Hamiline yazılı hisse senetleri
advertisement
Para piyasalarında işlem 1 yıldan kısa, sermaye piyasalarında bir yıldan uzundur. Para piyasalarında kısa vadeli likidite açığı olanla fazlası olan karşılaşır. Likidite fazlası olan faiz talep eder, açığı olan faiz öder. Mekana göre yurtiçi ve yurtdışı olarak ikiye ayrılan para piyasalarında işlemler ulusal parayla sınırlıysa yurtiçi , uluslararası paralarla yapılanı yurtdışı piyasadır . MEVDUAT Mevduat, bankalara ve benzeri kredi kurumlarına istenildiğinde ya da belli bir vade ya da ihbar süresi sonunda çekilmek üzere yatırılan paralardır. Mevduatın izlendiği hesaplara ise, yerine veya türüne göre, "mevduat hesapları", "alacaklı câri hesaplar", "küçük câri hesaplar" gibi adlar verilmektedir. Mevduat hesapları banka için borç olduğundan, pasifte gösterilir. Örgütlü, kurumsal, profesyonel, kredibilitesi yüksek, ürün standardı olan bir piyasadır. Para piyasalarında müşteriler, bankalar aracılığıyla karşı karşıya gelirler. Döviz piyasalarına, alım satım, fonlar, repolar, mevduatlara bankalar aracılık eder. Ticari bankalar ve devlet kurumları olusturur. KREDİ Belirli miktardaki satın alma gücünün, belirli bir süre için ve geri verilmek üzere bir bedel (genellikle faiz) karşılığı gerçek ya da tüzelkişilere verilmesidir. Kredi çeşitleri: güvencesine göre teminatlı ve teminatsız; kullanıcısına göre; özel ve kamu, süresine göre; kısa ve uzun, veriliş yerine göre üretim ve tüketim; kullanım alanına göre ticari, tarım, sanayi, yapı ve orman gibi ayrılır. HAZİNE BONOSU Devletin kısa vadeli borçlarına kısa süre içinde fon elde etmesi için satılan senetlerdir. En fazla bir yıl vadeye sahiptir. Hazine bonosu vade 1 yıldan kısa olmak üzere satılan kurum tarafından öngörülen vade sonunda bedelin bono sahibine ödenmesi sonucu bono sahibi faiz geliri elde etmiş olur. Bono sahibi vade sonunda anapara ve faiz geliri elde etmiş olur. Hazine bonosu hazine müşteşarlığı tarafından çıkarılır REPO Finansal bir kurumun (genellikle bankalar) kurumsal veya bireysel yatırımcıya hazine bonosu, devlet tahvili gibi hareketsiz getirili bir menkul kıymeti satması ve bu menkul kıymeti önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satın almak üzere anlaşma yapmasıdır. Genellikle reponun tam anlamını bilmeyen yatırımcılar repoyu kısa süreli mevduat faizi gibi algılar. ancak repo işleyişte farklıdır. repo yapan banka, repo yaptığı miktar kadar hazine bonosunu kasasında tutmalıdır. ayrıca normal reponun tam tersi bir işlem olan ters repo(reverse repo) vardır. Finansal bir kurumun (genellikle bankalar) hazine bonosu, devlet tahvili gibi hareketsiz getirili bir menkul kıymeti yatırımcıdan alması ve bu menkul kıymeti önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satmak üzere anlaşma yapmasıdır. bankalar sahip oldukları hazine bonosu portföylerini kullanarak repo işlemlerini gerçekleştirir böylece bankaları için fon(para) sağlarlar. TERS REPO Bir kıymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri alım vaadi ile satımını ifade eder. Merkez bankası açısından reverse repo işlemi Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde, piyasadan, işlem vadesi süresince, verilen kıymetler karşılığında geçici olarak para çekilmesini ifade eder HATİCE YILMAZ BANKA VE SİGORTA G152416045 PARA PİYASASI PARA PİYASASI Para piyasası,vadesi en çok bir yıl olan fon arz ve talebin karşı karşıya geldiği piyasadır. Bu piyasanın kurumlarını daha çok ticari bankalar ve devlet kurumları oluşturur. Para piyasasından sağlanan fonlar, kredi olarak işletmelerin kısa vadeli finansman ihtiyacı için kullanılır. Mevduat,kredi,hazine bonosu,repo,ters repo gibi kısa vadeli araçlar para piyasasında işlem görür. Para piyasasında, likiditesi yüksek ve riski az olan araçlar işlem görmektedir. Bu araçlar aşağıdaki gibi listelenebilir: • Hazine Tahvilleri • Mevduat Sertifikası • Finansman Bonosu • Repo • Çek ve Senetler TAHVİL Tahviller, devletin veya şirketlerin ödünç para almak için çıkardığı borçlanma araçlarıdır. Tahvil sahibi, tahvili çıkaran kuruluşun alacaklısıdır. REPO • Genel olarak repo işlemi, borç verilen para karşılığında vade sonunda anaparanın ve faizin alınması olarak görülse de, aslında repo, sermaye piyasası araçlarının belli bir vadede geri alma taahhüdüyle satımıdır. KREDİ • Bankaların kaynak ihtiyacı olan kişi veya kurumlara daha önce belirlenmiş bir süre zarfında ödenmek kaydıyla belirli bir faiz karşılığı verdiği borç kredi olarak tanımlanır. MEVDUAT • Birikim sahibinin daha önce belirlenmiş bir süre sonunda veya istenildiğinde çekilmek üzere bankalara belirli bir faiz karşılığı beklentisiyle ya da faiz karşılığı beklemeden verdiği borç, mevduat olarak tanımlanır. TERS REPO • Ters Repo geri alım vaadi sunulan bir menkul kıymetin belli bir tarihte, belli bir faiz oranıyla satın alımını ifade eder. Satıcı açısından repo neyse alıcı açısından da ters repo odur. • ÖMER FARUK KÜÇÜK • BİLAL İNCE BONO VE TAHVİL TAHVİL TÜRLERİ Devlet Tahvilleri ve Özel Sektör Tahvilleri Primli Tahviller ve Başa Baş Tahviller Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller: İkramiyeli Tahviller Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller Sabit Faizli ve Değişken Faizli Tahviller İndeksli Tahviller Tahvilin : Şirketlerin fon ihtiyaçlarını karşılamak için çıkardıkları borçlanma senetlerine tahvil denir Devlet Tahvilleri ve Özel Sektör Tahvilleri: Devlet tarafından iç borçlanma (istikraz) yoluyla çıkarılan tahviller devlet tahvili veya hazine bonosu adını alır. Primli Tahviller ve Başa Baş Tahviller: Tahvil üzerinde yazılı (nominal) değer ile piyasaya çıkarılıyorsa başa baş, üzerinde yazılı değerden daha aşağı bir tutarda piyasaya çıkarılıyorsa primli tahvil denir. Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller: Kıymetli evrak üzerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama yazılı, isim belirtilmiyor ve elinde bulunduran kişiye alacak hakkı tanıyorsa hamiline yazılı tahvillerdir. İkramiyeli Tahviller: Daha çok tahvil satışı yapabilmek için tahvil sahibine ek menfaatler sağlayan tahvillerdir. Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller: Satışı arttırmak için tahvile bir banka ya da şirket garantisi veriliyorsa garantili, tahvil normal şekilde çıkarılıyorsa garantisiz tahvil denir. Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller: Tahvillerin üzerinde yazılı vadeleri vardır. Vade sonunu beklemeden istendiği zaman işleyen faizi ile nakde çevrilebilen tahvillere paraya çevrilme kolaylığı olan tahviller denir. Sabit Faizli ve Değişken Faizli Tahviller: Tahvil faizleri piyasadaki tahvil talebine ve arzına göre piyasalar tarafından günlük belirleniyorsa buna değişken faizli tahvil denir. İndeksli Tahviller: Altın ya da döviz kuru artış yüzdesine göre tahvilin anaparası artırılarak sahibine ödenir. Tahvilin Getirileri ve Sorumlulukları: Yatırım aracı olarak tahvili seçen kişi ve kuruluşlar kazanç sağlamak yanında bazı sorumlulukları da yerine getirmelidirler. Bu hak ve sorumluluklar şu şekilde sıralanabilir. - Tahvil sahibi şirketin kar zarar riskine katlanmaz. Sadece şirkete faiz karşılığında borç vermiş olur. - Tahvil sabit getirili menkul kıymettir. Bu nedenle tahvilin getirisi önceden bilinir. - Tahvil sahibinin faiz ve anapara alacağı dışında şirket üzerinde başka bir hakkı yoktur. - Tahvil sahibi şirket yönetimine katılamaz. - Şirkette kar dağıtımından önce tahvil sahiplerinin alacakları ödenir. Kalan tutar dağıtılır. Tahvilin Şekli: Türk Ticaret Kanunu 425–427. maddelerine göre tahvilde bulunması gereken şekil şartları şöyledir: - Şirket unvanı, konusu, merkezi, süresi - Ticaret sicili tescil numarası - Esas sermaye miktarı - Ana sözleşme tarihi ve varsa değişiklik tarihleri - Tasdik edilmiş son bilânçoya şirket durumu - Önceden çıkarılmış ve yeni çıkarılacak tahvillerin nominal değerler, itfa şekli, faiz oran ve vadesi - Tahvil çıkarmaya dair genel kurul kararının tescil ve ilan tarihi - Şirket menkul ve gayri menkullerinin herhangi bir sebepten dolayı rehin veyateminat gösterilmiş olup olmadığı - Şirketi temsile yetkili en az iki imza. Bono Nedir ? Vadesi 1 yıldan kısa olan, çıkaran kurum tarafından öngörülen vade sonunda belli bir bedelin ödenmesinin taahhüt edildiği menkul kıymetlere bono denir. Bononun mecburi şekil şartları: * Senet metninde Bono (veya Emre muharrer senet) kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dilde yazılmışsa o dilde bono karşılığı olarak olarak kullanılan kelmeyi, * Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödemek vaadini, * Vadeyi, * Ödeme yerini, * Kime ve kimin emrine ödenecek ise onun ad ve soyadını, * Senedin düzenlendiği gün ve yeri, * Senedi düzenleyenin imzasını, ihtiva eder. Hazine Bonosu Hazine Bonoları, T.C. Hazinesi’nin çıkarmış olduğu, bir yıldan kısa vadeli TL veya döviz cinsinden devlet iç borçlanma senetleridir. Banka Bonoları kalkınma ve yatırım bankalarının borçlu sıfatıyla düzenleyip, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınmasını müteakip ihraç ederek iskonto esasına göre sattıkları menkul kıymetlerdir. MUSTAFA SİVİL FATİH GÜVEN TOLUNAY AYDIN SEFA EKREM TOKAT TAHVİL VE BONOLAR TAHVİL NEDİR ? Devlet’in veya anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine tahvil denir. Yani kendine kaynak bulmak isteyen Devlet veya anonim şirket, gelecekte elde edecekleri gelirlerini teminat gösterek borç senedi çıkartırlar. Devlet tarafından çıkartılan tahvillere Devlet Tahvili denir ve vadeleri en az 1 yıl olur. Bankalar, tüketici finansmanı şirketleri ve anonim ortaklıklar tarafından çıkartılan tahvillere ise Özel Sektör Tahvilleri denir. Bu kurumlar tahvilleri geleceğe yönelik gelirlerini teminat göstererek en az 2 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla çıkartırlar. Tahvillerin öne çıkan özelliklerini tekrar sıralamamız gerekirse; # Tahvil bir borç senedidir. # Tahvil sahibi, tahvil çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. # Tahvil sahibinin bir şirkete sağladığı sermaye yabancı sermayedir # Tahvil sahibi, şirketin aktifi üzerindeki alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir.Şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık, şirketin brüt kârından, önce tahvil sahiplerine faiz ödenir. Bundan sonra, bilanço kâr gösterirse, hisse senetlerine temettü ödenir. Tahvil sahipleri alacaklarını aldıktan sonra, şirketin mal varlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler. # Tahvilde kesin bir vade vardır, bu vade sonunda tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki sona erer. # Tahvilin getirisi belli ve sabittir. (Değişken faizli tahviller de vardır. Bu tahvillerde faiz oranları ancak ekonomik şartlar değiştiğinde mevzuat değişikliği ile değişebilir.) # Tahviller, mevzuatta itibari değerinin altında bir değerle (iskontolu olarak) ihraç edilebilir. # Tahviller, şirketler dışında devlet ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından da çıkarılabilir. # Tahviller, bir itfa planı dahilinde itfa edilir. Tahvil Türleri 1. Devlet Tahvilleri Ve Özel Sektör Tahvilleri 2. Primli Devlet Tahviller ve Baş Başa Tahviller 3. Hamiline Ve Nama Yazılı Tahviller 4. İkramiyeli Tahviller 5. Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller 6. Paraya Çevrilme Kolaylıgı Olan Tahviller 7. Sabit Faizli Ve Degişken Faizli Tahviller 8. İndeksli Tahviller DEVLET TAHVİLİ ÖZELLİKLERİ * 1 Yıldan uzun vadelidir. * İkinci el piyasası vardır. * Hem iskontolu, hem de kupon ödemeli olarak ihraç edilebilir. * Bunları dışında enflasyona endeksli(TÜFE) tahviller ihraç edilmedilir. * Satışlar fiziki teslim veya emanet makbuzu ile yapılır * Hazine müşteşarlıgı tarafından çıkarılır satış aracılığının T.C Merkez Bankası yapar ÖZEL SEKTÖR TAHVİL VE BONOLARI Anonim şirketler tarafından vadeleri an az 1 yıl olmak koşullu ile serbestçe belirlenen ve sabit ya da değişken faizli olarak ihraç edilen borçlanma senetleri ‘Özel Sektör Tahvili’ olarak adlandırılmaktadır. ÖZELLİKLERİ * İskontolu tahvillerde ihraççı tarafından yatırımcıya vade sonunda tahvilin nominal tutarı ödenir. * Kuponlu tahvillerde yatırımcıya belli dönemlerde (3 ay, 6 ay veya 1 yıl) kupon ödemesi ve vade sonunda anapara ödemesi yapılır. * Devlet tahvillerine oranla daha düşük likiditeye sahip enstrümanlıdır. * Şirket tahvilleri , şirketin iflas etmesi ve faiz ile ana para ödemesinde temerrüde düşmesi açısından devlet tahvillerine oranla daha yüksek risk taşımakta olup, bu nedenle şirketler genellikle ihraç ettikleri tahviller için yatırımcılara DİBS’lerin faiz oranının üzerinde bir ‘ek getiri oranı’ sunmaktadır. TAHVİL ÖRNEGİ BONOLAR Bono Nedir? Vadesi 60 günden az – 360 günden fazla olmayan, çıkarılan kurum tarafından ödeme, ispat ve teminat amacıyla kullanılan menkul kıymetlerdir. Ekonomik nitelikleri nedeniyle kredi aracı olan bir menkul kıymet olduğu için bono yerine senet kelimesi de kullanılmaktadır. Bu isim benzerliği nedeniyle de hisse senetleri ile karıştırılmaktadır. Bono, bir ödeme vaadi olarak görülür ve vadeli işlemlerde kullanılan bir senettir. Borçlu olan kişi ödeme için ayıracak nakit parası olmadığı için nakit ödeme yapmak yerine alacaklısına bono verir. Bu şekilde vadesi geldiği zaman ödemek üzere borçlanmış olur. Bono iki şekilde tahsil edilmektedir. Birincisi, ödeme zamanı geldiği zaman alacaklının, borçluya başvurarak tutarı tahsil etmesi ve senedi vermesi şeklindedir. İkincisi ise alacaklı ödeme zamanını beklemeden bir bankaya gider ve senedi iskonto ettirerek bedeli tahsil eder. Borç vadesi geldiğinde ise borçlu kişi borcunu bankaya ödemektedir. Bono Türleri Nelerdir? Bonoların basıldığı yer ve kullanım amaçları ile ilgili olarak çeşitli türleri bulunmaktadır. Bu türleri şu şekilde sıralandırabiliriz: Hazine Bonosu: Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından çıkarılan ve bir yıldan kısa vadeli Türk lirası veya döviz cinsinden devlet iç borçlanma senetleridir. Hazine bonosu, vade tarihine kadar elde tutulursa, anaparanın ve faizinin geri ödenmesi garantilidir. 1 yıldan kısa vadelidir, ikinci el piyasası vardır,kuponsuzdur satışları fiziki ve teslim emanet makbuzu ile yapılır , Hazine müşteşarlıgı tarafından arz edilir satış araçılıgını T.C Merkez Bankası yapar. Altın, Gümüş ve Platin Bonoları: Eski adıyla İstanbul Altın Borsası üyesi bankalar ile kıymetli maden aracı kurumlarının belirli bir miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç ettiği bonolardır. Bu bonolar, iskontolu veya iskontosuz olarak satılabilen menkul kıymetlerdir. Altın, gümüş ve platin bonolarının vadesi 60 günden az – 360 günden fazla olamaz. Banka Bonoları: Kalkınma ve yatırım bankalarının borçlu sıfatıyla düzenlediği bonolardır. