erguvan

Kan Hücreleri, Kemik iliği ve
Hematopoezis
KOÜ, Tıp Fakültesi
Dönem 2
Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı
Prof.Dr. Melda Yardımoğlu Yılmaz
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
1
Dersimizin Amacı



Kan hücrelerinin
gelişimini,
Histolojik
özelliklerini,
Boyanma
özelliklerini
mikroskobik olarak
ayırt edebilmektir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
2
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
3
Öğrenim Hedeflerimiz:




Kan hücrelerinin gelişimini, hücresel
özelliklerini sayabilmek,
Kan hücrelerinin işlevlerini yapısal özellikleri
ile ilişkilendirebilmek,
Kan hücrelerinin anormal yapı ve
hastalıkların hücresel temelini kavramaktır.
Granülosit tiplerini, gelişim basamaklarını
sayabilmek, ayırt edebilmek ve
tanımlayabilmektir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
4
Öğrenim Hedeflerimiz:





Kan gruplarını belirleyen özellikleri
sayabilmek,
Kan transfüzyonu ve kemik iliği nakli gibi
konularda yorum yapabimek,
Tüm kan hücrelerini periferik yayma
preparatlarında ayırt edebilmektir.
Hematopoetik dokuları tanımlayabilmek,
Hematopoeze etki eden faktörleri
sayabilmektir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
5
KAN DOKUSU
Vücut ağırlığının %92’si vücut
sıvıları ve dokulardır. %8’i ise
kan (V=5.5 lt) oluşturur.
 İşlevleri:
1-Besinlerin,atıkların, hücresel
ürünlerin,hormonlar
vb,elektrolitlerin, O2 ve CO2’in
taşınması,
2-Vücut ısısının ve asit-baz
dengesinin düzenlenmesi,
3-Osmolalitenin korunması,
4-Lökositlerin bağ dokuya
taşınması.

12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
6
Kan Glukoz
Regülasyonu
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
7
Kan



Kan = hücreler + plazma

eritrositler, lökositler ve
trombositler
Plazma
% 42–47
Dolaşım sistemi dışında:
pıhtı + serum
Lökositler
kan + antikoagulan
(santrifüj) tabakalaşma
gösterir:
lökositler %1
eritrositler %43
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
%1 (Buffy coat)
Eritrositler
% 35–50
8

Plazma= % 90 su + % 10 eriyikler
 Plazma proteinleri % 7: Albümin, Globülinler
(alfa, beta, gama), Fibrinojen
 Diğer organik bileşikler % 2,1
 İnorganik tuzlar % 0,9
Plazma
Serum
Buffy Coat
Kan Pıhtısı
(Fibrin içeren kan
hücreleri ağıdır.)
Eritrositler
Kan bir antikoagalan ile
(heparin, Na sitrat) bulunan
tüpte toplanır.
12.02.2016
Kan bir antikoagalansız tüpe
konulursa pıhtı oluşur.
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
9

Plazma
Proteinleri
Albumin (% 55):Karaciğerde üretilir. Kapillerde,
kolloid osmotik basıncını düzenler, dokulara gereksiz
sıvı geçişini önler; buna karşılık metabolik ürünlerin
geçisinde etkilidir. Kapiller içerisindeki düşük
moleküler ağırlıklı plazma bileşikleri interstisyel
sıvıdakilerle dengededir: Plazma yapısı, ekstrasellüler
sıvıyla benzerlik gösterir.

Globulinler: Bağışıklık sisteminde; hormonların,
metal iyonların ve lipidlerin taşınmasında görevlidirler.
, ,  globulin (% 38); antikorlar, immunoglobulinler
(suda çözünmeyen veya çok az çözünen bazı
maddeler bağlanır)

Kompleman proteinleri: Mikroorganizmaların yıkımı
ve iltihabi reaksiyonda iş görürler.
Lipoproteinler: Lipit- Protein Kompleksi plazmada
taşınabilir. Trigliseridlerin karaciğere ya da
karaciğerden diğer dokulara taşınmasını sağlarlar.
Kolesterolü diğer dokulardan karaciğere taşırlar.
Lipitler, plazma proteinlerinin hidrofobik kısımlarına
bağlanırlar.


Fibrinojen (% 7): kan pıhtılaşmasının son
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
aşamasında
görevlidir.
Elektroforez ile serum
proteinlerinin ayrılması
10
KAN HÜCRELERİ


