1955 doğumlu siyaset bilimci Rolf Cantzen

advertisement
ROLF CANTZEN
1955 doğumlu siyaset bilimci Rolf Cantzen, Hannover ve
Berlin’de, siyasal bilimler, felsefe ve Alman filolojisi okudu. Halen Batı Berlin’de yaşamaktadır. Çeşitli radyolarda
çalışmış, Freie-Üniversität Berlin’de öğretim görevlisi olarak bulunmuştur. Yeni toplumsal hareketler, kendi kendine yardım, siyasal ekoloji ve anarşist kuramların yeniden
kurgulanıp değerlendirilmesi vb. konularda yayınları vardır. Yazarın yayımlanmış diğer kitapları şunlardır: Wiedergeboren werden, aber richtig. Ein spiritueller Ratgeber
für alle Lebensfragen; Ich bin hinter dir. Katholische Internatsgeschichten; (Fritz Vilmar ile), Selbsthilfe und Selbstorganisation in der politischen Programmatik, Theorie und
Ideengeschichte; Wider den Dampfmaschinensozialismus;
Freiheit unter saurem Regen. Überlegungen zu einem
libertärökologischen Gesellschaftskonzept; Der utopische
Sozialismus einiger Anarchisten und Frühsozialisten als
mögliche programmatische Grundlage eines Ökosozialismus.
Ayrıntı: 93
İnceleme Dizisi: 47
Daha Az Devlet Daha Çok Toplum
Özgürlük/Ekoloji/Anarşizm
Rolf Cantzen
Kitabın Özgün Adı
Weniger Staat-Mehr Gesellschaft
Freiheit/Ökologie/Anarchismus
Almanca’dan Çeviren
Veysel Atayman
Yayıma Hazırlayan
Zeynep Atayman
Düzelti
Sait Kızılırmak
© Trotzdem Verlag
Bu kitabın Türkçe yayım hakları
Ayrıntı Yayınları’na aittir.
Kapak Tasarımı
Arslan Kahraman
Kapak Düzeni
Gökçe Alper
Dizgi
Esin Tapan Yetiş
Baskı ve Cilt
Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.
Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul
Tel.: (0212) 612 31 85
Sertifika No.: 12156
Birinci Basım 1994
İkinci Basım 2000
Üçüncü Basım 2015
Baskı Adedi 1000
ISBN 978-975-539-086-3
Sertifika No.: 10704
AYRINTI YAYINLARI
Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu-İstanbul
Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11
www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Rolf Cantzen
Daha Az Devlet Daha Çok Toplum
Özgürlük/Ekoloji/Anarşizm
İNCELEME DİZİSİ
S O N Ç I K A N K İ TA P L A R
ÇALIŞMAK SAĞLIĞA ZARARLIDIR
Annie Thébaud-Mony
iKOMÜNİZM
Colin Cremin
BERABER
Richard Sennett
KÜRESEL ÇARKIN DIŞINDA
KALANLAR
Kathrin Hartmann
HAYATIN ANLAMI
Terry Eagleton
DUYURU
Michael Hardt-Antonio Negri
AZINLIĞIN ZENGİNLİĞİ HEPİMİZİN
ÇIKARINA MIDIR?
Zygmunt Bauman
KÜRESELLEŞMENİN SONU MU?
Arif Dirlik
PSİKOLOJİDE SÖZ VE ANLAM
ANALİZİ
Sibel A. Arkonaç
İSYAN PAZARLANIYOR
Joseph Heath&Andrew Potter
ÇALIŞMA SORUNU
Kathi Weeks
VAMPİRİN KÜLTÜR TARİHİ
Gülay Er Pasin
BENLİK YANILSAMASI
Bruce Hood
TUHAF ALAN
Burcu Canar
VAHŞİ HUKUK
Cormac Cullinan
ÜTOPYA
Nilnur Tandaçgüneş
TÜRKİYE KENTLEŞMESİNİN
TOPLUMSAL ARKEOLOJİSİ
Erbatur Çavuşoğlu
AKIL HASTALIĞI VE PSİKOLOJİ
Michel Foucault
İŞLETME HASTALIĞINA
UTULMUŞ TOPLUM
Vincent de Gaulejac
ETİN CİNSEL POLİTİKASI
Carol J. Adams
TOPLUMLA YÜZLEŞME
Zülküf Kara
OYUN, OYUNBAZLIK, YARATICILIK
VE İNOVASYON
Patrick Bateson & Paul Martin
İLAHİ GAZAP
Darrin M. McMahon
MARKSİZM’DEN SONRA MARX
Tom Rockmore
“Bunun üzerine, evde kaldı
ve oturup bir kitap yazdı:
Devrim yaparken
lambaların nasıl
temizlenebileceği üzerine.”