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınmasının ardından ihraç edilerek iskonto esasına göre satılan menkul kıymetlerdir. Halka arz edilecek banka bonolarının vadesi, 60 günden az – 360 günden fazla olamaz. Tahsilli satılacak banka bonolarının vadesi ise 15 günden az – 360 günden fazla olamaz. Finansman Bonosu: İşletmelerin kısa süreli fon ihtiyaçlarını karşılamak için genel olarak anonim ortaklık statüsünde olan büyük firmalar, bankalar ve finans kuruluşları tarafından basılıp ihraç edilen borç senetleridir. Tanınmış işletmeler, bankalar çıkardıkları borç senetleri ya da bonoları piyasaya satmak amacıyla kısa süreli fon ihtiyacını karşılarlar. ABD gibi ülkelerde yaygın bir şekilde kullanılırlar. Geri ödeme süreleri ise en fazla 9 aydır. Türkiye piyasalarına ise 1986 yılında girmişlerdir. BONO ÖRNEGİ Bonoların, yasal olarak geçerli olması için bazı unsurları içermesi gerekmektedir. Bu unsurlar şu şekildedir: Bono kelimesi, Kayıtsız şartsız bir meblağ ödenmesi vaadi (Bedel), Lehtarın (alacaklı) adı ve soyadı, Bononun düzenlendiği gün (Keşide tarihi), Bononun düzenlendiği yer, Ödeme yeri, Senedi düzenleyenin imzası, Vade. Hazırlayanlar - Dilan AKBALIK - Damla KORKMAZ - Taha KILIÇ - Göktuğ YAYLA Dinlediğiniz için teşekkür ederiz… KONU : TAKASBANK VE HİSSE SENEDİ PİYASASINDA TAKAS VE SAKLAMA HİZMETLER * TAKASBANK NEDİR ? *TAKASBANK PARA PİYASASI *TAKASBANK’IN AMACI VE KONUSU * HİSSE SENEDİ PİYASASINDA TAKAS VE SAKLAMA HİZMETLERİ TAKASBANK NEDİR ? • Mevcut piyasalarda gerçekleşen pay borçlanma araçları ve kıymetli madenler ile ilgili işlemlerin takasını gerçekleştiren merkezi kuruluştur . TAKASBANK AMACI VE KONUSU • Sermaye piyasası ve borsa mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti vermek • Bankacılık kanunu ve diğer bankacılık düzenlemeleri çerçevesinde yatırım bankacılığı işlemleriyle uğraşmaktır . • Etkin bir merkezi bir teminat ve risk yönetim sistemi geliştirerek sermaye piyasalarının risk yönetim alt yapısının güçlenmesine ve piyasada aracılık maliyetlerinin azalmasına katkı sağlamaktır . • Uluslararası takasa ve saklama kuruluşları arasında örnek alınan bir kurum hedefine ulaşmayı amaçlamaktadır . TAKASBANK ; • 10 Yıllık bir geçmişe sahiptir • Tüketiciye yönelik çalışmıyor ve reklam yapmaz şubesi yoktur . • En büyük ortağı İMK ve onunda payı %5 i geçmiyor • 104 üyesinin ortak olduğu mevduat kabul etmeyen bir sektör bankasıdır . • Haziran 2001 itibari ile ödenmiş sermayemiz 33.5 Trilyon TL dir TAKASBANK PARA PİYASASI • Aracı kurum ve bankaların fon fazlası ve fon ihtiyacı olanların taleplerini karşılamasını sağlayan takasbank tarafından kurulan piyasalardır . • Takasbank, yönetim kurulu ve SPK tarafından onaylanan ve TPP’yı işleten kurum olup, • TPP işlemlerinde para satana karşı alan para, alana karşı ise satan tasarruf konumundadır. • Takasbank, TPP işlemlerinde katılımcı olmamaktadır. TAKASBANK ; • Türkiye’de menkul kıymetlerin takasını gerçekleştirmek için görevlendirilmiş bir sektör bankasıdır . • Bireysel emeklilik sisteminin başlamasıyla emeklilik yatırım fonlarının saklayıcı konumuna gelmiştir . • Sermaye piyasası kurumu tarafından Türkiye’nin ‘’ Merkezi saklama kuruluşu’’ olarak kabul edilmiştir . • BİST’de gerçekleşen tüm menkul kıymet alım/satım işlerinin takası takasbank tarafından gerçekleşmektedir . • Ödenmiş sermayesi 600.000.000 TL dir . TAKASBANK ; • 1986-1988 yıllarında aracısız olarak gerçekleşiyordu . • 1992 yılından itibaren İMKB Takas ve Saklama A.Ş ye devredildi. • Takasbank ünvanıda 11 Nisan 2013 tarihinden itibaren İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş olarak değiştirilmiştir. TAKASBANK PARA PİYASASINDA KİMLER İŞLEM GÖRÜYOR ? • Para piyasası aracı kuruluş ve bankaların birbiriyle olan para hareketlerinde menkul kıymetle bağlı olmak şartıyla takas borç ve alacaklarına ilişkin değerlendirmelerini çok hızlı yapabilmelerini sağlıyor. • Merkez bankası nezdindeki para piyasasındaki aracı kuruluşlar işlem yapamazken, takasbank nezdindeki para piyasasına aracı kurumlar ve bankalar üye olup işlem yapabilirler. * • Bu piyasanın yaklaşık 1.3 katrilyon civarında günlük işlem hacmi vardır. • Para piyasası banka ve aracı kuruluşları kısa vadeli fon sağlamalarını, uzun vadeli varlıklarını elden çıkaramayacak ve en hızlı şekilde değerlendirdikleri, tam teminata dayalı çalışan bir mekanizmadır. TAKASBANK GELİRLERİNİ NEREDEN SAĞLAR? • Takasbank gelirlerinin ; • • % 8.4 ü saklama komisyonlarından • % 62.3 ünü fon yönetimi gelirlerinden • % 29.3 üde bankacılık hizmet gelirlerinden oluşuyor. TAKASBANK’TA; • 245 kişi çalışıyor. • 15 Mart itibariyle yaklaşık 2 milyon civarında hesap sayısı • 16 milyon civarında sicil numarası vardır. HİSSE SENETLERİ PİYASALARINDA TAKAS VE SAKLAMA HİZMETLERİ • Takas hizmetlerin bir adım ilerisi ise saklama hizmeti ortaya çıkmaktadır. • Borsaların, bankaların, aracı kurumların veya bu iş için kurulmuş meslek kuruluşlarının yaptığı saklama hizmeti geliştikçe menkul kıymetler ortaklıkta gözükmez. • Menkul kıymetlerin yerini saklama makbuzları alır. * • Cirosu mümkünse, bu saklama mevzuatları elden ele dolaşır. Mümkün değilse Takas Merkezine ibraz edilebilir. • Saklama merkezinin bir adım ilerisi teslim alma ve teslim etmenin tamamen ortadan kalkmasıdır. Gerek menkul kıymet gerekse para piyasasının hesaptan hesaba aktarılması şeklinde yürütülür. • Bu şekilde menkul kıymetler saklama hizmeti veren kurumların kasa dairelerinden gün ışığına hiç çıkmamış olur. * • 1987 yılında takas ve saklama mevzuat zorlukları ve hukuki faaliyetlerden kaçınıp borsanın çok aciliyet kazanmış bunun takas ihtiyacını karşılamak amacıyla İMKB bünyesinde kurulmuştur. • Gelişmiş ülke borsalarında olduğu gibi borsa dışında ve borsadan bağımsız ayrı bir tüzel kişilik halinde olmalıdır. * • 1991 yılında alınan bir karar ile İMKB takas ve saklama merkezi İMKB takas ve saklama A.Ş olarak değerlendirilmiştir. • Borsa bünyesinin dışında çıkarılması öngörülmüştür. • 1995 yılında ise İMKB takas ve saklama bankası A.Ş Takasbank olmuştur. • Kaynakça : • https://www.takasbank.com.tr • http://haber.doviz.com/ • https://www.mkk.com.tr/ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER HAZIRLAYAN VE SUNANLAR • TUĞBA NUR ALUÇ • KEZBAN ŞENLER • HASİBE CAN • ZEYNEP BAŞ TAKASBANK İÇİNDEKİLER TAKASBANK NEDİR? TAKASBANK GELİRLERİNİ NEREDEN SAĞLIYOR? HİSSE SENEDİ TAKAS İŞLEMLERİ TAKASBANK’IN SUNDUĞU HİZMETLER TAKASBANKTA OPERASYONEL RİSKLER NASIL MİNİMİZE EDİLİR? TAKASBANK TARAFINDAN GARANTİ HESAPLARI NASIL YÖNETİLMEKTEDİR? HİSSE SENEDİ TAKASINDA UYGULANAN TEMEL PRENSİPLER TAKASBANK NEDİR ? Takasbank, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ve 104 üyesinin ortak olduğu, mevduat kabul etmeyen bir sektör bankasıdır. Bankanın ana sözleşmesine göre, İMKB dışında hiçbir ortağın sermayedeki payı yüzde 5'i geçmiyor. İşlevselliği itibariyle faaliyetleri Merkez Bankası'na benzetilebilir. En önemli farkı, Merkez Bankası'nın emisyon bankası olmasıdır. Takasbank'ın böyle bir özelliği yok. Bunun dışında transfer bankası olması, kredi mekanizmaları, işlettiği para piyasaları, menkul kıymetlere dayalı olan organize piyasalardaki bütün işlemlerin nakit ve menkul kıymet takaslarının yapılması itibariyle, sermaye piyasasının merkez bankası olarak adlandırılabilir. TAKASBANK GELİRLERİNİ NEREDEN SAĞLAR? Takasbank'ın gelirlerinin yüzde 8,4'ü saklama komisyonlarından, yüzde 62,3'ü fon yönetimi gelirleri, kalan 29,3'ü de bankacılık hizmet gelirlerinden oluşuyor. Dolayısıyla karlılığımızın önemli bir bölümünü fon yönetimi gelirleri oluşturuyor. Bu arada, Takasbank olarak krizlerden güçlenerek çıktığımızı da söylemek isterim. Bunda da Hazine karlarının önemi yadsınamaz. HİSSE SENEDİ TAKAS İŞLEMLERİ Takas ve Saklama İşlemlerini Düzenleyen Mevzuat: Takas ve saklama işlemlerine ilişkin temel düzenlemeler, Sermaye Piyasası Kanunu, Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğleri, İMKB Yönetmelikleri ve İMKB Takas ve Saklama Merkezleri Yönetmeliğinde yer almaktadır. Sermaye Piyasası Kanunu: Kanun’un Sermaye Piyasasının Görev ve Yetkileri başlıklı 22’nci maddesinin (n) bendinde “Sermaye piyasası araçlarının takası ve saklamasını düzenlemek ve denetlemek” Kurul’un görevleri arasında sayılmıştır. TAKASBANK’IN SUNDUĞU HİZMETLER İMKB ve 2005 yılı Şubat ayında faaliyete geçen Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası A.Ş.’de gerçekleşen tüm menkul kıymet alım-satım işlemlerinin takası Takasbank tarafından gerçekleştirilmektedir. Takasbank, bu merkezi fonksiyonlarının yanı sıra, İMKB üyesi banka ve aracı kurumlara bankacılık hizmetleri vermektedir. Takasbank, sermaye piyasası ile para piyasası arasında fon akımlarının hızlı, güvenilir ve düşük maliyetle yapılmasını sağlayan bir köprü işlevi görmektedir. TAKASBANKTA OPERASYONEL RİSKLER NASIL MİNİMİZE EDİLİR? Takasbank, takas işlemlerini gerçekleştirirken hedef olarak takasın sonlandırılmasını amaçlar. Takas üyelerinin sermaye riskini azaltmak ve takas sürecinde büyük miktarda nakitin hesaplarda bulundurulma zorunluluğunu önlemek amacı ile takas, net miktarlar üzerinden ve çoklu netleştirme uygulanarak gerçekleştirilir. Takas işlemlerinde teslim karşılığı ödeme prensibi uygulanır. Takas üyelerinin alacaklarına,takas borçlarına karşı teminat olarak bloke konulur ve takas yükümlülükleri yerine getirildiği zaman bloke kaldırılır. Kısmi ödeme karşılığında bloke kısmi olarak kaldırılır. TAKASBANK TARAFINDAN GARANTİ HESAPLARI NASIL YÖNETİLMEKTEDİR? İMKB, hisse senetleri ile tahvil ve bono piyasalarında gerçekleştirilen işlemlerin takasında yaşanabilecek gecikmeleri önlemek ve temerrüt durumlarında takas alacağını alamayan tarafı korumak amacı ile “Garanti Hesapları”oluşturmuştur. Garanti hesabı, İMKB’nin, hesabın tesisinde aktarmış olduğu tutar ve üyelerden tahsil edilen temerrüt cezalarının yanı sıra, bunların nemalarından oluşmaktadır. Hisse senetleri ile tahvil ve bono piyasaları için ayrı ayrı garanti hesapları bulunmaktadır. Hisse ve tahvil garanti hesaplarının portföy yönetimi ve nemalandırma işlemleri Takasbank Fon Yönetimi tarafından yapılmaktadır. HİSSE SENEDİ TAKASINDA UYGULANAN TEMEL PRENSİPLER Takasbank tarafından gerçekleştirilen takas hizmetleri Borsaların birbirleriyle uyumlu bir şekilde daha etkin çalışmalarını sağlayarak riski ve maliyeti azaltmayı amaçlayan “Otuzlar Grubu” nun önerileriyle paralellik göstermektedir.Otuzlar Grubu’nun Londra’da düzenlediği sempozyum sonrasında, alış ve satış işlemlerinin gerçekleşmesinden takas işlemlerine kadar geçen süre içinde her ülkede farklı şekilde uygulanan işlemlere bazı standartlar önerilmiştir. Otuzlar Grubunun önerilerini ve Takasbank’ın verdiği takas ve saklama hizmetleri ile paralellik gösteren prensipleri şu şekilde sıralayabiliriz: A-)Netleştirme prensibi B-)Teslim Karşılığı Ödeme Prensibi C-)Kaydi Takas Prensibi D-) Merkezi Takas Prensibi E-) Ödemelerde Aynı Gün Valörlü Ödeme HAZIRLAYANLAR ESRA YURTTAŞ PINAR ÇETİNKAYA YASEMEN AYDİN NESLİ KAYA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER HİSSE SENEDİ NEDİR? HİSSE SENEDİ,SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ VE KARŞILIĞINDA KIYMETLİ EVRAK NİTELİĞİNDE PAY SENEDİ ÇIKARABİLEN ANONİM ŞİRKET VEYA SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKETLERİN YASAL ŞEKİLLERE UYGUN OLARAK DÜZENLEDİKLERİ BELGELER OLUP,SERMAYENİN BELLİ BİR ORANINI TEMSİL EDEN VE SAHİPLERİNE O ORANDA ORTAKLIK HAKKI SAĞLAYAN SENETLERDİR. OSMANLIDAN KALMA BİR HİSSE SENEDİ HİSSE SENEDİ PİYASASI ŞİRKETLER HALKA AÇILMAK VE İMKB’DE İŞLEM GÖRMEK SURETİYLE UZUN VADELİ VE DAHA UYGUN MALİYETLİ ALTERNATİF BİR FİNANS KAYNAĞI SAĞLAMANIN YANINDA KURUMSALLAŞMA,YURT İÇİ VE YURT DIŞINDA TANINMA,ORTAKLARA LİKİDİTE SAĞLAMA VE KREDİBİLİTE GİBİ İMKANLARDAN YARARLANMAKTADIRLAR. ŞİRKETLERİN SERMAYE PİYASASININ İMKANLARINDAN YARARLANMASINI SAĞLAMAK AMACIYLA İMKB BÜNYESİNDE FARKLI NİTELİKTEKİ ŞİRKETLERİN MENKUL KIYMETLERINİN İŞLEM GÖREBİLECEĞİ ÇEŞİTLİ PAZARLAR OLUŞTURULMUŞTUR.BU ÇERÇEVEDE KOTASYON KOŞULLARINI SAĞLAYAN ŞİRKETLERİN HİSSE SENETLERİNİN KOT İÇİ PAZARLARIN YANI SIRA,KOTASYON KOŞULLARINI SAĞLAMAYAN KÜÇÜK VE ORTA ŞİRKETLERİN HİSSE SENETLERİNEDE İŞLEM GÖRME İMKANI VEREN KOT DIŞI PAZARLARDA BULUNMAKTADIR. HİSSE SENETLERİNİN SAĞLADIĞI HAKLAR HİSSE SENEDİ ŞİRKET SERMAYESİNİN BELİRLİ BİR KISMINI TEMSİL EDER,SAHİBİNE HER TÜRLÜ ORTAKLIK HAKLARINDAN YARARLANMA İMKANI SAĞLAR. BU HAKLAR ŞUNLARDIR : -OY KULLANMA HAKKI -ŞİRKET YÖNETİMİNE KATILMA HAKKI -ŞİRKET KARINDAN PAY ALMA HAKKI -RÜÇHAN HAKKI -TASFİYEDEN PAY ALMA HAKKI -ŞİRKET FAALİYETLERİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME HAKKI HİSSE SENEDİ TÜRLERİ TEDAVÜL BAKIMINDAN HİSSE SENETLERİ - NAMA YAZILI HİSSE SENETLERİ:NAMA YAZILI HİSSE SENETLERİ,ŞİRKET DEFTERİNDE YAZILI KİMSELER ADINA DÜZENLENİR.ANA SÖZLEŞMEDE AKSİNE HÜKÜM OLMADIKÇA,HİSSE SENETLERİNİN NAMA YAZILI OLMASI GEREKİR. -HAMİLİNE HİSSE SENETLERİ:HAMİLİNE YAZILI HİSSE SENETLERİNDE MÜLKİYET,HİSSE SENEDİNİN SATIN ALANA TESLİMİ İLE OLUR.ŞİRKETLERİN BU TÜR HİSSE SENETLERİ ÇIKARABİLMELERİ İÇİN,HİSSE SENEDİ BEDELLERİNİN TAMAMEN ÖDENMESİ GEREKİR.BU TÜR HİSSE SENETLERİNİN DEVRİ KOLAY OLMAKTADIR. HİSSE SENEDİ SAHİPLERİNİN EN ÖNEMLİ HAKLARINDAN BİRİ OY KULLANMA HAKKIDIR. ŞİRKETLER FAALİYETLERİNE BAŞLAMADAN ÖNCE YÖNETİCİ ORTAKLARINI SEÇMEK VE ORTAKLARIN ONAYINI ALMAK ZORUNDADIR. ÖRNEĞİN: KAYITLI SERMAYEYİ ARTTIRMAK BAŞKA BİR İŞLETME İLE BİRLEŞMEK İÇİN ORTAKLARIN ONAYINA İHTİYAÇ VARDIR UYGULAMADA ,YÖNETİM VE DENETİM KURALLARININ SEÇİMİ ORTAKLARIN OYLARI İLE GERÇEKLEŞİR ÇOĞUNLUK OYLAMASINDA HER ÜYE AYRI AYRI OYLANIR VE ORTAKLAR SAHİP OLDUKLARI HER HİSSE İÇİN BİR OY KULLANIRLAR. MAMİ BEDELLERİNİN TAMAMEN ÖDENMİŞ OLUP OLMAMASI AÇISINDAN HİSSE SENETLERİ -BEDELİ TAMAMEN ÖDENMİŞ HİSSE SENETLER:SENET BEDELİNİN TAMAMEN ÖDENDİĞİ DURUMLARDA,BEDELİ TAMAMEN ÖDENMİŞ HİSSE NENETLERİNDEN SÖZ EDİLİR. -BEDELİ TAMAMEN ÖDENMİŞ HİSSE SENETLERİ:ANA SÖZLEŞME VE ‘TTK’ HÜKÜMLERİNE GÖRE,HİSSE SENEDİ BEDELLERİNİN EN AZ ¼’ÜNÜN ÖDENMESİ DURUMUNDA,BEDELLERİ TAMAMEN ÖDENMİŞ HİSSE SENETLERİANLAŞILMALIDIR. SERMAYE ARTIŞLARINA GÖRE HİSSE SENETLERİ -BEDELLİ HİSSE SENETLERİ:BEDELLİ HİSSE SENETLERİ,KARŞILIĞINDA ŞİRKETE TAZE PARA GİRİŞİ SAĞLAYAN SENETLERDİR.BEDELLİ HİSSE SENETLERİ,KURULUŞ AŞAMASINDA VEYA SERMAYE ARTTIRILIMLARINDA,ESKİ ORTAKLARIN RÜÇHAN HAKLARINI KULLANMALARIYLA VEYA HALKA ARZ YOLUYLA ÜÇÜNCÜ KİŞİLER TARAFINDAN SATIN ALINIRLAR. -BEDELSİZ HİSSE SENETLERİ:BEDELSİZ HİSSE SENETLERİ İSE,DAĞITILMAYAN KARLAR,YENİDEN DEĞERLEME DEĞER ARTIŞ FONU,SABİT VARLIKLARIN SATIŞINDAN ELDE EDİLEN KAZANÇLAR VEYA İŞTİRAKLERDEKİ DEGER ARTIŞLARININ SERMAYEYE EKLENMESİ NEDENİ İLE ÇIKARILAN VE İŞLETMEYE FON GİRİŞİ SAĞLAMAYAN HİSSE SENETLERİDİR.BEDELSİZ HİSSE SENETLERİ,MEVCUT ORTAKLARA ÜCRETSİZ OLARAK,PAYLARI ORANINDA DAGITILR. -KURUCU VE İNTİFA HİSSE SENETLERİ:KURULUŞTA EMEĞİ GEÇENLER İÇİN ÇIKARILAN,ORTAKLIK VE ŞİRKET YÖNETİMİNE KATILMA HAKKI VERMEYEN SENETLER KURUCU HİSSE SENETLERİDİR.SADECE ŞİRKET KARININ BİR KISMI İÇİN ALACAK HAKKI VERİR.