Eritrositler
Lökositler

Granüler lökositler




Agranüler lökositler



Nötrofil lökosit
Eosinofil lökosit
Bazofil lökosit
Lenfosit = T lenfosit ve B lenfosit
Monosit
Trombositler (platelet)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
11
HÜCRE TİPLERİ
TEMEL ÜRÜNLERİ
TEMEL
FONKSİYONLARI
Eritrositler
Hemoglobulin
O2, CO2 taşınması
Nötrofiller (terminal hücreler)
Spesifik granüller ve farklılaşmış lizozomlar
(azürofilik granüller)
Bakterilerin fagositozu
Eosinofiller (terminal hücreler)
Spesifik granüller, farmakolojik aktif
maddeler
Parazitik helmintlere karşı savunma;
iltahabi olayların şiddetinin ayarlanması
Bazofiller (terminal hücreler)
Histamin ve heparin içeren spesifik
granüller
Histamin ve diğer iltihabi olaylar ile ilgili
mediatörlerin salınması
Monositler (terminal olmayan
hücreler)
Lizozomal enzimler içeren granüller
Dokularda MFS hücrelerinin üretilmesi;
protozoa, virus ve yaşlı hücrelerin
fagositozu ve sindirilmesi
B lenfositler
İmmunoglobulinler
Antikor üreten terminal hücrelerin
(plazma hücrelerinin üretilmesi)
T lenfositler
Hücreleri öldüren maddeler; diğer
lökositlerin faaliyetlerini kontrol eden
maddeler (lökotrienler)
Viruslar ile enfekte hücrelerin
Natural Killer Cells (Katil
hücreler)
Hedef hücrelerin hücre membranlarında
delinmelerin oluşmasını sağlayan maddeler
Bazı tümör hücreleri ve viruslar ile
Trombositler
Kanın pıhtılaşmasını sağlayan faktörler
Kan pıhtılaşması
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
öldürülmesi
enfekte hücrelerin öldürülmesi
12
ERİTROSİTLER:
Nukleussuz; sitoplazma Hb ile
dolu;
izotonik sıvıda 2R=7.5 m; ortası 0.8 m
kalınlıkta; esnek yapılı; bikonkav disk
biçimli.
4.1-6 milyon /l (mm3). Kadın: 3.95.5 milyon /l (mm3). Bu sayı, normalin
altında ise anemi; üstünde ise polisitemi.
Er:
Kanın
viskozitesinde artış, yüksek
yerlerde yaşamda ve bazı hastalıklarda
kapillerlerde kan akımı yavaşlar.
Ömrü:
120 gün; Yaşlı eritrositler,
integral membran proteinlerinin bozuk ve
karmaşık oligosakkaritleri, K.iliği,dalak
ve karaciğerde makrofajlar ile tanınarak
fagositoz ile temizlenir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
13


Hb A: 4 globulin zinciri (2 + 2) ve Fe+2 içeren porfirin pigmenti.
%33 çözünmüş Hb (asidik boyanmaya neden olur).
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
14
Hemoglobin tipleri
 :alfa (16. kromozomda);
 : beta (11. kromozomdaki
genlerde kodlanmıştır);
 :gamma;
 :epsilon;
 : zeta
 Hb Gower: Embriyonik
yaşamda ( 2 + 2)
 Hb Portland: Embriyonik
yaşamda ( 2+ 2)
 Hb F: Fötal & neonatal
yaşamda ( 2 + 2);
çocukta % 80; Erginde
%1
 Hb A1: Majör erişkin Hb’dir
(% 97). 4 globulin zinciri
( 2+ 2) ve Fe+2 içeren
porfirin pigmenti içerir. Hb
 A2: Minör erişkin Hb’dir
(%2). Yapısında 4
globulin zinciri ( 2 + 2)
ve Fe+2 içeren porfirin
pigmenti
içerir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
15
Hb’in bağladığı O2 miktarına “satürasyon” denir
(1 g Hb, 1.34 ml. O2 bağlama kapasitesine sahiptir).

Hb + O2---(reversibl) OksiHb;
akciğerlerden O2 dokulara
taşınır;

Hb+CO2—
(reversibl)KarbaminoHb;
dokulardan CO2 akciğerlere
taşınır.

Hb+CO---(irreversibl) Karboksi
Hb
O2 taşıma kapasitesi 

CO2---Hb ve çeşitli proteinlere
bağlı olarak; plazmada
çözünmüş olarak ya da HCO3
şeklinde taşınır.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
16
Hematokrit: Her birim hacimdeki kan içerisindeki
paketlenmiş eritrositlerin hacim değeridir (eritrositlerin
kan içerisindeki yüzdesi)
Erkekte:
% 45; Kadında: % 35-45.
Gebelikte hemodilusyon nedeniyle 
Newborn: % 45-60; 10 yaşında çocukta: % 35
Venöz kanda: arteriel kandan daha yüksektir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
17
Hematokrit ve viskozite
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
18
HEMOGLOBIN VE HEMATOKRIT






Normal Değerler :
Hb: 14-18 g/dL (erkek); 12-16 g/dL (kadın)
Hemotokrit: % 42-52 (erkek); %36-46 (kadın)
Hb ve hematokrit sıklıkla beraber istenen ve kanın 02 taşıma kapasitesini
ölçmek için kullanılan testlerdir.
Genellikle hematokrit değeri Hb değerinin üç katıdır.
Hb ve hematokrit bebeklerde, gebelerde/ kadınlarda, bakım evlerinde
yaşayan yaşlılarda mutlaka kontrol edilmelidir. Bu testlerin en önemli yanı
aneminin tespit edilebilmesini sağlamasıdır.
Artığı Durumlar : Polisitemilerde, doğuştan var olan kalp hastalıklarında,
aşırı su kaybında yüksektir. Orak hücre anemisi gibi eritrosit şekil
bozukluklarında hemotokrit hatalı olarak yüksek çıkar, bunlarda Hb
miktarına bakılmalıdır.
Azaldığı Durumlar : Anemilerde
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
19
Talasemi
Ailesel Akdeniz anemisi
olarak bilinir.
Hb zincirlerinden birinin
sentezindeki azalma
β-talasemide β zinciri
sentezi azalmıştır
Bu hastalığın homozigot
formunda HbA eksikliği
ve HbF düzeylerinin
yüksekliği söz
konusudur.
12.02.2016
 Hb Bartz:  talasemi (2)
 Hb H:  talasemi ( 4)
 :alfa (16.kromozomda);
 : beta (11. kromozomdaki
genlerde kodlanmıştır);
:gamma; :epsilon; : zeta
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
20
Sickle cell anemi(Orak Hücreli anemi)
 Hb S: ( 2+  2).
 Hatalı olarak, 
zincirinde glutamat
yerine Valin içeriyor.
 HbS tetramerleri yeniden
oksijenlenmiş
eritrositlerde toplanır ve
polimerize olurlar.
Bikonkav disk şekilleri
daha kırılgan ve daha az
esnek ve orak şekilli hale
dönüşür.
12.02.2016
 :alfa (16. kromozomda); : beta
(11. kromozomdaki genlerde
kodlanmıştır); :gamma;
:epsilon; : zeta
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
21
Kan Hücrelerinin Boyanması: Leishman, Wright, Giemsa
Hepsi Romanovsky karışımlardır.






