nato - WordPress.com

NATO
Koordinatlar: 50°52′34″K 4°25′19″D / 50.87611°K sırasında, 2012'de Suriye İç Savaşı sırasında silahsız bir
4.42194°D
Türk F-4 keşif jetinin düşürülmesinin ve Suriye'den Türkiye'ye havan topu atılmasının ardından[7] ve 2015'te Irak
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (kısaca KAAÖ;
İngilizce: North Atlantic Treaty Organization, kısaca ve Şam İslam Devleti'nin[8]ülkenin toprak bütünlüğüne yönelik tehditleri nedeniyle ve Polonya tarafından 2014'te
NATO; Fransızca: Organisation du traité de l'Atlantique
[9]
Nord, kısaca OTAN), 4 Nisan 1949'da 12 ülke tara- Rusya'nın Kırım'a müdahalesinden sonra olmak üzere
fından imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması'na dayana- toplamda beş kere uygulandı.
rak kurulan ve farklı dönemlerde 16 ülkenin daha katıldığı uluslararası askerî ittifak. Örgüt üyeleri herhangi
bir dış güçten gelebilecek saldırıya karşı ortak savunma 1
yapmaktadır. NATO'nun merkezi, örgütün Kuzey Amerika ve Avrupa'daki 28 üyesinden biri olan Belçika'nın 1.1
başkenti Brüksel'de bulunmaktadır. 22 ülke NATO'nun
"Barış İçin Ortaklık" adlı girişiminde yer alırken 15 ülke
kurumlaşmış diyalog programlarına dâhildir. Tüm NATO üyelerinin toplam askerî harcaması, dünyadaki savunma harcamalarının %70'inden fazladır.[3] Üyelerin
savunma harcamalarının GSYİH'lerinin %2’si kadar olması gerekmektedir.[4]
NATO, Kore Savaşı üye ülkeleri harekete geçirene ve
yüksek rütbeli iki ABD'li komutanın yönlendirmesiyle
birleşik bir askerî yapı kurulana kadar siyasi bir ortaklıktan ötesi değildi. Soğuk Savaş süreci, 1955'te kurulan
Varşova Paktı'na üye ülkelerle çekişmelere yol açtı. Avrupa ülkeleri ile ABD arasındaki ilişkilerin gücü üzerindeki şüpheler, bağımsız Fransız nükleer caydırıcılığına ve
1966'da Fransa'nın NATO'nun askerî kanadından çekilmesine yol açan NATO savunmasının olası bir Sovyet işgaline karşı güvenilirliğine olan şüpheler ile birlikte zaman zaman artış gösterdi. 1989'da Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra örgüt, Yugoslavya'nın dağılması sürecinin
içine çekildi ve ilk askerî müdahalelerini 1992-1995 yıllarında Bosna-Hersek'te ve daha sonra 1999'da Yugoslavya'da gerçekleştirdi. Politik olarak ise eski Varşova Paktı
ülkeleriyle iyi ilişkiler kurmaya çalıştı. Bu ülkelerin bir
kısmı 1999 ve 2004'te ittifaka katıldı.
Tarihçe
İlk yılları
Kuzey Atlantik Antlaşması 4 Nisan 1949'da Washington, DC'de
imzalandı ve ABD tarafından aynı yılın Ağustos ayında onaylandı.
Belçika, Birleşik Krallık, Fransa, Hollanda ve
Lüksemburg tarafından 17 Mart 1948'de imzalanan
Brüksel Antlaşması, NATO'nun kuruluşunun öncüsü
olarak değerlendirilmektedir. Bu antlaşma ve Sovyetler
Birliği'nin gerçekleştirdiği Berlin Ablukası, Eylül
1948'de Batı Avrupa Birliğinin Savunma Organizasyonunun kurulmasına yol açtı.[10] Fakat Amerika Birleşik
Devletleri'nin katılımı hem Sovyetler Birliği'nin askerî
gücüne karşı koymak hem de milliyetçi militarizmin
canlanmasını önlemek için gerekliydi.[11] Böylece hemen
yeni bir askerî ittifak için görüşmeler başladı ve 4 Nisan
1949'da Washington, DC'de Kuzey Atlantik Antlaşması
imzalandı. İmzalayanlar arasında Brüksel Antlaşması'na
taraf olan beş devlet ile ABD, Danimarka, İtalya,
İzlanda, Kanada, Norveç ve Portekiz bulunmaktaydı.[12]
İlk NATO Genel Sekreteri Lord Ismay, 1949'da yaptığı
bir açıklamada örgütün amacının “Rusları dışarıda,
Amerikalıları içeride ve Almanları aşağıda tutmak”
Kuzey Atlantik Antlaşması'nın örgüte üye ülkelerin silahlı bir saldırıya uğrayan herhangi bir üye ülkeye yardım etmelerini öngören 5. maddesi, NATO tarihinde ilk ve tek
