Transfüzyon merkezi - Özel Karaman Hastanesi

YAYIN
TARİHİ:
01.07.2011
ÖZEL KARAMAN MÜMİNE HATUN HASTANESİ
REVİZYON
TARİHİ NO:
20.05.201302
TRANSFÜZYON MERKEZİ İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ
BÖLÜM NO:
14
STANDART:
01
DOKÜMAN:
TRF-PR-01
Transfüzyon merkezi; Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan, temin
edilen kanı veya bileşeni transfüzyon için çapraz karşılaştırma (cros s - match) ve gerek duyulan
diğer testleri uygulayarak hastalara kullanılması amacıyla hazırlayan birimdir.
Bölge kan merkezi (BKM); Bakanlığın belirleyeceği bölgelerde kurulan, kendi bölgesindeki kan
bağış ve transfüzyon merkezleri ile işbirliği içinde çalışan, sorumlu olduğu bölgenin kan ihtiyacını
karşılayacak kapasitede olan, kan bankacılığı ile ilgili bütün iş ve işlemlerin yapılabildiği en kapsamlı
birimidir.
Kan ve Kan Bileşeni Temini
Hastanemiz 11/04/2007 tarih ve 5624 sayılı kan ve kan ürünleri kanununa ve buna bağlı çıkarılan
yönetmeliğe uygun olarak bu yönetmelikte belirlenen acil durum esasları dışında bağışçılardan kan
almamaktadır.
Hastanemizde tedavi gören hastaların gereksinim duyacağı her türlü kan ihtiyacı BKM’den
edilir; BKM
talebi karşılar ve TM’ye
teslim eder.
talep
TM’ye gelen kan ve kan ürünleri sıcaklık
takibi yapılan dolaplarda muhafaza edilmektedir. TM’nin ihtiyacı doğrultusunda internet üzerinden
hastanemize verilen şifre ile BKM’ye talepte bulunulur. Talep edilen kan bileşenleri, BKM görevlisi
tarafından Çıkış Teslim ve Onay Raporu
ile imza karşılığı TM çalışanına teslim edilir.Çıkış
Teslim ve Onay Raporları ilgili dosyaya kaldırılır.
TM’deki kan ve kan ürünleri günlük ısı takipleri yapılan buzdolaplarında ayrı ayrı raflanarak ve
günlük miad kontrolleri yapılarak muhafaza edilir
BKM’nin transfüzyon merkezine, uygun kan ve kan bileşenini karşılayamaması halinde BKM’den
acil durum onayı en hızlı iletişim vasıtası ile alınarak gerekli kan TM’de alınır. Bu durumda kan,
TM’de alınır. Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Yapılan testlerle ilgili sorumluluk TM’ye aittir.
TM bu uygulama ile ilgili bilgileri BKM’ye iletmekle yükümlüdür
1
Bağışçının seçimi:
18 - 65
Yaş
60 yaş üzeri ilk bağış
65 yaş üstü
Bağışçı adayı, reşit kabul
yaş edilebilmesi için yasal
olan 18 yaşını doldurmuş
olmalıdır
Hizmet birimi
sorumlu
doktorunun onayı
ile
Vücut Ağırlığı
> 50 kg
Hemoglobin
Kadın
Erkek
> 12.5 g/dl
> 13.5 g/dl
Total Protein
> 6 g/dl
Düzenli plazmaferez
bağışçıları
için en az yılda bir kez
Trombosit Sayısı
> 150x 109 /l
Tromboferez bağışçıları için
2
Bağışçıya Ait Genel Bilgilerin Değerlendirilmesi
Kan Bağışı Yaş Aralığı
Başlangıç: Bağışçı 19 yaşından gün almış olmalı,
Bitiş: 66 yaşından gün almamış olmalı.
İlk kez kan verecek olan bağışçılar için üst yaş sınırı: 61 yaşından gün almamış olmamalı
Düzenli kan bağışçıları için üst yaş sınırı: 70 yaşından gün almamış düzenli kan bağışçısı yılda en
fazla 1 kez olmak üzere kan bağışlayabilir
Tam kan bağış sıklığı
Erkeklerde; Bağış aralığı 90 günde birdir.
Kadınlarda; Bağış aralığı 120 günde birdir.
Meslekler ve Uğraşılar: Aşağıdaki işlerde çalışanların ve uğraşıları olanların kan bağışladıktan
sonra en az 12 saat işlerine ya da bu uğraşılarına ara vermesi gerekir:
• Pilotlar,
• Hava trafik kontrolörleri,
• Ambulans sürücüleri,
• Petrol tankeri, otobüs ya da tren sürücüleri,
• Vinç operatörleri,
• Yüksek yerlere tırmanmayı gerektiren veya düşme tehlikesi olan yerlerde (yapı iskele- leri vb)
çalışanlar,
• Yeraltı madencileri,
• Dalgıçlar,
• İtfaiyeciler.