Erich Mühsam
İçindekiler
—Üçüncü Baskıya Önsöz................................................................................11
—Önsöz..............................................................................................................15
I.Giriş................................................................................................................19
II.Üstü Örtülmüş Bir Geleneğin Yeniden Değerlendirilmesi......................49
A. ANARŞİST KURAMLARIN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ VE
ONLARA SAHİP ÇIKILMASI NİÇİN GEREKMEKTEDİR? – BİR İLK
SAPTAMA: ........................................................................................................... 21
B. DEVLET GÖRÜŞLERİ ALANINDA ANTROPOLOJİK ÖNCÜLLER....... 25
– Liberalizm Geleneği.......................................................................................... 26
– Devletçi-Sosyalizm Geleneği............................................................................ 28
– Anarşizm Geleneği........................................................................................... 30
C. ANARŞİZM – KAVRAMLARA İLİŞKİN BİR SINIRLAMA DENEMESİ. 35
– Anarşi – Ölçüsüz Özgürlük.............................................................................. 36
– Anarşizm–“Alışılmış Düzenin Dışına Taşan” Bir Liberalizm......................... 38
– Anarşistlerin Anarşizmden Anladıkları.......................................................... 39
– Anarşizm Bir “İzm” Değildir............................................................................ 45
– Özgürlükçü Anarşistler.................................................................................... 47
A. İLERLEMEDEN EMİN OLMA DUYGUSUNUN SARSILMASI VE ÇAĞA
UYGUN OLMAYAN ANARŞİZM.................................................................... 50
– Hiyerarşik Düzen ve Çağa Uygun Olan (ve Olmayan) Anarşist Düzen
Tasarımları....................................................................................................... 53
– Tekboyutlu İlerleme Kavramı ve Çağa Uygun Olan ve Olmayan Anarşist
Ütopya............................................................................................................... 59
– “Düşünce Sistemlerinin Egemenliği” ve Anarşizmdeki, Çağa Uygun Olan ve
Olmayan Kuşku................................................................................................ 64
B. TARİHİN ÇÖP YIĞINLARININ ÜSTÜNDE................................................. 71
– Marx Bakunin’e Karşı....................................................................................... 73
– Marksizm Anarşizme Karşı............................................................................. 77
7
– Proletarya Diktatörlüğü ya da Devleti Yıkma................................................ 79
– Bolşevik Karşıdevrim....................................................................................... 82
C. ŞİDDETE BAŞVURMAYAN DÜZEN İDEALİ VE ANARŞİST ŞİDDET.. 85
– Anarşizm ve Terörizm...................................................................................... 87
– Şiddete Dayalı Devlet Düzeni-Şiddetsiz Toplum Düzeni............................... 89
– Şiddetsizlik ve Şiddete Karşı Direnme............................................................. 91
– Propaganda Eylemi.......................................................................................... 92
– Albert Camus: “Yufka Yürekli Cani”............................................................... 96
– Amaç ve Araç.................................................................................................... 97
III.Anarşizmin Toplumun Organizasyonuna İlişkin Alternatifleri.............99
IV.Anarşizmin Ekonomi Düzlemindeki Alternatifleri...............................130
V.Anarşizmin Sosyal Düzlemdeki Alternatifleri........................................177
A. MERKEZİYETÇİ DEVLETİN FEDERALİZM ARACILIĞIYLA
DAĞITILMASI – PROUDHON...................................................................... 102
B. DEVLET VE “KATMANLAŞMIŞ” TOPLUM–LANDAUER.................... 106
C. KONSEYLER VE FEDERALİZM – BAKUNİN............................................ 111
D. KOMÜNALİZM VE FEDERALİZM – KROPOTKİN................................. 114
E. ANARŞİSTLERİN PARLAMENTER DEMOKRASİ ELEŞTİRİLERİ
ÜZERİNE............................................................................................................. 117