kez 2001'deki 11 Eylül saldırılarından sonra uygulandı.[5]
Gerçekleştirilen bu saldırıların ardından askerler, NATO liderliğindeki ISAF'in emrinde Afganistan'a konuşlandırıldı. Örgüt aralarında Irak'a eğitmen yollanması, korsanlığa karşı operasyonların desteklenmesi[6] ve
2011'de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1973
sayılı kararı uyarınca Libya üzerinde uçuşa yasak bölgenin uygulanması gibi çeşitli ek rollerde yer aldı. NATO üyelerini istişareler için toplantıya çağıran daha az
etkili 4. madde, Türkiye tarafından 2003'te Irak Savaşı
1
2
1 TARİHÇE
olduğunu belirtti.[13] Antlaşma, her kesim tarafından
olumlu şekilde karşılanmadı. Bazı İzlandalılar Mart
1949'da gerçekleştirilen tarafsızlık yanlısı, üyelik karşıtı
ayaklanmaya katıldı. NATO'nun oluşturulmasının birincil kurumsal sonucu olarak Atlantikçilik adı verilen
ve Kuzey Amerika ile Avrupa arasındaki iş birliğinin
önemine vurgu yapan düşünce tarzının ortaya çıkışı
gösterilmektedir.[14]
Üye ülkeler, herhangi bir üyeye karşı yapılan bir silahlı
saldırıyı tüm üyelere yapılmış sayacakları konusunda anlaştılar. Dolayısıyla bir silahlı saldırı olması durumunda
her bir üye, bireysel veya kolektif savunma hakkının kullanılmasında saldırıya uğrayan üyeye yardım edecek ve
gerekli görüldüğünde Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliğini sağlamak ve sürdürmek için silahlı güce başvurabilecekti. Antlaşma, üyelerin bir saldırgana askerî eylem
ile yanıt vermesini gerektirmemekteydi. Yanıt vermeleri zorunlu olsa da, üyeler bunu nasıl yapacaklarını belirleme özgürlüğüne sahipti. Bu durum Brüksel Antlaşması'nın yanıtın askerî olacağını açıkça belirten 5. maddesi ile farklılık göstermektedir. Yine de NATO üyelerinin saldırıya uğrayan üyeye askerî yardımda bulunacakları varsayılmaktadır. Antlaşma daha sonra Fransa'nın
bazı denizaşırı illeri de dâhil olmak üzere üye ülkelerin
Yengeç Dönencesi'nin üstünde kalan toprakları ile “gemi, asker veya uçaklarını" kapsayacak şekilde açıklığa
kavuşturuldu.[15]
NATO'nun oluşturulması, Avrupa ülkelerinin ABD uygulamalarını benimsemeleriyle müttefiklerin askerî terminoloji, yöntem ve teknolojilerine bir standartlaştırma
getirdi. Yaklaşık 1.300 Standartlaştırma Anlaşması NATO'nun gerçekleştirdiği pek çok ortak uygulamayı sistemleştirdi. Bunun sonucu olarak 7,62×51mm NATO tüfek kalibresi, pek çok NATO ülkesinde standart ateşli silah kalibresi olarak 1950'lerde tanıtıldı. FN Herstal tarafından üretilen ve 7,62 NATO kalibresi kullanan FAL
adlı silah, 75 ülkede kullanılmaya başlandı.[16] Uçak manevra işaretlerinin standartlaştırılmasıyla birlikte NATO
uçakları tüm NATO üslerine inebilir konuma geldi. Diğer standartlar arasında bulunan NATO heceleme alfabesi, NATO sınırlarını aşarak sivil kullanıma yayıldı.[17]
1.2
Soğuk Savaş
1952'de, Lizbon'daki Kuzey Atlantik Konseyi toplantısında bu durumu yeniden ifade etti. NATO'nun Uzun Dönem Savunma Planı için gerekli olan güçleri sağlamayı
amaçlayan Lizbon konferansında tümen sayısının 96'ya
çıkarılması çağrısı yapılsa da, bu gereklilik bir sonraki
yıl nükleer silah kullanabilecek yaklaşık otuz beş tümene düşürüldü. O zaman için NATO, Orta Avrupa'da on
beş civarı, İtalya ve İskandinavya'da ise on hazır tümeni çağırabiliyordu.[20][21] Lizbon'daki konferansta örgütün en rütbeli sivil amirliği olan NATO Genel Sekreterliği pozisyonu da oluşturuldu ve bu göreve Hastings Ismay
getirildi.[22]
Orta Avrupa'daki sınırı koruyan müttefik kara kuvvetlerinin en
büyük kısmını Alman Silahlı Kuvvetleri sağladı.