Bağışçının Hayati Bulgularının Değerlendirilmesi
Genel Görünüm
• Bağışçılar aç olmamalı, tercihen kan bağışından iki-üç saat önce tam bir öğün yemiş olmalıdır.
• Kan alma bölgesinde lokalize egzama gibi herhangi bir lezyon olmamalıdır.
• 12 saat öncesine kadar alkol alınmamalıdır.
• Kas içi veya damar içi kullanılan yasadışı uyuşturucu aldığına dair kuvvetli şüphe uyandıranlar,
sorgulamada mental yönden tam kooperasyon sağlayamayanlar kalıcı olarak reddedilmelidir.
Nabız
Düzenli ve dakikada 50 ile 100 arasında olmalıdır
Vücut Sıcaklığı
37,5 °C üzerinde olmamalıdır.
3
Ağırlık
En az 50 kg olmalıdır.
Kan Basıncı
Sistolik basınç 90-180 mm Hg ve diastolik basınç 60-100 mm Hg’yı aşmamalıdır.
Hemoglobin Seviyesi
Hemoglobin düzeyi, erkeklerde en az 13,5 g/dl en çok 18,0 g/dl ve kadınlarda en az 12,5 g/dl en
çok 16,5 g/dl olmalıdır.
Bağışlanacak Kan Hacmi
Eritrosit süspansiyonu hazırlamak üzere yapılacak kan bağışının hacmi antikoagülan so- lüsyon
hariç 450 mL ± %10’dur. Toplam vücut kan hacminin %13’ünden fazla kan alınmamalıdır.
MUTLAK RED KRİTERLERİ
•
Addison hastalığı
•
Von Willebrand hastalığı
•
Adrenal bez yokluğu
•
Kardiyomyopati
•
AIDS
•
Konjestif kalp yetmezliği
•
Alkolik siroz
•
Kronik renal yetmezlik
•
Babeosis
•
Kronik granülomatozis
•
Berger hastalığı
•
Leishmaniasis
•
Böbrek yetmezliği
•
Lepra
•
Chagas hastalığı
•
Lou Gehrig hastalığı (amiyotrofik
•
Creutzfelt-Jacob hastalığı
•
Dermatitis herpetiformis
•
Lösemi
•
Dura mater grefti
•
Melanom
•
Ehlers Danlos sendromu
•
Mikosis fungoides
•
Hairy cell lösemi
•
Orak hücreli anemi
•
Hemofili
•
Paroksismal noktürnel hemoglobinüri
•
HBV, HCV taşıyıcıları
•
PCP pnömonisi
•
Hemokromatozis
•
Polisitemi
•
Herediter seferositozis
•
Porphiria cutanea tarda
•
Anti-HIV pozitif olanlar
•
Progresif multifokal lökoensefalopati
•
Hodgin hastalığı
•
Retiküloendoteliosis
•
HTLV testi pozitif olanlar
•
Sferositoz
lateralskleroz)
4
•
Kaposi sarkomu
•
Siroz
•
Transvers miyelit
•
Talasemi majör
YÜKSEK RİSK İÇEREN KRİTERLER
•
Faktör preperatları kullanan bir hemofili hastası olup olmadığı,
•
Geçmişte ve /veya halen damar içi uyuşturucu kullanımı
•
Bir kez bile eşcinsel ilişkide bulunma öyküsü
•
Para veya uyuşturucu karşılığında cinsel ilişkide bulunma
•
Son 12 ay içinde cinsel ilişki ile geçen herhangi bir zührevi hastalık (sifiliz, gonore, klamidya,
genital herpes, genital siğil) tedavisi almış olma
•
Yukarıda tanımlanan kişilerden herhangi biri ile son 12 ay içinde cinsel ilişkide bulunma
•
Son 12 ay içinde tecavüze uğrama
GEÇİCİ RED KRİTERLERİ
Sebebi bilinmeyen ateş
•
Sebebi bilinmeyen kilo kaybı
•
Gece terlemeleri
•
Lenf düğümlerinde büyüme veya kitle
•
Mor renkli cilt lekeleri
•
Ağız veya boğazda beyaz veya değişik lekeler
•
Geçmeyen öksürük
•
Geçmeyen diyare
•
Hb düzeyi en az 12.7 gr/dl veya Htc %38 olmalı
•
Hb >17.5 gr/dl veya Htc %52 olanlar hekim tarafından değerlendirilmelidir
•
Tam kanından trombosit ayrıştırılacak olan donörlerin kanama eğilimi açısından kişisel veya
aile anemnezi ve ilaç sorgulanmalıdır
•
Son 3 günde aspirin almış kişiler kan bağışında bulunabilirler ancak bu kişiden alınan kan,
sadece eritrosit veya plazmada kullanılmalı
•
Konjenital veya edinsel kanama diyatezi olanlar donör olarak kabul edilmemelidir
•
Flebetomi yapılacak bölgenin cildinde bir lezyon olmamalıdır
•
Çoğul iğne izlerinin varlığı araştırılmalı
•
Sertleşmiş sklerotik venlerin varlığı kontrol edilmelidir
•
Roacutane tedavisi almamak koşulu ile akneleri olanlar kan verebilir
5
•
Tegison tedavisi almamak koşulu ile sedef hastaları, kan alınacak yerde lezyonları yok ise kan
verebilir
•
Pürülan yaraları olanlar
•
Ağır cilt lezyonları olanlar
•
Kaposi sarkomunu akla getirecek mor-kırmızı nodülleri olanlar donör kabul edilmemelidir
Bağışçıdan kan alma;
Kan vermek için gelen bağışçıya doldurması için DONÖR SORGULAMA VE ONAM FORMU verilir.