Bir damla kan lam üzerinde yayılır,
havada kurutulur  Kan yayma
preparatı
Dimitri Romanovsky (1891)
Metilen mavisi + Eosin
Metilen mavisi ile lökosit nukleusları,
malaria paraziti  Mor; bazik boya
(+)
Eosin ile sitoplazmik yapılar 
Pembe ; asit boya (-)
Azür ile sitoplazmik yapılar 
kırmızı-mavi
Bazik Metilen mavisi (oksidasyon)
Bazik Azür
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
22
Romanovsky tipi boyalarla boyanma
( Giemsa, Wright )
Eosin, Metilen blue
 Bazofili: Mor–siyah
 Azürofili: Kırmızı–mavi
(erguvan)
 Eosinofili: Pembe–sarı–
turuncu
 Nötrofili: Pembe–eflatun
Eritrositler ve Nötrofil
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
23
Terminoloji
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
24
HEMOLİZ

Fazla hipotonik
sıvıların
içerisinde şişen
eritrositlerin
hücre zarının bir
yerden yırtılarak
hemoglobinin
açığa çıkması
olayıdır.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
25
Eritrosit membranı ve sitoplazması ve bikonkav disk biçimi
Hücre iskeleti ve Eritrosit unit
membranı = % 50 protein + % 40
lipit + % 10 karbonhidrat
İntegral ve periferal membran
proteinleri + fosfolipit, kolesterol,
glikolipit içerir.
Spektrin ağı, ankyrin, aktin ve
band 4.1 ile birlikte eritrosite
şeklini veren iskeleti oluşturur.

12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
26
Eritrosit membranı



Esnekliği, Hb tipine, izotonik ortama bağlıdır.
Glikoforinler, iyon kanalları, ve anyon transporterlar diğer
integral membran proteinlerini oluşturur.
Sitoplazmada enzimleri, glukoz metabolizması, glikolitik ve
hekzoz monofosfat yolunda işlev görür.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
27
Eritrositlerde çap değişikliği

R 9 m-------makrosit

R 6 m-------mikrosit

Değişik çaplı
eritrositlerin artmış
oranda birarada
bulunması 
Anizositozis
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
28
Eritrositlerde şekil değişikliği
(Poikilositoz)
Eliptosit
Sferosit
Tear drop
(Gözyaşı)
Target
(Hedef)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
29
Eliptositoz, Sferositoz

Hücre iskeletindeki bozukluklar nedeni ile
eritrosit şekil değişikliği gözlenir.

Eliptositoz; spektrinlerin hatalı
birleşmeleri, ankrine anormal
bağlanması,protein 4.1 defektleri, anormal
glikoforin nedeni ile oluşur.

Sferositozda spektrin eksikliği vardır.

Klinik: Anemi, sarılık, splenomegali.

Tedavi: Splenektomi
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
30
Eritrositlerde renk değişikliği
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
31
Genotip
Kan grubu
Antijen
Antikor
OO
O
Yok
Anti A ve B
OA / AA
A
A
Anti B
OB / BB
B
B
Anti A
AB
AB
A ve B
Yok
Kan Grupları
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
32
Aglutininler (antikor)

Eritrosit hücrelerinde A aglutinojeni varsa bireyin
plazmasında anti-B aglutinini, B aglutinojeni varsa
anti -A aglutinini gelişir.

Yenidoğanda, plazmadaki aglutinin miktarı sıfıra
yakındır. 2-8 ay sonra bebek aglutinin yapmaya
başlar.

Antikor titreleri 8-10 yaşları dolayında maksimum
düzeye ulaşır, ilerleyen yaşla titreler düşer.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
33
Rh antijenleri- Rh pozitif ve Rh negatif kişiler





İlk kez Rhesus maymunundan izole edilmiştir.
Eritrosit hücre zarı üzerinde bu antijenlerden
birini taşıyan birey Rh+ olarak değerlendirilir.
Rh antijenlerinin Rh faktörü olarak adlandırılan
ve sık görülen 6 tipi vardır(C,D,E,c,d,e).
İnsanda üç tane antijen (C, D ve E) en sık
görülür.
Tip D antijeni toplumda çok yaygındır ve diğer
gruplara göre daha antijeniktir. Bu antijeni
taşıyanlar Rh (+), taşımayanlar Rh (-) olarak
değerlendirilir.
Beyaz ırkın ~ %85'i Rh (+) ve % 15'i Rh (-).
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
34
Eritroblastozis Fetalis