Eylül 1952'de, Danimarka ve Norveç'in savunulmasının
uygulaması olan ve 200 gemi ile 50.000'den fazla personelin katıldığı, NATO'nun ilk büyük deniz tatbikatlarından biri olma niteliği taşıyan Mainbrace Tatbikatı başladı.[23] Takip eden diğer büyük tatbikatlar arasında Akdeniz'de gerçekleştirilen deniz ve amfibik tatbikatları olan Grand Slam Tatbikatı ile Longstep Tatbikatı, Kuzey İtalya'da gerçekleştirilen hava-deniz-kara tatbikatı Italic Weld, İngiliz Ren Ordusu (BAOR), Hollanda
Kolordusu ve Orta Avrupa Müttefik Hava Kuvvetleri'nin
(AAFCE) katıldığı Grand Repulse, Merkez Ordu Grubu'nun katıldığı simüle edilmiş atomik hava-kara tatbikatı Monte Carlo ve ABD, Birleşik Krallık, İtalya, Türkiye
ve Yunanistan deniz kuvvetlerinin katıldığı Akdeniz'deki
amfibik karaya çıkma tatbikatı Weldfast yer aldı.[24]
1952'de ittifaka katılan Türkiye ve Yunanistan'ın askerî komuta yapısına nasıl dâhil edileceği konusu ABD ve
Birleşik Krallık'ın başı çektiği bir dizi tartışmalı görüşmeye yol açtı.[19] Bu belirgin askerî hazırlık devam ederken başlangıçta Batı Avrupa Birliği tarafından yapılan ve
başarılı bir Sovyet işgalinden sonra karşı koymaya devam
edecek olan, aralarında Gladio Operasyonu'nun da bulunduğu gizli "stay-behind" düzenlemeleri NATO kontrolüne geçirildi. Sonuç olarak NATO'nun silahlı kuvvetleri arasında NATO Kaplan Birliği gibi gayriresmî bağlar ve Canadian Army Trophy gibi yarışmalar oluşmaya
başladı.[25][26]
Haziran 1950'de Kore Savaşı'nın patlak vermesi, birlikte çalışan tüm komünist ülkelerin belirgin tehdidini arttırması NATO'yu somut askerî planlar geliştirmeye zorladı.[18] Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek
Karargâhı (SHAPE), Avrupa'daki kuvvetleri yönlendirmek için kuruldu ve Ocak 1951'de Yüksek Müttefik
Komutanı Dwight D. Eisenhower'ın altında çalışmalarına başladı.[19] Eylül 1950'de NATO Askerî Komitesi,
Sovyetler Birliği ile denge sağlamak için konvansiyonel
kuvvetler kurulması çağrısı yaptı ve daha sonra Şubat 1954'te Sovyetler Birliği, Avrupa barışını korumak için
1.4
Yumuşama ve gerginlik
3
NATO'ya katılması gerektiğini öne sürdü.[27] Sovyetler Birliği'nin ittifakı zayıflatmayı amaçladığından korkan NATO ülkeleri, bu öneriyi reddetti. Batı Almanya'nın 9 Mayıs 1955'te örgüte dâhil edilmesi, dönemin
Norveç Dışişleri Bakanı Halvard Lange tarafından “kıtamızın tarihinde kararlı bir dönüm noktası" sözleriyle
tanımlandı.[28] Almanya'nın ittifaka katılmasının önemli bir nedeni Alman iş gücü olmadan bir Sovyet işgaline karşı koymak için yeterince konvansiyonel kuvvet
göndermenin imkansız olmasıydı.[29] Bu hareketin ani
sonuçlarından biri buna resmî bir yanıt olarak 14 Mayıs 1955'te Sovyetler Birliği, Macaristan, Çekoslovakya,
Polonya, Bulgaristan, Romanya, Arnavutluk ve Doğu Almanya'nın imza koyduğu Varşova Paktı'nın kurulması oldu. Böylece Soğuk Savaş'ın iki tarafı da belirlenmişti.
1957 sonbaharında, NATO tarafından kuzeyde eş zamanlı üç büyük tatbikat gerçekleştirildi. Norveç'ten Türkiye'ye kadar olan bölgede 250.000 asker, 300 gemi
ve 1.500 uçağın katıldığı Operation Counter Punch,
Operation Strikeback ve Operation Deep Water tatbikatları ittifakın bugüne kadarki en iddialı girişimleriydi.[30]
1.3
Fransa'nın askerî kanattan çekilmesi
UNITED KINGDOM
BELGIUM
Lille
English Channel
Cambrai-Épinoy
CambraiNiergnies
Amiens
Saint-Quentin-Estrées
GERMANY
Laon-Athies
Beauvais-Tillé
Station Marville
VouziersSéchault
Caen
Évreux-Fauville
Étain-Rouvres
Metz
Châlons-enChampagne
ChambleyBussières
Châlons-Vatry
PARIS
Paris-Orly
Dreux-Louvilliers
LUX.