Donör sorgulama ve onam formu kontrol edilerek uygunluğu araştırılır, kan verecek kişi
bilgilendirilerek imzası alınır. Uygun bulunan kişi kan alma bölümüne alınır.
Donör kayıtları yapılarak kan alma işlemi için donör hazırlanır. Kan alınacak torba ve tüpler
etiketlenir .Her bir donör için farklı numara kullanılmalıdır
-Kan alınacak bölge kolun antekubital bölgesinde bulunur. Bu bölge kontrol edilerek
herhangi bir lezyon olup olmadığına bakılır.
Turnike uygulanarak Ven belirgin hale getirilir.
Kan alınacak bölge antiseptik solüsyonla temizlendikten sonra kuruması beklenir. Damara giriş
yapıldıktan sonra iğne hareket etmemesi için kola tespit edilir.
Kan torbası kol seviyesinin altında bulundurulmalı ve sürekli karıştırılmalıdır.
Kan alma süresi en fazla 10 dk. olmalıdır.
Bu esnada kan akışı sürekli takip edilmeli, tıkanma olmaması ve gereğinden fazla kan alınmaması
için sürekli kontrol edilmelidir.
Yeterli miktarda kan alındığında iğne koldan çıkarılır. Bölgeye uygun ve temiz bir
pansuman malzemesi ile 5 dk. baskı yapılır. Bu konuda bağışçı bilgilendirilir.
Kan alma işlemi bitince (500cc), kan çalkalama cihazı otomatik olarak kapanır
Turnike açılır , iğne çıkarılır
Donöre iyi olup olmadığını sorulur. Pamuk ile iğne çıkarılan bölgeye basınç yapılır ve kolunu
bükmeden yüksekte tutması istenir. En az 10 dakika bağışçı koltuğunda bekletilir ve reaksiyon
semptomları açısından gözlenir.
Donörün kolunda hematom oluşup oluşmadığı kontrol e dilir , kanama varsa tekrar basınç
uygulanır. Donöre şu uyarılarda bulunulur :
 8 saat boyunca aldığı su miktarını arttırması,
 Donasyondan sonra en az 8 yarım saat sigara içmemesi,
 O kolla ağır yük kaldırmaması söylenir.
 Bağıştan sonraki 1 gün içinde herhangi bir rahatsızlığı olursa bildirmesi istenir.
6
Reaksiyon gözlenmeyen donörün gitmesine izin verilir.
Donöre ait seroloji /ELISA tüpüne kan aldıktan sonra hortum kesilir, çıkan iğne tıbbi atık kutusuna
atılır ve kesilmiş hortumdan kan grubuna bakılır, sonucu torbanın üs tüne yaz ılır. Alınmış
seroloji/ELISA tüpü doktorun istemi doğrultusunda HIV, Hepatit B, Hepatit C ve sifiliz testleri hızlı
testlerle transfüzyon merkezinde çalışılır çalışılır. Donör ile ilgili testlerinin sonuçları hem hastane
otomasyon sisteminde de kayıt altına alınır hem de bağışçı kayıt ve orgulama formlarıyla birlikte
hem ilgili dosyaya kaldırılarak saklanır.
Donörden kan alma i şleminin hangi aşamasında olursa olsun kan bağışıyla ilişkili tüm
istenmeyen ciddi etki ve olayların tedavi ve sonuçları tam olarak kaydedilmesi gerektiği için
bağışçıda gelişen bir reaksiyon olursa bu durumda istenmeye etki bildirim formu doldurularak kayıt
altına alınır ve BKM ve Sağlık Bakanlığı’na bildirimi yapılır.
Donör Reaksiyonları
Hafif
Göz kararması
Orta
Şiddetli
Bilinç Kaybı
Konvülsiyon
Ciltte solukluk, soğukluk
Hipotansiyon
Terleme
Titreme
Güçsüzlük
Bulantı
Kusma
Hiperventilasyon
Donör Reaksiyonlarının Tedavisi
1. Hafif reaksiyonlarda flebotomiyi sonlandırmaya gerek olmadığından donör kendini iyi
hissedince flebotomiye devam edilir.
2. Orta ve şiddetli reaksiyonlarda flebotomi sonlandırılır.
3. Donör reaksiyonl arında donör şok pozisyonuna (donörün ayakları yukarı başı aşağı gelecek
şekilde) getirilir.
. Kan basıncını ölçülür.