İNTİFA HİSSE SENETLERİ İSE BAZI KİŞİLER İÇİN ALACAK YADA HİZMETLERİ KARŞILIĞI ÇIKARILAN VE ORTAKLIK HAKKI SAĞLAMAYAN HİSSE SENETLERİDİR. -TAM CİRO:DEVİR EDİLEN KİŞİNİN AD VE SOY ADI YAZILARAK ‘ÖDEYİNİZ’ YAZILIR VE DEVREDEN KİŞİ TARAFINDAN İMZALANIR. -BEYAZ CİRO:İSİM BELİRTİLMEDEN,SADECE ‘ÖDEYİNİZ’ YAZILIR VE DEVREDEN KİŞİ TARAFINDAN İMZALANIR. -ADİ VE İMTİYAZLI HİSSE SENETLERİ:SAHİPLERİNE EŞİT HAKLAR SAĞLAYAN HİSSE SENETLERİNE ADİ HİSSE SENEDİ DENİR.ANA SÖZLEŞME İLE OY HAKKI,KARA İŞTİRAK VB. AÇILARDAN SAHİPLERİNE DİĞERLERİNE GÖRE DAHA ÖZEL HAKLAR SAĞLAYAN HİSSE SENETLERİNE İMTİYAZLI HİSSE SENETLERİ DENİR. -PİRİMLİ VE PİRİMSİZ HİSSE SENETLERİ:SENEDİN ÜZERİNDE YAZILI OLAN DEGERE NOMİNAL (İTİBARİ) DEGER DENİR.HİSSE SENEDİ ÜZERİNDE YAZILI DEGERDEN DAHA YÜKSEK BİR BEDEL İLE ÇIKARILIYORSA PİRİMLİ HİSSE SENEDİ,ÜZERİNDE YAZILI BEDEL İLE ÇIKARILIYORSA PİRİMSİZ HİSSE SENEDİ DENİR. HİSSE SENEDİNDE FİYAT VE DEĞER Yatırım alternatifi olarak hisse senedi tercih edilmiş ise getirinin takibi için hisse senedi fiyat ve değer tanımlarını bilmek gerekir. FİYAT VE DEĞER TANIMLARI -NOMİNAL(İTİBARİ) DEĞER:HİSSE SENEDİNİN ÇIKARILMASI SIRASINDA BELİRLENEN VE ÜZERİNDE YAZILI OLAN DEGERE NOMİNAL DEĞER DENİR. -İHRAÇ FİYATI:HİSSE SENEDİNİN SATIŞA SUNULDUĞU FİYATTIR.HİSSE SENEDİ NOMİNAL FİYAT İLE ÇIKARILABİLECEĞİ GİBİ FARKLI BİR FİYAT İLE DE ÇIKARILABİLİR. -PİYASA FİYATI:HİSSE SENEDİNİN ARZ VE TALEP PİYASASINDA İŞLEM GÖRDÜĞÜ FİYATTIR.PİYASA FİYATI İŞLETMENİN DURUMUNA GÖRE YÜKSEK YADA DÜŞÜK OLABİLİR. -BORSA FİYATI:BORSADA İŞLEM GÖREN HİSSE SENETLERİNİN BU PİYASADAKİ ARZ VE TALEP DURUMUNA GÖRE OLUŞAN FİYATTIR.HİSSE SENEDİNE TALEP FAZLA İSE SENEDİN DEĞERİ ARTAR. -DEFTER DEĞERİ:İŞLETMENİN ÖZ SERMAYE TOPLAMININ HİSSE SENEDİ SAYISINA BÖLÜNMESİ İLE BULUNAN TUTARDIR. -TAVSİYE DEFTERİ:ŞİRKETİN DAĞILMASI HALİNDE TÜM VARLIKLARDAN BORÇLAR DÜŞÜLDÜKTEN SONRA KALAN TUTARIN HİSSE SENEDİ SAYISINA BÖLÜNMESİ İLE BULUNAN TUTARDIR. -İŞLEYEN TEŞEBBÜS DEGERİ:İŞLETMENİN ÇALIŞIR HALDE DEVRİ DURUMUNDA SAĞLAYACAGI GELİR HESAPLANARAK BULUNAN DEGERDİR. -GERÇEK DEĞER:YATIRIMCININ TÜM KOŞULLARI DİKKATE ALARAK HİSSE SENEDİ İÇİN BELİRLEDİGİ DEĞERDİR. -HİSSE SENEDİNİN ŞEKLİ:TÜRK TİCARET KANUNUNUN 413. MADDESİNE GÖRE HİSSE SENEDİNDE BULUNMASI GEREKEN ŞEKİL ŞARTLARI ŞUNLARDIR: -ŞİRKET ÜNVANI VE YETKİLİ İMZALAR -ESAS SERMAYE MİKTARI -ŞİRKETİN TESCİL TARİHİ -SENET TÜRÜ -SENEDİN NOMİNAL DEĞERİ ZORUNLU OLAN BU ŞARTLARIN DIŞINDA İHTİYARİ(İSTEĞE BAĞLI)OLARAK AŞAGIDAKİ HUSUSLAR DA YER ALABİLİR: -SENET ÇIKIŞ TARİHİ -ŞİRKET SÖZLEŞMESİNİN ÖNEMLİ MADDELERİ -PAY (SERMAYENİN BÖLÜNMÜŞ PARÇALARI) ADEDİ -KURULUŞU ONAYLAYAN MAHKEME KARARININ TARİH VE NUMARASI -SENETLERİN SERİ VE SIRA NUMARASI TAHVİL VE HİSSE SENEDİNİN FARKI TAHVİL:BORÇ SENEDİDİR. HİSSE SENEDİ:MÜLKİYET SENEDİDİR. TAHVİL:TAHVİL SAHİBİ,ÇIKARAN KURULUŞUN UZUN VADELİ ALACAKLISIDIR. HİSSE SENEDİ:SAHİBİ ÇIKARAN KURULUŞUN ORTAĞIDIR. TAHVİL:SAHİBİNİN ŞİRKETE SAĞLADIĞI SERMAYE YABANCI SERMAYEDİR. HİSSE SENEDİ:SAHİBİNİN SAĞLADIĞI SERMAYE ÖZSERMAYEDİR. TAHVİL:SAHİBİ ŞİRKETİN AKTİFİ ÜZERİNDEKİ ALACAĞINDAN BAŞKA HİÇ BİR HAKKA SAHİP DEĞİLDİR. HİSSE SENEDİ:SAHİBİ ORTAK OLDUĞU ŞİRKETİN KENDİSİNE SUNULAN BÜTÜN HAKLARDAN FAYDALANABİLİR. MAHSUN HAZIRLAYANLAR Emre DEMİRCİ Muhammet NAVRUZ Uğur KARACA Mahsun ALAGÖZ BÖLÜM:BANKACILIK VE SİGORTACILIK DERS:FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR KONU:HİSSE SENEDİ PİYASASI ÖĞR. GRV.:NERMİN CEREN TÜRKMEN HİSSE SENEDİ NEDİR? HİSSE SENEDİNİ ÇIKARABİLECEK ŞİRKETLER HİSSE SENEDİNİN ÖZELLİKLERİ ? SAĞLANMIŞ OLDUĞU HAKLAR ? HİSSE SENEDİNDE OLMASI GEREKEN HUSUSLAR HİSSE SENEDİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR HİSSE SENEDİNİ ALIM SATIMI NASIL YAPILIR? HİSSE SENEDİ VE TAHVİL ARASINDAKİ FARK? Sermaye şirketlerinin ortaklarına paylarını ve ortaklıklarını belgelemek için verdikleri kıymetli evraklara hisse senedi denilmektedir. Borsa binalarının kurulmasına neden olan hisse senetleri, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) izin alınarak çıkartılmaktadır ANONİM ŞİRKETLER SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKETLER ÖZEL KANUNLA KURULAN KURUMLAR . Hisse senetleri bir borç senedi değil, bir ortaklık ve mülkiyet senedini ifade etmektedir. Şirketin işleyişini sürdürdüğü ve kar ettiği sürece hisse senetleri sahiplerine kazanç sağlamaktadır. Bunun yanında tahvillerde olduğu gibi sabit bir getirisi yoktur. Şirketin bilanço karına ve yatırım kararlarına göre değişiklik göstermektedir. ŞİRKET PAYINDAN KAR ALMA HAKKI RÜÇHAN HAKKI TASFİYEDEN PAY ALMA HAKKI ŞİRKETİN YÖNETİMİNE KATILMA VE OY HAKKI ŞİRKET HAKKINDA BİLGİ ALMA Şirketin unvanı, Ticaret sicil numarası ve tescil tarihi, Kayıtlı esas sermayesi, Hisse senedinin türü, Hisse senedinin değeri, Nama yazılı ise hisse sahibinin adı, soyadı ve ikametgahı, Yetkili iki adet imza. İMKB Hisse Senetleri Piyasası pazarlarında alım-satım işlemleri, yalnızca bu faaliyet konusunda Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) yetki belgesi, İMKB’den Borsa Üyelik Belgesi almış olan İMKB üyesi aracı kuruluşlar tarafından yapılabilmektedir. Yatırımcılar, İMKB’de bizzat alım-satım yapamazlar. İmtiyazlı hisse senetleri Adi hisse senetleri Hamiline yazılı hisse senetleri Nama yazılı hisse senetleri Bedelli ve bedelsiz hisse senetleri Primli ve primsiz hisse senetleri Kurucu hisse senetleri İmtiyazlı hisse senetlerinin ayrıcalıkları adi hisse senetlerine göre daha geniştir. Adi hisse senedine sahip olan kişiler şirkette oy kullanma hakkı, şirketin yönetimine katılma hakkı gibi haklara sahip olamaz. İmtiyazlı hisse senetleri ise oy kullanma hakkı, şirket yönetiminde katılma hakkı, şirket faaliyetleri hakkında bilgi alma hakkı gibi haklara sahiptir. Şirket sermayesinin belirli bir kısmını temsil eden, sahibine şirket karından pay alma, şirket yönetimine katılma, oy kullanma, tasfiye bakiyesinden pay alma, şirket faaliyetleri hakkında bilgi edinme hakkı veren, hisse senedidir. Hamiline yazılı hisse senetlerinde devir işlemi teslim ile tamamlanmaktadır. Nama yazılı hisse senedi sahipleri ortak sayısının tespitinde, mal varlığının korunmasında, hisse senedinin kaybolmasında diğerlerine göre üstünlüğe sahiptir. Hamiline yazılı hisse senetlerinde ise gerçek anonimliği sağlama, devir kolaylığı, tasarruf sahibi açısından gizlilik temin etme gibi çeşitli üstünlüklere sahip olunur. Bedelli ve bedelsiz hisse senetlerinde kısaca, Nakit veya bedelli sermaye artırımı yolu ile ihraç edilen hisse senetleri bedelli hisse senetleridir. Ortakların nakit ödeme taahhüdü içermeyen iç kaynaklardan sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetleri de bedelsiz hisse senetleridir. Primli hisse senedinin itibarı değerinin üzerinde bir bedel ile taahhüt edilmiştir ve satış işlemi yapılabilmektedir. Yani nominal değerinden yüksek bir bedel ile ihraç edilen hisse senetlerini ifade etmektedir. Primsiz hisse senetleri ise nominal değer ile ihraç edilen hisse senetleridir. Kurucu hisse senetleri Şirket kurucularına veya şirket açısından önemli olan kişilere bedelsiz olarak verilmektedir. Oy hakkı bulunmamaktadır ve sadece temettü hakkına sahiptirler. Kurucu hisse senetleri, kuruluş aşamasındaki hizmetleri karşılığında ana sözleşme gereğince şirket karının bir kısmına iştirak hakları vardır ve daima kurucuların adlarına yazılı olması şartıyla ihraç edilebilirler Hisse senetleri sahibine ortaklık hakkı sağlarken, tahvil alacak hakkı sağlar. Hisse senedi sahibine yönetime katılma hakkı verirken, tahvil bu hakkı vermez. Tahvil sabit iken, hisse senetleri değişken getiri sağlamaktadır. PINAR ÇELİK SEVDA ARAS NAZAN TAŞKINEL EDA BİLGEN FADİME AYKUT YATIRIM FONLARI İÇİNDEKİLER... Yatırım Fonu Nedir? Fonlarının kuruluş ve işleyişinin yasal dayanakları nelerdir? Kimler yatırım fonu kurabilir? Yatırım fonu yönetimi nasıl oluşturulur? Yatırım fonu portföylerini kimler yönetebilir? A Tipi, B Tipi fon ne demektir? Yatırımcı açısından A veya B tipi fon tercihi nasıl yapılabilir? Tercihin sonuçlarını nelerdir? Fon türleri nelerdir? Yatırım fonu yönetiminde uyulması zorunlu kurallar nelerdir? Yatırım fonlarında denetim nasıl sağlanır? Yatırım fonlarının hesapları nasıl tutulur, mal varlığı nasıl ve nerede muhafaza edilir? Yatırım fonlarınin gelirleri nelerden oluşur? Yatırım fonlarının giderleri nelerdir? Fonlarda değerleme nasıl yapılır? Katılma Belgesi? nedir? Fon katılma belgesi alım satımında en az işlem sınırı ne demektir? Katılma belgesi fiyatları nasıl hesaplanır? Yatırım fonları ile ilgili olarak kurumlardan talep edilebilecek bilgiler nelerdir? Yatırım fonları hangi saatlerde alınıp satılabilir? Yatırım fonu katılma belgeleri nerelerden satın alınabilir? İhbar süresi ne demektir? Fon katılma belgesi fiyatları hangi nedenlerle düşüş kaydedebilir? Yatırım fonları neden en uygun yatırım aracıdır? Neden doğrudan hisse senedi yerine A tipi fonlar tercih edilmelidir? Neden dogrudan tahvil veya bono yerine B tipi fonlar tercih edilmelidir? Yatırım fonlarının yatırımcılara sagladıkları diğer avantajlar nelerdir? Bir yatırım fonuna yatırım yapılırken Nelere dikkat edilmelidir? Yatırım fonları arasında seçim yapılırken hangi hususlara dikkat edilmelidir? YATIRIM FONU NEDİR? Yetkili kuruluşlarca, katılma belgesi karşılığında tasarruf sahiplerinden toplanan kaynakların, çeşitli sermaye piyasası araçlarına dengeli şekilde dağıtılarak verimlendirilmesini sağlayan kurumlara "Yatırım Fonu" denir. FONLARIN KURULUŞ VE İŞLEYİŞİNİN YASAL DAYANAKLARI NELERDİR? Fonlar, Sermaye Piyasası Kanunu ve bu kanuna dayanılarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkartılan tebliğ esaslarına göre kurulur ve işletilir.Fonların kuruluş ve işleyişine ilişkin tüm hususlar FON İÇTÜZÜĞÜ'nde ayrıntılı şekilde yer alır. Tasarruf sahipleri isterlerse, incelemek üzere fon içtüzüğünü kurucudan talep edebilirler. KİMLER YATIRIM FONU KURABİLİR? Ülkemizde yürürlükte bulunan mevzuata göre; - Bankalar, - Aracı kurumlar, - Sigorta şirketleri, - Emekli ve yardım sandıkları, yatırım fonu kurabilirler. Yatırım fonu, kurabilmek için Sermaye Piyasası Kurulu'ndan izin almak şarttır. YATIRIM FONU YÖNETİMİ NASIL OLUŞTURULUR? Kurucu kendi adına fonla ilgili işlemleri yürütmek üzere, her bir fon için en az 3 kişiden oluşan bir FON KURULU ve en az bir denetçi tayin eder. Fonla ilgili işlemlerin düzgün yürütülebilmesi için tam zamanlı olarak görev yapan Fon Müdürü nezaretinde, defter ve hesaplarını tutan Fon Muhasebecisi ve yeterli sayıda personelden oluşan Fon Hizmet Birimi görev yapar. YATIRIM FONU PORTFÖYLERİNİ KİMLER YÖNETEBİLİR? Yatırım fonları, kurucusunun belirleyeceği ve Sermaye Piyasası kurulu'ndan "Portföy Yöneticiliği Yetki Belgesi" almış aracı kurumlar veya portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilirler. YATIRIM FONLARI HANGİ KIYMETLERE YATIRIM YAPABİLİR? Yatırım fonları, borsalarda işlem gören yerli ve yabancı şirketlerin hisse senetleri ile özel ve kamu kesimi borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı olarak ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarına yatırım yapabilirler. "A TİPİ", "B TİPİ" FON NE DEMEKTİR? Yatırım fonları, A ve B Tipi olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az %25'ini, devamlı olarak, Türk şirketlerinin hisse senetlerine yatırmış olan fonlar A Tipi olarak adlandırılır. B Tipi fonlarda bu şartlar aranmaz. YATIRIMCI AÇISINDAN A VEYA B TİPİ FON TERCİHİ NASIL YAPILABİLİR? TERCİHİN SONUÇLARI NELERDİR? A)Risk Yönünden; "A Tipi" olarak tanımlanmış fonlar belli oranlarda hisse senedi içerdiğinden Borsalardaki fiyat dalgalanmalarından olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilirler. Dolayısıyla, A tipi fonların B tipi fonlara göre daha riskli olduğu söylenebilir. Getiri beklentisi de doğal olarak üslenilen riskle doğru orantılıdır. b) Vergisel Yönden; Kurumlar Vergisi Kanununun ilgili maddeleri gereğince hem A ve hem de B tipi fonların porföy işletmeciliği sonucu elde ettikleri tüm kazançlar Kurumlar Vergisinden muaf tutulmuştur. Gelir vergisi kanunu ise sadece B tipi Yatırım Fonlarının gelirleri üzerinden % 11 oranında Gelir Vergisi stopajı ve fon payı kesilerek Yatırım Fonu tarafından Vergi Dairesine yatırılması hükmünü getirmiştir. C)Katılma Belgesi sahibi açısından bakıldığında; Gerçek kişi yatırımcıların tutarları ne olursa olsun, gerek A gerekse B Tipi fon gelirleri beyanname kapsamı dışındadır. Vergi mükellefi tüzel kişilerin ise (örneğin şirketler) A ve B Tipi fonlardan fiilen elde ettikleri, ya da bilanço tarihinde portföyünde bulunup o günkü birim fiyatına göre değerlendirilmesi sonucu oluşan karlarını kurum kazancına dahil ederek vergilendirmeleri gerekir. Buna karşılık portföyünün en az % 51'ini devamlı olarak Türk hisse senetlerine yatıran A tipi fon katılma belgeleri yıl sonlarında değerlendirme dışı bırakıldığından, şirketlerin bu tür fon gelirlerinin vergilerini diledikleri sürece erteleyebilme olanağı vardır. FON TÜRLERİ NELERDİR? Portföyü en az % 25 oranında hisse senedi içeren (A) ve hisse senedi içermesi zorunlu olmayan (B) Tipi genel ayırımının altında, fonların ağırlıklı olarak yatırım yaptığı kıymet türleri ile adlandırılan bir çok çeşidi vardır. Belli başlı fon türlerini aşağıda bulabilirsiniz. HİSSE SENEDİ FONU :En az % 51'i Türk Hisse senetlerinden oluşur. İŞTİRAK FONU: En az % 51'i kurcusunun iştiraklerince çıkarılmış menkul kıymetlere yatırılır. GRUP FONU: En az % 51'i belirli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatırılır. SEKTÖR FONU: En az % 51'i belirli bir sektörü oluşturan ortaklık menkul kıymetlerine yatırılır TAHVİL VE BONO FONU SENETLERİ: En az % 51'i kamu ve/veya özel sektör borçlanma senetlerine yatırılır. YABANCI MENKUL KIYMETLER YATIRIM FONU: En az % 51'i yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırılır. ALTIN VE DİĞER KIYMETLİ MADENLER FON: En az % 51'i ulusal ve uluslararası borsalarda işlem görmekte olan altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarından oluşur. KARMA FON: Portföyünün tamamı hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşur. LİKİT FON: Portföyünün tamamı, vade yapısı en çok 180 gün olan ve vade ortalaması 45 gün olan sermaye piyasası araçlarından oluşur. DEĞİŞKEN FON: Yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen portföylerdir ENDEKS FON: Baz alınan ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen bir endeksin, fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde ve portföyünün en az % 80'i devamlı olarak endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşmuş olan fondur. ÖZEL FON: Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilmiş fon türüdür. Belirtilen fon türlerinden Likit Fon hariç diğer tüm fonlar A Tipi veya B Tipi olarak kurulabilir.Ancak uygulamada Tahvil ve Bono ile Yabancı Menkul Kıymet Fonu B Tipi, Değişken ve Karma Fonlar A ve B Tipi, diğer fon türleri ise A TipiFon niteliğinde kurulmaktadır.Dolayısıyla, örneğin, tek başına "Karma Fon" deyimi yeterli olmayıp " A Tipi Karma Fon" mu yoksa "B Tipi Karma Fon" mu olduğunun alım/satım sırasında belirtilmesi gerekir. YATIRIM FONU YÖNETİMİNDE UYULMASI ZORUNLU KURALLAR NELERDİR? Yatırım fonlarının yönetiminde yatırımcıları korumaya yönelik olarak mevzuatın getirdiği birçok kısıtlama mevcut olup, fon kurucu ve yöneticileri bu kısıtlamalara uymak zorundadırlar.Bu kısıtlamaların önemlileri aşağıda belirtilmiştir. * Fon portföyüne, hiçbir şekilde rayiç değerinin üzerinde varlık satın alınamaz ve bu değerin altında satış yapılamaz. * Borsada işlem gören tüm varlıkların alım / satımlarının borsada yapılması zorunludur. * Bir yatırım fonunun portföy değerinin % 10'undan fazlası bir ortaklığın menkul kıymetlerine yatırılamaz. * Bir fon, açığa satış ya da kredili menkul kıymet alımı işlemi yapamaz.Yatırım fonlarının malvarlıkları rehnedilemez ve/veya devredilemez. YATIRIM FONLARINDA DENETİM NASIL SAĞLANIR? Yatırım fonunun kurucusu, her fon için belirli nitelikleri taşıyan en az bir denetçi atamak zorundadır. Yatırım fonları ayrıca, yapılacak bir sözleşme kapsamında 6 aylık ve yıllık olarak Bağımsız Dış Denetim şirketleri tarafından denetlenir. Yıllık denetim raporunun Sermaye Piyasası Kurulu'na gönderilmesi zorunludur.Kurul, yatırım fonlarını her zaman denetleme yetkisine sahiptir. YATIRIM FONLARININ HESAPLARI NASIL TUTULUR,MAL VARLIĞI NASIL VE NEREDE MUHAFAZA EDİLİR? Yatırım Fonlarının tüzel kişiliği olmamakla birlikte fon mal varlığı kurucunun mal varlığından tümüyle ayrıdır. Bu nedenle fonlar, tıpkı bir şirket gibi, gerekli kanuni defterleri tutmak, bilanço çıkarmak zorundadırlar. Fon mal varlığını oluşturan kıymetlerden hisse senetleri, tahvil, bono ve repolar Takasbank nezdinde; varsa, yabancı kıymetler uluslararası saklama kuruluşlarında muhafaza edilir. YATIRIM FONLARININ GELİRLER NELERDEN OLUŞUR? Yatırım fonları gelirlerini, portföylerinde bulunan kıymetlerin alım / satım karları ile temettü ve faizlerinden elde ederler.Ayrıca, portföylerinde bulundurdukları menkul kıymetlerin piyasa değerlerinin yükselmesi portföyün değerinin artmasına, dolayısıyla da pay değerinin yükselmesine neden olur. YATIRIM FONLARININ GİDERLERİ NELERDİR? Yatırım fonlarının giderleri iki gruptan oluşur : Fon kurucusuna fon portföy büyüklüğünün belli bir yüzdesi kadar aylık bazda ödenen Yönetim Ücreti.Fonun resmi ilan bedelleri ile kıymet alım/satım, muhafaza ücret ve komisyonları. Bunlar dışındaki tüm giderler; örneğin eleman, demirbaş, bilgisayar, ofis alanı ve kırtasiye giderleri mevzuat gereğince kurucu tarafından karşılanmak zorundadır. FONLARDA DEĞERLEME NASIL YAPILIR? Yatırım fonlarının portföyünde bulunan tüm varlıklar, her iş günü akşamı, işlem gördükleri borsalarda oluşan ortalama fiyatlarla değerlendirilir. Fon Portföy Değerine alacakların eklenmesi, borçların çıkarılması suretiyle "Fon Toplam Değeri" bulunur. "KATILMA BELGESİ" NEDİR? Katılma belgesi, yatırımcıların yatırım fonlarına ortak olmalarını sağlayan bir belgedir. Bu belge tasarruf sahibinin yatırım fonuna katılma payınıgösterir. Bu açıdan, katılma belgeleri şirketlerin hisse senetlerine benzetilebilir. FON KATILMA BELGESİ ALIM SATIMINDA "EN AZ İŞLEM SINIRI" NE DEMEKTİR? İşlem maliyetleri nedeniyle fon kurucuları çok küçük sayı ve tutarlarda katılma belgesi alıp satmayabilmektedir.