vefeyat - Necmettin Erbakan Üniversitesi

İs lam H u k u k u Araştı r m al ar ı D e rgi si , Vef ay a t , s y. 2 6 , 2 0 1 5 , s. 5 7 7 - 5 8 4 .
VEFEYAT
SÛDANLI İSLAM HUKUKÇUSU
PROF. DR.
ES-SIDDÎK MUHAMMED EL-EMÎN ED-DARÎR
(1918 - 2015)
Yrd. Doç. Dr. Necmeddin Güney*
Sudan’ın önde gelen İslam hukukçularından Prof. Dr. es-Sıddîk Muhammed
el-Emîn ed-Darîr’in bu sene Ramazan ayında dâr-ı bekaya intikâl ettiği haberini
aldık. Merhumun garar konusundaki doktora tezinden istifade ettiğimiz için, bir
çeşit vefa borcu olarak bu kısa yazıyla kendisini tanıtmayı uygun gördük. Bu amaçla Darîr’in hayat hikayesini, çalışmalarını, aldığı ödülleri ve İslam hukuku alanına
katkılarını özet olarak ortaya koymaya çalıştık.
I. DOĞUMU, AİLESİ VE TAHSİL HAYATI
Darîr, 1337/1918 yılında Sudan’ın Ümm Dürmân şehrinde dünyaya geldi. İlim
ve takvalarıyla bilinen Âl-ı Darîr ailesinden gelen Darîr’in dedesi Şeyh el-Emîn edDarîr, Sudan tarihinde “Türkiye” dönemi (1882-1882) olarak ifade edilen yıllarda
ve “Mehdi” dönemi denilen sonraki yıllarda Sudan’ın önemli ulemasından idi. Babası Muhammed el-Emin de kendi döneminde Sudan’ın önemli alimlerindendi.
Darîr, babasından şer’i ilimlere ve Arap diline dair temel eğitimini aldıktan
sonra, örgün eğitimine devam etti. 1938’de Hartum (o zamanki adı: Ğurdûn)
Üniversitesi Muhasebe bölümünden mezun oldu. 1939-1948 yılları arasında muhasebeci olarak devlet dairelerinde çalıştı. Hartum Üniversitesi Hukuk Fakültesi
(Külliyetü’l-kânûn) Adli Yargı (el-Kadâu’ş-şer’i’) bölümünden mezun olarak, 1952
yılında Sudan Şer’i mahkemelerinde bir çeşit stajer hakim (âmil kadâî) olarak göreve başladı. Ancak ilmi tahsilini sürdürmeyi tercih ederek Mısır’a gitti.
1957’de Kâhire Üniversitesi Hukuk Fakültesinden lisans; 1959 yılında İslam Şeriatı Enstitüsünden yüksek lisans (diblûm) mezunu oldu. Aynı üniversitede İslam
Hukuku (eş-Şerîatü’l-İslâmiyye) alanında doktora eğimine devam etti. Garar konusunda Muhammed Sellâm Medkûr danışmanlığında hazırladığı tez çalışmasıyla
23.01.1967 tarihinde doktorasını tamamladı.
*
Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, necmguney@gmail.com
578 | İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi
II. ÖĞRETİM ÜYELİĞİ
Doktorası devam ederken, 1962 yılında Hartûm Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğretim görevlisi (muhâdır) olarak ders vermeye başladı. İslam Hukuku
bölümü başkanı oldu. Daha sonra İslam Hukuku alanında profesör unvanını aldı.
Hartûm’da bulunan Nîleyn Üniversitesinde de İslam hukuku derslerine girdi. 1990
yılında ülke çapında dört öğretim üyesine verilen “nitelikli hoca” (el-üstâzü’lmütemeyyiz) ünvanına sahip kişilerden birisi oldu. Ayrıca ismi, hayattayken fakül�tenin modern anfilerinden birine verildi.
Darîr, hocalığı döneminde çeşitli Arap ve yabancı üniversitelerde ders ve
konferanslar verdi. 1975’te Riyad’da bulunan İmam Muhammed b. Suud İslam
Üniversitesi’ne bağlı Yüksek Yargı Enstitüsü’nde İslam hukuku alanında öğretim
üyesi olarak çalıştı. Nijerya’daki Babirwa (‫ )بابريوا‬Üniversitesi Hukuk Fakültesinin üç
yıl süreyle İslam Hukuku sınavlarını dışarıdan bir hoca olarak organize etti. Londra
Üniversitesi Doğu ve Afrika Araştırmaları Fakültesi’nde (SOAS: School of Oriental
and African Studies) ve Kuveyt Üniversitesinde (1972) bir dizi konferans verdi.
