TC Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 1

T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 1
D e ţ e rl i
meslektaşlaršm
o l u ş t u r ul m a s š nd a
ki
temel
ve
a m a ť;
s e vg i l i
ũ ţ re n ci l e r
a nl a t š l a n l a r š n
bu
d e ft e re
d o k ŧm a nš n
a k t a r š m š nd a
k a r ş š l a ş š l a n k a y š pl a rš ( za m a n, y a nl š ş ve e k s i k n o t a l m a ) e n a za i nd i rm e k t i r .
Y u rt g e ne l i y a pš l a n s t a nd a rt s š n a v l a rd a , ũ ţ re n ci l e r i n s a hi p o l d u k l a r š
b i l g i l e r i y o rum l a y a bi l m e l e ri ne y ö ne l i k s o r ul a rl a k a r ş š l a ş m a k t a y š z
SBS 2012
T ü rk o rd u s u K üt a hy a - E s k i ş e hi r S a va ş l a r š nd a b a ş a r š l š o l a m a m š ş ve
S a k a r y a I rm a ţ š ‟n š n d o ţ us una ç e k i l m e k zo ru nd a k a l m š ş t š .
B u s ü re ç t e TB M M , M u s t a fa K e m a l ‟ i ü ç a y l š k bi r s ür e i ç i n ba ş k o m ut a n
t a y i n e t t i . M us t a f a K e m a l o rd u n un i ht i y a ç l a r š nš n k a r ş š l a nm a s š i ç i n ha l k š ,
m a d d i ve m a ne vi b üt ü n k a y na k l a r š y l a M i l l i M üca d e l e y e ťa ţ š ra n T e k a l i f - i
M i l l i y e E m i rl e ri ’ n i y a y š m l a d š ( 7 - 8 A ţ u s t o s 1 9 2 1 ) . T ü r k m i l l e t i b u e m i rl e re
t a m b i r k a r a rl š l š k v e fe d a k â r l š k l a u y d u.
B u b i l g i y e g ũ re a ş a ţ š d a k i l e rd e n ha ng i s i s ö y l e ne m e z ?
A ) K urt ul uş S a va ş š ha l k š n d a y a nš ş m a s š i l e k a za nš l m š ş t š r
B ) Ord u nu n i ht i y a ť l a r š g i d e r i l e re k s a va ş a ha zš r ha l e g e t i r i l m i ş t i r
C ) D ü ze nl i o rd ud a n va zg e ç i l i p y e ni d e n K u va y - š m i l l i y e ‟ y e d ö n ül m ŧş t ü r .
D ) T ür k m i l l e t i M us t a fa K e m a l ‟e t a m bi r g ü ve n ve ba ţ l š l š k g ũ s t e rm i ş t i r
B u pa ra g ra f s o r ul a rš nš n ťũ zŧm l e nm e s i ne y ũ ne l i k y a pš l a n ťa l š ş m a l a rd a ;
U zm a nl a r t a ra fš nd a n ha fš za d a k a l š c š l š ţ š a rt t š rm a k a m a cš y l a ũ ţ re nc i l e rd e n
K Š L Š T K EL Š M E a ra m a l a rš i s t e n i r. B u ťa l š ş m a g e ne l i nd e b u hu s u s s a d i k k a t
edilmiş
ve
KŠLŠT
K EL Š M EL ER Š
ũ ţ re n ci l e r
t a ra fš nd a n
d o l d ur ul m a s š
s o s y a l b i l g i l e r. b i z
s i t e s i nd e n
b e k l e nm e k t e d i r.
Bu
d o k ŧm a nš n
y a ra rl a nš l m š ş t š r.
Not
h a zš rl a nm a s š nd a
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 2
Bir Kahraman Doğuyor
KONU - KAZANIM TABLOSU
KONU
KAZANIM
Batš‟ya Erken Aťšlan Kent
1. Atatürk‟ün çocukluk dönemini ve bu dönemde
içinde bulunduţu toplumun sosyal ve kültürel yapšsšnš
analiz eder.
Mustafa Kemal Okulda
2. Atatürk‟ün ũţrenim hayatš ile ilgili olay ve olgularš
kavrar.
Cepheden Cepheye Mustafa Kemal
3. Atatürk‟ün askerlik hayatš ile ilgili olay ve olgularš
kavrar.
4.Ũrnek olaylardan yola ťškarak Atatŧrk‟ün çeşitli
cephelerdeki başaršlaršyla askerî yeteneklerini
ilişkilendirir.
Dũrt Şehir ve Mustafa Kemal
Mustafa Kemal Liderlik Yolunda
Not
5. Atatürk‟ün fikir hayatšnšn oluşumuna ve gelişimine
etki eden Selanik, Manastšr, Sofya ve Šstanbul
şehirlerindeki ortamšn rolünü fark eder.
6. Atatŧrk'ŧn 1919'a kadar bulunduţu gũrevler ve
yaptšţš hizmetleri ŧstlendiţi milli mŧcadele liderliţi
aťšsšndan yorumlar.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 3
TEMEL KAVRAMLAR:
ŠNKILÂP (devrim): Çaţšn gerisinde kalmšş kurumlaršn atšlarak, yeni baştan
yapšlandšršlmasšdšr. Devrimler …………. deţişikliklerdir.,
Islahat (reform): Bozulan kurumlaršn onaršlmasš, iyileştirilmesi işlemidir.
Bu durumda Osmanlš Devleti‟nin yaptšţš yenilikler, sadece bir tamir işleminden ibaret
olduţu iťin šslahat, Mustafa Kemal Atatŧrk‟ün gerçekleştirmiş olduţu, tamamen yeni bir
devlet rejimi ve kurumlarš kurma işlemi ise devrimdir.
Šhtilal: Halkšn, mevcut siyasal dŧzeni bazš gŧťlŧ ũnderlerin
öncülüţünde başšndan atmasšdšr.
Örneţin; Fransšz Šhtilali ile birlikte halkšn burjuva
sšnšfšnšn desteţi ile birlikte kraldan (monarşi) kurtularak
Cumhuriyeti ilan etmesi
Eţer ihtilalden sonra, bir devrim hareketine
girişilirse, ihtilal başaršya ulaşšr. Aksi taktirde boş yere
kan dökülmüş olur.
Hükümet Darbesi: Mevcut siyasal düzene dokunmadan,
bir darbe ile sadece yöneticilerin yerlerinde
indirilmesidir.
Örneţin; Türk tarihinin ilk hükümet darbesi olan
Bab-š Ali Baskšnš (Osmanlš yine monarşi ile yönetilmeye
devam etti, sadece sadrazam deţişti), T.C.‟de yaşanan 12
Eylŧl (1980) ve 27 Mayšs (1960) darbeleri (ŧlke yine
cumhuriyetle yönetilmeye devam etti. Başbakanlar ve
onlaršn hŧkŧmetleri bir darbe ile asker tarafšndan
indirildi. Ordu yönetime geçici olarak el koydu) gibi.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 4
XIX.yy.’da OSMANLI DEVLETŠ
 Avrupa‟daki ekonomik, sosyal ve siyasal gelişme
izleri pek görülmemektedir.
 Osmanlš Šmparatorluţunda idari, askeri ve
ekonomik bozukluklar ortaya ťškšnca bazš devlet adamlarš
…………………… (yenilik) hareketlerine yönelmiştir.
 Ancak yapšlan šslahatlar deneyimsiz bir kadro
tarafšndan yapšldšţš, yapšlacak yeniliklerin ťerťevesi dŧzgŧn
olarak çizilemediţi ve šslahatlaršn yapan kişilerle sšnšrlš
olmasš yŧzŧnden, bu yenilik hareketleri başaršsšz olmuştur.
Osmanlš ŧlkenin kũtŧye gidişini ordunun bozulmasšna baţladšţš iťin, yapšlan šslahatlar
genellikle …………..…………. .alanda olmuştur.
 Yenilik hareketleri ilk kez III.Selim dũneminde planlš ve programlš hale getirildi.
 Osmanlš devletinde yenilik hareketlerini en geniş ve planlš programlš şekilde uygulayan
padişah…………………………‟tur.
 II.Mahmut tarafšndan temelleri atšlan ve I.Abdŧlmecit zamanšnda başlatšlan Tanzimat
hareketleri ile bu yenilikler, daha da kapsamlš hale getirildi.
 Fransšz Šhtilali sonucu yayšlan ……………………… akšmš Osmanlš Šmparatorluţunun
daţšlmasšnš hšzlandšrdš.
 Rusya, Šngiltere, Fransa gibi bŧyŧk devletler, Osmanlš sšnšrlarš iťinde yaşayan uluslarš
baţšmsšz olmalarš iťin ayaklanmalarš konusunda yŧreklendirdi.
 Ũzellikle Rusya, Slav asšllš Balkan uluslaršnš Osmanlš Šmparatorluţuna karşš ayaklandšrdš.
 Sanayi Devrimi sonucu ………………… arayšşš iťine giren devletler iťin, Osmanlš
Devleti elverişli bir hammadde kaynaţš ve ũnemli bir pazardš.
 Osmanlš Devleti‟ni Avrupa‟ya ekonomik aťšdan baţšmlš kšlan olaylardan biri de, Šngiltere
ile 1838 yšlšnda imzalanan ………………………. dšr.
Fransšz Šhtilali Osmanlš Šmparatorluţu‟nda demokrasi hareketlerinin
gelişmesinde etkili olmuştur. Tanzimat ve Islahat fermanlaršnšn
yayšnlanmasšnda ve meşrutiyetin ilanšnda Fransšz Šhtilali‟nin payš bŧyŧktŧr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 5
Balta Limanš Anlaşmanšn sonuťlarš:
 El tezgahlaršna dayalš yerli ŧretim iflas etti.
 Dšşardan bol miktarda ucuz mal, ülke içine girdi.
 Osmanlš, hammadde ŧreticisi konumunu dŧştü.
 Sonuťta Osmanlš Devleti, yarš sũmŧrge bir devlet durumuna geldi.
 Kapitülasyonlar ve ………….……….…. (Genel Borçlar Yönetimi) etkisi sonucunda,
Osmanlš ekonomisi Avrupa karşšsšnda baţšmlš hale gelmiştir.
Duyun-u Umumiye Šdaresi (Genel Borçlar Yönetimi)
Mali durumu iyice bozulan Osmanlš Šmparatorluţu, ekonomisini düzeltmek için
Avrupa‟dan borç para almak zorunda kaldš. Ancak alšnan paralaršn büyük bir bölümü ülke
kalkšnmasšndan çok, saray yapšmš gibi lüks harcamalarda kullanšldš. Zamanla devlet, aldšţš
borťlaršn faizini bile ũdeyemez duruma geldi. Bunun ŧzerine alacaklš devletler bu yũnetimi
oluşturarak, Osmanlšnšn halktan aldšţš bazš vergileri kendileri toplamaya başladš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 6
I.Meşrutiyet (1876)
Nedeni:
 Šmparatorluţun iťine dŧştŧţŧ ekonomik, siyasal, idari, sosyal ve askeri bunalšmdan
kurtaršlmak istenmesi.
 Rusya‟nšn Panislavizm politikasš ile balkanlarda ťškabilecek isyanlara karşš ũnlem almak..
 Avrupalš devletlerin iťişlerimize karšşmasšna engel olmak.
Sonucu:
 Genť Osmanlšlar (Jön Türkler) II Abdülhamit‟e baskš yaparak,
meşrutiyeti ilan ettirdiler.
 Tŧrk tarihinin ilk anayasasš olan …………………………… ilan
edildi.
 Bu anayasa, ulusal iradenin ürünü deţildi.
 Son söz padişaha ait olduţundan, padişahšn egemenlik haklaršna
dokunulmamšştš.
 Halk yönetime doţrudan katšlamamšştšr.
 1877-1878 Osmanlš Rus Savaşš bahane edilerek, II Abdŧlhamit
tarafšndan I. Meşrutiyet Dönemine son verilmiştir.
 1876 Anayasasš yŧrŧrlŧkte ťok kšsa kalmasšna raţmen (15 Ay), daha
sonraki siyasi gelişmelere zemin hazšrlamšştšr.
 Bu dũnemdeki meclisin adš, ………………….……‟dir.
Meşrutiyet: Hŧkŧmdaršn yetkilerinin bir anayasa ve meclis tarafšndan kšsštlandšţš yũnetim
biťimidir. (Anayasalš monarşi)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 7
II.Meşrutiyet (1908)
Nedeni:
 Šttihat ve Terakki Partisi‟nin çalšşmalarš
 Balkan uluslaršnšn ayaklanmasš
31 Mart Olayš (13 Nisan 1909)
 Meşrutiyet yönetimine son vermek ve eski
dŧzeni geri getirmek amacšyla, gerici gŧťler
tarafšndan ťškaršlmšştšr.
 Ayaklanma Selanik ve Edirne‟den gelen
………………. tarafšndan bastšršlmšştšr. Bu ordunun
Kurmay Başkanš …..……………… idi.
 Mustafa Kemal‟in adšnš tarihte ilk kez
bu olayla birlikte, bu ordu içinde duyuyoruz.
 Bu
ayaklanma
sonucunda
Padişah
…..………………. tahttan indirilmiştir.
II.Meşrutiyet Döneminin Özellikleri :
 Dönemin ideolojisi Türkçülük olmuştur.
 Türk tarihinde ilk kez çok partili yaşama geçilmiştir.
1908
Yšlšnda
Meydana
Gelen
Toprak
Kayšplarš
Not
• Bulgaristan baţšmsšzlšţšnš ilan
etti.
• Bosna-Hersek Avusturya'ya
baţlandš.
• Girit Adasš Yunanistan'a baţlandš.
Tŧrk tarihinde anayasal devlet dŧzenine karşš girişilen ilk
ayaklanma,31 Mart olayšdšr.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 8
DÜŞÜNCE AKIMLARI
Osmanlšcšlšk
 Osmanlš Šmparatorluţu içinde yaşayan tŧm etnik gruplarš,
Osmanlš ťatšsš altšnda birleştirmeyi amaťlamšştšr.
 I. Meşrutiyet‟in resmi ideolojisi olmuştur.
 Bu akšma sadece Tŧrkler sahip ťškmšştšr. Diţer etnik gruplar
önemsememiştir.
Šslamcšlšk (Ŧmmetťilik)
 Dŧnya Mŧslŧmanlaršnš ……….……… bŧnyesinde toplamayš
amaťlamšştšr.
 I. Dünya Savaşš sonunda, Araplaršn Šngilizlerle işbirliţi sonucu
önemini yitirmiştir.
Türkçülük(Ulusçuluk)
 II. Meşrutiyet‟in resmi ideolojisi olmuştur.
 Osmanlšcšlšk ve Šslamcšlšk akšmlaršnšn geťersizliţi üzerine ön
plana ťškmšştšr.
 Šttihat ve Terakki‟nin yaymaya çalšştšţš Tŧrkťŧlŧk hayali,
……………………… (dŧnyadaki tŧm Tŧrkleri birleştirmek).
Türk Šmparatorluţu kurmaktš.
 Šttiat ve Terakki Partisi‟nin Türkçülük çalšşmalarš šrk
ayršmšna dayalš ve toplumda ayršşmalara neden olurken; Mustafa Kemal‟in Milliyetçilik
anlayšşš toplumu etnik kimliţe göre ayršştšrmanšn tersine milli birlik ve beraberliţe
dayalšdšr.
Batšcšlšk
 Batšnšn gelişmişliţinin kabul edilmesi gerçeţi ile ortaya
ťškmšştšr.
 Osmanlš Šmparatorluţu‟nda pek uygulanmamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 9
Atatürk’ün çocukluk dönemini ve bu dönemde içinde bulunduţu toplumun
sosyal ve kŧltŧrel yapšsšnš kšsaca analiz ediniz…
........................
• Osmanlš Šmparatorluţu iťinde yaşayan tŧm etnik
gruplarš, Osmanlšcšlšk ťatšsš altšnda birleştirmeyi
amaťlamšştšr
........................
• Dŧnya Mŧslŧmanlaršnš Osmanlš Devleti bŧnyesinde
toplamayš amaťlamšştšr
........................
• Šttihat ve Terakki‟nin yaymaya ťalšştšţš Tŧrkťŧlŧk
akšmš, “Pantŧrkizm”di. Yani, dŧnyadaki bŧtŧn
Tŧrkleri iťine alacak bir Tŧrk Šmparatorluţu
kurmaktš ve tabi ki bu bir ŧtopyaydš
........................
• Batšnšn gelişmişliţinin kabul edilmesi gerťeţi ile
ortaya ťškmšştšr
Federalcilik
(Adem i Merkeziyetťilik)
Not
• Azšnlšk bũlgelere ũzerklik tanšnmasšndan yanadšr
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 10
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK'ÜN HAYATI
1.Çocukluţu, Ailesi, Šçinde Yaşadšţš Sosyal Ortam ve Yetişme Tarzš
 Mustafa Kemal, 1881 yšlšnda Selanik'te doţdu. Babasš
……………………….……., annesi ……………………….'dšr.
 Ali Ršza Efendi Selanik'te ;
1. …….…….…………
2. …….…….…………
3. …….…….………… işleriyle uţraşmšştšr.
 Ali Ršza, 1881 yšlšnda bu ŧť katlš evde dŧnyaya gelen oţluna,
çocukken kazayla beşikten düşŧrŧp ũlŧmŧne yol aťtšţš ve hiť
unutmadšţš kardeşinin ismini verir: Mustafa. Birkať yšl sonra da
Makbule doţar.
 Zŧbeyde Hanšm; zeki, saţduyulu, saţlam karakterli, gelenek ve
göreneklerine baţlš bir hanšmefendiydi.
 Mustafa Kemal'in en iyi şekilde yetişmesi için anne ve babasšnšn
ťok bŧyŧk katkšlarš olmuştur.
 Mustafa Kemal'in çocukluk ve gençliţi, Osmanlš Devleti‟nin en
sškšntšlš yšllaršna rastlar. Onun yaşadšţš şehir olan Selanik, 19. yŧzyšlšn
sonlaršnda sšk sšk ťatšşmalara (Milliyetťilik Akšmš) sahne olan Makedonya
bölgesindedir.
 Bu bölge aynš zamanda Avrupa‟daki kültür hareketlerinin ve
siyasi gelişmelerin etkisi altšndaydš.
Mustafa Kemal'in kişiliţinin oluşmasšnda ailesinin, aile ťevresinin, ũţrenim
gũrdŧţŧ okullaršn ve yaşadšţš ortamšn etkili olduţu gũrŧlmektedir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 11
2. Eţitim ve Öţrenim Hayatš
 Mustafa, önce annesinin isteţiyle ……………………………...…….…….gitti.
Burada modern eţitim uygulanmadšţšndan ………………………………..……na başladš.
 Şemsi Efendi okuluna devam ederken babasšnš kaybetti. Bunun ŧzerine kšsa bir sŧre
öţrenimine ara vermek zorunda kaldš.
 Babasšnšn ũlŧmŧyle aile zor durumda kaldš. Zŧbeyde Hanšm, oţlu Mustafa ve kšzš Makbule
ile birlikte Selanik yakšnlaršnda ťiftlik işleten kardeşinin yanšna gitti.
 Mustafa'nšn ũţrenim görmemesi annesini ťok ŧzŧyordu. Bu nedenle Zŧbeyde Hanšm
oţlunu öţrenimine devam etmesi için tekrar Selanik'e gönderdi.
 Mustafa, Selanik'te ………………………………...….……. (sivil ortaokul) yazšldš (1892).
 Mustafa Kemal'in arzusu asker olmaktš. Askerî okul sšnavšna girdi ve başaršlš oldu.
Selanik ……………………………………………. (Selanik Askerî Ortaokulu) kaydoldu.
 Mustafa bu okulda, zekâsš ve üstün yetenekleriyle öţretmenlerinin sevgisini kazandš.
 Doţduţunda kendisine "Mustafa" adš verilmişti. "………..…" adšnš ise bu okuldaki
matematik öţretmeninden almšştšr.
 Mustafa Kemal, Selanik Askerî Rüştiyesini bitirince …….……..…. ‟sine yazšldš (1895).
 Manastšr kenti ve girdiţi bu okul Mustafa
Kemal'in ŧlke sorunlarš, vatan ve millet sevgisi,
milliyetçilik,
baţšmsšzlšk,
ũzgŧrlŧk
gibi
düşüncelerinin gelişmesinde ũnemli rol oynamšştšr.
 Mustafa Kemal, Manastšr Askerî Šdadisini bitirdik ten
sonra
Šstanbul'a
gelerek
…………………………………………………...…….
’nun piyade sšnšfšna girdi (1899).
 Bu okuldan sonra öţrenimine Šstanbul Harp Akademisi,
kurmay sšnšfšnda devam etti. (1902).Derslerinin yanš sšra,
ülkenin içinde bulunduţu siyasš durum ve sorunlarš ile
yakšndan ilgilendi.
 Mustafa Kemal, …….…………….…….……. rütbesi ile bitirdi (11 Ocak 1905).
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 12
Šlkokul
Mahalle Mektebi
Şemsi Efendi Mektebi
Ortaokul (Rŧştiye)
Selanik Mŧlkiye Rŧştiyesi
Selanik Askeri Rŧştŧyesi
Lise (Šdadi)
Manastšr Askeri Šdadisi
Yŧksek Ũţrenim
Šstanbul Harp Okulu
Šstanbul Harp Akademisi
Atatürk’ün ũţrenim hayatšnda meydana gelen olaylarš kšsaca özetleyiniz…
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 13
3. Askerlik Hayatš
 Mustafa Kemal'in askerlik mesleţine merakš ťocukluk yšllaršnda başladš. Bunun sonucunda
asker olmaya karar verdi.
 Šlk görev yeri ……….. Ordu emrindeki 30. Sŧvari Alayš'ydš. Burada subaylara askeri bilgiler
verecek ve bölgedeki asayişi saţlayacaktš.
 Suriye'de bulunduţu sšrada yakšn arkadaşlaršyla …….…………….…….…….‟ni kurdu (Ekim
1906).
 1907'de kolaţasš olarak Şam 5. Ordu Komutanlšţšnda, oradan da aynš yšl iťerisinde Manastšr 3.
Ordu Komutanlšţšnda gũrevlendirildi.
 Šstanbul'da ťškan ………………..…. Ayaklanmasšnš bastšrmak ve dŧzeni saţlamak amacšyla
hazšrlanan …………………….…….‟nda …………………….……. rŧtbesi ile gũrev yaptš.
TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)
Nedeni
 Štalya‟nšn sömürge anlayšşš sonucunda bũlgeyi işgal etmesi.
 Šngiltere ve Fransa‟nšn Šttifak Devletlerinden ayšrmak iťin, Štalya‟nšn Trablusgarp‟š işgal
etmesine gũz yummalarš.
Sonucu
 Hem kaynak sškšntšsš, hem de I. Balkan Savaşš‟nšn başlamasš ŧzerine, Štalya ile
……………………….ANTLAŞMASI imzalandš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 14
Uşi Antlaşmasš(1912)
 Trablusgarp ve Bingazi Štalyanlar‟a bšrakšldš.
 Osmanlš Devleti‟nin donanmasšnšn yetersizliţi sonucu, Balkan Savaşš sona erene kadar, On
iki Ada Yunan tehlikesine karşš geçici olarak Štalya‟ya bšrakšldš.
Uşi Antlaşmasš ile Kuzey Afrika‟daki son Osmanlš topraţš da elden ťškmšştšr.
Bu savaştan cesaret alan Balkan devletleri, Osmanlš Šmparatorluţu‟na saldšrarak Balkan
Savaşlaršnš başlattš.
On iki Ada ise; II. Dünya Savaşš sonrasš Paris Antlaşmasš(1947) ile, ………...…….‟a verildi.
 Balkan Savaşlaršnšn başlamasšyla Trablusgarp'tan ayršlmak zorunda kaldš.
 Štalya'nšn Trablusgarp'a saldšrmasš ŧzerine kaťak yollarla Mšsšr ŧzerinden Trablusgarp'a gitti.
Mustafa Kemal, Enver Paşa ve Fethi Bey ……………………………..……. mevzilerinde
halkš silahlandšrarak. Štalyanlara karşš başaršlš savunma savaşlarš yaptš. Bu başaršlaršndan
dolayš Mustafa Kemal ………………….……. rütbesine terfi ettirildi.
Mustafa Kemal Trablusgarp Savaşš‟nda halkš ũrgŧtlemesi
TEŞKŠLATLANMACI ũzelliţinin en ũnemli ũrneklerindendir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 15
BALKAN SAVAŞLARI(1912 1913)
I. BALKAN SAVAŞI(1912)
Nedeni
 Osmanlš Devleti‟nin Balkanlar‟dan atšlmak
istenmesi.
 Šngiltere‟nin Rusya‟yš, Balkanlar‟da istediţini
yapabilmesi konusunda onaylamasš.
 Rusya‟nšn, ………….…….……. politikasš ve
Osmanlš‟nšn denetimindeki Balkanlš uluslarš
kšşkšrtmasš.
Sonucu
 Osmanlš Devleti başaršsšz oldu. Komutanlar arasšndaki anlaşmazlšklaršn ve ťekişmelerin
bu yenilgideki rolü büyüktür.
 Arnavutluk baţšmsšzlšţšnš ilan etti.
 Šttihat ve Terakki Babš Ali Baskšnš ile yönetime el koydu.
Bab- š Ali Baskšnš, Tŧrk tarihinin ilk …….…….…….. Bu darbe ile Šttihat ve Terakki
Partisi‟nin I. Dünya Savaşš‟na kadar sürecek olan baskšcš yönetimi başladš.
 Savaşšn sonunda Londra Antlaşmasš imzalanmšştšr. Buna gũre:
 Midye- Enez hattšnšn batšsšndaki topraklar, Balkan Devletlerine bšrakšlacaktšr.
 Ege Adalarš iťin Avrupa devletleri‟nin vereceţi kararš, Osmanlš kabul edecektir.
II. BALKAN SAVAŞI(1913)
Nedeni
 Londra Konferansš sonucunda, Osmanlš
Devleti‟nden alšnan topraklaršn, Balkanlš
devletler arasšnda paylaşšlmasšnda sorunlar
ťškmasš.
Sonucu
 Balkan uluslaršnšn kendi arasšndaki savaş
durumundan yararlanan Osmanlš Devleti,
……………..….ve ……………..…….‟ni geri
aldš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 16
 II. Balkan Savaşš‟na …….……….….da katšlmšştšr.
 Karadaţ katšlmamšştšr.
Šstanbul Antlaşmasš (1913)
 Osmanlš Devleti ile Bulgaristan arasšnda imzalandš.
 Meriç Irmaţš sšnšr kabul edildi.
 Bu anlaşma ile Bulgaristan‟daki Türkler azšnlšk konumuna düştü.
Atina Antlaşmasš(1913)
 Osmanlš Devleti ile Yunanistan arasšnda imzalanmšştšr.
 Yanya, Selanik ve Girit‟in Yunanlšlara ait olduţu kabul edildi.
 Ege adalarš konusunda bir karara varšlamadan, I. Dŧnya Savaşš başladš.
 Bu anlaşma ile Yunanistan‟daki Türkler azšnlšk konumuna düştü.
Her iki antlaşmadan gŧnŧmŧze kalan sorun, Batš Trakya Tŧrkleri sorunudur.
Sšrbistan ve Karadaţ ile sšnšršmšz kalmadšţš iťin, antlaşma imzalanmamšştšr.
Balkan Devletleri kendi aralaršnda Bükreş Antlaşmasš‟nš imzalamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 17
TRABLUSGARP
SAVAŞI
Neden: Štalya‟nšn sũmŧrge anlayšşš sonucunda
Bũlgeyi işgal etmesi.
Sonuť: Hem kaynak sškšntšsš, hem de I.Balkan
Savaşš‟nšn başlamasš ŧzerine, Štalya ile UŞŠ
ANTLAŞMASI imzalandš.
I. BALKAN
SAVAŞI
Neden: Osmanlš Devleti‟nin Balkanlar‟dan atšlmak
istenmesi.
Sonuť:Osmanlš Devleti başaršsšz oldu. Komutanlar
arasšndaki anlaşmazlšklaršn ve ťekişmelerin bu
yenilgideki rolŧ bŧyŧktŧr
II. BALKAN
SAVAŞI
Neden:Londra Konferansš sonucunda, Osmanlš
Devleti‟nden alšnan topraklaršn, Balkanlš devletler
arasšnda paylaşšlmasšnda sorunlar ťškmasš.
Sonuť:Balkan uluslaršnšn kendi arasšndaki savaş
durumundan yararlanan Osmanlš Devleti, Edirne ve
Kšrklareli‟ni geri aldš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 18
 Mustafa Kemal ………………..…. Askeri Ataşeliţi
‟ne
atandš
(27
Ekim
1913).
Mart
1914'te
……………..…….…. rütbesine yükseldi. Mustafa Kemal
Ataşelik yšllaršnda Sofya‟da Modern Avrupa‟yš inceleme
fšrsatš bulmuştur. Yandaki fotoţraf Mustafa Kemal‟in
Sofya da katšldšţš bir kostümlü baloya aittir
 Dünya Savaşš başladšţšnda Mustafa Kemal
Osmanlš Devleti'nin hemen savaşa girmesini
doţru bulmuyordu. Ancak Osmanlš Devleti bir oldu
bitiyle savaşa katšlšnca savaşta rol almak için
2 Şubat 1915‟te kurulmakta olan 19. Tümen
Komutanlšţšna getirildi.
 Mustafa Kemal Çanakkale Cephesi'nde üstün bir
askerlik yeteneţi sergileyerek önemli savunmalar
yaptš ve bŧyŧk başaršlar kazandš.
 Mustafa Kemal ve emrindeki tümen, Anafartalar
ve Aršburnu'nda dŧşmanš aţšr bir yenilgiye uţrattš.
Štilaf Devletlerinin Çanakkale'yi geçmelerine izin
vermedi.
 Çanakkale Cephesi‟ndeki üstün başaršlaršnda sonra Mustafa Kemal …….…………….
rütbesine yükseldi
 Kafkas
Cephesinde
Mustafa
Kemal
tüm
imkansšzlšklara
raţmen
………………..…ve……….…….……… şehirlerinin alšnmasšnda etkin rol olmamšştšr.
Mustafa Kemal hiçbir zamana Ŧmitsizliţe Yer Vermemiştir.
Mustafa Kemal'in askeri yũnden tanšnmasšnš saţlayan, I. Dŧnya Savaşš'nda
Ťanakkale Cephesindeki savaşlar olmuştur
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 19
 Dünya Savaşšnda Mustafa Kemal‟in gũrev aldšţš son cephe …………………………….
Cephesi olmuştur. Mustafa Kemal bu cephede ordunun Šngilizlere karşš daha fazla kayšp
vermemesi iťin Halep Şehri‟nin kuzeyine ťekilmesi gerektiţini sũylemiş fakat Alman
General‟i karşš saldšrš fikrini deţiştiremeyeceţini anlayšnca bu cephedeki gũrevinden istifa
edip Šstanbul‟a dũnmŧştŧr. Bu olay Mustafa Kemal‟in Gerťekťilik ve kararlšlšk özelliklerini
anlatmak için güzel bir örnektir.
 Mustafa Kemal, Mondros'tan sonra yurdun işgal edilmesini ũnlemek amacšyla Anadolu'ya geťti.
 Anadolu'da askerî niteliţinin yanšnda siyasi dehasšyla da halkš Kurtuluş Savaşš iťin ũrgŧtledi.
 13 Kasšm 1918'de Štilaf Devletlerinin donanmalaršnšn Šstanbul'a girdiţini gören Mustafa
Kemal,
yanšnda
bulunanlara,
"…………..……..……………………"
demiştir.
Mustafa Kemal‟in yaşanan olaylarš neden – sonuť ilişkisi ile inceleyerek olaylaršnšn sonuťlarš
ũnceden ũngũrmŧştŧr. (Šleri Gũrŧşlŧlŧk)
 Erzurum Kongresi'nden bir gün önce baţšmsšzlšk mŧcadelesini devam ettirebilmek amacšyla
ťok sevdiţi askerlik gũrevinden istifa etmek zorunda kalmšştšr. Bu olay Mustafa Kemal‟in
Vatanseverliţi için güzel bir örnektir.
 Sakarya Meydan Savaşš'ndan ũnce meydana gelen gelişmeler onun tekrar askerliţe
dũnmesine yol aťmšş, geniş yetkilerle başkomutanlšţa getirilmiştir (5 Aţustos 1921).
 Sakarya Meydan Savaşš'nda, "…….……..………………………" emrini verdi. Bu savaştan
sonra kendisine gazilik ve mareşallik unvanš verildi.
 26 Aţustos'ta Kocatepe'ye gelindi ve taarruza başladš.
 30 Aţustos 1922'de Başkomutanlšk Meydan Savaşš yapšldš. Yunan kuvvetleri aţšr bir yenilgiye
uţratšldš.
 Mustafa Kemal Paşa: "…….…………………………..…." emrini vererek düşmanšn sŧratle
takip edilmesini saţladš. 9 Eylŧl'de Šzmir kurtaršldš.
 Sahip olduţu askerî özelliklerle Mustafa Kemal, 20.yy‟šn en bŧyŧk asker ve komutanlaršndan
biri olmuştur
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 20
Atatürk’ün askerlik hayatšnda meydana gelen olay ve olgular nelerdir?
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 21
Not
....................
• 5. Ordu'ya atanmšş ve Tŧrk Ordusunun genel durumunu
gũzlemlemiştir.
• Mustafa Kemal'in ilk gũrev yeridir.(SŦRGŦN)
....................
• 3. Ordu'ya atanmšştšr.
• 31 Mart Olayšnšn bastšršlmasšnda Harekat Ordusunda gũrev
almšştšr. (Kurmay Yŧzbaşš)
....................
• Sivil kšyafetlerle gizlice Trablusgarb'a ulaşmšş ve Derne ve
Tobruk'ta mŧcadele etmiştir.
• Halkš ũrgŧtleme başaršsš ũn plana ťškan Mustafa Kemal
(Binbaşšlšţa) terfi etmiştir.
....................
• Askeri Ateşe olarak gũrev yapmšştšr.
• Avrupa'yš inceleme fšrsatš bulan Mustafa Kemal
Binbaşšlšţa atanmšştšr.
....................
• Ťanakkale:19.Tŧmen Komutanš olarak atanmšştšr.
Anafartalar ve Aršburrnu mŧdafasšnda başaršlš olmuştur.
Albay Rŧtbesine yŧkselmiştir.
• Kafkas: Muş ve Bitlis Ruslarda geri alšndš.
• Suriye:Yšldšršm Ordularš Komutanlšţš yaparak. Šngilizl
ilerleyişini durdurmuştur.
....................
• Erzurum Kongresi ũncesi Mustafa Kemal Askerlikten
istifa etmiştir.
• Sakarya Meydan Muharebesi: Askerliţe geri dũnen Mustafa
Kemal'e Gazi ve Mareşal ŧnvanš verilmiştir.
• Başkomutanlšk ve Bŧyŧk Taaruz
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 22
4. Siyasi Hayatš
 Mustafa Kemal, büyük bir asker olduţu
kadar eşsiz bir devlet adamšdšr.
 Manastšr Askeri Šdadi yšllaršndan
itibaren Osmanlš Devleti'nin geťirdiţi
bŧyŧk sškšntšlarš gũrmŧş ve çareler
aramaya başlamšştšr.
 Harp Okulu ve Harp Akademisindeki
öţrenimi sšrasšnda bazš siyasi faaliyetlere de katšlmšştšr.
 Mustafa Kemal ilk görev yeri Şam‟da
……………………….…….Cemiyeti
ni kurmuştur.
 Mustafa Kemal bir dönem Šttihat ve Terakki fšrkasš iťinde hareket etmesine raţmen
ORDU SŠYESET AYRIMI gerekliliţini düşünen Mustafa Kemal fšrkadan uzaklaşmšştšr.
 19 Mayšs 1919'da millî birlik ve beraberliţi saţlamak amacšyla Samsun'a gitti. Buradan
Havza'ya geťerek bildiriler yayšmladš. Amasya Genelgesi'ni yayšmladš. Doţu Anadolu'nun
kurtuluşu için Erzurum Kongresi'ne başkanlšk etti.
 Sivas Kongresi'nde bŧtŧn cemiyetleri aynš ťatš altšnda birleştirdi.
 27 Aralšk'ta Ankara'ya geldi ve ťalšşmalarš buradan takip etti.
 23 Nisan 1920'de TBMM'yi aťtš ve Meclis'e başkan olarak seçildi.
 Kurtuluş Savaşš sšrasšnda I. Šnönü Savaşš'ndan sonra Londra Konferansš; Sakarya
Zaferi'nden sonra imzalanan Ankara ve Kars antlaşmalarš onun siyasi başaršlaršdšr.
Kurtuluş Savaşš sonucunda imzalanan Mudanya ve Lozan Baršş Antlaşmalaršyla
başaršlaršnš devam ettirdi.
 Mustafa Kemal, ülkenin çaţdaş medeniyetler seviyesinde ťškmasš iťin ťeşitli alanlarda
devrimler yapmšştšr. O, devrimlerini gerťekleştirirken, ŧlkenin iť ve dšş sorunlaršnš
çözerken her zaman millî ťškarlarš göz önünde tutmuştur.
 29 Ekim 1923'te Cumhuriyeti ilan etti ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanš oldu.
1934'te Atatŧrk soyadšnš aldš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 23
DÖRT ŞEHŠR VE ATATÜRK
SELANŠK:
Selanik siyasi, ekonomik ve kŧltŧrel aťšdan ťevre
ülkelerden çok fazla etkilenen bir bölge idi. Büyük
devletlerin yayšlma ve nŧfuz alanlaršnšn en ťok etkilediţi
Selanik şehri aynš zamanda Balkan milletlerinin Osmanlš'ya
karşš ayaklanmalaršna da merkezlik yapmšştšr. Ayršca
Selanik; genť ve aydšn neslin bulunduţu, vatanseverlik
duygularšnšn yoţrulduţu ve daha fazla ũzgŧrlŧk ortamšnšn
bulunduţu bir yerdi.
MANASTIR:
Bugün Bitola adšyla bilinen Manastšr Mustafa Kemal'in fikir hayatšnšn oluşmasšnda bŧyŧk etkiye
sahiptir. Bu şehrin Avrupa kŧltŧrŧnden ťok ťabuk etkilenmesi ve Osmanlš yũnetiminin bu şehri ťok sškš
kontrol altšnda tutamamasš, yũnetime karşš olanlaršn faaliyetlerini arttšrmalaršna neden olmuştur.
Mustafa Kemal de bu ortamda birçok çevreyle diyalog kurarak her yönden kendini geliştirmiştir.
SOFYA:
Mustafa Kemal, 27 Ekim 1913'te Sofya Askeri Ateşeliţi'ne atanmšştšr. Bir yšldan fazla sŧren bu
gũrevi sšrasšnda Atatŧrk, Balkanlaršn ekonomik, politik ve sosyal ortamšnda bŧtŧn azšnlšklarš, dšş güçleri,
bunlaršn emellerini ve ťeşitli dinleri tanšmšş; dinlerin milliyetťilik akšmlaršnšn hizmetine verilmesinin
tanšţš olmuştur. Bu bŧyŧk karšşšklšk ortamšnda kendini yetiştirmiştir.
ŠSTANBUL:
Šmparatorluţun iťinde bulunduţu durum Tŧrk
Aydšnlaršnda olduţu gibi Mustafa Kemal‟de de Vatan Elden
Gidiyor!!! dŧşŧncesinin olmasšna neden olmuştur .
Mustafa Kemal kurtuluşun sistemlerin kũkŧnden
deţişmesinde aramšştšr (ŠNKILAPŤILIK) . Mondros
Ateşkesinin imzalanmasšnšn ardšndan Šstanbul'a gelen
Mustafa Kemal burada altš ay geťirmiş ve kurtuluşun
Šstanbul‟dan olmayacaţšnš anlamšş ilk fšrsatta Anadolu'ya
geçerek kurtuluş hareketini başlatmaya karar vermiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 24
Atatürk’ün fikir hayatšnšn oluşumuna ve gelişimine etki eden Selanik,
Manastšr, Sofya ve Šstanbul şehirlerindeki ortamšn etkisi neler olmuştur
aťšklayšnšz…
Not
...............
• Mustafa Kemal farklš kŧltŧrleri tanšma
fšrsatš bulmuştur.
...............
• Mustafa Kemal'in fikir hayatšnšn oluşmasšnda
bŧyŧk rolle sahiptir. (Tarih,Edebiyat)
...............
• Modern Avrupa'yš inceleme fšrsatš
bulmuştur.
...............
• Mustafa Kemal Osmanlš'nšn iťinde bulunduţu
durumdan kurtama ťabasšndadšr.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 25
MUSTAFA KEMAL’ŠN ESERLERŠ
Musfata Kemal‟i diţer devlet yöneticilerinden ayšran en önemli özelliklerin başšnda “ÇOK
YŨNLŦLŦŢŦ” gelir. Mustafa Kemal‟in sahip olduţu bu özellik onun birçok alanda önemli
eserler vermesinde etkili olmuştur.
Mustafa Kemal’in en önemli Eseri Türkiye Cumhuriyeti’dir.