Örneğin; 1 birimi 25.000 TL. olan fon için asgari alım/satım belge sayısı 100 adet (TL tutarı 2.5 milyon) olarak belirlenmiş olabilir. KATILMA BELGESİ FİYATLARI NASIL HESAPLANIR? Onbeşinci maddede açıklandığı şekilde hesaplanan/bulunan birim fiyat kurucunun merkez ve şubeleri, internet siteleri, interaktif telefonları ve ATM'leri ile basın ve yayın organları aracılığıyla kamuya duyurulur.Yatırım fonlarının portföyünde bulunan varlıklar, borsada o gün oluşan ortalama fiyatlar üzerinden değerlendirildiklerinden, yatırım fonu katılma belgesi değerleri, piyasaların kapanış durumları ile birebir uyum sağlamayabilir. Örneğin, borsa seansının son dakikalarında tüm senetlerin %10 yükselmesi, tamamı hisse senedinden oluşan A tipi bir fonda bu veya buna yakın bir yükselme sonucunu doğuramaz. Aynı şekildeki bir düşüş de doğal olarak belge fiyatlarını bu oranda etkilemez. YATIRIM FONLARI İLE İLGİLİ OLARAK KURUMLARDAN TALEP EDİLEBİLECEK BİLGİLER NELERDİR? Yatırım fonu hakkında aşağıdaki kaynaklardan ayrıntılı bilgi edinilebilir: ayrıntılı bilgi edinilebilir: İçtüzük : Fona yatırım yapan katılma belgesi sahibi yatırımcı ile fonun kurucusu, saklayıcısı ve yöneticisi ve yöneticisi arasında portföyün portföyün yönetilmesine ve saklanmasına ilişkin kuralları düzenleyen bir sözleşme niteliğindedir.Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir. İzahname : Fonun satış dokümanıdır ve fona ait temel bilgileri içerir. Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir. Sirküler : Bu belge de yatırım fonuna ait temel bilgiler içerir ve fonun halka arzının yapılmasından önce yurt çapında yayın yapan en az iki gazetenin Türkiye baskılarında ilan olunur. Fon mali tabloları : Yatırım fonlarının bir önceki yılla karşılaştırmalı olarak düzenlenmiş bilanço ve gelir tablosu ile fon toplam değeri tablosu ve bu tablolara ait bağımsız denetçi raporlarından oluşur. Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilan edilir. Aylık rapor : Ay içindeki menkul kıymet hareketleri ile fonun performansına ilişkin bilgileri içerir. İlgili olduğu ayı izleyen 15 gün içinde hazırlanarak, katılma belgesi satışı yapılan yerlerde yatırımcıların inceleyebilmeleri için hazır bulundurulur. YATIRIM FONLARI HANGİ SAATLERDE ALINIP SATILABİLİR? Yatırım fonu katılma belgeleri kural olarak ilgili fonun iç tüzüğünde belirtilen saatlerde alınıp satılırlar. Ancak bu konuda genel bir fikir vermek gerekirse; - A Tipi fonlar yapıları gereği iş günleri borsa seansının başladığı saat 10:00'a kadar işlem görebilirler. B Tipi fonların ise saat 14:00'e kadar alınıp satılması mümkündür. - Fon kurucusu bir kısım banka ve aracı kurumlar katılma belgesi alım satımlarını yine belli saat kısıtlamaları çerçevesinde ATM, İnteraktif telefon veya İnternet şubelerinden de gerçekleştirebilmektedirler. YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİ NERELERDEN SATIN ALINABİLİR? Yatırım fonu katılma belgeleri, peşin bedelle olmak kaydıyla, yatırım fonunun kurucusundan, ya da fonun içtüzüğünde belirtilen, alım/satıma aracılık yetkisi verilmiş diğer kuruluşlardan alınıp satılabilir. Yetkisiz kurumlardan fon katılma belgesi alım satımı yasal düzenlemelere uygun düşmediği gibi yatırımcı yönünden zararlı sonuçlar da doğurabilir. İHBAR SÜRESİ NE DEMEKTİR? Yatırımcılar diledikleri zaman katılma belgelerini fona iade ederek bedellerini tahsil hakkına sahiptirler.Ancak, fon içtüzüğünde belirtilmiş bulunmak koşuluyla, bazı fon kurucuları fonun nakit düzenlemesini yapabilmek için iadelerde 1 veya 2 iş günlük ihbar süresi uygulayabilmektedir.Yatırımcı bu durumda, nakte çevirme talebini belirlenen iş günü kadar önce kurucuya bildirmek yükümlülüğündedir. FON KATILMA BELGESİ FİYATLARI HANGİ NEDENLERLE DÜŞÜŞ KAYDEDEBİLİR? Fon portföyünde yer alan gerek hisse senedi gerekse borçlanma senetleri fiyatlarının belli bir iş gününde bir önceki güne göre değer yitirmesi veya fon hesabına yapılan kıymet alım satımlarından doğan negatif sonuçların gelirlerden fazla olması gibi nedenlerle yatırım fonu birim değerlerinde düşüş gerçekleşebilir.Bu nedenle, sağlıklı bir performans değerlemesi yapabilmek için haftalık, aylık ve 3 aylık verilerin esas alınması daha uygun olur. YATIRIM FONLARI NEDEN EN UYGUN YATIRIM ARACIDIR? Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yatırım seçenekleri giderek artmaktadır. Kişinin ihtiyaçlarına cevap verecek en uygun yatırım türünün saptanması, yatırım yaptıktan sonra ekonomik gelişmelerin günü gününe izlenerek gerektiğinde farklı enstrümanlara geçilmesi, portföydeki kıymet vadelerinin, hisse senetlerinin rüçhan hakkı kullanma sürelerinin takibi herşeyden önce geniş zaman ve bilgi gerektirir.Bu nedenle, profesyonel yöneticilerin yönetimindeki yatırım fonları, yatırımcıları tüm bu külfetlerden kurtaran en uygun araçlardır. NEDEN DOĞRUDAN HİSSE SENEDİ YERİNE A TİPİ FONLAR TERCİH EDİLMELİ? Özellikle Borsa ile yeni ilgilenmeye başlayan kişilerin sayıları 300'e yaklaşan hisse senetleri arasından sağlıklı seçim yapabilmesi, daha da önemlisi, uygun yatırım zamanlaması yapabilmesi kolay değildir. A tipi fonlarda bu kararları gerekli araştırma desteğine sahip uzman kişiler verdiklerinden yanılgı payları prensip olarak daha az olur. Öte yandan, bireylerce doğrudan hisse senedi yatırımı yapılması halinde elde edilen temettü gelirleri belli sınırı aşmak kaydıyla vergiye tabi iken, yatırım fonlarında vergisizdir. Yine, hisse senetlerinin alım tarihinden itibaren 3 ayı geçmeden satılması durumunda elde edilen kazançlar beyan kapsamında olduğu halde fonlar için 31.12.2002 tarihine kadar vergi söz konusu değildir. NEDEN DOĞRUDAN TAHVİL VEYA BONO YERİNE B TİPİ FONLAR TERCİH EDİLMELİ? Tahvil ve bonolar da bir bakıma hisse senetleri gibi piyasa gelişmelerine bağlı olarak değer kazanır ya da kaybederler. Bu nedenle özellikle vade tercihi, alım zamanlaması çok önemlidir ve özel uzmanlık gerektirir. Öte yandan, belli tutarı aşan tahvil ve bono gelirleri Vergi beyanına tabi iken B tipi fon gelirleri beyan kapsamı dışındadır.Önemli diğer bir husus da, bono ve tahvilin vadeden önce paraya çevrilmesi mümkün olmakla birlikte alım / satım fiyat farkı ve benzeri nedenlerle yatırımcı için dezavantaj oluşturabileceğidir. Oysa yatırım fonu yatırımcısı dilediği gün, dilediği kadar katılma belgesini alım/satım farkı olmadan nakte çevirebilir. YATIRIM FONLARININ YATIRIMCILARA SAĞLADIKLARI DİĞER AVANTAJLAR NELERDİR? Yukarıda yeri geldikçe sayılanların yanında Fonların başkaca avantajları da vardır. Özetle;Uygun risk ve getiri dengesi, Küçük ölçekli yatırımla büyük alım gücü avantajı, Vade takibine gerek bırakmaması, Küçük miktarlarla alınıp satılabilmesi BİR YATIRIM FONUNA YATIRIM YAPILIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR? Yatırım fonlarının da, türlerine göre değişen ağırlıkla olmak üzere risk taşıdıkları unutulmamalıdır.Genellikle, yüksek potansiyel getiri, yüksek potansiyel risk anlamına gelir. Bu nedenle, kişisel getiri ve risk beklentilerine uyan bir yatırım fonu tipi (A veya B) ve türü (Hisse Senedi, Tahvil ve Bono, Likit, Değişken Fon v.b.) tercih edilmelidir. a) Seçilen yatırım fonu türleri içindeki fonların geçmiş performansları incelenmelidir. Yatırım fonlarının günlük, haftalık, aylık ya da yıllık olarak o güne dek ne kadar kazanç sağladıklarına ilişkin bilgiler kurucudan istenilebileceği gibi gazete ve dergilerde de yayınlanmaktadır. b) Ancak unutulmaması gereken en önemli husus, yatırım fonunun geçmişteki performansı önemli bir gösterge ise de, gelecekte de aynı ölçüde kazandıracağına dair bir garanti oluşturamaz. c) Günlük fiyat ve verim dalgalanmaları, yatırım fonu tercihini etkilememelidir. Özellikle de hisse senedi içeren yatırım fonları, orta ve uzun vadeli bir yatırım aracı olarak değerlendirilmelidir. d) Fonun satın alınacağı kurumdan, ilgilenilen yatırım fonuna ilişkin 19. maddede açıklanan kaynaklar istenmeli ve fonun yatırım ve yönetim stratejileriyle ilgili bilgi alınmalıdır. YATIRIM FONLARI ARASINDA SEÇİM YAPILIRKEN HANGİ HUSUSLARA DİKKAT EDİLMELİDİR? Piyasada faaliyet gösteren yatırım fonları arasında seçim yaparken aşağıdaki hususların göz önünde tutulması yararlı olabilir. * Fonun getirisi, * Fonun kurucusu ve bu kurucunun yönettiği * Fonların türü ve tipi, * Fonun en yakın tarihli portföy bileşimi, * Fonun portföyünü yöneten portföy yöneticisi, * Kurucunun geçmiş dönemde fon türlerine göre sağladığı verim ve bunun aynı türdeki diğer fonlara göre başarısı, * Fon katılma belgelerinin alınıp satılabileceği yerler ve işlem saatleri, * Katılma belgesini paraya çevirebilmek için önceden ihbar koşulunun aranıp aranmadığı. Elif YARŞIBAŞ Ayşe ÖZTÜRK Sevginur YILMAZ Dilara ŞAHİN KAYNAKÇA; http://www.tkyd.org.tr/T/yatirim_fonlari_k.aspx BÖLÜM : BANKACILIK VE SİGORTACILIK ÖDEV : YATIRIM FONU DERS : FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR SUNUMU HAZIRLAYANLAR : EMRE DASDAN SEREN ERMİSOĞLU KEZBAN MERMİ SAMET ÜSTÜN Yatırım fonunun tanımını yapmadan önce portföyün ne olduğunun ortaya konulmasında fayda vardır. Portföy geniş anlamıyla, bir kişinin ya da kuruluşun sahip olduğu varlıkların tümünü ifade eder. Burada kullanılan dar anlamıyla portföy ise, sermaye piyasası araçları ve kıymetli madenlerden oluşan varlık grubudur. Yatırım fonları, halktan topladıkları paralar karşılığı hisse senedi, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarından ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetirler. Her bir yatırımcı, fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma belgesini alarak fona ortak olur. Üç şekilde fon yatırımınızdan para kazanabilirsiniz: İlk olarak, fon sahip olduğu menkul kıymetlerden kar payı, faiz alarak gelir elde eder. Fon elde ettiği bütün gelirini fon portföy değerine yansıtır. Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon, fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa sermaye kazancı elde eder. Fon elde ettiği bu sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır. Eğer yatırım fonu fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor elinde tutuyorsa katılma belgelerinin fiyatı artar. Yüksek fon toplam değeri yatırımınızın yüksek değerli olduğunu gösterir. Böylece, yatırımcılar katılma belgelerini sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından paylarını alırlar. Ülkemizde, yatırım fonlarının yıl sonlarında ayrıca kar payı dağıtmaları söz konusu değildir. Katılma belgesi, yatırımcının fon portföyüne ortak olmasını sağlayan bir belgedir. Yatırım fonlarındaki katılma belgelerini, şirketlerin hisse senetlerine benzetebiliriz. Nasıl ki yatırımcılar hisse senedi alarak şirketlere ortak olurlar ve o şirketler üzerinde hak sahibi olurlar ise, benzer şekilde yatırım fonlarında da katılma belgesi ile fon portföyüne ortak olunur. Ancak, hisse senedi sahipleri şirket yönetimine katılabilirken, katılma belgesi sahiplerinin fon yönetimine katılma hakları yoktur. Yatırım fonlarına hakim olan temel ilkeler şunlardır ; Bu ilke sayesinde yatırım fonlarının, bireylerin kendi imkanları ile sağlayamayacakları ölçüde riski dağıtmaları mümkündür. 100 TL'niz olduğunu düşünelim. Siz bu para ile (Borsada hisse senetlerinin belirli miktarların -lot- altında işlem görememesi nedeniyle) ancak bir kaç hisse senedine yatırım yapabilirsiniz ve bu durum sizin riskinizi artırır. Örneğin, hisse senedini satın aldığınız iki şirketin mali durumunun bozulması ve hisse senetlerinin fiyatlarının düşmesi ihtimali, 25 ayrı şirkete ait hisse senedinin fiyatlarının birden düşmesi ihtimalinden çok daha yüksektir. Yatırım fonları ise, binlerce kişiden para toplayarak, milyonlarca TL'lik portföyler oluşturabilir, bu sayede çok daha fazla sayıda hisse senedine ve bu arada daha başka yatırım araçlarına örneğin tahvil ve bonolara yatırım yaparak, hisse senedi fiyatlarındaki herhangi bir düşüş anında bundan en az derecede etkilenme şansına sahip olurlar. Menkul kıymet piyasaları, nitelikleri itibariyle belirli bir bilgi birikimini gerektiren teknik piyasalar olup, bu piyasada oluşan gelişmelerin yakından takip edilmesi gerekir. Doğal olarak, bireylerin böylesi bir takibi düzenli olarak yapmaları ve bu piyasalarda oluşan gelişmelerin menkul kıymet fiyatlarına etkilerini tahmin edip ona göre zamanında tavır alabilmeleri zordur. Yatırım fonları ise, çok fazla sayıda kişiden para toplamak suretiyle yüksek miktarlarda portföyler oluşturduklarından, gerekli donanıma ve menkul kıymet piyasalarıyla ilgili yetişmiş elemanlara sahip olabilirler. Bu sayede, piyasalarda gözlemlenen hareketlerin ne anlama geldiğini sürekli bir şekilde takip ederek gerekli işlemleri (alım/satım gibi) gerçekleştirirler. Yatırım fonları, bazı kısıtlamalar içerisinde nakit ve kıymetli madenlere de yatırım yapabilmekle beraber, temel amaçları menkul kıymet alıp satmak ve alım satımlar arasında oluşan olumlu fark ile bu menkul kıymetlerin kar payları ve faizlerinden gelir sağlamak olan kuruluşlardır. Yatırım fonları, inançlı mülkiyet esasına göre yönetilir. İnançlı mülkiyet esasında, fona inançlı olarak fon kurucusu sahiptir. Tasarruf sahipleri ise, fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya verirler. Bu yetki devri, fon içtüzüğü ile olur. Kurucu, fonu bu sözleşme (içtüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorundadır. Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. Yani, fon malvarlığının korunması kanun ile güvence altına alınmıştır. Tasarrufçunun ortaya koyduğu sermayesi yani tasarrufu, profesyonel ve güvenilir yöneticiler tarafından yönetilmektedir. Yatırım fonu portföyüne alınabilecek menkul kıymetlerin sabit getirili, dövize endeksli ve hisse senedi gibi araçlarla çeşitlenmesi nedeniyle riskin en aza indirilmesi mümkün olabilecektir. Menkul kıymetlerin değerlemesi ve kontrolü ile kupon, faiz ve temettü tahsili fon yönetimince yapılacağından vade takibi, tahsil etme gibi zaman ve kaynak kullanımını gerektiren işlemlerden korunabilecektir. Küçük tasarruflarla temin edilemeyecek kazanç potansiyeli yüksek menkul kıymetlere yatırım yapılmasına olanak sağlayacaktır. Fon portföyündeki değer artışlarının portföy değerine günlük olarak yansıtılması nedeniyle işlemiş gelir ile birlikte gerek ihtiyacı kadar gerekse tamamını istendiği anda paraya çevirebilecektir. Portföye büyük montanlı alım satımlar nedeniyle zaman ve para tasarrufu sağlamaktadır. Bazı yatırım fonları, katılma belgesi üzerinden çek yazabilme imkanı sağlamaktadırlar. Yatırım fonları, A tipi ve B tipi olmak üzere iki tipte kurulabilir. A tipi yatırım fonlarının portföylerinin en az aylık ortalama bazda, % 25'i Türk şirketlerinin hisse senetlerinden oluşurken, B tipi portföylerde böyle bir sınırlama yoktur. Fonların A veya B tipi olması konusunda önemli olan nokta, A tipi fonlara vergi avantajı sağlanmasıdır. A ve B tipi olarak vergisel anlamda yapılan tip sınıflamasına ilave olarak, bir de tür kavramı geliştirilmiştir. Bu uygulamanın amacı ise, farklı portföy yapılarına sahip fonlar oluşturulmak yolu ile farklı yatırımcı tercihlerine hitap edebilmektir. Portföye alınacak menkul kıymetler göz önünde bulundurularak, 11 ayrı yatırım fonu türü tanımlanmıştır. Bunlar; Tahvil ve Bono Fonu, Hisse Senedi Fonu, Sektör Fonu, İştirak Fonu, Grup Fonu, Yabancı Menkul Kıymetler Fonu, Altın ve Diğer Kıymetli Madenler Fonu, Değişken Fon, Karma Fon, Likit Fon ve Endeks Fondur. Bu çerçevede fonun tipi vergileme açısından yatırımcıya bilgi verirken, türü portföyün ağırlıklı olarak hangi varlıklardan oluştuğunu göstermektedir. Fon portföyünün en az % 51'ini devamlı olarak, Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlar "Tahvil ve Bono Fonu", Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar "Hisse Senedi Fonu", Belirli bir sektörü (örneğin, çimento, tekstil gibi) oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırmış fonlar "Sektör Fonu", Kurucunun iştiraklerince çıkarılmış menkul kıymetlere yatırım yapan fonlar "İştirak Fonu", Belli bir topluluğun (Koç Topluluğu, Sabancı Topluluğu gibi) menkul kıymetlerine yatırım yapan fonlar "Grup Fonu", Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar, "Yabancı Menkul Kıymetler Yatırım Fonu", Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar "Altın ve Diğer Kıymetli Madenler Fonu", Portföyünün tamamı, Hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymet madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin %20'sinden az olmayan fonlar "Karma Fon", Vadesine 180 günden az kalmış sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün ortalama vadesi 45 günü geçmeyen fonlar "Likit Fon", Portföy sınırlamaları itibariyle, yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar "Değişken Fon", Portföyünün Baz en az %80'i devamlı olarak, alınan ve Kurul tarafından uygun görülen bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı (ilişki/paralellik) en az %90 olacak şekilde, endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşan fonlar "ENDEKS FON", Diğer yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonlar "FON SEPETİ" Asgari olarak altı ay vadeli kurulmak kaydıyla; Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin içtüzükte ve izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun bir yatırım stratejisine ve Kurucu ile Garantör arasında imzalanan bir garanti sözleşmesine dayanılarak taahhüt edildiği fonla “Garantili Fon ; Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin içtüzükte ve izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlandığı fonlar "KORUMA AMAÇLI FON" Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilmiş fonlar "ÖZEL FON" Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonlar ise "SERBEST YATIRIM FONLARI" (HEDGE FUNDS) olarak kullanılır Yatırım fonuna yatırım yaptığınızda bir risk aldığınızı unutmayın. Çünkü fon tarafından alınan menkul kıymetlerin değeri artabileceği gibi düşebileceği için yatırım yaptığınız ana paranın bir kısmını kaybedebilirsiniz. Ancak, her yatırım fonunun riski aynı düzeyde değildir. Yatırım fonlarını kendi içlerinde daha riskli ve daha az riskli olarak ayırmak mümkündür. Bunun için kullanılabilecek bir ölçü portföydeki hisse senedi oranıdır. Portföydeki hisse senedi oranı arttıkça risk düzeyi de artmaktadır. Ancak, hisse senedine yatırım yapılmaması da fonun tamamen risksiz olduğu anlamına gelmemektedir. Ağırlıklı olarak borçlanma senetlerine yatırım yapan fonlar içerisinde ise uzun vadeli borçlanma senetlerine yatırım yapan fonlar kısa vadeli borçlanma senetlerine yatırım yapan fonlara göre daha fazla risk içermektedir ve faiz oranlarında artışlar yaşanan dönemlerde bu fonların dahi değer kaybetmesi mümkündür. Diğer yandan genellikle potansiyel olarak yüksek getiri, yüksek kayıp yani yüksek risk demektir. Riskli fonların kaybettirme ihtimali daha yüksek olmakla beraber, piyasaların iyi gitmesi durumunda diğerlerine göre daha yüksek oranlarda kazandırmaları da mümkündür. Bu nedenle, farklı risk düzeyleri arasında tercih yaparken daha fazla kazanabilmek için kaybetme riskini ne kadar göze aldığınız önemlidir. Kendinizi bu çerçevede ölçüp yatırım yapacağınız fonu da buna göre seçmelisiniz. Yatırımdan önce, ilgilendiğiniz fonun amacının ve riskinin sizinkine ne kadar uyup uymadığına karar vermek için bir yatırım danışmanına danışmanız veya yatırım dergilerini incelemeniz faydalı olacaktır. Diğer yandan, bankalarda satılan fonları mevduat ile karıştırmamak gerekmektedir. Mevduatta garanti varken, banka fonlarında diğer yatırım fonlarında olduğu gibi garanti yoktur. Genel olarak tüm menkul kıymet yatırımlarında özel olarak da yatırım fonlarına yapılan yatırımlarda, geçmiş dönemde o menkul kıymetin ya da yatırım fonunun elde ettiği getirinin gelecek dönemde de elde edileceği yönünde bir garantinin olmadığının tüm yatırımcılar tarafından bilinmesi gerekmektedir. Fonun geçmiş dönemdeki performansından bir fikir edinmekle beraber, bu performansın önümüzdeki dönemde tekrar yakalanmasının garanti olmadığını unutmamak gereklidir. Fonun gider oranları getiri üzerinde olumsuz bir etki yapmaktadır. Bununla birlikte, gider oranı daha yüksek olan bir fon daha kötü bir getiri elde edecek demek değildir. Çeşitli nedenlerle fonların gider oranları değişebilmektedir. Örneğin; bir fon, portföyü bir kere oluşturup daha sonra fazla alım satım yapmamayı tercih ederken, diğer bir fon daha sık alım satım yaparak günlük fiyat hareketlerinden kazanç sağlamayı hedefleyebilir. Doğal olarak ikinci fon daha fazla alım satım komisyonu ödeyecek ve gider oranı daha yüksek olacaktır. Ancak belki de bu alım satımlarla elde ettiği kazançlar bu giderleri fazlasıyla karşılayacak ve bu fon daha yüksek bir getiriye ulaşacaktır. Yine de yatırım yapmadan önce fonların gider oranları hakkında bilgi edinilmesi faydalı olacaktır. Yatırım fonu katılma belgesine yatırım yapmayı planlayan tasarruf sahiplerinin aşağıda sayılan konularda yeterli bilgi edinmelidir. Fonun kurucusu ve bu kurucunun yönettiği fonların türü ve tipi, Fonun portföyünü yöneten portföy yöneticisi, Fonun en yakın tarihli portföy bileşimi ve stratejisi, Kurucunun fonlarının geçmiş dönemlerdeki performansı ve diğer fonlara göre başarı durumu, Fon katılma belgelerinin alınıp satılabileceği yerler, işlem saatleri, alım satım şartları ve özellikle satım emirlerinde kaç gün öncede bildirimde bulunması gerektiği, Alım satım komisyonu olup olmadığı. Borsa yatırım fonları, baz aldıkları endekste bulunan hisse senetlerine aynı oranda yatırım yapan fonlardır. Takip ettikleri endekste bulunan tüm hisse senetlerine aynı anda yatırım yapma fırsatı sunarlar. Yani, borsa yatırım fonu alan yatırımcı endeksin içindeki tüm hisse senetlerine sahip olmuş olur. www.garantiportfoy.com.tr 1. VİOP NEDİR ? 2. VADELİ İŞLEM NEDİR ? 3. VADELİ İŞLEME KONU OLABİLECEK ARAÇLAR NELERDİR ? 4. VADELİ İŞLEM PİYASALARINDA HANGİ AMAÇLA İŞLEM YAPILIR ? 5. VİOP’TA İŞLEM GÖREN SÖZLEŞMELER NELERDİR? 6. OPSİYON NEDİR ? 7. OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN TÜRLERİ 8. VİOP’TA NASIL İŞLEM YAPILIR ? 9. VİOP’TA İŞLEM MALİYETLERİ 10. VİOP’UN AVANTAJLARI NELERDİR ? 11. VİOP PİYASASINDA İŞLEM GÖREN ÜRÜNLER NELERDİR ? 12. VİOP’TA VADE 13. VİOP’TA FİYATLAR NEYE GÖRE OLUŞUR ? 14. VİOP PİYASASINDA KAR-ZARAR NASIL OLUŞUR ? 15. VİOP’TA TEMİNATLANDIRMA 16. VİOP’TA TÜREV ÜRÜNLER VİOP Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası demektir. Vadeli işlem sözleşmelerinin alınıp satıldığı piyasadır. Bu sözleşmelere Türev Araçlar denilmektedir. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası ilk olarak 4 Şubat 2005’te İzmir’de işleme açılmıştır. Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımının gerçekleştiği Piyasanın kısa adıdır. Vadeli İşlem Sözleşmesi, belirli bir miktar, kalite ve koşullarla standartlaştırılmış bir malın, menkul değerin, göstergenin ya da yabancı paranın, işlem anında o vadeli işlem borsasında piyasa güçlerince belirlenen fiyattan, gelecekte belirli bir tarihte, yerde ve koşullarda teslim alınmasını ve teslim edilmesini içeren yasal olarak bağlayıcı sözleşmedir. Vadeli işlem sözleşmeleri genellikle mallara (tarımsal ürün, enerji ürünleri, metaller gibi…), hisse senetlerine, hisse senedi endekslerine, faiz oranlarına ve dövize dayalı olarak düzenlenmektedir. Bunların yanı sıra, hızla gelişen günümüz mali piyasalarında değişen yatırımcı ihtiyaçlarına paralel olarak hava durumu, kredi riski gibi birçok farklı değişkene dayalı olarak düzenlenen vadeli işlem sözleşmeleri de işlem görmeye başlamıştır. Vadeli işlem piyasalarında şu amaçlarla işlem yapılmaktadır: Korunma Amaçlı İşlemler: Spot piyasada pozisyonu olup fiyat riskinden korunmak isteyen yatırımcılar gelecekteki fiyatı sabitlemek amacıyla vadeli işlem piyasasında işlem yaparlar. Spekülasyon Amaçlı İşlemler: Spekülasyon amaçlı işlem yapan yatırımcılar fiyat hareketlerinden kazanç sağlamak üzere risk alırlar. Spekülatörler bu suretle piyasaların likit olmasını sağlarlar. Arbitraj Amaçlı İşlemler: Aynı anda, aynı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü piyasalar arasındaki fiyat farklarından veya spot piyasa ile vadeli piyasa arasındaki fiyat farklılıklarından faydalanarak kar elde etmek amacıyla yapılan işlemlerdir. Aynı anda bir piyasada alım, diğer piyasada da satım yapıldığı için açık pozisyon taşınmamakta, yani herhangi bir risk alınmamaktadır. Viopta İşlem Gören Vadeli Sözleşmeler: - Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Sözleşmeleri Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri Enerji Vadeli İşlem Sözleşmeleri Yabancı Endeksler Vadeli İşlem Sözleşmeleri VİOP’ta işlem gören opsiyon sözleşmeleri : - Pay Opsiyon Sözleşmeleri - Pay Endeks Opsiyon Sözleşmeleri - DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri Opsiyon sözleşmeleri opsiyonu alan tarafa, ödediği opsiyon primi karşılığında, belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma hakkı veren, satan tarafı ise yükümlü kılan sözleşmelerdir. Alım Opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa gelecekte belirli bir miktarda varlığı, belirli bir fiyattan alma hakkı veren opsiyon sözleşmesidir. Yatırımcı ilgilendiği varlığın fiyatının yükseleceğini düşünüyorsa bugünden ilgili varlığın fiyatını sabitlemek için alım opsiyonu satın alır. Satım Opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa gelecekte belirli bir miktarda varlığı, belirli bir fiyattan satma hakkı veren opsiyon sözleşmesidir. Satım opsiyonu alan taraf ileride fiyatların düşeceğini beklemektedir. Fiyatlar düşerse opsiyonu kullanır. Fiyatlar yükselirse opsiyonu kullanmaz. Bu durumda zararı ödediği prim kadardır. Satım opsiyonunu satan tarafın beklentisi ise fiyatların yükseleceği yönündedir. Opsiyonun kullanılmayacağını veya fiyatın aldığı prim kadar yükselmeyeceğini düşünmektedir. Satan tarafın amacı, aldığı prim kadar kar elde etmektir. VİOP iki yönlü bir piyasadır. Yani hem yükselişlerden hem de düşüşlerden kazanç sağlama imkânı vardır. VİOP'ta alım yaptığınızda "uzun pozisyon" açmış olursunuz. Buna long pozisyon da denir. Uzun pozisyon açıldıktan sonra fiyat yükselirse kâr edilir, fiyat düşerse zarar edilir. VİOP'ta hiçbir pozisyonunuz yokken yani alım yapmamışken bile satış yapabilirsiniz. Bu tür bir işlem hisse senedi piyasasındaki açığa satış işlemine benzer. VİOP'ta alım(uzun) pozisyonunuz yokken satış yaptığınızda "kısa pozisyon" yani short pozisyon açmış olursunuz. Short pozisyon açtığınızda piyasa düşerse kâr edersiniz, piyasa yükselirse zarar edersiniz. VİOP’da gerçekleştirilen alım-satım işlemleri üzerinden Pay Piyasası endekslerine dayalı sözleşmelerde borsa payı işlemin her iki tarafından opsiyon sözleşmeleri için prim hacminin ve vadeli işlem sözleşmeleri için işlem hacminin %0,004’ü (yüzbinde dört) oranındadır. Pay Piyasası endekslerine dayalı sözleşmeler dışındaki sözleşmelerde ise borsa payı, işlemin her iki tarafından opsiyon sözleşmeleri için prim hacminin ve vadeli işlem sözleşmeleri için işlem hacminin %0,003’ü (yüzbinde üç) oranında borsa payı alınır. Hisse senetleri piyasasının aksine kazanç sağlamanız için piyasanın yükselmesi gerekmez. Satış yaparak yani kısa pozisyon açarak düşüşlerden de kazanç sağlayabilirsiniz. VİOP’ta işlemler vergiden muaftır, yapacağınız işlemler için vergi ödemezsiniz. Küçük miktardaki paralarla büyük pozisyonlar alma ve kaldıraç etkisiyle yüksek kârlar elde etme imkanı sunar. VİOP’ta portföyünüzde çeşitlendirme yapabilir ve bu sayede riskinizi yayabilirsiniz. VİOP, yatırımcı, üretici, ithalatçı, ihracatçı ve tüm reel sektör için fiyat, kur ve faiz riskine karşı korunma imkânı sağlar. VİOP risk yönetiminin yanı sıra ürünlerin ilerde oluşabilecek fiyatları hakkında da fikir verir. VİOP piyasasında VİOP30(imkb30), VİOP100(imkb100), VİOPDolar(dolar), VİOPAltın(altın), VİOPEuro(euro), buğday ve pamuk sözleşmeleri işlem görmektedir. En çok işlem gören sözleşmeler ise VİOP30 ve VİOPDolar kontratlarıdır. VİOP’da belirli bir anda farklı vadelerdeki 3 ayrı sözleşme işlem görmektedir. Örneğin mart ayı içerisindeyken Nisan, Haziran ve Ağustos sözleşmeleri işlem görmektedir. Bunlar 3 farklı üründür ve tıpkı 3 farklı hisse senedi gibi alınıp satılabilirler. Nisan sonu geldiğinde Nisan vadeli ürün ortadan kalkacaktır ve Ekim vadeli kontratlar işlem görmeye başlayacaktır. Fakat her halükarda piyasada işlem gören vadeli kontratların sayısı 3 olacaktır. En yakın vadeli kontratlar en fazla işlem görenlerdir. Konu fiyat hareketlerinden kâr elde etmek olduğunda(spekülatif işlem) yatırımcılar genellikle en çok işlem gören kontratta, yani en yakın vadeli kontratta işlem yapmayı tercih etmektedirler. Spekülatif amaçlı işlem yaparken VİOP'un vadeli yapısının aslında bir önemi yoktur. Tek bilinmesi gereken alınıp satılmakta olan ürünün bir son tarihinin bulunduğu ve o tarih