Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri

TBT 101 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
DERSİ 2011-2012 GÜZ
TBT 101 Dersi
Yrd. Doç. Dr. Aytaç GÖREN
DEÜ – Makina Müh.
TBT 1003 Temel Bilgi Teknolojileri
İçerik
H0.
H1.
Giriş ve Ders İçeriği Tanıtım
Donanım ve bilgisayarlar.
H2.
Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri.
H3.
H4.
H5.
H6.
H7.
H8.
H9.
H10.
H11.
H12.
H13.
H14.
H15.
Kelime İşlemciler
Kelime İşlemci Uygulama 1
Kelime İşlemci Uygulama 2
Hesap Tablosu İşlemleri
Hesap Tablosu İşlemleri Uygulama 1
Hesap Tablosu İşlemleri Uygulama 2
Sunu Hazırlama Programları
Sunu Hazırlama Örnek 1
Sunu Hazırlama Örnek 2
Mühendislikte sıkça kullanılan program örnekleri.
Mühendislikte hesap ve analizde sıkça kullanılan bir program
Mühendislikte hesap ve analiz uygulaması.
Final sınavı.
2
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
BİLGİSAYAR, DONANIM VE YAZILIM KAVRAMLARI
Günümüz hesaplamalarının teorik temeli;
Veri ve/veya deyimlerin ikili sistem yardımıyla temsil
edilmesidir.
Metin, Ses, Resim ve Video görüntüsü, fiziki ölçüm gibi
herhangi bir türde bilgi sayılar yardımıyla temsil edilebilir.
Bilgisayar işlemcilerinin tanıdıkları rakamlar sadece 0 ve 1 dir.
Bilgisayarın ondalık sayı sistemi ile verilen sayıları
işleyebilmesi için, hepsini ikili sayı sistemine dönüştürmesi
gerekir.
3
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
• Herhangi bir sayı iki tabanlı bir sayıya ya da ikili sayı sistemine
(0’lar ve/veya 1’ler katarına) dönüştürülebilir.
• Bundan sonra, kullanılan teknoloji; bu 0 ve 1’leri fiziksel
durumlar (elektriksel ya da manyetik yükler) biçiminde ifade eder.
• Bilgisayara iletilen veri elektrik sinyali olarak taşınır devrenin
açık ya da kapalı konumuna göre bir çeşit kodlama ile işlevini
yerine getirir.
4
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
•İkili sistemin her bir 0 veya 1’ine Bit denir.(Binary digit’in
kısaltması)
•Sekiz bit birleşerek bir BYTE’ı oluşturur.
• Bir BYTE kabaca bir karaktere (harf,rakam, özel işaret) veya
ana bellekte adreslenebilir en küçük depolama yerine
eşdeğerdir.
• Bellek kapasitesi BYTE cinsinden ölçülür.
5
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
8 BIT = 1 BYTE
1024 BYTE ≈1000 BYTE =1 KILOBYTE (KB)
1024 KB ≈1000 KB= 1 MEGABYTE (MB)
1024 MB ≈1000 MB= 1 GIGABYTE (GB)
VEYA
KILOBYTEBİN BYTE
MEGABYTE MİLYON BYTE
GIGABYTE MİLYAR BYTE
TERABYTE TRİLYONBYTE
6
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Bilgisayarda İŞLEMCİ dışında işlem
yapmakta kullanılan başka bir birim
yoktur. İşlemci bilgisayarın en
önemli unsurudur. Bilgisayarda
gerçekleştirilen her şey işlemci
aracılığıyla gerçekleştirilir.
7
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
İşlemcinin Hızı
Saniyede yapılan işlem ile ölçülür.
Ölçü birimi HERTZ( Hz)
Sistem saatinin darbeleri (pulse)
arasındaki süre bilgisayar birimlerinin
en basit bir işi gerçekleştirebilmeleri
için gerekli olan süredir.
1 Hz = saniyede 1 darbe
1 KHz = saniyede 1000 darbe
1 MHz = saniyede 1 000 000 darbe
1 GHz = saniyede 1 000 000 000 darbe
8
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
İşlemcinin bir işi
yapabilmesi için iki şeyi
bilmesi gerekir.
• Hangi işlemin yapılacağını
• Bu işlemin hangi sayılar
üzerinde yapılacağını
İşlemcinin ne yapacağı ve
yapacağı işi hangi veriler
üzerinde yapacağı, ana
bellek (RAM) adı verilen bir
birimde saklanır.