Saint-Simon-Clastres
Laon-Couvron
Nancy-Ochey
Grostenquin
Metz-Frescaty
PhalsbourgToulBourscheid
Rosières
Strasbourg
Luneville-Chenevières
Vitry-Brienne
Épinal-Mirecourt
ChaumontSemoutiers
Rennes
Damblain
Orléans
Saint-Nazaire-Montoir
Dijon
Nantes
Besançon
Châteauroux-Déols
SWITZERLAND
Poitiers
ATLANTIC
OCEAN
si için bağımsız bir savunma gücü kurmaya başladı. Batı
Almanya'ya yapılacak bir Doğu Alman akını durumunda
Fransa'ya daha büyük bir NATO-Varşova Paktı savaşının içine çekilmek yerine Doğu Bloku ile ayrı bir barış
yapma seçeneği vermek istedi.[33] Şubat 1959'da Fransa, Akdeniz'deki filosunu NATO komutasından aldı.[34]
De Gaulle daha sonra yabancılara ait nükleer silahların
Fransa topraklarında konuşlandırılmasını yasakladı. Bunun sonucunda ABD, iki yüz askerî hava aracını Fransa dışına çıkarmak ve 1950'den beri kullandığı Fransa'daki hava üslerini 1967'de Fransızlara vermek zorunda
kaldı.[35]
Fransa'nın 1962'deki Küba füze krizi sırasında NATO'nun geri kalanı ile dayanışma göstermesine rağmen
de Gaulle, Fransa'nın Atlas Okyanusu ve Manş Denizi'ndeki filolarını NATO komutasından alarak bağımsız savunma işini devam ettirdi.[36] 1966'da Fransa'nın
tüm silahlı kuvvetleri NATO'nun bütünleşik askerî komutasından çekildi ve Fransız olmayan tüm NATO askerlerinin Fransa'dan ayrılması istendi. ABD Dışişleri Bakanı Dean Rusk, daha sonraları yaptığı açıklamada de Gaulle'e, açıklamasının “Fransa'daki mezarlıklarda yatan ABD askerlerini” kapsayıp kapsamadığını
sordu.[37] Bu çekilme 16 Ekim 1967'de Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargâhı'nın Paris yakınlarındaki Rocquencourt'dan Belçika'da Mons'un kuzeyinde yer
alan Casteau'ya taşınmasına yol açtı.[38] Fransa ittifakın
bir üyesi olarak kalmaya devam etti ve Almanya Federal
Cumhuriyeti'nde konuşlandırılmış kuvvetleri ile Soğuk
Savaş boyunca olası Varşova Paktı saldırılarına karşı Avrupa savunmasına katkı sağladı. ABD ile Fransa arasında
yapılan ve Lemnitzer-Ailleret Anlaşmaları olarak bilinen
gizli anlaşmalar, Doğu-Batı çatışmalarının patlak vermesi hâlinde Fransız güçlerinin NATO'nun komuta yapısına
nasıl geri alınacağını ayrıntılı olarak düzenlemekteydi.[39]
Lyon
Limoges
ClermontFerrand
ITALY
Bordeaux
1.4 Yumuşama ve gerginlik
Bordeaux-Mérignac
The NATO air bases in France
until 1966
Damblain
Grostenquin
US Air Force air bases
Royal Canadian Air Force air bases
Montpellier
Toulouse
Marseille
Vouziers
NATO Dispersed Operating Bases
Nancy-Ochey NATO Emergency Airfields
international boundary
limits of regions
limits of departments
national capital
capital of region
Mediterranean Sea
ANDORRA
SPAIN
0
(km)
0
(mi)
200
150
Charles de Gaulle'ün 1966'da ülkesini NATO'nun bütünleşik askerî komutasından çekmesinden önce Fransa'da yer alan NATO
hava üsleri haritası.
NATO'nun birliği ilk yıllarında, Charles de Gaulle'ün
Fransa Cumhurbaşkanı olduğu dönemde ortaya çıkan bir
kriz ile bozuldu.[31] De Gaulle, ABD'nin örgütteki güçlü
rolünü ve kendi algısıyla bu ülke ile Birleşik Krallık arasındaki özel ilişkiyi protesto etti. ABD Başkanı Dwight
D. Eisenhower ile Birleşik Krallık Başbakan Harold Macmillan'a 17 Eylül 1958'de gönderdiği bir memorandum- Yumuşama sayesinde NATO ve Varşova Paktı ülkelerinin liderda, Fransa'yı ABD ve Birleşik Krallık ile eşit bir temele leri arasında pek çok üst düzey görüşme yapıldı.
oturtacak üçlü bir yapı oluşturulmasını önerdi.[32] Memorandumuna aldığı yanıtı yetersiz bulan de Gaulle, ülke- Soğuk Savaş'ın büyük bir kısmında NATO'nun Sovyetler
4
Birliği ve Varşova Paktı'nı gözlemesi, doğrudan bir askerî eyleme yol açmadı. 1 Temmuz 1968'de Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması imzaya açıldı.