geldiğinde artık bir sonraki sözleşmeye geçilmesi gerektiğidir. Her zaman en yakın vadeli sözleşmede işlem yapmak isteyen bir yatırımcı örneğin Nisan sonu geldiğinde artık Nisan sözleşmesinde işlem yapamayacağından Haziran vadeli sözleşmede işlem yapmaya başlamak durumundadır. VİOP'taki ürünlerin herbirinin dayanak varlığı mevcuttur. Örneğin VİOP30'un dayanak varlığı spot hisse senedi piyasasındaki İMKB30'dur. VİOPDolar'ın dayanak varlığı ise Dolar kurudur. VİOP ürünlerinin fiyatları pratikte dayanak varlıkların fiyatlarına bağlıdır. Örneğin hisse senedi piyasasındaki İMKB30'un değeri arttığında VİOP30'un değeri de genellikle artar. Benzer şekilde İMKB30'un değeri düştüğünde genellikle VİOP30'un değeri de düşer. Hernekadar İMKB30'un fiyatı VİOP30'un fiyatını yakından etkiliyor olsa da İMKB30'un fiyatı ile VİOP30'un fiyatı arasında hemen hemen her zaman belirli bir fiyat farkı vardır. Bu fark gün içinde artabilir veya azalabilir. Bununla birlikte bazı zamanlar İMKB30 artsa bile VİOP30'un artmadığı veya tersinin yaşandığı durumlar da söz konusu olabilir. İMKB30'un fiyat hareketi VİOP30'a gecikmeli olarak da yansıyabilir. Özetle belirtmek gerekirse VİOP ürünlerinin fiyatları dayanak varlıkların fiyatlarını belirli bir fiyat farkı ile izlerler ancak birebir aynı değillerdir ve birebir aynı şekilde hareket etmezler. Fakat dayanak varlığın fiyatından büsbütün bağımsız da hareket etmezler. VİOP30 sözleşmelerinde 1 kontrat(lot) uzun veya kısa pozisyon açmak için 750 TL teminat gerekmektedir. Bu durumda VİOP30 sözleşmelerinin her 1000 puanlık hareketinde 100 TL kazanılacak ya da kaybedilecektir. VİOP piyasasındaki kar ya da zararlar hesaplanırken hisse senedi piyasasındaki gibi kar/zarar yüzdeleriyle hareket etmek, VİOP piyasasının yapısı gereği uygun olmayacaktır. Bunun yerine hareketin puan cinsinden büyüklüğüne bakarak yukarıda verilen yöntemle kâr veya zararın hesaplanması en doğru yoldur. VİOP30'da 10 kontrat ile işlem yapıldığında alım yapılan fiyat ile satış yapılan fiyat arasındaki puan farkı kadar TL bazında kâr ya da zarar edilir. Örneğin VİOP30'da 10 kontrat uzun pozisyon(alım) açıldıktan sonra fiyat 1000 puan yükselirse(örneğin 67000'den alıp 68000'den satmak gibi) komisyon hariç 1000 TL kâr elde edilir. Benzer şekilde kısa pozisyon(satım) açıldıktan sonra fiyat 1000 puan düşerse yine komisyon hariç 1000 TL kâr elde edilir. VİOP piyasasında kârlar da zararlar da yüksek olma eğilimindedir. Çünkü piyasa kaldıraçlı bir piyasadır. 7500 TL teminat ödeyerek 10 adet VİOP30 sözleşmesini 67000 puandan alıp 68000'den satan yatırımcı komisyon hariç 1000 TL kazanırken bu kazanç, yatırılan teminata göre %13,3'lük bir kazanca tekabül eder. Yani VİOP30'un sadece 1000 puanlık hareketinden %13,3 kazanç sağlanmış olur. Piyasa risk yönetimi, piyasada gerçekleştirilen işlemler üzerinden portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanarak Takasbank tarafından yapılır. Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde Standard Portfolio Analysis of Risk (SPAN) algoritmasını kullanır. Portföy bazında teminat hesaplamasına esas teşkil edecek parametreler Takasbank tarafından belirlenir ve duyurulur. Türev ürünler vadeli piyasalarda işlem gören, dayanak varlık olarak tanımlanan bir başka varlıktan türetilen ve değeri o dayanak varlığa bağlı olarak oluşan ürünlerdir. Günümüzde organize vadeli işlem piyasalarında paya, endekse, dövize, tahvile, bonoya, emtiaya, altına, enerjiye vb. dayalı olarak oluşan türev sözleşmeler işlem görmektedir. http://www.trademaster.com.tr/ueruenler/vadeli-i%C5%9Flemler/vadeli-i%C5%9Flemsoezle%C5%9Fmesi-nedir.aspx http://www.borsaistanbul.com/sss/vadeli-islem-ve-opsiyon-piyasasi-viop http://www.yatirimteknolojileri.com/vob-nedir-nasil-islem-yapilir.aspx VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI SPK VİOB .PDF Altın İstanbul altın borsası Hazırlayanlar Altın, kimyada Au(Latincede Aurum dan (ışıldayanparlayan)) sembolü ile gösterilen yumuşak, parlak sarı renkte kimyasal bir element. Altın, parlak sarı rengi ve ışıltısıyla göz alan çok ağır bir metaldir. Üstelik kolay kolay tepkimeye girmeyen çok kararlı bir element olduğu için havadan ve sudan etkilenmez. Bu yüzden hiçbir zaman paslanmaz, kararmaz ve donuklaşmaz. Bir başka özelliği de saf haldeyken çok yumuşak olmasıdır; bu nedenle kolayca dövülerek biçimlendirilebilir. Altın bütün bu özellikleriyle tarih boyunca en kıymetli metallerden sayılmıştır. Altın cevheri CVT ile üretilmiş %99.99 saflıkta altın kristali Doğal Altın Külçesi 1 kg külçe altın İstanbul Altın Borsası 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 40/A maddesi hükmüne dayanarak SPK tarafından hazırlanan "Kıymetli Madenler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmelik", 3 Nisan 1993 tarih ve 21541 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Genel Yönetmeliğe dayanarak Hazine Müsteşarlığı tarafından "Kıymetli Maden Borsaları Üyelik Yetkisi ve Kıymetli Maden Borsası Aracı Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyet Şartlarına İlişkin Yönetmelik" 16.10.1993 tarih ve 21730 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Kıymetli Madenler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine dayanılarak 13 Şubat 1994 tarih ve 21848 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan İstanbul Altın Borsası Yönetmeliği ile de emlağ’ının çalışma kural ve esasları belirlenmiştir. İstanbul Altın Borsası, 26 Temmuz 1995 tarihinde resmi olarak faaliyetlerine başlamıştır. Borsada sadece külçe altın alım satımı değil, vadeli işlemler de yapılır. 1999'dan itibaren gümüş ve platin işlemleri de yapılmaya başladı. Altın borsasında uluslararası rafine çıkışlı 995/1000 ile 999.9/1000 saflıktaki altınlar işleme girebiliyor. İşlemde altınlarda standart külçeler 1, 10, 50, 100, 250, 500, 1000 gramlık ve 12.5 kilogramlık, 350-450 ons arası külçe standardındadır. Kıymetli Madenler Piyasası'nda işlemler, sabah ve öğle olmak üzere Borsa'nın açık olduğu her işgününde iki seansta gerçekleşir. Sabah seansı 09:30 - 09:40 arası seans öncesi ve 09:45 - 13:00 arası ilk seans olarak yapılır. Öğleden sonra seansı 15:00-17:15 saatleri arasında gerçekleştirilir. TL/gr işlemleri aynı gün valörlü, ötekiler ertesi gün veya iki işgünü valörlüdür. En küçük işlem birimi 5 kgdır. En küçük fiyat hareketi TL'de 100 lira, ötekilerde 5 cent'tir. Üyelerin alıp satabilecekleri altın miktarı Borsa Takas Merkezi'ne teslim ettikleri altınların 20 katı ile sınırlıdır. Alım satım emirleri Reuters veTelerate ile duyurulur. Vadeli işlemlerde her bir sözleşme 995/1000 ayar ve 3 kg'lıktır. Sözleşmeler TL/gr ve $/ons cinsinden düzenlenir. Altın, teslim tarihinde fiziki veya nakdi uzlaşma ile gerçekleştirilir. İşlemler kesintisiz 11-16 saatlerinde yapılır. Türkiye, uluslararası ham elmas ticaretinin kontrol altında tutulabilmesi amacıyla Güney Afrika Cumhuriyeti'nin öncülüğünde başlatılan 46 ülkenin üye olduğu Kimberley Süreci Sertifika Sistemi üyeliğine 14/08/2007 tarihi itibarıyla kabul edilmiştir. İstanbul Altın Borsası, ham elmasın ithal ve ihracı işlemlerinde yetkili otorite olarak tayin edilmiştir. Buna göre, ham elmasın ithal ve ihraç işlemlerini Kimberley Süreci Sertifika Sistemi çerçevesinde yürütmeye ve ibraz edilen sertifikaların Kimberley Sürecine ilişkin belgelerde belirtilen asgari standartları taşıyıp taşımadığını incelemeye, katılımcı ülke ihracat otoritesi nezdinde sertifikaların teyidini almaya ve sertifika düzenlemeye İstanbul Altın Borsası yetkilidir. Tuğba Nur ŞAHİN Berkay TİMUÇİN Hakan ÇOK Merve ÇERİ Repo : Genel olarak repo işlemi, borç verilen para karşılığında vade sonunda anaparanın ve faizin alınması olarak görülse de, aslında repo, sermaye piyasası araçlarının belli bir vadede geri alma taahhüdüyle satımıdır. Diğer bir deyişle repo, menkul kıymetin geçici bir süre için kiraya verilmesi olarak da düşünülebilir. Ülkemizde repo işlemleri, hazine bonosu ve devlet tahvilleri ile özel sektör borçlanma senetleri üzerinden yapılmaktadır. Getirisi sabitlenmiş olan repo işlemleri para piyasalarındaki en likit yatırım araçlarındandır. Repo Çeşitleri : Düz Repo: Bir menkul kıymeti, belli bir tarihte belli bir fiyattan geri alma taahhüdü ile yapılan satış işlemidir. Repoya konu olan menkul kıymetler, teminat özelliği taşır ve kısa vadeli borç verme durumu söz konusudur. Ters Repo: Bir menkul kıymetin, işlem başlangıç valöründen satın alınması ve bitiş valöründen geri satılması işlemidir. Ters repo yapan taraf, parayı kullandıran taraftır ve geri satış taahhüdü ile menkul kıymeti alır. Düz repoda olduğu gibi menkul kıymet geri alınmak üzere satılmaz. Ters repoda, işlem konu olan yatırım aracının geri satılması üzerine alım söz konusudur. Borç veren üzerinden tanımlanan bir işlemdir. Menkul kıymeti alan kişi, borç vermiş olur ve aldığı menkul kıymetleri anlaşmayla belirlenen tarihte faiziyle beraber teslim eder. Gecelik Repo: Gecelik işlemlerin yapılabildiği ülkelerde yayın kullanılan bir türdür. Gecelik repoda, vade 1 gündür ve aksi kararlaştırılmadığı sürece valör aynı gündür. Nihai takas ise ertesi gündür. Valör Cuma günüyse, teslimat pazartesi gerçekleştirilir. Repo piyasasında en fazla ciroya sahip kalemdir. Açık Repo: Vadesi belirsiz olarak yapılan repo işlemidir. Yapılan sözleşmeyi taraflar, herhangi bir tarihte sonlandırabilir. İşleme konu olan menkul kıymet ve nakit para günlük olarak değerlendirilir. Karşılıksız (Fiktif) Repo: Bu türde iki durum söz konusudur. Birincisinde; işleme konu olan sermaye piyasası aracı, satan tarafın portföyünde olmamasına rağmen işlem gerçekleşir. Bu işlemde el değiştiren yatırım aracı değil, teslim eden makbuz veya dekonttur. İkincisinde ise aynı tutar ve tanımdaki menkul kıymet, birden fazla gerçek kişiye birden fazla işlem yapılarak satılır ve açığa satış durumu ortaya çıkar. Bu türde, işlemlerin biri gerçek, kalanlar ise hayalidir. Sürekli Repo: İlk anlaşma tarihiyle belirlenen vade sonunda, sözleşme taraflarından herhangi birinin ihbarı olmadan repo otomatik olarak yenilenir. Bu türe genellikle overnight veya çok kısa vadelerle yapılan işlemlerde rastlanır. Vadeye Kadar Repo: Anlaşmada belirlenen vadenin bitim tarihi, repoya konu olan yatırım aracının faiz veya kupon ödeme günüyle aynıdır. Bu türe genellikle portföylerinde yüksek getirili yatırım aracı bulunduran; ama yatırım araçlarının elden çıkarmadan getirisini elde etmek isteyen gerçek ya da tüzel kişiler başvurur. Döviz Swapı Repoları: Repoya konu olan yatırım aracına benzer kalitede bir teminat söz konusudur. Vadeli döviz piyasayı aracılığıyla yatırımcı, herhangi bir döviz cinsinden yapılan işlemlerden avantaj sağlayabilir. Esnek Repo: Parasını borç veren yatırımcının, karşı tarafa paranın bir kısmını önceden anlaşılan vade ve koşullarda geri çekme hakkı karşılığında belirli bir faiz oranından ödeme yapacağı konusunda esneklik verir. Yani yatırımcı, ödünç verdiği para açısından sahip olacağı likit imkan ile belli bir faiz oranından ödeme yapar. Ters Repo Ters repo (reverse repo) geri satma taahhüdü ile alınan menkul kıymetlerin vade sonunda anapara ve faiz alınarak geri verilmesi işlemidir. Ters repo' da ellerinde nakit bulunan kişi yada kuruluşlar bu nakdi değerlendirmek amacıyla belirli bir faiz oranı ile ve önceden belirlenen vade sonunda geri satmak koşuluyla menkul kıymet satın almalarıdır. Buna göre bir repo işlemi alıcı yönünden ters repo olmaktadır. Merkez bankası açısından ters repo işlemi Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde, piyasadan, işlem vadesi süresince, verilen kıymetler karşılığında geçici olarak para çekilmesidir. Bankaların repo yapabilmeleri için belli bir menkul kıymeti ellerinde bulundurmak zorunda oluşları, bankaların bu işlem için düşük faiz önermelerine neden olmaktadır. Bu nedenle günümüzde bankaların uyguladığı mevduat faiz oranları REPO faiz oranlarından yüksektir. Repo-ters repo işlemlerinde uygulanan faiz oranları aracı kurum ve bankaların likidite durumları ve piyasa koşullarına bağlı olarak serbestçe belirlendiğinden, farklı aracı kurum ve bankalarda aynı dönemde farklı faiz oranı uygulanması mümkündür. Değişiklik göstermekle birlikte Türk bankalarında 1-45 gün vade ile yatırımların repoda değerlendirilmesi mümkündür. Faiz oranları çeşitlilik göstermekle birlikte bu günlerde 0%-5,75% arasında seyretmektedir. Vergisel yönden tam mükellef gerçek kişiler için Repo; 15% oranında stopaja tabidir, stopaj nihai vergidir ve beyan edilmez. Repoya alternatif olan yatırım aracı B tipi likit fondur. Vade sürenizi belirleyerek ve gerçekleşmiş B tipi likit fon getirileri ile bir kıyaslama yaparak avantajlı olması durumuna göre paranızı likit fon yada repoya yatırabilirsiniz. Tarihi rekor seviye olarak 21 Şubat 2001’de gecelik repo faizlerinin %7500’e ulaştığı görülmüştür. REPO VE TERS REPO İŞLEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ Yetkili Kuruluşlar Ve İşlem Limitleri Repo ve ters repo yapma yetkisi bulunan kuruluşlar şunlardır: · 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun 34. maddesi uyarınca faaliyet izni almış bankalar. · Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde faaliyet gösteren, sermaye piyasası araçlarının ihraç edilerek halka arz edilmeksizin veya halka an yoluyla satışına ve daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık etmeye yetkili ve ödenmiş sermayesi asgari 10 milyar TL olan aracı kurumlar. Bu kurumlar faaliyete başlamadan önce Sermaye Piyasası Kurulundan yetki belgesi almak zorundadırlar. 2.2 Repo İşlemine Konu Olan Menkul Kıymetler Repo ve ters repo işlemlerine konu olabilecek menkul kıymetler şunlardır. · Devlet tahvilleri · Hazine bonoları · Banka bonoları ve banka garantili bonolar · Kamu Ortaklığı İdaresi, Toplu Konut İdaresince ihraç edilen borçlanma senetleriyle, mahalli idareler ve bunlarla ilgili idare, işletme ve kuruluşların Kanun uyarınca ihraç ettikleri borçlanma senetleri · Varlığa dayalı menkul kıymetler dahil olmak üzere menkul kıymet- ler borsaları veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören veya borsada tescil edilmiş olan borçlanma senetleri Menkul kıymetleri temsil en T.C. Merkez Bankası tarafından verilen makbuzlar ile Kamu Ortaklığı İdaresince Gelir Ortaklığı Senetleri karşılığı verilen makbuzlar dışında, saklama makbuzları üzerinde repo ve ters repo işlemi yapılamaz. Repo Ve Ters Repo İşleminin Esasları Repo ve ters repo işlemlerinde uyulması gereken esaslar şunlardır. · Taraflar arasında işlemin genel esaslarını düzenleyen yazılı bir çerçeve anlaşması yapılması. · Taraflar arasında kararlaştırılan şartlarla işlemin yapılarak menkul kıymet bedelinin çerçeve anlaşmasında belirtilen şekilde ödenmesi. · Ters repo işleminde, taraflar arasında kararlaştıran şartlarla işlemin yapılarak menkul kıymetin çerçeve anlaşmasında belirlenen usuller dahilinde tevdi edilmesi ve bu menkul kıymetlerin yetkili kuruluş tarafından T.C. Merkez Bankası'nca yapılacak düzenlemeler çerçevesinde depo edilmesi. · İşlemin vadesinde üstlenme görevi yerine getirilerek kararlaştırılan bedelin ilgili tarafa iletilmesi ile menkul kıymetin karşı tarafa iade edilmesi. · Yetkili kuruluşların müşterileri ile yaptıkları ters repo işlemlerinde, işlemin vadesinde söz konusu menkul kıymetlerin, yetkili kuruluş tarafından "Depo" dan teslim alınarak karşı tarafa iade edilmesi. · Ters repo işleminin yetkili kuruluşlar arasında yapılması durumunda ise, işlemin vadesinde menkul kıymetlerin yetkili kuruluşun talimatına istinaden "Depolar arasında hesaben karşı tarafa iade edilmesi. REPO VE TERS REPO İŞLEMLERİNDE FİYATLANDIRMA Repo işleminin belirli bir süre sonra geri satın alma taahhüdü ile yapılan menkul kıymet satış işlemi olduğu belirtilmişti. Burada geri satın alma fiyatı satış fiyatından daha yüksek olmaktadır. Aradaki bu fark yatırımcının kazancını oluşturmaktadır. Repo işlemlerinin belirlenmiş bir getirisi yoktur. Repo işlemini yapan kurumun nakit ihtiyacı, yatırım tutarı, vade ve güncel piyasa koşulları repo getirisinin belirlenmesinde etkendir. Repo fiyatını belirleyen formül şu şekildedir. v RF = SF x [1 + (r x ___) ] 365 RF = Repo Fiyatı (Geri Satın Alma Fiyatı) SF = Satış Fiyatı r = Repo Faiz Oranı v = Repo Vadesi (Gün Sayısı) Örnek : 20 gün vade ile repo edilen 500.000.000.