5. Mide bulantısı geçince donöre şekerli sıvı içecek verilir. Donörün şikayeti geçmedi ise doktor
kontrolüne göre gerekli IV sıvı takılır.
Diğer Donör Reaksiyonları
a) Hematomlar: Cilt altına kan sızması ile oluşur.
b) Allerjik cilt reaksiyonları
7
Nadir Rastlanan Donör Reaksiyonları
a) Artere girilmesi
b) Pseudo anevrizma
T orba ve kan setindeki delik ya da iğne çıkarıldıktan sonra iğnenin açık kalması durumunda
havanın girdiğini düşündüren durumlarda kontaminasyon olasılığı akla gelmeli ve bu kan
transfüzyonda kullanılmamalıdır.
Not: Donasyonda alınan kandan volümüne ve donasyon süresine göre hazırlanacak ürünler farklıdır.
Ürün ayrımında aşağıdaki parametrelere dikkat edilmesi gerekir.
300 cc’den az: Düşük volüm nedeniyle imhaya atılır
300- 350 cc : Tam kan
Bağışcı kanının test edilmesi
MİKROBİYOLOJİK TARAMA TESTLERİ:Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış test kitleri kullanılmaktadır. Bu testlerin asgari ve
mutlak çalışma koşulu, üretici firma talimatlarına uygun olarak kontrollerin doğru sonuç
vermesidir.
İlk çalışmada reaktif olarak belirlenen bağışlara ait örnekler, üretici firma talima tınd a aks i
belirtilmedikçe aynı testle yeniden iki kez çalışılı r. Tekrar edilen testlerin herhangi biri reaktif
bulunursa bu kan, “tekrarlayan eaktif” olarak kabul edili r; bağışlanan kan, transfüzyonda
kullanılmaz ve örnekler HCV ve HIV için doğrulama laboratuvarına gönderilir. HBV için
tekrarlayan reaktif lik durumunda bağışçı bilgilendirili r.
HCV ve HIV için “tekrarlayan reaktif” örneklerin pozitifliği doğrulandığı takdirde, bağışçı ile
görüşülür ve bağışçı -sonuç bağlantısını doğrulamak amacıyla yeni bir serum örneği alını r.
Bağışçı ya uygulanan mikrobiyolojik tarama testleri herhangi bir süre gözetmeksizin her bağışta
tekrarlan ı r.
Özel Durumlar
HIV doğrulama test sonuçlarının sorumluluğu, Sağlı k Bakanl ığı tarafından onaylanmış ref rans
laboratuvarındadı r. Doğrulama laboratuvarına, tarama testi hakkında bilgi verilmeli; doğrulamada
tarama testleri kadar duyarl ı , farkl ı bir test kullanı lmalıdı r. Transfüzyon merkezi, sonuçlar için
tarama testi pozitif, doğrulama testi pozitif, negatif veya belirsiz şeklinde kayıt tuta r. Doğrulama
test sonuçlar ı ile bağışç ını n tarama test sonuçları birlikte gösterilir .
Doğ rulama testi pozitif tespit edilen bağışçı , transfüzyon merkezi taraf ı ndan “Kan Bağışçısı
Mikrobiyolojik Test Pozitifliği Bildirim Formu” ile yazı l ı olarak bilgilendirilir ve intaniye
polikliniğine yönlendirilir.
Trans füzyon merke zi , doğrulanmış HIV, HBV veya HCV enfeksiyonu olan bir bağışç ını n (düzenli)
8
pencere döneminde iken bağış yapmış olması durumunda, bu kandan üretilen ve potansiyel
olarak enfeksiyöz olan kan bile şenlerini alan hastanı n/hastaları n belirlenip izlenmesi ve
kendilerini tedavi eden doktorun konuyla ilgili bilgilendirilmesi işlemini ba şlatı r. Bu ba ğışlar, son
bir yıllık zaman diliminde yapılmış olan ba ğışlard ı r.
Enfeksiyon göstergelerine ilişkin tarama testlerindeki tekrarlayan reaktif sonuçlar ile doğrulanm ış
pozitif sonuçlar hemovijilans sisteminin bir parçası olarak Sa ğ l ı k Bakanl ığı ’na bildiri lir ve izlenir.
Tarama testi pozitif çıkan bağışcının bilgilendirilmesi;
Serolojik pozitif sonuçlar ın geri bildiriminde;
- mesajın kimden geldiği,
- hangi tarihli bağış olduğu,
- pozitif sonucun doğrulanması için nereye baş vurması açık olarak belirtilmelidir.
Sonuçların bildirilmesinde;
- cep telefonları ,
- e-posta,
- mektup kullanılmaktad ır.
KAN BA Ğ I ŞCISI Mİ KROB İ YOLOJİ K TEST POZİ Tİ FLİĞİ BİLDİRİM FORMU
Say ı n…………….