Anne-fetus kan uyuşmazlığı sonucu
meydana gelir.
Fetal eritrositler 3. trimesterde ya da
doğumda anne kan dolaşımına
geçerler.
Anne, fetal eritrositlerinin Rh
sisteminde bulunan D’ye karşı
antikor üretir.
2. ya da 3. gebelik sırasında kanda
bulunan anti-D antikoru (IgG)
plasenta bariyerinden geçer, fetal
eritrositlere bağlanır, hemoliz
gerçekleşir.
Hemolitik anemi, sarılık, kalp hasarı,
karaciğer yetmezliği, merkezi sinir
sistemi hasarı(unkonjuge bilirubinin
beyinde tutulmasıyla kernikterus)
ortaya çıkar.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
35
Annenin antikorlarının fetus üstündeki etkisi

Annede gelişen anti-Rh antikorlar plasenta membranı
yoluyla yavaş olarak fetus kanına difüze olur ve fetusun
kanında aglutinasyon yapar.

Aglutine eritrositler daha sonra hemolize uğrar ve
hemoglobin serbestleşir.

Makrofajlar hemoglobini cildin sararmasına yol açan
bilirübine çevirirler. Oluşan antikorlar vücudun diğer
hücrelerine saldırıp onlara da zarar verebilirler.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
36
Eritroblastosis'in klinik tablosu

Sarılık gelişen eritroblastosisli yenidoğan genelde doğum sırasında
anemiktir ve anneden gelen anti-Rh aglutininler bebeğin kanında 1-2 ay
daha dolaşıp daha çok sayıda eritrositin yıkımına yol açarlar.

Hematopoetik dokularda hücreler hızla yapılır ve çekirdekli, blastik
hücreler dolaşım sistemine verilir, hastalığa eritroblastosis fetalis
denilmesinin nedeni budur.

Hastalıkta ölüm nedeni ağır anemidir.

Ayrıca bilirubinin sinir hücrelerini harap etmesi sonucu kernikterus gelişir.
Kalıcı mental bozukluklar yada beynin motor bölgelerinin hasarı görülür.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
37
Hemoglobinin Genetik Defektleri

Talasemi: Normal Hb tetramerin (α 2β 2) α ya da β
zincirlerinden birinin hatalı sentezi ve hemolizi ile
oluşan kalıtsal anemidir.

Orak hücreli anemi: Hatalı Hb (HbS) tetramerleri
yeniden oksijenlenmiş eritrositlerde toplanır ve
polimerize olurlar.
Bikonkav disk şekilleri daha kırılgan ve daha az esnek
orak şekilli hale dönüşür.

12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
38
Orak hücreli anemi (Sickle cell disease)

Hb molekülünde kalıtsal değişiklikler
( zincirin yapısından sorumlu genin
DNA’sında bir nukleotid mutasyonundan
dolayı ortaya çıkan: GAA (Glutamik
asit) GUA tripletine (Valin) dönüşür.
HbA
Glutamin

HbS
Valin
Orak hücreli anemide HbS, O2’siz
ortamda polimerleşerek kümelenir; kan
yoğunluğu artar; kapillerlerden geçişte
esneklik azalır.

kan akım hızı  Yaşam süresi 
(ANOKSİ)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
39
ANEMİ:



Kandaki Hb miktarının
normal değerin altına
düşmesi sonucu gelişen
patolojik bir durum:
a-Eritrosit sayısında azalma
b-Hb miktarındaki azalma
(hipokrom anemi)
Nedenleri: Kan kaybı
(hemoraji), k.iliğinde
yetersiz eritrosit yapımı,
eritrosit yıkımında artma,
beslenmede demir
yetersizliği (yetersiz Hb
içeren eritrosit)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
40
RETİKÜLOSİT

K.iliğinden kana geçen genç eritrositler (retikülositler)  rRNA + parlak krezil
mavisi; Dolanım kanındaki eritrositlerin % 1’idir (supravital bazik boya);
sitoplazmada kümelenmeler yapmış ağ şeklinde yapılar gözlenir.

Eritrositlerin günlük yenilenme oranı (14C Glisin ve 15N Glisin)

 O2 taşıma kapasitesi, hemoraji

Retikülosit 24-48 saatte olgun eritrosite gelişir; organeller, nukleus ve Hb sentezi
yoktur.

Glukoz % 90 anaerobik yolla laktat’a dönüşür; % 10 aerobik yolla hekzoz monofosfat
yolunu kullanır.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
41
Hücreler
Büyüklükleri
Sayıları
Eritrosit
6.5-8 m
(ort.:7.5m)
4.1-6 X 106 /l (erkeklerde)
3.9 - 5.5 X 106 /l (kadınlarda)
6.000-10.000 l
Lökosit
Nötrofil
12-15 m
% 60-70
Eosinofil
12-15 m
% 2-4
Basofil
12-15 m
% 0-1
Lenfosit
6-18 m
% 20-30
Monosit
12-20 m
% 3-8
Trombosit
2-4 m
200.000-400.000 l
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
42
LÖKOSİTLER






Enfeksiyonlara karşı  koruma sistemi
a-Kan damarı içinde
b-Damar dışında, bağ dokusunda
Çok yönlü görevlerini dokularda tamamlarlar.
Nukleus biçimine ve sitoplazmik granüllerinin türüne göre:
a) Granülositler (Polimorfonükleer lökositler)
b) Agranülositler (Mononükleer lökositler)
Romanovsky boya karışımlarıyla;nötral veya asidik
boyanan granüller- Spesifik (özel) granüller (ör. bazik
boyalarla mor renkte boyanırlar); Azürofilik granüller
(primer lizozomlar).
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
43
LÖKOSİTLER:
LÖKOSİTLER