- TL' nın %65 faiz oranı ile geri alış fiyatı ne olur? 20 RF = 500.000.000 x [ 1 + ( 0,65 x ______) ] 365 RF = 517.808.219.- TL Repo Ve Ters Repo İşlemleri İle İlgili Hesap Planı Repo işlemi yapılması : Bankada repo işlemi gerçekleştirildiği zaman 112 nolu hesap borçlandırılır, karşılığında aynı tutarda 100 veya 102 nolu hesaplar alacaklandırılır. / __________ 100 KASA 102 BANKALAR 112 02 REPO EDİLEN KAMU KES. TAHVİL SENET VE BONO. 112 02 01 X BANKASI REPO HESABI 112 02 01 01 Devlet Tahvili 645 MENKUL KIY. SATIŞ KAR 645 03 02 REPO EDİLEN KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI SATIŞ KARLARI 645 03 02 01 Devlet Tahvili Satış Karları Ters repo işlemi yapılması / ______________ / Ters repo işleminde 112 nolu hesap repo tutarı kadar, 645 nolu hesap elde edilen gelir kadar alacaklandırılır. Karşılığında toplam tutar kadar 100 veya 102 hesaplar borçlandırılır HAZIRLAYANLAR : Sergen ÇALIŞKAN Büşra IŞIK Beyza KABADAYI Dilek ÇELİK VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET İÇERİK GENEL BAKIŞ İÇERİK TANIMI VE ZORUNLU UNSURLARI VDMK ALACAK TÜRLERİ VDMK ÇIKARACAK KURULUŞLAR VDMK KURUL KAYDINA ALINMASINA İLİŞKİN ESASLAR VDMK SATIŞ ESASLARI VE VARLIK TEMİNATLI MENKUL KIYMETLER VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET GENEL BAKIŞ Borsada alım satım özelliği ve menkul kıymet özelliği olmayan alacakların ve duran varlıkların sermaye piyasası işlemlerine konu olmasını sağlayacak menkul kıymetleştirme işlemi olarak kabul edilen VDMK. Kendine özgü bir kıymetli evrak türüdür. SPK.m.13A hükmü esas itibariyle VDMK. lerin alacaklar ve duran varlıklar karşılık gösterilerek çıkarılabileceğinden bahsetmektedir. 1 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET TANIMI VE ZORUNLU UNSURLARI VDMK(VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET)çıkarma yetkisine sahip ihraççıların kendi işlemlerinden doğmuş alacakları veya yine tebliğde belirlenen şekil ve şartlarda temellük edecekleri alacaklar teminat gösterilmek suretiyle çıkarılan, Kurulca kayda alınarak ihraç edilebilen kıymetli evraktır.. • Temellük edecekleri alacaklar karşılığında VDMK. ihraç edebilirler. • VDMK. ihraç edilebilmesi için araçların Kurul kaydına alınması zorunludur. • VDMK. ler kıymetli evraktır. 2 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET ZORUNLU UNSURLARI Varlığa dayalı menkul kıymet ibaresi, - İhraç edilen menkul kıymetlere dayanak teşkil eden alacakların türü, - İhraç edecek şirketin unvanı ve merkez adresi, - Belirli bir meblağı kayıtsız şartsız ödeme taahhüdü, - Tanzim yeri, - Tanzim tarihi, - Vade, - Ödeme yeri, - Sıra numarası, - Senet hamiline yazılı ise hamiline yazılı olduğu ibaresi, nama yazılı ise ilk lehdarın adı ve unva nı, - Getiri türü, - Saklama kuruluşu, - Garanti veren banka. (Bankalar tarafından ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlerde bu unsur aranmaz.) 3 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET DÜZENLEME YERİ, DÜZENLEME TARİHİ Borçluya, borcunu ödemesi için verilen zamandır. Anlaşmazlık durumunda 4 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET ALACAK TÜRLERİ Tüketici kredileri, bankaların gerçek kişilere, ticari amaçla kullanılmamak kaydıyla, mal ve hizmet alımları dolayısıyla, açmış oldukları bireysel krediler ile finansman şirketlerinin kendi mevzuatları çerçevesinde gerçek ve tüzel kişilere açmış oldukları kredilerdir. Konut kredileri, kendi kaynaklarından hazır konut alan kişilere açtıkları bireysel krediler, bankaların verdikleri ipoteğe dayalı bireysel konut kredileri ile konut sektörünü kredilendirmeye yetkili Kamu İktisadi Teşebbüsü statüsündeki bankaların kendi mevzuatları çerçevesinde açtıkları kredilerdir. Finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar, yetkili kuruluşların yaptıkları finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacakları ifade eder. İhracat işlemlerinden doğan alacaklar ise bankalar ve özel finans kurumlarının açmış oldukları krediler. Ziraat bankasının senede bağlı alacakları Halk bankasının esnaf ve sanatkarlara açılan ihtisas kredileri. 5 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET ÇIKARACAK KURULUŞLAR - Bankalar, Tüketici Kredileri, Konut Kredileri , İhracat İşlemlerinden Doğan Alacakları, karşılık göstererek, - Finansman şirketleri kendi mevzuatlarına göre açmış oldukları tüketici kredileri karşılık göstererek, - Finansal kiralamaya yetkili kuruluşlar, Finansal Kiralama Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde finansal kiralamaya yetkili kuruluşların yaptıkları finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacakları karşılık göstererek, - Gayrimenkul yatırım ortaklıkları ise kendi işlemlerinden doğan, portföydeki gayrimenkullerinin satış veya satış vaadi sözleşmelerinden kaynaklanan senetli alacakları. 6 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET VDMK KURUL KAYDINA ALINMASINA İLİŞKİN ESASLAR KAYDA ALINMASI İÇİN GEREKLİ BELGELER Satışın ve menkul kıymete ilişkin ödemelerin yapılacağı yerlerin adresleri, Menkul kıymetleri imzalamaya yetkili kişilere ait imza sirküleri, İhraç edilecek menkul kıymetin bir örneği, Halka arza ilişkin izahname ve sirküler örneği (Kapsamı Kurulca belirlenen örnekleri başvuru öncesinde Kuruldan temin edilir), Varsa aracılık yüklenim sözleşmesi, Kurulca istenecek diğer bilgi ve belgeler. KURUL KAYDI Varlığa dayalı menkul kıymetlerin halka arz yoluyla satışı için Kurul kaydına alınması zorunludur. Kurul, izahname’nin varlığa dayalı menkul kıymetlerle ilgili gerekli açıklamaları içerip içermediğini inceler ve halka arz edilecek menkul kıymetleri kayda alır. Kurul, halka arz edilen varlığa dayalı menkul kıymetlerin satışına müdahale ederek satış işlemlerini geçici olarak durdurabilir. 7 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET VDMK SATIŞ ESASLARI Varlığa dayalı menkul kıymetler ıskonto esasına göre satılabileceği gibi, dönemsel ve değişken faiz ödemeli olarak da ihraç edilebilir. Satış süresi içinde satılmayan veya aracı kuruluşlar tarafından da satın alınmayan varlığa dayalı menkul kıymetler, satış süresinin bitimini izleyen altı(6) işgünü içinde, noter huzurunda tespit edilir ve iptal olunur. 8 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET Aracı kuruluş kullanma zorunluluğu Varlığa dayalı menkul kıymetlerin satışının ve dönemsel faiz ödemelerinin aracı kuruluşlar aracılığıyla yapılması zorunludur. İkinci El Piyasa İşlemleri Varlığa dayalı menkul kıymetlerin ikinci el piyasada alım satımı serbesttir. Varlığa Dayalı Menkul Kıymetlerin Basılacağı Kâğıtlar Varlığa dayalı menkul kıymetlerin basımında filigranlı ve silinti, kazıntı ve tahrifata karşı hassasiyeti olan kağıtların kullanılması zorunludur. Kurul Denetimi ve Bilgi Verme İhraççılar, ihraç ettikleri varlığa dayalı menkul kıymetlere dayanak teşkil eden alacaklar portföyünü kendi mal varlıklarından ayrı ve özel hesaplarda izlemek ve bunlar için ayrı muhasebe tutmakla yükümlüdürler. 9 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET VARLIK TEMİNATLI MENKUL KIYMET Varlık teminatlı menkul kıymetlerin varlığa dayalı menkul kıymetlerden farkı, bu aracı çıkaran kurumların çeşitli alacaklarını güvence göstermeleridir. Bankalar ve benzer şirketlerin açtığı bazı krediler, finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar; gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföylerindeki gayrimenkullerin satışından doğan alacakların yanı sıra TOKİ’nin alacakları da, bu menkul kıymetler için teminat olarak kullanılabilir. Teminatın olması, bu menkul kıymetlerin ödenmeme riskini azaltan bir etmendir. 10 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMET DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER. SON ÖZLEM GÖÇMEN ALEYNA BİNEK RABİA AY HAMİT GEDİKLİOĞLU VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMETLER ( VDMK ) VE VARLIK FİNANSMAN FONLARI VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMETLER ( VDMK ) Bankaların tüketici kredileri, konut kredileri, ihracat kredileri; finansman şirketlerinin kendi mevzuatları uyarınca açmış oldukları krediler; finansal kiralamaya yetkili kuruluşların finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar; gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföylerindeki gayrimenkullerin satış veya satış vaadi sözleşmelerinden kaynaklanan senetli alacakları karşılığında doğrudan ihraç edecekleri kıymetli evraktır. Bankalar ve genel finans ortaklıkları temellük edecekleri alacaklar karşılığında varlığa dayalı menkul kıymet ihraç edebilirler. Varlığa dayalı menkul kıymetler iskonto esasına göre satılabileceği gibi dönemsel ve değişken faiz ödemeli olarak da ihraç edilebilir. Faiz/iskonto oranı ihraca dayanak teşkil eden alacakların getirisi dikkate alınarak ihraçcı tarafından serbestçe belirlenir, sabit veya değişken faizli olarak ihraç edilebilir. Vadenin belirlenmesinde ise ihraca dayanak teşkil eden alacakların vade yapısı dikkate alınır ve vade uyumu sağlanır. Varlığa dayalı menkul kıymet ihracı ile varlıkların likit hale getirilmesi ve düşük maliyetle alternatif fon kaynağı yaratılması söz konusudur VARLIK FİNANSMANI FONU • İhraç edilen VDMK karşılığında toplanan paralar ve VDMK sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır. • T.C Sınırları içinde kurulması zorunludur. • Tüzel kişiliği olmaz. • Fonun malvarlığı kurucunun, hizmet sağlayıcının ve kaynak kuruluşun malvarlığından ayrıdır. • Fona veya Fondan yapılacak her türlü ödeme ve harcamalar için banka nezdinde Fon adına ayrı bir hesap açılır. • Süreli veya Süresiz olarak kurulur. • Doğrudan aktarım veya Dolaylı aktarım usullerinden biri ile yönetilir. Doğrudan Aktarım; Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen, ödeme planına bağlı olan veya olmayan nakit akımlarının Tebliğ kapsamında gerekli kesintiler yapıldıktan sonra Fon bünyesinde bekletilmeksizin doğrudan VDMK sahiplerine aktarılmasıdır. Dolaylı Aktarım; Doğrudan aktarımda fon bünyesinde bekletilmeden aktarılırken, Dolaylı aktarımda VDMK sahiplerine aktarılmadan önce Fon iç tüzüğü ve izahnamede belirtilen esaslar çerçevesinde Fon bünyesinde bekletilmesidir. VDMK ödemeler tamamlandıktan sonra itfa edilir. FON KURUCULARININ NİTELİKLERİ Fon kurmak isteyen kurucuların ; • Kendi özel mevzuatları ve/veya sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde sahip olmaları gereken kriterleri sağlaması • Faaliyetlerinin tamamen veya belirli faaliyet alanları itibarıyla sürekli veya son 1 yıl içinde 1 ay veya daha fazla süreyle geçici olarak sınırlandırılması yada durdurulması kararı verilmemiş olması • Yetkililerinin müflis olmamaları ve zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, inancı kötüye kullanma, sahtecilik, hırsızlık, dolandırıcılık, dolanlı iflas, istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık gibi yüzkızartıcı suçlardan dolayı veya kendi özel mevzuatları ve sermaye piyasası mevzuatına aykırılıktan dolayı haklarında verilmiş mahkumiyet kararlarının bulunmamış olması gerekir Kurucu olacak aracı kurumların, Kurulun aracı kurumlara ilişkin düzenlemeleri ile birlikte ayrıca; • • Kuruldan izin almış olmaları, • Sermaye yeterliliği tabanı tutarlarının olması gerekenden en az %30 fazla olması, Asgari öz sermayelerinin, sahip olunan tüm yetki belgelerine karşılık gelen asgari öz sermaye tutarının en az 10 katı olması, gerekmektedir. FON KURULU Kurucu, her fon için 3 kişiden oluşan bir Fon Kurulu atar. En az bir fon kurulu üyesinin bağımsız üye olması zorunludur. Tebliğ kapsamında bağımsız üye ile Fon kurucusu, Fon kurucusunun ortakları, iştirakleri, bunların %10 dan fazl pay sahibi ortakları ve Fonun Tebliğ kapsamındaki faaliyetlerinin yürütülmesinde görev üstlenen gerçek veya tüzel kişiler arasında; eş dahil üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan veya sıhri hısımlığı bulunmaması ve son 2 yıl içerisinde istihdam, sermaye veya ticaret anlamında doğrudan veya dolaylı bir menfaat ilişkisi kurulmamış olması gereklidir. Fon kurulu üyelerinin; • Yüksek öğrenim görmüş, sermaye piyasası veya bankacılık alanında en az beş yıllık tecrübeye sahip bulunmaları, fon kurulu üyesi olmanın gerektirdiği itibara sahip olmaları ve en az bir üyenin Kurulun lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde Sermaye Piyasası Faaliyetleri İleri Düzey Lisansı ve Türev Araçlar Lisans belgelerine sahip olması, • Kendileri veya sınırsız sorumlu ortak oldukları kuruluşlar hakkında iflas kararı verilmemiş ve konkordato ilan edilmemiş olması gereklidir. Fon Kurulu aşağıdaki hususlardan sorumludur: • Fon içtüzüğü ve izahnamesinin hazırlanması ve tescili, • Fon portföyünün oluşturulması, değerlenmesi ve fon varlıklarının bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde saklanması, kaydedilmesi, kayıtların doğru olarak tutulması ve izlenmesi, bunlara ilişkin belge düzeninin kurulması ve bilgi ve belgelerin muhafazası, • Fonun, VDMK sahiplerinin hak ve menfaatlerini koruyacak şekilde, bu Tebliğ, fon iç tüzüğü ve izahnamede belirlenen ilke ve yöntemlere uygun olarak temsili, yönetimi ve denetiminin gözetimi, • Bankalar nezdinde fon adına hesap açtırılması, VDMK sahiplerine ödemelerin doğru olarak yapılması ile fondan yapılan diğer harcamaların bu Tebliğ hükümlerine uygunluğu, • Bu Tebliğ hükümlerine uygun olarak VDMK sahiplerine Kurulca belirlenen standartları haiz periyodik rapoların hazırlanması, • Hizmet Sağlayıcı tarafından verilen hizmetin uygun bir şekilde yapılmasının sağlanması ve hizmet sağlayıcının hizmet sözleşmesinde belirlenen yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde değiştirilmesi, • Yükümlülüklerin yerine getirilmesi. Fon Kurulu, fon operasyon işlemlerinde fiilen görev almayan ve ilgili Tebliğde yer alan nitelikleri haiz bir kişiyi denetçi olarak atar. Denetçi Fon Kuruluna karşı sorumludur. Fon denetçisi tarafından yapılan tespitler ve denetleme sonuçlarını ihtiva eden raporlar yılda en az bir defa fon kurulunun bilgisine sunulur. Fon kurulu rapo sonuçlarına ilişkin olarak alınacak tedbirleri karara bağlar. Bu raporların en az 5 yıl süre ile saklanması zorunludur. Fon denetçisi, görevini ifası sırasında Kanun, ilgili Tebliğ veya Fon iç tüzüğü hükümlerine herhangi bir ihlal veya aykırılığın varlığını veya Fonun geri ödeme güçlüğüne düştüğünü tespit etmesi halinde hazırlayacağı denetim raporunu en kısa sürede fon kuruluna sunar ve aynı gün