BD HAZ‹RAN 2010 Haz›rlayan: ÖZÜM LARÇIN 6-Maçka hangi ilimizin s›n›rlar› içindedir? a-Ordu b-Giresun c-Trabzon d-Rize 1-Yeni semtleri dama tahtas› plan›na göre infla edilen ‹talyan kenti hangisidir? a-Toskana b-Roma c-Napoli d-Palermo 2-Ressamlar›n baflparmaklar›n› koyduklar› delikli boya tahtas›n›n ad› nedir? a-Boyal›k b-Palet c-Rulo d-Kasal›k 3-Kal›nl›k ya da d›fl çaplar› ölçmede kullan›lan aletin ad› nedir? a-Takometre b-Gönye c-Palmer d-Pergel 4-Mülteciler Yüksek Komisyonu özellikle nereden gelenlere yard›m için kuruldu? a-Güney Amerika b-Do¤u Avrupa c-Hindistan d-Afrika 5-Zaire'nin eski ad› nedir? a-Kamboçya b-Fildifli sahili c-Frans›z Sudan› d-Basutoland 96 7-BM Uluslararas› Adalet Divan›'nda kaç yarg›ç görev yapar? a-12 b-13 c-14 d-15 8-Caracas kenti hangi ülkededir? a-Venezuela b-Kolombiya c-Honduras d-Küba 9-Birinci Dünya Savafl›'nda siperlerde kullan›lan ayg›t nedir? a-Manc›n›k b-Periskop c-Dürbün d-Prizma 10-Sultan Abdülaziz, fieker Ahmet Pafla'y› resimdeki baflar›lar› nedeniyle nereye göndermiflti? a-Floransa b-Berlin c-Paris d-Venedik 13-Paligrafi nedir? a-Boyac›l›kta baflvurulan bir yöntem b-Yaz›da ayn› sözcü¤ün istemsiz yinelenmesi c-Disklerde diflli açma yöntemi d-Balmumundan heykelcik yapmak 14-Suriye çölündeki vaha öbe¤inin ad› nedir? a-Büveyde b-Palmira c-Bediyetüflflam d-Tadmor 15-Yar›mada Savafl› Napolyon'un nereyi iflgali nedeniyle ç›km›flt›? a-Portekiz ve ‹spanya b-Kuzey ‹talya c-Güney Britanya d-Avusturya 16-28 fiubat 1986'da sokakta vurulan ‹sveç Baflbakan› Palme'nin ilk ad› nedir? a-Edward b-Olof c-Roundell d-Matteo 11-Antik ça¤da ozan›n eski söylediklerini geri ald›¤› manzum parçaya ne denir? a-Reggio b-Cauca c-Marco d-Palinodia 17-Etin az bulundu¤u yoksul ülkelerde protein kayna¤› olarak hangi tar›m ürünleri tüketilir? a-Yumrulu bitkiler b-Sebzeler c-Ya¤ bitkileri d-Baklagiller 12-Fransa ve Kanada aras›nda diplomatik krize neden olan bölge neresidir? a-Victoria b-Baffin c-Labrador d-Quebec 18-Yunan mitolojisinde Athena'n›n öldürdü¤ü devin ad› nedir? a-Pallas b-Pallidum c-Pallis d-Pallene Yan›tlar: 149. sayfada EVRENSEL BAKIfi AÇISI Gürbüz Evren Mart ay›nda yay›mlanan “Türkiye-‹srail iliflkilerinin gerilmesi mi istendi?” bafll›kl› yaz›ma birçok de¤erli okuyucudan olumlu tepkiler ald›m. Ayr›ca “Ortado¤u Stratejik Araflt›rmalar Merkezi” ORSAM adl› bir kuruluflun düzenledi¤i “‹srail-Türkiye iliflkileri” konulu panele de konuflmac› olarak davet edildim. Kimi okuyucular›n Ortado¤u’da kardefllik konulu bir yaz› beklediklerini bildirmeleri üzerine ise bu yaz›mda Arap-Yahudi iliflkilerini ele almaya karar verdim. Durun Öldürmeyin Birbirinizi Siz Kardeflsiniz Yazımın başlığı, eski Türk filmlerinde çok sık duyduğumuz ve unutulmayan cümlelerden biridir. Özetleyeceğim sahneyi mutlaka anımsayacaksınız; filmin iki önemli karakteri bazı nedenlerden ötürü tam birbirini öldürecekken, babacan bir adam araya girer ve “Durun... Öldürmeyin birbirinizi, siz kardeşsiniz” der. BD HAZ‹RAN 2010 yn› sözleri