TİCARET POLİTİKASI ARAÇLARI I. İthalat

advertisement
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
DERS NOTU 06
TİCARET POLİTİKASI ARAÇLARI
Bugünki dersin işleniş planı:
I. İthalat ...................................................................................................................................... 1 II. İthalat Talep Eğrisi ................................................................................................................ 3 III. İhracat Arz Eğrisi ................................................................................................................. 4 IV. İthalat Tarifesinin Etkileri (Küçük Ülke Durumu) .............................................................. 5 V. İthalat Tarifesinin Etkileri (Büyük Ülke Durumu) ............................................................... 6 VI. Düşen Dünya Tarımsal Ürün Fiyatlarının Etkileri .............................................................. 8 A. İthalatçı Ülke ..................................................................................................................... 8 B. İhracatçı Ülke .................................................................................................................... 9 VII. Tarımsal Ürün Fiyatlarını Yükseltmeye Yönelik Araçlar ................................................ 10 A. Set-Aside Uygulaması..................................................................................................... 11 B. Fiyat Desteği Uygulaması ............................................................................................... 12 VIII. Dünya Dengesi ve Müdahalelerin Etkisi ........................................................................ 13 I. İthalat
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
1
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
• Uluslararası ticaretin olmadığı durumda (kapalı ekonomi durumu),
ülkede fiyatlar 200 TL olacaktır.
• Uluslararası ticaretin serbest olduğu durumda; yerli ülke dünya
fiyatı olan 150 TL’den D1-S1=M1 kadar ithalat yapacaktır.
• Bu durumda ülke için geçerli olan tüm (yerli arz ile yabancı arz
toplamı) arz eğrisi Syerli+yabancı eğrisi haline gelmiş gibi de
düşünülebilir.
• Yukarıdaki grafikte gösterilen durum dış ticaretin serbestleşmesi
durumunda yerli ülkenin dünya fiyatından, dünya fiyatını
etkilemeden, istediği kadar satın alabileceği durumu
göstermektedir. Yani çizilen grafik dünya fiyatlarını
etkileyemeyecek olan bir ülke için çizilmiştir. Uluslararası iktisat
bu durum küçük ülke durumu olarak ifade edilir. Dolayısıyla bu
grafik küçük ülke durumunda ithalatın etkisini göstermektedir.
o Küçük ülke Uluslararası iktisatta küçük ülke şeklinde
nitelendirilen ülke herhangi bir X malında dünya
fiyatlarını etkileyemeyecek kadar küçük ülkedir.
• Grafiğe dikkat edilirse, yerli ülkede ticaretten kaynaklanan refah
artışının d üçgeni alanı kadar olduğu görülür:
Dış ticaret öncesi
Tüketici artığı=a
Üretici artığı= b+c
Toplam artık=a+b+c
Dış ticaret serbestken
Tüketici artığı=a+b+d (yani b+d kadar artar)
Üretici Artığı= c (yani b kadar azalır)
Toplam artık=a+b+c+d (yani d kadar artar)
Engelleyici tarife yerli ülke ithalatı yapılan malın her birimine 50 TL
gümrük vergisi koyarsa fiyatlar 200 TL’ye yükselir ki bu zaten dış
ticaret olmadan gerçekleşecek fiyattır. Bu durumda yerli ülke ithalat
yapmaz. Bu şekilde ithalatı engelleyecek düzeyde konulan gümrük
vergilerine (tarifelerine) engelleyici tarife denir.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
2
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
II. İthalat Talep Eğrisi
• İç piyasada kapalı ekonomi (dış ticaretin olmadığı durumdaki)
denge fiyatının altındaki fiyatlarda yerli üretim yerli tüketime
yetmeyeceği için bir ithalat talebi oluşacaktır.
o Bir ülkenin ithalat talep eğrisi aşağıdaki şekilde çıkarılır.
Grafik 1 Yerli İthalat Talep Eğrisinin Çıkarılışı
• Kapalı ekonomi denge fiyatının altındaki düzeylerde; herhangi bir
malın fiyatı yükseldiğinde, yerli tüketicilerin talep ettikleri miktar
azalıp, yerli üreticilerin de arz ettikleri miktar artacağı için, daha
yüksek fiyatlarda (yani, fiyatlar kapalı ekonomi denge fiyatına
yaklaştıkça) ithalat talep edilen miktarı daha düşük olacaktır.
o Grafikte bu durum görülmektedir.
• İthalat talep eğrisinin özellikleri şöyle özetlenebilir:
(1)
(2)
(3)
Dikey ekseni ithalatçı ülkenin (yerli ülkenin) kapalı ekonomi
(dış ticaretin olmadığı durumdaki) denge fiyatında keser.
Negatif eğimlidir.
İthalatçı ülkenin (yerli ülke) yerli talep eğrisinden daha yatık
bir şekli vardır.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
3
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
III. İhracat Arz Eğrisi
• İç piyasada denge fiyatının üzerindeki fiyatlarda yerli üretim yerli
tüketimden fazla gerçekleşeceği için ihracat arzı oluşacaktır. Bir
ülkenin ihracat arz eğrisi aşağıdaki şekilde çıkarılır.
