düzeyi yüksek,
kurumlar arası ince ve dengeli ilişkiler yürütebilecek, etkili, güvenilir, yetenekli ve hedeflere
inançlı, mümkünse benzer tecrübe süreçlerinden geçmiş birinin belirlenmesinde yarar
vardır. Genel Koordinatörlükte MAGEKOM faaliyetleri ile AKİL 7 faaliyetleri için gerekli
alan ve ilgili çalışan bulunur. Gerekli olduğu kadar birim irtibat sorumlusu (her bir birim
için olmak üzere toplam 7 eleman) ve bilgi işlem vb birimleri bulunur. AREKAM, PUM,
KADEFON, KAMUKOM, AKGİTAB VE MAGEP Genel Koordinatörlük bünyesinde faaliyet
gösterirler.
YEDİ AKİL ADAM
AKİL 7 KONSEYİ-AKİL ADAMLAR KONSEYİ
Ön açıcı, sözü geçen siyasi, iş adamı, akademisyen, kamu emeklisinden oluşan,
Ombudsmanlık, hakemlik, nüfuz ve saygınlık ve üstün temsil yeteneği sergileyecek; kişisel
çıkar ve fayda peşinde olmayıp, almaktan çok vermeye yatkın, yüksek ahlaki prensiplere
bağlılık gösterecek ve bunları gözetecek, saygın, tecrübeli, sözü dinlenir mümeyyiz 7 kişiden
oluşacak. Vizyonun sahibi, temsilcisi ve savunmacısı Akil Adamlar Konseyi’dir. MAGEKOM
üyesi kurumların aday bildirme yoluyla belirlenen adayların MAGEKOM yıllık kongresinde
seçilmesi suretiyle akil 7 konseyi oluşturulur. Temel işlevi girişim lehine nüfuz oluşturma ve
kullanma, gerekli durumlarda yüksek hakemlik yapma, lobi faaliyetleri yürütme, bölgesel
organizasyonlarda eş güdüm sağlama, devlet organlarında gerekli girişimlerin yapılmasıdır.
İletişim mesajı ‚ TECRÜBE BÜYÜK HAZİNE‛ dir.
342
ÖNCÜ 7 AKİL ADAM
AKİL 7 KONSEYİ
AKİL ADAMLAR KONSEYİ
Ön açıcı, sözü geçen siyasi, iş adamı,
akademisyen, kamu emeklisinden oluşan,
Ombudsmanlık,
saygınlık
ve
hakemlik,
üstün
temsil
nüfuz
ve
yeteneği
sergileyecek; kişisel çıkar ve fayda peşinde
olmayıp sosyal sorumluluk sahibi olacak
yüksek
ahlaki
prensiplere
bağlılık
gösterecek ve bunları gözetecek saygın
tecrübeli, sözü dinlenir 7 kişiden oluşacak.
TECRÜBE BÜYÜK HAZİNE
3.2.3.11 TAMAMLAYICI KURUMLAR
Tamamlayıcı kurumlar, Altın Kayısı Girişimi’ni kurumsal vizyonlarının parçası haline
getirecek, planlama, bütçeleme ve uygulamalarını Altın Kayısı Girişimi hedefleri ile
uyumlulaştırarak Altın Kayısı Girişimi içinde kurumsal olarak yer alması elzem kurum ve
kuruluşlardır.
343
TAMAMLAYICI KURUMLAR
ÜNİVERSİTE
BÖLGESEL KALKINMA AJANSI
MALATYA VALİLİĞİ
MALATYA BELEDİYESİ
MİLLETVEKİLLERİ
MTSO
MİAD
MASTÖB
KOSGEB
KAYISI BİRLİK
3.2.3.11.1 ÜNİVERSİTE
Üniversite temel araştırma kurumu olarak araştırma, eğitim, danışmanlık çalışmalarını
yürütür, gerekli yeterlikte akademisyen, araştırmacı, eğitimci, danışman yetiştiren ve tahsis
eden bir kurum olarak temel rolleri üslenecek kurumdur. MAGEKOM'u bünyesinde
mekânsal olarak barındırabilir. İnönü üniversitesi ve Turgut Özal tıp merkezinin bir ar-ge ve
teknoloji yönlendirme üssü olarak organize edilmesi ve bu temel amaca kilitlenmesi
gerekmektedir.