Ortado¤u’da devam eden çat›flma ortam› nedeniyle Yahudiler ve Araplar için de söyleyebiliriz. Çünkü onlar da kardefltir. Evet, yanl›fl duymad›n›z Yahudilerle Araplar kardefltir. Ayr›ca Yahudilerle dünyadaki tüm Müslümanlar da kardefltir. Bitmedi, dahas› var, Müslüman olmalar› nedeniyle Türkler de Yahudilerle kardefltir. Ortado¤u’da yaflanan sorunlar›, Arap-Yahudi kavgas›n› bilmeyenimiz yok. Bu nas›l kardeflliktir ki ‹srail Filistinlilerin bafl›na bomba ya¤d›r›yor, komflu Arap ülkelerinin topraklar›n› iflgal alt›nda tutuyor, Araplar da her f›rsatta ‹srail’e sald›r›yor ve bunlar yetmiyormufl gibi kimi çevrelerde Yahudileri öldüren Müslümanlar›n cennete gidece¤i düflüncesi de egemen k›l›nm›fl diyebilirsiniz. BD HAZ‹RAN 2010 bir baflka konuyu anlamam›z› sa¤lam›flt›r. Bu da, Yahudili¤in babadan de¤il anneden geçmesidir. Yani Yahudilikte esas olan annedir. Kafan›z› çok fazla kar›flt›rmadan, fazla ayr›nt›ya girmeden Yahudilerle Araplar›n kardeflli¤inin olabilecek en k›sa anlat›m›n› yapt›m. Kim bilir, belki de düflman kardefller tan›mlamas› bile buradan kaynaklanm›flt›r. A ‹smail ise Arap kabilelerinin babas› kabul edi- Hz. ‹brahim, üç semâvî dinin ve bu dinlerin peygamberlerinin atası olarak kabul edilir. erkek evlat istemektedir ve bunun özlemi içindedir, ancak efli Sara’dan çocu¤u olmamaktad›r. Sara’n›n Hacer isimli M›s›rl› bir kölesi vard›r. HazAraplarla Yahudiler reti ‹brahim, efli Sara’n›n da izniyle ile evlenir ve bir süre sonra ve ayr›ca Yahudilerle Hacer da erkek çocuk sahibi olur. Çocu¤a dünyadaki tüm Müslü- ‹smail ismi verilir. Sara bu duruma çok üzülmüfltür. Merhamet göstemanlar kardefltir. ren Allah, yafl› biraz geçmifl olmas›na ra¤men Sara’ya da bir erkek çocuk Böyle düflünmekte de hakl›s›n›z, ama yine de kardeflli¤i anlatmakta ya- verir. Bu çocu¤un ismi ise ‹shak (Yitrar var. Afla¤›da aktaraca¤›m bilgileri, zak) olur. Buna göre Yahudiler ‹shak’bilenlerinize belki bir daha an›msatm›fl ›n, Araplar ise ‹smail’in soyundan gelolaca¤›m, ama ilk kez duyanlara çok mektedir. Babalar› bir olmas›na ra¤men annesinin köleli¤i nedeniyle ‹smayarar sa¤layaca¤›n› düflünüyorum. il’e köle çocu¤u denilirken, Yahudiler için asil, seçkin ve ayr›cal›kl› gibi ifaÖnce Kardefllik konusunu Yahudilerin kutsal Kitab› Tevrat baflta deler kullan›lmaktad›r. Sara ile Hacer aras›ndaki çekiflme olmak üzere farkl› kaynaklara dayanarak özetleyelim. Hazreti ‹brahim bir ve Sara’n›n bask›n ç›kma gayretleri 98 fes’in soyundan geldi¤ini Türk tarihini araflt›ranlar çok s›k tekrarlamaktad›r. Yahudilerin de soy kütüklerini Nuh peygamberin o¤lu Sam’dan bafllatt›klar› bilinmektedir. ‹flte bu de¤erlendirmeler dikkate al›nd›¤›nda ise ‘hepimizin babas› Âdem de¤il mi’ diyenler hakl› ç›kacakt›r. Ortado¤u sorununun temelinde Arap-Yahudi çat›flmas› ve buna ba¤l› lir. ‹slam peygamberi Hazreti Muhammet de Arap oldu¤u için ‹slam dünyas›ndaki tüm milletler ve tabi ki Türklerle de ‹smail’in evlatlar›d›r. Yine buradan hareketle ‹slam ülkelerine “‹smail memleketi”, buralarda