• Denge fiyatının üzerindeki düzeylerde; herhangi bir malın fiyatı
yükseldiğinde, yerli tüketicilerin talep ettikleri miktar azalıp, yerli
üreticilerin de arz ettikleri miktar artacağı için, daha yüksek
fiyatlarda, ihracat arz edilen miktarı daha yüksek olacaktır.
o Grafikte bu durum görülmektedir.
Grafik 2 Yabancı İhracat Arz Eğrisinin Çıkarılışı
• İhracat arz eğrisinin özellikleri şöyle özetlenebilir:
(1)
(2)
(3)
Dikey ekseni ihracatçı ülkenin (yabancı ülke) kapalı ekonomi
(dış ticaretin olmadığı durumdaki) denge fiyatında keser.
Pozitif eğimlidir.
İhracatçı ülkenin (yabancı ülke) yerli arz eğrisinden daha
yatık bir şekli vardır.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
4
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
IV. İthalat Tarifesinin Etkileri (Küçük Ülke Durumu)
• Dünya fiyatının Pw olduğunu düşünelim.
• Yerli ülke ithalata t kadar gümrük vergisi (tarife) koyarsa, ithal
ürünlerin fiyatı Pw+t’ye yükselir.
• Bu yükselme aşağıdaki grafikte (b) panelindeki ihracat arzı
eğrisinin X*‘dan X*+t’a kaymasıyla gösterilmiştir.
• Dünyada söz konusu malı ihraç eden ülkeler; dünya fiyatında
herhangi bir değişikliğe neden olmaksızın, küçük ülkeye dünya
fiyatından istediği kadar ürün satacaklardır.
(1) Bu durum söz konusu ürünün ihracat arzı eğrisinin tam yatay
olarak çizilmesiyle gösterilir.
• Aşağıda; tarife konulması
özetlenmektedir:
sonucu
Tüketici artığındaki düşme:
Üretici artığındaki yükselme:
Devlet gelirlerindeki artış:
Ülke refahındaki net etki:
oluşacak
refah
etkileri
-(a+b+c+d)
a
c
-(b+d)
• Dolayısıyla, ithalata gümrük vergisi konulması b+d kadar bir dara
kaybına sebep olur.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
5
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
V. İthalat Tarifesinin Etkileri (Büyük Ülke Durumu)
• Büyük ülkenin ithalata t kadar tarife koyması sonucu, ihracat arz
eğrisi X*’dan yukarıya, yani, X*+t’ye kayar.
• İç piyasada fiyatlar P*+t ‘ye yükselir.
• Bunun sonucunda yerli ülkenin ithalatı M1’den M2’ye azalır. Büyük
ülkenin M2 miktarına gerileyen ithalatı dünya fiyatlarını P*’a
düşürür.
• Yerli ülke için b+d üçgeninin alanı kadar bir dara kaybı oluşur.
Dünya fiyatlarının düşmesi ile, yerli ülkenin (büyük ülke) M2
miktarındaki ithalata yaptığı ödemede e dörtgeninin alanı kadar bir
düşme gerçekleşir. Bu kazanıma ticaret-haddi kazanımı denir.
• Dünya piyasasında fiyatların Pw’den P*’a düşmesi ile, dünya
üreticilerinin üretici artıklarında (refahlarında) e+f alanı kadar bir
düşme oluşur. Bu miktarın e alanı kadarı yerli ülkeye ticaret-haddi
kazanımı olarak geçerken f alanı kadar bir dara kaybı gerçekleşir.
Dünyanın karşı karşıya kaldığı toplam dara kaybı b+d+f alanı
kadardır.
• Burada önemli olan noktalar şunlardır:
(1) Büyük ülke ithalata vergi koyduğunda KCC*N dörtgeninin
alanı kadar bir gümrük vergisi geliri elde etmektedir. Dikkat
edilirse elde edilen bu gelirin e alanı kadarını yabancı
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
6
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
(2)
(3)
Aralık 2011
üreticiler ödemektedir. Yani büyük ülke uyguladığı ithalat
vergisinin sonucunda elde ettiği gümrük vergisi gelirinin bir
kısmını, düşen dünya fiyatları sayesinde, yabancı ülkelerin
üreticilerine ödetmektedir.
Büyük ülkenin yerli üreticilerini korumak üzere koyduğu
ithalat vergisinin sonucunda yerli fiyatlar (iç piyasa) P*+t’ye
yükselmekte ancak dünya fiyatları P*’a düşmektedir. Yani
dünyadaki diğer üreticilerin ürettikleri mallar daha düşük
fiyatlardan satılır hale gelmektedir. Büyük ülke bu şekilde
hem kendi üreticisini yükselen fiyatlarla korumuş hem de
dünyadaki diğer üreticilere düşürdüğü dünya fiyatları ile
zarar vermiş olmaktadır.