NUTUK
GEOMETRŠ
CUMALI
ORDUGÂHI
VATANDAŞ
ŠŤŠN
MEDENŠ
BŠLGŠLER
TÂBŠYE VE
TATBŠKAT
SEYAHATŠ
ZABŠT VE
KUMANDAN
ŠLE
HASBŠHAL
Not
• ................................................
• ................................................
• ................................................
• ................................................
• ................................................
• ................................................
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 26
KŠŞŠSEL ÖZELLŠKLERŠ
Mustafa Kemal; çok yönlü, üstün yetenek, zeki ve kuvvetli iradeye sahiptir. Bunlar
Mustafa Kemal'in Tŧrk milletinin en bŧyŧk lideri olmasšnda ve tŧm dŧnyaca kabul edilmesinde
etkili olan özellikleridir.
1. Vatanseverliţi
 Mustafa Kemal, bir asker olarak birçok cephede vatan savunmasšnšn en gŧzel ũrneklerini
verdi.
 Vatanš savunmanšn yŧce bir gũrev olduţunu belirtti. Çanakkale Cephesi'nde askerlerine:
"Size ben taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçen
zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve başka komutanlar gelebilir." diyerek Türk
ordusunun Çanakkale Savaşlaršndaki başaršsšnšn nasšl gerťekleştiţini ortaya koymuştur.
 Sakarya Meydan Savaşš'nda Mustafa Kemal askerlerine şu emri verdi: "Hatt- š mŧdafaa
yoktur, sath- š mŧdafaa vardšr. O satšh, bŧtŧn vatandšr. Vatanšn her karšş topraţš
vatandaşšn kanšyla šslanmadškťa terk edilemez." Bu emrin harekete geçirdiţi
vatanseverlik duygusu Tŧrk ordusuna bŧyŧk bir zafer daha kazandšrdš.
2. Šdealistliţi
 Atatürk'ün ideali; Türk milletinin çaţdaş, hayat seviyesi içinde yaşayan bir millet olarak
varlšţšnš yŧkseltmektir.
 Onun ilkeleri bu ideali gerçekleştirmeye yöneliktir.
 Mustafa Kemal, Onuncu Yšl Nutku'nda, az zamanda çok büyük işler yapšldšţšnš belirtmiş,
ancak bunlarš yeterli gũrmemiştir.
 Mustafa Kemal, idealistliţinin bir gereţi olarak şunlarš sũylemiştir: "Yurdumuzu dŧnyanšn
en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine ťškaracaţšz. Milletimizi en geniş
refah vasšta ve kaynaklaršna sahip kšlacaţšz. Millî kültürümüzü muasšr medeniyet
seviyesinin üstüne ťškaracaţšz." Bu ideal yalnšzca Atatŧrk'ŧn deţil, aynš zamanda Tŧrk
milletinin de idealidir.
3.Hakikati (Gerçegi) Arama Gücü
 Mustafa Kemal, gerťekťi bir insandš. Gerek dšş politikada gerekse iç politikada hiç
hayalci olmamšş, milleti gerçekleşmesi mümkün olmayan emeller peşinde
koşturmamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 27
 "Bizim; akšl, mantšk, zeka ile hareket etmek en büyük özelliţimizdir." sözü bu özelliţine en
güzel örnektir.
4. Çok Cepheliliţi (Yönlülüţü)
 Mustafa Kemal, üstün bir komutan eşsiz bir devlet adamšdšr.
 O, pek çok alanda ortaya koyduţu görüşleriyle milletini aydšnlatmšş; kalkšnmanšn,
gelişmenin ve çaţdaşlaşmanšn yollaršnš gũstermiştir.
 Mustafa Kemal, hem fikir hem de hareket adamšdšr.
 Askerlik, tarih, eţitim, sanat ve ekonomi konularšnda gũrŧşlerini aťšklamakla kalmamšş
aynš zamanda bu gũrŧşlerini uygulamšştšr.
 Mustafa Kemal, bu ũzelliklerinin yanšnda kendine gŧveni, gũreve baţlšlšţš, ťabuk ve doţru
karar verme gücü ile de çok cepheli bir önderdir.
5. Gurura ve Ümitsizliţe Yer Vermemesi
 Mustafa Kemal, gerçekleştirdiţi büyük ve küçük bütün işlerinden sonra gurura veya
bŧyŧklenmeye kapšlmamšştšr. Kendisine farklš davranšlmasšndan hoşlanmazdš.
 "Benim müstesna olduţuma dair bir kanun yoktur." sözü bu özelliţini vurgulamaktadšr.
 Mustafa Kemal, hayatš boyunca yapacaţš bŧtŧn işlerde şu şekilde düşünürdü: "Ben bir işte
nasšl muvaffak olacaţšmš dŧşünmem. O işe neler engel diye düşünürüm. Engelleri
kaldšrdšm mš iş kendi kendine yürür."
 Çanakkale Savaşlarš sšrasšnda cephanesi olmayan asker karşšsšnda sŧngŧ tak emrini
vermesi onun :zor durumlarda bile ümitsizliţe düşmediţini göstermektedir.
6. Šleri Görüşlülüţü
 Mustafa Kemal, olaylaršn gelişmesini sezgileriyle deţerlendirerek sonucunda neler
olabileceţini isabetli bir şekilde tespit ederdi. Onun ileri görüşlülüţünü gösteren pek çok
ũrnek vardšr.
 "Yolunda yŧrŧyen bir yolcunun yalnšz ufku gũrmesi yetmez. Muhakkak ufkun ötesini de
görmesi ve bilmesi gereklidir." sözü bu özelliţini gösterir.
 Çanakkale Savaşlaršnda dŧşmanšn nereden ťškarma yapacaţšnš tahmin etmesi, II. Dünya
Savaşš'nšn ťškacaţš 1932'de bir yurt gezisinde "Kšrk asšrlšk Tŧrk yurdu, dŧşman elinde
bšrakšlamaz." diyerek ilerde Hatay'šn ana vatana katšlacaţšnš belirtmesi onun bu ũzeliţini
en iyi şekilde ortaya koymaktadšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 28
7. Yöneticiliţi
 Mustafa Kemal, üstün nitelikli ve çok yönlü bir yöneticiydi.
 O, bu özelliţini cephede, mecliste ve cumhurbaşkanlšţš makamšnda bŧtŧn yũnleriyle
ortaya koymuştur.
 Atatŧrk'ŧn yũneticilik ũzelliklerinden biri, yeri ve zamanšnda en doţru kararš almasš ve
bunu taviz vermeden uygulamasšdšr. Onun başaršsšnšn sšrrš bu ũzelliţinde yatmaktadšr.
 Yapacaţš işlerde ani kararlar vererek deţil, uzun uzun iyice düşŧndŧkten sonra ve sšrasš
geldikťe uygulama safhasšna koyarak başaršlš olmasšnš bilmiştir.
 "Bir işi zamansšz yapmak o işi bozmak, başaršsšzlšţa uţratmaktšr. Her şey sšrasšnda ve
zamanšnda yapšlmalšdšr." diyerek yũneticilikte nasšl başaršlš olunacaţšnš gũstermiştir.
8. Eţitimciliţi
 Mustafa Kemal, birçok alanda olduţu gibi eţitim alanšnda da milletimizin ťaţ atlamasšnš
atšlšm yapmasšnš saţlayan büyük bir önderdir.
 Mustafa Kemal, "Cumhurbaşkanš olmasaydšnšz ne olmak isterdiniz?" sorusuna "Millî
Eţitim Bakanš olarak millî kültürü yükseltmeye çalšşmak en büyük emelimdi." karşšlšţšnš
vermiştir.
 Mustafa Kemal, büyük bir eţitimci ve ebedi "BAŞ ÖŢRETMEN"dir. Yeryüzünde onun gibi
yazš tahtasš başšnda milletine ders veren başka bir devlet adamš yoktur.
9.Sanatseverliţi
 Mustafa Kemal, Türk toplumunun yüksek bir sanat yeteneţine sahip olduţuna inanšyordu.
 Mustafa Kemal dũneminde, sanatťš yetiştiren okullar aťšldš. Avrupa'ya ũţrenci gönderildi.
 Mustafa Kemal, her fšrsatta sanatťšlarš ve sanat eserlerini takdir ederdi. Sanat ve
sanatťšyla ilgili gũrŧşlerini dile getirerek ũzendirici bir rol oynardš. Onun bu konulardaki
sũzlerinden bazšlarš şunlardšr: "Yüksek bir insan toplumu olan Türk milletinin tarihi bu
özelliţi de gŧzel sanatlarš sevmek ve onda yŧkselmektir."
 Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hafta cumhurbaşkanš olabilirsiniz,
fakat sanatkâr olamazsšnšz." sözleri sanatseverliţini vurgulamaktadšr.
10. Šnsan ve Millet Sevgisi
 Mustafa Kemal, bŧtŧn davranšşlaršyla her şeyden önce, kendi milletine karşš olan
sorumluluţunu ortaya koymuştur.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 29
 Türk milletinin şerefi ve haklarš sũz konusu olduţunda, bunlaršn korunmasšnš gũrevlerin
en kutsalš saymšştšr.
 Onun şu sũzleri insan sevgisi hakkšndaki dŧşŧncelerini ťok gŧzel aťšklamaktadšr: "En
uzakta zannettiţimiz bir olayšn bize bir gŧn etki etmeyeceţini bilemeyiz. Bunun için
insanlšţšn hepsini bir vŧcut ve bir milleti bunun bir organš saymalš gerekir. Bir vŧcudun
parmaţšnšn ucundaki acšdan diţer bütün organlar etkilenir.
11.Šyi Kalpliliţi
 Mustafa Kemal iyi kalpli, temiz yŧrekli bir insandš. Šnsanlšţšn huzur ve baršş içinde
yaşamasš iťin çaba sarf etmişti. Kalbi insan sevgisiyle doluydu.
 Škinci Dünya Savaşš'nšn belirtilerinin ortaya ťškmaya başladšţš sšralarda Mustafa Kemal,
şunlarš sũylemiştir:
 Šnsanlarš mutlu edeceţim diye onlarš birbirlerine boţazlatmak insani olmayan ve son
derece üzücü olan bir sistemdir." "Šnsanlarš mutlu edecek tek vasšta, onlarš birbirine
yaklaştšrarak, onlarš birbirine sevdirerek karşšlšklš maddi ve manevi ihtiyaťlaršnš
karşšlamaya yarayan hareket enerjidir."
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 30
Vatanseverlik
Šyi Kalpliliţi
Šdeallistlik
Gerťeţi Arama
Gŧcŧ
Šnsan Sevgisi
Sanatseverliliţi
Mustafa Kemal'in
Kişisel Ũzellikleri
Gurura ve
Ŧmitsizliţe Yer
Vermemesi
Eţitimciliţi
Yũneticiliţi
Not
Ťok Yũnlŧlŧk
Šleri Gũrŧşlŧlŧk
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 31
Milli Uyanış: İşgallere Karşı Tepkiler
KONU – KAZANIM TABLOSU
KONU
Osmanlš Devleti Hangi Cephede?
Geldikleri Gibi Giderler
Ve Millî Mücadele Başlšyor
Egemenlik Milletindir
KAZANIM
1. I. Dŧnya Savaşš'nda Osmanlš Devleti'nin durumunu,
topraklaršnšn paylaşšlmasš ve işgali aťšsšndan
deţerlendirir
2.Mondros Ateşkes Anlaşmasš'nšn imzalanmasš ve
uygulanmasš karşšsšnda Osmanlš yũnetiminin, Mustafa
Kemal'in ve halkšn tutumunu deţerlendirir.
3.Kuvâyšmillîye ruhunun oluşumunu, millî cemiyetleri
ve millî varlšţa dŧşman cemiyetlerin faaliyetlerini
analiz eder.
4. Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin hazšrlšk
dũneminde yaptšţš ťalšşmalarš millî bilincin
uyandšršlmasš, millî birlik ve beraberliţin saţlanmasš
aťšsšndan deţerlendirir.
5. Misakšmillî'nin kabulünü ve Türkiye Büyük Millet
Meclisi'nin aťšlšşšnš "ulusal egemenlik", "tam
baţšmsšzlšk" ilkeleri ve vatanšn bütünlŧţŧ esasš ile
ilişkilendirir.
Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'yi örgütlerken
karşšlaştšţš sorunlara bulduţu Çũzŧm yollaršnš, onun
liderlik yeteneţi ile ilişkilendirir.
Bŧyŧk Millet Meclisi Šsyanlara Karşš
6. Hšyanet- i Vataniye Kanunu'nun ťškaršlma
gerekçelerini ve uygulama sürecini deţerlendirir.
Baršş Antlaşmasš mš, Ũlŧm Fermanš
mš?
7. Šstanbul yönetimince imzalanan Sevr Antlaşmasš'na
karşš Mustafa Kemal'in ve Türk milletinin tutumunu
deţerlendirir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 32
I. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESŠ GENEL DURUM
Šngiltere
Sũmŧrgeleşmiş
1.Dŧnya Savaşšnšn Temel Nedenleri
Fransa
Sanayi Devrimi
(Sũmŧrgeťilik Yaršşš)
Almanya
Sũmŧrgeleşmek
Šsteyen
Štalya
Panslavizm
Fransšz Šhtilali
(Milliyetťilik Akšmš)
Rusya
Avusturya Macaristan
Ťok Uluslu Devletler
Osmanlš
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 33
A- FRANSIZ ŠHTŠLALŠ (1789)
Fransšz Šhtilali sonucu yayšlan ulusťuluk , hŧrriyet,
eşitlik, adalet, özgürlük düşŧnceleri bŧtŧn dŧnyayš
etkiledi.
 Özellikle …….…….……. yapšya sahip
imparatorluklaršn yškšlmasšna sebep oldu.
 Tek
kişinin
egemenliţine
dayanan
mutlakšyetťe yũnetimler yškšlmšş, Meclis ve siyasi
partiler devlet hayatšnda yer almaya başlamšştšr.
 Herkesin kanun önünde eşit sayšlmasš, halkšn
kendi kendini yönetmesi (demokrasi), laik devlet
anlayšşš gibi temel ilkeler devlet ve toplum hayatšna
yerleşti. Šnsan haklarš ve ũzgŧrlŧkleri anayasalarla
gŧvence altšna alšndš.
B- SANAYŠ DEVRŠMŠ
Nedeni:
 Coţrafi Keşifler, Rönesans ve Reform,
Avrupa‟da düşünce özgürlüţüne, bilim ve
teknolojinin gelişmesine yol aťmšştšr.
 Teknolojik gelişmelerin (buharlš makineler),
ŧretim alanšna uygulanmasšyla “….…………”
doţmuştur.
Sonuťlarš:
 Seri üretim gerçekleşti.
 Sũmŧrgecilik yaygšnlaştš. ( hammadde kaynaklarš
ve pazar alanlarš bulma yaršşš, ilerde sanayileşmiş ŧlkeler arasšnda I. Dŧnya Savaşš‟na yol
açtš.)
 Yaşam standartlarš yŧkseldi, yollar, kanallar yapšldš.
 Şehirleşme hšzlandš. Šlk gecekondular ortaya ťšktš.
 Šşťi sšnšfš ortaya ťšktš.
 Sosyalizm ve Liberalizm düşünce akšmlarš ortaya ťšktš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 34
Dünyada sanayi Devrimi‟ni gerçekleştiren ilk ülke, ….………….……. dir. Başta Hindistan
olmak ŧzere sũmŧrgelerine giden yollarš denetimi altšna almak istemiştir.
Devrimin gerçekleştiţi diţer ülkeler, Fransa, Hollanda, Belçika ve Danimarka‟dšr.
………….….…. ve ………….….…. ulusal birliklerini geť tamamladšklarš iťin, sũmŧrgecilik
yaršşšna geť kaldšlar.
…….….…. XVIII.yy‟dan itibaren sšcak denizlere ulaşmak ve dünya ticaretinden pay almak
iťin ťaba harcadš. Gŧneyde Osmanlš Šmparatorluţu, batšda Šsveç‟le mücadele etti. Özellikle
Osmanlš Šmparatorluţunun etkisi altšndaki Balkan uluslaršnš kšşkšrtarak, Balkanlar‟da nüfuz
sahibi olmaya çalšştš.
ABD ve Japonya‟da sömürge elde edebilmek için, Avrupa devletleriyle rekabete başladš.
Aralaršndaki rekabet ve ťškar ťatšşmalarš sonucu Avrupalš bŧyŧk devletler, bir sŧre sonra
Šttifak (Baţlaşma) ve Štilaf (Anlaşma) devletleri olmak üzere iki bloţa ayršldšlar.
Liberalizm: Serbest ekonomi demektir.
Dŧnyayš temelinden sarsan ŧťŧncŧ bŧyŧk hareket BOLŞEVŠK ŠHTŠLALŠ‟dir. (Rusya, 1917)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 35
Bŧyŧk Devletlerin Osmanlš Devleti’ne Karşš Tutumlarš
ŠNGŠLTERE
ALMANYA
AVUSTURYA- MA C
FRANSA
ŠTALYA
Not
RUSYA
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 36
I. DÜNYA SAVAŞI
I. Dŧnya Savaşš'nšn Temel Nedenleri
...................
Hammadde ve Pazar Arayšşš
Enerji Kaynaklaršnn Ũnem Kazanmasš (Alsas
Loren)
...................
Milliyetťilik Akšmšnšn Balkanlara Etkisi
Panslavizm
Pangermenizim
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN NEDENLERŠ
Temel Neden
 Sanayi Devrimi sonrasš gelişen ülkelerin ………………… ve ………………. alanlaršnš
paylaşma yaršşš(sũmŧrgecilik) devletler arasšnda ťškar ťatšşmalaršna neden olmuştur.
Özel Neden
 Fransa‟nšn …….…………… bölgesini Almanya‟dan geri almak için mücadele etmesi.
Alsas Loren, zengin kömür ve demir rezervlerine sahip bir bölgedir.
 Panslavivzm ve Pangermenizm politikalaršnšn, Balkanlar ve Doţu Avrupa‟da
çatšşmasš.(Rusya ve Avusturya Macaristan Šmparatorluţunun çekişmesi.)
 Ulusal birliklerini geç tamamlayan Almanya ve Štalya‟nšn sömürge arayšşlarš.
 Šngiltere - Almanya arasšndaki sũmŧrgecilik yaršşš.
Göstermelik Neden:
 Avusturya- Macaristan Šmparatorluţu veliahdšnšn, ………………..…….‟da Bir Sšrp
milliyetçi tarafšndan öldürülmesi
(I. Dünya Savaşš’nš fiilen başlatan olay budur!)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 37
• ŠNGŠLTERE
• FRANSA
• RUSYA
ŠTŠLAF
DEVLETLERŠ
ŠTTŠFAK
DEVLETLERŠ
• .............................
• SIRBŠSTAN
• YUNANŠSTAN
• ROMANYA
• BREZŠLYA
• ABD
• PORTEKŠZ
• ALMANYA
• AVUSTURYA - MACARŠSTAN
• ..............................
• OSMANLI
• BULGARŠSTAN
OSMANLI DEVLETŠNŠN SAVAŞA GŠRMESŠ
Nedenleri:
 Kaybedilen topraklaršn geri alšnmak istenmesi. Bu neden; Osmanlš Devleti’nin I. Dünya
Savaşš’na girmesinin en önemli nedenidir.
 Šktidar Partisi olan Šttihat ve Terakki‟nin, aşšrš Alman hayranlšţš ve savaşš Almanya‟nšn
kazanacaţšna duyulan gŧven
 Osmanlš Devleti‟nin, eski itibaršnš kazanmak istemesi.
 Osmanlš Devleti‟nin, var olan borťlaršndan ve kapitŧlasyonlardan kurtulmak istemesi.
 Osmanlš-Rusya gerginliţi
 Osmanlš Devleti ile Almanya arasšnda gizli baţlaşšk anlaşmasšnšn imzalanmasš.
Osmanlš Devleti savaşa girer girmez ilk iş olarak, kapitŧlasyonlarš kaldšrdšţšnš ilan etmiştir.
Bu duruma karşš ťškan ilk devlet ise Almanya olmuştur.
(DEVLETLER ARASI YALNIZCA ŤIKAR ŠLŠŞKŠSŠ VARDIR)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 38
Osmanlš Devleti savaşšn ilk gŧnlerinde tarafsšzlšţšnš ilan etmişti. Enver Paşa’nšn bilgisi
doţrultusunda iki Alman savaş gemisi (Goben- Yavuz, Breslav-Midilli) Karadeniz’e aťšldš ve Rus
limanlaršnš bombaladš. Böylece Osmanlš Devleti savaşa girmiş oldu.
Almanya Neden Osmanlš Devleti’ni Yanšnda Šstiyordu?
 Osmanlš Devleti‟nin jeopolitik konumundan
yararlanmak.
 Boţazlarda egemenlik kurarak, Rusya ve
Šngiltere‟ye karşš ŧstŧnlŧk saţlamak.
 Osmanlš petrollerinden yararlanmak.
Not: I. Dünya Savaşš yšllaršnda tŧm Ortadoţu petrolleri,
Osmanlš Devleti’nin egemenliţinde bulunuyordu.
 Osmanlš padişahšnšn halife unvanšndan yararlanarak,
Šngiltere denetimindeki Arap ve Hint topraklaršnda, cihat
çaţršsš yoluyla, ayaklanma ťškartmak.
 Osmanlš Devleti‟nin insan gücünden yararlanmak
amacšyla Osmanlš‟yš yanšnda istemiştir.
Osmanlš Devleti’nin savaşa girmesiyle;
 Yeni cepheler aťšlmšştšr.
 Savaş alanš genişlemiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 39
I. DÜNYA SAVAŞINDA OSMANLI CEPHELERŠ
....................
Kafkas
Kanal
Cepheler
Ťanakkale
....................
Irak
Suriye Filistin
Hicaz Yemen
Galiťya
....................
....................
Makedonya
Romanya
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 40
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 41
Kafkas Cephesi
 Almanya‟nšn ………… petrollerini ele geçirme
isteţi ile Ruslaršn, Kars ve Sarškamšş‟š ele
geçirip, Erzurum‟a doţru ilerlemesi ile bu cephe
aťšlmšştšr.
 Enver Paşa‟nšn Asya‟yš ele geçirip, bir turan
imparatorluţu kurma düşüncesi de bir diţer
nedendir.
 Sarškamšş harekatš facia ile sonuťlanmšştšr.
 Ruslar Erzurum, Trabzon, Erzincan, Van, Muş, Bitlis‟i ele geçirdiler.
 Çanakkale Savaşlaršndan sonra XVI. Kolordu Komutanlšţšna atanan Mustafa Kemal,
…………………...…. ve ……….….………..‟i geri almšştšr.
 1917‟de Rusya‟da …….………………………..…. olunca, bu cephe kapanmšştšr.
 Yeni kurulan Sovyet Rusya, Brest Litowsk Anlaşmasšnš imzalayarak, I.Dŧnya
Savaşšndan ťekilmiştir.
 Bu anlaşma ile Rusya, 1878 Berlin Anlaşmasš ile almšş olduţu Kars, Ardahan ve Batum’u
geri vermiştir.
Kanal Cephesi:
 ……………….‟nšn
önerisi
ile
Osmanlš
Šmparatorluţu tarafšndan aťšlmšştšr.
Amaťlarš:
 Šngiltere‟nin ………….….…… ile baţšnš
kesip yardšm almasšnš ũnlemek.
 Šngilizleri Mšsšr‟dan ťškarmak
 Mšsšr alšnšrsa, Filistin, Hicaz ve Yemen‟deki
Arap ayaklanmalaršnš bastšrmak
 Süveyş Kanalšnš ele geťirmek.
Sonuťlarš:
 Osmanlš yenildi vee Arap Yaršmadasšndaki
geri çekilme süreci başladš.
Bu cephe genelinde Araplaršn Šngilizlerle işbirliţi yapmasš; Halifelelik makamšnšn Mŧslŧmanlar
ŧzerindeki etkisinin kalmadšţšnš ve Šslamcšlšk dŧşŧncesinin Milli duygulara yenik dŧştŧţŧnŧn en
belirgin göstergesidir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 42
Çanakkale Cephesi:
Nedenleri:
 Šstanbul‟u ele geçirmek Süveyş yoluna yũnelik Tŧrk baskšsšnš ortadan kaldšrmak.
 Osmanlš Devletini savaş dšşš bšrakmak.
 Fransšz ve Šngiliz donanmasšnšn, Baltšk Denizi‟ndeki Alman donanmasšnšn varlšţš
nedeniyle, Rusya‟ya yardšm gönderememesi; Bu yardšmš Boţazlarš ele geťirerek
gũndermeyi amaťlamasš.
 Balkan Devletlerinin Štilaf Devletleri yanšnda yer almasšnš saţlamak.
Sonuťlarš:
 I.Aşama:
Tŧrk
topťularšnšn
isabetli atšşlarš ve ………………. Mayšn
Gemisinin Boţazš mayšnlamasš sonucu,
düşman donanmasš aţšr kayšplar vererek
geri çekildi.(18 Mart 1915)
 II. Aşama: Çanakkale Boţazš‟nš
denizden
geçemeyeceklerini
anlayan
Šngilizler ve Fransšzlar, Boţazš karadan ele
geçiremeye karar verdi.
 Türk ordusunun karşšsšnda, Šngiliz
ve Fransšz askerlerinden başka, Hint,
Cezayir ve ANZAK ordusu da savaşmšştšr.
ANZAC (Australia and New Zelland Army Corps; Avustralya ve Yeni Zelanda Birleşik Ordusu)
 Osmanlš‟nšn başaršsš ile sonuťlanan tek cephe olmuştur.
 Šstanbul kurtaršlmšştšr.
 Rusya‟ya gerekli yardšm götürülemediţi için, Rusya‟da iç ayaklanma ťškmšştšr.
 I. Dünya Savaşš uzamšştšr.
 500 binden fazla insan ölmüştür.
 Mustafa Kemal‟in adš Anafartalar Kahramanš olarak anšlmaya başlamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 43
Irak Cephesi:
 Šngilizler tarafšndan aťšlmšştšr.
 Kuzeye yönelerek Ruslarla birleşmek ve
Hindistan‟a
giden
kara
yollaršnš
denetlemek amacšyla aťšlmšştšr.
 Türk kuvvetleri Kut ül Amare‟de binlerce
Šngiliz askerini esir aldš.
 Ancak, bir yandan ayaklanan Araplar ile bir
yandan da Šngilizler ile savaşmak zorunda
kalan Tŧrk ordusu, geri ťekilmek zorunda kaldš.
 Šngilizler üstün gelmiştir.
Suriye Cephesi:
 Cephenin komutanš Alman General Liman Von Sanders idi.
 Bu cephedeki Yšldšršm Ordularš Grubu, başaršlš savunma savaşlarš yaptš.
 Daha sonra buraya atanan Mustafa Kemal, düşmanšn ilerleyişine engel oldu.
Hicaz ve Yemen Cephesi:
 Bir yandan Šngilizler ile bir yandan da Şerif Hüseyin‟in kuvvetleri ile savaşšlmšştšr.
 Šngilizlerin kšşkšrttšţš Araplar, buradaki Tŧrk ordusunu zor duruma dŧşürmüştür.
Makedonya – Galiçya - Romanya Cepheleri:
Ara cephelerdir. Osmanlš‟nšn Balkanlardaki müttefiklerine yardšm amacšyla aťšlmšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 44
....................
• Osmanlš
Devletinin
Amacš
• Pantŧrkizm
• Bakŧ
Petrollerini
ele geťirme
isteţi
• Sŧreť
• Almanya'dan
gũnderilen
yardšmlaršnšn
ulaşmamasš
• Saldšršnšn
hatalš
planlanmasš
Tŧrklerin
ťekilmesine
neden
olmuştur.
(SARIKAMIŞ)
• Rus Ordusu
Sivas'a kadar
ilerlemiştir.
• Mustafa
Kemal Muş
ve Bitlis'i geri
almšştšr.
• Sonuť
• 1917‟de
Rusya‟da
Bolşevik
Šhtilali
olunca, bu
cephe
kapanmšştšr
Not
....................
....................
....................
....................
• Osmanlš
Devleti'nin
Amacš
• Almanya'nšn
istediţi
ŧzerinee
Šngilizler'in
sũmŧrgeleri
ile olan
baţlantšyš
kesmek
amaťlanmšştš
r.
• Sŧreť
• Cemal
Paşa'nšn
Taaruzlarš
başaršsšz
olmuştur.
• Osmanlš
ordusu ũnce
Sina Filistin'e
sonrasšnda da
Suriye'ye
kadar
ťekilmiştir.
• Sonuť
• Osmanlš
yenildi. Arap
Yaršmadasšnda
ki geri
ťekilme
sŧreci başladš.
• Štilaf
Devletlerinin
Amacš
• Osmanlš
Devleti'ni
savaş dšşš
bšrakmak
• Rusya'ya
yardšm
gũndermek.
• Boţazlarš ele
geťirmek.
• Sŧreť
• Štilaf
Donamasš
Nusrat Mayšn
Gemisi'nin
ŧstŧn
başaršsšyla
durdurulmuşt
ur.
• Karadan
ANZAC
ilerleyişi
durdurulmuş
tur.
• Sonuť
• Osmanlš‟nšn
başaršsš ile
sonuťlanan
tek cephe
olmuştur.
• Šstanbul
kurtaršlmšştšr
.
• Rusya‟ya
gerekli
yardšm
gũtŧrŧlemedi
ţi iťin,
Rusya‟da iť
ayaklanma
ťškmšştšr.
• I. Dŧnya
Savaşš
uzamšştšr.
• 500 binden
fazla insan
ũlmŧştŧr.
• Štilaf
Devletlerinin
Amacš
• Rusya'ya
karadan
yardšm
gũndermek.
• Irak
petrollerini
ele geťirmek
amaťlanmšştš
r.
• Sŧreť
• Tŧrk ordusu
ũncŧ
saldšršlarda
başaršlš
olmuştur. (El
AMARA)
• Šngiliz
birliklerinin
sŧrekli
takviyesi
Tŧrk
ordusunun
ťekilmesine
neden
olmuştur.
• Sonuť
• Tŧrk ordusu,
geri
ťekilmek
zorunda kaldš.
• Štilaf
Devletlerinin
Amacš
• Sũmŧrge yolu
ŧzerinde
stratejik
ũneme sahip
olan bũlgeyi
Šngilizler
elee
geťirmeyi
amaťladšlar.
• Sŧreť
• Bũlgedeki
Dini Kanaat
Ũnderlerinin
bir kšsmš ve
Arap
Milliyetťileri
Šngilizlerle is
birliţi
yapmšştšr.
• Sonuť
• Šngiliz
birlikleri Arap
desteţi alarak
bũlgede
bulunan Tŧrk
Birliklerini
teslim
almšşlardšr.
• Arap
Yaršmadasšnda
Tŧrk
hakimiyeti
tamamen son
bulmuştur.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 45
ABD’NŠN
SAVAŞA
GŠRŠŞŠ
VE
I.
DÜNYA
SAVAŞININ SONU
ABD’nin Savaşa Girişi
Nedenleri:
 Savaşšn ilk yšllaršnda tarafsšzlšţšnš ilan
etmiştir.
 Buna karşšn Štilaf Devletlerine kredi
saţlšyor ve silah satšyordu.
 Almanya, bu durum karşšsšnda, Amerikan
ticaret gemilerini batšrmaya başladš.
 Ekonomik zarara uţradšţšnš iddia eden
Amerika 1918 başlaršnda savaşa girdi.
Sonuťlarš:
 Almanya‟nšn Batš cephesi çöktü.
 Kšsa sŧre sonrada I. Dŧnya Savaşš sona erdi.
Štilaf
Devletleri
Šttifak
Devletleri
Wilson Šlkeleri:
 Yenenler yenilenlerden toprak almayacaktšr.
Savaş sonunda yenenler bu maddeyi pratik olarak aşacaklar ve
Manda himaye yũnetimleri kuracaklardšr.
Manda: Gŧťsŧz devletlerin, gŧťlŧ devletler tarafšndan “ baţšmsšz olma
yeteneţine kavuşuncaya kadar” himaye edilmesidir. Güçsüz bir
devletin, bu yeteneţe kavuşup kavuşmadšţšna, bŧyŧk devletlerden
oluşan Milletler Cemiyeti karar verecekti. Dolayšsš ile manda,
sömürgeciliţin isim deţiştirmiş şekli idi.
 Yenenler, yenilenlerden savaş tazminatš almayacaklardšr.
 Devletler arasšnda gizli anlaşmalar yapšlmayacaktšr.
 Dŧnyada kalšcš bir baršş için, “…….…….…….……….….” kurulmalšdšr. (Cemiyet-i Akvam)
Cemiyet, büyük devletlerin kontrolüne girdiţinden ve baršşš saţlayamayšp II. Dŧnya
Savaşšnš engelleyemediţinden 1945 sonrasš kapatšlmšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 46
 Her devlet kendi güvenliţini koruyacak kadar silah üretecektir.
Türkleri Šlgilendiren Maddeler:
 Osmanlš Devletinin ťoţunluţu Türk olan bölgeleri, kendi egemenliţine bšrakšlmalšdšr.
Mondros Ateşkesi ile, bu koşula uyulmadšţš gũrŧlecektir.
 Osmanlš Devleti‟ndeki azšnlšklar, kendi geleceklerini kendileri belirlemelidir.
 Çanakkale ve Šstanbul Boţazlarš dŧnya ticaretine aťšlmalšdšr.
Wilson Šlkelerinin Deţerlendirilmesi:
 Wilson Šlkeleri, genel olarak yenilen devletleri koruyucu niteliktedir. Bunun temel nedeni
ise: Šngiltere ve Fransa‟nšn toprak ve savaş tazminatš alarak aşšrš gŧťlenmesini
istememektedir.
 Başta Šngiltere olmak üzere, Štilaf Devletleri, ABD‟nin desteţini alabilmek için bu ilkeleri
kabul eder göründüler. Savaştan sonra da uymadšlar. Bunun ŧzerine ABD. Avrupa işlerine
karšşmaktan ayršlarak geri ťekilmiştir.
 Wilson Šlkeleri, Kurtuluş Savaşšmšzšn temel belgesi olan “Misak š Milli”nin içeriţini de
oluşturmuştur.
Genel Olarak;
 Wilson, Osmanlš Devleti‟nin (Türkiye‟nin), kendi geleceţini kendisinin saptamasšndan yana
tavšr almšştš.
 Šngiltere Başbakanš Lloyd George ise; Tŧrkleri Anadolu‟nun ve Trakya‟nšn zengin ve ünlü
topraklaršndan mahrum bšrakmak için dövüştŧklerini sũyleyerek tavršnš ortaya koymuştur.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 47
PARŠS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1918)
 Yenenlerin, yenilenlere kabul ettirecekleri baršş koşullaršnš belirlemek iťin toplandš.
Osmanlš‟nšn nasšl paylaşšlacaţš da ũnemli konulardan biri idi.
 Versay, Sen Cermen ve Nöyyi gibi anlaşmalaršn esaslarš belirlendi.
 ………………… ve çevresi gizli anlaşmalaršn aksine, Štalya yerine …………….…….‟a
verildi.
a. Šngiltere‟nin amacš, Doţu Akdeniz‟de güçlü bir Štalya deţil, zayšf bir Yunanistan‟dšr.
b. Bunun üzerine Štalya, Štilaf Devletleri cephesinden koptu. Bu durum “Milli Mücadele
aťšsšndan olumlu olmuştur.
Almanya’nšn Başaršsšz Olma Nedenleri:
 Šngiltere‟nin sömürge kaynaklaršnšn yeterli, Almanya‟nšn ise yetersiz olmasš.
 Šngiltere‟nin baţlaşšklaršnšn gŧťlŧ, Almanya‟nšn ise güçsüz olmasš.
 Šngiltere‟nin denizlerde Almanya‟dan daha güçlü olmasš.
 …………………….‟nšn saf deţiştirmesi.
Savaşšn sonlaršna doţru, ………….…….‟nšn Štilaf Devletleri‟nin yanšnda savaşa girmesi.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 48
I. DÜNYA SAVAŞI’NI BŠTŠREN ANLAŞMALAR
Brest-Litowsk Baršşš:
Nedenleri:
 Rusya‟da sosyalist devrim olmasš.
 Yeni Rus yönetiminin I. Dünya Savaşšndan ayršlmak istemesi.
Sonuťlarš:
 Rusya I. Dünya Savaşš‟ndan ayršldš.
 ………..….………..…. ve …………………., Osmanlš Devleti‟ne geri verildi.
Versay Anlaşmasš (28 Haziran 1918)
 Almanya ile Štilaf Devletleri arasšnda imzalandš.
 Almanya, bütün sömürgelerini ve Avrupa‟daki topraklaršnšn bir kšsmšnš kaybetti.
 Ayršca, tazminat yŧkŧne ve askeri sšnšrlamalara tabi oldu.
Versay, II.Dünya Savaşšna ortam hazšrlamšştšr.
Sen Cermen Anlaşmasš (10Eylŧl 1919)
 Štilaf Devletleri ile Avusturya arasšnda imzalandš.
 Bu anlaşma ile; Macaristan, Ťekoslovakya ve Polonya devletleri kuruldu. Ayršca
Yugoslavya‟nšn baţšmsšzlšţš tanšndš.
Nöyyi Anlaşmasš (27 Kasšm 1919)
 Štilaf Devletleri ile Bulgaristan arasšnda imzalandš.
Trianon Anlaşmasš (4 Haziran 1920)
 Štilaf Devletleri ile Macaristan arasšnda imzalandš.
Sevr Anlaşmasš (10 Aţustos 1920)
 Štilaf Devletleri ile Osmanlš arasšnda imzalandš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 49
Anlaşmalaršn ortak ũzellikleri:
 Bazš devletlerin sšnšrlarš deţişti.
 Yeni devletler kuruldu.
 Askeri sšnšrlamalar getirdi.
 Yenilen devletlere ekonomik yükümlülükler getirdi.
I.DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI
 Ťok uluslu devletler yškšlarak, tarihe karšşmšştšr. ( Osmanlš, Avusturya- Macaristan ve
Ťarlšk Rusya)
 Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya ve Türkiye gibi yeni devletler kuruldu.
 Bazš ŧlkelerde yönetim sistemlerinde deţişiklikler oldu:
Savaşšn
Sonunda Bazš
Ŧlkelerde
Meydana Gelen
Yũnetim
Deţişiklikleri
•
•
•
•
Almanya:
Štalya:
Rusya:
Tŧrkiye:
Nazizim
Faşizim
Sosyalizm
Demokrasi
 Almanya tüm sömürgelerini yitirmiş, ordusu terhis edilerek, silah sanayisi kurmasš
yasaklanmšştšr.
 Rakipsiz kalan Šngiltere, büyük bir ekonomik güce kavuşmuştur. ( I.Dünya Savaşš’ndan en
karlš ťškan devlet Šngiltere olmuştur.)
 Štalya, galip devlet olmasšna raţmen, savaştan umduţunu bulamadšţš gibi, ťok bŧyŧk bir
ekonomik bunalšma girmiştir.
 Rusya‟da Çarlšk yškšlmšş ve dünya tarihinde ilk kez “sosyalist” bir yönetim kurulmuştur.
 Araplar Osmanlšdan ayršlarak baţšmsšz devletlerini kurmuşlardšr.
 Savaş sonunda “manda” yönetimleri kurulmuştur.
 Wilson‟un önerisi doţrultusunda “Milletler Cemiyeti” kurulmuştur. (20 Ocak 1920)
 Savaş sonunda çok partili yaşama kapalš yũnetimler oluştu.
 Birinci savaşšn nedenleri ortadan başlama kaldšršlmadšţš iťin, ikinci bir savaş kaťšnšlmaz
olmuştur.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 50
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKŠM 1918)
Ateşkes Öncesi Genel Durum
 Padişah Mehmet Reşat ölmüş, yerine Vahdettin padişah olmuştur.
 Šttihat ve Terakki Partisi daţšlmšştšr.
 Yeni iktidar partisi, Hürriyet ve Štilaf Partisi olmuştur.
 Sadrazam Talat Paşa istifa etmiş, Ahmet Šzzet Paşa iş başšna gelmiştir.
 Mustafa Kemal (ATATÜRK ), tek başšmšza da olsa baršş yolu arama taraftaršdšr.
Ateşkesin Nedenleri
 Baţlaşšklaršn yenilgiyi kabul etmeleri,
 Wilson Šlkeleri‟nin “self determination”,yani Türklerin kendi geleceklerini
kendilerinin saptamalarš hakkšna güvenilmesi,
 Šngilizlerin hoşgũrŧsŧne sšţšnma.
 Mondros Ateşkesi‟ni imzalamasš için, Bahriye Nazšrš (Denizcilik Bakanš)
…………………atanmšştšr.
 Ateşkes, Šngilizlerin Agamemnon Zšrhlšsšnda imzalandš.
Ateşkesin Uygulanmasš
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 51
Mondros Ateşkesi’nin Önemi
 Osmanlš Devleti, fiilen ve hukuken sona ermiştir.
 Tŧrk ordusunun elinden silahš alšnšyor ve ordusu da terhis ediliyordu.
 7. madde: Štilaf devletleri güvenliklerini tehdit eden bölgeleri işgal edebileceklerdi.
Ŧlkenin bŧtŧn stratejik bũlgeleri, bu maddeye dayanšlarak işgal edilecektir.
 24. madde: Doţu Anadolu‟da bir karšşšklšk ťškarsa, Anlaşma devletleri buralarš da işgal
edebileceklerdi.
Bu madde ile Doţu Anadolu‟da bir Ermeni Devleti kurulmasš planlanmšştšr.
 Toros tünelleri ve haberleşme hatlarš Štilaf devletlerinin denetimine verilecekti.
Geniş kapsamlš bir işgalin ilk belirtisidir.
Mondros, bir ateşkes olmasšna raţmen, bir antlaşma özelliţi taşšmaktadšr. Bŧtŧn işgaller 7. ve
24. maddelere dayanšlarak yapšlmšştšr.
13 Kasšm 1918‟de Anlaşma devletlerinin donanmalarš Šstanbul‟a demirlemiştir. Vahdettin ise,
meclisi kapatarak meşrutiyet yönetimine son vermiştir.
•Boţazlaršn denetimi Štilaf
Devletlerine bšrakšlacak
•Ordu terhis edilecek
•Toros tŧnelleri ve
haberleşme hatlarš Štilaf
devletlerinin denetimine
verilecek.
Osmalš Devleti'ni savunmasšz
bšrakan maddeler
Not
Osmanlš'yš işgale aťan
maddeler
•7. madde: Štilaf devletleri
gŧvenliklerini tehdit eden
bũlgeleri işgal edebilecek
•24. madde: Doţu Anadolu‟da
bir karšşšklšk ťškarsa,
Anlaşma devletleri buralarš
da işgal edebilecek
Osmanlš Devleti
................................................
sona ermiştir.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 52
ŠZMŠR’ŠN ŠŞGALŠ(15 MAYIS 1919)
Nedeni:
 Yunanistan‟šn eski Bizans‟š yeniden canlandšrarak büyütme ve yayšlma isteţi (MEGALO
ŠDEA.)
Gerekçe:
 …….…….…….…….‟nda Yunanistan, Šzmir‟in kendisine verilmesi için aşaţšdaki
iddialarš ũne sŧrmŧştür:
 Batš Anadolu‟da Rumlaršn daha fazla olduţu;
 Rumlaršn Tŧrkler tarafšndan katledildiţi;
 Batš Anadolu‟nun eski bir Yunan yurdu olduţu;
 Ege‟nin iki yakasšnšn ekonomik bir bütün olduţu.
Paris Baršş Konferansš‟ndan sonra, Yunanlšlar amaçlaršna ulaşmak için Šngiltere ve
Fransa‟nšn desteţini saţlamšşlar, ABD‟nin de olurunu almšşlardšr.
Sonuťlarš:
 Osmanlš Hŧkŧmeti işgale kayštsšz
kalmšştšr.
 Bu durum, halkšn kendi kendisini
savunmasšna neden oldu.
 Ulusal bilinť uyandš.
 Šzmirli
vatanseverler,
Šzmir
ve
ťevresinin Yunanlšlara katšlmasšnš engellemek
için,……………………………………………..
.Redd-i
Šlhak
(
Katšlmayš
Reddetme)
Cemiyeti‟nde birleşti. Bahri Baba Parkš‟nda
yaptšklarš bi mitingle, halkš direnişe çaţšrdšlar.
 Hukuk-u
Beşer(
Šnsan
Haklarš)
Gazetesi‟nin başyazarš ………………….……., şehre ťškan Yunanlšlara ilk kurşunu sšktš.
 Šlk defa silahlš ťeteler kuruldu.
 Amiral Bristol Raporu hazšrlandš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 53
CEMŠYETLER
ZARARLI CEMŠYETLER
1. AZINLIKLARIN KURDUŢU ZARARLI CEMŠYETLER
RUMLAR TARAFINDAN KURULAN ZARARLI CEMŠYETLER
a. Mavri Mira (Kara Talih) Cemiyeti
 Yunan Hŧkŧmeti iťin ťalšşšyordu.
 Bizans Šmparatorluţu‟nu yeniden kurmaya çalšşšyordu.
 …….…….…….……. Yunanistan‟a katmaya çalšşšyordu.
b. Etnik- i Eterya (Milli Dernek)
 …….……. Yunanistan‟a katšlmasš için uţraşšyordu.
c. Pontus Rum Cemiyeti
 …….……. ve çevresinde baţšmsšz bir Rum Pontus devleti
kurmayš amaťlšyordu.
 Mavri Mira (Kara Talih) Cemiyeti ile işbirliţi içindeydi.
ERMENŠLER TARAFINDAN KURULAN ZARALI CEMŠYETLER
a. Hšnťak ve Taşnak Cemiyeti
Šstanbul‟daki Ermeni Patriţi Zaven Efendi tarafšndan
yönetilmekteydi.
 Amacš, …….…….…….…….bir Ermeni devleti
kurmaktš.
 Mavri Mira (Kara Talih) Cemiyeti ile işbirliţi içindeydi.
MUSEVŠLER
TARAFINDAN
KURULAN
ZARARLI CEMŠYETLER
a. Alyans Šsrailit Cemiyeti
 Šstanbul‟da yaşayan …….……. tarafšndan kuruldu.
 Ermeni ve Rumlara destek olmak, Osmanlš
Devleti‟nin yškšlmasš halinde Filistin‟de bir Yahudi
devleti amacšyla kurulmuştur.
Amiral Bristol Raporu,
Ulusal Baţšmsšzlšk savaşšmšzš destekleyen ilk uluslararasš belgedir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 54
Azšnlšklaršn Kurduţu Zararlš Cemiyetlerin Ortak Ũzelliţi
 Faaliyet gösterdikleri yerlerde silahlš ťeteler oluşturup, Tŧrkleri gũťe zorlamayš
amaťlšyorlardš.
 Yurtta güvenliţi bozarak, Mondros‟un ………….… maddesinin uygulanmasš iťin kargaşa
ortamš yaratarak işgallere zemin hazšrlamaya ťalšşšyorlardš.
2. MŠLLŠ VARLIŢA DÜŞMAN CEMŠYETLER
a. Sulh ve Selamet- i Osmaniye Fšrkasš
 Aralšk 1918'de kurulan dernek, 14 Ocak 1919'da siyasi partiye dũnŧştŧ.
 Ŧlkenin kurtuluşunun, Wilson ilkelerine, padişahšn ve halifenin emirlerine baţlš kalmakla
mŧmkŧn olacaţšnš savundu.
b. Hŧrriyet ve Štlaf Fšrkasš
 Škinci Meşrutiyet döneminde iktidardaki Šttihat ve Terakki Cemiyeti'ne karşš kurulmuş
olan en önemli muhalefet partisidir.
 Mondros Mütarekesi'den sonra 1919 Ocaţš'nda yeniden kurulan Partinin belli başlš liderleri
Damat Ferit Paşa‟dšr..
 Šngiliz politikasšnš savunan parti sũzcŧleri Tŧrk halkš tarafšndan şiddetle eleştirildi.
 Kasšm 1919'da yapšlan son Osmanlš Meclis- i Mebusan seťimlerine, Hŧrriyet ve Štilaf
Fšrkasš ile ondan ayršlan gruplaršn hiťbiri katšlmadš. Seťim, Sivas ve Ankara'dan yũnetilen
Müdafaa- yš Hukuk hareketinin kesin galibiyetiyle sonuťlandš.
c. Kürt Teali Cemiyeti
 Wilson Šlkeleri‟ne dayanarak, …….……‟da bir …………… devleti kurmak istiyorlardš.
d. Teali Šslam Cemiyeti
 Šstanbul‟daki bazš medrese hocalarš tarafšnda kurulmuştur.
 Vatanšn kurtuluşunu Šslam dinine yönelmekte buluyorlardš.
 Saltanat ve halifelik makamlaršnšn gŧťlendirilmesi gerektiţini savunmuşlardšr.
e. Šngiliz Muhipleri (Sevenleri) Cemiyeti
 Damat Ferit Paşa ve sarayšn diţer ileri gelenleri tarafšndan kurulmuştur.
 Amaç, ülkeyi …….………….…. mandasš altšna sokmaktš.
Not
Kŧrt Teali Cemiyeti‟nin amacš baţšmsšz bir Kŧrt Devleti kurmak olsa da, Azšnlšklar
tarafšndan kurulun bir zararlš cemiyet kabul edilmezler.
Ťŧnkŧ Kŧrtler azšnlšk deţildirler…
1015‟den beri bu toplumun kurucu unsurlaršndandšrlar…
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 55
f.