3.2.3.11.2 BÖLGESEL KALKINMA AJANSI
Henüz kurulmaktadır. Araştırma, yerinde planlama, yönlendirme ve kaynak tahsis etme,
temel oluşum sebebi olduğundan Altın Kayısı Girişimi ile varlık sebebi aynı olan en önemli
bir kamu oluşumudur. Altın Kayısı Girişimi, Bölgesel Kalkınma Ajansı ile tamamlayıcı bir
işbirliği mimarisi oluşturmak yoluyla ajanstan çok değerli katkılar alabilir. Aynı şekilde
Altın Kayısı Girişiminin varlığı durumunda Bölgesel Kalkınma Ajansı işlevlerini yerine
getirmek için iyi bir ortak ve muhatap bulmuş olacaktır.
3.2.3.11.3 MALATYA VALİLİĞİ
Altın Kayısı Girişiminin kamu ile koordinasyonu ve uyumunu gözetecek en önemli kurum
ve en üst yerel siyasi otoritedir. Ancak sivil yapılar ile kamu kurumlarının ortak hedefler için
uyumlu çalışması arzusu ile var olabilecek Altın Kayısı Girişimi’nin aksaksız işlemesi ve
sürdürülebilir bir yapı olarak varlık kazanabilmesi için gerekli kamu iradesini en tepeden
üreten ve yayan kurumdur. Altın Kayısı Girişiminin başarısı için kamu tarafındaki etkin
344
otorite, sivil taraftaki bir arada tutucu ve hakem kurumdur. Diğer kamu kurumlarının Altın
Kayısı Girişimi içinde yer almaları ve yararlı katkılar üretmelerinin sağlanmasında ileriye
dönük garantör kurumdur. Altın Kayısı Girişimi için varlığı ve inancı elzemdir. Altın Kayısı
Girişimi sebebiyle bölgedeki herkesi uyumlu ve istikrarlı yönetmekle görevli en yüksek
kamu otoritesi etkin kurumları ortak bir hedef etrafında buluşturarak kamu otoritesinin
etkinliğini ve verimini artıran bir yapı ile çalışma fırsatı yakalamış olacaktır.
3.2.3.11.4 MALATYA BELEDİYESİ
Yapılacak çalışma sonuçta bir kent gelişim uygulamasıdır. Uygulanacak plan ise kentsel
dönüşüm planıdır. Kentsel dönüşüm planının birçok ayağının esas uygulayıcısı ise yerel
yönetim yani belediyedir. Altın Kayısı Girişiminin en önemli uygulama ayağını Malatya
Belediyesinin uygulayacağı Kentsel Dönüşüm Projeleri oluşturacaktır. Kentsel dönüşümün
geleceğe dönük bir vizyona dayalı olarak gerçekleştirilmesi için Malatya Belediyesi önemli
ortaklar, etkin ve kolaylaştırıcı bir yapı bulmuş olacaktır.
3.2.3.11.5 MİLLETVEKİLLERİ
Ulusal inisiyatif gerektiren konular ancak lobi faaliyetleri ile gerçekleştirilebilecek hususlar
olarak ortaya çıkmaktadır. Lobicilikte ise milletvekillerimiz bölge vekiller ile birlikte en
önemli rolü üstlenecek kişiler olarak belirginleşmektedir. Altın Kayısı Girişimi’nin hükümet,
meclis, bakanlıklar ve ilgili kurumlarda en etkili bir şekilde temsili ve girişim lehine
kamuoyu ve medya etkinliğinin sağlanması konusunda Milletvekillerine çok iş düşeceği
muhakkaktır. Altın Kayısı Girişimi milletvekillerine başararak puan toplayacakları birçok iş
ve verimli bir şekilde yarışacakları hizmet alanları oluşturmalarını sağlayacak önemli bir
girişimdir. Varlıklarına zenginleştirici bir anlam katan, gelecek hedefleri oluşturmalarını
sağlayacak belirgin bir zemin sağlayacaktır.
3.2.3.11.6 MTSO
Malatya sanayi ve ticari hayatının esas temsilcisi, Altın Kayısı Girişiminin önemli bir
katılımcısıdır. Yerel iş dünyası adına Altın Kayısı Girişimi içinde araştırma, veri sağlama,
uygulama önerileri ile etkinlik ve zenginlik katacak kurumdur. Altın Kayısı Girişimi
bünyesinde gerçekleştirilecek yatırım ve iş uygulamalarının başarı ile yürütülmesinde en
önemli yerel aktördür. Altın Kayısı Girişimi ile MTSO varlık sebebi olan ticari iş birliği ve
gelişmenin örgütlenmesi amacına uygun bir yapı ile işlerini kolaylaştıran bir iş birliği yapma
fırsatı yakalamış olacaktır.