III. AKADEMİK ÜYELİKLERİ
Darîr, çok sayıda şer’i akademik kurulda başkan veya üye olarak görev yaptı.
Bunlardan en önemlileri şunlardır:
- Hartûm’daki Arap Dili Birliğinde üye
- Mekke ve Cidde merkezli İslam Fıkıh Akademilerinde üye
- Hindistan İslam Fıkıh Akademisi şeref üyesi
- Bahreyn merkezli AAOIFI’nin (İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve
Denetim Kurumu) şer’i kurulunda (el-meclisü’s-şer’i) üye
- Sudan’da faaliyet gösteren, Hartûm merkezli Bankacılık, Mali Kurumlar ve
Sigorta İşleri Şer’i Denetim Yüksek Kurulu’nun (‫اهليئة العليا للرقابة الشرعية للجهاز املصريف واملؤسسات‬
‫ )املالية وأعمال التأمني‬kurucusu ve uzun yıllar başkanı (1992-2009)
- Sudan Sigorta İşlemleri Şer’i Yüksek Denetim Kurulu (‫اهليئة العليا للرقابة الشرعية على‬
‫ )أعمال التأمني‬başkanı
- Sudan Kanunlarını Gözden Geçirme Komisyonu (‫)جلنة إعادة النظر يف القوانني السودانية‬
üyeliği
Ayrıca çok sayıda İslami finans kuruluşunun şer’i danışma/gözetim kurulu
üyeliğinde bulundu. Bunların başlıcaları şunlardır:
- Sudan Faysal İslami Bankası Şer’i gözetim kurulu başkanı: Bu kurul, alanın�daki ilk kuruldur.
Vefeyat | 579
- Sudan Albaraka Şer’i gözetim kurulu kurucusu ve başkanı (1985-2013)
- Uluslararası İslami Bankalar Birliği Şer’i Gözetim Üst Kurulu üyeliği
- Dâru’l-Mâli’l-İslâmî Şer’i Gözetim Kurulu üyeliği
IV. AKADEMİK ÇALIŞMALARI
Darîr, çok sayıda kitap ve ilmi araştırma kaleme almıştır. Özellikle İslam fıkıh
akademisi, kanun komisyonları ve şer’i gözetim kurulları için çok sayıda araştırma
ve rapor hazırladığı görülmektedir. Ayrıca yurtiçi ve yurtdışında İslami finans ve
sigortacılık alanındaki çok sayıda sempozyum ve kongreye konuşmacı olarak iştirak etmiştir. Bunların bir kısmını da akademik dergilerde veya daha sonra derleyerek kitap olarak yayınlamıştır.
Darîr’in akademik çalışmalarının hazır ve düzenli bir listesini tespit edemediğimiz
için, vefatından sonra hakkında yazılanlar, internette yaptığımız aramalar ve katalog
taramaları yoluyla çalışmalarının bir listesini oluşturmaya gayret ettik. Bu sebeple,
epeyce vaktimizi alan bu listenin eksiklerinin mazur görülmesini temenni ediyoruz.
A. KİTAPLARI
1) el-Ğarar ve eseruh fi’l-‘ukûd fi’l-fıkhi’l-İslâmî: Dirâse mukârane, Kahire
1967; Hartûm 1990; Beyrut 1990; Cidde 1995/1416. Muhammed Selâm Medkûr
danışmanlığında tamamlamış olduğu doktora çalışmasıdır. Garar konusunda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır ve hazırlandığı dönem açısından son derece başarılıdır. Çalışmanın kapsamı oldukça geniş tutulmuş, münâkehât da dâhil olmak üzere
bütün muâmelât konuları incelenmiş, ayrıca başta sigorta olmak üzere çağdaş ga�rarlı akidler de ele alınmıştır. Bu özellikleri sebebiyle tanınmış bir eser haline gelmiş
ve yapılan sonraki çalışmalar mutlaka buna atıfta bulunmuşlardır. Aşağıda ayrıntılı
ifade edileceği üzere, bu çalışması 1990 yılında “Kral Faysal İslâmî Araştırmalar
Ödülü” almıştır. Ayrıca İslami sigortacılık anlayışının ilk fikri temellerinin bu
çalışmaya dayandığı ifade edilmiştir.