Wilson Šlkeleri Cemiyeti
Šstanbul‟daki aydšnlar tarafšndan kurulmuştur.
…….…….…….…… mandasš altšna girmeyi savunuyorlardš.
Mustafa Kemal tarafšndan ikna edilmişler ve Ulusal Mŧcadelede yerlerini almšşlardšr.
Milli Varlšţa Düşman Cemiyetlerin Ortak Özelliţi
 Ulusal Mücadeleye karşšydšlar.
 Osmanlš‟nšn kurtuluşunu yabancš bir devletin himayesi altšna girmekte gũrŧyor ve bu
yũnde ťalšşmalar yapšyorlardš.
YARARLI CEMŠYETLER (MŠLLŠ KURULUŞLAR)
a. Doţu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
 Erzurum Kongresi‟nin toplanmasšna öncülük etmiştir.
 Amaç, …….…….…….…….‟da bir Ermenistan kurulmasšna engel olmaktš.
b. Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
 Batš Trakya‟yš da içine alan bir Trakya Cumhuriyeti kurmayš amaťlšyordu.
 Basšn-yayšn yoluyla kamuoyu yaratmšşlardšr.
 Erzurum Kongresinden sonra ťalšşmalaršnš, Doţu Anadolu Müdafaa- i Hukuk Cemiyeti‟nin
bir şubesi olarak sürdürdü.
 Sivas Kongresi‟nde alšnan karar doţrultusunda, Anadolu ve Rumeli Müdafaa- i Hukuk
Ũrgŧtŧ adš altšnda diţer yararlš cemiyetlerle birleşmiştir.
c. Kilikyalšlar Cemiyeti( Adana Mŧdafaa- i Hukuk- i Milliye Cemiyeti
 …….……. ve ťevresinde, Fransšz ve Ermeni işgallerine karşš koymuşlardšr.
d.Šzmir Müdafaa-i Hukuk-š Osmaniye Cemiyeti
 Šzmir‟de Yunanlšlaršn deţil de Türklerin çoţunlukta olduţunu, dŧnya kamuoyuna basšn yayšn
yoluyla duyurmaya ťalšşmšşlardšr.
 Batš Anadolu‟daki silahlš direniş hareketlerine , silah ve cephane saţlamšşlardšr.
e.Reddi Šlhak Cemiyeti
 Šzmir‟in Yunanlšlar tarafšndan işgal edilmesinden bir gün önce kuruldu.
 Šzmir‟in işgal edilmesine engel olmak iťin ťalšştš.
 Alaşehir ve Balškesir Kongrelerini toplamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 56
f. Milli Kongre Cemiyeti
 Tŧrkler hakkšnda dŧnyada yapšlan olumsuz propagandaya …………………….……. yoluyla
karşš koymaya ťalšştš.
Yararlš Cemiyetler (Milli Kuruluşlar)’in Ortak Özellikleri
 Bölgesel nitelikli kuruluşlardšr. Yani sadece kendi bũlgelerini kurtarmaya ťalšşšyorlardš,
bütün ülkeyi deţil.
 Temsil ettikleri bölgelerin Türklere ait olduţunu kanštlamaya ťalšşmšşlardšr.
 Başlangšťta propaganda ve yayšnlar yoluyla eylemlerde bulunuyorlardš.
 Šşgaller başlayšnca silahlš direnişe geťmişlerdir
Zararlš
Cemiyetler
Azšnlšklaršn Kurduţu
• Mavri Mira
• Etniki Eterya
• Pontus Rum
• Hšnťak ve Taşnak
• Alyans Šsrail
Milli Varlšţa Dŧşman
• Sulh ve Selameti
Osmaniye Fšrkasš
• Teali Šslam
• Kŧrt Teali
• Wilson Pransipleri
• Šngiliz Muhipler
• Hŧrriyet ve Štilaf Fšrkasš
Not
Yararlš
Cemiyetler
Bũlgesel Direniş
Cemiyerleri
• Doţu Anadolu Mŧdafai
Hukuk
• Trabzon Mŧdafai Hukuk
• Kilikyalšlar
• Trakya Paşaeli
• Šzmir Mŧdafai Hukuk
• Reddi Šlhak
• Milli Kongre
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 57
ANADOLU ŠŞGALLERŠNE KARŞI GŨSTERŠLEN
TEPKŠLER
Šşgaller Karşšsšnda Osmanlš Yũnetiminin Tutumu:
 Kšsa sŧreli Ahmet Šzzet Paşa ve Tevfik Paşa hükümetlerinden sonra, Damat Ferit
sadrazam olarak atandš.
 Damat Ferit tam bir Šngiliz hayranšydš. Sadrazam olduktan sonra bŧtŧn gŧcŧyle Šngiliz
ťškarlaršna uygun politika izlemeye başladš. Šngilizlerin isteklerini tereddütsüz yerine
getirmeye başladš.
 Šstanbul Hükümetine göre, işgalci devletlere karşš direnmek imkansšzdš.
 Çünkü Šstanbul‟u baskš altšnda tutuyorlardš.
 Bu yüzden Štilaf Devletlerini kšzdšrmamak, onlara hoş görünmek gerekiyordu.
 Galip devletlerin istekleri yerine getirilirse, elverişli şartlarla bir baršş anlaşmasš
imzalanabilirdi.
 Šstanbul Hükümetinin bu tutumu, Štilaf Devletlerinin ülkemizi parçalama girişimlerini
kolaylaştšršyordu.
 Millet, kurtuluşun kendi gücüyle saţlanabileceţini gŧn geťtikťe daha iyi anladš.
Šşgaller Karşšsšnda Mustafa Kemal’in Duruma Bakšşš:
 Mondros Ateşkesi imzalandšţšnda Suriye Cephesi‟nde Yšldšršm Ordularš Grup Komutanlšţš
görevindeydi.
 Bu gũrevi sšrasšnda Osmanlš yũnetimini uyararak, Šngilizlerin isteklerine boyun
eţilmemesini istedi.
 Mustafa Kemal‟in Šstanbul‟a geldiţi gŧn ( 13 Kasšm 1918 ), Štilaf Devletleri donanmalarš
da Šstanbul önlerine gelmişti.
 Bu kötü durum karşšsšnda, Tŧrk milletinin esareti kabul etmeyeceţini bildiţi için,
“geldikleri gibi giderler” diyerek, kendisine ve milletine güvenini dile getirdi.
 Mustafa Kemal, Šstanbul‟da bulunduţu sŧrece, bir takšm girişimlerde bulundu.
 O‟na göre öncelikli iş milli birliţin saţlanmasš idi.
 Ordu terhis edilmemeliydi. Başaršlš subay ve komutanlaršn ordularšnšn başlaršnda
bulunmasšnš istiyordu.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 58
 Mustafa Kemal‟in görüştüţü komutanlar birliklerini terhis etmediler.
 O dönemde çeşitli kurtuluş çareleri tartšşšlšyordu:
 Mandacšlšk dŧşüncesi: Šngiliz ve Amerikan mandasšnš isteyenler.
 Bölgesel Kurtuluş Düşüncesi: Çeşitli yörelerde kurulan ve kendi bölgelerini
kurtarmayš dŧşŧnen cemiyetler ve silahlš direniş örgütleri.
 Tam Baţšmsšzlškťš Dŧşünce: Mustafa Kemal‟in kafasšndaki düşŧncedir. Osmanlšdan
geriye kalan ve Türklerin çoţunlukta yaşadšţš Anadolu‟da, millet egemenliţine dayalš,
baţšmsšz yeni bir Tŧrk Devleti kurma hedefi.
Mondros Ateşkes Anlaşmasš'nšn imzalanmasš ve uygulanmasš karşšsšnda
Osmanlš yũnetiminin, Mustafa Kemal'in ve halkšn tutumunu yorumlayšnšz…
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 59
KUVA-YŠ MŠLLŠYE HAREKETŠ
 Šşgallere karşš Anadolu‟da, Trakya‟da ve yurdun her yerinde varlšţšnš mitinglerle, silahlš
direniş ũrgŧtleri kurmakla kabul ettirmeye ťalšşan davranšş biçimine denir.
 Başlangšťta, sadece işgale uţrayan bũlgelerdeki silahlš direniş güçleri için söyleniyordu.
 Zamanla bu isim, Milli Mücadelenin düşünce ve amaç birliţini ifade eden bir kavram haline
geldi.
Oluşma Nedenleri:
 Osmanlš Devleti‟nin I. Dünya Savaşš‟ndan yenik ayršlmasš.
 Mondros Ateşkesi ile Osmanlš ordularšnšn terhis edilmesi.
 Anadolu‟nun yer yer işgal edilmesi.
 Osmanlš yũnetiminin işgallere duyarsšz kalmasš.
 Askeri boşluţun doldurulmak istenmesi
Olumlu Yũnleri
• Dŧşman ordularšnš (Yunanlšlarš)
yšpratmšştšr.
• Ermeni ve Rum ťetelerine karşš
halkš korumuştur.
• Askeri boşluţu doldurmuş,
Anadolu‟ya silah ve cephane
kaťšršlmasšnda rol almšşlardšr.
• TBMM‟ye karşš oluşan
ayaklanmalaršn bastšršlmasšnda
ũnemli başaršlarš vardšr.
• Milli bilincin oluşmasšnda etkili
olmuşlardšr.
Olumsuz Yũnleri
• Dŧzenli ordu ũzelliţi taşšmšyorlardš.
Terhis edilmiş ordunun subay ve
erleri ile aydšnlar, genťler, efeler ve
diţer gũnŧllŧlerden oluşuyorlardš.
• Halktan destek gũrŧyor tŧm
ihtiyaťlarš halk tarafšndan
karşšlanšyordu. Yine de zaman zaman
halka karşš baskš ve zor
kullanmšşlardšr.
• Bazšlarš TBMM otoritesine ve dŧzenli
orduya girmeyi reddedip
ayaklanmšşlardšr. (Ťerkes Ethem,
Demirci Mehmet Efe gibi)
Kuva i Milliye hareketi, Šzmir‟in işgalinden sonra Ege Bũlgesi‟nde ortaya ťšktš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 60
KURTULUŞ
SAVAŞI
HAZIRLIK
SAFHASI
(GENELGE VE KONGRELER)
MUSTAFA KEMAL’ŠN SAMSUN’A ÇIKMASI:
Nedenleri:
 Mondros Ateşkesi imzalandšktan sonra Šstanbul‟a geldi.
(13 Kasšm 1918)
 Devlet ileri gelenleri ve asker kökenli arkadaşlarš ile
vatanšn kurtuluşu iťin yapšlabilecekler hakkšnda
görüşmeler yaptš.
 Sonuťta, Osmanlš yũneticileri ile Šstanbul‟dan bir sonuca
varšlamayacaţšnš anladš.
 O‟na göre tek kurtuluş yolu Anadolu‟ya geçerek, daţšnšk
haldeki milli örgütleri birleştirmek ve millete dayalš bir
örgütlenme ile sonuca gitmek.
 Bu amaçla Anadolu‟ya resmi yetkilerle bir görevli olarak gitmenin yollaršnš aradš.
 Bu arada Samsun ve ťevresinde, Rum ťetelerinin saldšršlaršna direne Tŧrkler, işgal güçlerini
rahatsšz ediyordu.
 Šşgal gŧťleri Osmanlšya ŧltimatom vererek, bũlgedeki karšşšklšţš gidermesini istedi.
 Aksi halde Mondros‟un ………………….… maddesine göre bölgeyi işgal edecekti.
 Mustafa Kemal, kendi ťabalarš ile bu gũreve talip oldu. …….…….…………..….……. olarak
bũlgeye atandš. ( Bu ordu daha sonra 3.ordu oldu)
 Mustafa Kemal‟in amacš Türk direnişini daha örgütlü hale getirmek ve millet egemenliţine
dayalš bir devlet kurmaktš.
Mustafa Kemal‟in Samsun‟a ťškšşš Kurtuluş Savaşš‟nšn başlangšcš sayšlmšştšr.
Padişaha gũre tek saldšrgan devlet, Yunanistan idi!
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 61
HAVZA GENELGESŠ: (28 MAYIS 1919)
 Mustafa Kemal, Samsun‟a ťškar ťškmaz Rum çetelerine karşš ũnlem aldš.
 Samsun‟daki ťalšşmalaršnš tamamlayšp Havza‟ya geçti. Burada bir genelge yayšnladš:
 Ordu birliklerine askerlerin terhis edilmemesini ve silah ve cephanenin teslim
edilmemesini bildirdi.
 Sivil- asker herkese, ülkede ulusal bir örgütŧn kurulmasš gerekliliţini bildirdi.
 Šzmir‟in işgalinin kšnanmasš iťin her yerde miting ve gũsteriler yapšlmasšnš istedi.
SONUCU: Mustafa Kemal, bu girişimleri nedeniyle Štilaf Devletlerinin baskšsš ile Osmanlš
yönetimince geri çaţršldš. Ancak bu isteţi reddetti.
ÖNEMŠ:
 Ulusal baţšmsšzlšţšn dile getirildiţi ilk belgedir.
 Bu genelge ile mücadele ulusal direnişe dönüştü.
ŠŞGALLERE KARŞI ŠLK DŠRENŠŞ
 Šşgallere karşš ilk direniş, Güney illerinde kendiliţinden gerçekleşti. Dörtyol‟da (Hatay) halk
Fransšzlara karşš direnişe geťti. (Fransšzlaršn bu yũreye, Suriye‟den getirdikleri Ermenileri
yerleştirmeye kalkmalarš, direnişin sebebidir.)
 Batš Anadolu‟daki silahlš direnişler ise, Šzmir‟in işgalinden sonra ortaya ťškmšştšr. Halk,
vatansever subaylarla birlikte direnişe geçmiştir.
 Šlk Kurşun Savaşš: Ödemiş‟in(Šzmir) işgali sšrasšnda halkšn, Yunanlšlara karşš gũsterdiţi
şiddetli direniştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 62
AMASYA GENELGESŠ(22HAZŠRAN 1919)
Genelgede Šmzasš Bulunanlar:
 Mustafa Kemal, Rauf (Orbay) Bey, Refet (Bele) Bey, Ali Fuat ( Cebesoy ) Paşa.
Genelge karalaršnš telgraf yoluyla; Kazšm (Karabekir) Paşa‟da onaylamšştšr.
Genelgeye, Mustafa Kemal ile birlikte ťekinmeden imzasšnš atan, sadece Ali Fuat
Paşa‟dšr.(Bknz. NUTUK)
Genelge’nin Šçeriţi:
 Vatanšn bŧtŧnlŧţü, milletin baţšmsšzlšţš tehlikededir.
 Šstanbul Hükümeti, Šşgal Devletlerinin etkisi altšnda bulunduţundan, ŧzerine aldšţš
sorumluluklaršn gereţini yerine getirememektedir. Bu durum ulusumuzu yok olmuş
saymaktadšr.
Šstanbul Hükümeti‟ne karşš ilk aťšk tepkidir.
 Ulusun baţšmsšzlšţšnš, yine ulusun azim ve kararš kurtaracaktšr.
Ulusal baţšmsšzlšk ve ulusal egemenlik anlayšşšnš iťermektedir.
 Ulusun durumunu ve davranšşšnš gũz ũnŧnde tutmak ve haklaršnš dile getirip bŧtŧn
dünyaya duyurmak için, her türlü etki ve denetimden kurtulmuş “ulusal bir kurulun”
varlšţš gereklidir.
Amaç, ulusal güçleri birleştirmektir. (Yeni bir meclis açma düşüncesi)
 Her ilden halkšn gŧvenini kazanmšş üç delege seçilerek, Sivas’a gizlice geleceklerdir.
 Kongreye katšlacak delegelerin seťimini, Mŧdafa- i Hukuk, Redd- i Šlhak Cemiyetleri ve
belediyeler tarafšndan yapšlacaktšr.
Bu iki maddenin amacš, kongreye ulusal mŧcadele yanlšlaršnšn ve gŧvenilir kişilerin
gelmesini saţlamak içindir.
 Herhangi bir engel ile karşšlaşšlmamasš iťin bu iş, ulusal bir sšr gibi tutulmalš ve delegeler
Sivas’a kimliklerini saklayarak gelmelidir.
 Ulusal güçler hiçbir koşulda daţštšlmayacaktšr.
Mondros Ateşkesine karşš ilk kez aťšk bir şekilde karşš ťškšlmšştšr.
Amasya Genelgesi‟nden sonra 7- 8 Temmuz gecesi, Mustafa Kemal gũrevinden alšndš.
Mustafa Kemal ise istifa ettiţini bildirdi. ( Sine i Millete dũndŧ)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 63
Genelge’nin Önemi:
Kurtuluş Savaşš‟nšn amaç, gerekçe ve yöntemini aťšklamšştšr.
 Šlk kez hem Osm. Dev‟. ne, hem de işgallere karşš ťškan belgedir. (Bir ihtilal belgesidir.)
 Šlk kez Ulusal Egemenlik ilkesinden söz edilmiştir.
 Sivas‟ta ulusal bir kongrenin toplanmasšnš bildirmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 64
ERZURUM KONGRESŠ (23 TEMMUZ- 7 AŢUSTOS 1919)
Kongre Kararlarš ve Ũnemi:
 Ulusal sšnšrlar iťinde vatan bir bŧtŧndŧr ;parťalanamaz.
Vatan sšnšrlaršndan ilk kez sũz etmesi ile, ileride kabul edilecek olan Misak- š Milli
Kararlarš‟nšn öncüsü olmuştur.
 Doţu illeri, tüm ulusla birlikte işgallere karşš savunma yapacak ve direnecektir.
 Vatanšn baţšmsšzlšţšnš korumaya merkezi hŧkŧmet yeterli olmadšţš taktirde, amacš
temin iťin geťici bir hŧkŧmet kurulacaktšr. Bu hŧkŧmet kurulu, ulusal bir kongre
tarafšndan seťilecektir. Kongre toplantš halinde deţilse, seçimi Temsil Kurulu
yapacaktšr.
Šlk kez geťici bir hŧkŧmet kurma fikri ortaya ťškmšştšr. Doţu Anadolu‟yu temsil eden
bir Temsil Kurulu seçilmiştir.
 Manda ve himaye kabul edilemez.
Šlk kez manda ve himaye reddedilmiştir.
 Osmanlš Meclis- i Mebusan toplanmalšdšr.
 Hšristiyan azšnlšklara siyasal egemenlik ve aşšrš ayršcalšklar tanšnmayacaktšr.
 Ulusal gŧcŧ etken ve ulusal iradeyi egemen kšlmak esastšr.
Egemenliţin ilk kez kayštsšz şartsšz ulusa ait olduţu söylenmiştir. Ulusal iradenin egemen
kšlšnmasš anlayšşš, yeni bir devletin kurulmasš sonucunu doţurmuştur.
 Kongre yũresel amaťlš toplanmasšna karşšn, aldšţš kararlar ile ulusal nitelikli olmuştur.
 Saltanat ve hilafet makamlaršnšn geleceţi iťin herhangi bir karar alšnmamšştšr.
 Ulusal Kurtuluş Savaşš‟nšn temel programš olmuştur.
 Sivas kongresi kararlaršna ũncŧlŧk etmiştir.
 Kongre başkanlšţšna Mustafa Kemal‟in seçilmesi, O‟nu Kurtuluş Savaşš‟nšn önderi
durumuna getirmiştir.
 Kurulmasš dŧşünülen Ermeni Devleti‟ne karşš ũnlem almak amacšyla toplanmšştšr.
Erzurum Kongresi Anadolu Direnişinin ũrgŧtlenmesinde ŠLKLERŠN KONGRESŠ olarak
tarihe geťmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 65
SŠVAS KONGRESŠ (4 – 11 Eylül 1919)
Kongre Kararlaršnšn Ũnemi:
 Erzurum Kongresi kararlarš temel alšnarak genişletilmiştir.
 Kongrenin aťšlmasšnda Mustafa Kemal’i başkan seçtirmeme isteţi ve manda sorunlarš
yaşanmšştšr.
 Anadolu’daki tüm ulusal güçler …….…….…….…….…….…….adš altšnda
birleştirilmiştir.
 Temsil Kurulu ulusallaştšršlmšş, Mustafa Kemal tüm ulusa emir verebilecek düzeye
getirilmiştir.
 Misak- š Milli Kararlarš’nšn temeli olmuştur.
 Ali Fuat Paşa’nšn Batš Cephesi’ne atanmasš ile, …….……. gŧcŧ ilk kez kullanšlmšştšr.
 Sivas Kongresi sonrasšnda kurulacak yeni devletin Cumhuriyete doţru gittiţi
kesinleşmiştir.
 Kongrede Milli Direniş’in ilk yayšn organš olan …….…….…….……. adlš gazetenin
ťškartšlmasšna karar verilmiştir.
Sivas Kongresine Karşš Osmanlš Hŧkŧmetinin Tutumu:
 Anadolu ya yeni bir vali atamšştšr (Ali Galip adšndaki bu vali, Kongre ũncesi Mustafa
Kemal‟i tutuklamaya kalkmšştšr.)
 Kongreye katšlacak delegelerin tutuklanacaţšnš ilan etmiştir.
Bu nedenle, Sivas Kongresine katšlan delege sayšsš, Erzurum Kongresi’ne katšlanlardan
daha az olmuştur.
 Kongreyi daţštma girişiminde bulunmuştur.
 Mustafa Kemal‟in aleyhine propaganda yapmšştšr.
Tüm bu girişimler başaršsšz olmuştur.
Štilaf Devletleri hem Erzurum hem de Sivas Kongresi‟ne karşš hiťbir ũnlem
almamšştšr. Nedeni ise, kongreleri ciddiye almamalaršdšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 66
DAMAT FERŠT HÜKÜMETŠNŠN ŠSTŠFA ETTŠRŠLMESŠ
Nedeni:
 Sivas Kongresinden sonra, Temsil Kurulunun Šstanbul Hükümeti ile tüm ilişkileri
kesmesi.
Önemi:
 Anadolu Hareketinin Šstanbul Hükümetine karşš kazandšţš ilk başaršdšr.
BATI ANADOLU KONGRELERŠ
 Balškesir, Alaşehir ve Nazilli Kongreleridir.
Toplanma Nedenleri:
 Yunan saldšršlaršna karşš, savunma ve direniş güçlerini birleştirmek.
 Zaman içerisinde, Anadolu‟daki gelişmeleri deţerlendirmek.
Bu kongreler, Sivas Kongresi’ni de bölgesel nitelikli görüp, temsilci göndermemişlerdi.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 67
AMASYA GÖRÜŞMELERŠ (20- 22 Ekim 1919)
Nedeni:
 Damat Ferit‟in istifasšndan sonra, sadrazamlšţa Ali Ršza Paşa getirilmişti.
 Hem işlerine karšşšlmamasš, hem de kendisini iktidara getiren direniş güçleri ile
görüşmek için, harekete geçti.
 Šstanbul Hŧkŧmeti adšna, gũrŧşmelere Deniz Bakanš(Bahriye Nazšrš)
……………..…………… katšlmšştš.
Alšnan Kararlar:
 Anadolu ve Rumeli Müdafaa- i Hukuk Cemiyeti ile Temsil Heyeti, Šstanbul Hükümeti
tarafšndan yasal bir kurul olarak tanšnacaktš.
 Türk illerinin hiçbiri düşmana verilmeyecek, manda ve himaye reddedilecek, Türk
yurdunun baţšmsšzlšţš ve bŧtŧnlŧţŧ korunacaktš.
 Azšnlšklara siyasi egemenlik ve toplumsal dengeyi bozucu haklar verilmeyecekti.
 Šstanbul Hŧkŧmeti, Sivas Kongresi kararlaršnš tanšyacaktš.
 Šstanbul Hükümeti, Štilaf Devletleri ile yapacaţš baršş görüşmelerinde, Temsil
Kurulu’nun da görüşlerini alacaktš.
 Seťimler yapšlšp, Meclis- i Mebusan toplanacaktš.
Önemi:
 Šstanbul Hükümeti, Temsil Kurulunu hukuken ilk kez tanšmšştšr.
 Šstanbul Hükümeti ve Temsil Kurulu, ilk kez birlikte hareket etmiştir.
Bu kararlardan sadece, Mebusan Meclisinin aťšlmasš konusunda hŧkŧmeti ikna edebilmiştir.
Salih Paşa bu kararlarš hŧkŧmete kabul ettireceţine, eţer kabul ettiremezse istifa
edeceţine sũz vermiştir. Ancak Šstanbul‟a dũndŧkten sonra bu kararlarš Šstanbul
Hŧkŧmetine kabul ettirememiştir; verdiţi sũzŧ tutup istifa etmemiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 68
TEMSŠL KURULU’NUN ANKARA’YA GELŠŞŠ ( 27 Aralšk 1919)
Nedenleri:
 Šstanbul‟a yakšn olmasš .
 Batš cephesine yakšn olmasš.
 Demiryollarš Ankara‟ya kadardš.
 Haberleşme olanaklaršnšn uygun olmasš.
 Ankara halkšnšn Mustafa Kemal‟e ve Milli Direnişe destek vermesi.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 69
SAMSUN' RAPORU
• M.Kema 9. Ordu Mŧfettişi olarak Samsun'a gũnderildi.
• Bũlgede yaşanan olaylara dair bir rapor hazšrladš.
• Rapora gũre bũlgede yaşanan olaylaršn nedeni Pontus'cu Rumlar ve Štilaf Subaylaršnšn tutumu...
HAVZA GENELGESŠ
• Mustafa Kemal Šzmir'in işgaline karşš tŧm yurtta Miting ve Protestolar dŧzenlenmesi ister.
• Mustafa Kemal'in amacš tŧm yurttaş işgallere karşš bir milli bilinť uyandšrmaktšr
AMASYA GENELGESŠ
• Mustafa Kemal tarafšndan kaleme alšnan genelge metni diţer paşalaršnda desteţi ile ortak imzayla
yayšnlanmšştšr
• Kurtuluş Savaşšnšn Amať, Gerekťe ve Yũntemi
• Sivas'ta ulusal bir kongre toplanmalšdšr.
ERZURUM KONGRESŠ
•
•
•
•
•
Konre ũncesi Mustafa Kemal Aslerlik Gũrevinden Šstifa etmiştir.
Toplanma bakšmšndan bũlgesel alšnan kararlar bakšmšndan ulusaldšr.
Ulusal sšnšrlar iťinde vatan bir bŧŧndŧr;parťalanamaz
Manda ve himaye kabul edilemez.
Ulusal gŧcŧ etken ve ulusal iradeyi egemen kšlmak esastšr.
SŠVAS KONGRESŠ
• Kongre ũncesi Šstanbul hŧkŧmeti kongreyi engellemek amacšyla Elazšţ valisi ALŠ GALŠP'i
gũrevlendirmiştir.
• Erzurum Kongresi kararlarš temel alšnarak genişletilmiştir
• Šrade- i Milliye (Milli Šrade) adlš gazetesi
• Anadolu‟daki tŧm ulusal gŧťler Anadolu ve Rumeli Mŧdafa i Hukuk Cemiyeti adš altšnda
birleştirilmiştir
• Manda ve himaye kesin olarak reddeilmiştir.
• Yurt dšşšndan yardšm kabul edilebilir. (SSCB)
AMASYA GŨRŦŞMELERŠ
• Sivas kongresinin toplanmasš ve ulusal bazlš kararlar damat Ferit Paşa'nšn istifasšna ve Sadrazamlšţa
Ali Ršza Paşa getirilmiştir.
• Mustafa Kemal ve Salih Paşa Amasya'da bir gũrŧşme gerťekleştirdi.
• Anadolu ve Rumeli Mŧdafaa- i Hukuk Cemiyeti ile Temsil Heyeti, Šstanbul Hŧkŧmeti tarafšndan yasal
bir kurul olarak tanšnacaktš
• Šstanbul Hŧkŧmeti, Sivas Kongresi kararlaršnš tanšyacaktš
• Seťimler yapšlšp, Meclis- i Mebusan toplanacaktš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 70
SON OSMANLI MEBUSAN MECLŠSŠ’NŠN AÇILMASI (12 Ocak 1920)
Genel Durum:
 Amasya Görüşmeleri sonrasšnda, ŧlkede seťim yapšlmšş ve Meclis aťšlmšştš.
 Mustafa Kemal‟de seçilmiş, ancak güvenliţi nedeniyle Šstanbul‟a gitmemişti.
 Mustafa Kemal, Šstanbul‟a giden arkadaşlaršndan, aşaţšdakilerin yapšlmasšnš istemişti:
a) Beni başkan seçin.
b) Müdafa- i Hukuk Grubu kurun.
c) Misak- š Milli’yi kabul edin.
Sadece son isteţi yerine getirilmiştir.
MŠSAK- I MŠLLŠ(ULUSAL ANT) (28 Ocak 1920)
Alšnan Kararlar:
 Vatan bir bütündür, parçalanamaz.
 Sšnšrlar, Mondros Ateşkesi sšrasšnda elde kalan topraklardšr.
 Halkšn ťoţunluţunun Arap olduţu yerlerin geleceţi iťin, Arap halkšnšn oyuna başvurulacaktšr.
 Batš Trakya‟nšn durumu için, halkoyuna başvurulacaktšr.
 Doţu‟daki üç sancakta (…….…….…….…….) halkšn geleceţi, halkoyu ile belirlenecektir.
 Ŧlkemizdeki azšnlšklaršn haklarš, komşu ŧlkelerdeki Mŧslŧmanlaršn haklarš ile aynš olacaktšr.
 Šstanbul ve Marmara Denizi‟nin güvenliţi saţlanmalšdšr. Bu saţlandšktan sonra Boţazlaršn
dŧnya ticaretine aťšlmasš konusunda, bizim ve diţer ilgili devletlerin verecekleri kararlar
geťerli olacaktšr.
Misak- š Milli’nin Önemi:
 Misak- š Milli ile Tŧrk yurdunun sšnšrlarš ťizilmiştir.
 Kurtuluş Savaşš‟nšn temelleri oluşmuştur.
Ulusal Baţšmsšzlšk ve Ulusal Egemenlik birbirlerinden farklš kavramlardšr.
Ulusal Baţšmsšzlšk: Ũzgŧrlŧk, Mŧcadele ve Tam Baţšmsšzlšk gibi kavramlarš
ťaţršştšršr.
Ulusal Egemenlik: Meclis, Yũnetim ve Halkšn kendi kendini yũnetmesi gibi kavramlarš
ťaţršştšršr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 71
 Sorunlara baršşťš ťũzŧmler ũnermiştir.
 Šstanbul resmen işgal edildi. (16 Mart 1920)
 Ali Ršza Paşa gũrevinden alšndš.
ŠSTANBUL’UN RESMEN ŠŞGALŠ (16 Mart 1920)
 Šşgal devletleri, işgalin yarattšţš tepkiyi azaltmak iťin bir bildiri yayšnladš:
 Šşgal geçicidir.
 Amať, saltanatš yškmak deţil, korumaktšr.
 Herkes padişahšn emirlerine uymalšdšr.
 Ayaklanma ťškarsa, Šstanbul‟da misillemesi yapšlacaktšr.
Sonucu:
 Šşgalle birlikte, Ulusal Mücadele, Šstanbul‟dan kaçanlaršn katšlšmšyla büyük bir güce ulaştš.
 Osmanlš parlamentosu tarihe karšştš. Bũylece, Ankara‟da yeni bir meclisin aťšlmasšnšn
hukuki koşullarš oluştu.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 72
BŦYŦK MŠLLET MECLŠS’NŠN AÇILMASI
Aťšlma Nedenleri
 Parlamento boşluţunu doldurmak.
 Ulusal baţšmsšzlšţš ve egemenliţi saţlamak.
Alšnan Kararlar(Mustafa Kemal’in 24 Nisan 1920 tarihli önergesi)
 Hükümet kurmak gereklidir.
 Geťici olmak kaydšyla bir hŧkŧmet başkanš tanšmak ya da padişah vekili atamak doţru
deţildir.
BMM‟nin alacaţš kararlarda padişahtan baţšmsšz olmasš amaťlandš.
 Mecliste belirlenen ulusal iradenin, vatanšn geleceţine el koymasšnš kabul etmek temel
ilkedir. TBMM‟nin üstünde bir güç yoktur.
Osmanlš saltanatš yok sayšlmšştšr.
 BMM yasama ve yŧrŧtme yetkilerini kendinde toplamšştšr. (…….…….…….…….)
Savaş döneminde ani karar alšp uygulamak ve BMM‟ yi ulusun tek temsilcisi durumuna
getirmek ve vatanš kurtarmak iťindir.
 Meclisten seçilecek bir kurul, hükümet işlerine bakar. Meclisin başkanš, bu kurula da
başkanlšk eder.
Bu karar ile Meclis Hükümeti Sistemi kabul edilmiş oluyordu.
 Padişah ve Halife, baskš ve zordan kurtulduţu zaman, Meclisin düzenleyeceţi yasaya göre
durumu belirlenir.
Bu ilke ile Meclis, Saltanat makamšnšn ŧzerinde yer almaktadšr.
I. Dönem BMM.’nin Özellikleri
 Birinci dönem BMM., yeni bir devletin kurulmasšnš saţladšţš iťin, “Kurucu Meclis” sšfatšnš
almšştšr.
Šlk aťšldšţšnda gelecek tepkilerden ťekinildiţi için, Kurucu Meclis denilmemiştir.
 Ulusal egemenlik ilkesinin benimsenmesine karşšn, dũnemin koşullarš nedeniyle ũn plana
ťškartšlmamšştšr.
 Ŧyelerinin bir kšsmš yeniden seťilmiş, bir kšsmš da Šstanbul meclisinin üyelerinden
oluşmuştur.
 Demokratik ve ihtilalci niteliţi bulunmaktadšr.
 Meclis- i Mebusan‟šn bir devamš deţildir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 73
GŦŤLER BŠRLŠŢŠ
 Güçler Birliţi ilkesini benimsemiştir.
 Meclis Hükümeti sistemini benimsemiştir.
 Anayasal bir temelde kurulmamšştšr.
…….…….…….…….
Hšyanet i Vataniye
Kanunu'nun ťakaršlmasš
…….…….…….…….
Batš ordularšnšn komutanš
olarak Šsmet Paşa'nšn
atanmasš.
…….…….…….…….
Šstiklal Mahkemesi
ŧyelerinin arasšnda BMM
ŧyelerininde yer almasš
1921 Anayasasš (Teşkilat-š Esasiye) ile hukuki geťerlilik kazanacaktšr.
Temsil Kurulu‟nun gũrevini sona erdirmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 74
BMM HÜKÜMETŠ’NE KARŞI AYAKLANMALAR
1.Doţrudan Doţruya Šstanbul Hŧkŧmetince Ťškartšlan Ayaklanmalar:
a) Anzavur Ayaklanmasš: Ťerkez Ethem tarafšndan bastšršlmšştšr.
b) Halife Ordusu(Kuva- i Šnzibatiye):
 Padişah Vahdettin ve Damat Ferit, Mustafa Kemal‟i ortadan kaldšršrlarsa, Milli
Mücadele‟nin sona ereceţini düşünüyordu. Bu nedenle Mustafa Kemal ve yakšn
arkadaşlarš, onlaršn bulunmadšţš bir mahkemede yargšlanarak, ũlŧm cezasšna ťarptšršldš.
 Şeyhŧlislamdan, Milli Mŧcadele yanlšlaršnšn vatan haini olduţuna dair bir fetva ťškartšldš.
Bu fetva, düşman uťaklaršyla Anadolu‟nun her yerine daţštšldš.
 Bu önlemlerden başka, milli güçleri yok etmek için, …….…….…….…… adšnda bir
ordu kuruldu.
 Bu ordunun ayaklanmalarš, Ali Fuat Paşa ve Refet Bey komutasšndaki Kuva- i Milliye
birlikleri tarafšndan, Geyve yakšnlaršnda daţštšldš.
2. Anadolu Halkšnšn Kšşkšrtšlmasš Sonucu Ťškan Ayaklanmalar:
a)Bolu, Dŧzce, Hendek, Adapazarš Ayaklanmasš
b)Yozgat Ayaklanmasš
c)Afyon Ayaklanmasš
d)Milli Aşireti Ayaklanmasš(Urfa)
Bu ayaklanmalar, halkšn dini duygularš sũmŧrŧlerek ťškartšlmšştšr.
3. Azšnlšklaršn Ťškardšţš Ayaklanmalar:
Ermeni ve Rum azšnlšklaršn ťškardšţš ayaklanmalardšr.
4. Kuvayi Milliye Yanlšsš Olup Sonradan Ayaklananlar:
 T.B.M.M.‟nin otoritesini tanšmak istemedikleri için ayaklanmšşlardšr.
 En ũnemlileri Ťerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe ayaklanmalaršdšr.
 I. Šnönü Savaşš ũncesi bastšršlmšşlardšr.
Ayaklanmalaršn Sonuťlarš:
 Dŧzenli ordunun kurulmasš gecikti.
 Šnsan ve malzeme kaybedildi.
 Yunanlšlar batšda serbest kaldš.
 Ayaklanmalaršn bastšršlmasš ile BMM‟nin otoritesi arttš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 75
Ayaklanmalara Karşš TBMM’nin aldšţš Önlemler
 Šstanbul Hükümeti‟nin yayšnladšţš fetvaya karşš, bir fetva yayšnladšlar (Ankara Müftüsü
…….…….………………………………………...……. tarafšndan ťškartšlmšştšr.
 …….…….……………………………….……….…… ťškartšlmšştšr. Bu kanuna gũre,
BMM ulusu temsil eden en üstün kuruluş olduţundan, ona karşš ayaklananlar vatan haini
sayšlacak ve gerekirse ũlŧm cezasšna ťarptšršlacaktš.
 Bu
kanuna
aykšrš
hareket
edenleri
cezalandšrmak
iťin,
…….…….…….…………………………………… kurulmuştur.
 Šstanbul ile resmi haberleşmeler kesildi.
 Bu ayaklanmalar işgal edilmeyen bũlgelerde ťškartšlarak, BMM‟nin yšpratšlmasš
amaçlanmšştšr.
 Ayaklanmalar 1919‟da başlayšp, 1921 yšlšna kadar devam etti.
 BMM bir yanda düşmanla uţraşšrken, bir yandan da bu ayaklanmalarla uţraşmšş ve çok zarar
görmüştür.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 76
Šstanbul
Hŧkŧmetinin
Ťškardšţš
Ayaklanmalar
• Anzavur Ayaklanmasš
• Kuvai Šnzibatiye
Anadolu
Halkšnšn
Kšşkšrtšlmasš
Sonucu Ťškan
Ayaklanmalar
•
•
•
•
Azšnlšklaršn
Ťškardšţš
Ayaklanmalar
• Ermeni Ayaklanmalarš
• Rum Ayaklanmalarš
Dŧzenli
Ordunun
Kurulmasšna
Karşš Ťškan
Ayaklanmalar
(Kuvai Milliye)
• Ťerkez Ethem Ayaklanmasš
• Demirci Mehmet Efe Ayaklanmasš
Not
Bolu Dŧzce Hendek Adapazarš Ayaklanmasš
Yozgat Ayaklanmasš
Afyon Ayaklanmasš
Milli Aşiret Ayaklanmasš(Urfa)
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 77
SEVR BARIŞ ANLAŞMASI (10 AŢUSTOS 1920)
 Šlk taslaţš San Remo Konferansš‟nda hazšrlanmšştšr.
 Yunanlšlar Sevr‟i Osmanlšlara kabul ettirebilmek için, Ege ve Doţu Trakya‟ya asker
ťškartmšştšr.
Koşullarš:
 Šstanbul ve çevresi ile Anadolu‟nun bir bölümü Osmanlš Devleti‟ne bšrakšldš. Eţer
anlaşma koşullaršna uyulmaz ise, Šstanbul da işgal edilecektir.
 Boţazlar uluslararasš bir komisyon tarafšndan yũnetilecek, komisyonda Tŧrk ŧye
bulunmayacaktš. Boţazlar bŧtŧn devletlerin gemilerine aťšk olacaktšr.
 Osmanlš ordusu terhis edilecek, sšnšrlš sayšda (iť gŧvenliţi saţlayacak kadar) jandarma
gŧcŧ bulunduracaktšr.
 Azšnlšklar, Tŧrkler‟den daha fazla haklara sahip olacaktšr.
 Kapitülasyonlar genişletilerek devam edecektir.
 Ege bölgesi ve Doţu Trakya, Yunanistan tarafšndan işgal edilecektir.
 Güney Doţu Anadolu, Fransšzlar tarafšndan işgal edilecektir.
 Irak, Ürdün Šngiltere tarafšndan işgal edilecektir.
 Doţu Anadolu‟da Ermenistan ve Kürdistan adš altšnda, iki devlet kurulacaktšr.
Önemi:
 Osmanlš parlamentosu tarafšndan onaylanmadšţš iťin, hukuken geťersizdir.
 Osmanlš Devleti fiilen ve hukuken sona ermiştir.
 Anlaşma uygulanamamšştšr.
 Osmanlš padişahš, bu anlaşmayš imzalamakla, ulusal iradeye ters dŧşmüştür.
 BMM anlaşmayš tanšmadšţš gibi, imzalayanlarš da vatan haini ilan etmiştir.
 Anlaşmanšn amacš Tŧrk ulusuna son vermekti. Ancak tersine, ulusun baţšmsšzlšk
mŧcadelesi hšzlanmšştšr.
Batšlš devletlerin Osmanlš Devleti‟ni nasšl paylaşacaklarš tartšşmasš uzamšştšr. Bu durum,
Sevr Anlaşmasš‟nšn diţer anlaşmalara gũre daha geť imzalanmasšna neden olmuştur
Sevr Antlaşmasš “Demokrasi” adlš bir gemide imzalanmšştšr!
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 78
Ya İstiklal Ya Ölüm !
KONU - KAZANIM TABLOSU
KONU
Šlk Zaferimiz
Destanlaşan Direniş
Šstiklal Milletimindir
Savaşa Raţmen Eţitim Kongresi
Anadolu Šnsanšnšn Bŧyŧk Fedakarlšţš
KAZANIM
1. Kurtuluş Savaşš'nda Doţu ve Gŧney cephelerinde
yapšlan mŧcadeleleri, sebep ve sonuťlarš aťšsšndan
deţerlendirir.
2. Batš cephesinde Kuvâyšmillîye birliklerinin
faaliyetlerini ve düzenli ordunun kurulmasšnš
deţerlendirir.
Tŧrk milletinin Kurtuluş Savaşš sŧrecinde elde
ettiţi askerî başaršlaršnšn ulusal ve uluslararasš
etkilerini deţerlendirir.
3. Kurtuluş Savaşš'nšn yaşandšţš ortamda Atatŧrk'ŧn
Maarif Kongresi yaparak Türkiye'nin millî ve çaţdaş
eţitimine verdiţi önemi kavrar.
4. Türk milletinin millî birlik, beraberlik ve
dayanšşmasšnšn ifadesi olarak Tekâlif- i Milliye
Kararlarš'nšn uygulamalaršnš inceler.
Dirilişin Destanš: Sakarya
5.Sakarya Meydan Savaşš'nšn ve Bŧyŧk Taarruz'un
kazanšlmasšnda Atatŧrk'ŧn rolŧnŧ fark eder.
Hayat Veren Zafer
6.Tŧrk milletinin Kurtuluş Savaşš sŧrecinde elde
ettiţi askerî başaršlaršnšn ulusal ve uluslararasš
etkilerini deţerlendirir.
Savaşa Son Veren Belge
6. Tŧrk milletinin Kurtuluş Savaşš sŧrecinde elde
ettiţi askerî başaršlaršnšn ulusal ve uluslararasš
etkilerini deţerlendirir.
Sanat ve Edebiyat Eserlerinde
Kurtuluş Savaşšmšz
7. Örnek eser incelemeleri yaparak dönemin
toplumsal olaylaršn sanat ve edebiyat üzerine
yansšmalaršnš fark eder.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 79
KURTULUŞ SAVAŞI
Kurtuluş
Savaşš
Doţu
Cephesš
Not
Gŧney
Cephesš
Batš Cephesš
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 80
DOŢU CEPHESŠ
ERMENŠ SORUNU VE SONUCU
Sorunun Nedenleri:
 XIX. yy.‟da Osmanlš Šmparatorluţu‟nu etkilemeye başlayan
…….…….…… azšnlšklaršn isyan etmeleri.
 Rusya‟nšn 1877- 1878 Osmanlš- Rus savaşšnš bir fšrsat
olarak kullanmak istemesi(sšcak denizlere yayšlma aracš) ve bu
dönemde, Ermeniler‟in Doţu Anadolu başta olmak üzere, ülkenin
pek çok yerinde çete faaliyetlerine girmesi.
 Šngiltere ve Fransa‟nšn Ermeni sorununu kendi ťškarlarš doţrultusunda ( Rusya‟yš
engellemek ve kendilerine baţlš bir bũlge oluşturmak) kullanarak Ermenileri kšşkšrtmasš.
Gelişimi:
 Hšnťak ve Taşnak komiteleri, Šstanbul‟da ve Doţu Anadolu‟nun bazš şehirlerinde terör
hareketlerine giriştiler.
 Osmanlš Šmp. bŧtŧn bu olaylarš ũnledi. Ancak karşšsšnda her defasšnda, Šngiltere, Fransa
ve Rusya‟yš buldu.
 I.Dünya Savaşš‟nda Ermeniler Ruslarla birleşerek, Osmanlš Šmparatorluţuna karşš
savaşa girdi.
 Osmanlš Hŧkŧmeti, hem halkšn can ve mal gŧvenliţini saţlamak, hem de Türk ordusuna
arkadan gelebilecek saldšršlarš ũnlemek iťin, Ermenileri zorunlu olarak Suriye‟ye göç
ettirdi. (………..……. Kanunu- 1915 ) Suriye o sšrada savaş alanš dšşšnda idi ve Osmanlš
sšnšrlarš iťinde idi.
 I.Dünya Savaşš sonunda Kafkasya‟nšn güneyinde bir Ermenistan Devleti kuruldu.
 Štilaf Devletleri Mondros Ateşkesi‟ne Ermeniler lehine bir madde koydular.( 24. madde)
Bundan cesaret alan Ermeniler saldšršlaršnš artšrdšlar.
Ermenilerin Osmanlı’daki adı, “teba-i sadıka” (sadık uyruklar) idi.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 81
Sonucu:
 BMM Hükümeti, Kurtuluş Savaşš‟ndaki ilk cephesini Ermenilere karşš aťtš. XV.Kolordu
komutanš Kazšm Karabekir Paşa, Doţu Cephesi Komutanlšţš‟na atandš ve yetkileri artšršldš.
 Cephede Türk ordusu galip geldi. Bu cephe Gümrü Antlaşmasš ile kapandš.(2 Aralšk 1920).
Bu Antlaşmaya göre:
 Ermeniler işgal ettikleri yerlerden çekildiler, Kars ve çevresini Türkiye‟ye bšraktšlar.
 Doţu Anadolu ile ilgili tŧm istek ve iddialaršndan vazgeťtiler. (Ermeni sorunu sona erdi!)
Gümrü Antlaşmasš’nšn Önemi:
 T.B.M.M.Hükümeti‟nin imzaladšţš ilk antlaşmadšr.
 Uluslar arasš alanda kazanšlmšş ilk başaršdšr.
Gümrü Antlaşmasš ile belirlenen doţu sšnšršmšz, daha sonra Sovyetler Birliţi ile imzalanan
Moskova Antlaşmasš ile kesin şeklini almšştšr.(16 Mart 1921)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 82
GÜNEY CEPHESŠ
 Mondros Ateşkesi‟nden sonra;
Musul, Antep, Urfa, Mara ş Šngilizler
Adana ve çevresi Fransšzlar( beraberinde Ermeniler)