3.2.3.11.7 MİAD
Malatya dışındaki iş adamı ve sanayicileri temsil eden MİAD Malatya’nın geleceğini
şekillendirecek planlama, dönüşüm ve yatırım uygulamaları içinde önemli işlevler görecek
bir
kurumdur.
Bölgeye
bölge
dışı
birikim
ve
zenginliğin
aktarılması,
yatırım
uygulamalarının başarıyla gerçekleştirilmesi ve kurumsal temsil gücü ve etkinliğinin Altın
Kayısı Girişimi lehine seferber edilmesi gereken bir kurumdur. Altın Kayısı Girişimi içinde
yer almakla MİAD, varlığına uğrunda çaba sarf etmeye değer yerel bir vizyon kazanmış
345
olacaktır. Yatırımlarının bir kısmı Malatya’da olan sanayici ve iş adamlarımızın kollanması
ve desteklenmeleri için gerekli gelecek vizyonu olan güçlü yerel bir yapıya omuz vermiş
olacaktır. Ayrıca kendi memleketlerinde yatırım yapmak isteyen iş adamlarının önünü
açacak bir girişimin önünü açmış olacaktır. Bu anlamda tüm Malatyalı iş adamlarının iş
örgütü haline gelecek MİAD’ın iş dünyasına yönelik tüm plan ve uygulamalarda rol alması,
Altın Kayısı Girişimini birikimleri ve imkânları dâhilinde desteklemesi gerekmektedir.
3.2.3.11.8 MASTÖB
Malatyalı sivil toplum kuruluşlarını bir araya getiren çatı kurum olarak ortaya çıkmış olması
sebebiyle Altın Kayısı Girişimi’ne sivil katılım ve desteği sağlayabilecek ana kurumlardan
biri olarak görünmektedir. Yapısı ve iç işleyişinin yeniden düzenlenmesi halinde Altın
Kayısı Girişimi’nin en önemli yerel çatı örgütlerinden biri haline gelebilir. Tüm sivil toplum
örgütlerinin desteğini gerektiren Altın Kayısı Girişimi içinde MASTÖB’ün yer alması
gerekmektedir. Altın Kayısı Girişimi MASTÖB’e bir gelecek vizyonu sunacak, bir araya
getirmeye çalıştığı STK’lara ortak amaçlar sunmasını sağlayarak MASTÖB çatısı altında
birlikteliğin devamına katkı sağlayabilir.
3.2.3.11.9 KOSGEB
Yerel destek, danışmanlık ve teşvik uygulamalarında ilgili bakanlık ve kurumlar ile uyumlu
çalışmalar yürütülmesini sağlayacak en hayati kamu birimlerden biridir. Ayrı bir kanuna
tabi resmi oluşum olduğu için KAMUKOM aracılığıyla Altın Kayısı Girişimi ile entegre
çalışmalar üretmesi durumunda KOSGEB, hem varlık sebebine uygun bir muhatap yapı ile
iş birliği imkanı yakalamış olacaktır, hem de çalışmalarına çeşitlilik ve kolaylık sağlayan
ciddi bir destekçi kurum bulmuş olacaktır. Altın Kayısı Girişiminin KOSGEB eliyle
yürütülen çalışmaları tekrar etmesine gerek yoktur. KOSGEB’in faaliyet alanlarına giren her
şey ortak planlama ve iş birliği çerçevesinde uyumlulaştırılarak çok rahat sürdürülebilir.
3.2.3.11.10
KAYISI BİRLİK
Malatya’nın uluslar arası bilinen tek markası kayısıdır. Malatya’da dar gelirli gruplar
arasında sosyal refahın yaygınlaşmasının temel unsuru kayısı üretimi ve satışıdır.
Şehrimizin maskotu olmuş ve uluslar arası bilinirliği oluşmuş kayısı ile ilgili yapılacak
çalışmalarda Kayısı birlik Mutlaka yer alması gereken bir kurumdur. Altın Kayısı Girişimi
çerçevesinde kayısının iç tüketiminin artırılması, uluslar arası pazar payının geliştirilmesi
için yapılacak çalışmalarda belki yüklenici kurum, kayısı üretiminin geliştirilmesi ve kayısı
üreticilerine yönelik çalışmalarda varlığı gereği etkin rol alabilecek bir kurum olarak
görünmektedir. Altın Kayısı Girişiminde yer almak Kayısı Birlik için, Malatyalılar için artık
sorun çağrıştıran bölgesel temel bir ürünün tanıtım, satış ve üretiminin iyileştirilmesinde
ortak bir işbirliği organizasyonu içinde bulunmak olacaktır.