Bağışçılarımızdan sağlanan kanlar, yapılan tarama testleri sonucu enfeksiyon etkenlerinin bulunmadı
ğı tespit edildiğinde, kullanıma sunulmaktadır r. Tarama testlerinde pozitiflik saptandığı takdirde ise,
söz konusu kan imha edilmekte ve hastaya kullanılmamakta, ilgili bağışçımız bilgilendirilmektedir.
…/…/…….. tarihinde bağış lad ı ğını z ……………………………. numaralı kandan alınan numune ile yapılan
testlerde pozitiflik saptanmıştır. Size, konu ile ilgili ayr ınt ılı bilgi verebilmemiz için en yakın
zamanda …………………………………………………. Kan Merkezi’ne müracaat etmenizi rica ederiz. Konu
hakkında bilgilendirilecek, gerekli ise test tekrarını z ve/veya doğrulama testleriniz için ileri
tetkiklerinizin yapılabileceği sağlı k kuruluşlarına yönlendirileceksiniz.
Kan bağışına gösterdiğiniz ilgi ve duyarlılık için teşekkür eder, sağlıkl ı günler dileriz.
*Kan bağışçısı mikrobiyolojik test pozitifliğinin bildiriminde bu formun kullanımı zorunludur.
Seropozitif sonuçlar; mutlaka ki ş inin
- kendisine
- gizlilik ilkesi ile
- doktor tarafından bildirilmelidir.
Kalite Kontrol
9
Anti - HIV Testi
Bağışçıdan alınan tüm kan ve kan bile şenleri, HIV- 1 ve HIV- 2’ye yönelik antijen ve/veya antikorla ı
(anti - HIV- 1 ve anti- HIV- 2) güvenilir biçimde saptayan ELISA testiyle taranmaktadı r. Pozitif
çıkan HIV enfeksiyonunu doğrulamak için Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Laboratuvarına numune
gönderilir.
HBsAg Testi
Bağışçıdan alınan tüm kan ve kan bileşenleri, Hepatit B yüzey antijenini (HBsAg) en az 0.5 IU/ mL
düzeyinde saptayabilecek ELISA testiyle taranmaktadır.
Anti - HCV Testi
Bağışçıdan al ı nan tüm kan ve kan bileşenleri Hepatit C virus antijeni ve/veya antikorunu (antiHCV) güvenilir biçimde sa ptayan ELISA testiyle taranmak tadır. pozitif çıkan örnekler HCV RNA
açısından test edilmesi için dış merkeze yönlendirilmektedir.
Sifilis Testi
Bağışçıdan alınan tüm kan ve kan bile şenleri manuel olarak kaset test ile taranmaktadır. Pozitif
sonuçlar dış merkeze yönlendirilir.
İMMÜNO - HEMATOLOJİK TESTLER:
Zorunlu testler
ABO ve Rh (D) kan gruplaması
• Transfüzyon amacı ile hazırlanan he r ünite kana ABO ve RhD tiplendirmesi
yapılmaktadır. ABO ve RhD tiplendirmesi mümkünse iki farklı kişi tarafından, mümkün
değilse aynı kişi tarafından iki kez çalışılır. Sonuçlar uyumlu ise kayıt altına alını r. Herhangi bir
uygunsuzluk halinde yeni bir örnek ile çalışma tekrar edili r.
• ABO ve RhD gruplaması manuel olarak jel santrfügasyon yöntemi ile yapılmaktadır. Üretici
firmanın talimatları doğrultusunda test çalışılır ve değerlendirilir. daha önce bakılan gruplama
sonuçlarıyla karşılaştırılarak doğrulaması yapılır. Transfüzyondan önce tüm uyumsuzluklar
giderilir.
Sonuç hastane otomasyon sistemine nöbetçi teknisyen tarafından kaydedilir ve onaylanır
• Ünitenin üze rinde bulunan etikete ABO ve RhD tiplendirmesine ait bilgi açık olarak y azılı r.
• T ransfüzyon veya gebelik öyküsü olan bağışçıdan alınan tüm ünitelere ve ilk kez başvuran
bağışçıya beklenmeyen antikorlar açısından antikor ta rama testi uygulanması gerektiği için
mecbur kalınmadıkça bu kişiler bağışçı olarak kabul edilmemektedir.
• Reagen ve ekipman üreticilerinin tavsiye ettiği kalite kontrol prosedürleri takip
edilmektedir.
10
UYGUNLUK TESTLERİ:
Transfüzyon öncesi yapılması gereken uygunluk testleri ;
• Hastaya ait eski kayıtların gözden geçirilir
• Alıcı ve vericinin ABO ve RhD gruplaması yapılır
•
Çapraz karşılaştırma yapılır
Kullanılan alıcı ve vericiye ai t örnekler transfüzyon merkezi laboratuarına ulaştığı tari h te
n itibaren 7 gün süre ile +C’de saklanı r. Alıcıya ait örnek transfüzyon için planlanan tarihten
en fazla 3 gün öncesine ait olabilir. Daha eski örnekler kabul edilmez.
Çapraz karşılaştırma testi iki amaca eşlik edecek şekilde gerçekleştirilmelidir.