F. ANARŞİZMDEN ÖZGÜRLÜKÇÜ PERSPEKTİFLER: YAPILAŞMIŞ
TOPLUM............................................................................................................. 120
– Toplumun Devletsizleştirilmesi......................................................................120
– Devletin Toplumsallaştırılması......................................................................122
A. ÜRETİM KOOPERATİFLERİ VE EKONOMİK FEDERASYON–
PROUDHON...................................................................................................... 131
B. SOSYALİZM–AYRILMIŞ OLANIN BİRLEŞTİRİLMESİ............................ 138
C. KONSEY TEMSİLCİLİKLERİ VE DÜNYA SANAYİİNİN
ORGANİZASYONU–BAKUNİN.................................................................... 143
D. ANARŞİZM VE SENDİKALİZM.................................................................... 148
E. BÜTÜNÜ KAPSAYICI KOOPERATİFLER VE BELLİ BİR BİÇİMDEN
YOKSUN BAĞLAR – KROPOTKİN.............................................................. 154
F. EMEĞİN ANLAM VE ÖNEMİ ÜZERİNE.................................................... 159
G. ANARŞİZMDEN KAYNAKLANAN ÖZGÜRLÜKÇÜ PERSPEKTİFLER:
TOPLUMCU SOSYALİZM............................................................................... 162
– “Kapitalizmin Dışına Çıkış”...........................................................................163
– Kapitalizmin Toplumsallaştırılması..............................................................169
A. BİR TOPLULUĞA AİT OLMA......................................................................... 180
B. KİŞİNİN KENDİNİ BİREY OLARAK DAYATMASI.................................... 184
C. KADININ ÖZGÜRLEŞMESİ VE ANARŞİZM.............................................. 188
D. ÇOCUĞUN ÖZGÜRLEŞİMİ............................................................................ 195
8
E. AİLE–“EN SON DOĞAL BİRLİK” YA DA “OTORİTENİN ÇEKİRDEK
HÜCRESİ”........................................................................................................... 210
F. ANARŞİZMİN İÇİNDEKİ ÖZGÜRLÜKÇÜ PERSPEKTİFLER: KİŞİNİN
BİR BİREY OLARAK KENDİNİ DAYATMASI VE TOPLULUĞA
AİDİYETİN SOMUT BİÇİMİ.......................................................................... 216
– Sosyal Alanın Devletten Arındırılması..........................................................217
– Sosyal Olanın Toplumsallaştırılması.............................................................220
VI.Ekoloji ve Anarşizm....................................................................................225
A. ANARŞİZM İLE EKOLOJİNİN BİRLEŞTİRİLEBİLECEKLERİNE İLİŞKİN
ÇEŞİTLİ ÖRNEKLER........................................................................................ 228
– Değer Yargılarının, Yapılmaması Gereken Bir Biçimde Genelleştirilmesi...229
– “Doğalcı Yanlış Çıkarsamalar”......................................................................231
– Doğa’nın Aslıyla /Özüyle* İlintili Anlayışlar..................................................233
B. EKOLOJİ – KAVRAM, KLİŞE, İDEOLOJİK ÇARPITMALAR................... 237
C. ZİHNİYET VE EKOLOJİK DUYARLILIK..................................................... 241
– Bilgi Kuramı Düzlemindeki Kuşku ve Landauer’de İnsan-Doğa İlişkisi......241
– İnsanın “Doğallığı” ve Sosyalliği – Kropotkin...............................................245
– “Büyük Bütünle” Birleşmişlik – Landauer ve Kropotkin..............................250
D. İNSANMERKEZCİLİK İLE “DOĞALCILIK” ARASINDA........................ 253
– İnsanın Doğaya Uyum Sağlaması ya da Doğanın Uyum Sağlaması...........253
– El Değmemiş ve Sosyal Gereklere Göre Düzenlenmiş Doğa.........................257
– Aklın Kurbanı.................................................................................................260
– Kanıt/Sav Getirmenin Sınırları.....................................................................261
E. ANARŞİZMİN TEKNOLOJİYE VE SANAYİYE
YÖNELTTİĞİ ELEŞTİRİ.................................................................................. 263
– Landauer: Endüstriyalizm Eleştirisi Anlamındaki Marksizm Eleştirisi......264
– Teknolojik İlerleme ve Sosyal Çöküntü..........................................................268
– Özgürlükçü Bir Teknoloji...............................................................................272