Silahların kontrolü bir savaş kararı alınıncaya kadar ABD
güçlerinde olduğu ve bu noktada antlaşmanın denetimi
olmadığı için NATO, kendi nükleer paylaşım düzenlemelerinin antlaşmayı ihlal etmediğini öne sürdü. O zamanlarda çok az devlet NATO'nun nükleer paylaşım düzenlemelerinden haberdardı ve genel olarak bu düzenlemelere itiraz edilmiyordu. Mayıs 1978'de NATO ülkeleri, ittifakın iki tamamlayıcı hedefini güvenliği sağlamak
ve yumuşama politikasını sürdürmek olarak resmen tanımladı. Bu hareket yeni bir silahlanma yarışına yol açmadan savunmaları Varşova Paktı'nın saldırı yeteneklerinin gerekli kıldığı seviyeye denk hâle getirmek anlamına
geliyordu.[40]
1 TARİHÇE
ile geri döndü. Birleşik Krallık ile Arjantin arasındaki
Falkland Savaşı, ittifakın savaşa dâhil olması ile sonuçlanmadı, çünkü Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 6. maddesinde kolektif savunmanın üye ülkelerin Yengeç Dönencesi'nin kuzeyinde kalan topraklarına yapılan saldırılarda geçerli olduğu belirtilmektedir.[44] 30 Mayıs 1982'de
NATO, demokrasiyle yeni tanışan İspanya'nın bir referandum sonucu ittifaka katılmasıyla yeni bir üyeye sahip
oldu. Soğuk Savaş'ın zirve yaptığı dönemde 16 üye ülke,
dört kademe hâlinde organize olmuş 78 karargâha ulaşan bir komuta yapısı altında, ABD'nin 435.000 ileri konuşlandırılmış askeri dâhil yaklaşık 5.252.800 etkin güç
bulunduruyordu.[45]
1.5 Soğuk Savaş sonrası
1989 Devrimleri ve Varşova Paktı'nın 1991'de dağılması, NATO'nun de facto ana rakibini ortadan kaldırdı ve NATO'nun amacında, doğasında, görevlerinde ve
Avrupa kıtasına odaklanışında stratejik bir yeniden değerlendirmeye neden oldu. Bu değişim, 1990'da Paris’te
NATO ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan, belirli askerî azaltmaları zorunlu kılan ve Aralık 1991'de
Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında da devam eden
Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması ile başladı.[46] O zaman için Avrupa ülkelerinin NATO'daki askerî harcamaları %34 düzeyindeydi; 2012'ye
gelindiğinde bu %21'e düştü.[47] NATO ayrıca yeni özerk
olan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerini kapsayacak aşamalı
bir büyümeyi başlattı ve etkinliklerini daha önce ilgilenmediği politik ve insancıl durumlara genişletti.
Soğuk Savaş sırasında Avrupa'nın büyük bir kısmı NATO (mavi)
ve Varşova Paktı (kırmızı) olmak üzere iki ittifaka ayrılmıştı.
Varşova Paktı'nın Avrupa'daki nükleer kapasitesinin artması sonrasında, ABD'nin GLCM seyir füzeleri ile
Pershing II nükleer silahlarının Avrupa'ya konuşlandırılması bakanlar tarafından 12 Aralık 1979'da onaylandı.
Yeni savaş başlıkları Batı'nın nükleer silahsızlanma görüşmelerindeki konumunu da güçlendirecekti. Bu politikaya Çift Yön politikası adı verilmişti.[41] Benzer şekilde
NATO, 1983-84 yıllarında Varşova Paktı'nın SS-20 orta menzilli füzelerini Avrupa'ya konuşlandırmasına yanıt
olarak modern Pershing II füzelerini bir savaş durumunda askerî hedefleri vurmakla görevlendirdi.[42] Bu hareket Batı Avrupa genelinde barış hareketi protestolarına
yol açtı ve pek çok kişinin konuşlandırmada ısrarcı olunmasının sürdürülebilir olup olmadığı konusunda şüpheye
düşmesi konuşlandırmaya olan desteği azalttı.[43]
O yıllarda örgüte üyelikler genel olarak durgundu.
1974'te Türkiye'nin Kıbrıs Harekâtı'nın bir sonucu olarak Yunanistan, kuvvetlerini NATO'nun askerî komuta yapısından çekse de 1980'de Türkiye'nin iş birliği
Mihail Gorbaçov yönetiminde yapılan reformlar Varşova Paktı'nın sonunu getirdi.
NATO'nun Soğuk Savaş sonrası ilk genişlemesi, 3 Ekim
1990'da Alman yeniden birleşmesi sonucunda eski Doğu
Almanya'nın Batı Almanya'ya ve ittifaka katılmasıyla
gerçekleşti. Bu olay, aynı yıl içinde imzalanan İki Artı
Dört Antlaşması'nda kabul edilmişti. Birleşmiş bir Almanya'nın NATO'da kalması konusunda Sovyet onayını güvenceye almak için yabancı askerler ile nükleer silahların doğuda konuşlandırılmayacağı kararlaştırıldı ve
müzakerecilerin NATO'nun doğuya daha fazla genişlemesiyle ilgili herhangi bir söz verip vermedikleri konu-
1.6
Genişleme ve yenilikler
5
sunda farklı görüşler ortaya çıktı.[48] Sovyetler Birliği'nin
son yıllarında ABD'nin ülkedeki büyükelçisi Jack Matlock, Batı'nın genişlememek konusunda “açık bir taahhütte” bulunduğunu ve Sovyet müzakerecilerde Çekoslovakya, Macaristan veya Polonya gibi ülkelerin NATO
üyeliğinin söz konusu olmadığı izlenimi uyandırıldığını gösteren belgelerin gizliliğini kaldırdığını söyledi.[49]
Eski Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov,
1996'da kaleme aldığı anı kitabında “Almanya'nın birleşmesi müzakereleri sırasında NATO'nun operasyon bölgesini doğuya genişletmeyeceği konusunda güvenceler verdiler.” diye yazdı[50] ve bu görüşü 2008'deki bir röportajda yineledi.[51] İki Artı Dört görüşmelerinde yer almış
bir Dışişleri Bakanlığı çalışanı olan Robert Zoellick'e göre, bu bir yanlış algıydı ve genişlemeyle ilgili resmî bir
söz verilmemişti.[52]
Soğuk Savaş sonrası yeniden yapılanmanın bir parçası
olarak NATO'nun askerî yapısı azaltıldı ve Avrupa Müttefik Komutanlığı Acil Müdahale Kolordusu gibi yeni
kuvvetler oluşturulacak şekilde tekrar organize edildi.