İki ya da daha fazla loplanma gösteren nukleus;

Granülositler, granüllerin boyanma özelliklerine
göre: a-Nötrofiller b-Eozinofiller c-Bazofiller

Agranülositler, spesifik granül içermezler, farklı
sayıda azürofilik granül içerirler:

a-Lenfositler b-Monositler (nukleusları yuvarlak
ya da çöküntülü ve tek lopludur)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
44


Vücudun
yabancı maddelere karşı hücresel ve hümoral yollarla
LÖKOSİTLER:
korunmasında görev alırlar.
Dolaşım kanında küresel biçimli ve hareketsizdirler; yabancı cisimlerle
karşılaştıklarında şekil değişimi ve hareketlenme gösterirler;
endotellerin bağlantı yerlerinden geçerek bağ dokusuna yerleşirler
(DİAPEDESİZ)

Erginde: 6.000-10.000/l; Yeni doğanda: 15.000- 25.000/l

Yeni doğanda-------- nötrofiller en fazla

II.haftada---------------lenfositler lökositlerin % 60’ını oluşturur.

4.yaşda-----------------lenfosit sayısı=granülosit sayısı



Granülosit sayısında artma--------Nötrofiller % 60-70



14-15 yaş

Erişkin %’si
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
45
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
46
Fizyolojik ve Patolojik Değişiklikler:

Her birim hacimlik kan içerisindeki
lökositlerin %’si,

Her lökosit türünün sayısı,

Alkalin fosfataz: Geç myelosit
fazında sentezlenmeye başlar;
“nötrofil fonksiyon testi” olarak
kullanılır; nötrofil işlevlerinin arttığı
hastalıklarda lökosit alkalane
fosfataz düzeyi artar, kronik
myelositer lösemili hastalarda ise
azalır veya (-)’tir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
47
Hücreler
Spesifik granüller
Azürofilik granüller
Nötrofil
Alkalin fosfataz
Kollagenaz
Laktoferrin
Lizozim
Asid fosfataz; -mannozidaz; Aril sulfataz
-galaktosidaz; -glukronizdaz
Katepsin 5; Nukleotidaz; Elastaz; Kollajenaz;
Myeloperoksidaz; Lizozimosubstanslar; Asid
mükosubstanslar; Katyonik antibakteriyal
proteinler
Eosinofil
Aril sulfataz
-glukronizdaz
Katepsin
Fosfolipaz
RNAase
Eosinofilik peroksidaz
Majör bazik protein
Basofil
Eosinofilik kemotaktik faktör
Heparin
Histamin
Peroksidaz
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
48
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
49
Nötrofil



12.02.2016
Lökositlerin % 60-70’i; R=12-15
m.
Nukleus: 3-5 loplu; tam
olgunlaşmamış nötrofillerde at
nalı şeklinde (band form); yoğun
heterokromatin kümeleri nukleus
iç zarına yerleşmiştir, orta
kısmında eukromatin bulunur.
Nukleus loplanması  5 
Hipersegmentli nötrofiller (yaşlı
nötrofiller veya patolojik;
megaloblastik anemilerde)
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
50
Nötrofil

Kadınlarda nukleus
loplarından birine bağlı
olarak davul tokmağı
şeklinde inaktif Xkromozomu bulunur.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
51
NÖTROFİL GRANÜLLERİ
Azürofilik: 0.5 m çapında olup
granüllerin yaklaşık ¾’ini oluştururlar
ve lizozomlara uyarlar. Asit hidrolazlar,
myeloperoksidaz, lizozim, elastaz,
kollajenaz, ribonukleaz,
katepsin-G, bakterisidal permeabilite
arttırıcı protein içerir.
Spesifik: 0.1 m çapında,
çok sayıda değişik şekilli,
genellikle yuvarlak ya da pirinç şekillidir.
Tip IV kollajenaz, fosfolipaz A2,
lizozim, laktoferrin, fagositin,
alkalin fosfataz içerir.
Tersiyer: Katepsin, jelatinazlar ve
membrana bağlı glikoproteinler içerir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
52
Nötrofil :






Sitoplazmada glikojen partikülleri---“Glikolitik ve
Hekzoz mono fosfat” yolları, enerji Glikoz oksidasyonu
Anaerobik ortamda yaşayabilirler; nekrotik ve iltihabi
dokularda aktiftirler.
Dolaşım kanında yarı ömrü (6-7 saat) olup bağ dokusuna
geçerler, burada 1-4 gün yaşar; terminal hücrelerdir;
bölünme yeteneklerini kaybetmişlerdir.
Terminal hücre= Nötrofiller, Eosinofiller, Bazofiller 
Kısa yaşam süreleri vardır, granül sentezleyemezler.
Terminal olmayan hücre= Lenfositler ve Monositler
(ölmeden önce birkaç aktif siklus geçirirler).
Makrofajlar büyük partikülleri, Nötrofiller, küçük
partikülleri, bakterileri fagosite eder.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
53


Psödopodlarla fagozom oluşturulur; Fagositozda Fagozom memb. +Spesifik
granül membranı kaynaşır.
Enzimatik faaliyet: Fagozom membranındaki proton (H+) pompası işleyerek
vakuol pH= 4.0  (asit pH)

Fagozom membranı + Azürofilik membranı Sindirici hidrolitik enzimler

Aşırı O2 kullanılması------------- superoksit anyonları ve H2O2 oluşur.