9
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Veri Yolları :
İşlemci ile ana bellek ya da çevre birimleri ile
işlemci ve ana bellek arasında karşılıklı olarak
sürekli bir veri transferi vardır.
• Veri transferi veri yoluadı verilen bağlantılar
aracılığıyla sağlanır.
•Veri yollarının genişliği ve veri transfer hızı,
bilgisayarın hızını etkileyen en önemli
faktörlerden biridir.
10
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Komutlar işlemciyi bellek hücrelerinin adreslerine
yönlendirir. Dolayısıyla sadece hücredeki verilerin değil,
hücre adreslerinin de taşınması gerekir.
Hücre adreslerinin taşınması amacıyla kullanılan bağlantılar
da adres yolu adını almaktadır.
Veri yolundaki işlemler adres yolu adı verilen bağlantılar
aracılığı ile gerçekleşir.
Bilgisayar bileşenlerinin birbiriyle eşgüdümlü
çalışabilmesini sağlamak için gereken bilgiler denetim
yolu adı verilen bağlantılar aracılığıyla sağlanır.
11
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
İşlemci ve bellek arasındaki bağlantılar içinde, veri
hücresi adresini taşımak için kullanılan bağlantılara
ne ad verilir?
A)Veri Yolu
B)Yardımcı Bellek
C)Adres Yolu
D)Ana Bellek
E)Denetim Yolu
12
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
İşlemci ve bellek arasındaki bağlantılar içinde, veri
hücresi adresini taşımak için kullanılan bağlantılara
ne ad verilir?
A)Veri Yolu
B)Yardımcı Bellek
C)Adres Yolu
D)Ana Bellek
E)Denetim Yolu
13
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
GİRİŞ-ÇIKIŞ BİRİMLERİ
Kullanıcının bilgisayara komut ve veri girişi yapmasını,
bilgisayarın da kullanıcıya uyarı ya da sonuçları iletmesini
sağlayan birimlerdir.
• Klavye (Giriş Elemanı)
• Fare (Giriş Elemanı)
• Yazıcı (Çıkış Elemanı)
• Ekran: Kalıcı çıktı istenmediği durumlarda kullanılan çıktı
birimidir.
• Yazıcı: Kalıcı çıktı almak için kullanılan çıkış birimidir.
• Sabit diskler (HDD), disketler, CD’ler , DVD’ler Blue Ray ve
bellek kartları günümüzde en yaygın olarak kullanılan
yardımcı bellek ortamlarıdır.
Bilgisayarda veri ve programların saklandığı ortamlar yardımcı
bellek ortamı olarak adlandırılırlar.
14
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
İşletim Sistemi;
Kullanıcılar ve bilgisayar sistemini oluşturan tüm
donanım ve yazılımlar arasındaki yorumlayıcı ve
düzenleyicidir.
Tüm masaüstü bilgisayarlarında işletim sistemi
vardır. Bunlardan en bilinenleri
Microsoft (DOS, Windows 95, 98, 2000, NT, XP)
Linux (Slackware, ) , FreeBSD, Unix
Macintosh işletim sistemleridir.
15
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
İŞLETİM SİSTEMLERİNİN TEMEL İŞLEVLERİ
1. İşlemci, bellek, disk alanı vb. gibi bilgisayar sisteminin
donanım ve yazılım kaynaklarını yönetmek
2. Uygulamalarla donanım arasındaki iletişimi kurup
düzenlemekve bunu belirli, tutarlı bir şekilde devam
ettirmektir.
Kullanıcı Ara Yüzü
Bilgisayar ve kullanıcı arasındaki etkileşimin yapısını
oluşturmaktadır.
Geçmişte kullanılan metin tabanlı kullanıcı arayüzler yerini
günümüzde artık grafik tabanlı arayüzlere bırakmıştır.
Örn: Macintosh ve Windows işletim sistemleri grafik tabanlı
arayüzlere sahiptir.