3.2.3.12 HANGİ KURUMLAR, HANGİ MEKANİZMALAR İÇİNDE NASIL YER ALACAK ?
Altın Kayısı Girişimi içinde kurumsal olarak yer alacak kurumlar ‚Altın Kayısı Girişimi
Kongresi‛ni oluştururlar. Girişimin temsil, yönetim ve karar mekanizmalarında kurumsal
346
olarak temsilcileri vasıtasıyla, bazı uygulama mekanizmalarında sadece temsilcileri veya
görevlileri vasıtasıyla yer alan kurumlar Altın Kayısı Girişim Grubu’nu oluşturur. Grup
Altın Kayısı Girişiminin oluşması için elzem olan girişimin ortak vizyonunu sonuna kadar
benimsemiş ve de gereken iç düzenlemeleri yapmış, üzerine düşen yükümlülükleri yerine
getirmeye istekli kurumlardan oluşur. Bu anlamda görev ve sorumluluk almayan kurumlar
Altın Kayısı Girişimi Kongresi üyesidirler. Yani girişim grubu dışındaki kurum ve
kuruluşlar ile grubu oluşturan kurumların bütünü Altın Kayısı Girişimi Kongresine üye
olarak Altın Kayısı Girişimi içinde yer alırlar. Ancak Altın Kayısı Girişim Grubu, belirtilen
evsaflara uygun olan kurumlar arasından Altın Kayısı Girişimi Kongresinde belirlenmek ve
seçilmek suretiyle oluşur.
MAGEKOM, Altın Kayısı Girişimi içinde yer alan kurum ve kuruluşlar ile STK’ları temsil
eden delegelerden teşkil edilecek yılda bir kez toplanan Altın Kayısı Girişimi Kongresinde
belirlenen 7 kişilik yönetim kurulundan müteşekkil bir yapıdır. Bu 7 kişilik yönetim kurulu;
1 kamu kontenjanı, 1 STK kontenjanı, 1 meslek örgütü kontenjanı, 1 medya kontenjanı, 1
üniversite kontenjanı, 1 teknik adam kontenjanı ve 1 iş örgütü kontenjanından seçilecek,
Altın Kayısı Girişimi’ne tam inançlı ve yetkin kişilerden oluşturulur.
AKİL7 mümeyyiz 7 şahsiyetin Altın Kayısı Girişimi Kongresi üyesi kurumlar tarafından
önerilmesi ve Altın Kayısı Girişimi Kongresinde seçilmesi ile oluşturulur.
Tüm diğer yapıların yöneticileri MAGEKOM yönetim kurulu tarafından seçilir ve bu
yöneticilerin önerdiği kişiler arasından uygun görülenler birimlerde görevlendirilirler.
3.2.3.13 NASIL BİR YAPILANMA SÜRECİ İLE OLUŞTURULMALIDIR?
Altın Kayısı Girişimi bir grup STK ve kamu kurumunun bağlayıcı katılımcılığını
gerektirmektedir. Farklı var oluş sebebi olan bir birinden farklı kurumların ortak bir amaç
etrafında bir araya gelerek oluşturacakları bir organizasyondur. Başarı ya da aksaklık her
kurum için ortak olacaktır. Bu yüzden bu organizasyonda olması gereken vazgeçilmez
kurumların arzulu ve işbirliği yapmaya istekli olmaları gerekmektedir. Bunun için öncelikle
girişim organizasyonu içinde yer alacak kurumların Altın Kayısı Girişimini iyi anlamalı,
kurum olarak, tüm plan ve uygulamalar içinde kendi rol ve görevlerini iyi bilmeli, ayrıca
vizyon, misyon, strateji ve faaliyet planlamalarını Altın Kayısı Girişiminin gereklerine göre
yeniden biçimlendirmelidirler. Altın Kayısı Girişimi içinde yer almaya karar verdiği halde
içyapısında bu girişime uygun düzenleme yapmayan kurumlar büyük ihtimalle kendi
içlerindeki sorunları sebebiyle ortak sorumluluklarını yerine getirmekte zorlanacaklardır.
Altın Kayısı Girişimi içinde yer alacak kurumları iki temel sorun beklemektedir:
Kurumlar arası uyumsuzluk ve sürtüşme oluşması,
Yükümlülükleri yerine getirmeyi engelleyecek biçimde kurum içi aksaklıklar ve sorunlar
çıkması.
347
Altın Kayısı Girişimi içinde yer alacak kurumları iki temel sorunu aşmaları için gerekli
isteklilikte olmaları ve içyapılarını da bunları çözecek biçimde düzenlemelidirler.