yaflayanlara da Ben-i ‹smail yani ‹smailo¤ullar› denilir. ‹flte Yahudilerle kardeflli¤in biz Türkler ve farkl› kökenler- Hz. ‹brahim, kar›s› Sara, Hacer ve o¤lu ‹smail’in den Müslümanlar için kay- betimlendi¤i bir tablo. na¤› da budur. Söz Türklerden aç›lm›flken bir hat›rlatma yapmakta olarak ‹srail’in iflgal etti¤i Arap toprakyarar var. Yahudilerle Türklerin iliflkisi lar› sorunu vard›r. Zamanla bu sorunlaTürklerin Anadolu’ya gelmelerinden ra ‹srail’in Kudüs’ü baflkent ilan etmesi önce bafllam›flt›r. Hazar Türklerinin de eklenince Hristiyanlar, Müslüman860’l› y›llarda Yahudili¤i kabul etmesi lar ve Yahudiler için önemli olan bu iliflkilerin bafllang›c› olarak bilinmek- kentteki kutsal yerler sorunu da ortaya tedir. ç›km›flt›r. Ama sorunun temelinde paylafl›lamayan topraklar vard›r. Daha anBunca aç›klamaya gerek yok lafl›labilir bir dilde söylemek gerekirse, zaten tüm insanlar kardefltir diyebilir- kendilerini öz evlat olarak gören Yahusiniz. Hakl›s›n›z, hepimiz Âdem ile diler, köle çocu¤u kabul edilen üvey Havva’n›n çocuklar› oldu¤umuza göre kardeflleri Araplara, ortak babalar›n›n yine kardefliz sonucuna da varabiliriz. miras›ndan pay vermek istemediklerini Türklerin Nuh peygamberin o¤lu Ya- kan›tlarcas›na, kutsal topraklara el koy99 BD HAZ‹RAN 2010 BD HAZ‹RAN 2010 may› ve onlar› buralardan kovmay› kendilerine hak görmektedirler. ‹smail’in Hazreti ‹brahim’in miras›ndan pay alamayaca¤› konusu da Yahudilerin kutsal kitab›nda anlat›lm›flt›r. Buna göre, Sara’n›n, o¤lu ‹shak’› sütten kesti¤i gün Hazreti ‹brahim büyük bir ziyafet düzenlemifltir. Ziyafet s›ras›nda ‹smail’in güldü¤ünü gören Sara, bu duruma çok k›zar ve Hazreti ‹brahim’inden cariye (köle) Hacer ve o¤lu ‹smail’i evden kovmas›n›, ayr›ca mirastan pay verilmemesini ister. Yahudiler ‹srailo¤ullar›n›n Allah taraf›ndan seçilmifl bir kavim oldu¤una inan›rlar. Bu yüzden Allah Hazreti ‹brahim, Hazreti ‹shak, Hazreti Yakup (Jakop) ve son olarak da Hazreti Musa (Moise) ile ismi Ahid olan bir sözleflme yapm›flt›r. Bu sözleflmeye uyuldu¤u sürece ‹srailo¤ullar› s›k›nt›ya düflmemifl ve Allah onlar› en zor du- rumlardan kurtarm›flt›r. Bu durumun en somut örneklerinden biri, Yahudilerin M›s›r’da 400 y›la yak›n bir süre devam eden esaretten kurtulmalar› için Allah’›n Hazreti Musa’y› görevlendirmesi ve K›z›l Deniz’in yar›larak geçmelerine olanak sa¤lamas›d›r. lar› soyundan gelmedi¤i halde Yahudili¤i seçmifl olanlar da dikkate al›nd›¤›nda dine ba¤l› seçilmifllik daha do¤ru ve akla yatk›n kabul edilmektedir. Yahudilik, ‹srailo¤ullar›, Musevi gibi kavramlara da aç›kl›k getirmekte fayda var. Allah’›n kutsal kitap Tevrat’› baflka kavim ya da milletlere de¤il de Yahudilere göndermesi de seçilmifllik fikrinin göstergesi olarak de¤erlendirilir. Bir baflka örnek ise Yahudilerin 2 bin y›l sürgün hayat› yaflad›ktan sonra 1948 y›l›nda kutsal topraklar olarak bilinen Filistin’e dönmeleri ve burada ‹srail devletini kurmalar›d›r. Söz konusu seçilmiflli¤in dine ba¤l› bir seçilmifllik mi