bir örneğini Kurula gönderir. Hizmet Sağlayıcı : Fon portföyünde yer alan varlıkların günlük idaresinden sorumlu olan, Kurucu veya Kurucu niteliğini haiz diğer bir kuruluştur. Hizmet sağlayıcının görev ve sorumlulukları Fon Kurulu ile aralarında akdedilen yazılı bir hizmet sözleşmesiyle belirlenir ve asgari olarak aşağıdaki hususları kapsar; • Fon portföyünde yer alan varlıklara ilişkin alacakların zamanında tahsil edilmesi ve Fon hesabına aktarılması, • Fon portföyünde yer alan varlıklara ilişkin sigorta , vergi ve benzeri idari işlemlerin yerine getirilmesi, • Borçluların ödeme kabiliyetlerinin gözetimi ve denetimi ile ödemelerin geç yapılması veya hiç yapılmaması halinde borçluya gerekli ihtarların yapılması, • Alacaklardan kaynaklanan tüm nakit akımlarına ilişkin bilgilerin, ödeme zamanlarını ve bakiye bilgisini de gösterecek şekilde aylık olarak Fon Kuruluna raporlaması, • Kurulca belirlenen diğer görevler. Hizmet sağlayıcının sözleşmeyle belirlenen yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya kendi özel mevzuatları gereği faaliyet izninin iptali halinde, sözleşme fon kurulu tarafından sona erdirilerek önceden belirlenmiş başka bir hizmet sağlayıcı atanır ve aynı gün Kurula bilgi verilir. Yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek ve önceden bilgi sahibi olunmasını gerektiren değişiklikler, söz konusu değişikliklerin yürürlüğe giriş tarihinden asgari on iş günü önce, Kurucu tarafından belirlenen ve Kurula bildirilen yöntemlerle ilan edilir. FON PORTFÖYÜNE İLİŞKİN HÜKÜMLER İç tüzüğünde belirtilmek koşuluyla, fon portföyüne aşağıdaki varlıklar dahil edilebilir; • Bankaların ve finansman şirketlerinin, ipotekli konut kredileri haricindeki tüketici kredilerinin, ipotekli kredilerden, motorlu kara taşıtları kredilerinden, proje finansmanı kredilerinden ve kurumsal kredilerinden kaynaklanan alacaklar, • İlgili mevzuat uyarınca finansal kiralama yapmaya yetkili kuruluşların yaptıkları finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar, • T.C Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığının gayrimenkul satışından kaynaklanan alacakları, • Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen nakdin değerlendirilmesi amacına yönelik olarak yapılan nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar, • • Tebliğde tanımlanan yedek hesaplardaki varlıklar, Kurulca uygun görülecek diğer varlıklar. İlgili Tebliğ kapsamında nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar; 3 aydan kısa vadeli ters repo ve mevduat ile likit fonlar, Borsa Para Piyasası İşlemleri ve Kurulca uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer para ve sermaye piyasası araçlarını ifade eder. Fon malvarlığı, ihraç edilen VDMK’lar itfa edilinceye kadar, başka bir amaçla tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemez, ihtiyati tedbir kararı verilemez ve iflas masasına dahil edilemez. Fon yönetiminde aşağıdaki ilkelere uyulması zorunludur ; • Fon portföyü, VDMK’nın ihraç tarihini müteakip en fazla 1 ay içerisinde, fon portföyüne dahil varlıkların değeri, Fonun VDMK sahiplerine olan toplam yükümlülüğünden az olmayacak şekilde oluşturulur. • Kurucu ve Kaynak Kuruluş, fon portföyünün kalitesinin artırılması amacıyla ancak alt sınıflara dahil VDMK’ları satın alabilir. • İpotekli kredilerin fon portföyüne alınması halinde; ipoteğin, Fon hesabına, kurucu adına tapu siciline şerh edilmesi zorunludur. İpotekli kredilerin teminatı olan taşınmazlara ilişkin tapu sicilinde beyanlar hanesine, ilgili kredinin fona devredildiği hususu kaydedilir. • Motorlu kara taşıtları kredilerinin fon portföyüne alınması halinde; taşıt rehninin Fon hesabına, kurucu adına trafik siciline tescil ettirilmesi zorunludur. Motorlu kara taşıtları kredilerinin teminatı olan taşıtlara ilişkin trafik sicilinde beyanlar hanesine, ilgili kredinin fona devredildiği hususu kaydedilir. • Fon nakit yönetimi amacıyla borçlanabilir. İPOTEK TEMİNATLI MENKUL KIYMETLER ( İTMK ) İPOTEK TEMİNATLI MENKUL KIYMETLER ( İTMK ) • İhraççının genel yükümlülüğü niteliğinde olan ve teminat varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen borçlanma senedidir. • Sabit veya değişken faizli, iskontolu veya primli, name veya hamiline yazılı olarak ihraç edilir. • Talep ve ilgili borsanın uygun görmesi üzerine menkul kıymet borsalarında işlem görülebilir. Banka ve ipotek finansmanı kuruluşlarının İTMK ihraççısı olabilmeleri için; • İTMK ihracına uygun mekan, donanım ve organizasyon yapısının oluşturulmuş olması, • İTMK ihracı ve teminat varlıklar yönetiminden kaynaklanan risklere yönelik bir risk yönetim sistemi kurulmuş olması, zorunludur. Gerekli şartları yerine getiren banka ve ipotek finansmanı kuruluşları durumlarını tevsik eden bilgi ve belgelerle birlikte Kurula başvurur. Başvuru sahibinin banka olması halinde Kurul, ilgili bankanın ihraççı olmasını engelleyecek bir hususun bulunup bulunmadığı hususunda BDDK’nın görüşünü alır. Kurul; kendisine iletilen bilgi belgeler çerçevesinde, başvuru sahibinin ihraççı niteliğini haiz olup olmadığına karar verir. TEMİNAT DEFTERİ Teminat varlıkların, ihraççının diğer malvarlığından ayrıştırılması amacıyla yazı ve/veya elektronik olarak takip edildiği bir kayıt sistemidir. Teminat defteri ihraççı tarafından tutulur. Teminat defterinin tutulmasına ilişkin usul ve esaslar BDDK’nın uygun görüşü alınmak suretiyle Kurulca belirlenir. Teminat varlıklar ile ilgili tüm işlem ve ihtilaflarda, teminat defterine yapılmış olan kayıtlar esas verir. İPOTEK KREDİLERİN NİTELİKLERİ İhraççı, kendi kaynaklarından kullandırdığı veya konut finansmanı kuruluşlarından devraldığı ipotekli krediler ile T.C Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığından devraldığı alacaklardan aşağıda sayılan şartları taşıyanları teminat defterine kaydedebilir. • Kredinin, konut finansmanı kapsamında kabul edilmesi, • 5582 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra açılan kredilerin bu kanunda öngörülen nitelikleri taşıması, • Kredinin anapara ve faiz geri ödemelerinin ihraççı tarafından ipotekle teminat altına alınması, • Kredinin teminatı olan taşınmazın T.C sınırları içinde olması ve yapı kullanma izni bulunması, • Kredinin teminatı olan taşınmazın kredi sözleşmesi süresi boyunca; zorunlu deprem sigortası yaptırma zorunluluğu bulunması halinde bu yükümlülüğün yerine getirilmiş olması, ayrıca ihraççıya teminat varlıklara eklenmek üzere tazminat üzerine rehin hakkı tanıyacak şekilde, deprem, yangın, ve her türlü doğal afet rizikolarına karşı sigortalanması, • Kredinin teminat defterine kaydedildiği tarih itibariyle vadesi gelmiş tüm ödemelerinin yapılmış olması, • Kredinin teminatı olan taşınmazın piyasa değerinin hesaplanmış olması. İKAME VARLIKLARIN NİTELİKLERİ Aşağıda sayılan varlıklar, ikame varlıklar olarak teminat defterine kaydedilebilir. • Nakit • TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleri ve bu banka nezdinde yasal yükümlülükler dışında bulundurulan serbest mevduat, • Devlet iç ve dış borçlanma senetleri, • Hazine kefaletiyle ihraç edilen menkul kıymetler, • Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatına üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen menkul kıymetler, • Kurulca uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer varlıklar. Teminat defterine kaydedilen ikame varlıklar saklamaya yetkili kuruluşlar nezdinde ihraççının diğer hesaplarından ayrı bir hesapta saklanır. Bu hesaplara ilişkin sözleşmelerde, ilgili varlıkların İTMK’lerin teminatı olduğu belirtilir. İhraççı, aşağıda sayılan şartları taşımak kaydıyla İTMK’lerden kaynaklanan yükümlülüklerin karşılanabilmesi amacıyla teminat varlıkların faiz veya kur riskine karşı koruma sağlayacak türev araçları teminat defterine kaydedebilir. • Türev aracın borsalarda alım satıma konu olması veya karşı tarafının, kurulduğu ülke yetkili otoritesi tarafından yetkilendirilmiş bir banka, kredi kuruluşu, sigorta şirketi veya merkezi takas kuruluşu olması ve kredi derecelendirme kuruluşlarınca belirlenen derecelendirme notunun en az yatırım yapılabilir seviyede olması, • Türev araç sözleşmesinde, İTMK’ler itfa edilinceye kadar ihraççının iflası durumunda dahi karşı tarafın sözleşmeyi tek taraflı feshedemeyeceğine ilişkin hüküm bulunması, • Karşı tarafın, türev aracın teminat defterine kaydedilmesine onay vermesi, • İhraççı ile karşı taraf arasında yapılan netleştirmelerin, teminat defterine kayıtlı olan ve olmayan türev araçlar için ayrı ayrı yapılması, İTMK’ler itfa edilinceye kadar teminat varlıklar teminat amacı dışında tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemez, iflas masasına dahil edilemez, ayrıca bunlar hakkında ihtiyati tedbir kararı verilemez. Teminat varlıklarla ilgili her türlü nakit akışı için bir banka nezdinde ihraççının diğer hesaplarından ayrı olarak bir hesap açılır. Teminat varlıklardan sağlanan nakit, teminat varlıklara dahil olup ilgili kredi hesaplarından ivedilikle bu hesaba aktarılır. İhraççının ipotek teminatlı menkul kıymetlerden kaynaklanan ödeme yükümlülüğünü yerine getirebilmesi ve teminat havuzlarına dahil edilen varlıkların menkul kıymet sahiplerinin alacaklarına karşılamaya yetmemesi halinde alacağı teminat havuzundaki varlıklarla karşılanmayan ipotek teminatlı menkul kıyme sahipleri, ihraççının diğer malvarlığına başvurabilir. İHRAÇÇININ İHRAÇÇI NİTELİĞİNİ KAYBETMESİ, YÖNETİMİNİN KAMU KURUMLARINA DEVREDİLMESİ Kurul, aşağıdaki hallerde ihraççının ihraççı olma niteliğini kaybettiğine dair karar alabilir. • İhraççının faaliyet izninin iptali, • İhraççının belirtilen nitelikleri kaybettiğinin anlaşılması, • BDDK’nın, ilgili bankanın ihraççı olmasını engelleyecek bir husus bulunduğuna dair Kurula bildirimde bulunması, • Kanun ve ilgili Tebliğde yer alan hükümlere ayrılıkların 15 gün içerisinde giderilmesi, • Vadesinin üzerinden 15 işgünü geçmiş olmasına rağmen İTMK’lerle ilgili ödemelerin yapılmaması, • İhraççının ihraççı olma niteliğine haiz olduğuna dair Kurul Kararını takip eden 3 sene içerisinde ihraç yapmaması, İTMK’lerinin tamamen itfa olmasını takip eden 3 sene içerisinde ihraç yapmaması. İhraççının ihraççı niteliğini kaybetmesi halinde Kurul eşzamanlı olarak, İTMK sahiplerinin menfaatinin korunması amacıyla, toplam yükümlülükleri üstlenmeksizin, teminat varlıkları yönetmek ve teminat varlıklardan elde edilen gelir yeterli olduğu ölçüde toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemeleri yapmak üzere, ihraççı niteliğini haiz bir başka banka ya da ipotek finansman kuruluşunu, teminat sorumlusunu veya başka bir bağımsız denetim kuruluşunu idareci olarak atar. İdarecinin banka olması durumunda Kurul, bankanın idareci olmasını engelleyecek bir hususun bulunup bulunmadığına ilişkin olarak BDDK’nın görüşünü alır. İdareciye hizmetleri karşılığında ödenecek ücret, Kurul tarafından belirlenir ve teminat varlıklardan elde edilen gelirden karşılanır. İdarecinin atanması ile birlikte teminat sorumlusunun görevi sona erer. İhraççının ihraççı niteliğini kaybetmesi halinde teminat varlıklardan elde edilen gelir öncelikle toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemelerle ve idarecinin ücretinin ödenmesine kullanılır. İdareci, Kurulun uygun görüşünü alarak teminat varlıkları ve toplam yükümlülükleri kısman veya tamamen Kurulca ihraççı niteliğini haiz başka bir banka veya ipotek finansman kuruluşuna devredilebilir. Devralan banka veya ipotek finansmanı kuruluşu, yeni ihraççı olarak toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemelerden sorumludur. Devir ile birlikte teminat varlıkların mülkiyeti yeni ihraççıya aittir. Yeni ihraççı devraldığı teminat varlıkları, varsa ihraç etmiş olduğu diğer İTMK’lerin teminat varlıkları ile birleştirebilir. Teminat varlıklar ve toplam yükümlülüklerin devri karşılığında yeni ihraççıdan idareci tarafından herhangi bir bedel tahsil edilmesi halinde, bu tutar ilk ihraççıya ödenir. Yeni ihraççı bulunamaması ve teminat varlıklardan elde edilen gelirin yeterli olmaması durumunda idareci, toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemelerin yapılmasından sorumlu değildir. Bu durumda idareci teminat varlıklardan elde edilen geliri, hakları oranında İTMK sahiplerine ve teminat defterine kayıtlı olan türev sözleşmelerin karşı taraflarına paylaştırır. Yönetimi kamu kurumlarına devredilen, ancak faaliyet izni kaldırılmayan ihraççı; Kurulun uygun görüşünü alarak, teminat varlıkları ve toplam yükümlülükleri kısmen veya tamamen Kurulca ihraççı niteliğini haiz başka bir banka ve ipotek finansman kuruluşuna devredilebilir. VARLIK TEMİNATLI MENKUL KIYMETLER ( VTMK ) VARLIK TEMİNATLI MENKUL KIYMETLER ( VTMK ) VTMK, ihraççıların genel yükümlülüğü niteliğinde olan ve Tebliğ’de belirtilen varlıkların teminatı altında Kurulca kayda alınarak ihraç edilen borçlanma senetleridir. VTMK, doğrudan veya alacakların temellükü suretiyle ihraç edilebilir. VTMK ihracında işleme konu olabilecek varlık, ve alacak türleri aşağıda tanımlanmıştır. • Tüketici Kredileri: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da düzenlenen tüketici kredileri. • Ticari Krediler : Bankaların ve finansman şirketlerinin mal ve hizmet üretimi, ticari amaçlı gayrimenkul finansmanı ile işletme sermayesinin finansmanı amacıyla kullandırdıkları krediler. • Finansal ve Operasyonel Kiralama Sözleşmelerinden Doğan Alacaklar : Finansal Kiralama Kanunu ile ilgili mevzuat çerçevesinde finansal kiralamaya yetkili kuruluşların yaptıkları finansal ve operasyonel kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar. • İhracat İşlemlerinden Doğan Alacaklar : Bankaların açmış oldukları ve fiilen ihracatta kullandıkları krediler ile faktöring işlemleri yapan anonim ortaklıklarca temellük edilen ihracat karşılığındaki belgeye dayalı alçaklar. • Diğer Alacaklar : Bankalar dışındaki, mal ve hizmet üretimi faaliyetlerinde bulunan anonim ortaklıklar ile mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Kamu İktisadi Teşebbüslerinin müşterilerine yaptıkları vadeli satışlardan doğan, senede bağlanmış alacaklar. • Bankalar tarafından esnaf ve sanatkarlarla küçük işletmelere açılan ihtisas kredilerinden doğacak alacaklar. • Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföylerindeki gayrimenkullerin satış ve satış vaadi sözleşmelerinden kaynaklanan alacaklar. • TC Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığının gayrimenkul satışından kaynaklanan alacaklar. • İkame Varlıklar : Toplam teminat havuzunun %’10’unu aşmamak kaydıyla, teminat varlıklardan elde edilenler de dahil olmak üzere nakit, TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleri ve bu Banka nezdinde yasal yükümlülükler dışında bulundurulan serbest mevduat ile devlet iç ve dış borçlanma senetleri. • Nitelikleri Kurul’ca belirlenecek diğer varlıklar. İhraç edilen VTMK için, gerekli görülmesi halinde Kurulca banka garantisi istenebilir. Bu halde, ihraççılar tarafından banka garantisinin sağlanması zorunludur. Alacakların temellükü suretiyle ihraç edilecek VTMK’ya dayanak teşkil eden teminat havuzunun, vade bitimine kadar, ihraççı alacakları temlik eden kuruluş arasında imzalanacak bir saklama sözleşmesi çerçevesinde ihraççı, temlik eden kuruluş veya bir bank nezdinde saklamada tutulması zorunludur. DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… Fatih BİLEN G152416056