Antalya ve Konya Štalyanlar Šşgal etmişlerdi.
Šngilizler, işgalleri altšndaki bũlgelerde yũnetime pek karšşmadšlar. Halkšn onurunu
kšracak davranšşlarda bulunmadšlar. Bu nedenle işgal bölgelerinde pek önemli bir olay
görülmedi.
Ancak bir süre sonra, Fransšzlar ve Šngilizler aralaršnda anlaşarak işgal bölgelerinde
deţişiklik yaptšlar; Antep, Maraş ve Urfa da Fransšzlaršn işgaline geçti.
Bu cephede Fransšz ve Ermeni milislerine karşš mŧcadele edilmiştir.
Kuvayi Milliye’nin ilk cephesidir.
BMM‟nin görevlendirdiţi subaylaršn ũrgŧtlediţi Halk ayaklanmasš ile başarš elde edilmiştir.
Fransa ile imzalanan Ankara Anlaşmasš ile savaş sona ermiş, gŧney sšnšrš ťizilmiştir.
MARAŞ
• …….…….…….…….
URFA
• …….…….…….…….
• …….…….…….…….
ANTEP
• …….…….…….…….
Maraş’ta Sütçü Šmam’šn başlattšţš direniş başaršlš oldu. Halkšn kahramanca direnişinden dolayš
Maraş’šn adš T.B.M.M.’nin aldšţš bir kararla Kahraman Maraş olarak deţiştirildi.(1973)
Urfa, Şanlš Urfa adšnš aldš.(1984). Antep, Gazi Antep ŧnvanšnš aldš (1921).
Kurtuluş Savaşı’nda İtalyanlara karşı cephe açılmadı. İtalyanlar işgal ettikleri yerlerin
halkı ile iyi geçindiler. Yol ve hastane yaptırarak, halkın üzerinde ekonomik etki kurmaya
çalıştılar. II. İnönü Savaşı’ndan sonra kısmen, Sakarya Zaferinden sonra Anadolu’dan
tamamen çekildiler.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 83
BATI CEPHESŠ:
DÜZENLŠ ORDUNUN KURULMASI
Nedenleri:
 Kuvayi Milliye‟nin olumsuz yönleri.
 BMM‟nin aťšlmasš ile yeni bir devlet kurulmuştu. Devlet olmanšn ũnemli bir gereţi,
devletin emri altšnda, dŧzenli askeri bir gŧcŧn bulundurulmasšdšr.
 T.B.M.M.
Hŧkŧmeti yaptšţš yeni dŧzenlemelerle, Kuvayi Milliye birliklerini
…….…...….…….……. ’na baţladš. Bu düzenlemeler çerçevesinde Doţu ve Batš Cephesi
Komutanlšklarš kuruldu.
 Yunan kuvvetleri Sevr‟i kabul ettirebilmek için Edirne, Bursa ve Balškesir‟i işgal etmesi.
Ťerkez Ethem Olayš
 Batš Cephesi Komutanš Ali Fuat (Cebesoy) Paşa gũrevinden alšnarak, yerine Albay Šsmet
(Šnũnŧ) Bey atandš.
( Ali Fuat Paşa Moskova elçiliţine atandš.)
 Başta Ťerkez Ethem olmak ŧzere, bazš Kuvayi Milliye birlikleri dŧzenli orduya
katšlmamakta šsrar ettiler. Ťerkez Ethem, kendi başšna davranmak istiyor, Šsmet
Paşa‟nšn emrine girmek istemiyordu.
 Tüm uzlaşma ťalšşmalaršna raţmen, Ethem ikna edilemedi. Šsyana kalkšştš. Ŧzerine
gönderilen birliklerle savaşamayarak çekildi.
Özellikleri:
 Düzenli ordunun ilk cephesidir.
 Yunanlšlar‟a karşš aťšlmšştšr.
 Kšsa ve seri aralšklš savaşlar yapšlmšştšr.
 Kurtuluş Savaşš‟nš sonuçlandšran cephedir.
Kurtuluş Savaşš‟nšn kaderini tayin eden savaşlar, Batš Cephesinde Yunanlšlar‟a karşš
yapšlmšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 84
ŠNÖNÜ SAVAŞILARI
I.ŠNŨNŦ SAVAŞI (6- 10 OCAK 1921)
Genel Neden: Yunanistan‟šn TBMM‟ye Sevr Baršş Anlaşmasš‟nš kabul ettirebilmek için açtšţš
savaştšr.
Özel Neden: Yunanlšlar‟šn …….…….…….…….ayaklanmasšnš fšrsat bilerek ilerlemesi.
Sonuç: Savaşš TBMM‟nin düzenli ordusu kazanmšştšr.
Önemi:
 Düzenli ordunun ilk askeri başaršsšdšr.
 Halkšn TBMM‟ye olan güveni artmšştšr.
 Savaş sonrasš BMM tarihinin ilk anayasasš kabul edilmiştir.( …….…….………..., 20Ocak
1921)
 Šstiklal Marşš kabul edilmiştir.(12 Mart 1921)
 Štilaf Devletleri, …….…….…….…….toplamšştšr.
 Sovyet Rusya ile …….…….…….…….imzalanmšştšr.
Londra Konferansš(23 Şubat- 12 Mart 1921)
 I. Šnönü Savaşš sonrasš toplanmšştšr.
 Amaç, …….….. Anlaşmasšnš biraz deţiştirip BMM‟ne kabul ettirmekti.
 TBMM‟nin katšlmaktaki amacš ise;
 Misak- š Milli’yi dünya kamuoyuna kabul ettirmek.
 Savaş deţil, baršş yanlšsš olduţunu göstermek.
 Štilaf Devletlerince hukuksal aťšdan tanšnmak.
 Štilaf Devletleri, TBMM’yi hukuken ilk kez tanšmšş oldular.
 Bu görüşmelere …….………. ve …….…….…….……. birlikte çaţršlmšşlardšr.
 Amať, Tŧrk tarafšnš ikiye bũlerek gŧť yitirmesini saţlamaktšr.
 Ancak Osmanlš delegeleri, Tŧrk halkšnšn gerťek temsilcisi olarak BMM’yi gördüklerini ifade
etmiş, Štilaf Devletleri bũylece amaťlaršna ulaşamamšşlardšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 85
Türkiye- Afganistan Antlaşmasš (1 Mart 1921)
Tarihinde müzakere için Moskova'da bulunan Türk
heyeti ile baţšmsšzlšţšnš yeni kazanmšş bulunan …….…….
temsilcileri arasšnda imzalanan dostluk antlaşmasšdšr.
Antlaşma Koşullarš
 Bu iki kardeş devlet ve millet, birbirlerini
baţšmsšzlšklaršn tanšyacaklardšr.
 Taraflardan birine yapšlacak saldšrš diţerine de
yapšlmšş sayšlacak ve saldšršyš ortadan
kaldšracaklardšr.
 Kŧltŧrel baţlarš gŧťlendirmek iťin Tŧrkiye, Afganistan'a ũţretmen ve subay
gönderecektir.
Misak- š Milli’yi kabul eden Šlk Müslüman Devlet Afganistan olmuştur.
Moskova Anlaşmasš (16 Mart 1921)
 I.Šnönü Savaşš sonrasš, BMM ile
…….…….…… arasšnda imzalanmšştšr.
 Sovyet Rusya ve TBMM eski
anlaşmalaršn tŧmŧnŧ geťersiz kšlmšşlardšr.
 …….…….… Gürcistan‟a bšrakšlmšştšr.
 Misak- š Milli‟yi tanšyan ilk Avrupalš bŧyŧk
devlet Sovyet Rusya olmuştur.
 Rusya, kapitülasyonlar dahil, Türk
baţšmsšzlšţšna
aykšrš
hiťbir
anlaşmayš
tanšmayacaktš. (TAM BAŢIMSIZLIK)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 86
BMM Tarihinin Šlk
Anayasasš Kabul Edildi
I. Šnũnŧ Savaşšnšn
Sonuťlarš
Šť Siyasete Etkisi
Šstiklal Marşi Kabul
Edildi
Londra Konferansš
Toplandš.
Dšş Siyasete Etkisi
Afgan Dostluk
Antlaşmasš
SSCB ile Moskova
Antlaşmasš Šmzalandš.
T
eşlilat- š Esasi
A
fgan Dostluk
Antlaşmasš
L
ondra
Konferansš
Š
stiklal Marşš'nšn
Kabulŧ
Moskova
Antlaşmasš
II.ŠNŨNŦ SAVAŞI (23- 31 MART 1921)
Nedeni: Yunanlšlar‟šn …….……….…….Savaşš‟nšn olumsuzluţunu ortadan kaldšrmak istemesi.
Sonucu: Savaşš BMM‟nin düzenli ordusu kazanmšştšr.
Önemi:
 Štalya ve Fransa, işgal bölgelerini boşaltma kararš aldš.
 Tŧrk ulusu ile TBMM arasšndaki baţlar daha da güçlenmiştir.
İnönü Savaşları Yunanlıların Düzenli ordunun gücünü tartma ve Bölgeyi tanımaya
yönelik bir çatışmadır.
Bu savaşlarda iki tarafta tam hazırlıklı bir şekil de mücadele vermemişler; dolayısıyla da
ağır kayıpları yoktur.
Bu Savaşlar BMM’ye güven,moral ve zaman kazandırmıştır.
Bu nedenle Türk Kurtuluş tarihinde HAYATİ bir öneme sahiptir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 87
KÜTAHYA- ESKŠŞEHŠR SAVAŞLARI
(10- 24 Temmuz 1921)
Nedeni: Yunanlšlar‟šn Šnönü Savaşlaršnšn olumsuzluţunu ortadan kaldšrmak istemesi ve Tŧrk
ordusunun saldšrš yeteneţini engellemek istemesi.
Sonucu:
 TBMM ordusu …….……… Irmaţš‟nšn doţusuna çekilmiştir.
 Šnönü Savaşlarš‟nšn olumlu havasš daţšlmšştšr.
 BMM‟nin …….…….……‟ye taşšnmasš ũnerilmiştir.
 Mustafa Kemal‟e yönelik eleştiriler yoţunlaşmšş, yenilgiden sorumlu tutulmuş, bunun
ŧzerine kendi ũnerisi ile Meclisin yetkilerini ŧť aylšţšna kendi ŧzerine alarak başkomutan
olmuştur.
Böyle bir öneri ile Meclisin yetkilerinin tek kişide toplanmasš, olaţanüstü bir dönemde
tartšşmalarla geťirilecek zamanšn olmamasš, ťabuk ve etkili karar almak gerektiţi
içindir. Bu yetki nedeniyle Mustafa Kemal‟e yönelik diktatörlük eleştirileri vardšr.
Yersizdir. Ťŧnkŧ yetki ŧť aylšktšr. Yetkiyi Meclis vermiştir. Ayršca meclis istediţi zaman
bu yetkiyi geri alabilecektir.
 Türk ordusunun eksiklerinin giderilmesi için …….…….……Yasasš ťškaršlmšştšr.(Milli
Yükümlülükler)
TEKÂLŠFŠ MŠLLŠYE EMŠRLERŠ (8 AŢUSTOS 1921)
Kurtuluş Savaşš'nšn dũnŧm noktalaršndan olan Sakarya Meydan Muharebesi öncesi
ordunun ihtiyacšnš karşšlamak ve Sakarya Savaşš'na hazšrlanmak iťin Başkomutan Mustafa
Kemal Paşa'nšn kanunla kendisine verilen yasama yetkisini kullanarak yayšnladšţš "Ulusal
Yükümlülük Emirleridir". 7 Aţustos 1921'de yayšnlanmšş olup toplamš on maddedir.
1.
2.
3.
4.
Her ilçede bir tane Tekalif- i Milliye Komisyonu kurulacak.
Halk, elindeki silah ve cephaneyi 3 gün içinde orduya teslim edecek.
Her aile bir askeri giydirecek.
Yiyecek ve giyecek maddelerinin %40'šna el konacak ve bunlaršn karşšlšţš daha sonra geri
ödenecek.
5. Ticaret adamlaršnšn elindeki her tŧrlŧ giyim eşyasšnšn %40'šna el konacak ve bunlaršn
karşšlšţš daha sonra geri ũdenecek.
6. Her tŧrlŧ makineli aracšn %40'šna el konacak.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 88
7. Halkšn elindeki binek hayvanlaršnšn ve taşšt araťlaršnšn %20'sine el konacak.
8. Sahipsiz bütün mallara el konacak.
9. Tŧm demirci, dũkŧmcŧ, nalbant, terzi ve marangoz gibi iş sahipleri ordunun emrinde
ťalšşacak.
10. Halkšn elindeki araťlar bir defa olmak ŧzere 100 km'lik mesafeye ŧcretsiz askeri ulaşšm
yapacaklar.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 89
SAKARYA SAVAŞI: (28 Aţustos- 12 Eylül 1921)
Nedeni: Yunanlšlar‟šn son bir saldšrš ile …….…….…….‟yš almak istemesi.
Sonucu:
 Yunanlšlar‟šn son saldšrš savaşš oldu.
 Mustafa Kemal‟e Gazilik ünvanš ve Mareşallik rütbesi verildi.
 Fransa ve Štalya, işgal ettikleri yerlerden çekildi.
 Kars Anlaşmasš imzalandš.(13 Ekim 1921)
 Ankara Anlaşmasš imzalandš.(20 Ekim 1921)
Kars Anlaşmasš (13 Ekim 1921)
 Sakarya Savaşš sonrasš Sovyetler Birliţi‟nin aracšlšţš ile imzalanmšştšr.
 Büyük Millet Meclisi ile,
 …….…….…….…….
 …….…….…….…….
 …….…….…….…….arasšnda imzalanmšştšr.
 Moskova Anlaşmasš‟nšn tekrarš niteliţinde, dostluk anlaşmasšdšr.
 Doţu sšnšrlarš kesinleşmiştir.
Ankara Anlaşmasš (20 Ekim 1921)
 Sakarya Savaşš sonrasš, Fransa ile imzalanmšştšr. Fransa ile olan savaş sona ermiştir.
 Hatay hariç Türkiye- Suriye sšnšrš bu gŧnkŧ şeklini aldš. Tŧrkťe‟nin resmi dil olmasš ve
Türk kültürünün gelişmesine yardšmcš olunmasš şartlaršyla Hatay‟da özel bir yönetim
kurularak Fransšzlara bšrakšldš.
 Anlaşma ile TBMM‟yi tanšyan ilk Štilaf Devleti Fransa olmuştur.
 Štilaf birliţi parçalanmaya başlamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 90
BÜYÜK TAARRUZ:(26- 30 Aţustos 1922)
Mustafa Kemal tarafšndan yũnetilen bir savaş olduţu için Başkomutan Meydan Savaşš olarak da
adlandšršlšr.
Nedeni:
Šşgal altšndaki Tŧrk topraklaršnš geri almak ve dŧşmanš yurttan atmak.
Sonucu:
30 Aţustos‟ta zafere ulaşšlmšştšr. 9 Eylŧl 1922‟de Yunanlšlar‟šn Šzmir‟de denize
dökülmesi ile sonuçlanmšştšr.
Önemi:
Türk devriminin askeri aşamasš sona ermiştir.
Mudanya Ateşkes Antlaşmasš: (11 Ekim 1922)
Nedeni: Büyük Taarruz‟un başaršya ulaşmasš ve Šngilizler‟in baršşa mecbur kalmasš.
Koşullarš:
 Yunanlšlar Doţu Trakya‟yš Meriç nehrinin sol kšyšsšna kadar 15 gün içinde boşaltacaklardšr.
 Šstanbul ve boţazlar TBMM‟nin yönetimine bšrakšlacaktš.
 Baršşa kadar Štilaf kuvvetleri Šstanbul‟da, Türk ordusu Çanakkale ve çevresinde
kalacaktšr.
 Boţazlaršn durumuna baršş anlaşmasšnda karar verilecektir.
 Doţu Trakya, Šstanbul ve Boţazlar savaş yapšlmadan geri alšnmšştšr.
 Sevr Anlaşmasš geťersiz oluyor, Misak- š Milli bŧyŧk ũlťŧde gerťekleşmiş oluyordu.
Tŧrk milletinin Kurtuluş Savaşš sŧrecinde elde ettiţi askerî başaršlaršnšn
ulusal ve uluslararasš etkilerini deţerlendiriniz.
Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda Boğazlar ve İstanbul’un BMM yönetimine
bırakılması, Osmanlı’yı hukuken yok sayıyor, böylece İngilizler, Yeni Türk devletini kabul
etmiş oluyordu.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 91
1. Šnũnŧ Savaşš
•
•
•
•
•
•
Dŧzenli ordunun ilk askeri başaršsšdšr.
Halkšn TBMM‟ye olan gŧveni artmšştšr.
Savaş sonrasš ilk anayasa kabul edilmiştir.(Teşkilat š Esasiye, 20Ocak 1921)
Šstiklal Marşš kabul edilmiştir.(12 Mart 1921)
Štilaf Devletleri, Londra Konferansš’nš toplamšştšr.
Sovyet Rusya ile Moskova Anlaşmasš imzalanmšştšr.
2. Šnũnŧ Savaşš
• Štalya ve Fransa, işgal bũlgelerini boşaltma kararš aldš.
• Tŧrk ulusu ile TBMM arasšndaki baţlar daha da gŧťlenmiştir.
Afyon Kŧtahya Eskişehir Savaşlarš
•
•
•
•
TBMM ordusu Sakarya Irmaţš‟nšn doţusuna ťekilmiştir.
Šnũnŧ Savaşlarš‟nšn olumlu havasš daţšlmšştšr.
TBMM‟nin Kayseri‟ye taşšnmasš ũnerilmiştir.
Mustafa Kemal‟e yũnelik eleştiriler yoţunlaşmšş, yenilgiden sorumlu
tutulmuş, bunun ŧzerine kendi ũnerisi ile Meclisin yetkilerini ŧť aylšţšna
kendi ŧzerine alarak başkomutan olmuştur.
Sakarya Meydan Muharebesi
•
•
•
•
•
Yunanlšlar‟šn son saldšrš savaşš oldu.
Mustafa Kemal‟e Gazilik ŧnvanš ve Mareşallik rŧtbesi verildi.
Fransa ve Štalya, işgal ettikleri yerlerden ťekildi.
Kars Anlaşmasš imzalandš.(13 Ekim 1921)
Ankara Anlaşmasš imzalandš.(20 Ekim 1921)
Başkonutanlšk ve Bŧyŧk Taaruz
• Tŧrk devriminin askeri aşamasš sona ermiştir
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 92
KURTULUŞ ŞAVAŞI’NIN SANAT VE EDEBŠYAT
ESERLERŠMŠZE YANSIMASI
Milli Mücadele‟nin Sanat ve Edebiyat Eserlerimize Yansšmasš Kurtuluş Savaş‟šmšzš
ilham edinen dönemin yazar ve şairleri ortaya koyduklarš eserlerde 1919 ila 1923 yšllarš
arasšndaki dönemde Türk milletinin baţšmsšzlšk ve vatan sevgisini ve de bu alanda ve bu uţurda
yaptšklarš fedakârlšklarš işlemişlerdir. Milli Mücadele dönemini anlatan sanat ve edebiyat
eserlerimizden ilk akla gelen ũnemli başlšklar ve bunlaršn yazarlarš aşaţšda listelenmiştir.
Kurtuluş Savaşš i Etrafšnda Dũnen Ũnemli Eserler
Yaban
Yakup Kadri
Karaosmanoţlu
Yeşil Gece
Reşat Nuri
Kŧťŧk Aţa
Taršk Buţra
Ateşten Gũmlek
Halide Edip Adšvar
Kalpaklšlar
Samim Kocagũz
Yol Ayršmš
Kemal Tahir
Toprak Acškšnca
Erol Toy
Bir Gũťmen Kuştu
O
Ayla Kutlu
Şu Ťšlgšn Tŧrkler
Turgut Ũzakman
Not
Gazi Paşa
Atilla Šlhan
Kuvvayš Milliye
Destanš
Nazšm Hikmet
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 93
Çağdaş Türkiye Yolunda Adımlar
KONU - KAZANIM TABLOSU
KONU
KAZANIM
Saltanattan Millî Egemenliţe
1. Atatŧrkťŧlŧţŧn amať ve niteliklerini kavrar.
Zaferin ve Baţšmsšzlšţšn Tescili
2. Sevr ve Lozan antlaşmalaršnš karşšlaştšrarak Lozan
Antlaşmasš'nšn saţladšţš kazanšmlarš analiz eder.
3. Šzmir iktisat Kongresi'nde alšnan kararlan, millî iktisat
anlayšşš ve tasarruf bilinci aťšlaršndan inceler.
Millî Sšnšrlardan Millî Ekonomiye
Başkent Ankara
Yaşasšn Cumhuriyet
Ťaţdaş Devlete Doţru
Ťaţdaş Devlete Doţru
Ťok Partili Demokratik Yaşam
Ťaţdaş Uygarlšţa Doţru Adšmlar
4. Ankara'nšn başkent oluşunun gerekťelerini aťšklar.
5. Cumhuriyetin ilân edilmesini, Türkiye'de demokrasi
rejiminin gerekleri ile baţdaştšrarak deţerlendirir.
6. 3 Mart 1924'te kabul edilen kanunlaršn gerekťelerini ve
toplum hayatšnda meydana getirdiţi deţişimleri fark eder.
6. 3 Mart 1924'te kabul edilen kanunlaršn gerekťelerini ve
toplum hayatšnda meydana getirdiţi deţişimleri fark eder.
7. Atatŧrk'ŧn ťok partili siyasi hayata verdiţi ũnemi kavrar.
8. Şapka ve Kšyafet Šnkšlabšnš, tekke ve zaviyelerin
kapatšlmasšnš, miladi takvim ve uluslararasš saat
uygulamasšnšn kabulŧnŧ millî kimlik kazanma ve
çaţdaşlaşma çerçevesinde deţerlendirir.
17. Ũlťŧ ve tartšlaršn deţişmesini ťaţdaşlaşma ťerťevesinde
deţerlendirir.
Hukuk ve Aile
Not
9. Hukuk alanšndaki gelişmeleri, Medeni Kanun'un Tŧrk aile
yapšsšnda ve kadšnšn toplumdaki yerinde meydana getirdiţi
deţişiklikleri analiz eder.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 94
KONU
Rejim Karşštš Bir isyan
Kabotaj Bayramš
Mustafa Kemal'e Suikast Girişimi
Bir Devrin Analizi: Nutuk
KAZANIM
10. Şeyh Sait Šsyanš'nš ťaţdaş, demokratik ve laik Tŧrkiye
Cumhuriyeti'ne karşš tepkiler ve uluslararasš ilişkiler aťšsšndan
deţerlendirir.
13. Bŧyŧk Nutuk'un sũyleniş amaťlaršnš, iťeriţini ve tarihsel
niteliţini kavrar.
12. Mustafa Kemal'e suikast girişimini cumhuriyete yũnelik
tehditler çerçevesinde yorumlar.
11. Kabotaj Kanunu'nu millî egemenlik haklarš ve Türk
denizciliţinde meydana getirdiţi gelişmeler bakšmšndan
deţerlendirir.
Harf Šnkšlabšndan Millet Mekteplerine
Millî Kültürümüz Aydšnlanšyor
Kubilay Olayš
14. Harf Šnkšlâbšnš ve Millet Mekteplerini, eţitimin
yaygšnlaştšrmasš ve ťaţdaş Tŧrk toplumunun oluşturulmasš
aťšlaršndan deţerlendirir.
15. Menemen Kubilay Olayš'nš Tŧrk milletinin cumhuriyet
yũnetimindeki kararlšlšţš ve ťok partili siyasi hayata etkisi
aťšsšndan deţerlendirir.
Bir Cumhuriyet Kenti
Ťaţdaş Ŧniversite Yolunda
Devlet ve Toplum Elele
Modem Taršmšn Doţuşu
Az Zamanda Ťok ve Bŧyŧk işler Yaptšk
Sanat ve Spor
18. Atatürk'ün millî kültür ve millî kimlik oluşturmak ve
geliştirmek için dil ve tarih alanšnda yaptšţš çalšşmalarš
deţerlendirir
22. Atatŧrk Dũneminde saţlšk alanšnda yapšlan işleri devletin
temel gũrevleri baţlamšnda inceler.
19. 1933 Üniversite Reformu'ndan hareketle Atatürk'ün
bilimsel gelişme ve kalkšnmaya verdiţi ũnemi kavrar.
16. Şehir incelemesi yoluyla Cumhuriyet Dũneminde mimarlšk
ve şehir planlamasš alanšnda yapšlan ťalšşmalara ũrnekler verir.
24. Örnek olaylardan yararlanarak Atatürk'ün sanata ve spora
verdiţi ũnemi fark eder.
25. Onuncu Yšl Nutku'ndan hareketle yapšlan inkšlaplar,
Atatŧrk'ŧn geleceţe yũnelik hedeflerini ve Tŧrk milletinin
ũzelliklerini deţerlendirir.
23. Atatŧrk Orman Ťiftliţi ũrneţinden yola ťškarak Atatŧrk'ŧn
modern taršmšn gelişimine ve ťevre bilincine verdiţi ũnemi
fark eder.
Ťaţdaş Tŧrk Kadšnš
21. Atatŧrk'ŧn kadšnlara saţladšţš sosyal ve siyasal haklarš
dũnemin ťeşitli ŧlkelerindeki kadšn haklaršyla karşšlaştšrarak
deţerlendirir.
Soyadš Kanunu
20. Soyadš Kanunu'nun kabulŧnŧn gerekťelerini ve Mustafa
Kemal'e "Atatürk" soyadš verilmesini millî kimlik kazanma
ve çaţdaşlaşma çerçevesinde aťšklar
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 95
TÜRK DEVRŠMŠ (ŠNKILÂBI)
A. SŠYASAL ALANDA YAPILAN DEVRŠMLER
T.B.M.M.'nin Aťšlmasš (23.04.1920)
Siyasal Alanda Yapšlan
Devrimler
Saltanatšn Kaldšršlmasš
(1 Kasšm 1922)
Tŧrkiye'nin Šdari Teşkilatšnšn Yenilenmesi
(Šl Šlťe Belde)
Ankara‟nšn Başkent Oluşu
(13 Ekim 1923)
Cumhuriyetin Šlanš
(29 Ekim 1923)
Halifeliţin Kaldšršlmasš
(3 Mart 1924)
Ťok Partili Hayata Geťiş Denemeleri
(C.H.F. T.C.F. S.C.F.)
Kadšn Haklaršnlara Siyasal Haklaršn Verilmesi
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 96
A. SALTANATIN KALDIRILMASI(1 KASIM 1922):
 23 Nisan 1920‟de yeni BMM‟nin aťšlmasš ile birlikte, milli egemenlik ilkesine dayalš, yeni
bir yönetim biçimine geçilmiş, yeni bir Türk devleti kurulmuştu.
 20 Ocak 1921‟de kabul edilen …….…….…….……. (Anayasa) „nin ilk maddesinde,
“Egemenlik kayštsšz, şartsšz milletindir” ifadesi yer almšştš.
 Yeni Türk devletinde egemenlik, millet adšna, onun seťtiţi temsilcilerden oluşan TBMM
tarafšndan kullanšlšyordu.
 Kurtuluş Savaşš devam ederken saltanat konusunun tartšşšlmasš, milli gŧťler arasšnda
ayršlšklaršn ortaya ťškmasšna yol aťabilirdi. Bu nedenle, savaşšn sonuna kadar saltanat
konusu ele alšnmadš. Böylece, birliţimizi bozmak isteyenlere de fšrsat verilmemiş oldu.
 Kurtuluş Savaşš‟nšn kazanšlmasšndan sonra, bu gereksiz kurumun kaldšršlmasš için uygun
ortam doţdu.
 Lozan Baršş Görüşmelerine TBMM Hükümeti ile birlikte
Osmanlš Hŧkŧmeti de ťaţršlšnca Halifelik Makamš ayršlarak,
…….…….……son verilmiştir (1 Kasšm 1922.)
 Şeklen "halife" ŧnvanšnš koruyan VI. Mehmet Vahidettin 10
Kasšm'da son Cuma selamlšţšna katšlmšş, ancak yaşamšna ve
ũzgŧrlŧţŧne yũnelik tehditleri gerekťe gũstererek 17 Kasšm
sabahš Boţaz iťi'nde demirli bulunan Šngiliz zšrhlšsš Malaya'ya
sšţšnmšştšr. Bunun ŧzerine 19 Kasšm'da TBMM, veliaht
……………………………………………………………
halife ilan etmiştir.
 3 Mart 1924'te ťškaršlan bir kanunla halifelik de laţvedilmiş ve
tŧm Osmanlš hanedanš mensuplarš yurt dšşšna ťškaršlmšştšr
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 97
LOZAN BARIŞ ANLAŞMASI: (24 TEMMUZ 1923)
Lozan Öncesi Genel Durum:
 Štilaf Devletlerinin Lozan görüşmelerine Osmanlš hŧkŧmetini de ťaţšrmalarš sonucunda
1 Kasšm 1922‟ de …….……………..….… kaldšršlmšştšr.
 Mustafa Kemal, toplantš merkezi olarak Šzmir‟i önermesine karşšn, tarafsšz bir ŧlke
olan Šsviçre‟de toplanšlmasšna karar verilmiştir.
 Mudanya
Ateşkesindeki
başaršsšndan
dolayš
baršş
görüşmelerine
…….……………….…‟nšn gönderilmesine karar verilmiştir.
 Lozan‟a gidecek kuruldan, iki konuda kesinlikle ödün verilmemesi istenmiştir:
 …….…….……….…….…
 …….…….……….…….…
 Šlk görüşmelerde başarš saţlanamadš ve konferans daţšldš.( 20 Kasšm 1922- 4 Şubat 1923).
 23 Nisan 1923‟te başlayan ikinci konferansta anlaşma imzalandš.
Anlaşma Koşullarš:
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 98
Sšnšrlar:
Yunan Sšnšrš: Yeniden çizilmiştir. Yeni sšnšr Meriť Nehri olmuş, Karaaţaç savaş tazminatš olarak
alšnmšştšr.
Bulgar Sšnšrš: 1913 Šstanbul Anlaşmasš‟nda olduţu gibi kabul edilmiştir. (Meriť Nehri sšnšrdš.)
Suriye Sšnšrš: Fransšzlarla imzalanan Ankara Anlaşmasšndaki (1921) sšnšr kabul edilmiştir. (Hatay
sorunundan dolayš tam olarak ťũzŧlememiştir.)
Irak Sšnšrš: Çözümlenememiştir. Šmzadan sonra dokuz ay içinde çözümlenmesine karar
verilmiştir. (Šngiltere ile TBMM arasšnda). Musul sorunu olarak bilinir.
Kapitülasyonlar: Tŧmŧyle kaldšršldš.
Azšnlšklar: Ermeni ve Rumlar azšnlšk sayšldš. Tŧrklerle aynš haklara sahip olacaklardš.
Šstanbul‟daki Rumlar ile, Batš Trakya‟daki Türkler hariç, diţer yerlerdeki Türkler ve Rumlar
yer deţiştirecekti. (…………………………………….…….……).
Savaş Tazminatš: Türkler hiçbir savaş tazminatš ũdemeyecekti. Yunanlšlar ise ……….……
kasabasšnš savaş tazminatš olarak verecekti.
Devlet Borťlarš: Tŧrkiye, Osmanlš‟nšn borçlaršndan payšna düşeni kabul etti. Taksitle
ũdenecekti. Fransa, tŧm Osmanlš borťlaršnš ũdetmek istemişti. (Son taksit 1954‟te ödendi).
Boţazlar:
 Boţazlaršn yũnetimi komisyona bšrakšldš. Başkanš Tŧrk olacaktš. Boţazlardan geçiş serbestisi
olacak, ťevresi silahtan aršndšršlacaktš. (Tam olarak ťũzŧlememiş bir konudur)
 Sovyet Rusya ve Bulgaristan, sadece Boţazlar ile ilgili görüşmelere katšlmak iťin konferansta
hazšr bulunmuşlardšr.
Šstanbul’un Boşaltšlmasš: Lozan Anlaşmasš‟nšn TBMM‟de onaylanmasšndan altš hafta sonra işgal
güçleri Šstanbul‟dan ayršlacaktšr.
Rum Patrikhanesi: Šstanbul‟da kalacaktšr.
Ege Adalarš: Gökçeada (imroz) ve Bozcaada Türkiye‟ye bšrakšldš. On iki ada Štalya‟da kaldš.
Lozan Barış Anlaşması 23 Ağustos 1923’te TBMM’de onaylandı. 2 Ekim 1923’te İtilaf
Devletleri’ne ait son asker de İstanbul’dan ayrıldı.
Geldikleri gibi gitmiş oldular!
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 99
LOZAN BARIŞ ANLAŞMASI’NIN ÖNEMŠ:
 Gŧnŧmŧzde hala geťerli olan uluslararasš bir anlaşmadšr.
 Štilaf devletleri tarafšndan, Tŧrk Devleti eşit ve baţšmsšz olarak tanšnmšştšr.
 Musul ve Hatay dšşšnda Misak- š Milli hedeflerine ulaşšlmšştšr.
 Diţer sömürge uluslara yol gösterici bir belge olmuş, Sevr‟i geçersiz yapmšştšr.
Sevr
Baršş Antlaşmasš
Šstanbul ve çevresi ile Anadolu’nun
Sšnšrlar
bir bölümü Osmanlš Devleti’ne
bšrakšldš. Eţer anlaşma koşullaršna
uyulmaz ise, Šstanbul da işgal
edilecektir.
Lozan
Baršş Antlaşmasš
Yunanistan sšnšršmšz Meriç Nehri
olmuş, Karaaţaç savaş tazminatš
olarak alšnmšştšr.
Gŧney sšnšršmšz Fransšzlarla imzalanan
Ankara Anlaşmasšndaki (1921) sšnšr
kabul edilmiştir. (Hatay sorunundan
dolayš tam olarak ťũzŧlememiştir.)
Irak
Sšnšršmšz
Lozan
Gũrŧşmelerinden sonra dokuz ay içinde
çözümlenmesine karar verilmiştir.
(Šngiltere ile TBMM arasšnda). Musul
sorunu olarak bilinir.
Askeri
Osmanlš ordusu terhis edilecek, sšnšrlš
sayšda (iť gŧvenliţi saţlayacak kadar)
jandarma gŧcŧ bulunduracaktšr.
Türkiye’ye yönelik hiçbir Askeri
kšsštlama bulunmamaktadšr.
(Boţazlaršn Silahlandšršlmasš hariť)
Ekonomi
Kapitŧlasyonlar genişletilerek tŧm
devletlere aťšk hale getirilecek.
Kapitŧlasyonlar tŧmŧyle kaldšršlacak.
Boţazlar uluslar arasš bir komisyon
tarafšndan yũnetilecek, komisyonda
Boţazlar
Tŧrk ŧye bulunmayacaktš. Boţazlar
bŧtŧn devletlerin gemilerine aťšk
Boţazlaršn denetimi Başkanš Tŧrk
olan Uluslararasš bir komisyona
bšrakšlacak.
Boţazlar dŧnya ticaretine aťšk olacak.
olacaktšr.
Azšnlšk Haklarš
Not
Azšnlšklar, Tŧrkler’den daha fazla
haklara sahip olacaktšr.
Azšnlšklarš Tŧrklerle aynš haklara sahip
olacaklardš. Šstanbul’daki Rumlar ile,
Batš Trakya’daki Türkler hariç, diţer
yerlerdeki Türkler ve Rumlar yer
deţiştirecekti. (Nufus Mübadelesi)
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 100
B. II. TBMM’NŠN AÇILMASI (11 Aţustos- 1 Ekim 1923)
Nedeni
 I. TBMM‟de saltanat yanlšlaršnšn bulunmasš.
 I. mecliste, devrimleri gerçekleştirecek kadronun olmamasš.
 I. TBMM‟nin savaş yšllaršnda yšpranmasš.
 Devrimleri bu meclis gerçekleştirmiştir.
I. Grup  TBMM iťinde, Mustafa Kemal ve Cumhuriyet yanlšlaršnšn oluşturduţu gruptur
(I. Müdafaa- i Hukuk Grubu.)