Altın Kayısı Girişimi içinde yer alacak diğer kurumlar ile tam bir iş birliğini ve bunun
sürekliliğini sağlayacak en önemli hususlardan biri de bu girişimde yer alacak kurumların
yeterli kurumsallaşma düzeyinde olmaları gerektiğidir. Çok başlı yönetimler, değişen
yönetimlerle birlikte ortak girişim vizyonunun kayba uğraması ve önemsizleşmesi gibi
sorunlar için de çözümler düşünülmelidir.
Altın Kayısı Girişimi içinde yer almanın gerektirdiği yükümlülükleri yerine getirmek için
gereken yeterli iç düzenlemeleri yapmayan kurumlarda bu gibi sorunlar yaşanması büyük
bir ihtimaldir. Bu yüzden bu girişim içinde yer alacak kurumların hem girişimini ortak
vizonunu sonuna kadar benimsemek ve sürdürmek, hem de gereken iç düzenlemeleri
yaparak istekli bir biçimde yer alacaklarına dair karşılıklı sözleşme ya da ant yapmalarında
büyük yarar vardır. Bu hem kamuoyunun denetleyici rolünü devreye sokacaktır, hem de
günübirlik sorunların tüm bir bölgenin geleceğini etkileyecek biçimde başka birçok şeyi
etkilemesini zorlaştırıcı bir önlem işlevi görecektir. Ancak isteksizleşen hiçbir kurum zorla
bir sürecin parçası olarak tutulmaz. Bu yapılanmada yer alan başka diğer kurumları da
etkileyecek bir hal alabilir. Bu yüzden Altın Kayısı Girişiminin bekasını önceleyecek biçimde,
girişimden ayrılma biçim ve şartları da başından belirlenmelidir. Oluşum sözleşmesi ya da
ant da bu mutlaka yer almalıdır.
Bu anlamda önemli bir zorluk ortay çıkmaktadır o da; kamu kurumlarının oturmuş
kurumsal işleyişlerinin en azından bir kısmını yeniden düzenlemelerini gerektirecek, hukuki
ve yasal düzenlemeleri gerektiren bir iş birliği biçimi ihtiyacının olmasıdır. Bu sorun,
hükümetin bu girişimin gerekli, yararlı ve şart olduğunu benimseyerek gerekli izin, hukuki
ve yasal düzenlemeler için taraf olması ve gerekenleri yapmasının sağlanması yoluyla
aşılabilir. Bunun için Altın Kayısı Girişiminin hükümet ve ilgili diğer kurumlar (Ör: DPT, AB
Genel Sekreterliği, Kalkınma Bankası vb) nezdinde tanıtılması, ikna edilmeleri ve taraf
kılınmalarının sağlanması gerekmektedir. Bu konuda başarılı olmanın temel şartı Altın
Kayısı Girişiminin katılımcı kuruluşlarının bu girişimi yeterince sahiplenmeleri ve kendi
sorumluluk alanlarında kuvvetli bir şekilde savunmalarıdır. Yani Altın Kayısı Girişiminde
yer alacak kuruluşların ilk görevleri ve başarmaları gereken ilk şey hükümet ve ilgili
kurumların desteğini sağlamak olacaktır.
Altın Kayısı Girişimi ancak yasal ve hukuki düzenlemelerin yapılması ile hukuki bir
hüviyete kavuşabilir. Bu konuda bölgesel kalkınmayı dengeli gelişimin temeli olarak gören
hükümet programları, kalkınma planları ve AB vizyonunun Altın Kayısı Girişimi lehine
fırsatlar sunduğu bir gerçektir. Önemli olan girişim grubunun kararlılığını belli ederek,
hedeflerine ulaşmak için gerekli hukuki ihtiyaçlarını, himaye ve katkıyı ve hatta kaynak
desteklerini sağlama başarısını ilk elde göstermesidir.
348
3.2.3.14 İLİŞKİ ÇEVRESİNİN TARİFİ VE BU ANLAMDA GİRİŞİMİN BÖLGESEL VE ULUSAL
YAPILARLA İRTİBATI ?
Altın Kayısı Girişiminin hem kendi içine yönelik ve yerel olarak, hem de dışarıya yönelik
bölgesel, ulusal ve uluslar arası kurumlarla ilişkileri olacaktır. Altın Kayısı Girişiminin kendi
içine yönelik ilişkileri yapılanmasında göz önünde bulundurulduğundan bu aşamada
değerlendireceğimiz bir husus değildir. Ancak bölgesel oluşumlar, ulusal yapılar ve
uluslararası ilgili kurumlar ile ilişkiler sürdürmesi gereken ilişkilere değinmekte yarar
vardır.