2) el-Mirâs fi’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye: Alâ mâ aleyhi’l-amel fi’l-mehâkimi’şşer’iyye’s-sûdâniyye mukâranen bimâ aleyhi’l-amel fi’l-mehâkimi’l-mısriyye, Kahire 1964, 1967; Ümm Dürmân 1999, 3. Basım. Darîr bu eserinde konuların öğren�cinin zihninde iyice yerleşmesini sağlayacak örnekler ve alıştırmalar sunmuştur.
Ayrıca Sûdan kanunlarının Hanefi mezhebinin görüşünden farklı olarak yaptığı
değişiklikleri de ele almıştır.
3) Hukmü akdi’t-te’mîn fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye, Dımeşk 1961. Bu kitabı ve sigorta konusunda ortaya koyduğu diğer araştırmaları, İslami sigortacılığın teorik
temellerini atmıştır.
580 | İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi
4) Nizâmu’l-ahvâli’ş-şahsiyyeti’l-mutabbak fi’l-mehâkimi’ş-şer’iyye bi’sSûdân, Kahire 1968. Bu çalışması, 1991 yılında Sudan’da müslümanlar için Ahvâl-i
Şahsiyye kanunu yayınlanasıya kadar, alanındaki tek kaynak olma özelliğini korudu.
5) el-Akd min haysü’s-sıhha ve’l-butlân fi’l-fıkhi’l-İslâmî ve’l-kânûn, Kâhire
1975.
6) Müzekkira fî te’sîli’l-mevâd 87-107 mine’l-kânuni’l-medeniyyi’l-Ürdüni elhâssa bi’l-akd, Tunus 1984.
7) Mevkıfu’ş-Şerîati’l-İslâmiyye min rabti’l-hukûk ve’l-iltizâmâti’l-müeccele
bi-müstevâ’l-es’âr, Cidde 1987.
8) Havle kavânîni’ş-şer’îati’l-İslâmiyye fi’s-Sûdân, Hartum 1987.
9) el-Ğarar fi’l-ukûd ve eseruh fi’t-tatbîkâti’l-muâsıra, Cidde 1414/1993, 60 s.
10) İcmâu ehli’l-Medîne [Yayın bilgisi tespit edilememiştir]
11) Darîr’in bazı araştırmaları 2010 yılında derlenerek serisi halinde kitap olarak yayınlamıştır. Bunlardan tespit edebildiklerimiz şunlardır:
a) el-Fâide elletî teteâmelü bihâ’l-bünûk, Hartum 2010. (2. Kitap)
b) el-Bunûk, Hartum 2010, 117 s. (3. Kitap)
c) Hıtâbâti’d-damân ve bitâkâti’l-i’timân, Hartum 2010, 145 s. (4. Kitap)
d) Ba’zu ahkâmi’d-duyûn ve muâlecetuhâ, Hartum 2010. (5. Kitap)
e) el-Eshüm, Hartum 2010. (7. Kitap)
f) Mebâhis fî te’sîli’l-kânûni’l-medenî dımne meşrû’i’l-kânûni’l-muâmelâti’lmâliyyeti’l-arabiyyi’l-muvahhad, Hartum 2010. (8. Kitap)
g) el-Akd min haysü’s-sıhha ve’l-butlân fi’l-fıkhi’l-İslâmî ve’l-kânûn ve’ş-şartu’lcezâi, Hartum 2010, 158 s. Beşinci sıradaki kitaba cezâî şartla ilgili araştırması eklenerek yayımlanmıştır. (9. Kitap)
[Serideki 1 ve 6 no’lu kitaplar tespit edilememiştir]
B. MAKALE, TEBLİĞ VE RAPORLARI
1) “el-İttifâk alâ ilzâmi’l-medîni’l-mûsir bi-ta’vîdi darari’l-mümâtale”, Mecelletü
Ebhâsi’l-İktisâdi’l-İslâmî, c. 3, sy. 1, 1405/1985, s. 111-112.
de.