F. ANARŞİZM İLE EKOLOJİ NASIL İLİNTİLENEBİLİR................................. 275
– İnsanmerkezci Anlayışa Dayalı Sosyal Bir Ekoloji.......................................276
– Anarşi ve Ekoloji.............................................................................................279
VII.Anarşist Kuramların Çok Karmaşık Toplumlar Bakımından Taşıdıkları
Önem ve Anlam.....................................................................................285
A. ANARŞİST ELEŞTİRİ: ÖZGÜRLÜKÇÜ PERSPEKTİFLER İÇİN BİR
ÖNKOŞUL........................................................................................................... 289
– “Doğal Rekabet” Anlayışına Dayalı Antropolojinin Eleştirisiyle
Ortaya Çıkan Değişik Bakış Açısı..................................................................289
– “Ekonominin” İlerleme Modellerine Yönelik Anarşist Eleştiriden Ortaya
Çıkan Değişik Bakış Açısı...............................................................................292
– İnsanın Düşüncesinin Bütünüyle Denetlenip Yönlendirilebileceği Görüşüne
Yönelik Eleştiriden Çıkan Yeni Bakış Açısı....................................................294
9
B. DİRENME BİÇİMLERİ...................................................................................... 297
C. ANARŞİST KURAMLARDAN TÜRETİLEBİLECEK
ÖZGÜRLÜKÇÜ DÖNÜŞTÜRME TASARIMLARI.................................... 299
– Yeni Toplumun Eskisi İçinde Hazırlanması..................................................300
– “...Kapitalizmin Dışına Çıkmak...”.................................................................301
– “...Devleti Toplumun İçinde Emerek Eritmek...”............................................305
D. GÜNÜMÜZDEKİ ÖZGÜRLÜKÇÜ EĞİLİMLER VE PERSPEKTİFLER.308
—
Anarşizmin Başlıca Düşünürlerinin Kısa Yaşam Öyküleri...................313
—
Kaynakça......................................................................................................316
—
Dizin.............................................................................................................330
10
Üçüncü Baskıya Önsöz
B
u kitabın ilk basım tarihi olan 1987 yılından bu yana anarşizmin kuramında ve pratiğinde gerçi çok az şey değişti,
fakat toplum politikası düzleminden baktığımızda, gene de
kimi dönüşümlerden söz etmek mümkün. Bu kitapta o zaman
gerçekleştirmeyi hedef aldığımız, “anarşist alternatifleri” (kavramsal, teorik çalışma aracılığıyla) yeniden inşa etme girişimi,
bugün de o günkü sonuçlara götürecektir bizi; ancak “özgürlükçü perspektifler” kavrayışı altında o zaman yapmış olduğum açıklamalarda –bugün olsa– vurguları, ağırlıkları başka
noktalara koyardım.
1. Devletçi-sosyalist rejimlerin parçalanıp dağılması ne anarşistlerin ne de anarko-revizyonistlerin argümanlarının önünü
11
Daha Az Devlet Daha Çok Toplum
açmış oluyor. Anarşizm, artık o zamanlardaki gibi sosyalizm
ve kapitalizm ile kendi arasındaki sınır çizgilerini işaret ederek kendi tanımını, kabul edilebilir, makul bir tanım olarak
benimsetemez. Bundan böyle, anarşizmle birlikte özgürlükçü
perspektiflerin de, şu âna kadar “muzaffer” kapitalizmin ve
onun “pazar ekonomisinin” karşısında yeniden tarif edilmesi
ve tanımlanması şarttır. Somut adım olarak bu şu soru demektir: Otoriter devirmelere başvurmadan, ama aynı zamanda da
gerek “bireyselci” gerekse “özelci” katılımlarla, mevcut düzene, statükoya uyumlanmadan, kapitalizmin ve otoriter devlet
sistemlerinin “toplumsallaştırılması” nasıl mümkündür ve bu
“toplumsallaştırma” neye benzeyebilir? “Özelci” uyum sağlama olgusu, şu sıralarda anarşizmin iyice dal budak salan bir
kolunda, “kapitalizmin pazar ekonomisinin” sahte anarşist savunucuları ve temsilcilerinde, iyice belirginleşen bir eğilim. Bu
anlayış ve tutumlarda, kapitalizmin gelişmesi sırasında ortaya
çıkmış olan rekabet ilkesi benimsenmekte; faizin, para tekelinin ortadan kaldırılması sonucunda, bu rekabetin daha da
etkili kılınması amaçlanmaktadır. Yetmiyormuş gibi, bu rekabet ilkesi, “biyolojist” anlayışla tahkim edilip (ayakta kalma,
var olma mücadelesi), “gen’ci” bir yorumla (en iyi genler üstün
gelir) desteklenmektedir. Bu durumda da, böyle bir anarşizm
kavrayışını yaygınlaştırmaya çalışan yazarların, sağ radikal
dergilerde yazan yazarlarla birlikte çalışmalarına şaşmamak
gerekir (Bkz. Klaust Schmitt, Anarşistlerin Marx’ı, Berlin,
1989, yayına hazırlayan: Silvio Gesell).