16
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Microsoft
Windows
17
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Apple
Mac OS X
18
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Slackware
(Gnome)
19
Linux – Fluxbox Desktop Manager
20
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
DOS İŞLETİM SİSTEMİNE GİRİŞ
DOS (Disk Operating System) disk işlemleri, bellek işlemleri gibi
programların çalışabilmesi için gerekli düzenlemeleri yapan bir işletim
sistemidir. Windows’un Windows 3.1 ve önceki sürümleri MS-DOS
işletim sistemi üzerinde çalışıyordu. Windows 95’den itibaren Windows
sürümleri DOS işletim sistemi gerektirmeden tek başlarına çalışabilen
işletim sistemlerine dönüştüler. Günümüzde (XP’den sonra) MS-DOS
tek başına bir işletim sistemi olarak çalıştırılamamaktadır. MS-DOS
komut istemi (Command Prompt) işletim sistemini temsil eden bir
program olarak çalıştırılabilmektedir.
Genelde Windows kullanıyor olsak da bazen DOS’a işimiz düşebilir. Bazı
oyun programlarının çalıştırılmasında veya Windows’a giremediğimiz
durumlarda olduğu gibi.
DOS’a geçmek için çeşitli yollar vardır:
Başlat > Çalıştır menüsünden “Command” yazarak
Başlat > Programlar > Donatılar Menüsünden “Command Prompt”
İkonuna tıklayarak
21
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
DOS KOMUTLARI
DOS’ta çok kullanılan bazı komutları kısaca inceleyelim.
DOS komutları hakkında bilgi almak için DOS’ta iken /?
parametreleri kullanılır.
Örneğin Dir/? yazıp Enter tuşuna bastığımızda Dir
komutunun kullanımı ile ilgili bilgiler ekrana gelir.
22
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Listeleme DIR (directory): DOS’ta en çok kullanılan
komutlardandır. Bulunduğumuz dizindeki dosya ve dizinleri
listeler.
/p parametresi ile dosya ve klasörler sayfa sayfa görüntülenebilir
(liste ekrana sığmadığında).
/w parametresi ile detayları göstermeden sadece isimler sütünlar
halinde listelenir.
/s parametresi ile alt dizinlerdeki dosyalar da listelenir.
Bütün dosyaları değil de bir şarta uyan dosyaları görüntülemek için
joker karakterler (* ve?) kullanılabilir. Bunlardan “?” bir karakter
yerine, “*” ise bir ifade yerine kullanılır.
dir *.exe ile uzantısı EXE olan dosyalar
dir s*.exe ile s harfi ile başlayan exe uzantılı dosyalar
dir s*.m* ile s harfi ile başlayan, uzantısı ise m harfi ile başlayan
dosyalar
dir s?f*.exe ile 1. harfi s 3. harfi f olan exe uzantılı dosyalar
listelenebilir.
23
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Bir dizine girmek için
CD Dizinismi
Örneğin Windows dizinine girmek için
C:\>CD Windows
Windows içindeki System dizinine girmek için
C:\>CD Windows\System
veya
C:\>CD Windows
C:\Windows >CD System
Şeklinde kullanılır.
Bir dizinden çıkmak için CD..
C:\ Windows\System>CD..
C:\ Windows>
Ana dizine çıkmak için CD\
C:\ Windows\System>CD\
C:\ >
24
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Yeni bir dizin oluşturmak için
MD Dizinismi
Örneğin “C:\saha” dizini içinde “tbt” isimli bir dizin oluşturmak için
C:\>saha\MD tbt
Bir dizini silmek için
RD Dizinismi
Örneğin “C:\saha” dizini içindeki “tbt” dizinini silmek için
C:\>saha\RD tbt
Sürücü Değiştirmek için
DOS’ta her sürücü bir harf ile temsil edilir. A ve B harfleri disket
sürücüler için C ilk sabit disk için kullanılır. Sürücü harfinden sonra “:”
kullanılarak o sürücüye geçilebilir.
C sabit diskinden A sürücüsüne geçmek için
C:\>A:
A:\>
25
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Kopyalama COPY, DISKCOPY
Copy kaynak hedef
Copy tbt.doc A: Aktif dizindeki tbt.doc dosyasını diskete
Copy A:tbt.doc C:\saha Disketteki tbt.doc isimli dosyayı sabit diskteki
saha dizinine
Copy tbt1.doc tbt2.doc tbt1.doc isimli dosyayı aynı yere tbt2.doc adıyla
Copy A:tbt.doc Disketteki tbt.doc isimli dosyayı komutun yazıldığı dizine
Copy *.* A: İçinde bulunulan dizindeki tüm dosyaları diskete
Copy A:*.* C: Disketteki tüm dosyaları sabit diske kopyalar.
Diskcopy A: A: Disketin çoğaltılması için kullanılır.