yoksa soya ba¤l› bir seçilmifllik mi oldu¤u konusunda tart›flmalar din tarihçilerini ve ilahiyatç›lar› sürekli meflgul etmifltir. ‹srailo¤ul- Yahudi tan›mlamas› Hz. Yakup’un oniki o¤lundan dördüncüsü Yahuda’dan gelmektedir. Hz. Musa K›z›ldeniz’i yararak kavminin Firavun’dan kurtulmalar›n› sa¤lam›flt›r. 100 sini istedi¤ini görür. Rüyas›n› anlatt›¤› o¤lunun onay›n› alan Hazreti ‹brahim evlad›n› kurban edecekken Allah bir koç gönderir, o¤ul ba¤›fllan›r ve onun yerine koç kurban edilir. Müslümanlara göre Hazreti ‹brahim’in kurban etmek istedi¤i bu o¤lu ‹smail’dir. Yahudilerin kutsal kitab› Tevrat’ta ise Hazreti ‹brahim’in Allah’a kurban etmek istedi¤i o¤lunun ismi ‹shak olarak verilmektedir. Bir baflka önemli ortak yan ya da benzerlik ise dil konusundad›r. ‹branice ile Arapça ayn› dil ailesine yani Sami diline ba¤l›d›r. Sami ismi ise yukar›da aktard›¤›m›z üzere Yahudilerin köken- Hazreti ‹shak’›n o¤lu Yakup’a Allah ‹srail lakab›n› vermifltir. Yahudiler bu nedenle Ben-i ‹srail yani ‹srailo¤ullar› ismi ile an›l›r. Yahudi tan›mlamas› ise Hazreti Yakup’un 12 o¤lundan dördüncüsü olan Yahuda ya da Yuda’dan gelmektedir. Hazreti Musa’ya inananlar anlam›ndaki Musevi tan›mlamas› ise sadece Türkiye’de kullan›l›r. Müslümanlarla Yahudiler aras›nda ortak konular oldu¤u gibi ayr›ld›klar› konular da vard›r. En önemli ortak konulardan biri ise Müslümanlar›n Kurban Müslümanlar Hz. ‹brahim’in o¤lu ‹smal’i, Yahudiler Bayram›’n›n kayna¤› olarak gös- ise ‹shak’› Allah’a kurban etmek istedi¤ine inan›r. terilen, Hazreti ‹brahim’in o¤lunu Allah’a kurban etmesi olay›d›r. Kut- lerini dayand›rd›klar› Hazreti Âdem’in sal kitap Kuran’da Hazreti ‹brahim’in o¤lu Sam’dan gelmektedir. Sam’›n diAllah’tan hay›rl› bir o¤ul istedi¤i anla- lini konuflanlar anlam›ndad›r. t›l›r. Allah da, Hazreti ‹brahim’in bu ‹slam ile Yahudilik aras›ndaki iste¤ini karfl›l›ks›z b›rakmaz. Daha sonra Hazreti ‹brahim rüyas›nda Allah’›n farkl›l›klardan bahsedilirken en çok kendisinden o¤lunu kurban etme- iki dinin kutsal kitaplar›n›n kaydedilifl101 BD HAZ‹RAN 2010 Kur’an gelmeye bafllad›¤› andan itibaren,Tevrat ise yüzy›llar sonra kaydedilmifltir. lerine at›fta bulunulur. Kuran’› Kerim gelmeye bafllad›¤› andan itibaren kaydedilirken, içine kul sözü kar›flmamas› için özel bir önem gösterilmifl ve bu sa¤lanm›flt›r. Tevrat ise geldi¤i dönemde, Hazreti Musa yaflarken kaydedilmemifl, uzun y›llar hatta yüzy›llar sonra kaydedildi¤i için kul sözü kar›flm›flt›r. Bu nedenle de Tevrat’ta bahsedilen birçok konu kimi din bilimciler taraf›ndan tart›flmal› bulunmaktad›r. Bir baflka gerçek ise ‹slam’›n Yahudilerle yak›n iliflkisidir. Kuran-› Kerim’de birçok kez Yahudilere, Hazreti Musa’ya ve kutsal kitap Tevrat’a de¤inilmifltir. Ayr›nt›l› olarak vermek gerekirse, Kuran’da 18 kez Tevrat’tan bahsedilirken, Hazreti Musa 34 Sure’de yer alm›fl, 13 Sure’de de Yahudilerden bahsedilmifltir. Kuran’da ayr›ca Hazreti ‹brahim ve Hazreti ‹shak’›n yan› s›ra tam 41 kez ‹srailo¤ullar› ve 1 kez de ‹srail’den