Kapitalizmin ilkelerinin bu yoldan ideolojileştirilerek anarşizmin örtüsü altında hayata geçirilmesini teşhis ve teşhir etmenin yolu, bana göre, antiotoriter sosyalist perspektiflerin
yeniden değerlendirilip tanımlanmasıyla mümkündür. Gustav
Landauer bu konuda bir çıkış noktası olabilir; bir başkası da
Martin Buber’dir. Ve bugün anarşistler, Karl Marx’tan da bir
şeyler öğrenebilirler.
2. “Alternatif harekete” anarşist kuramların ve özgürlükçü
perspektiflerin eklemlenmesi çok iyi sonuçlar verebilir. Gelge12
Rolf Cantzen
lelim bu hareketler, bugünlerde muhalefet hareketi olarak hemen hiçbir yerde ortaya çıkmamaktadırlar. Ekonomik ve sosyal düzene ayak uydurmadıkları yerde ise, artık tamamen iflas
etmiş hareketler olarak anılıyorlar. Alternatifçilerin kendi işlettikleri hormonsuz, katkısız yiyecek ve bisiklet dükkânlarından,
birkaç sosyal proje ve çok az sayıda sol komününden ve ortak
yaşam topluluğundan başka bir şey kalmadı geriye. Bu kitap,
alternatif hareketin, sosyal alanın ve kapitalizmin “toplumsallaştırılması” amacıyla nerelere eklemlenebileceğini araştırıyordu. Bugün için alternatif hareketin artık bu olanakları sunması
düşünülemez. Bu nedenle, bugün sistem içinde işlevsel olduğu
düşünülen bir alternatif hareketin eklemlenme imkânlarını
araştırmaktan çok, kapitalizmin pazar ekonomisi eleştirisine
yer vermeyi tercih ederdim.
“Umut ilkesinin” tümüyle bir yana bırakılmaması için,
anarşist bir ütopya kavramının geliştirilmesi hâlâ mümkündür. Landauer’in deyişiyle, “Topya”, yani katılaşma, donma,
hareketsizleşme ve gericilik dönemlerinde, “U-topya,” dağıtıcı, parçalayıcı kuvvet taşır. Ama ütopya en başta eleştiridir ve
öncelikle de anarşist kuramlarla hesaplaşmanın yolunu göstermektedir bize. Devlet ve kapitalizm eleştirisi, sosyal çöküntünün ve bütün insani ilişkiler alanındaki tahakküm yapılarının
eleştirisi olarak anlaşılan bir anarşizmin görevi hâlâ ve kesinlikle sürmektedir.
3. Halbuki, 90’lı yıllarda bu türden eleştiri ve hesaplaşmaların yerine esoterik’in geçtiği gözlemlenmektedir. Morfogenetik
alanlar, astroloji ve ıvır zıvırla uğraşma kaygısı, zahmetli eleştirilerin ve hesaplaşmaların yerini almış gibidir. Bundan mutluluk duymayan, hâlâ mırın kırın edip eleştiren, hâlâ olumlu
düşünmeyen varsa, kabahat kendindedir. Anlam boşlukları ya
da eksiklikleri tefekkür yoluyla giderilebilmekte; ya da “doğru
inancın” korunup denetlenmesiyle ortadan kaldırılabilmektedir. Zaten kaldı ki, hesaplaşma, tartışma değil de, politik dürüstlüktür aranan.