II. Grup  TBMM içinde, Mustafa Kemal ve Cumhuriyet karşštlaršnšn oluşturduţu
gruptur (II. Müdafaa- i Hukuk Grubu.)
C.CUMHURŠYETŠN ŠLANI (29 EKŠM 1923)
Cumhuriyetin ilanšyla ťũzŧmlenen sorunlar
şunlardšr:
 Devlet rejiminin gerťek adš konmuştur.
 Devlet başkanlšţš sorunu çözümlenmiştir
(cumhurbaşkanlšţš.)
 Meclis Hükümeti sistemi yerine,
“…….………………...….……” sistemi
getirilmiştir. Böylece doţan hükümet
bunalšmš da aşšlmšştšr.
TC’nin ilk cumhurbaşkanš 
…….…….……

…….…….……
TC’nin ilk meclis başkanš 
…….…….……
TC’nin ilk başbakanš
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 101
D.HALŠFELŠŢŠN KALDIRILMASI (3 MART 1924):
Nedenleri:
 Son halife Abdülmecit‟in padişah gibi davranmasš
 Gericilerin bu kurum iťinde yuvalanmasš ve cumhuriyet iťin
ciddi bir tehlike oluşturmasšndan çekinilmesi. (oluşturmuştur,
oluşturmaktadšr da!)
Halifeliţin kaldšršlmasšnšn sonuťlarš ve ũnemi:
 Halifelik 3 Mart 1924‟te kaldšršldš.
 Osmanlš ailesinin erkek- kadšn bŧtŧn ŧyelerinin, bir daha
dũnmemek ŧzere yurt dšşšna ťškartšlmasš kararlaştšršldš.
 Gerici kesimin güç alacaţš zararlš bir kurum kaldšršlmšştšr.
 Laikliţe giden yol aťšlmšştšr.
1928‟de yapšlan bir deţişikle, 1924 Anayasasš‟nda yer alan
Šslam’dšr” maddesi kaldšršlmšştšr.
“ Türk Devleti’nin dini
E.TÜRKŠYE’NŠN YENŠDEN ŠDARŠ TEŞKŠLATLANMASI
 Osmanlš Šmparatorluţu‟nda ülke yönetimi eyalet sistemine dayanšyordu. Eyaletler
oldukça genişti.
 Devlet hizmetlerinin halka ulaştšršlmasš son derece gŧťtŧ.
 Türkiye‟nin ekonomik ve coţrafi ũzellikleri gũz ũnŧne alšnarak, 1921 ve 1924 anayasalarš
ile
idari
yapš
yeniden
dŧzenlendi.
Buna
gũre;
ŧlkeillere,
illerilçelere,
ilçelerbucaklara, bucaklarkũylere ayršldš.
 Šllerevali
Šlçelerekaymakam
bucaklarabucak mŧdŧrleri atandš.
 Bu idari yapš ile gŧvenlik, eţitim, saţlšk, adalet ve yũnetim işlerinin hem yeniden
dŧzenlenmesi, hem de yurdun her yanšna bu hizmetlerin yeniden gũtŧrŧlmesi saţlanmšş
oldu.
 Belediye Kanunu: 1930‟da ťškartšlmšştšr. Yerel yũnetimlerin esaslarš belirlenmiştir
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 102
F.ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI (13 Ekim 1923)
Nedenleri:




Ankara, Türkiye‟nin ortasšnda ve güvenli bir konumdaydš.
Ŧlkemizin her tarafšyla ulaşšm ve haberleşme imkanlarš daha iyiydi.
Ŧlkenin her tarafšna hizmet gũtŧrmeye daha elverişli konumda idi.
Kurtuluş Savaşšmšz da bu şehirden yönetilmişti.
G.DEMOKRASŠ DENEMELERŠ (ÇOK PARTŠLŠ YAŞAMA GEÇŠŞ)
Cumhuriyet Halk Partisi (9 EYLÜL 1923)
 Šlk kurulan siyasi partidir.
 Halk Fšrkasš adš ile kurulmuş, Cumhuriyetin
ilanšndan sonra “Cumhuriyet” Halk Partisi adšnš
almšştšr.
 Müdafaa- i Hukuk Grubu‟nun partileşmiş
durumudur.
 Devrimleri gerçekleştiren partidir.
 Ekonomide “devletçiliţi” benimsemiştir.
Terakkiperver (ilerici) Cumhuriyet Fšrkasš (17 Kasšm 1924)
 Šlk muhalefet partisidir.
 Kurtuluş Savaşš komutanlaršnca kurulmuştur ; Kazšm
(Karabekir)- başkanšdšr- , Ali Fuat (Cebesoy), Rauf (Orbay).
 Parti, programšnda “ dini inanç ve düşŧncelere saygšlš
olduţunu” belirtmiş, bu ifade ile dini , politikaya alet etmiştir.
 Ekonomide “…….…….……”i savunmuştur.
 …….…….…… Ayaklanmasš‟nšn ťškmasšnda etkili olmuştur.
 …….…….……Yasasš‟na dayanšlarak kapatšlmšştšr. (5 Haziran 1925)
İstanbul Osmanlı İmparatorluğu’nu ve Saltanatı simgelerken; Ankara Kurtuluş
Mücadelesini ve Milli egemenliği simgelemektedir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 103
Şeyh Sait Ayaklanmasš (13 Şubat 1925)
Nedenleri
 Šngiltere ile, Musul konusunda anlaşma
saţlanamamšştš.
 Türk ordusu Musul‟a doţru ilerlemekteydi.
Bu durum Šngiltere için kabul edilir deţildi.
Türkiye‟nin herhangi bir iç sorunla
ilgilenmesi gerekmekteydi.
 Doţuda
Kŧrt
ayršlškťš
hareketleri
başlamšştš.
 Şeyh Sait ve adamlaršnšn ayaklanmalarš özellikle Elazšţ ve Diyarbakšr yũrelerinde etkili
oldu.
Gelişme
 Ayaklanmada başaršlš olamayan Fethi Bey hükümeti istifa etti.
 Yeni hükümeti Šsmet Paşa kurdu.
 4 Mart 1925‟te “Takrir- i Sŧkun Yasasš “ ťškartšldš. Bu yasa ile rejim korunmuş, bölgede
güvenlik saţlanmšştšr.
 “…….……” Mahkemeleri “ tekrar kurulmuştur.
Sonucu
 Ayaklanma bastšršlmšştšr.
 TCF kapatšlmšştšr.
 Musul elden ťškmšştšr.
Önemi
 Laik devlet düzenine karşš ilk bŧyŧk ayaklanma olmuştur.
Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi (16 Haziran 1926)
 Suikast, girişim aşamasšnda kalmšştšr.
 Hareket, Mustafa Kemal‟in Šzmir‟e geleceţi gün gerçekleştirilecekti.
 Ancak Šzmir gezisinin bir gŧn gecikmesi ŧzerine, plan aťšţa ťšktš. Suikastťšlarš Sakšz
Adasš‟na kaťšracak olan motorcu, bu gecikmeden kuşkulanarak planš Šzmir valisine
haber verdi. Šlgili kişiler yakalanarak cezalandšršldšlar.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 104
Serbest Cumhuriyet Fšrkasš(12 Aţustos 1930)
 Škinci muhalefet partisidir.
 1929‟da ABD merkezli tŧm dŧnyayš etkileyen büyük bir
ekonomik kriz başlamšş ve bu krizden ülkemiz de etkilenmişti.
 Mustafa Kemal yeni görüş ve düşŧncelerin ortaya ťškmasš
ve demokratik bir ortamšn oluşabilmesi iťin bu fšrsattan
yararlandš.
 Mecliste iktidarš denetleyecek bir muhalefet partisine de
ihtiyať vardš.
 Mustafa Kemal‟in isteţi üzerine Paris büyükelçisi
…….…….Bey tarafšndan, SCF kuruldu.
 Ekonomide “liberalizm” i savunmuştur.
Sonuç
 Parti kšsa sŧre sonra Fethi Bey‟in denetiminden ťškarak, Cumhuriyete karşš olanlaršn
toplandšţš bir yer haline geldi.
 Bunun üzerine Fethi Bey tarafšndan kapatšldš (18 Aralšk 1930.)
 Her iki demokrasi denemesinin de başaršsšz olmasš, ŧlkede henŧz demokrasi iťin uygun bir
ortamšn oluşmadšţšnš gũsterdi.
 Demokrasi denemelerine 1946‟ya kadar ara verildi.
Menemen Olayš (23 Aralšk 1930)
Genel Özellikleri
 SCF‟nin kurulmasš ile gericiler bu partiye girdi.
 Parti, kurucularš tarafšndan kapatšldš.
 Bunun üzerine gericiler, Menemen‟de düzene karşš
ayaklanma ťškardšlar.
 Yedek subay öţretmen Kubilay, gericiler tarafšndan şehit
edildi.
 Ayaklanma bastšršldš.
İlk dönem Çok Partili Hayata geçiş denemeleri başarısız olmuştur.
Bunun temel nedeni toplumda demokrasi bilincinin tam olarak yerleşememesidir.
Çok Partili geçiş denemelerine 1945 yılına kadar ara verilmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 105
H. KADINLARA SŠYASAL HAKLARIN VERŠLMESŠ
 Kurtuluş Savaşšnda erkeţi ile omuz omuza mŧcadele eden Tŧrk Kadšnšnšn toplumdaki
yeri Cumhuriyet‟in ilk yšllaršnda hšzla yŧkselmiştir.
 Kadšn erkek eşitliţini toplumun her alanšnda saţlamak isteyen Mustafa Kemal‟in
ũnderliţinde kadšnlara siyasal haklar verilmiştir.
 1930 yšlšndan itibaren ťškaršlan bir dizi yasa ile ũnce Belediye seťimlerine katšlma, sonra
kũylerde muhtar olma ihtiyar meclislerine seťilme hakkš tanšnan kadšnlaršn milletvekili
seťme ve seťilme haklarš, 5 Aralšk 1934‟de Anayasa ve Seçim Kanunu‟nda yapšlan yasa
deţişikliţi ile tanšndš.
Not
Belediye
Seťilmleri
Muhtarlšk
Seťilmleri
Millet
Vekilliţi
Seťilmleri
1930
1933
1934
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 106
B. HUKUK ALANINDA DEVRŠM EYLEMLERŠ
Hukuk Alanšnda Yapšlan
Devrimler
1921 ve 1924 Anayasalarš (Kuvvetler Birliţi)
Tŧrk Medeni Kanunu
(Šsviťre 1926)
Anayasanšn Laikleşmesi (1927'de "T.C. Devleti'nin Dini
Šslam'dšr" ibaresi ťškartšldš.)
1935'te Laiklik ibaresi eklendi.
Atatŧrk Šlkelerinin Anayasaya girişi
(5 Şubat 1937)
Hukuk Devriminin Nedenleri:
 Hukuk birliţinin saţlanmak istenmesi.
 Hukuk kurallaršnšn, dine gũre deţil, akla ve bilime göre düzenlenmek istenmesi
 Hukuk birliţi ile ulusal birliţin saţlanmak istenmesi.
 Çaţdaş Türkiye için çaţdaş hukuk kurallaršnšn saţlanmak istenmesi.
 “Mecelle” yasasšnšn, sorunlaršn ťũzŧmŧnde yetersiz kalmasš.
Hukukta Laikleşme Süreci:
 Saltanatšn kaldšršlmasš(1 Kasšm 1922)
 Halifeliţin kaldšršlmasš(3 Mart 1924)
 Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldšršlmasš (3 Mart 1924)
 Tevhid- i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)
 Tekke, zaviye ve tŧrbelerin kapatšlmasš(30 Kasšm 1925)
 Tŧrk Medeni Yasasš‟nšn kabulü (17 Şubat 1926)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 107
 Anayasadan, “Devletin Dini Šslamdšr” maddesinin ťškaršlmasš (10 Nisan 1928)
 Anayasaya, devletin laik olduţunun yazšlmasš(5 Şubat 1937)
ANAYASA ŤALIŞMALARI
1. Teşkilat- š Esasiye Kanunu: 20 (Ocak 1921)
Genel Özellikleri:
 Şavaş dũnemi hazšrlanmšş bir anayasa olmasš nedeniyle olaţanŧstŧ (demokrasi ters)
maddeler taşšr.(23 madde ve bir geçici maddeden oluşur)
 23 Nisan 1920 de aťšlan BMM‟ye yasallšk kazandšrmšştšr.
Yeni bir devletin kurulduţu bũylece onaylanmšştšr.
 Ulusal egemenlik ilkesi bulunmaktadšr.
Šstanbul yũnetimi yok sayšlarak, egemenliţin millete ait olduţu vurgulanmšştšr.
 Yürütme, yasama ve yargš gŧťlerinin kullanšmšnš BMM‟ye vererek, “…….………..” ilkesini
kabul etmiştir.
 TBMM‟nin kabul ettiţi “…….………” sistemini anayasal bir koşul haline getirmiştir.
Cumhuriyetin ilanš ile bu sistem yerine, “…….………” sistemine geçilmiştir.
 “Dinsel hükümlerin yerine getirilmesi devletin işidir” demesi laik bir yapšya sahip
olmadšţšnšn bir göstergesidir.
 Saltanat ve hilafet makamlaršna dokunmamšştšr.
Kaldšršlmayacaţšndan deţil de, gelecek tepkilere karşš uygun ortamšn olmamasšndan
dolayšdšr.
 Amasya Genelgesi‟nden beri gelişen ruha, resmi bir kimlik kazandšrmšş ve önderlik
etmiştir.
Bu anayasa , 20 Nisan 1924 tarihine kadar yŧrŧrlŧkte kalmšştšr.
20 Ocak 1921 Anayasasš‟nda yapšlan en önemli deţişiklik, Cumhuriyetin ilanš ile olmuştur.
Cumhuriyetin ilanš ile, devletin adš konmuştur. (29 Ekim 1923)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 108
2. 1924 Anayasasš ve 1924 Anayasasšnšn Ũzellikleri
20 Ocak 1921‟de kabul edilmiş olan ilk anayasa, öncelikli ihtiyaçlaršn giderilmesine yönelik
maddeler içermekteydi.
 Halkšn bütün ihtiyaçlaršna cevap vermekten uzaktš.
 1924 Anayasasš Ťeşitli deţişikliklere uţrayarak 1961 yšlšna kadar devam etmiştir.
1924 Anayasasš’nšn Bazš Maddeleri:
 Egemenlik kayštsšz şartsšz milletindir.
 Devletin yönetim şekli cumhuriyettir.
 Seçimler dört yšlda bir yapšlšr.
 Devletin dini Šslam, dili Türkçe, başkenti Ankara‟dšr.
 Yasama ve Yürütme yetkileri meclise aittir.
 Yargš, baţšmsšz mahkemelerce yürütülür.
 Seçme ve seçilme hakkš sadece erkeklere aittir.
 Ŧst ŧste aynš kişi Cumhurbaşkanš seťilebilir.
 Seçmen yaşš 18 olacaktšr.
 Meclis; yŧrŧtme yetkisini seťtiţi Cumhurbaşkanš ve onun atadšţš Bakanlar kanalšyla kullanšr.
Meclis; hükümeti her zaman denetler.
1924 Anayasasš’nda Yapšlan Bazš Deţişiklikler:
 Yapšlan her inkšlap hareketi anayasaya eklenmiştir.
 Seçme yaşš 18 den 22 ye ťškaršlmšştšr.
 1928‟de din ibaresi anayasadan ťškaršlmšş böylece anayasa laikleştirilmiştir.
 1934‟te kadšnlara siyasî haklaršn verilmesi ile ilgili haklar anayasaya eklenmiş, böylece siyasî
alanda kadšn erkek eşitliţi saţlanmšştšr.
 1937‟de Atatürk ilkeleri anayasaya eklenmiştir.
Özellikleri
 1924 anayasasš beş kez deţişikliţe uţradš.
 En uzun sŧreli anayasadšr.
 En çok deţişiklik yapšlan anayasadšr.
 Kişi hak ve ũzgŧrlŧkler tanšnšr.
 Sosyal haklara yer verilmez
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 109
3. Türk Medeni Kanunu (17 ŞUBAT 1926)
Kabul Edilme Nedenleri:
 Kadšnlar ile erkekler arasšnda ekonomik, siyasi ve sosyal eşitsizlikler bulunuyordu.
Osmalš
Hukukunda
Kadšn ile
Erkek
Arasšndaki
Eşitsizlikler
•
•
•
•
•
Kadšnlar istedikleri mesleţe giremezlerdi.
Boşanma hakkš erkeţe aitti.
Mirasta eşitlik yoktu.
Mahkeme tanšklšţšnda eşitlik yoktu.
Ekonomik kurallar yetersizdi.
 Ülkede hukuk birliţi bulunmuyordu. Mŧslŧman olmayanlara ayrš hukuk kurallarš
uygulanšyordu. Kurallar genel olarak “Hanefi mezhebinin” kurallaršna göre düzenlenmişti.
 …….……… yasalarš, dinsel hŧkŧmlere gũre dŧzenlenmişti ve toplumsal gereksinimleri
karşšlayamšyordu.
Neden Šsviťre Medeni Yasasš Kabul Edildi?
 Avrupa‟da kabul edilen en son yasaydš ve eksikleri giderilmişti.
 Hukuki kavramlarš karšşšk deţildi.
 Çok karmaşšk sorunlara bile pratik ťũzŧmler ũnermişti.
Medeni Yasanšn Kabulŧnŧn Sonuťlarš:
 Hukuk birliţi saţlandš.
 Kadšnlar istedikleri mesleţe girebilme hakkšnš elde etti.
 Evlilikte, boşanmada, mirasta kadšn- erkek eşitliţi saţlandš.
 Borçlar Kanunu da Türk Medeni Kanunu ile birlikte , onun tamamlayšcšsš olarak kabul
edildi. 1926‟da yürürlüţe girdi.
 Türk Ceza Kanunu ise Štalyan Ceza Kanunu ũrnek alšnarak hazšrladš. 1926‟da yürürlüţe
girdi.
Hukuk kurallarının yapısının tamamen Laikleştirilmesi ile birlikte; Türkler artık gerçek
anlamda “ümmet” anlayışından “ulus “ anlayışına geçmeye başlamıştır.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 110
C. EŢŠTŠM ALANINDA DEVRŠM EYLEMLERŠ
Eţitim Kŧltŧr
Alanšnda
Eţitim Ũţretimin Birleştirilmesi
(Tevhit i Tedrisat Kanunu )
(3 Mart 1924)
Harf Šnkšlabš (1 Kasšm 1928)
Tŧrk Tarih Kurumunun Kurulmasš (1931)
Tŧrk Dil Kurumunun Kurulmasš (1932)
Yeni Okullaršn Aťšlmasš
Gŧzel Sanatlar
1) Tevhid- i Tedrisat Yasasš (3 Mart 1924)
Osmanlš Devleti‟nde, eţitim ve öţretimde birlik bulunmuyordu. Eţitim kurumlarš şunlardš:
 Dini eţitim veren medreseler,
 Mahalle mektepleri,
 Modern eţitim veren okullar,
 Askeri liseler,
 Azšnlšk okullarš,
 Yabancš devletlerin aťtšţš okullar
Osmanlı Devleti’nde eğitim – öğretim alanında birlik olmaması ülkede kültür çatışmasını
doğurmuştur.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 111
Bu durum;
Batšdaki gelişmeler izlenmemişti.
 Devlet eţitimle ilgilenmemişti.
Tevhidi
Tedrisad
Yasasš ile
birlikte
• Eţitimdeki daţšnšklšk giderilmiştir.
• MEB kurularak, bŧtŧn okullar bu bakanlšţa
baţlanmšştšr.
• Eţitim, devletin işi olmuştur.
• Eţitimde dinsel niteliţe son verilerek, ťaţdaş ve laik
eţitime geťilmiştir.
• Medreseler kapatšlmšştšr. Bũylece laik dŧzenin yškšlmasš
iťin yetiştirilecek nesiller engellenmeye ťalšşšlmšştšr.
2) Yeni Tŧrk Harflerinin Kabulŧ (1 Kasšm 1928)
Nedenleri:
 Arap harflerinin ses bakšmšndan Tŧrkťe‟ye
uymamasš.
 Tŧrk dilinin kolayca okunup, yazšlmasšnšn
amaťlanmasš,
 Arap harfleri ile okuma yazmanšn zor olmasš.
Sonucu:
 1926‟dan itibaren araştšrma ťalšşmalaršna
başlanmšştšr. 1928 yšlšnda yeni Tŧrk harfleri kabul
edilmiştir.
 “Millet Mektepleri” kurularak, okuma- yazma seferberliţi başlamšştšr.
 Okuma- yazma oranš artmšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 112
3) Türk Tarih Kurumu(TTK)’nun Aťšlmasš (15 Nisan 1931)
 “Ümmetçi” tarih anlayšşšndan, “ulusçu” tarih anlayšşšna
geçilmiştir.
 Orta Asya Türk tarihi araştšršlmaya başlanmšştšr.
 Anadolu‟nun eski tarihine sahip ťškšlmšştšr.
 Müzecilik ve arkeoloji gelişmeye başlamšştšr.
4) Türk Dil Kurumu(TDK)’nun Aťšlmasš (12 Temmuz 1932)
Nedenleri:
 Osmanlš‟da;
 Bilim ve hukuk dili  …….………..….…,
 Edebiyat dili  …….…….……………….,
 Halk dili  …….……………………….… idi.
 Ulusal devlet anlayšşšnda ise, ulusal dilin konuşulup
yazšlmasš gerekiyordu.
Sonucu:
 Tŧrkťe, yabancš dillerden aršndšršlmšştšr.
 Yabancš sũzcŧklerin Tŧrkťe karşšlšţš bulunmuştur.
 Türkçe, bilim, kültür ve konuşma dili yapšlarak, Osmanlšdaki dil ayršlšţšna son verilmiştir.
Osmanlı Devletinde Halk ile devlet arasında dil birliği bulunmuyordu.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 113
Toplumsal Alanda Yapšlan Devrimler
D. TOPLUMSAL ALANDA DEVRŠM EYLEMLERŠ
Tekke ve Zaviyerin Kapatšlmasš
(30 Kasšm 1925)
Kšlšk Kšyafette Dŧzenleme
(25 Kasšm 1925 Şapka Kanunu)
Ũlťŧ Saat Takvim ve Hafta Sonu Tatili
(1 Ocak 1926 Takvim)
(26 Mart 1931 Ũlťŧ)
Soyadš Kanunu
21 Haziran 1934)
Nedenleri
 Devlet ve hukuk bŧyŧk bir hšzla laikleşmeye devam ediyordu.
 Bu nedenle, toplumsal yapšnšn da laikleşmesi gerekiyordu. Böylece ülke, çaţdaş bir
duruma gelebilecekti.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 114
1. Kšlšk- kšyafet devrimleri(25 Kasšm 1925)
Nedenleri:
 Osmanlš Devleti‟nde giyim birliţi bulunmuyordu.
 Din adamlaršnšn kšyafetlerindeki farklšlšk, asker ve memurlaršn kšyafetlerinde de
bulunuyordu.
Sonuťlarš:

Fes yasaklandš.

Türk ordusuna koruyucu şapka giymesi
getirildi.

Din adamlarš, dini kšyafetlerini yalnšzca
ibadet yerlerinde giyebilecekti.

Tŧrk kadšnlarš isterse, çarşaf ve peçe
giymeyecekti.
2. Tekke, Zaviye ve Tŧrbelerin Kapatšlmasš(30 Kasšm 1925)
Nedenleri: Dinin sömürülmesi. Šnsanlaršn inancš ŧzerinden ťškar saţlayan tŧccar tarikatťšlaršn
ortadan kaldšršlmasš amaťlanmšştšr.
Sonuťlarš
 Tekke ve zaviyeler kapatšldš.
 Hiç kimse “şeyh, derviş, baba” gibi unvanlarš kullanmayacaktš !
 Tarikatlarš simgeleyen giysi ve tũrenler de yasaklandš.
 Laik devlet dŧzeni iťin ũnemli bir adšm atšldš.
3. Ölçü Birimlerinin Deţişmesi
 Ťškaršlan yasalar ile:
 1 0cak 1925  uluslar arasš saat sistemine geťildi.
 1 Ocak 1926  Rumi ve Hicri takvimlerin yerine, Miladi Takvim kullanšlmaya
başlandš.
 20 Mayšs 1928  “Arşšn ve endaze” yerine metre ; “okka” yerine de kilo kabul
edildi.
 Hafta sonu tatili de, Cuma gŧnŧnden Pazar gŧnŧne alšndš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 115
Bu alanda yapšlan dŧzenlemelerin genel amacš, batš ile ekonomik işbirliţini
geliştirmektir.
4. Soyadš Yasasš’nšn Kabulü (21 Haziran 1934)
 Bu yasa ile toplumsal karmaşa ortadan
kaldšršlmšştšr.
 Herkesin, gŧlŧnť ve ahlaka aykšrš
olmayan bir soyadš almasš kabul edildi.
 Aţa, hacš, hafšz, hacš, molla, hacš, efendi,
hacš, bey, hacš, paşa, hacš, hazretleri ve
tabi ki hacš gibi ayršcalšk kazandšran
unvanlar kaldšršldš.
 Osmanlš dũnemi sivil rŧtbe, nişan ve
madalyalar kaldšršldš.
Soyadš kanunuyla birlikte Mustafa Kemal‟e TBMM tarafšndan “Atatŧrk” soyadš verildi. Ailenin
diţer fertlerinin bu soyadš kullanmasš, TBMM tarafšndan yasaklandš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 116
E. EKONOMŠK ALANDA DEVRŠM EYLEMLERŠ
Šzmir Šktisat Kongeresi
(17 Şubat 1923)
Ekonomi Alanšnda Yapšlan
Devrimler
Taršm Alanšnda Gelişmeler
a)Aşar vergisinin kaldšršlmasš (1922)
b)Taršm Kredi Koop.kurulmasš
c)Ũrnek Ťifliklerin Kurulmasš
Sanayi Alanšnda Gelişmeler
a)Teşvik i Sanayi Kanunu (1927)
b)Sŧmer Bank ve Eti Bankšn Kurulmasš
Devletťilik Šlkesinin Kabulŧ
Kabotaj Kanunu
(1 Temmuz 1926)
Bayšndšrlšk Ťalšşmalarš
I.Beş Yšllšk Kalkšnma Planš (1933)
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 117
1. Šzmir Šktisat Kongresi (18 Şubat 1923)
Amacš: Yeni kurulan devlete, ulusal bir ekonomik politika benimsenmesinin gerekliliţidir.
Alšnan Kararlar
 …….…….…,……: Šzmir Šktisat Kongresine katšlan her kesimden temsilcinin, ulusal
ekonomiye baţlš kalacaklaršna dair iťtikleri anttšr.
Šzmir
Šktisat
Kongresi
Kararlarš
• Fabrika ŧretimine geťilmelidir.
• Dšşa baţšmlšlšktan kurtulunmalšdšr.
• Ũzel girişimcinin yapamadšklaršnš,
devlet yapmalšdšr.
• Girişimciyi destekleyen bir banka
kurulmalšdšr.
• Ťalšşanlaršn yaşam koşullarš
dŧzeltilmelidir.
• Demiryollarš yapšlmalšdšr.
• Toprak reformu yapšlmalšdšr.
2. Taršm Alanšndaki Gelişmeler
 .……………….……………..………kaldšršldš.
 Taršm ŧrŧnleri ŧzerinden alšnan onda bir oranšndaki vergidir. “.….…….”, onda
bir demektir.
 Çiftçiye kredi vermek üzere Osmanlš Devleti dũneminde Mithat Paşa ũnderliţinde
temelleri atšlan .…,…….. Bankasš yeniden yapšlandšršldš.
 Taršmda makineleşmeye geçildi.
 Yeni ürünlerin üretimine geçildi.
 Ziraat Fakŧltesi aťšldš.
 Tohum šslah merkezleri aťšldš.
Šzmir Šktisat Kongresinde kabul edilen ekonomik model, liberal ekonomik sistemdir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 118
3. Ticaret Alanšndaki Gelişmeler
 Kapitŧlasyonlar kaldšršldš.
 .…,…… Bankasš kuruldu.
 Yabancš şirketler ulusallaştšršldš.
 .…,……Yasasš ťškaršldš (1 Temmuz 1926.) Bu yasa ile, limanlaršmšz arasšnda gemi
işletme hakkš, Tŧrk vatandaşlaršna verildi.
4. Sanayi ve Madencilik Alanšndaki Gelişmeler
 .…,…….…,…… (Sanayiyi Ũzendirme) Yasasš ťškartšldš. Ancak bŧtŧn teşviklere
raţmen, müteşebbis bulunamadš. Bu dũnemde ũzel sektũrŧn gerťekleştirdiţi en
ũnemli yatšršm, Uşak Şeker Fabrikasšnšn kuruluşu oldu.
 Yabancš mallara gŧmrŧk uygulamasš getirildi.
 Yeni sanayi mallaršnšn ŧretimine geťildi (cam, deri, kaţšt vb.)
 I. Beş Yšllšk Kalkšnma Planš hazšrlandš ve başaršyla uygulandš. (1934–1939)
 Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) kuruldu.
 .……….………, madenlerimizin işletilmesi ve bu alandaki kredi ihtiyacšnšn
giderilmesi iťin aťšlmšştšr.
 Mustafa Kemal döneminde;
.……………….………
.……….………………
.……………….………
.……….……………… alanlaršnda fabrikalar aťšlmšştšr.
5.Bayšndšrlšk ve Ulaştšrma Alanšndaki Gelişmeler
 Ülkedeki savaş yškšmš onaršlmšştšr.
 Yeni yollar, okullar, hastane ve kamu yapšlarš yapšlmšştšr.
 Yeni yollaršn yanš sšra, eski yollar da ulusallaştšršlmšştšr.
 Kũprŧ, liman yapšmšna aţšrlšk verilmiştir.
Cumhuriyet‟in ilk yšllarš Tŧrk Demir Yollarš iťin en parlak dũnemdir.
Ŧlkenin dũrt bir tarafš DEMŠR AŢLARla ũrŧlmŧştŧr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 119
Demiryolu yerine karayolunun kullanšlmasš hem fazla masrafa, hem de can kaybšna yol
aťmaktadšr.
6- Saţlšk ve Tšp Alanšndaki Gelişmeler
 Koruyucu hekimlik geliştirilmiştir.
 Hastane ve doktor sayšsš arttšršlmaya ťalšşšlmšştšr.
 Sštma ve frengiye karşš başarš elde edilmiştir.
OSMANLI DA ULUSAL BŠR EKONOMŠNŠN OLMAMASININ NEDENLERŠ

Kapitŧlasyonlaršn varlšţš,

Türklerin genel olarak ticaretle ilgilenmemeleri,

Osmanlš‟da bir Sanayi Devriminin yapšlamamasš,
 Duyun- u Umumiye (Genel Borçlar Šdaresi)‟nin etkisi,
 Taršmšn ilkel yũntemlerle yapšlmasš,
 Balkan Savaşlarš ve I. Dŧnya Savaşš‟nšn yarattšţš ekonomik bunalšm,
 Yer altš ve yer ŧstŧ kaynaklaršnšn yabancšlaršn elinde olmasš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 120
Atatürkçülük
KONU - KAZANIM TABLOSU
KONU
Tŧrk Ťaţdaşlaşmasš
Atatürk'ü Etkileyen Olaylar ve Fikirler
Her Şey Gŧťlŧ Bir Tŧrkiye iťin
Cumhuriyetle bir Milletiz
Cumhuriyetin Vatandaşlaršyšz
Ne Mutlu Türk'üm Diyene!
KAZANIM
1. Atatŧrkťŧlŧţŧn amať ve niteliklerini kavrar.
2. Dũnemin şartlaršnš gũz ũnŧnde bulundurarak dŧnyada ve
ŧlkemizde Atatŧrk'ŧn dŧşŧnce sisteminin oluşmasšnda etkili
olan olaylar hakkšnda ťškaršmlarda bulunur.
3. Millî güç unsurlaršnšn Atatürk'ün yönetim anlayšşšndaki yerini
ve önemini kavrar.
4. Cumhuriyetçilik ilkesinin önemini ve cumhuriyet yönetiminin
Tŧrk toplumuna saţladšţš faydalarš kanštlara dayalš olarak
aťšklar.
5. Bir Türk vatandaşš olarak cumhuriyetin Tŧrk milletine
kazandšrdšţš vatandaşlšk temel hak ve sorumluluklarš bilincini
kazanšr.
6. Atatŧrk'ŧn milliyetťilik ilkesinden yola ťškarak millî birlik ve
beraberliţin önemine inanšr.
7. Atatürk'ün "Tŧrkiye Cumhuriyeti'ni kuran Tŧrkiye halkšna
Tŧrk milleti denir." ũzdeyişinden hareketle "Ne mutlu Tŧrk'ŧm
diyene !" ifadesinin anlam ve
önemini kavrar.
Halkťšlšk
Toplumda Devlet Desteţi
8. Millî egemenlik, eşitlik, adalet, demokratik hak kavramlaršnš
Atatürkçü dŧşŧnce sistemindeki halkťšlšk ilkesi ile ilişkilendirir.
9. Devletçilik ilkesinin devlete siyasi, sosyal ve kültürel alanda
yŧklediţi gũrevleri aťšklar.
10. Ulusal ve uluslararasš faktũrlerin devletťilik ilkesinin
benimsenmesindeki etkisini deţerlendirir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 121
KONU
Laiklik
Her Alanda Yenilik
Šnkšlaplaršn Temel Dayanaţš
En Büyük Eser
KAZANIM
11. Laiklik ilkesinin devlet yũnetimi, hukuk ve eţitim sistemi
ile sosyal alanda meydana getirdiţi deţişimlerden yola
ťškarak bu ilkenin temel esaslaršnš fark eder.
12. Šnkšlapťšlšk ilkesini, Tŧrk ulusunun millî kültür deţerlerini
geliştirerek çaţdaşlaşmasšnšn bir aracš olarak kavrar
13. Atatŧrk ilkelerinin amaťlan ve ortak ũzellikleri hakkšnda
ťškaršmlarda bulunur
14. Atatŧrkťŧ dŧşŧnce sisteminden yola ťškarak Atatŧrk ilke
ve inkšlaplaršnš oluşturan temel esaslarš belirler.
15. Atatŧrk ilkelerinin modern Tŧrkiye'nin kuruluşu ve
gelişmesindeki yerine ve ũnemine inanšr.
Mazlum Milletler
Cumhuriyet Bize Emanet
Not
16. Türk Milli Mücadelesi'nin ve Atatŧrkťŧlŧţŧn, baţšmsšzlšk
savaşš veren mazlum milletlere ũrnek olduţunu fark eder.
17. Atatŧrk ilke ve inkšlaplaršna sahip ťškma ve devamlšlšţšnš
saţlama konusunda kişisel sorumluluk alšr.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 122
ATATÜRKÇÜLÜK
Türk milletinin bugün ve gelecekte tam baţšmsšzlšţa,
huzur ve refaha sahip olmasš, devlet yũnetiminin millet
egemenliţi esasšna dayandšršlmasš, aklšn ve bilimin ũncŧlŧţünde
Türk kültürünün çaţdaş uygarlšk dŧzeyi ŧzerine ťškaršlmasš
amacšyla temelleri yine Atatŧrk tarafšndan belirtilen devlet
hayatšna, fikir hayatšna ve ekonomik hayata, toplumun temel
kurumlaršna ilişkin gerçekçi düşüncelere ve ilkelere
.……….……….…….denir.
Atatürkçülüţün Nitelikleri
Atatürkçülüţü oluşturan ilkeler bir bütündür. Birbirinin devamš ve tamamlayšcšsšdšr.
► Akšl ve bilime dayanšr, milli birlik ve beraberliţe önem verir.
► Yurtta ve dŧnyada baršşšn korunmasšndan yanadšr.
► Millete ve insanlšţa hizmet etmeyi esas alšr.
ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SŠSTEMŠ
Atatürkçülük; Türk Devleti'nin ve toplumunun çaţdaşlaşmasš yolundaki genel hedef, amať ve
ilkeleri ortaya koyduţundan, Atatürkçü düşünce sistemi olarak da adlandšršlmaktadšr.
Atatürkçü Düşünce Sisteminin Özellikleri
 Siyasi, ekonomik, kültürel, adli, askeri vb. alanlarda tam baţšmsšzlšţš saţlamayš hedefler.
 Milli egemenliţe dayalš gŧťlŧ bir devleti ũngũrür.
 Milli kŧltŧrŧmŧzŧ aklšn ve bilimin yol gũstericiliţinde çaţdaş uygarlšk dŧzeyinin ŧstŧne ťškarmayš; ťaţšn ihtiyaťlaršna uygun siyasal ve sosyal kurumlar oluşturmayš; demokratik ve laik
kurallar içinde Türk milletinin rahat ve mutlu bir yaşam sürmesini hedefler.
 Milli birlik ve beraberliţin saţlanmasšnš ve sŧrdürülmesini hedefler.
 Tŧrk milletinin ihtiyaťlaršndan, tarihi gerťeklerinden doţmuş, temelinde Türk tarihi ve
kültürü olan milli bir düşünce sistemidir.
 Dogmalara dayanmaz. Akšlcšlšk ve bilimselliţi temel aldšţšndan yeniliklere aťšk, dinamik bir
düşünce sistemidir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 123
 Atatürk'ün belirlediţi ilkeler, işaret ettiţi hedefler ve gerçekleştirdiţi inkšlaplarla bir
bütündür.
Atatürkçü Düşünce Sisteminin Oluşmasšnda Etkili Olan Olaylar
► Fransšz ihtilali'nden sonra demokrasi, eşitlik, adalet, insan haklarš, ũzgŧrlŧk ve milliyetťilik
gibi kavramlaršn tŧm dŧnyada yaygšnlšk kazanmaya başlamasš
► Osmanlš Devleti'nin, Avrupa devletlerinin gerisinde kalmasš ve her alanda Avrupa'ya
baţšmlš hale gelmesi
►Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya Savaşlaršnšn kayšplarla sonuťlanmasš neticesinde Tŧrk
halkšnšn bŧyŧk acšlar ťekmesi
► Avrupa devletlerinin ve azšnlšklaršn, Osmanlš topraklaršnš bũlmeyi amaťlamalarš
► Mondros Ateşkesi'nin ardšndan başlayan işgaller karşšsšnda Osmanlš yũnetiminin aciz
kalmasš
ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE MŠLLŠ GÜÇ
UNSURLARI
Bir ulusun, ulusal hedeflerine ulaşabilmek amacšyla kullanabileceţi maddi ve manevi
kaynaklaršnšn toplamšna milli güç denir. Milli gŧť unsurlarš şunlardšr:
…….…….…
Atatürkçü düşŧncede siyasi gŧť, devletin gŧcŧnŧ milletten almasš ve devlet politikalaršnšn
millet iradesine göre belirlenmesi esasšna dayanšr. Atatŧrk, siyasi gŧcŧn zayšflamasšnšn devletin
ve demokrasinin geleceţini tehlikeye düşüreceţini söylemiştir.
…….…….…
Ekonominin toplum hayatšnda bŧyŧk bir rolŧ bulunmaktadšr. Ťŧnkŧ bir ŧlkede ŧretim, daţštšm,
tüketim durumlaršyla ilgili faaliyetler ekonominin konusu iťinde yer almaktadšr.
Atatŧrk de cumhuriyetin ilk yšlaršnda, ekonomik yũnden zayšf bir milletin gŧťlŧ medeniyet
kuramayacaţšnš, toplumsal ve siyasal felaketten kurtulamayacaţšnš belirterek, yeni Tŧrk
Devleti'nin gŧťlŧ bir ekonomiye sahip olmasš gerektiţini vurgulamšştšr.
Siyasi baţšmsšzlšk gibi ekonomik baţšmsšzlšţa da büyük bir önem veren Atatürk bu amaçla,
kapitülasyonlaršn kaldšršlmasš ve ŧlkemizde bulunan yabancšlara ait kuruluşlaršn millileştirilmesi
politikalaršnš izlemiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 124
…….…….…
Türkiye'nin, coţrafi konumu gereţi her tŧrlŧ iť ve dšş tehditlere aťšk olmasš gŧťlŧ bir orduya
sahip olmasšnš gerektirmektedir. Bu nedenle Atatŧrk, her dũnemde Tŧrk ordusuna ayrš bir
önem vermiştir.
I. Dünya Savaşš'nšn ardšndan Osmanlš ordusunun daţštšlmasš ŧzerine Milli Mŧcadele Dũnemi'nde
düzenli bir ordu kuruldu. Bu ordu sayesinde Kurtuluş Savaşš kazanšlarak siyasi ve ekonomik
baţšmsšzlšţa ulaşšlmšştšr.
…….…….…
Bir ülkede eţitimli, kültürlü ve teknik bilgilerle donanmšş insanlaršn oluşturduţu güce,
sosyokültürel denir. Milli gücün temel öţesi olan insan iyi yetiştirildiţinde siyasi, ekonomik ve
askeri güç de deţer kazanšr.
Sosyokültürel güç; bilim, sanat ve diţer alanlarda gelişmeye yol açar. Bunun bilincinde olan
Atatürk, bireyden başlayarak halkš eţitmek ve halkšn bilgi dŧzeyini yŧkseltmek iťin ťalšşmalarda
bulunmuştur.
Ekonomik Gŧť
Siyasi Gŧť
…….…….……….…….…
Unsurlarš
Askeri Gŧť
Not
Sosyo Kŧltŧrel Gŧť
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 125
ATATÜRK ŠLKELERŠ
A) Cumhuriyetçilik:
 Ulusçu, özgürlükçü, demokratik ve çoţulcu bir ilkedir.
 Bir yönetim ilkesidir.
 Bir devlet biçimidir.
 Šlkenin özü, cumhuriyeti korumak ve benimsemektir.
B) Ulusçuluk (Milliyetçilik):
 Ortak ekonomik ťškarlar iťin aynš topraklar ŧzerinde yaşayan insanlaršn, ortak
geleceţini ifade eder.
 Akšlcš ve insancšdšr.
 Toplumsal ilerlemeyi amaťlamšştšr.
 Ekonomik içeriţi bulunmaktadšr.
C) Halkťšlšk:
 Cumhuriyetçilik ve ulusçuluk ilkelerinin doţal sonucudur.
 Sšnšf egemenliţini reddeder.
 Bireyler arasšnda fšrsat eşitliţini amaťlamšştšr.
 Hiťbir sosyal gruba ayršcalšk vermeyi kabul etmez.
D) Laiklik:
 Devlet sorunlaršnšn dine göre deţil, akla ve bilime gũre ťũzŧmlenmesini esas alšr.
 Din ve vicdan özgürlüţŧnŧ amaťlamšştšr.
 Uygar devletin kurulmasš iťin, her alandaki devrim eylemlerinin, bu ilkeye uygunluţu
saţlanmšştšr.
E) Devletçilik:
 Ekonomide kalkšnma gũrevinin devlete ait olmasšdšr.
 Özel girişimci olmamasš nedeniyle, Cumhuriyetin ilk yšllaršnda uygulanmšştšr.
 Uygulama sonucu “Kamu Šktisadi Teşebbüsleri” (KŠT‟ler) kurulmuştur.
 Günümüzde önemini yitirmeye başlamšştšr.
F) Devrimcilik ( ŠNKILÂPťšlšk):
 Atatürk ilke ve devrimlerini korumayš ve geliştirmeyi amaťlamšştšr.
 Uygulanmasš ile, eski devlet dŧzeni yškšlmšş, yeni devlet düzeni kurulmuştur.
Not
BŦTŦNLEYICŠ
ŠLKELER
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 126
•
•
•
•
•
Ulusal Egemenlik,
Ulusal Birlik ve Beraberlik,
Ŧlke bŧtŧnlŧţŧ,
Ũzgŧrlŧk ve Baţšmsšzlšk,
Yurtta Baršş, Dŧnyada Baršş,
(Dšş politikamšzšn temel ilkesidir.)
• Akšlcšlšk ve Bilimsellik,
(Atatŧrkťŧ dŧşŧncenin ũzŧdŧr.)
• Ťaţdaşlšk ve Batšlšlaşma,
• Šnsan ve Šnsanlšk sevgisi.
Atatŧrk Šlkelerinin temelini, Cumhuriyetťilik , Milliyetťilik ve Laiklik ilkelerini oluşturur. Diţer ilkeler ŧlke
menfaatleri dahilinde bir takšm deţişikliklere uţrayabilir. Fakat bu ŧť temel ŧlke yeni TŦRKŠYE
CUMHURŠYETŠ‟nin olmazsa olmazšdšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 127
DEVRŠMCŠLŠK
•DEVRŠM
•ŠNKILAP
•ŤAŢDAŞLAŞMA
•YENŠLŠK DEŢŠŞŠM
•DŠNAMŠK YAPI
•SŦREKLŠLŠK
LAŠKLŠK
•DŠN
•AKIL BŠLŠM
•VŠCDAN HŦRRŠYETŠ
CUMHURŠYETŤŠL
ŠK
•ULUSAL EGEMENLŠK
•ULUSAL ŠRADE
•ŞEŤŠM
•ŤOK PARTŠLŠ REJŠM
•SEŤME VE ŞEŤŠLME
MŠLLŠYETŤŠLŠK
•MŠLLŠ BŠLŠNŤ
•MŠLLŠLEŞTŠRME
•MŠLLŠ BENLŠK
•MŠLLŠ BAŢIMSIZLIK
•ORTAK DŠL
•ORTAK KADER
HALKŤILIK
DEVLETŤŠLŠK
Not
•EŞŠTLŠK
•SINIFSIZ TOPLUM
•AYRILIKLARIN KALDIRILMASI
•DAYANIŞMA
•TOPLUMA HŠZMET
•EKONOMŠ
•KARMA EKONOMŠ
•YATIRIM
•KALKINMA
•KAMULAŞTIRMA
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 128
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası
Atatürk’ün Ölümü
KONU - KAZANIM TABLOSU
KONU
Tŧrk Dšş Politikasš
Hatay Tŧrkiye'ye Katšlšyor
Atatürk Bizimle Beraber
Not
KAZANIM
1. Lozan Baršş Antlaşmasš'nšn Tŧrk dšş politikasšnšn
gelişimine yaptšţš etkileri deţerlendirir.
2. Atatŧrk Dũnemi Tŧrk dšş politikasšnšn temel
ilkelerini ve amaťlaršnš analiz ederek Tŧrk dšş
politikasš hakkšnda ťškaršmlarda bulunur.
3. Atatŧrk'ŧn Hatay'š ŧlkemize katmak konusunda
yaptšklaršnš ve bu uţurda gũsterdiţi ũzveriyi fark eder.
4. Atatŧrk'ŧn ũlŧmŧ ŧzerine yayšmlanan yazšlš ve gũrsel
kanštlardan hareketle onun kişilik ũzellikleri ile fikir ve
gũrŧşlerinin evrensel deţerine ilişki ťškaršmlarda
bulunur.
5. Türk milletinin ulu önderine ebedî baţlšlšţšnš ve
minnet duygusunu ifade etmek yönündeki çabalaršnš
fark eder
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 129
CUMHURŠYET’
ŠN
ŠLK
YILLARINDA
DIŞ POLŠTŠKA
I.LOZAN’DA HALLEDŠLEMEYEN SORUNLAR:
A- Musul Sorunu ve Sonucu:
 Lozan Baršşš‟nda çözümlenemedi. Šngiltere ile Tŧrkiye arasšnda 9 ay iťinde ťũzŧlemezse,
sonucu .….……..….…….Cemiyeti belirleyecekti.
 Lozan sonrasšnda da gũrŧşmeler tškandš.
 Sorun devam ederken, .….……. .….…….Ayaklanmasš ťšktš.
 Šngiltere ile savaş noktasšna gelindi.
 Milletler Cemiyeti, sorun karşšsšnda Tŧrkiye aleyhine karar verdi.
 1926 yšlšnda Šngiltere ile yapšlan anlaşmayla, sorun aleyhimize çözüldü.
 Anlaşmaya göre:
 Musul, Irak‟a bšrakšldš.
 Petrol gelirinin % 10‟u, 25 yšl süre ile Türkiye‟ye bšrakšldš. (Ancak Türkiye 50.000
sterlin karşšlšţšnda bu hakkšndan vazgeťti.)
B. YABANCI OKULLAR SORUNU
 .….……..….……. .….……. derslerinin, Türk öţretmenler tarafšndan okutulmasšna karar
verildi.
 Yabancš okullar .….……..….……..….…….baţlš olacaktš.
 Bu okullar, Türk müfettişler tarafšndan denetlenecekti.
 Bu koşullarš kabul eden yabancš okullar, eţitimlerine devam etmişlerdir.
C. NÜFUS DEŢŠŞŠMŠ SORUNU( Nüfus Mübadelesi):
 Lozan Baršşš‟na göre Šstanbul‟daki Rumlar ile, Batš Trakya‟daki Türkler deţişim dšşšnda
bšrakšlmšştš.
 Šstanbul‟daki Rum nüfus artšnca, Türkiye duruma müdahale etti. Sorun uluslar arasš
adalet divanšna gũtŧrŧldŧ.
 Ški hükümet karşšlšklš olarak mallara el koydular.
 II. Dünya Savaşš krizi başlayšnca, sorun karşšlšklš iyi niyetle ťũzŧldŧ. Lozan Baršş
koşullaršnšn yeniden uygulanmasš kabul edildi.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 130
D. BOŢAZLAR SORUNU
Montreux (Montrö) Boţazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)
 Sorun, Lozan‟da çözülememişti;
 Türkiye, Boţazlarda asker bulunduramšyordu.




