propilenin yüksek silisyumlu seolit(yss)

XIII. Ulusal Kimya Kongresi, Samsun, 1999
S-0101
PR O PİLE N İN YÜKSEK SİLİSYUM LU SEO LİT(YSS) KATALİZÖRÜ
ÜZERİN DE ÇEV RİLM E REAKSİYONUNDA ÜST KISIM DA .
MEYDANA GELEN SIKIŞM A Ç Ö ZEL TİL ER İN İN İN CELEN M ESİ
C .İ MİRZAİ*. F.A. HEŞİMOV*, A:K. ECEMOV*, A. FEYİZOĞLU** ,
M. TÜRKYILMAZ* *
*Bakü Devlet Üniversitesi, Analitik Kimya A.B.D., AZERBAYCAN
**Trakya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, EDİRNE
Propilenitı YSS katalizörü üzerinde oligomerleşme ve aromatikleşme reaksiyonu
esnasında sıkışmış ürünlerin meydana gelmesi ve bu. prosesteki rolü önceden
tarafımızdan incelenmiştir. Seolit katalizörü olefinlerin oligomerleşme reaksiyonunda
300 °C’de üzeri %75lik kömür tabakası ile kaplı olduğu zaman maksimum aktiviteye
sahip olur ki, oligomerleşme prosesine kadar yürüyen bu durumda katalizörün üst
kısmındaki aktif asit merkezleri örtülmektedir. Küçük molekül kütleli olefinlerin seolit
katalizörü üzerinde oligomerleşme reaksiyonu için önceden ileri sürülen klasik
mekanizmada, katalizörün etrafında meydana gelen sıkışmış ürünlerin katalitik
işlemdeki rolü dikkate alınmamıştır.
Bu çalışmada oligomerleşme reaksiyonlarının mekanizmasında, katalizörün
etrafını örten sıkışma ürünlerinin etkisini araştırmak için farklı sıcaklıkta meydana gelen
sıkışma ürünlerinin termogravimetrik ve elementer analizi yapılmıştır. Katalizörün
maksimum aktiflik gösterdiği 300°C’ de sıkışma ürününde %94 karbon ve %4.6
hidrojen bulunduğu belirlenmiştir. Aromatik bileşiklerin maksimal olarak meydana
geldiği 450°C sıcaklıkta ise sıkışma ürünleri içersinde %98.9 karbon ve %1.0 hidrojen
olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlar sıcaklığın artması ile meydana gelen kömürün
yapısındaki hidrojen miktarının azaldığını göstermektedir.
Reaksiyonda 300°C "deki katalizörün sıkışma ürünleri DTA ile incelenmiştir.
200 ve 500°C smırmda geniş ekzotermik efekt, 450°C’ de toplanan sıkışma ürünlerinde
ise 300 ve 500°C ‘de iki ekzotermik efekt belirlenmiştir. Termiki analizin sonuçlarıyla,
kimyasal analiz sonuçları uzlaştığı görülmüştür.
Oligomerleşme ve aromatlaşma reaksiyonlarında yüksek silisyumlu seolit(YSS)
katalizörleri üzerinde sıkışma ürünleri meydana gelmesi ile aktifliğin artması asitik
merkezde grafite benzer yüzey aktif kömür tabakası, bu tip reaksiyonlarda aktif merkez
oluşturan madde olarak kullanılması önem taşımaktadır.