13
Daha Az Devlet Daha Çok Toplum
4. Bu kitapta o gün de, bugün de ihmal edilip bırakılmış
bir konu ise gündelik, şiddete başvuran ırkçılıktır. Anarşist kuramlar bu konuda da ırkçılıkla ve başat beyaz kültürle olduğu
kadar günümüzdeki antirasisizm ile hesaplaşmanın elverişli
çıkış noktalarını sunmaktadır. Gelgelelim anarşizm, ırkçılığa
karşı düşünceler geliştirirken, kendi pozisyonlarını da tartışmaya açmak zorundadır. Bakunin’in antisemitizmini bir yana
bırakacak olsak bile, anarşizmin sağlam, sarsılmaz, ödünsüz
ideali olan bireyin kendisini belirlemesi idealini evrenselleştirmesinin, aslında savunulması ve tutulması olanaksız bir
Avrupamerkezciliğe dayanıp dayanmadığının sorgulanması
gerekmez mi?
Berlin, Ağustos 1995
14
Önsöz
Ö
ğrenci ayaklanmasından bu yana gerek sözle gerekse eylemle devrime olan inancını her zaman açık seçik göstermiş olan kır sakallı bir anarşiste, anarşist kuram ve düşünceleri yeniden ele alıp onları günümüzün sorunlarıyla bağlantılı
olarak yeniden değerlendirme ve onlara sahip çıkılmasını sağlama niyetimden bahsettim. Anarşizmin, öteki dogmalarının
yanı sıra en başta devlet aygıtının devrimle parçalanması perspektifini gerçekçi bulmadığımı, dolayısıyla böyle bir devrimin
uğruna çabalamaya değmeyeceğini söylediğimde, oldukça
öfkelenerek, kitabın önsözünde, bir anarşist olmadığımı apaçık belirtmemi istedi. Burada bu talebi seve seve yerine getiriyorum. Bu kitap, öyle sanıyorum ki anarşistlerin kendi hak15
Daha Az Devlet Daha Çok Toplum
larındaki düşüncelerini doğrulamaktan uzak olduğu kadar,
anarşizm konusundaki yaygın [olumsuz] * önyargılara da katılmaktan ve bunları doğrulamaktan da uzak duracaktır.
Sayısız otoriter eğilimin ortalıkta cirit attığı günümüzde,
anarşist kuramları eleştirel bir gözle ele alıp onlara yeniden sahip çıkılmasını sağlamak bana çok önemli görünüyor. Çünkü
anarşizm, başka hemen hiçbir siyasal kuramda bulamayacağımız kararlılıktaki egemenlik-tahakküm eleştirisiyle, ortaya
attığı toplum tasarım ve idealleriyle ve nihayet ekoloji yönünden önem taşıyan düşünceleriyle vazgeçilmez bir eleştiri perspektifi sunabilir. Anarşistler toplumun bürokratikleştirilmesi
ve devletleştirilmesinin getireceği tehlikelerin farkına varmış,
tekbiçimli, merkeziyetçi ve esneklikten uzak katı düzen yapılarına karşı çıkmış, ademimerkeziyetçi, çokçeşitlilik içeren
ve kendi kendini yöneten bir toplumdan yana olmuşlardır.
Anarşistlerin tahakküm ve egemenlikten arındırılmış, ademimerkeziyetçi bir toplum kurma idealleri, üretim güçlerinin
denetlenmeden gelişmeleri yüzünden bireylerin gerek siyasal,
gerekse ekonomik özgürleşme umutlarını yarı yolda bırakan,
doğal çevrenin anlamlı bir şekilde korunup biçimlendirilmesini önleyen bir ilerleme anlayışına ve projesine ters düşer.
Bu olumsuz gelişmelere özellikle anarşist kuram ve düşünceler karşı durdukları için, anarşizmi bir sol radikalizm olarak
anlayan ya da devlet aygıtını parçalamayı hedeflemiş salt devrimci bir kuram düzlemine indirgeyen yorumları düzeltmek
gerektiğini düşünüyorum. Anarşizmi bu ya da benzeri bağlamlarda çarpıtanlar ya da anlamını daraltanlar sadece burjuva ya da sağ-sol muhalifler olmayıp, bu yanlış anlaşılmalara
bizzat kimi anarşistlerin de yol açtığı bir gerçektir.
Bu [darlaştırıcı] nedenlerden ötürü, anarşizmin alımlanmasında, anarşizmin devlet eleştirisi düzlemindeki birbirinden çok farklı kuramsal öneri ve düşüncelerinin yanı sıra
özellikle bu kuramlarda yer alan yapıcı-kurucu ve olumlu
1
Kitaptaki köşeli parantezler çevirmenin kendi açıklamalarını belirtmek için
kullanılmıştır (ç.n.).
16
*
Download