Sovyetler Birliği'nin çöküşünün Avrupa'daki askerî dengede meydana getirdiği değişiklikler, 1999'da İstanbul'da
imzalanan Uyarlanmış Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı
Kuvvetler Antlaşması ile tanındı. Fransa Cumhurbaşkanı
Nicolas Sarkozy'nin politikaları Fransa'nın askerî pozisyonunda, ülkenin 4 Nisan 2009'da tam üyeliğe dönüşü ile
sonuçlanan büyük bir değişime yol açtı; NATO'nun bütünleşik askerî komutasına tekrar katılan Fransa, bağımsız nükleer caydırıcılığını sürdürdü.[39][53]
1.6
Genişleme ve yenilikler
1994 ve 1997 arasında, NATO ve komşularının bölgesel konularda iş birliği yapması için Barış İçin Ortaklık,
Akdeniz Diyaloğu girişimi ve Avrupa-Atlantik Ortaklık
Konseyi gibi daha geniş forumlar oluşturuldu. 1998'de
NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyi kuruldu. 8 Temmuz
1997'de eskiden komünist olan Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya NATO'ya davet edildi; üç ülke de
1999'da örgüte katıldı. Genişleme, Orta ve Doğu Avrupa'dan yedi ülkenin daha katılmasıyla devam etti: Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya
ve Slovenya. Bu ülkeler ilk olarak 2002 Prag zirvesi sırasında katılım görüşmelerine davet edildi ve NATO'ya 29
Mart 2004'te, 2004 İstanbul zirvesinden kısa süre önce
katıldı. NATO, İstanbul'da Basra Körfezi'ne komşu dört
ülkeyle birlikte İstanbul İş Birliği Girişimi'ni başlattı.[54]
Eski NATO yapıları ortadan kaldırılırken yenileri kuruldu. NATO 1997'de komuta yapısındaki altmış beş
merkezin yirmiye düşürülmesini kararlaştırdı.[55] NATO
Mukabele Kuvveti (NRF) 21 Kasım 2002'de, eski bir
COMECON üyesi ülkede gerçekleştirilen ilk zirve olan
2002 Prag zirvesinde kuruldu. 19 Haziran 2003'te Allied Commander Atlantic'in ortadan kaldırılıp yerine
Hırvatistan'ın ittifaka katılması nedeniyle düzenlenen törende
NATO bayrağı göndere çekiliyor.
Norfolk, Virginia, ABD'deki Müttefik Dönüşüm Komutanlığı'nın (ACT) kurulması ve Avrupa Müttefik Kuvvetleri'nin (SHAPE) dönüştürülerek Müttefik Harekât Komutanlığı'nın (ACO) oluşturulmasıyla NATO'nun askerî komutasındaki yeniden yapılandırma devam etti. NATO'daki dönüşümü ACT gerçekleştirirken mevcut operasyonlardan ACO sorumludur.[56] İstenmeyen hava ihlallerine yanıt vermek için savaş uçağı sağlayarak Estonya, Letonya ve Litvanya'nın egemenliklerini destekleyen NATO'nun Baltık Hava Polisliği görevi Mart 2004'te
başladı. Hemen hemen tüm NATO ülkeleri tarafından
dönüşümlü olarak sağlanan dört savaş uçağı Litvanya'da
bulunmaktadır.[57]
Viktor Yuşçenko hükûmeti ile NATO liderleri arasındaki görüşmeler, Yoğunlaştırılmış Diyalog programının başlamasına yol
açtı.
Riga, Letonya'da gerçekleştirilen 2006 Riga zirvesi enerji
güvenliği konusunu öne çıkardı. Bu zirve eskiden Sovyetler Birliği'nin parçası olan bir ülkede yapılan ilk NATO
6
2 ASKERÎ OPERASYONLAR
zirvesi oldu. Bükreş, Romanya'daki Nisan 2008 zirvesinde NATO, Arnavutluk ve Hırvatistan'ın örgüte üyeliğinde uzlaştı ve bu ülkeler Nisan 2009'da NATO'ya katıldı.