•
Alıcı ile verici arasında son bir kez daha ABO k an grubu kontrol ü yapılmalıdır.
•
Alıcının serumunda vericinin eritrositlerine karşı re aksiyon verebilecek bir antikorun
var olup olmadığı araştırmalıdır.
Çapraz karşılaştırma jel santrfügasyon yöntemi ile AHG ve enzimli ortamda üretici firmanın
talimatları doğrultusunda çalışılır ve değerlendirilir.
*** Acil durumlarda u ygunluk testleri tamamlanmadan verilmiş kan ünitesi ü zerinde bu durum
açık olarak belirtilir
Kan ve Kan Bileşenlerinin Etiketllenmesi, saklama ,depolama
Tam Kan: Transfüzyon için hazırlanan tam kan, uygun bir bağışçıdan, steril ve apirojen
antikoagülan ve torba kullanılarak alınan kandır. Temelde kan bileşenlerinin hazırlanması için
kaynak olarak kullanılır.
Etiketleme: Etiket, aşağıdaki bilgileri içermelidir;
i. Hazırlayan hizmet birimi adı
ii. İzlenebilirlik kriterlerini karşılayan kan bileşeni protokol no
iii. ABO ve Rh (D) grubu
v. Antikoagülan solüsyonun adı
vi. Kan bileşeninin adı
vii. E k işlem bilgileri: ışınlanmış vs (gerekli ise)
viii. Son kullanma tarihi
ix. B ileşenin hacmi veya ağırlığı
x. Saklama sıcaklığı
Saklama Koşulları
Transfüzyon amacıyla alınan tam kan +2C ile +6C aralığında saklanmalıdır. Saklama süresi
kullanılan antikoagülan/koruyucu sıvıya bağlıdır.
Depolama: Saklama ısısı aralığının korunduğu kan saklama dolaplarında depolanır.
11
Eritrosit Süspansiyonu Ek Solüsyonlu : Bileşen, tam
kanın santrifügasyonundan
sonra
plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun, besleyici bir solüsyonunun ilave edilmesiyle hazırlanır.
Eritrositlerin ek solüsyonla dikkatlice karıştırılmasından sonra +2C ile +6C arası sıcaklıkta saklanı r.
Etiketleme
Etiketleme tam kandaki gibidir. Ek solüsyonun adı eklenmelidi r.
Saklama koşulları
Tam kandaki gibidir. Kullanılan antikoagülan/ek solüsyona bağlı olarak saklama solüsyonunun izin
verdiği süreye kadar uzatılabilir.
Depolama: Saklama ısısı aralığının korunduğu kan saklama dolaplarında depolanır.
Taze Donmuş P lazma (TDP): Labil pıhtıl aşma faktörlerinin fonksiyonlarının yeterince
korunabileceği bir sürede ve uygun bir sıcaklıkta dondurularak tam kandan transfüzyon ve ya
fraksinasyon amacıyla hazırlanan bileşendir
Plazma, kendine bağlı transfer torbaların kullanıldığı bir kan torbasına alınmış tam kandan,
tercihen ilk 6 saat içinde veya buzdolabında saklanmışsa 18 saat içinde, yüksek hızda santrifügasyon
ile ayrılı r. Plazma, trombosit ten zengin plazmadan da ayrılabili r.
Etiketleme:
Aşağıdaki bilgiler etiketin üzerinde bulunmalıdır;
i. H azırlayan hizmet birimi
ii. Ünite numarası (izlenebilirlik kriterlerini karşılayan kan bileşeni protokol no)
iii. ABO Rh (D) grubu
iv. B ağış tarihi
v. Antikoagülan solüsyonun adı
vi. Kan bileşenin adı
vii. Son kullanma tarihi
viii. B ileşenin hacmi veya ağırlığı
ix. Saklama sıcaklığı
x. Eritmeden sonra son kullanma tarihi uygun bir son kullanma tarihi ile (saati)
değiştirilmelidi r. Saklama sıcaklığı buna göre değiştirilmelidir. Labil faktörleri korumak
amacıyla plazma eritildikten s onra hemen kullanılmalıdır. Tekrar dondurulmamalıdır.
Saklama Koşulları
Saklama sırasındaki stabilite ortamın saklama sıcaklığına bağlıdır. Opti mal saklama sıcaklığı - 25C
Ve ya altıdır. Saklama sıcaklığına göre izin verilen saklama süreleri aşağıdaki gibidir:
 - 25C nin altında 36 ay
 - 18C ile – 25C arasında 3 a y.
12
Taşıma sırasında saklama sıcaklığı korunmalıdı r. Hemen kullanılmayacaksa, torbala r, ö nerilen
sıcaklıkta hemen depolanmalıdır.
Trombosit Süspansiyonu (Tam Kandan): Taze tam kandan hazırlanan, ta m kanın yüksek
oranda ve etkin formda trombosit içeren bileşenidi r.