 Boţazlaršn yũnetimi, başkanlšţš Tŧrkiye‟ de de olsa, uluslar arasš bir komisyona
bšrakšlmšştš.
1930‟larda Avrupa‟da yaşanan silahlanma yaršşš, Almanya, Štalya ve Japonya‟nšn yayšlmacš
politikalarš ve işgalleri, Boţazlar‟š askersiz ve silahsšz durumundan dolayš savunmasšz
bšrakšyordu.
Lozan Anlaşmasš‟nš imzalayan devletlere nota verilerek, yeni bir dünya savaşš tehlikesine
karşš, Boţazlar‟šn durumunu yeniden düzenlemek için konferans teklif edildi.
Šsviçre‟nin Montreux kentinde toplanan konferans, 20 Temmuz 1936‟da
.…………..……..….……..….…….‟nin imzalanmasš ile sonuçlandš.
Buna göre:
 Boţazlar Komisyonu kalktš, gũrev ve yetkileri Tŧrkiye’ye bšrakšldš.
 Türkiye’nin Boţazlarda istediţi kadar asker bulundurmasš kabul edildi.
 Herhangi bir savaş anšnda Tŧrkiye tarafsšz ise, savaşan devletlerin gemileri
Boţazlar’dan
geçemeyecekti.
 Baršş zamanšnda ise, ticaret gemileri serbest geçebilecekti.
 Türkiye savaşa girerse veya kendisini savaş tehlikesi karşšsšnda gũrŧrse, Boţazlarš
istediţi gibi aťšp kapatabilecekti.
 Böylece, Lozan‟šn pürüzlü bšraktšţš ve jeopolitik ũneme sahip Boţazlar, tamamen Türk
egemenliţine geçmiş oldu.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 131
2- Hatay’šn Türkiye’ye Katšlmasš (30 Haziran 1939)
 Fransa
ile
imzalanan
.….………………….…….
Anlaşmasš‟na göre, Hatay özerk yönetimi kurulmuştu.
 Misak- š Milli‟ye dahil olan Hatay, Lozan‟da alšnamamšştš.
 II.Dünya Savaşš ũncesi Fransa, Suriye üzerindeki manda
yũnetimini kaldšrdš.
 Suriye, Hatay üzerinde hak iddia etti.
 Sorunu uluslar arasš kuruluşlar da ťũzemeyince, halk oylamasš yapšldš. Sonucunda, 1938‟de
.….……. Cumhuriyeti kuruldu.
 30 Haziran 1939‟da Hatay meclisinin aldšţš karar sonucu, Hatay Türkiye‟ye katšldš.
3. TÜRKŠYE’NŠN MŠLLETLER CEMŠYETŠ’NE GŠRMESŠ(18 TEMMUZ 1932):
 Uluslar arasš ilişkilerimizi geliştirmek, cemiyet yolu ile dünya
baršşšna katkšda bulunmak, baršşš korumak amacšyla Tŧrkiye Milletler
Cemiyeti‟ne girdi.
 Milletler Cemiyeti sŧrekli olarak bŧyŧk devletlerin ťškarlarš
lehine karar vermesi Dünya‟yš baršşa deţil Savaşa sŧrŧklemiştir.
 Cemiyet amacšndan uzaklaşšnca, II.Dŧnya Savaşš sonrasš
kapatšldš.(Yerine .….………….…..…. kuruldu)
4. BALKAN ANTANTI (9 ŞUBAT 1934):
 Faşist Štalya ve Nazi Almanya‟sšnšn saldšrgan tutumlarš üzerine, Balkanlaršn güvenliţi
için kuruldu.
.….…………….
.….………………..….
.….…………….
.………………...……. katšlmšştšr.
 II. Dünya Savaşš sonrasš ortadan kalkmšştšr.
5. SADABAD PAKTI (9 TEMMUZ 1937):
 Yakšn Doţuda baršş ve güvenliţin saţlanmasš amacš ile kurulmuştur.
 .…………………….
.…………...…….
………….....….……...
.….……..…...…. arasšnda oluşturulmuştur.
 Türkiye‟nin doţu sšnšrlarš gŧvence altšna alšnmšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 132
Dšş
Lozandan kalan
Politika sorunlar
Musul Sorunu
Borťlar Sorunu
Boţazlar Sorunu
Hatay
Meselesi
Yabancš Okullar
Sorunu
Tevhid- i Tedrisad Kanunu geţince tŧm
yabancš okullar Milli Eţitim'e baţlanmšştšr.
Bu durum Fransa ve Tŧrkiye arasšnda
diplomatik gerginliţe neden olmuştur.
Tŧrkiye'nin lehine ťũzŧlmŧştŧr.
Nŧfus Deţişimi
Sorunu
Milletler
Cemiyetine Giriş
Balkan Antantš
Tŧrkiye
Yunanistan
Yugoslavya
Romanya
Sadabad Paktš
Tŧrkiye
Irak
Šran
Afganistan
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 133
Atatürk’ten Sonra Türkiye
KONU - KAZANIM TABLOSU
KONU
Yine Bir Dŧnya Savaşš
Demokrasi Yolunda Türkiye
Šnsan Haklaršyla Vardšr
Soţuk Savaş Yšllarš
Gelişen Tŧrkiye
Savaşta ve Baršşta Tŧrk Ordusu
Türkiye‟ye Yönelik Tehditler
SSCB Daţšldšktan Sonra
Kũrfezde Savaş
Bir Proje de Siz Yapšn
Avrupa Birliţi(AB)ne Doţru
Not
KAZANIM
1. Škinci Dŧnya Savaşš'nšn sebep, sŧreť ve sonuťlaršnš
Türkiye'ye etkileri aťšsšndan deţerlendirir.
2. Türkiye'de çok partili siyasî hayata geťişi hšzlandšran
gelişmeleri demokrasinin gerekleri aťšsšndan inceler.
5.1945 sonrasš insan hak ve ũzgŧrlŧkleri ile demokratik anlayšşšn
gelişimine yũnelik uygulamalara ũrnekler verir..
3. Türkiye'nin dünya üzerindeki konumunun Öneminden yola
ťškarak ikinci Dŧnya Savaşš sonrasš deţişen ŧlkeler arasš
ilişkileri deţerlendirir
4. ikinci Dünya Savaşš'ndan sonra Türkiye'de meydana gelen
toplumsal, kŧltŧrel ve ekonomik gelişmeleri fark eder.
6. Tŧrk Silahlš Kuvvetlerinin ũnemini ve gũrevlerini kavrar.
7. Türkiye Cumhuriyeti'nin temel niteliklerine yũnelik iť ve dšş
tehditlere karşš korunmasš konusunda duyarlš olur.
8. SSCB'nin daţšlmasšnšn dŧnyaya ve ŧlkemize etkileri hakkšnda
ťškaršmlarda bulunur.
10. Kũrfez Savaşlaršnšn Tŧrkiye'ye siyasi, sosyal, askerî ve
ekonomik etkilerini deţerlendirir.
9.Tŧrkiye ve yakšn ťevresindeki enerji kaynaklaršnšn siyasi ve
ekonomik ũnemini deţerlendirir.
11. Doţal kaynaklardan verimli şekilde yararlanmaya yũnelik
projeleri ŧlkemizin kalkšnma politikalar ťerťevesinde
deţerlendirir.
12. Türkiye- Avrupa Birliţi ilişkilerini tarihsel gelişimi
aťšsšndan analiz eder.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 134
ATATÜRK'TEN SONRA TÜRKŠYE: II. DÜNYA
SAVAŞI VE SONRASI
Mustafa Kemal Atatŧrk, dšş politikada " .….……..…….……..…." ilkesini benimsemiştir. Bu
politika doţrultusunda Tŧrkiye, cumhuriyetin ilanšndan sonra ťevresindeki ŧlkelerle dostluk
antlaşmalarš imzaladš.
Almanya ve Štalya'nšn yayšlmacš politikalarš karşšsšnda Tŧrkiye, .….……..…. ve .….……..….
gibi dostluk antlaşmalaršnš imzaladš.
Atatürk'ün Škinci Dünya Savaşš'nšn ťškacaţšnš ũnceden tahmin ederek gerekli ũnlemler
almasš ve baršş amaťlš bir politika izlemesi Tŧrkiye'nin bu savaşta doţru kararlar almasšnš
saţlayacaktš.
II. DÜNYA SAVAŞI (1939 - 1945)
II. Dünya Savaşš'nšn Nedenleri
1.I. Dünya Savaşš'nda yenilen devletlerle ekonomik, siyasi, askerî ve hukuki alanlarda aţšr
şartlar içeren antlaşmalar imzalandš. Bu durum Almanya'da hoşnutsuzluţa ve dolayšsšyla II.
Dünya Savaşš'na neden oldu.
2. I. Dünya Savaşš'ndan sonra sšnšrlaršn ťizilmesinde milliyetťilik anlayšşšna dikkat edilmedi. Bu
nedenle etnik ťatšşmalar ve sšnšr sorunlarš ortaya ťšktš.
3. Štalya Birinci Dünya Savaşš'ndan galip ťškmasšna raţmen amaťlaršna ulaşamadš. Štilaf
Devletleri tarafšndan ikinci sšnšf bir devlet gibi davranšlmasš Štalya'yš saldšrgan bir devlet hâline
getirdi. Yönetimi ele geçiren …….…….…… Štalya'yš bŧyŧk devlet yapmak istemesi,
II. Dünya Savaşš'nšn nedenlerinden biri oldu.
4. Uzak Doţu'da imparatorluk kurmaya ťalšşan …….…….……, Avrupa Devletlerini Asya'dan
ťškarmak istedi.
Savaşšn Gelişimi
 Štalya, Almanya ve Japonya aralaršnda anlaşarak "…….…….………" grubunu kurmuşlardšr.
 Almanya'da iktidara gelen NAZŠ yũnetimi, ŧstŧn Alman šrkš, dŧşüncesini savunmuş, Versay
Baršş Antlaşmasšnš tanšmadšţšnš ilan etmiş ve işgallere başlamšştšr.
 Avusturya ve Çekoslovakya Alman işgaline uţramšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 135
 Mihver Grubuna karşš, Šngiltere ve Fransa "…….…….………" grubunu kurmuşlardšr. Bu
gruba daha sonra Rusya ve ABD'de katšlmšştšr.
 Almanya, Rusya ile tarafsšzlšk anlaşmasš imzalamšş ve 1939 yšlšnda Polonya'ya savaş aťmšştšr.
Šngiltere ve Fransa, Polonya'ya güvence vermişler, Polonya da Almanya'ya savaş ilan etmiş,
böylece II. Dünya Savaşš başlamšştšr.
 Savaşšn başlamasšyla Almanya işgal ettiţi Polonya topraklaršnš Ruslarla paylaşmšştšr.
 Daha sonra Almanlar; Danimarka, Norveç, Hollanda ve Fransa'yš işgal etmiştir.
 Štalya ise Arnavutluk'u işgal etmiş, Yunanistan'a saldšrmšş fakat başaršlš olamamšştšr.
 Bunun üzerine Almanya, Balkanlara yönelmiş, Macaristan, Yunanistan, Yugoslavya ve
Romanya‟yš işgal etmiştir.
 Almanlaršn Balkanlarš tehdit etmesi ŧzerine Rusya, mŧttefik grubuna geťmiştir.
 Japonlaršn ABD'nin Pearl Harbour ŧssŧne saldšrmasš ŧzerine ABD de Mŧttefik Grubunda
savaşa katšlmšştšr.
Savaşšn Sona Ermesi
 Almanya ve Štalya, ABD'nin Akdeniz ťškarmasš sonrasšnda geri ťekilmek zorunda kalmšştšr.
 1944'de müttefiklerin Sicilya'ya asker ťškarmalarš ve Štalya'ya geçmeleri üzerine Štalya
teslim olmuştur(Mussolini Hükümeti düşmüştür.)
 1944 Haziran'šnda mŧttefikler Fransa‟nšn kuzey bölgelerine ťškarma yapmšşlar ve Almanya
sšnšrlaršna ilerlemişlerdir.
 Ruslar Almanlarš, Polonya ve Rusya‟dan ťškarmaya başlamšştšr.
 Almanya 1945'te ateşkes istemiştir.
 II. Dünya Savaşš Mihver Devletlerinin yenilgisiyle sona ermiştir.
 Yalnšz kalan Japonya, savaşa devam etmiş, …….…… ve …….…… şehirlerine atom
bombasš atšlmasšyla teslim olmak zorunda kalmšştšr.
II. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
 Savaşš demokrasiyi savunan devletler kazanmšş ve Avrupa'da demokrasi rejimi yaygšnlaşmšştšr. Demokratik Avrupa devletleriyle birlikte hareket eden Türkiye'de de demokratik
hayata geçilmiştir.
 Sömürgecilik dönemi sona ermeye başlamšş ve sũmŧrge altšndaki Hindistan, Mšsšr, Pakistan,
Cezayir, Tunus ve Libya baţšmsšzlšklaršnš kazanmšşlardšr.
 Milletler Cemiyeti'nin yerine, …….…….………….kurulmuştur.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 136
 Tŧrkiye ile ABD arasšndaki ilişkiler gelişmiş, Türkiye Sovyet Rusya'dan uzaklaşarak ABD'ye
yakšnlaşmšştšr.
 Almanya ve Štalya‟nšn işgal ettiţi Balkan ve Doţu Avrupa ŧlkeleri, Rusya'nšn denetiminde
yeniden kurulmuştur. Rusya, sosyalizm rejimini bu ülkelere taşšmšş, ABD ile birlikte
dŧnyanšn en bŧyŧk iki devleti haline gelmiştir.
 Almanya ikiye bölündü. Almanya‟nšn …….…….… Rusya, …….…….…… ABD, Fransa,
Šngiltere denetim kurdular. (1990'da Almanya Devleti birleşmiştir)
 Dŧnya devletleri iki gruba ayršldš. Sovyetler Birliţi öncülüţünde …….…….……, ABD
öncülüţünde …….…….…… kuruldu.
 Dŧnya baršşšnš korumak amacšyla Birleşmiş Milletler kuruldu (1948).
 Šngiltere ve ABD'nin desteţiyle Filistin'de Museviler tarafšndan …….…….…… devleti
kuruldu (1948).
 Türk - Amerikan ilişkileri gelişti.
 Devletler arasšndaki rekabet savaştan sonra da devam etti.
TÜRKŠYE'NŠN SAVAŞTAKŠ TUTUM
 Türkiye Škinci Dünya Savaşš ũncesinde dŧnya devletlerine karşš dost bir politika izliyordu.
Ancak, Štalya ve Almanya'nšn yayšlmacš politikalaršna karşš Šngiltere ve Fransa'ya daha yakšn
durmaya ťalšşšyordu.
 Türkiye bu savaşta toprak bütünlüţünü kazanmayš ve tarafsšz kalmayš amať edinmişti.
 Mŧttefik ve Mihver Grubu devletleri Tŧrkiye'yi kendi saflaršna ťekmek için her yolu
denediler.
 Türkiye savaşšn başšndan itibaren Mŧttefik Devletlerle ile yakšn ilişkiler kurmaya özen
gũsteriyordu. Ancak mŧttefiklerin bŧtŧn šsrarlaršna raţmen savaş girmeme konusundaki
tutumunu da sürdürüyordu.
 4- 11 Şubat 1945'te ABD, Šngiltere ve Sovyet Rusya'nšn katšldšţš Yalta Konferansšnda, II.
Dünya Savaşš'ndan sonra kurulacak olan Birleşmiş Milletle Teşkilatš'na katšlmak iťin 1 Mart
1945'e kadar Almanya ve Japonya'ya savaş açmak şartš getirildi. Bu gelişme üzerine Türkiye
23 Şubat 1945'te Japonya ve Almanya'ya savaş ilan etti. Türkiye, böylece hem II. Dünya
Savaşš'ndan sonra dŧnya siyasetinde sũz sahibi olma imkanš elde etmiş, hem de Avrupa'nšn
demokratik devletleriyle yakšnlaşmšştšr.
 Škinci Dünya Savaşš'nšn Tŧrkiye ŧzerinde olumsuz sonuťlarš da oldu. Ŧlkemiz insanš, yanš başšnda yaşanan bu savaş sebebiyle sškšntšlš gŧnler yaşadš. Ťŧnkŧ Tŧrkiye her an savaşa
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 137
girecekmiş gibi hazšrlšk yaptšţš iťin taršm, sanayi ve ekonomi alanlaršnda duraklama dũnemi
yaşadš.
Škinci Dünya Savaşš Sšrasšnda Tŧrkiye'de Alšnan Ũnlemler
 Bŧtŧn illerde hava saldšršsš tehlikesine karşš …….…….…… uygulamasš başlatšlmšştšr
 Almanlaršn işgal tehlikesine karşš sivil savunma ũnlemleri alšnmšştšr.
 Tahšl stoklaršna el konmuş, ekmek, zeytin, şeker gibi ürünler………..….… ile verilmeye
başlanmšştšr. Buţday unundan pasta ve benzeri ürünlerin yapšlmasš yasaklanmšştšr.
Škinci Dünya Savaşš dũneminde bŧyŧk şehirlerde kimin ne kadar ekmek alacaţš hŧkŧmet
tarafšndan belirleniyordu. Bu amaçla ekmek karnesi düzenlenmişti. Herkesin aldšţš gŧnlŧk
ekmek miktarš karnesine işleniyordu. Bu dönemde zeytin ve şeker gibi ürünler de karneyle
veriliyordu. Bu uygulamaya yol açan esas etken savaş şartlaršndan dolayš temel gšda ŧrŧnlerini
tasarruflu bir şekilde kullanma isteţiydi. Bu durum savaşšn, savaşa girmeyen ülkeleri de
ekonomik ve sosyal yönden olumsuz etkilediţini göstermektedir.
 Šstanbul'da özel otomobillerin trafiţe ťškmasš yasaklanmšş, daha sonra bu yasak ticari
araçlarš da kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
 Savaş şartlaršnšn getirdiţi ekonomik sškšntšlarš aşmak için yeni vergiler konmuştur.
 Tifo ve kolera gibi salgšn hastalšklarš ũnlemek amacšyla ťalšşmalar yapšlmšştšr.
 Askeri harcamalar artšršlmšştšr.
 Karadeniz'deki Türk gemi seferleri durdurulmuştur.
 Radyo yayšnlaršnda kesinti yapšlmšştšr.
 Belli bölgelerde gece 23.00'dan sonra sokaţa ťškma yasaţš getirilmiştir.
Škinci Dünya Savaşš sšrasšnda alšnan bu ũnlemlerle seyahat etme, haber alma ve ekonomi
alanšndaki hak ve ũzgŧrlŧkler sšnšrlandšršlmšştšr. Bu sšnšrlandšrmanšn amacš kamu gŧvenliţi ve
saţlšţšnš korumaktšr. Ťŧnkŧ yaşama hakkšnšn korunmasš diţer hak ve özgürlüklerden daha
önemlidir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 138
TÜRKŠYE'DE DEMOKRASŠNŠN GELŠŞMESŠ
 23 Nisan 1920'de TBMM'nin aťšlmasšyla demokrasi yolunda en ũnemli adšmlardan biri atšlmšş
oldu.
 1923 ile 1930 yšllarš arasšnda ťok partili hayata geçiş denemeleri yapšlmšş, fakat başaršlš
olunamamšştš.
 1930'dan sonra Türkiye'de tek partili rejim ………….…… yšlšna kadar devam etmişti.
 Škinci Dünya Savaşš'nšn Batš demokrasilerinin zaferiyle sonuťlanmasš ŧzerine Tŧrkiye
Bŧyŧk Millet Meclisinde birkať milletvekili siyasi hayatšmšzda demokratik usullerin kabul
edilmesini istemeye başlamšştšr.
 Celal Bayar, Fuat Köprülü, Adnan Menderes ve Refik Koraltan 7 Ocak 1946'da
…………………………………….…‟yi kurdular.
 1946 yšlšndan sonra ťok partili rejim uygulamasšna geťilmiş, bũylece demokrasi alanšnda
ũnemli bir adšm atšlmšştšr.
 14 Mayšs 1950 seťimleri cumhuriyet tarihinde demokrasinin gelişmesi bakšmšndan bŧyŧk bir
ilerleme olmuştur. Çünkü bu seçimde millî egemenlik en iyi şekilde temsil edilmeye
başlanmšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 139
SOŢUK SAVAŞ
Amerika ve Sovyet Rusya liderliţinde Batš ve
Doţu bloklarš arasšnda gelişen, aťšk ama silahlš
mücadeleye dönüşmeyen sšnšrlš ťekişmeye
…….…….…… adš verilmiştir.
"Soţuk savaş" deyimi ilk kez 1947 yšlšnda Amerika'da kongredeki bir görüşme sšrasšnda
ABD'li maliye ve başkanlšk danšşmanš Bernard Buruch tarafšndan ifade edilmiştir.
 II. Dünya Savaşš sonunda …….…….…………ve …….…….……. iki süper güç olarak
ortaya ťšktšlar. Bu durumun ortaya ťškmasšnda dŧnya siyasetinde sũz sahibi devletlerden
Almanya, italya ve Japonya'nšn II. Dünya Savaşš'nda yenilmeleri, savaşšn galiplerinden
Šngiltere ve Fransa'nšn da bu sŧreťte her bakšmdan yšpranmalarš etkili olmuştur.
 Sovyet Rusya II. Dünya Savaşš'ndan sonra yayšlmacš bir politika takip ederek …….……
rejiminin Balkanlar ve Orta Avrupa'da yerleşmesi için mücadele etmiştir. Rusya'nšn
komünizm ideolojisini bütün dünyaya yaymak istemesi demokrasi ile yönetilen ABD'yi ve
Avrupa devletlerini endişelendirmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 140
 II. Dünya Savaşš'ndan sonra oluşan yeni durum ABD'nin önderliţinde demokratik Batš
Avrupa devletlerinden oluşan …….…….…… ve Sovyet Rusya'nšn ũnderliţinde Doţu
Avrupa ve Balkan devletlerini içine alan …….…….…… ortaya ťškarmšştšr.
 Soţuk Savaş Dũnemi'nde nŧkleer silahlaršn gelişmesi yŧzŧnden ABD ve Sovyet Rusya silahlš
olarak karşš karşšya gelmekten kaťšnmšşlardšr. Taraflar arasšnda rekabet daha ťok siyaset,
ekonomi ve propaganda alanlaršnda sŧrdŧrŧlmŧştür.
Truman Doktrini ve Marshall Planš
SSCB'nin Doţu Avrupa'da yayšlmasš ŧzerine ABD Başkanš Truman, Sovyet tehdidi adš altšndaki
ülkeleri ekonomik ve askeri aťšdan gŧťlendirmek iťin kendi adšyla anšlan
…….…….………ortaya atmšştšr (1947). Bu doktrin ťerťevesinde yapšlan ekonomik yardšmlara
…….…….……… denmiştir. Marshall Planš ťerťevesinde Tŧrkiye'nin de iťinde olduţu 16
ŧlkeye yapšlan yardšmlar daha ťok askeri arať gereťleri kapsšyordu.
NATO'NUN KURULMASI
 II. Dünya Savaşš'ndan sonra Avrupa devletleri
savaşšn yškšntšlaršnš temizleyip ekonomilerini
güçlendirmeye ťalšşšrken, Sovyetler Birliţi
genişleme politikasšnš sŧrdŧrŧyordu. Sovyetler
Birliţi, 1948 yšlšnda 456.000 km2 topraţš kendi
sšnšrlaršna katmšştš. Ayršca 983.000 km2
üzerindeki yedi ülkede kendi kontrolünde komünist
yũnetimlerin kurulmasšnš saţlamšştš.
 Batš Avrupa ŧlkeleri, Sovyetler Birliţi'nin
yayšlmacš politikalarš karşšsšnda ortak bir gŧvenlik
sistemi kurmaya karar verdiler. Birleşmiş Milletler Teşkilatš'nšn ilkelerine sadšk kalarak
oluşturulacak bu savunma teşkilatš baršşš korumayš amať edinecekti. Bu amaťla Belçika,
Fransa, Hollanda, Lüksemburg, Šngiltere, ABD, Kanada, Portekiz, Norveç, Štalya, Šzlanda ve
Danimarka arasšnda 4 Nisan 1949'da Washington'da imzalanan antlaşma ile
…….………….…… …….…….…… (NATO) kurulmuştur.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 141
TÜRKŠYE'NŠN NATO'YA ÜYE OLMASI
 Asya ve Avrupa arasšnda yer alan Tŧrkiye, sahip olduţu jeopolitik konumu nedeniyle dünya
politikasšnda ũnemli bir ŧlkeydi. Akdeniz ile Karadeniz arasšnda geťişi saţlayan Boţazlara
sahip olmasš, Orta Doţu'ya hakim bir konumda bulunmasš jeopolitik ũnemini artšršyordu.
 Bir topraţšn veya coţrafyanšn bũlge ya da dŧnya siyasetindeki konumuna …….………..denilmektedir.
 Türkiye, ikinci Dünya Savaşš'na girmemişti. Ama sahip olduţu bu jeopolitik konum yüzünden
savaş sonrasšnda yerini belirlemek zorundaydš. Ayršca Sovyetler Birliţi Türkiye'den Kars ve
Ardahan'š istiyor, Boţazlardan da üs talep ediyordu. Bu yüzden Türkiye için NATO'ya üye
olmak hayati derecede önemliydi.
 Türkiye, II. Dünya Savaşš yšllaršndan beri NATO ŧyesi devletlerle uyumlu bir dšş politika
takip ettiţi iťin 1952 yšlšnda Yunanistan ile birlikte bu ortak savunma ũrgŧtŧne alšnmšştšr.
 Türkiye'nin sahip olduţu coţrafyanšn bir savaş sšrasšnda Avrupa, Asya ve Orta Doţu için
askeri aťšdan büyük önem taşšmasš NATO'ya kabul edilmesini kolaylaştšrmšştšr.
KORE SAVAŞI
 Soţuk Savaş Dönemi'nde ABD ile SSCB'yi karşš karşšya
getiren önemli olaylardan biri de Kore Savaşš'dšr. Savaş
SSCB'nin denetimindeki …….…….……'nin, ABD'nin
denetimindeki …….…….……'ye saldšrmasšyla başlamšştšr.
Bunun üzerine Birleşmiş Milletler saldšršyš kšnayarak
mŧdahale kararš almšştšr. Uluslararasš bir askeri gŧť
oluşturularak, ABD başkanlšţšnda bũlgeye gũnderilmiştir.
 1950- 1953 yšllarš arasšnda sŧren savaşta taraflar birbirine
üstünlük saţlayamamšş ve ateşkes imzalayarak savaşa son
vermişlerdir.
 Türkiye, II. Dünya Savaşš'ndan sonra Sovyetler Birliţi'ne
karşš ABD ile yakšnlaşma politikasš takip ediyordu. Ayršca Atatŧrk'ŧn
"…….…….………….…….……" ilkesi doţrultusunda dŧnya baršşšnš koruyucu faaliyetlere
destek vermeyi gũrev sayšyordu. Bu doţrultuda Birleşmiş Milletlerin çaţršsšna uyarak Kore'ye
bir tugay gönderdi. Türkiye'nin Kore'ye asker göndermesi NATO'ya kabul edilmesinde önemli
rol oynamšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 142
 Kore Savaşš, Soţuk Savaş ortamšnš deţiştirmemiştir. NATO'ya üye devletlerin Kore
Savaşš'ndaki ittifakš karşšsšnda SSCB, etkisi altšndaki Doţu Avrupa devletleri ile Varşova
Paktš'nš kurmuştur, iki kutup arasšndaki rekabet silahlanma yaršşšnš artšrmšştšr.
ŠNSAN
HAK
GELŠŞMESŠ
ve
ÖZGÜRLÜKLERŠNŠN
 1789'da ortaya ťškan Fransšz ihtilali sonunda yayšnlanan Šnsan ve Yurttaş Haklarš
Beyannamesi, insan haklarš kavramšnšn uluslararasš bir nitelik kazanmasšnš saţlamšştš. Šnsan
haklaršnšn evrensel ilkeler olarak kabul edilmesi ve korunmasš yũnŧnde ťalšşmalar, II.
Dünya Savaşš'ndan sonra Birleşmiş Milletler Örgütü'nün kurulmasšyla hšzlanmšştšr.
Šnsan Haklaršnš Koruyan Uluslararasš Sũzleşmeler
Šnsan Haklarš Evrensel Bildirgesi
 1945'te dŧnya baršşšnš korumak iťin kurulan Birleşmiş Milletler Örgütü yalnšzca ŧye
devletlerde deţil, tŧm dŧnyada insan haklaršnšn korunmasš iťin ťalšşmalar başlattš. Bunun
sonunda 1948'de insan Haklarš Evrensel Bildirgesi kabul edildi.
 Ŧlkemizde insan haklarš konusunda ũnemli ilerlemeler saţlanmšştšr. Birleşmiş Milletler
Genel kurulu tarafšndan kabul edilen ilkeler ŧlkemiz tarafšndan da kabul edilmiştir, insan
haklaršnšn korunmasš iťin anayasa ve yasalarda gerekli dŧzenlemeler yapšlarak hukuki bir
nitelik kazandšršlmšştšr.
Kişisel ve Siyasal Haklara Šlişkin Uluslararasš Sũzleşme (1966)
 Devletler bu sözleşmeyle, insan haklaršna saygš gũsterip gũstermediklerini denetleyen bir
mekanizma kurulmasšnš kabul etmişlerdir. Bu doţrultuda Šnsan Haklarš Komisyonu
kurulmuştur. Türkiye, 1976'da yürürlüţe giren bu sözleşmeyi 2000 yšlšnda imzalamšştšr.
Avrupa Šnsan Haklarš Sũzleşmesi
 Avrupa Konseyi'ne ŧye ŧlkeler tarafšndan Roma'da 1950 yšlšnda imzalanmšş, 1953 yšlšnda
yürürlüţe girmiştir. Bu sözleşmeyle insan Haklarš Bildirgesi'nde yer alan temel hak ve
özgürlükler yargš gŧvencesine alšnmšştšr. Bũylece demokrasinin temel ũţeleri olan siyasal
özgürlükler ve hukukun üstünlüţŧ uluslararasš koruma altšna alšnmšştšr.
 Avrupa insan Haklarš Sũzleşmesi'nin en önemli özelliţi insan haklaršnš korumak iťin Avrupa
Šnsan Haklarš Komisyonu ve Avrupa Šnsan Haklarš Mahkemesi'nin kurulmasšdšr. Bu
sözleşmeyi imzalayan devletlerin yurttaşlarš uţradšklarš haksšzlšklar nedeniyle kendi
devletleri veya diţer devletler aleyhine dava aťma hakkšna sahiptirler.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 143
 Avrupa Šnsan Haklarš Sũzleşmesi'ni 1954 yšlšnda imzalayan Tŧrkiye, 1987'de bireysel başvuru
hakkšnš tanšmšş, 1990'da Avrupa insan Haklarš Mahkemesi'nin zorunlu yargš yetkisini
tanšmšştšr.
Šşkencenin ve Šnsani Olmayan ya da Küçültücü Ceza ve Muamelenin Önlenmesine Dair
Avrupa Sözleşmesi
 1987 yšlšnda yŧrŧrlŧţe giren sözleşme Türkiye tarafšndan 1988'de onaylanmšştšr. Bu
sözleşmeyle devletler kendi topraklaršnda šrk ayršmš yapšlmasšnš ũnlemekle yükümlüdürler.
Kadšnlara Karşš Her Tŧrlŧ Ayršmcšlšţšn Ũnlenmesi Uluslararasš Sũzleşmesi
1981 yšlšnda yŧrŧrlŧţe giren sözleşme Türkiye tarafšndan 1985'te onaylanmšştšr. Sũzleşmede
kadšn ve erkek eşitliţinin saţlanmasš konusunda alšnmasš gereken ũnlemler vurgulanmšştšr.
Ťocuk Haklarš Sũzleşmesi
 Sözleşmeyi imzalayan devletler, herhangi bir ayršm yapmadan bŧtŧn ťocuklarš her tŧrlŧ
fiziksel ve zihinsel zarar ve ihmalden korumayš kabul etmişlerdir. 1990'da yürürlüţe giren
sözleşmeyi Tŧrkiye 1994 yšlšnda onaylamšştšr.
Helsinki Sonuç Belgesi
 1975 yšlšnda yŧrŧrlŧţe giren belge, insan haklarš kavramšnšn dŧnya gũrŧşü ne olursa olsun
bŧtŧn devletler arasšnda ortak bir deţer olarak benimsenmesi amacšnš taşšmaktadšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 144
TÜRK SŠLAHLI KUVVETLERŠ
Tŧrk Silahlš Kuvvetleri
Tŧrkiye Cumhuriyeti Devleti'ni iťten ve dšştan gelebilecek
tehditlere karşš savunma vazifesini ŧstlenmiş silahlš devlet
kuvvetidir. Yaptšršm gŧcŧnŧ Tŧrkiye Cumhuriyeti anayasasšndan
alšr
Gŧnŧmŧzde Tŧrk Silahlš Kuvvetleri (TSK),dŧnyada en ťok asker
bulunduran 9. ordudur. Temelini oluşturan yapš Mehmetťiktir.
Türkiye'nin güvenliţine yũnelik iť ve dšş tehditlere karşš caydšršcš
güç olan TSK Anayasa ve yasalaršn kendisine verdiţi görevler
çerçevesinde şu alt komutanlšklardan oluşur.
Kara Kuvvetleri Komutanlšţš (KKK)
Deniz Kuvvetleri Komutanlšţš (DzKK)
Hava Kuvvetleri Komutanlšţš (HvKK)
Jandarma Genel Komutanlšţš (JGnK)
Sahil Gŧvenlik Komutanlšţš (SGK)
TÜRK SŠLAHLI KUVVETLERŠ'NŠN GÖREVLERŠ
TSK'nin temel gũrevi Anayasa'da aťškťa şu şekilde belirtilmiştir "...Türk Yurdunu ve nitelikleri
anayasada belirtilen Tŧrk Cumhuriyetini iť ve dšş tehditlere karşš korumak ve kollamaktšr." Bu
ťerťevede TSK 2000'li yšllarda, yeni gŧvenlik sorunlaršna ve sorunlara uygun şekilde tepki
göstermek, belirsizliklere karşš hazšr olmak, iť ve dšş tehdit ve risklere karşš ŧlkenin gŧvenliţini saţlayabilmek için şu şekilde kendisine görevler belirlemiştir;
• Caydšršcšlšk,
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 145
• Güvenlik / Harekât Ortamšnšn Şekillendirilmesi,
•
Savaş Dšşš Harekât (Baršşš Destekleme Harekâtš, Doţal Afet Yardšm Harekâtš ve Šç
Güvenlik Hare- kâtš),
• Kriz Yönetimi,
• Sšnšrlš Güç Kullanšmš,
• Konvansiyonel Harp gibi faaliyetleri icra etmek.
Bu gũrevleri yerine getirebilmek iťin ťok amaťlš birliklerin kurulmasš, sayšsal fazlalšk
yerine teknolojik üs- tünlüţün kurulmasš, silah ve dŧzeneklerinin etkinliţini arttšracak
teknolojik araştšrmalaršn yapšlmasš ve erken ikaz, darbe, elektronik harp, hava ŧstŧnlŧţünün
kurulmasš gibi ek gũrevleri de yapmaktadšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 146
TÜRK ORDUSU KIBRIS'TA
 Kšbršs'š elinde bulunduran Šngiltere 1955 yšlšndan sonra adadan ťekilmeye karar verdi. Bu
süreçte 1960'da Šngiltere, Tŧrkiye ve Yunanistan arasšnda bir Garantũrlŧk Antlaşmasš
yapšldš. Bu antlaşma ile kurulan Kšbršs Cumhuriyeti bu üç devletin korumasš altšnda
bulunacaktš. Ancak Kšbršs'ta yaşayan Rumlar, Yunanistan'a baţlanma fikrinden vazgeçmedi.
Bu durum adada gerginliklere neden oldu. Gerginlik Kšbršs'taki Tŧrklerin katliama maruz
kalmasšna dũnŧşünce Birleşmiş Milletler Ada'ya bir baršş gücü gönderdi.
 Bu gŧť Kšbršs'taki sorunlarš ťũzemeyince Tŧrkiye
Garantörlük
Antlaşmasš'ndan
doţan
haklaršnš
kullanarak 20 Temmuz 1974'te baršş harekâtš
düzenledi. Bu olaydan sonra ada ikiye bölündü. Baršş
harekâtšndan sonraki uluslararasš görüşmelerde
Ada'daki Türk halkšnšn mevcudiyeti tanšnmayšnca
1975'te Kšbršs Tŧrk Federe Devleti, 1983'te de Kuzey
Kšbršs Tŧrk Cumhuriyeti'nin kurulduţu ilan edildi.
Gŧnŧmŧzde de Tŧrk ordusu Kšbršs'ta yaşayan
soydaşlaršmšzšn en bŧyŧk gŧvencesidir.
…….…….……: Yapšlan bir uluslararasš anlaşmanšn ardšndan, iki tarafšn antlaşmaya baţlš kalšp
kalmadšklaršnš denetleme hakkšna sahip olan devlete denir.
…….…….……: Yönetime kuvvet kullanarak el koyan askeri ya da siyasi gruplara verilen addšr.
Baršş harekâtšndan sonra Türkiye'ye çok yönlü bir ambargo uygulanšnca savunma sanayi
alanšnda yeni önlemlerin alšnmasš gerekli hale gelmiştir. Bu gelişme ŧzerine havacšlšk alanšnda
TAŠ, elektronik alanšnda ASELSAN, yazšlšm alanšnda HAVELSAN, fŧze imalatš alanšnda da
ROKET- SAN faaliyete geçirilmiştir. Ayršca Atatŧrk dũneminde kurulan Makine Kimya
Enstitüsü (MKE) çaţšn ihtiyaťlaršna gũre geliştirilmiş, Savunma Sanayi Müsteşarlšţš kurularak
bu alandaki ťalšşmalar sürekli hale getirilmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 147
DÜNYA BARIŞINA KATKI
 Ülkemiz bulunduţu konum itibariyle Kafkasya, Bakanlar ve Orta Doţu'da meydana gelen
gelişmeler- le ilgilenmektedir. Tŧrk Silahlš Kuvvetleri de Atatŧrk'ŧn gũsterdiţi hedef
doţrultusunda baršşa kat- kš saţlamak için çeşitli bũlgelere uluslararasš kuruluşlaršn
bünyesinde asker gũndermektedir. Tŧrk ordusu ŧlke sšnšrlaršnš korumanšn yanšnda dŧnya
baršşšnš korumaya yũnelik ťabalara da destek vermiştir.
 Tŧrk Silahlš Kuvvetleri dŧnya baršşšnš destekleme ťalšşmalaršna;
 Birlik gũnderip askeri harekatš destekleyerek Personel gũnderip uluslararasš gũzlemci
olarak katkšda bulunmaktadšr.
Aşaţšdaki tabloda Tŧrk Silahlš Kuvvetleri'nin dŧnya baršşšna katkšlarš gũsterilmiştir:
Tarih
1974
Yer
Kšbršs
1992
Somali
1993
1997
1999
Bosna
Hersek
Arnavutluk
Kosova
2001
2002
2006
Makedonya
Afganistan
Lübnan
Bölgede Bulunma Nedeni
Uluslararasš hukuktan doţan garantũrlŧk hakkšnš
kullanma
Somali halkšnš iť savasšn olumsuz etkilerinden
koruma
Boşnaklarš Sšrp ve Hšrvat zulmŧnden koruma
Arnavutluk'ta iť karšşšklšklaršn yaşanmasš
Kosova'daki iť karšşšklšklaršn silahlš ťatšşmaya
dönüşmesi
Makedonya'da iť karšşšklšklaršn yaşanmasš
Afganistan‟da iç karšşšklšklaršn yaşanmasš
Lübnan'da iç savaş yaşanmasš
Türk ordusu, bugün Bosna - Hersek, Kosova, Afganistan, Lŧbnan ve Kšbršs'ta halen baršşa hizmet
etmeye devam etmektedir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 148
HEDEF TÜRKŠYE
TŦRKŠYE'YE YŨNELŠK TEHDŠTLER
 Türkiye dünya üzerinde çok önemli bir konuma sahiptir. Bu nedenle ťok sayšda ŧlkenin,
topraklaršmšz ŧzerinde emelleri vardšr. Bu emellerine ulaşabilmek için kültür, dil, din, yurt,
tarih ve ülkü birliţini zayšflatmaya bu yolla milletin birlik ve bütünlüţünü bozmaya
ťalšşmaktadšrlar.
Ülkemizin karşš karşšya olduţu tehditlerden bazšlarš şunlardšr:
Not
…….…….……
Kendi dŧşŧncelerini ve amaťlaršnš zorla
kabul ettirmek iťin her tŧrlŧ baskš,
sindirme, şiddet ve korku eylemleriyle
zor kullanma ve ũldŧrme eylemlerine
terũr denilmektedir
…….…….……
Bir toplumun sahip olduţu ťaţdaş
deţerleri reddedip akla ve bilime
aykšrš davranarak eski dŧzeni
getirmeye irtica denilmektedir
…….…….……
Başka dine mensup kişileri kendi
dinine geťirme ve ŧlke iťindeki milli
ve kŧltŧrel deţerleri yok ederek ŧlke
bŧtŧnlŧţŧnŧ bozmak iťin ťalšşmaya
misyonerlik bu işi yapanlara da
misyoner denilmektedir
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 149
Misyonerlik
 Misyonerlik, başka dini inançlara sahip olan insanlarš kendi dinine geťirmek, ŧlke iťindeki milli
ve kültürel deţerleri yok ederek ülke bütünlüţünü bozmak iťin ťalšşmalar yapmaktšr.
 Misyonerler hedeflerine ulaşabilmek amacšyla halkšn arasšna katšlšp, ũzellikle genťleri
etkileyebilmek iťin sevgi, baršş, kardeşlik, özgürlük, mutluluk gibi evrensel kavramlarš
kullanšrlar.
Bũlŧcŧ Unsurlaršn Faaliyetleri
 Bir bŧtŧn olan toplumun unsurlaršnšn ayrš šrk, ayrš din ve ayrš mezhepten olduklaršnš iddia
ederek toplumu bölmeye yönelik faaliyetlere …….……….. denir. Tŧrkiye, son yšllarda ŧlkeyi
šrk ayršlšţš bahanesiyle bölmeyi amaçlayan terör hareketleriyle karşš karşšya kalmšştšr.