bahsedilmektedir. Benim düflünceme göre, Ortado¤u’daki sorunlar›n temelini oluflturan ‹srail-Filistin çat›flmas›na çare bulunmas›, Arap ülkeleriyle ‹srail aras›ndaki sorunlar› da çözecek, bu da Yahudilerle Müslümanlar aras›nda oluflturulmaya çal›fl›lan ve bu yönde de önemli mesafeler al›nan düflmanl›¤a da son vere102 TIP DÜNYASINDAN KISA KISA cektir. Aksi durumda, asl›nda kardefl olanlar birbirini öldürmeye devam edecek, hem de “Durun... Öldürmeyin birbirinizi, siz kardeflsiniz” uyar›m›za ra¤men.• gurbuzevren@butundunya.com.tr Kaynaklar •Henri Cazelles, Messianisme, Dictionaire des religions, France, 1982 •Ahmet Almaz, Pelin Batu, Yahudilik Tarihi, Nokta kitap, ‹stanbul, 2007 •Lewis Browne, Stranger than fiction, New York, 1927 •Max Dimont, Jews God and History, 1962 •Mircea Eliade, Histoire des Croyances et des idées religieuses, Paris, 1984 •Sigmund Freud, Musa ve tek tanr›c›l›k, çeviri: Adalet Avano¤lu, ‹stanbul, 1974 •Avram Galanti, Türkler ve Yahudiler, ‹stanbul, 1947 •Ernest Gugenheim, le judaisme apres la revolte de Barkokheba, Editions Gallimard, Paris, 1972 •Abdurrrahman Küçük, Günay Tümer, Mehmet Alpaslan Küçük, Dinler Tarihi, Ankara, 2009 •Hayrullah Örs, Musa ve Yahudilik, ‹stanbul, 1966 •Hasan Basri Çantay, Kur-› Hakim Mealim Kerim, ‹stanbul, 1976 •Kerim Aytekin, Kur'an-› Kerim Türkçe Meali, Ça¤ Yay›nevi, 1981 •Hüseyin Atay, Yaflar Kutlu, Kuran-› Kerim ve Türkçe Anlam›, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›, 1961 H epimiz baflkalar›n› kendi yüre¤imizde tafl›d›¤›m›z biçimde görürüz. Ralph Waldo Emerson Prof. Dr. Okumak Yeni araflt›rmalar, sürekli okuma, ilginç konuflmalar› dinleme ve güncel toplumsal ve siyasal sorunlarla ilgilenmenin erken bunamay› önledi¤ini göstermektedir. ! Sarm›sak mucizesi Sarm›sak tüm enfeksiyonlara karfl› ba¤›fl›kl›k sistemini uyarmakta; kolesterolu düflürmekte, damar sertli¤ini ve mide kanserini önlemektedir. Fazla temizlik Bedeni çok temiz tutmak, özellikle çocuklar›n mikroplara karfl› ba¤›fl›kl›k kazanmas›na engel olmaktad›r. Alkol ve antiseptik gibi dezenfektanlar bakterilerin antibiyotiklere karfl› direnç kazanmalar›n› sa¤lamaktad›r. B12 Dil alt›nda emilen B12 vitamin haplar›n›n a¤›z ülserlerini yok etti¤i saptanm›flt›r. Yürük ‹yriboz Dvitamini dengesi Kandaki düflük D vitamini düzeyi, erken bunama ve inmeye sebep olabilir. Önlem için günde en az 1000 ünite D vitamini önerilmektedir. Aspirin Her gün düflük dozlarda al›nan aspirin (81 mg) kalbi korumakla kalmaz, erken körlü¤ü de önler. Erken do¤umu önlemek amac›yla hamilelik döneminde aspirin alan annelerin çocuklar›nda davran›fl sorunlar› daha az olmaktad›r. Sigara ve fleker Sigaray› aniden b›rakmak fleker hastal›¤›na yol açabilmektedir. Omega 3 Yeni araflt›rmalar bal›k ya¤›ndaki Omega 3’ün 3 ayl›k bir kullan›mdan sonra beyni de olumlu yönde etkiledi¤i, psikolojik rahats›zl›klar› kesinlikle azaltt›¤›n› göstermektedir. Ayr›ca Omega 3 zengini bal›k ya¤› mide ve ba¤›rsak kanserini % 40 oran›nda önlemektedir. 103