+20C ve +2C arasındaki sıcaklıkta en fazla 2 saat beklemiş bir ünite tam kan santrifüj
edilerek elde edilen plazma içerisindeki trombositler yüksek de vir santrifügasyonla
çöktürülür; üstteki trombositten faki r plazma, trombositlerle beraber 50- 70 ml bırakılacak
şekilde alınır; 1- 2 saat dinlenme sonrasında resüspanse edilir .
Etiketleme :
Aşağıdaki bilgiler etiketin üzerinde bulunmalıdır:
i. H azırlayan hizmet birimi
ii. Ünite numarası (izlenebilirlik kriterlerini karşılayan kan bileşeni protokol no)
iii. ABO ve Rh (D) grubu
iv. B ağış tarihi
v. Antikoagülan solüsyonun adı veya ek solüsyonun adı
vi. Kan bileşeninin adı
vii. Son kullanma tarihi
viii. Saklama sıcaklığı
Saklama koşulları
Trombositler canlılıklarını ve hemostatik aktivitelerini optimal olarak garantile yen koşullar
altında saklanma lıdır. Trombositle r, plazma ve ya bir “plazma + besleyici solüsyon”
kombinasyonu içinde saklanabilir.
Tro mbos it saklanması için kullanılan plastik torbala r, trombositlere gereken oksijeni
sağlayabilecek gaz geçirgenliğine sahip olmalıdı r.
. Saklama sıcaklığı +20°C ile +2°C arasında olmalıdır. Hazırlanan trombositler için maksimum
saklama süresi 5 gündü r, ancak bakteriyel kontaminasyonun saptanması veya azaltılmasına
yönelik ek bir yöntemin kullanılması durumunda 7 gün saklanabili r.
Kan ve Kan Ürünlerinin İstemi:
•
Transfüzyon planlanan hasta için istem yapılırken; gerekli kan miktarı ve kan ürünü
belirlenir ve
çalışılması istenen testlerle birlikte (cross match, kan grubu gibi) hastane otomasyon sisteminden
talebi yapılır. TM telefonla bilgilendirilir
• Kan istem formu kurallara uygun ve tam olarak doldurulur .
• İstem transfüzyon merkezine ulaştığında; hastane otomasyon sisteminden yapılmış olan
13
talep , Kan Bileşeni İstek Formu ve beraber gönderilmiş kan örneği tüpü kontrol edilir.
Eksik doldurulmuş istek formu ve etiketsiz örnek tüpleri transfüzyon merkezi tarafından kabul
edilmez (Acil durumlarda transfüzyon talimatı uygulaması bunun dışındadır). Bu tür durumlarda
transfüzyon merkezi yeni örnek/ve veya ek bilgi isteminde bulunur.
Güvensizlik oluşturan örnek imha edilir.
•
Hastanın önceki kayıtlarından ABO ve RhD grubu kontrol edilir. Hastanın önceki kayıtları
otomasyon sisteminde aranırken TC kimlik no veya diğer kimlik belirleyicilerden en az üçü
(ad soyad, doğum tarihi, protokol/hasta numarası) kullanılır. Yeni örneğin kan grubu ile
önceki kayıtlar arasında bir uyumsuzluk bulunursa, sorun çözülmeden kan bileşeni çıkışı
yapılmaz. Sorunun çözümü için hastadan yeni bir kan örneği istenir.
•
Transfüzyon öncesi uygunluk testleri olarak hastanın kan grubu, BKM’den temin edilen kanın
kan grubu ve crossmatch testleri yapılırrutin istemlerde manuel olarak jel santrfügayon
yöntemi ile yapılmaktadır.
•
Taze Donmuş Plazma (TDP) , transfüzyon merke zinde plazma eritme cihazında
eritilmektedir.
•
Transfüzyon öncesi uygunluk testleri tamamlanan kan ve kan bileşeni transfüzyon öncesi
uygunluk testlerine ait form doldurularak Kan Merkezi Crossmatch ve Servis Çıkış Defterine
kayıt edilir.
•
İstem yapan kliniğe haber verilir ve transfer edilene kadar uygun koşullarda saklanır. Servis
hemşiresine imza karşılığı, tarih ve saat kayıt edilerek teslim edilir.
•
Acil durumlarda, transfü zyon öncesi uygunluk testleri tamamlanmadan kan bileşeninin
klinik kullam ı da gerekebilir. Çapraz karşılaştırmas ı yapılmamış kanın şiddetli transfüzyon
reaksiyonu riski taşıdığı bilinerek, kullanımının sadece yaşamı tehdit eden durumlarla
•
s ınırlandırılmas ı gerekir. Böyle bir uygulamanı n tüm sorumluluğ u endikasyonu koyan
hekime aittir.
•
Endikasyon, tıbbi kayıtlarda bulunmalı ve istek formunda klinik hekimin ad- soyad ve imzası
yer almal ıdı r.
•
Uygunluk testleri tamamlanmadan verilmi ş kan ünitesi üzerinde bu durum a çı k olarak
belirtilmelidir.