Terörizm
Her türlü siyasal eyleme karşš bilinťli ve kanlš şiddet göstergesidir. Terörizm insandaki
ahlaki deţerleri yok eder. Bu özelliţi ile sadece insanlšţa deţil, uygarlšţa karşš da bir tehdit
oluşturur.
Terör örgütleri,
Hak, adalet, özgürlük ve eşitlik gibi evrensel deţerleri kũtŧ amaťlš kullanšrlar.
Devletimizin halkš sũmŧrdŧţünü iddia ederler.
Hedeflerine ulaşmak için katliam yapmaktan çekinmezler.
Ŧlkemiz ile menfaatleri ťatšşan ülkelerin desteţini alarak faaliyet gösterirler.
Šrticai Faaliyetler
Šrtica, bir toplumun sahip olduţu çaţdaş deţerleri reddedip akla ve bilime aykšrš
faaliyetlerde bulunarak eski dŧzeni geri getirmeye ťalšşmaktšr.
Šrticai faaliyetlerin amacš Türkiye Cumhuriyeti'nin laik, demokratik yapšsšnš deţiştirerek
yerine dini esaslara dayalš bir devlet kurmaktšr.
Bölücülük ve Šrtica Šle Mücadelede Kişilere Düşen Görevler
Milli hedefler doţrultusunda bilinťli olmalšyšz. Tŧrk milletinin baţšmsšzlšţšnš, bütünlüţünü,
cumhuriyeti ve demokrasiyi korumanšn milli hedeflerimizin en başšnda geldiţini bilmeliyiz.
Millî kültürümüzden taviz vermeden, Türk vatandaşš olmanšn, şeref ve mutluluţunu duyarak,
Atatŧrk'ŧn yolunda yŧrŧmeliyiz. Tŧrk olmakla gurur duymalš, vatanšmšzš, milletimizi ve
bayraţšmšzš ťok sevmeliyiz.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 150
 Yškšcš ve bũlŧcŧ faaliyetlere karşš bilinťli olmalšyšz. Bu faaliyetlerin ŧlkenin ve toplumun
huzurunu bozacaţšnš temel hak ve ũzgŧrlŧkleri yok edeceţini bilmeliyiz.
 Terũrizm ve terũr odaklaršna karşš duyarlš olmalšyšz. Bu hareketlerin toplum iťinde
yayšlmasšnš engellemek iťin gereken vatandaşlšk gũrevlerimizi yapmalšyšz. Yakšnlaršmšzšn
terör hareketlerinin iťinde yer almasšnš ũnlemeliyiz.
 Cumhuriyet yönetimine inançla baţlš olmalšyšz. Cumhuriyetin hak ve özgürlüklerimizin korunmasš ve kullanšlmasšnš saţladšţš bilinciyle hareket etmeliyiz.
SSCB DAŢILDIKTAN SONRA
 1991 yšlš dŧnya tarihi aťšsšndan yeni bir dũnŧm noktasšdšr. Bu tarihten sonra Avrupa ve
Asya'nšn siyasi haritasš deţişmiştir. 1917'de temelleri atšlan ve 1922'de kurulan Sovyetler
Birliţi'nin daţšlmasš ve yerini Baţšmsšz Devletler Topluluţu'na bšrakmasš (BDT) dũnemin en
ũnemli olaylaršndandšr.
 Šlk ũnce SSCB'nin batšsšndaki Baltšk ŧlkelerinden; Estonya, Letonya, Litvanya, Ukrayna,
Belarus (Beyaz Rusya) Moldova, Kafkas ülkelerinden; Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan,
Orta Asya ŧlkelerinden; Ũzbekistan, Kšrgšzistan, Tacikistan ve Tŧrkmenistan birer birer
baţšmsšzlšţšnš ilan etti.
 Yeni baţšmsšz devletler, iťinde bulunduklarš siyasi dũnŧşüm sürecinde komŧnist yapšlanmadan
uzaklaşma arayšşlaršna girerken, kendi milli kadrolaršnš, sembollerini ve tarihlerini
keşfetmenin heyecanšna bŧründüler.
 Sovyetler Birliţi'nin daţšlmasš dŧnyada hakim olan sŧper gŧťlerden birinin ortadan kalkmasš
demekti. Bu da dünyada siyasi, sosyal ve ekonomik alandaki dengeleri deţişikliţe uţrattš.
Sovyet Birliţi'nin daţšlmasš ile birlikte Adriyatik'ten Ťin‟e kadar siyasi bir boşluk oluştu.
Tûrkiye'nin çevresinde Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya tehlikeli bir bölge hâline geldi.
 Türkiye baţšmsšzlšţšna kavuşmuş ve henüz ne yapacaţšna karar vermemiş, zayšf ve gŧťsŧz
kuzey komşularšyla olduţu kadar Orta Asya'daki Türk devletleriyle de ilgilemek durumunda
kalmšştšr. SSCB’nin daţšlmasš ile Tŧrk dšş ve iť politikasš hem olumlu hem olumsuz yũnde
etkilenmiştir. SSCB'nin daţšlmasš Avrupa'da komŧnist rejimi uygulayan ŧlkelerde de bu
sistem ťũzŧlmesine yol aťtš. Bu devletler ekonomik model olarak kapitalist ekonomiye
geçmeye başladš.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 151
……….………..: Sanayi Devrimi'nden sonra ortaya ťškan sosyal devlet anlayšşšnšn en son
aşamasšdšr. Ortak mŧlkiyet ve servetin herkese eşit olarak paylaştšršlmasš dŧşüncesini
savunan siyasi ve ekonomik modele denir.
KÖRFEZ'DE SAVAŞ
I. Körfez Savaşš
 Irak, 1980 - 1988 yšllarš arasšnda Šran ile yaptšţš savaşta ekonomik yönden aţšr zararlara
uţramšştš. Bu zararlarš karşšlamak iťin 2 Aţustos 1990'da Kuveyt'i işgal etti.
 Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Irak'šn …….…….. topraklaršnš boşaltmasš için karar
alarak, bu kararšn 15 Ocak 1991 tarihine kadar uygulanmasšnš, aksi taktirde gŧť
kullanšlacaţšnš duyurdu. Irak'šn bu sŧre içinde Kuveyt'i terk etmemesi üzerine ABD'nin
öncülüţündeki çok uluslu hava güçleri 17 Ocak 1991 'de taarruza geçti.
 Irak, çok uluslu müttefik güçler karşšsšnda başaršsšz olarak 6 Nisan 1991'de Birleşmiş
Milletler Güvenlik Konseyi'nin şartlaršnš kabul ettiţini yazšlš olarak ilan etti. Bũylece I.
Körfez Savaşš sona ermiştir,
II. Körfez Savaşš
 ABD, Irak'šn Kitle Šmha Silahlarš ŧrettiţini iddia ederek bu devlete 20 Mart 2003'te yeniden
savaş aťtš.
 ABD bu savaşta Birleşmiş Milletler‟den askeri destek kararš ťškartamamšştšr. Bunun
üzerine aţšrlšţšnš ABD ve Šngiltere askerlerinin oluşturduţu koalisyon gücü oluşturulmuş, bu
gŧť 1 Mayšs 2003'te Irak'ta …….……………. yönetimine son vermiştir.
 Irak'ta 30 Ocak 2005'te geťici seťimler yapšlmšş ve demokratik yönetime geçilmiştir.
Ancak ABD güçleri hala Irak'ta bulunmaktadšr ve ŧlke henŧz huzur ve gŧvene
kavuşamamšştšr.
Körfez Savaşlaršnda Tŧrkiye'nin Tutumu
 Türkiye, I. Körfez Savaşanda Irak'šn karşšsšnda yer alarak Birleşmiş Milletler‟in aldšţš
kararlara destek vermiştir. Örneţin Birleşmiş Milletlerin Irak'a ekonomik ve askeri
ambargo kararšna ilk uyan ŧlke Tŧrkiye'dir. Ancak Türkiye savaşa aktif olarak katšlmamšş,
Šncirlik Ŧssŧ'nŧn ťok uluslu gŧťler tarafšndan kullanšlmasšna izin vermiştir.
 Türkiye, II. Körfez Savaşš 'nda ABD'yi ve koalisyon gŧťlerini desteklemekle birlikte daha
çekimser bir politika izlemiş ve koalisyon güçlerinin Türkiye üzerinden cephe aťmasšna izin
vermemiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 152
Körfez Savaşlaršnšn Tŧrkiye'ye Etkileri
 Irak'a uygulanan ambargo Türkiye'yi ekonomik yönden olumsuz etkilemiştir. Türkiye'nin
ihracat kaybš onlarca milyar dolara ulaşmšştšr.
 Körfez Savaşlaršndan sonra Kuzey Irak'ta oluşan otorite boşluţu ve kaos Türkiye için bir
tehdit ve risk bölgesi oluşturmuştur.
 Kuzey Irak'taki otorite boşluţundan yararlanan bũlŧcŧ terũr ũrgŧtŧ, kamplaršnš buraya
taşšmšş ve bunun sonucunda Güney Doţu Anadolu'da terũr olaylarš artmšştšr.
 Körfez Savaşš'nšn sonunda Saddam Hŧseyin'in baskšsšndan kaťan yŧz binlerce kurt, Tŧrkiye'ye
sšţšnmšştšr. Bu mŧltecilerin vatanlaršna geri dũnŧnceye kadar geťen sŧrede baršnma ve
temel ihtiyaťlaršnšn karşšlanmasš Tŧrkiye'ye ekonomik bir yük getirmiştir.
 Körfez Savaşlaršnda Tŧrkiye, savaş bũlgesi ilan edilmese de yŧz binden fazla yabancš turist
rezervasyonlaršnš iptal ettirerek ŧlkemize gelmekten vazgeçmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 153
TŦRKŠYE'NŠN ENERJŠ POLŠTŠKASI
Türkiye, enerji kaynaklarš bakšmšndan dšşa baţšmlš bir ŧlke olmasšna raţmen dünyada
enerji kaynaklaršnšn yaklaşšk % 70'ini baršndšran Orta Doţu ve Avrasya ülkelerinin komşusu
durumundadšr. Bu durum Türkiye'nin …….……….. ũnemini artšrmaktadšr.
Petrol ve doţalgaza sahip olmak kadar bu kaynaklarš dŧnya pazarlaršna ulaştšrmak da
önemlidir. Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan gibi petrol ve doţalgaz bakšmšndan zengin
kaynaklara sahip ŧlkeler bu kaynaklarš ihrať edecek altyapšya sahip deţiller. Hazar Denizi
ťevresindeki enerji kaynaklaršnšn Avrupa'ya ve dŧnyaya taşšnmasšnda Türkiye koridor görevi
görebilecek bir konumdadšr.
Baku - Tiflis - Ceyhan Boru Hattš Projesi
Tŧrkiye, kendi topraklaršndan geťen uluslararasš enerji yollaršnšn dŧnya siyasetinde
etkisini artšracaţšnš ve ekonomik kalkšnmasšna bŧyŧk katkš yapacaţšnš bilmektedir. Tŧrkiye bu
bilinťle 1990'lš yšllaršn başšndan beri Azerbaycan petrolŧnŧ Akdeniz'e ulaştšrmak iťin Baku Tiflis - Ceyhan Boru Hattš Projesi'ni gerçekleştirmeye ťalšşmšştšr. Nihayet 2005 yšlšnda
tamamlanan boru hattš ile Azerbaycan petrolŧ Ceyhan'a ulaşmšştšr.
Kazakistan petrollerinin de bu hat ile taşšnmasš konusunda anlaşmaya varšlmasšyla bu
hattšn kapasitesi ve ũnemi artmšştšr.
Baku - Tiflis - Erzurum Doţalgaz Hattš Projesi
Azerbaycan petrolŧnŧn yanšnda doţalgazšnšn da Tŧrkiye vasštasšyla Avrupa'ya taşšnmasš
için Baku - Tiflis - Erzurum Doţalgaz Hattš Projesi tamamlanmšş ve 2006 yšlšnšn sonunda
Bakü'den Erzurum'a doţalgaz pompalanmaya başlanmšştšr. Türkmenistan doţalgazšnšn da bu yolla
nakledilmesi söz konusudur.
Nabucco Projesi
Türkiye bu doţalgazšn Avrupa'ya taşšnmasš iťin Yunanistan - Štalya - Doţalgaz Boru
Hattš ve Bulgaristan, Romanya ve Macaristan üzerinden Avusturya'ya baţlayacak olan Nabucco
Projesi'ni hayata geťirmeye ťalšşmaktadšr.
GAP Projesi:
Tŧrkiye, uluslararasš dŧzeyde yŧrŧttŧţü projelerin yanšnda ulusal dŧzeyde de ũnemli
projeleri gerçekleştirmektedir. Bunlaršn en ũnemlisi …….……….. (GAP)'dir. Bu proje ile
taršm alanlaršnšn sulanmasš ve enerji ŧretiminin artšršlmasš amaťlanmšştšr. Ũzellikle nŧfusun
artmasš ve sanayinin gelişmesi sonucunda elektriţe duyulan ihtiyať artšnca GAP son derece
önemli hale gelmiştir.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 154
DOŢAL KAYNAKLARDAN VERŠMLŠ YARARLANMA
Hava, su, toprak, bitki örtüsü, hayvanlar ve madenler doţal kaynaklarš oluşturur. Doţal kaynaklar
insan ve toplum hayatš iťin vazgeťilemez nitelikte ũnemli deţerlerdir. Su, oksijen, bitki örtüsü,
petrol gibi doţal kaynaklaršn bŧyŧk hšzla azalmasš, canlšlaršn yaşam alanlaršnš kšsštlamakta,
çevresel felaketlere yol açabilecek iklim deţişikliklerine yol açmaktadšr.
Türkiye çeşitli maden kaynaklarš bakšmšndan zengindir. Ülkemizde madenlerimizin bilimsel
olarak işletilmesi Cumhuriyet dũneminde 1935 yšlšnda Maden Tetkik ve Arama (MTA)
Enstitüsü'nün kurulmasš ile başlamšştšr. Doţal kaynaklaršn verimli bir şekilde deţerlendirilmesi
ŧlkemizin kalkšnmasšna doţrudan katkš saţlayacaktšr.
Ülkemizdeki doţal kaynaklaršn verimli kullanšlmasšyla ilgili projelerden bazšlarš şunlardšr:
Su
o Türkiye su zengini bir ülke deţildir. Kişi başšna dŧşen yšllšk su miktaršna gũre ŧlkemiz su
azlšţš yaşayan bir ŧlke konumundadšr. Ŧstelik Tŧrkiye mevcut su potansiyelinin tamamšnš
kullanamamaktadšr. Devlet Su Šşleri'nin verilerine gũre 2003 yšlšnda sulama, içme suyu ve
sanayi sektöründe mevcut su potansiyelimizin yaklaşšk olarak % 36'sš kullanšlabilmiştir.
o Su, günümüzde en önemli enerji türlerinden biri olan elektrik üretiminde de önemli bir
kaynaktšr. Ŧlkemizde kurulan hidroelektrik santralleriyle elektrik ŧretimi yapšlmaktadšr.
Türkiye bu alanda potansiyelinin % 20'sini deţerlendirebilmektedir.
o Devlet Su işleri (DSŠ), su kaynaklaršnšn deţerlendirilmesi ve verimli bir şekilde
kullanšlmasš amacšyla projeler ŧretmektedir. DSŠ ürettiţi projeler ile 2030 yšlšna kadar su
potansiyelinin tamamšnš deţerlendirmeyi ve ŧlke ekonomisine yšllšk 27,8 milyar dolar gelir
saţlamayš amaťlamaktadšr.
Petrol
 Türkiye, çevresinde yer alan komşularšnšn zengin petrol yataklaršna sahip olmasšna karşšn bu
doţal kaynak bakšmšndan yetersiz bir rezerve sahiptir. Tŧrkiye enerji ihtiyacšnšn yaršsšna
yakšnšnš petrolden karşšlamaktadšr. Bu durum Tŧrkiye'yi enerji bakšmšndan dšşa baţšmlš hale
getirmektedir.
 Ülkemizde petrol arama ve üretimiyle Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklšţš (TPAO)
görevlendirilmiştir. TPAO son yšllarda yeni teknolojilerle petrol arama faaliyetlerine hšz
vermiştir. Ũzellikle son iki yšlda denizlerde yapšlan araştšrma ťalšşmalaršnšn sayšsš 50 yšlšn
toplamšndan daha fazladšr. Bu ťalšşmalar sonunda zengin petrol yataklaršnšn bulunmasš umut
edilmektedir.
 Türkiye coţrafi konumu nedeniyle petrol rezervleri zengin üretici ülkelerle, enerji
tüketimi yoţun sanayileşmiş batš ŧlkeleri arasšnda ve Asya - Avrupa yolu üzerinde yer
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 155





almaktadšr. Türkiye'nin öncelikli hedefleri arasšnda bu potansiyelin deţerlendirilerek "21.
yŧzyšlšn Avrasya Enerji Koridoru" konumuna getirilmesi yer almaktadšr.
Bor
Türkiye, kimya sanayinin önemli ham maddelerinden biri durumunda olan bor madeni
bakšmšndan dŧnyanšn en zengin yataklaršna sahiptir. Dünyadaki bor rezervlerinin % 63'ü
ŧlkemizde bulunmaktadšr.
Bor madeni günümüzde, camdan elektroniţe, seramikten uzay teknolojisine, saţlšktan
enerjiye, ahşaptan metalŧrjiye ve izolasyondan taršma kadar yŧzlerce alanda kullanšlmakta,
yaşam kalitemizi önemli ölçüde etkilemektedir.
Ancak Türkiye'nin bu rezervleri istenilen oranda ekonomik kazanca dönüştürdüţü
söylenemez. Bor madeni rezervlerimize eş deţer oranda ekonomik fayda elde edilebilmesi
bora dayalš sanayinin geliştirilmesine baţlšdšr. Bu amaťla Ulusal Bor Araştšrma Enstitüsü
(BOREN) kurulmuştur. BOREN endŧstriyel uygulama amaťlš projelere gerekli desteţi
saţlamaktadšr.
Toryum
Türkiye'de toplam rezerv yaklaşšk 380.000 ton civaršndadšr. Gŧnŧmŧzde toryumla ťalšşan
ticari ölçekli bir santral bulunmamaktadšr.
Toryumun, gelecekte nŧkleer santrallerde kullanšlmasš beklenmektedir. Bu yŧzden
dünyadaki teknolojik gelişmelerin paralelinde ŧlkemizde de toryum tabanlš yakšt ťevrimi
konusundaki araştšrma - geliştirme ťalšşmalaršna devam edilmelidir. Bu amaçla Türkiye
Atom Enerjisi Kurumu 2000 yšlšnda Uluslararasš Yenilikťi Nŧkleer Reaktũrler ve Yakšt
Çevrimi adlš projeye katšlma kararš almšştšr.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 156
Kũmŧr
Enerji Kaynaklarš
Fosil Yakštlar
Doţalgaz
…….………..
Kaynaklar
Toryum
Nŧkleer
Uranyum
Gŧneş
Rŧzgar
…….………..
Kaynaklar
Su
Jeotermal
Hidrojen
Not
Petrol
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 157
AVRUPA BŠRLŠŢŠ'NE DOŢRU
AB GIRIŞŠ SŦRECŠ
 Tŧrklerle Avrupalšlar arasšndaki ilişkiler uzun bir geçmişe sahiptir. Osmanlš Devleti ile
Avrupa ülkeleri arasšndaki karşšlšklš etkileşim yŧz yšllar boyunca sŧrmŧştür. Türkiye ikinci
Dünya Savaşš'ndan sonra ortaya ťškan yeni dŧnya dŧzeni iťinde Avrupa devletleri ile birlikte
hareket etmiştir.
 AB'nin kuruluşu 18 Nisan 1951'de Belçika, Federal Almanya, Fransa, Štalya, Lüksemburg ve
Hollanda arasšnda Paris'te imzalanan antlaşmaya kadar uzanšr. 25 Mart 1957 tarihinde Roma'da
imzalanan anlaşmalarla resmen kurulmuştur. 7 Şubat 1992'de Hollanda'nšn Manstricht
şehrinde imzalanan Avrupa Birliţi Antlaşmasš ile topluluţun adš …….………..….………..
(AB) olmuştur.
 Avrupa Birliţi, Avrupa'nšn ekonomik ve siyasi olarak bŧtŧnleşmesini hedeflemektedir.
Not
1951 VE 1957 ANTLAŞMALARI ŠLE KURULDU
T.C 1959 BAŞVURU YAPTI VE 1963 ORTAK ŦYE
OLUNARAK GŨRŦŞMELER BAŞLADI
1980 ASKERŠ MŦDAHALESŠ SŦRECŠ DONDURDU.
SŦREŤ 1987'DE TEKRAR BAŞLADI.
T.C 1996 YILINDA GŦMRŦK BŠRLŠŢŠNE ALINDI
TAM ŦYELŠK MŦZAKERELERŠ GŦNŦMŦZDE HALA
DEVAM ETMEKTEDŠR.
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 158
Türkiye - Avrupa Birliţi Šlişkileri
 11 Eylül 1959: AET Bakanlar Konseyi Ankara ve Atina'nšn ortaklšk başvurularšnš kabul etti.
 27 Mayšsl 960: Türkiye - AET ilişkileri donduruldu.
 12 Eylül 1963: Türkiye ile AET'yi Gümrük Birliţi'ne götürecek ve tam üyeliţi saţlayacak olan
Ortaklšk Anlaşmasš (Ankara Anlaşmasš) imzalanmšştšr.
 13 Ocak 1972: Ortaklšk Anlaşmasš'nšn Topluluţa katšlacak yeni ŧlkelerce de kabulŧnŧ saţlayacak Türkiye - AET müzakereleri başlamšştšr.
 22 Ocak 1982: Avrupa Topluluţu, Türkiye ile ilişkilerini dondurma kararš almšştšr.
 16 Eylül 1986: Türkiye- AET Ortaklšk Konseyi toplanmšş, böylece dondurulmuş bulunan Türkiye - AET ilişkilerinin canlandšršlmasš sŧreci başlamšştšr.
 14 Nisan 1987: Türkiye, AT'ye, tam üye olmak üzere müracaat etmiştir.
 1 Ocak 1996: Tŧrkiye ile AB arasšnda sanayi ve işlenmiş taršm ŧrŧnlerinde gümrük birliţi
yürürlüţe girmiştir.
 11- 12 Aralšk 1999: Helsinki'de gerçekleştirilen Avrupa Konseyi zirve toplantšsšnda
Türkiye'ye adaylšk statŧsŧ tanšnmšştšr.
 28 Haziran 2002: Avrupa Birliţi ile Türkiye arasšnda topluluk programlaršna katšlšmšn genel
ilkelerini belirlemek üzere imzalanan Çerçeve Anlaşma, 28 Haziran 2002 tarihli Resmi
Gaze- te'de yayšnlanarak yŧrŧrlŧţe girmiştir.
 16- 17 Aralšk 2004: AB Devlet ve Hükümet Başkanlarš Konseyinin Brŧksel'de yapmšş olduţu
zirve toplantšsšnda, Tŧrkiye'nin Kopenhag siyasi kriterlerini yeterli ölçüde karşšladšţšna karar
verilmiş ve 3 Ekim 2005 tarihinde müzakerelere başlanmasš ũngũrŧlmŧştür.
 12 Haziran 2006: Tŧrkiye ile AB arasšnda ŧyelik müzakereleri başlamšştšr.
Avrupa Birliţi
1 Ocak 2002 yšlšndan itibaren, Avrupa Birliţi üyesi 15 ülkeden 12'si kendi ulusal para
birimlerini bšrakarak ortak para birimi "euro" yu kabul ettiler.
Avrupa Komisyonu tarafšndan geliştirilen e simgesi, Avrupa sözcüţünün ilk harfini temsil eder,
iki paralel çizgi ise ekonomideki istikrarš simgeler.
Not
T.C Šnkšlap Tarihi ve Atatŧrkťŧlŧk 159
Avrupa Birliţi'ne Üye Ülkeler
1 Ocak 2007‟deki genişleme ile AB'nin 27/üyesi vardšr. 1951/1957 yšllaršnda toplulukta bulunan
altš kurucu ŧye şunlardšr:
Belçika
Fransa
Štalya
Batš (Federal) Almanya
Lüksemburg
Hollanda
Bunu izleyen yšllarda ťeşitli aşamalarda şu ülkeler birliţe katšldš: 1973'te Danimarka, Šrlanda ve
Birleşik Krallšk, 1981'de Yunanistan, 1986'da Portekiz ve ispanya, 1990'da Doţu ve Batš
Almanya'nšn birleşmesi sonucu ŧye ŧlke sayšsš artmamasšna raţmen AB'nin sšnšrlarš genişledi ve
nŧfusu arttš. 1995'te Avusturya, Finlandiya ve Šsveť, 2004'te Gŧney Kšbršs Rum Kesimi, Ťek
Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya 2007'de
ise Bulgaristan ve Romanya birliţe üye olmuştur.
Not