2) “Zekâtü’d-düyûn”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 2, 1407/1987, Cid-
3) “Hukmü’t-teâmüli’l-masrafiyyi’l-muâsır bi’l-fevâid”, Mecelletü’l-Mecmai’lfıkhi’l-İslâmî, sy. 2, 1407/1987, Cidde.
Vefayat | 581
4) “Zekâtü’l-eshüm fi’ş-şerikât”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 4,
1408/1988, Cidde.
5) “Senedâtü’l-mukârada”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 4, 1408/1988,
Cidde.
6) “el-Murâbaha li’l-âmir bi’ş-şirâ’”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 5,
1409/1989, Cidde.
7) “el-Kabz: Suveruh ve bi-hâssatin el-müstecedde minhâ ve ahkâmuhâ”,
Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 6, 1410/1990, Cidde.
8) “el-İhtiyârât”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 7, 1412/1991, Cidde.
9) “Bey’u’l-arbûn”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 8, 1415/1994, Cidde.
10) “Hel yecûzu şirâu eshümi’ş-şerikât ve’l-mesârif?”, Mecelletü’l-Mecmai’lfıkhiyyi’l-İslâmî, sy. 9, 1416/1995, Mekke.
11) “Medâ mes’ûliyyeti’l-mudârib ve mecâlisi’l-idâra ammê yehdüsü mine’lhasâra”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhiyyi’l-İslâmî, sy. 10, 1417/1996, Mekke.
12) “es-Selem ve tatbîkâtuhu’l-muâsıra”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy.
9, 1417/1996, Cidde.
13) “Ukûdu’s-sıyâne ve tekyîfuhâ’ş-şer’î”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy.
11, 1419/1998, Cidde.
14) “Bey’u’d-deyn”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhiyyi’l-İslâmî, sy. 13, 1421/2000,
Mekke.
15) “eş-Şartu’l-cezâî”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 12, 1421/2000,
Cidde.
16) “Bitâkatü’l-i’timân”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 12, 1421/2000,
Cidde.
17) “Mevkıfu fukahâi’ş-şerîati’l-İslâmiyye mine’t-te’mîn”, Uluslararası İslam
Dünyasında Sigorta Denemeleri: Güncel Durum ve Gelecek Sempozyumu, Ezher
Üniversitesi, 1421/2000. [Tebliğ metnidir]
18) “ez-Zekât: Zekâtu’z-zirâa, zekâtü’l-eshüm fi’ş-şerikât, zekâtü’d-düyûn”,
Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 13, 1422/2001, Cidde.
19) “et-Te’mînü’s-sıhhî”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî, sy. 13, 1422/2001,
Cidde.
20) “el-Hey’âtü’ş-şer’iyye: Te’sîsühâ, ehdâfühâ, vâkı’uhâ, tecrubetü’s-Sûdân”, I.
İslami Mâli Kurumlar Şer’i Heyetler Kongresi, Bahreyn, 9-10 Ekim 2001.
21) “Tehavvülü’ş-şerikât li’t-teâmüli’l-meşrû’”, Havliyyetü’l-Berake, sy. 1.
582 | İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi
22) “Tahvîlü’l-hısâbi’l-cârî (bi-eserin ric’iyyin) ilâ hisâb istismâr bi-şurût
mu’ayyene”, Havliyyetü’l-Berake, sy. 3, 1422/2001, Cidde.
23) “el-Mes’ûliyettü’l-cinâiyye li’l-mesârifi’t-ticâriyye bi’tibârihâ şahsiyyât
i’tibâriyye”, Mecelletü Tefekkür, Ma’hedü İslâmi’l-ma’rife, Câmiatü’l-cezîra, 2001.
24) “el-Cevâiz ve’l-havâfiz ala envâi’l-hisâbâti’l-masrafiyye”, Mecelletü’l-Berake,
sy. 5, 1424/2003, Cidde.
25) “et-Teverruku’l-masrafî: er-Ra’yü’l-fıkhî”, Mecelletü’l-Berake, sy. 6, Cidde.
26) “Hitâbâtu’d-damân fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye: Hukmü isdârihâ ve hukmü
ahzi’l-ecri alâ isdârihâ”, Mecelletü Dirâsât İktisâdiyye İslâmiyye, sy. 1, 1424/2003.