Altın Kayısı Girişimi varlığının gereği olarak hükümet, ilgili Bakanlıklar, DPT, Kalkınma
Bankası, AB Genel Sekreterliği, KOSGEB Başkanlığı, henüz oluşturulan Bölgesel Kalkınma
Ajansı vb kurumlar ile ilişkileri olacaktır. Bu ilişkiler ilk aşamada tanıtım ve kabul görme,
sonrasındaysa ihtiyaç ve taleplerin karşılanmasını sağlama biçiminde cereyan edecektir. Bu
kurum ve kuruluşlarla ilişkiler temsil ve talep noktasında AKİL 7 aracılığıyla, devam
ilişkileri ve teknik düzeyde ise Altın Kayısı Girişimi Genel Koordinatörlüğü eliyle yürütülür.
Resmi talep, anlaşma, karşılıklı yükümlülük oluşturma ancak MAGEKOM Yönetim Kurulu
kararlarıyla oluşturulabilir.
3.2.3.15 GİRİŞİMİN OLUŞUM VE GELİŞİM STRATEJİSİ, TAKTİK TUTUMLAR
Altın Kayısı Girişimi’nin şu aşamalarla oluşturulması ve geliştirilmesi gerektiğini
değerlendirmekteyiz:
3.2.3.15.1 Oluşum Stratejisi:
Öncelikle ilgili yerel kurumların bilgilendirilmesi,
Altın Kayısı Girişiminin kamuoyunda tartışmaya açılması ve olgunlaştırılması,
Girişimde yer alacak kurumların karar vermeleri ve gerekli ön iç düzenlemeleri
gerçekleştirmeleri,
Girişimde yer alacak kurumların ne şekilde yer alacaklarının belirlenmesi,
Doğrudan yasal dayanak oluşturulana kadar iş görür hukuki bir yapı belirlenmesi,
Karşılıklı anlaşmalarla girişimin başlatılması ve geçici hukuki yapının ve organizasyonun
oluşturulması, öncelikli ihtiyaçlar için kaynak oluşturmak amacıyla fon oluşturulması, görev
alacak kişilerin belirlenmesi, görevlendirilmeleri ve faaliyetlerin başlatılması(bu yapı
kurulmakta olan bölgesel kalkınma ajansı ile tamamlayıcı bir işbirliği mimarisi oluşturmak
biçiminde de olabilir),
Altın Kayısı Girişimi uygulama planının oluşturulması,
Hükümet, Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, DPT, Kalkınma Bankası gibi kurumlar nezdinde
tanıtım, yasal yapı oluşturulması ve desteklenmesi için gerekli girişimlerde bulunulması,
349
Yerel kamuoyu nezdinde tanıtım ve bilgilendirme etkinlikleri yapılması,
Altın Kayısı Girişimi’nin İşleyiş Sürecinin Olgunlaştırılması,
Bölgesel yapılanma (Elazığ, Malatya, Adıyaman Bölgesel Orta Merkez Planlaması ) ve
EMABOM Girişimlerinin (Malatya’da Altın Kayısı Girişimi zaten varlık kazanmış olacaktır,
Elazığ BOM Girişimi, Adıyaman BOM Girişimi) oluşturulması çalışmalarının başlatılıp
yürütülmesi,
EMABOM Planının oluşturulması
Bölgesel kalkınma ajansının EMABOM planlamasını vizyonunun parçası haline getirmesinin
sağlanması,
EMABOM Girişimleri’ne ulusal ve bölgesel desteğin sağlanması
EMABOM halka şehirler ile gerekli iş birliği mekanizmalarının oluşturulması
Yukarıda ana hatlarıyla tarif ettiğimiz süreç başarı ile işler hale geldiğinde kısa vadeli
sonuçlar hemen gözlenmeye başlayacak, uzun vadeli sonuçların çok da uzun olmayan
vadelerde gerçekleşmeye başladığı görülecektir. Çünkü ‚birlikten güç doğar‛.
3.2.3.15.2 Taktik Tutumlar:
Altın Kayısı Girişimi başlangıçta sadece ilgili kurumlar nezdinde tartışmaya açılır, geniş bir
kamuoyu oluşturulmasına bu aşamada gerek yoktur. Sadece ilgili kurum ve kuruluşların
gündemlerine almalarını ve tartışmasını sağlayacak kadar gündem oluşturulması yeterlidir.
Kamuoyunda tartışmaya açılan Altın Kayısı Girişimi için eş zamanlı olarak Başbakan, DPT
gibi kurumlara ön sunumlar yapılıp destekleri istenebilir. Böylece Altın Kayısı Girişimine
karşı mütereddit davranacak muhtemel kurum ve kişilerin daha hızlı karar vermeleri
sağlanabilir.