Silme DEL (delete)
Del dosyaadı
Del *.exe exe uzantılı dosyaları siler
Del t*.* ismi “t” harfi ile başlayan tüm dosyaları siler
Del tbt.doc tbt.doc isimli dosyayı siler.
26
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Dosya adı değiştirme REN (Rename)
Ren dosyaadı yeniad
Ren eski.doc yeni.doc “eski” isimli dosyanın adı “yeni” olarak değişir.
Taşıma ve dizin ismi değiştirme MOVE
Dosyaları bir yerden başka bir dizine veya sürücüye taşımak için ve
dizinlerin isimlerini değiştirmek için kullanılır.
Move *.* A: aktif dizindeki tüm dosyaları diskete taşır.
Move eski yeni aktif sürücü veya dizindeki “eski” isimli dizinin ismini
“yeni” olarak değiştirir.
Disk testi ChkDsk (Check Disc)
ChkDsk Sürücü hakkında istatistiki bilgileri verir. (Boş alan, toplam alan,
dosya sayısı ...)
Ekranın temizlenmesi CLS (Clear Screen)
>Cls Ekrandaki tüm yazıları temizler.
27
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Yazılım
Donanıma işlerlik kazandıran ve bilgisayara bir iş yaptıran
(program denilen) komutlar dizisine yazılım denir. Yazılım,
fiziksel aygıtların yönlendirilebilmesi için yazılan programlardır.
Bilgisayar yazılımları iki çeşittir:
Sistem Yazılımları: Dört çeşit sistem yazılımı vardır: İşletim
sistemleri, aygıt sürücüleri, yardımcı programlar ve programlama
dilleri.
Uygulama Yazılımları: Veritabanı oluşturma, hesaplama, grafik
tabloları oluşturma, yazı yazma... gibi belli amaçlar için
hazırlanan paket programlara “uygulama programları” denir.
Bütün uygulama yazılımları bir işletim sistemine ihtiyaç duyar.
Birçok uygulama yalnız belirli bir işletim sisteminde çalışır. Bir
ürün için gerekli olan işletim sistemi uygulamanın isminde yer
alır. Örneğin Windows XP için Microsoft Office 2007 gibi.
28
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Sürücü, Dosya ve Klasörler
Dosya
Bilgisayar sisteminde verilerin ve programların bulunduğu bilgi
kümeleridir.
Hangi yardımcı bellekte olursa olsun tüm dosyalar ikili sayı sistemi
kullanılarak oluşturulur.
Bir bilgisayar sisteminde değişik dosya türleri bulunabilir. Bunlar;
•Başlangıç dosyaları
•Sistem dosyaları
•Uygulama programlarını çalıştıran dosyalar
•Veri dosyaları
•Kullanıcı dosyaları olarak sıralanabilir.
Dosyaların bazı özellikleri şu şekildedir :
•Dosya adı
•Dosyanın konumu
•Dosyanın uzunluğu
•Dosyanın uzantısı
29
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Dosyaların uzantıları, dosya adlarından sonra eklenen bir
nokta işaretinden sonra gelir ve üç karakterden oluşur.
Bu uzantı dosyanın türü ve içeriği konusunda hem işletim
sistemine, hem de kullanıcıya bilgi verir.
DOSYA UZANTILARINA ÖRNEKLER
.exe bir uygulamayı çalıştıran dosya uzantısıdır
.txt not defteri programının uzantısı
.doc (word)
.xls (excel)
.ppt (powerpoint)
.bmp, jpeg, jpg, png (paint resim)
30
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
Klasör
Birbiri ilişkili dosyaların, yada alt klasörlerin
yerleştirildiği yapılardır.
Sürücü
Bilgisayarda bulunan veri ve program
dosyalarının saklandığı sabit disk, disket ve
CD-ROM ortamlarıdır.
C:Disk sürücü
D:2.disk sürücü
A: Disket sürücü
E:CD-ROM / DVD sürücü
31
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
32
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
33
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
34
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
35
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
36
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
37
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
38
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
39
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
40
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
41
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
42
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
43
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
44
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
45
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
46
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
47
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
48
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
49
H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri
50
TBT 101 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
DERSİ 2011-2012 GÜZ
Bu hafta için kaynaklar:
1. TBT Ders Notları – Doç Dr. Zeki Kıral
2. AÖF TBT Ders Notları
3. www.howstuffworks.com
DEÜ – Makina Müh.