Asit pH, Myeloperoksidaz, Klor iyonları

----------------------------------------------------------------------------------------




++++++++
Güçlü bir sitotoksik sistem; esansiyel proteinlere Cl, I (kuvvetli oksitleyici
maddelere, ör. Hipoklorir) eklenerek proteinleri aktifleştirirler
(Mikroorganizmaların ölümü). 
Bakteriler, Mantarlar vb
Lizozim: Gram (+) bakterilerin hücre duvarında peptidoglikanlardan bir bağ
kopararak ölümüne neden olurlar.
Laktoferrin: Demiri bağlayarak Fe bakterilerinin ölümüne neden olur.
Ölmüş nötrofiller + bakteriler + yarı sindirilmiş yapılar (iltihaplı bölgede
kıvamlı ve sarı renkli bir sıvı birikir (PUS=Cerahat)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
54
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
55
Nötrofiller

Enfeksiyonların seyri sırasında nötrofillerin sayısında ve
granüllerinde artış olur (toksik granülasyon).

İnfeksiyon, stres, ağır egzersiz, endotoksinler, epinefrin
marjinal havuzdaki nötrofillerin dolaşıma salınması ve
lökositoza neden olurlar. Uyaranın durumuna göre nötrofil,
band, myelosit, metamyelositler periferik dolaşıma çıkabilir
(sola kayma).

Myelosit, metamyleosit yanında eritrositer serinin öncül
hücreleri de periferik dolaşıma çıkarsa bu duruma
“lökoeritroblastik tablo” denir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
56
Eosinofil


12.02.2016
Lökositlerin % 2-4’ünü
oluşturur; yarı ömrü: 18
saat; R=12-15m;
Nukleus, iki loplu;
Eosinofilik spesifik
granülleri: 0.5 X 0.3 – 1
m çapında olup büyük
ve refraktil. Granülleri
internum (kristal öz) ve
eksternum (matriks)’den
oluşur.
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
57
7.5 μm
Matriksin enzimleri
(Spesifik Granül)
Asid fosfataz
Aril sülfataz
Histaminaz
- Glukronidaz
Major bazik protein
Eosinofilik peroksidaz
Peroksidaz
Nörotoksin
RNAaz
Katepsin
12.02.2016
EOZİNOFİL
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
58



EOSİNOFİLİ: Dolaşım
kanında eosinofiller  (Allerjik
reaksiyonlarda ve parazitik
enfeksiyonlarda).
Eosinofiller; kanda, dermisde;
bronş, sindirim sistemi, uterus
ve vaginanın lamina
propria’sında parazitik
kurtların çevresini kuşatır.
İnternumda, arginin+
lizin+fosfolipitleri içeren majör
bazik protein (Schistosom vd.
parazitik kurtların
öldürülmesinde etkili olduğu
düşünülmektedir).
12.02.2016
Eosinofil
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
59



Lökotrienler (SRS-A) ve Histamini
etkileyen ve iltihabi olayların
şiddetini kontrol eden maddeler
salgılarlar.
Eosinofil
GM-CSF, IL-3, IL-5 , k.iliğinde
eosinofillerin olgunlaşması için
gerekli büyüme faktörleridir.
Adrenal bez korteksinden
sagılanan, kortikosteroidler
dolaşım kanında, eosinofil
sayısında azalmaya neden olur;
k.iliğinden kana granülosit
verilmesini engeller.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
60
BAZOFİL
7.5 μm
8-10 μm
 Nukleus iki loblu.
 Hücre zarında IgE
reseptörleri var.
 Yarı ömrü 18 saat
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
61
Bazofil


Lökositlerin % 0-1’i;
R=12-15m;
Nukleus loplanması
düzensizdir; az sayıda iri
(2R=0.5 m), bazofilik
spesifik granülleri çap ve
şekil olarak düzensizdir.
Granüller heparin içeriği
nedeniyle bazik boyalarla
metakromatik boyanırlar.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
62
Bazofil



12.02.2016
Spesifik granüllerinden Histamin
ve iltihabi olaylar ile ilgili diğer
mediatörler salınır: Eosinofilik
kemotaktik faktör (ECF), Heparin,
Peroksidaz, Lökotrienler (düz
kasların yavaş kasılmasına neden
olur).
Bronş astımı, ürtiker, allerjik rinit,
anaflaksi gibi allerjik hastalıklarda
ve hipersensitivite durumlarında
bağ dokusuna göç ederek iş
görürler. Deride “Bazofil aşırı
duyarlılığı (Cutaneous basophyl
hypersensitivity)”nda iltihaplı
alanda bazofiller çoğunluktadır.
GM-CSF, IL-3, IL-5 , k.iliğinde
bazofillerin olgunlaşması için
gerekli büyüme faktörleridir.
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
63
Yanıtlar:
Bazofil granülleri
Mast hücre granülleri

Bazik boyalarla metakromazi

Histamin ve heparin var

Bazı antijenlere yanıt
metakromazi
var
granüllerini dış ortama salgılarlar
granüllerini dış ortama salgılarlar
(degranülasyon)


(degranülasyon)
Ig E için spesifik reseptörleri
var
var

Fakat farklı ultrastrüktürel yapı gösterirler, k.iliğinde farklı kök
hücrelerinden gelişirler.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
64
LENFOSİTLER

İmmunohistokimyasal yöntemlerle belirleyici yüzey marker (molekülleri)’larına göre
gruplara ayrılırlar.