27) “İştırâtu’l-istismâr fîmâ lâ yekıllü ribhuhu an nisbe muayyene”, Havliyyetü’lBerake, sy. 7, 1426/2005, Cidde.
28) “et-Te’mîn: Takvîmu’l-mesîrati’n-nazariyye ve’t-tatbîkıyye”, III. Uluslararası
İslami İktisat Kongresi, Ümmü’l-kurâ Üniversitesi, 1426/2005, Mekke. [Tebliğ Met�nidir]
29) “Eşkal ve esâlîbu’l-istismâr fi’l-bunûki’l-İslâmiyye”, Mecelletü’l-bunûki’lİslâmiyye, sy. 19
30) “Hukmü’t-teverruk kemâ tecrîhi’l-mesârif fi’l-vakti’l-hâdır”, Mecelletü’lMecmai’l-fıkhiyyi’l-İslâmî, sy. 21, 1427/2006, Mekke.
31) “Feshu’d-deyn”, Mecelletü’l-Mecmai’l-fıkhiyyi’l-İslâmî, sy. 22, 1427/2006,
Mekke.
32) “et-Tasarruf fi’d-duyûn”, Mecelletü Dirâsât İktisâdiyye İslâmiyye, c. 7, sy. 2,
Cidde.
33) “eş-Şurûtu’ş-şer’iyye li sıhhati bey’i’s-selem” [yayın bilgisi tesipt edilemedi]
34) “Tehavvulü’l-müessesâti’l-mâliyye’t-taklîdiyye ile’l-iltizâm bi’ş-şerîa” [yayın
bilgisi tespit edilemedi]
35) “Faiz Oturumuyla İlgili Müzakere Raporu” (Türkçe çevirisiyle birlikte), I.
Uluslararası İslâm Ticâret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi, İstanbul
1997, s. 804-822
V. ALDIĞI ÖDÜLLER
Darîr, ilmi hayatı boyunca çok sayıda ödüle layık görülmüştür. Bunları sıralayacak olursak:
1) Kral Faysal İslâmî Araştırmalar Ödülü (1410/1990): 1967 yılında tamamladığı doktora tezi sebebiyle (müşterek olarak) bu ödüle layık görülmüştür. Ödülün
Vefayat | 583
veriliş sebebi olarak, bu çalışmasında “ilmi bir metodla fukahânın görüşlerinin net
bir şekilde ortaya konulması ve somut neticelere ulaşılmış olması, çağdaş dünyanın
problemlerinin detaylı olarak ele alınması, günümüz iktisadi problemlerinin İslami
olmayan yaklaşımlar tarafından çözülmesinin mümkün olmadığı ve İslam’ın bunların
çözümünde kaynak olabileceğinin ortaya konulmuş olması” zikredilmiştir.
2) Akademik Araştırmalarda Başarı Ödülü (‫)جنمة اإلجناز يف البحث العلمي‬
3) Sudan Cumhuriyeti Devlet Takdir Nişanı (‫)جائزة الدولة التقديرية من مجهورية السودان‬
4) Albaraka İslami İktisat Ödülü (2012): 2012 yılında verilmeye başlanan bu
ödülün ilk sahibi Darîr olmuştur. Ödülün “İslam hukuku alanında yazdıklarıyla,
sempozyum ve kongrelere katılımıyla, çok sayıdaki fıkıh akademisi ve şer’i gözetim
kurullarındaki üyeliğiyle İslami bankacılık alanına bariz katkıda bulunmuş olması
ve özellikle Albaraka İslami İktisat Kongrelerine sürekli katkısı” nedeniyle verildiği
zikredilmiştir.
VI. İLMİ YÖNÜ VE ETKİSİ
Darîr, özellikle ümmetin son asırdaki iktisadi sorunlarıyla ilgilenmiş bir ilim
adamı, mütefekkir ve davetçiydi. Darîr’in vaktiyle muhasebe eğitim almış olması, muhasebe alandaki memurluk tecrübesi, daha sonra hukuk ve İslam hukuku
eğitimi almış olması, doktora tezini ise garar konusunda yapması, kendisini İslam
borçlar hukuku, islami bankacılık ve sigortacılık alanında yetkin isimlerden birisi
haline getirmiştir.