ƒ Bu sebeple büyük ülkenin koyduğu gümrük vergilerine
komşunu yoksullaştır1” tarifesi de denir.
Büyük ülkenin koyduğu gümrük vergisi yalnız kendi ülkesi
için bir dara kaybı yaratmamakta (bu sadece b+d alanıdır)
aynı zamanda dünya için de bir dara kaybı oluşturmaktadır (f
alanı).
• Tarife konulması sonucu yerli ülke refahında oluşacak etkiler
aşağıda özetlenmektedir:
Tüketici artığındaki düşme:
Üretici artığındaki yükselme:
Devlet gelirlerindeki artış:
Yerli Ülke refahındaki net etki:
-(a+b+c+d)
a
(c+e)
e-(b+d)
Dolayısıyla; tarımsal mallarda büyük ülkelerin ithalat vergileri
uygulaması sonucunda, bu tarımsal malların dünya fiyatları
düşmektedir. Düşen dünya fiyatları sonucu dünyada tarıma bağlı
ekonomileri olan ülkeler ve bu ülkelerdeki tarımsal üreticiler zarar
görmektedir, çünkü tarımsal malların talepleri katı (veya esnekolmayan) olduğu için, düşen fiyatlar sonucu üreticilerin toplam
gelirleri düşmektedir.
1
“beggar thy neighbor” tarif, İng.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
7
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
VI. Düşen Dünya Tarımsal Ürün Fiyatlarının Etkileri
A. İthalatçı Ülke
Dünya fiyatı düşen tarımsal malı ithal eden ülkelerde, düşen dünya
fiyatları sonucu toplam refahta artış meydana gelir.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
8
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
B. İhracatçı Ülke
Dünya fiyatı düşen tarımsal malı ihraç eden ülkelerde, düşen dünya
fiyatları sonucu toplam refahta düşme meydana gelir.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
9
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
VII. Tarımsal Ürün Fiyatlarını Yükseltmeye Yönelik
Araçlar
Bu araçlar şöyle özetlenebilir:
Tavan fiyat uygulaması
Fiyat Desteği uygulaması
Üretim Kotası uygulaması
Set-aside uygulaması
Bunlardan set-aside uygulamasına aşağıda değinelim.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
10
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
A. Set-Aside Uygulaması
AB tarafından artan ürün tepelerine bir çare olmak ve fiyatların
yükselmesini sağlamak üzere, 1988 yılında yürürlüğe koulmuştur.
Yılda en-az 92 ton üreten tarımsal üreticilerden, set-aside programı
kapsamında tarlalarının %10’unu kullanmamaları istenir. Bunun
karşılığında ödeme alırlar. Bu uygulamanın etkileri aşağıda
gösterilmektedir.
düşük bulunmaktadır
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
11
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
B. Fiyat Desteği Uygulaması
• Piyasada Ps fiyatının oluşması için devlet Qg miktarında alım
yapacaktır.
• Üretici refahı A+B+D kadar artacak, devlet dışındaki tüketicilerin
talep eğrisi hala D olduğu için devlet dışındaki tüketici refahı ise
A+B kadar azalacaktır.
• Bu uygulamanın devlete maliyeti Ps(Q2 − Q1) kadar olacaktır.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
12
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
• Bu uygulamada fiyatlar artarken aynı zamanda denge miktarı da
artmaktadır.
VIII. Dünya Dengesi ve Müdahalelerin Etkisi
• Herhangi bir üründe dünya ihracat arzı (XS) ile dünya ithalat
talebinin kesiştiği noktada dünya denge fiyatı ve denge ticaret
miktarı belirlenir. Aşağıdaki grafikte bu denge noktası (E)
gösterilmektedir.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
13
e-posta: oeruygur@gmail.com
IKTI 311 – Tarım Ekonomisi Dersi
Gazi Üniversitesi – İktisat Bölümü
Aralık 2011
• Dünyada ülkelerin genelde iki eğilimi vardır:
¾ İthalatı zorlaştırmak (ve azalmak)
¾ İhracatı kolaylaştırmak (ve artırmak)
• İthalatı zorlaştırmak (ve böylece azaltmak) üzere dünyada
uygulanan her türlü politika, dünya ithalat talebinin azalmasına
(MD eğrisinin sola kaymasına) sebep olur. Diğer taraftan
ihracatı kolaylaştırmak (ve böylece artırmak) üzere uygulanan
tüm politikalar da dünya ihracat arzının artmasına (XS eğrisinin
sağa kaymasına) sebep olur. Bu iki sebeple dünya fiyatları ciddi
şekilde düşebilir. Tarım mallarında düşen dünya fiyatları tarıma
bağlı olan ekonomiler için, tarımsal malların taleplerinin katı
(esnek-olmayan) olması nedeniyle düşen toplam gelir (TR)
anlamına gelir. Bu da gelişmekte olan bu tür ülkelere zarar veren
bir durumun oluşmasına sebep olur.
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ozan ERUYGUR
Tarım Ekonomisi - Ders Notları (Ticari amaçlı değildir)
14
e-posta: oeruygur@gmail.com
Download