Farklılaşma bölgesi ve tanımlayıcı integral membran proteinlerine göre: B ve T
Lenfositler.

Lökositlerin % 20-30’u; R=6-18m;

Nukleus, koyu boyanmış ve yuvarlak biçimli olup ufak bir çöküntüye sahip olabilir.

Çok az miktarda periferik sitoplazması çok sayıda serbest ribozomlara bağlı olarak hafif
bazofilik boyanır.

R=6-8 m-------Küçük boy lenfositler (dolaşım kanında çok sayıda)

R=18m---------Orta boy ve büyük boy lenfositler (dolaşım kanında az sayıda)

Yaşam süresi: Bazıları biraç gün–bazıları birkaç yıl

Azürofilik Granülleri var.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
65
LENFOSİTLER

İnvasiv (istilacı) mikroorganizmalar, yabancı makromoleküller, kanser hücrelerine karşı
korunmada gerekli immun reaksiyonlarla ilgilidir.

Spesifik antijenler---uyarı--Büyük boy (Farklılaşmış) hücreler ----- Effektör T lenfositler ve Effektör
B lenfositler

Geç fötal dönemde k.iliğinden prekürsör hücreler (lenfosit öncülleri) postnatal dönemde yavaş
yavaş çoğalırlar, K.iliği ve timusta immunokompetan hücrelere farklılanırlar.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
66
Lenfositler

Lenfosit farklılaşma bölgesi Bursa fabricius (kuşlarda kloaka ile ilişkili lenfoid organ)
haraplanırsa antijen (Ag)’lere karşı İmmunoglobulin (Ig M, Ig G) sentezleyemezler;

Humoral immunite bozulur: Bu işlemden etkilenen lenfositlere B lenfositler (B hücreleri)
denilir. Lenf nodları ve dalağın belirli bölgelerindeki lenfosit sayısı  
Bu bölgelere “Bursa dependent (bağımlı) bölgeler” denir.

Bursa fabricius’un insandaki karşılığı K.iliği olup B lenfositler burada özel bir mikroçevreden
farklılaşır .
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
67
Lenfositler



Farelerde Timektomi  hücresel immun
yanıtlar bozulur ve böylece (Lenf nodları
ve dalakta farklı bölgelerdeki lenfosit
sayısı azalır,  )
Bu bölgelere “Timus dependent (bağımlı)
bölgeler” denir; bu işlemden etkilenen,
bu bölgelerde yerleşen lenfositlere T
lenfositler (T hücreleri) denilir.
Timus, K.iliği ve Bursa fabricius “Primer
(merkezi) Lenfoid organlar”dır.
Buralarda farklılaşan lenfositler diffus,
kapsüllü lenfatik organlarda koloni
oluştururlar. Bu 2.organlara da
“Sekonder (periferik) lenfoid organlar”
denir.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
68
T-Lenfositler

Lenfositlerin % 80’i -------T lenfositler (uzun ömürü).

Helper T hücresi: Diğer T ve B hücrelerini olumlu yönde etkiler.

Supressor T hücresi: Diğer T ve B hücrelerini olumsuz yönde etkiler.

Memory (hafızalı) T hücresi: Aynı antijene 2.defa karşılaşmada cevap vermeye
programlanmış hücre.

Sitotoksik T hücresi: Tümör hücreleri, virusla enfekte hücreler, yabancı doku greftlerindeki
hücreleri öldüren maddeler salgılarlar.

Effektör lenfositler, makrofajların iltihaplı alana göçünü sağlayan lenfokinleri salgılarlar.

Null hücreleri (olasılıkla, kök hücresi):T ve B lenfosit yüzey antijenlerini içermeyen
lenfositlerdir (% 5).
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
69

B lenfositler (Lenfositlerin % 15’i)
Spesifik Ag uyarısı



B-lenfositler
Birkaç mitoz  Plazma hücrelerispesifik Ig’ler (opsoninler) 
bakteriler ve diğer invasiv yapıların
yüzeyini kaplarlar ve makrofajlar
tarafından fagositoza uygun hale
getirilirler.

Memory B cell (hafızalı B hücresi):
Aynı antijene 2.defa karşılaşmada
daha hızlıbir şekilde çoğalarak bu
antijene karşı aşırı bir şekilde
cevap verirler.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
70
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
71
Lenfositlerin temel ürünleri ve görevleri



B lenfositler: Ig (Antikor;Ab)
üreten terminal hücrelerin,
plazma hücrelerinin üretilmesi.
T lenfositler: Hücreleri öldüren
maddeler; diğer lökositlerin
faaliyetlerini kontrol eden
maddeler (lökotrienler); viruslar ile
enfekte hücrelerin öldürülmesi.
Natural Killer Cells (Katil
hücreler):Hedef hücrelerin hücre
membranlarında delinmelerin
oluşmasını sağlayan maddeler;
Bazı tümör hücreleri ve viruslar ile
enfekte hücrelerin öldürülmesi.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
72
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
73
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
74
MONOSİT:

Lökositlerin % 3-8’i; R=12- 20m;
Nukleus, soluk renkli (ökromatik)
boyanır; oval, at nalı veya böbrek
biçimli olup bir kenara itilmiştir.
Azürofilik granül içeriğine bağlı olarak
sitoplazma bazofilik boyanır ve
lizozomal granül sentezinden sorumlu
Golgi kompleksi diğer lökositlerden iyi
gelişmiştir; bol mitokondri ve hücre
yüzeyinde mikrovilluslar ile yüzeye
yakın pinositotik granüllere sahiptir.