Bu sayılan alanlarda çok sayıda çalışma kaleme alan Darîr, özellikle memleketi
Sudan’daki İslami bankacılık ve İslami sigortacılık tecrübesinin en önde gelen isim�
lerindendi. Ticari sigortaları caiz görmeyen Darîr, bunlara alternatif olarak “Yar�dımlaşma sigortası” (et-Te’mîn et-Teâvunî) projesine öncülük yaptı ve bu sigorta
türünün “fikir babası” olarak kabul edildi. Zaten garar konusundaki doktora çalışması da bu yöndeki ilk adımlardan biriydi.
Sudan Bankacılık, Mali Kurumlar ve Sigorta İşleri Şer’i Denetim Yüksek
Kurulu’nu kurmuş olması ve 17 yıl başkanlığı yürütmesi, yine Sudan Faysal İslami
Bankası’nın ve Sudan Albaraka’nın uzun yıllar şer’i gözetim kurulu başkanı olması,
bu alanlarda ne kadar etkili olduğunu göstermektedir. Darîr, sigortacılık ve şer’i
gözetim alanında bir ekol oluşturmuş, yetiştirdiği kişiler başka kurullarda anahtar
görevler üstlenmiştir.
Yine Darîr Mekke ve Cidde merkezli İslam Fıkıh Akademilerinde uzun yıllar
üye olarak görev yapmış ve bu akademilere İslam borçlar hukuku konularında takdim ettiği çok sayıda araştırması, daha sonra bu akademilerin ilmi dergilerinde
yayınlanmıştır. Bahreyn merkezli AAOIFI’nin şer’i kurulundaki üyeliği esnasında
584 | İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi
ise İslami finansal kuruluşlar için çok sayıda şer’i standardın belirlenmesinde emeği geçmiştir.
Darîr’in doktorasını bitirdiği yıllarda bölümünde kendisinden başka doktoralı
hoca bulunmamaktaydı. Bu sebeple kendisi çok sayıda lisansüstü tezin danışmanlığını ve jüri üyeliğini de yürütmüştür.
Yetiştirdiği kıymetli öğrencilerden bir tanesi, Mevlana Muhammed İbrahim
Muhammeddir. Bu zat, anayasa mahkemesi üyelerinden olup, Sudan’da zekat konusunu en iyi bilen kişi kabul edilmektedir. Sudan’da zekatın devlet eliyle toplanılıp
usulünce dağıtılması projesinin sahibidir. Bu uygulaması diğer İslam ülkelerinin de
dikkatini çekmiştir.
Bu öğrencisinin beyanına göre, Darîr ilmi ciddiyeti ve vakarıyla bilinirdi. Öğrencilerine, çevresine ve devlet yöneticilerine karşı bu ciddiyetini daima korudu
ancak kibirli de değildi. Uluslararası kongre ve toplantılarda da açık sözlülüğü
ve sert yaklaşımıyla biliniyordu. Hatta bu sebeple Yusuf Karadavi, Darîr’in İbn
Abbas’ın (ra.) fıkıh anlayışı karşısında İbn Ömer’in (ra.) fıkıh anlayışını temsil et�tiğini söylerdi.
VII. VEFATI
Evli ve bir erkek ile iki kız çocuk babası olan ed-Darîr, 5 Temmuz 2015 (18
Razaman 1436) Pazar günü sabahleyin 97 yaşında vefat etti. Cenazesi aynı gün öğleyin, kalabalık bir cemaatle kılınan cenaze namazının ardından Hartum şehrindeki Halletü hamd (‫ )حلة محد‬mezarlığına defnedildi. Cenazesine Sudan devlet başkanı
Ömer el-Beşîr, çok sayıda devlet ricali, üniversite hocaları ve öğrencileri katıldı.
Sudan cumhuriyeti, İslam Fıkıh Akademisi, Dünya Müslüman Alimler Birliği, Irak
Müslüman Alimler Heyeti gibi çok sayıda kurum ve kuruluş vefatı sebebiyle taziye
mesajları yayınladılar.
Biz de bu vesileyle, merhûmun bıraktığı çalışmaların, yetiştirdiği öğrencilerin,
Sudan’da İslami bankacılık ve sigortacılık alanlarında açtığı çığırın kendisi için
sadaka-i câriye olmasını niyaz ediyoruz. Ğarîk-i rahmet ve mekânı cennet olsun…