Ayrıca Gürcistan ve Ukrayna'ya gelecekte örgüte üye olabilecekleri söylendi.[58] Gürcistan ve Ukrayna'nın NATO'ya üyeliği konusu ile NATO'nun bir füze savunma
sistemi planlaması Rusya'nın sert eleştirilerine neden oldu. Bu sistemle ilgili çalışmalar 2002'de başladı; görüşmeler anti-balistik füzelerin Çek Cumhuriyeti ve Polonya'ya yerleştirilmesi üzerine odaklandı. NATO liderleri
ise Vladimir Putin ve Dmitri Medvedev'in tehdit olarak
eleştirdikleri sistemin Rusya'yı hedef almadığı konusunda güvence verdi.[59]
2009'da ABD Başkanı Barack Obama, gemilerden oluşan Aegis Savaş Sistemi'nin kullanılmasını önerdi; ancak bu plan yine Türkiye, İspanya, Portekiz, Romanya ve
Polonya'ya istasyon yapılmasını içermektedir.[60] NATO
ayrıca “taktiksel” B61 nükleer bombalarının hedef yeteneğini yükselterek ve bunları görünmez F-35 Lightning
II uçaklarına yükleyerek Avrupa'daki nükleer caydırıcılığında şimdiki durumu sürdürecektir.[61][62] NATO, 2014
Kırım krizinin ardından Estonya, Letonya, Litvayna, Polonya, Romanya ve Bulgaristan'da konuşlanacak 5.000
kişilik yeni bir "öncü" güç kurma kararı aldı.[63][64]
2
2.1
Askerî operasyonlar
İlk operasyonlar
Soğuk Savaş sırasında NATO tarafından hiçbir askerî
operasyon gerçekleştirilmedi. Soğuk Savaş sona erdikten
sonra ilk operasyonlar 1990 ve 1991'de, Irak'ın Kuveyt'i
işgali nedeniyle yapıldı. Havadan erken uyarı özellikli
uçaklar Türkiye'nin güneydoğusuna gönderildi ve kısa süre sonra bölgeye birlikler sevk edildi.[65]
2.2
Bosna-Hersek müdahalesi
NATO uçakları Srebrenitsa Katliamı'ndan sonra yapılan Kararlı
Güç Harekâtı sırasında hava bombardımanlarına katıldı.
Yugoslavya'nın dağılmasının bir sonucu olan Bosna Savaşı 1992'de başladı. Kötüleşen durum 9 Ekim 1992'de
Bosna-Hersek'in iç kesimlerinde uçuşa yasak bölge ilan
eden Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 816 sayılı
kararının alınmasına yol açtı. NATO bu kararı 12 Ağustos 1993'te Uçuş Yasağı Harekâtı ile uygulamaya başladı. Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ne karşı alınan silah ambargosu ve ekonomik yaptırım kararları, Haziran
1993'ten Ekim 1996'ya kadar Sharp Guard Harekâtı ile
denizden de uygulandı. 28 Şubat 1994'te NATO, uçuşa
yasak bölgeyi ihlal eden dört Bosnalı Sırp uçağını düşürerek savaş zamanındaki ilk eylemini gerçekleştirdi.[66]
10-11 Nisan 1994'te Bosna Savaşı sırasında Birleşmiş
Milletler Koruma Gücü, Gorajde güvenli bölgesinin korunması için hava saldırısı çağrısı yaptı ve NATO yönetimindeki iki ABD F-16 jeti Gorajde yakınlarındaki
Bosnalı Sırp askerî komuta karakolunu bombaladı.[67] Bu
saldırı, 14 Nisan'da 150 Birleşmiş Milletler personelinin rehin alınmasına neden oldu.[68][69] 16 Nisan'da bir
Britanya Sea Harrier'ı Gorajde üzerindeyken Sırp güçleri tarafından düşürüldü.[70] Srebrenitsa Katliamı'ndan
sonra Sırp Cumhuriyeti Ordusu'na karşı Ağustos 1995'te
Kararlı Güç adı verilen iki haftalık bir NATO bombardıman operasyonu başlatıldı.[71]
O yıl yapılan NATO hava saldırıları, 14 Aralık 1995'te
Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla Yugoslav Savaşları'nın sonlanmasına yol açtı.[71] Bu anlaşma çerçevesinde NATO, Operation Joint Endeavor kapsamında BM
komutasındaki IFOR barış gücünü bölgeye gönderdi.
Yaklaşık 60.000 NATO askerinden oluşan barış gücüne NATO üyesi olmayan ülkelerin askerleri de katıldı.
Bir süre sonra bu, 32.000 asker ile başlatılan daha küçük
SFOR kuvvetine dönüştürüldü. SFOR tarafından Aralık
1996'dan beri sürdürülen görev, Aralık 2004'te European
Union Force Althea'ya geçti.[72] Üyelerinin öncülüğünün
ardından NATO, bu operasyonlar için NATO Madalyası
adlı bir hizmet madalyası dağıtmaya başladı.[73]
2.3 Kosova müdahalesi
KKO ayrılıkçıları ve Kosova'daki Arnavut sivillere
Slobodan Milošević'in Sırp güçleri tarafından yapılan
baskıları durdurmak için, Birleşmiş Milletler Güvenlik
Konseyi 23 Eylül 1998'de ateşkes talep eden 1199 sayılı kararı geçirdi. ABD Özel Temsilcisi Richard Holbrooke öncülüğünde yapılan müzakereler 23 Mart 1999'da
koptu. Holbrooke konuyu NATO'ya devretti[74] ve örgüt
24 Mart 1999'da, 78 gün sürecek olan bir bombardıman
başlattı.[75] Müttefik Güç Harekâtı o zamanki Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin askerî gücünü hedef aldı. Kriz sırasında NATO, uluslararası tepki güçlerinden
biri olan Avrupa Müttefik Komutanlığı Mobil Kuvveti'ni de Albania Force (AFOR) adıyla, Kosova'dan gelen mültecilere insani yardım yapması için Arnavutluk'a
konuşlandırmıştı.[76]
2.4
Afganistan Savaşı
Alman KFOR askerleri 1999'da Kosova'nın güneyinde devriye
geziyor.
