ÖN SÖZ

ÖN SÖZ
Ses bilgisi ve akustik, hem fizik hem de müzik disiplinlerinin ortak konusudur. Müzik disiplininde ses bilgisi ve akustik başlığı altında ele alınan
doğuşkan, doppler etkisi, akustik rezonans ya da vuru gibi birçok konu,
aynı zamanda fiziğin de konuları arasında yer alır. Biraz daha ileri gidersek,
müziğin tüm konularının fiziğin içinde yer aldığını ve hatta müziğin, fizik
biliminin bir dalı olduğunu söyleyebiliriz.
Müzik ile fizik arasındaki bu sıkı ilişkinin müzik disiplini açısından
önemi, ülkemizde maalesef yeterince anlaşılamamıştır. Müzik eğitimi alan
öğrencilerin, müzik ile fizik arasındaki bu ilişkinin farkında olmalarının ve
temel düzeyde de olsa fiziği kavramalarının, müziğe daha farklı bir açıdan
bakmaları konusunda onlara oldukça yararlı olacağı düşünülmektedir. Örneğin; bu sayede enstrümanları yapısal olarak daha iyi tanıyabilirler, yeni
bir enstrüman alırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini daha iyi bilirler,
salonları akustik açıdan birbirleriyle kıyaslayabilirler ya da enstrümanların
frekans aralıklarını dikkate alarak konserde müzisyenlerin yerleşim planını
daha doğru yapabilirler.
Türkiye’deki çoğu konservatuvar ve müzik eğitim fakültesinde, ses
bilgisi ve akustik konusunun çeşitli dersler kapsamında anlatıldığı ve ayrıca
bu derslerde, hem öğrencilerin hem de öğretim üyelerinin yararlanabileceği
Türkçe kaynak sayısının yok denecek kadar az olduğu bilinmektedir. Ses
bilgisi ve akustikle ilgili müzisyenlere yönelik olarak hazırlanmış kaynakların çok az olması, müzik öğrenci ve öğretim üyelerinin sıkıntı duyduğu bir
durumdur. Bu kitabın, bu konudaki ihtiyaca kısmen de olsa katkı sağlayacağı ümit edilmektedir. Bu kitap; müzik bölümü öğrencilerine müzik ile
fizik arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkinin özellikle hangi konu ya da konularda
kendini gösterdiğini anlatabilmek ve bu alanda araştırma yapmayı düşünen
araştırmacılara destek olmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu kitap ile üniversi-
v
telerde ses fiziği ve akustik konusunun daha iyi anlaşılmasına, müzik eğitimi alan öğrencilerin bakış açılarının gelişmesine ve ayrıca bu alanda çalışmak isteyen araştırmacıların çalışmalarına katkıda bulunulduğunda, bu
kitap çalışması amacına ulaşmış sayılacaktır.
Bu kitapta, ses bilgisi konusu önce fiziksel olarak ele alınmış ve ilerleyen bölümlerde, ses bilgisi konusundaki müzik-fizik ilişkisinden bahsedilmiştir. Özellikle müzik eğitimi alan öğrencilerin bu konuları daha rahat
anlayabilmeleri için, çok fazla ayrıntıya girilmemiş ve konular görsellerle
desteklenmiştir. Müzik ve fizik arasındaki ilişkiye yönelik kavramlar, tanımlar, ilkeler, öneriler, olaylar ve örnekler olabildiğince basit, açık ve sade
bir dille sunulmaya çalışılmıştır. Ayrıca bölüm sonlarında yer alan değerlendirme soruları ve etkinlikler yardımıyla, öğrenilen bilgilerinin pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Konu anlatımında ise tümdengelim yöntemi esas
alınarak, konular sonraki bölümlere doğru daha ayrıntılı bir biçimde ele
alınmıştır.
Bu doğrultuda hazırlanan kitabın birinci bölümünde temel kavramlar,
“Dalga” başlığı altında ele alınarak konuya giriş yapılmıştır. “Dalga Çeşitleri” olarak adlandırılan ikinci bölümde, farklı özelliklere göre sınıflandırılan
dalga çeşitlerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde, dalgalar halinde yayılan
ses tek başına ele alınarak ses dalgasının çeşitleri, hızı, enerjisi ve şiddeti
gibi konulara “Ses Dalgaları” başlığı altında yer verilmiştir. Kitabın dördüncü bölümünde, “Ses Dalgalarında Görülen Fiziksel Olaylar” başlığı altında
girişim, yansıma, kırınım, soğurulma, kırılma, doppler etkisi, rezonans ve
şok dalgaları konuları ele alınmıştır. “Sesin Harmonikleri (Doğuşkanları)”
olarak adlandırılan ve son bölüm olan beşinci bölümde ise müzik ile fizik
arasındaki ilişkiden, aralıklardan, cent hesabından ve sesin müziksel özelliklerinden bahsedilmiştir.
Bu kitabı basımdan önce okuyarak kitaba değerli katkılarda bulunan
çok kıymetli hocalarım Prof. Mehmet Akbulut’a, Prof. Dr. Bilal Güneş’e ve
Doç. Dr. Mehmet Emin Göktepe’ye; kitapta yer alan görselleri hazırlayan ve
bu yorucu süreçte bana destek olan eşim İbrahim Yücel’e; bölüm sonlarındaki değerlendirme sorularını okuyup derleyen sevgili arkadaşım Okutman
Ayfer Sayın’a; fotoğraflarıyla kitaba katkı sağlayan Hasan Atabaş’a ve desteklerinden dolayı Hüseyin Beydilli’ye çok teşekkür ederim.
Kitabın yararlı olması dileğiyle…
2014
Dr. Filiz GÜRER YÜCEL
vi