Girişim içinde yer alacak hiçbir kurumun ısrar edilerek dâhil edilmelerine gerek yoktur. Bu
sağlıksız bir yapılanma oluşmasına sebep olabilir. Oluşturulan sağlam yapının ve ortak
gelecek vizyonunun çekiciliğini kavrayan ve hedefleri gerçekleştirmeye istek duyan
kurumlarla yola çıkılmalıdır. Böyle bir ortak arzu ve kararlılık olmadan zaten Altın Kayısı
Girişimi başarıya ulaşamaz. Bu durumda Altın Kayısı Girişimi başka iyi şeyleri tetikleyecek
öneriler bütünü olarak kalır. Buna da razı olunmalıdır. Kimseyle pazarlık edilerek veya
ısrarlı rıza üretmek yoluyla böylesine bir işe kalkışılamaz. Ama yeterli miktarda ve yeterli
kararlılıkta kurum yer alması kaydıyla bazılarının sonradan katılabilecekleri de hesaba
katılarak girişim başlatılabilir. Ancak tavsiye edilmez. Bunun yerine ya daha iyi bir girişim
planlanmalı ya da yeterince ve doğru tartışma için zamana havale ederek girişim için uygun
350
bir olgunlaşma beklenmelidir. Girişime katkısı olmayacak hiçbir kurum ile çok ısrarcı da
olsalar kurucu yapı içinde yer almamalı, ancak ilgili bir iş birliği mekanizması geliştirilerek
dâhil edilmelidirler.
Altın Kayısı Girişiminin yasal bir statü kazanması zaman alabilecek belki de bazı zorluklar
sebebiyle gerçekleştirilmesi mümkün olmayan bir süreç olabilir. Bu sebeple ilk elde
oluşturulan ve geçici olacağı ön görülen hukuki yapı ve organizasyonun kalıcı gibi sağlam
örgütlenmesi gereklidir. Altın Kayısı Girişimi’nin esas kurgusu özel bir hukuki çerçeveye
sahip olacakmış gibi değil, kurumlar arsı anlaşmalar ve istekliliğe dayalı bir kampanya gibi
düşünülmüştür. Yani özel hukuki düzenleme yapılmasa dahi gönüllü girişim ortaklığı
yoluyla zaten gerçekleştirilebilir.
MAGEKOM’da Şehrin ana karar ve uygulama temsil gücü olan kurumlar mutlaka temsil
edilmelidir. Bu kurumlar adına yer alacak kişiler görev yaptığı birimi temsil edebilmeli,
çalışmalara yeterli zaman ayırabilmeli, çalışmalara katkıda bulunmak bilgi ve birikim sahibi
olmalıdır. Çalışmalara gönüllü katılmalıdır.
Altın Kayısı Girişimi için mutlaka TÜSİAD, MÜSİAD, TOBB gibi kurumların destek ve
himayelerini kazanmak gerekir. Bunun için sadece tanıtım yapmak ve katılımcı kurumların
kararlılıklarını göstermeleri yetecektir.
İGEME, ABİGEM, İŞGEM gibi iyi işleyen yapılar mutlaka Altın Kayısı Girişimine katkı
yapan kurumlar olarak sürece dâhil edilmelidir.
Altın kayısı Girişimi, EMABOM girişimi olmadan da olabileceğinden ne zaman ve hangi
kapsamda EMABOM uygulama aşamasına geçileceğine gelişmelere bakılarak karar
verilmesinde yarar vardır. Malatya’da Altın Kayısı Girişimi işlevsellik kazanmadan
EMABOM girişimine başlanmamalıdır. Zaten Altın Kayısı Girişimi sürecindeki tecrübeler
EMABOM için ciddi bir birikim sağlayacaktır.
EMABOM planı ancak, EMA şehirlerinin ortak çaba ve katkıları ile oluşturulabilir. Malatya
bir EMABOM planı ve uygulama süreci hazırlayarak sunma çabasına girmelidir. EMABOM
içinde yer alacak her şehir bu girişim içinde yer alacak yetenek ve olgunlukta değilse eğer,
bunu ihraç yoluyla oluşturamayız. Bu sebeple EMABOM mutlaka her bir girişimin
oluşmasını müteakip şehirlerarası koordinasyon içinde oluşturulmalıdır.
EMABOM mümkün olmazsa eğer Altın Kayısı Girişimi bu şehirler ile iş birliği
mekanizmaları ve kanalları oluşturmalıdır.