K.iliği kaynaklı hücrelerdir.

Kandaki yarı ömrü: 12-100 saat

Monositin yüzey membranında Ig G, A,
E ve C3 reseptörü vardır.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
75
Monositler (terminal olmayan hücreler)

Azürofilik (asit fosfataz, -glukronidaz, lizozim
içeren) granüllere sahiptir.

GM-CSF, M-CSF, IL-3, IL-6 , k.iliğinde
monositlerin olgunlaşması için gerekli
büyüme faktörleridir.

Monositler, Mononükleer Fagositik Sistem
(MFS)’in genç prekürsörleridir; kapillerlerden
bağ dokusuna geçerek makrofajlara
farklılanırlar.

Bu hücreler lenfositlerle işbirliği yaparak
immunokompetan hücrelerle Ag’in tanınması
ve bunlar arasında ilşkinin kurulmasında
fonksiyoneldirler.

Dokularda MFS hücrelerinin üretilmesi;
protozoa, virus ve yaşlı hücrelerin fagositozu
ve sindirilmesi.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
76
TROMBOSİTLER

Kan pıhtılaşması, damarların
çatlaklarının onarılmasında
fonksiyoneldirler.

K.iliğinde
megakaryositlerden
gelişirler.

200.000-400.000 /l; R=2-4
m; Disk biçimli, nukleus
içermeyen sitoplazma
parçacıklarıdır.

Renksiz,çekirdeksiz, oval ya
da bikonveks disk
biçimindedir
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
77

Yüzeyle bağlantılı kanaliküler
sistem, yoğun tubuler sistem,
Trombositler
mikrotubuller (disk biçiminin
korunması)

Smear’lerde
kümelenmişlerdir.

Manto tabakası: GAG +
Glikoprotein (adhezyondan
sorumlu)

Kanın pıhtılaşmasını
sağlayan faktörler; Kan
pıhtılaşması.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
78
Trombositler

Hyalomer: soluk mavi renkte boyanan şeffaf periferal bölge ; yüzeye açılan kanaliküler
sistem; yoğun tubuler sistem; membrana yakın yerleşimli aktin içeren mikrofilamentler
(filpodia oluşumunda) ve mikrotubuller demeti (disk biçimini almasında görevli).

Granülomer: mor boyanan ve granüllerin yerleştiği merkezi bölge; mitokondri, glikojen
partikülleri ile alfa granülü, delta granülü, lamda granülleri, lizozomlar.
Yaşam süresi: 10 gün

Alfa granülleri: Fibrinojen, Trombosit kaynaklı büyüme faktörü, bazı proteinler

Delta granülleri: Ca, Serotonin (5-HT), Piro P04, ADP, ATP

Lamda granülleri: Lizozomal enzimler (pıhtının eritilmesinde görevi var).
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
79
Trombositlerin görevleri:

1-Primer agregasyon: endotel hasarında trombotik tıkaç

2-Sekonder agregasyon: trombotik tıkaçtaki trombositlerden alfa ve
delta granülleri salınır; ADP agregasyonu uyarılır.

3-Kanın pıhtılaşması: ~yaklaşık 13 plazma proteini
birbirini aktifleştirir.

Fibrinojen, fibrine dönüşür.

Fibril ağına eritrositler, lökositler ve trombositler girer ve kan pıhtısı
(TROMBUS) oluşur.

4-Pıhtının çekilmesi: aktin, myosin, ATP sayesinde büzülerek damar
lümeni açılır.

5-Pıhtının atılması: tamir olayında endotelden plazminojen
aktivatörleri salınır.

Plazminojen: plazmin (Lizozomal enzimler ve plazmin pıhtıyı eritir)
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
80
TROMBOSİTLER
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
81
KAYNAKLAR:











Color Textbook of Histology.Leslie P. Gartner, James L. Hiatt. W.B.
Saunders Company. Philadelphia.2001.
Histology. Michael H. Ross, Lynn J. Romrell, Gordon I. Kaye.WilliamsWilkins. Baltimore. 2010.
Wheater’s Functional Histology a text and color atlas.B. Yang, J. W. Heath.
Churchill Livingstone. Sydney. 2000.
Histoloji. Şermin Paker.Uludağ Üniversitesi Basımevi.1993.
Histologie Zytologie, Allgemeine Histologie, Mikroskopische Anatomi. W.
Linss, J. Fanghanel. Walter de Gruyter. Berlin-New York. 1999.
http://www.baskent.edu.tr/~mustafak/BME201/dokumanlar/H%DCCRE%20VE%20YAPISIdoc.pdf
Genel Histoloji, Mahmut S. Emel Matbaacılık.1987
http://science.nhmccd.edu/biol/tissue/blood.html
Ders notları, Elvan Ok, http://www.zonguldak.edu.tr/2007.
Ders notları, İlkin Çavuşoğlu, http://www.uludag.tr/2007.
Temel Histoloji. L Carlos Jungueira, Jose Corneiro, Robert O. Kelley. Barış
Kitapçılık. 2010.
12.02.2016
Prof. Dr. Melda Yardimoglu
82