Transfüzyon Merkezinden Alınan Kan veya K an Bileşeninin Kl iniğe Transferi
Kan ve kan bileşenleri transfüzyona kadar transfüzyon merkezinde saklanır. Kan ürünlerinin ilgili
hastaya ulaşması klinik hemşiresi tarafından sağlanır .
Eritrosit süspansiyonları transfüzyon merkezinden ilgili servise kan nakil kabı veya kan nakil poşeti ile
nakledilir.
14
Nakil sırasında, eritrosit süspansiyonları 2 – 10 C’de korunmalıdır. Eritrosit ünitlerinin ısısı 1
C’nin altına inmemeli ve 10 C’nin üzerinde olmamalıdır. Bu nedenle de transfüzyon merkezi
dolabından çıktıktan sonra kullanılmayan kan , 30 dakika içinde transfüzyon merkezine geri
dönmüş olmalıdır. B u saatten sonra gelen kanlar transfüzyon merkezin de imha edilir.
Trombositler, 22- 2 C’de ve trombosit ajitatöründe korunur. Servise gönderilen trombosit
süspansiyonları da 30 dakika içinde takılmayacaksa imha için transfüzyon merkezine gönderilmelidir
Taze Donmuş Plazma (TDP), Plazma eritme cihazında eritilir.Labil faktörler için plazma eritildiğinde
hemen kullanılmalı, buzdolabında saklanmamalıdır. Eritildikten sonra buzdolabı rafında (2 - 6 Cde
2 saat stabildir. Eritildikten sonra buzdolabında 2 saat beklediği halde takılmayan TDP’ler
transfüzyon merkezine gönderilerek imha olunur. Ancak asla tekrar dondurulmamalıdır.
Acil ve Kliniklerden İade Edilen Kan ve bileşenlerinin İadesi ve İmhası
Transfüzyon başlamadan önce hasta ile kan bileşeni arasında bir uygunsuzluk görülürse, kan ve kan
bileşeni Kan ve Kan Transfüzyonu İzlem Formunun bir nüshası ile birlikte transfüzyon merkezine
iade edilir.
Transfüzyon başladıktan sonra reaksiyon görülürse veya herhangi bir nedenle transfüzyon kesilirse,
kan torbası ile hastanın diğer kolundan alınan kan örneği, Kan ve Kan Transfüzyonu İzlem Formu
nun bir nüshası ile birlikte transfüzyon merkezine iade edilir.
Transfüzyon merkezine gönderilen kan örneği ve torbadan gerekli t estler çalışılır. Uygun olmayan
kriterler incelenir, sonuca göre imha edilip edilmeyeceğine karar verilir .
İmha edi lmesi gerekirse, transfüzyon merkezinde gerekçe yazılarak imha edilir . Uygunsuzluk tespit
edilmezse, klinik haberdar edilir, kullanılıp kullanılmayacağına klinik hekimi karar verir . Setin
takılmasından itibaren 3 saat içinde bu işlemin yapılması gerekir.
Farklı nedenlerden dolayı transfüzyon merkezinden alındığı halde takılmayan kan ve kan
ürü nlerinin imhası her ürüne göre değişmektedir.
 Tam kan ve eritrosit süspansiyonları: Transfüzyon merkezinden çıktıktan sonra 30 dakika
içinde transfüzyon merkezine gönderilirse imha edilmez. 30 d akikadan fazla dışarıda beklerse;
ilgili kan, transfüzyon merkezinde imha edilir. Set takılıp belirli bir süre geçen kanlar
kullanılmayacaksa, yine transfüzyon merkezinde imha edilir. Transfüzyon başlayıp daha sonra
reak siyon oluşan hastalarda, hasta k an numunesi ile torba numunesinin tahlilleri yapılmak
üzere transfüzyon me rkezine gönderilir. Uygunsuzluk varsa imha edilir. Uygunsuzluk yoksa
ilgili k linik karar verir.
 Taze donmuş plazmalar : Transfüzyon merkezinde eritildikten sonra k liniğe gönderilir, hemen
takılır. Takılmaz ise, çıkış saati yazılı olduğundan, bu saatten itibaren 2 saat içinde klinikte
buzdolabında saklanmak kaydıyla kullanılabilir. 2 saati aşarsa transfüzyon merkezine gönderilerek
15
imha edilir. Kesinlikle tekrar dondurulmaz.
 Aferez trombosit veya trombosit süspansiyonları: Transfüzyon merkezi ndeki ajitatör
cihazından çıktıktan sonra hemen kullanılmalıdır. 15 dakika içinde transfüzyon merkezine
gönderilirse ajitatör cihazında miadı dolana kadar saklanır. 15 dakikadan fazla klinikte kullanılmadan
bekleyen trombositler transfüzyon merkezinde imha edilir.
Kan ve kan bileşenlerinin imha kararı Transfüzyon merkezi sorumlu hekimi, transfüzyon merkezi
hemşiresi ve transfüzyon merkezi sorumlu nöbetçi teknisyeninden oluşan imha komisyonu
tarafından verilir ve Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun olarak imha gerçekleştirilir.
16