Bölgesel Kalkınma Ajansının önce Altın Kayısı Girişimini sonra da EMABOM’u bütün
çalışmalarının odağına alarak çalışmalar yapması mutlaka sağlanmalıdır.
351
EMABOM mümkün olursa EMABOM ile komşu şehirlerarasında, mümkün olmazsa
Malatya ile komşu şehirlerarasında mutlaka iş birliği mekanizmaları oluşturulmalıdır.
3.2.3.16 UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ
Altın Kayısı Girişiminin şu aşamalarla oluşturulacağını ön görmekteyiz:
3.2.3.16.1 I.FAZ
Bilgilendirme, tanıtım, tartışma ve karar verme süreçleri,
Altın Kayısı Girişim Grubu’nun oluşturulması ve gerekli anlaşmaların yapılması, her bir
kurumun kendi iç işleyişini Altın Kayısı Girişimi’ne adapte etmesi süreci,
Kurulların oluşturulması (MAGEKOM, Akil7, KAMUKOM, Genel Koordinatör) bunun için
Altın Kayısı Girişimi 1. Kongresi’nin yapılması,
Altın Kayısı Girişimi için uygun ofis tanzimi ve Altın Kayısı Girişimi’nde görev alacak
kişilerin tespiti, gerekli anlaşmaların yapılması, görev ve yetki dağılımlarının yapılarak
çalışmalara başlatılmaları,
Altın Kayısı Girişimi uygulama planının oluşturulması,
Hükümet, Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, DPT, Kalkınma Bankası gibi kurumlar nezdinde
tanıtım, yasal yapı oluşturulması ve desteklenmesi için gerekli girişimlerde bulunulması,
Yerel kamuoyu nezdinde tanıtım kampanyaları ve bilgilendirme etkinlikleri yapılması,
Altın Kayısı Girişimi’nin İşleyiş Sürecinin Olgunlaştırılması,
3.2.3.16.2 II. FAZ
EMABOM Girişimlerinin (Malatya’da Altın Kayısı Girişimi zaten varlık kazanmış olacaktır,
Elazığ BOM Girişimi, Adıyaman BOM Girişimi) oluşturulması
EMABOM Planının oluşturulması
3.2.3.16.3 III. FAZ
EMABOM halka şehirler ile gerekli iş birliği mekanizmalarının oluşturulması
352
EMABOM OLUŞUMUNUN TAMAMLANMASI
11.adım
11
10.adım
10
9.adım
9
II.FAZ
OLUŞUM SÜRECİ
YAPILANMA SÜRECİNİN SONU
8.adım
8
7.adım
7
6.adım
6
5.adım
5
4.adım
4
3.adım
3
2. adım
1.adım
2
1
I.FAZ
Hazırlık
1.ay
2.ay
3.ay
4.ay
5.ay
6.ay
7.ay
8.ay
9.ay
10.ay 11.ay 12.ay 13.ay 14.ay 15.ay
16-25.ay
26-32.ay
33-44.ay
I.FAZ
1. Bilgilendirme, tanıtım, tartışma ve karar verme süreçleri,
2. Altın Kayısı Girişim Grubu’nun oluşturulması ve gerekli anlaşmaların yapılması, her bir kurumun kendi iç işleyişini Altın Kayısı Girişimi’ne adapte etmesi süreci,
3. Kurulların oluşturulması (MAGEKOM, Akil7, KAMUKOM, Genel Koordinatör) bunun için Altın Kayısı Girişimi 1. Kongresi’nin yapılması,
4. Altın Kayısı Girişimi için uygun ofis tanzimi ve Altın Kayısı Girişimi’nde görev alacak kişilerin tespiti, gerekli anlaşmaların yapılması, görev ve yetki dağılımlarının yapılarak çalışmalara başlatılmaları,
5. Altın Kayısı Girişimi uygulama planının oluşturulması,
6. Hükümet, Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, DPT, Kalkınma Bankası gibi kurumlar nezdinde tanıtım, yasal yapı oluşturulması ve desteklenmesi için gerekli girişimlerde bulunulması,
7. Yerel kamuoyu nezdinde tanıtım kampanyaları ve bilgilendirme etkinlikleri yapılması,
8. Altın Kayısı Girişimi’nin İşleyiş Sürecinin Olgunlaştırılması,
II. FAZ
9. EMABOM Girişimlerinin (Malatya’da Altın Kayısı Girişimi zaten varlık kazanmış olacaktır, Elazığ BOM Girişimi, Adıyaman BOM Girişimi) oluşturulması
10. EMABOM Planının oluşturulması
II. FAZ
11. EMABOM halka şehirler ile gerekli iş birliği mekanizmalarının oluşturulması
353