Operasyon aralarında Belgrad'daki Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçiliği'nin bombalanmasının da bulunduğu yüksek sivil kayıplardan dolayı eleştirilse de, Yugoslavya
Devlet Başkanı Slobodan Milošević'in 3 Haziran 1999'da
uluslararası bir barış planının şartlarını kabul etmesiyle Kosova Savaşı sona erdi. 11 Haziran'da ise Milošević, BMGK'nin 1244 sayılı kararını kabul etti ve NATO'nun KFOR barış gücü BM öncülüğünde kuruldu. Bir
milyona yakın mülteci Kosova'yı terk etti. Şiddet caydırıcılığının yanında KFOR, insani görevleri korumakla
da görevliydi.[76][77] Ağustos-Eylül 2001'de ittifak ayrıca Makedonya'daki etnik Arnavut milisleri silahsızlandırmak için Zorunlu Hasat Harekâtı'nı başlattı.[78] 1 Aralık
2013 itibarıyla 31 ülkeden 4.882 KFOR askeri, bölgede
görev yapmaya devam etmektedir.[79]
ABD, Birleşik Krallık ve pek çok diğer NATO üyesi, 1999'da Sırbistan'a karşı gerçekleştirilen eylem gibi
NATO askerî müdahalelerinin BM Güvenlik Konseyinin
onayına gereksinim duyduğu yönündeki çabalara karşı çıkarken Fransa ve diğerleri, ittifakın BM onayına ihtiyacı
olduğunu iddia etti.[80] ABD-Birleşik Krallık tarafı bunun ittifakın otoritesini sarsacağını, Çin ile Rusya'nın Güvenlik Konseyi'ndeki veto haklarını Yugoslavya'ya yapılan müdahaleyi engellemek için kullanabileceğini ve aynısını NATO müdahalesi gerektiren gelecekteki çatışmalarda da yapabileceğini, böylece kuruluşun tüm gücünün
ve amacının etkisiz hâle geleceğini belirtti. Soğuk Savaş sonrası askerî ortamı tanıyan NATO, Nisan 1999'daki Washington zirvesinde çatışmaların önlenmesi ve kriz
yönetimini vurgulayan İttifak Stratejik Konsepti'ni kabul
etti.[81]
2.4
7
ABD'deki 11 Eylül saldırıları NATO'nun ilk kez kolektif savunma
maddesini uygulamasına neden oldu.
hükümlerine uygun olduğuna karar verdi.[82] NATO'nun
saldırılara karşı gerçekleştirdiği sekiz resmî eylemin arasında Eagle Assist Harekâtı ile teröristlerin veya kitle imha silahlarının dolaşımını engellemeyi ve genel olarak gemi trafiğinin güvenliğini arttırmayı hedefleyen, 4 Ekim
2001'de başlatılan Akdeniz'deki Etkin Çaba Harekâtı da
bulunmaktaydı.[83]
NATO, 16 Nisan 2003'te 42 ülkenin askerlerinden oluşan
Uluslararası Güvenlik Destek Gücü'nün (ISAF) komutasını almayı kabul etti. Bu karar o zaman ISAF'te en çok
askere sahip olan Almanya ve Hollanda'nın ricası üzerine
ve on dokuz NATO elçisinin tamamı tarafından oybirliği ile alındı. Kontrolün 11 Ağustos’ta NATO'ya geçişiyle birlikte NATO, tarihinde ilk kez kuzey Atlantik bölgesi dışında bir görevin komutasını almış oldu.[84] ISAF
başlangıçta Kâbil ve çevresini Taliban, El-Kaide ve benzeri gruplardan korumak ve böylece Hamid Karzai'nin
başını çektiği Afganistan Geçiş Yönetimi'nin kurulmasını sağlamakla görevliydi. Ekim 2003'te BM Güvenlik
Konseyi, ISAF görevinin Afganistan geneline yayılmasını onayladı[85] ve ISAF bu görevi ülkenin tamamında dört
ana aşamada genişletti.[86]
Afganistan Savaşı
2001'de ABD'de gerçekleştirilen 11 Eylül saldırıları,
NATO tarihinde ilk kez Kuzey Atlantik Antlaşması'nın
5. maddesinin uygulanmasına neden oldu. Maddeye göre bir üyeye yapılan saldırı tüm üyelere yapılmış sayılmaktaydı. 4 Ekim 2001'de NATO, saldırıların 5. madde
ISAF Generali David M. Rodriguez, Herat'ta bir İtalyan komuta
değişiminde.
31 Temmuz 2006'da ISAF, Afganistan'ın güneyinde
ABD yönetimindeki terör karşıtı bir koalisyonun gerçek-
8
2 ASKERÎ OPERASYONLAR
leştirdiği askerî operasyonları da devraldı.[87] Güneydeki çatışmaların şiddetinden dolayı, 2011'de Fransa ittifakın çabalarını güçlendirmek için Mirage 2000 savaş
uçaklarından oluşan bir filonun Kandehar'a gönderilmesine izin verdi.[88] 2012 Şikago zirvesinde NATO, Afganistan'daki savaşı bitiren ve NATO öncülüğündeki ISAF
güçlerinin Aralık 2014'ün sonunda ülkeden ayrılmasını
içeren bir planı destekledi.[89] Aralık 2014'te ISAF dağıtıldı ve Kararlı Destek Misyonu hayata geçirildi.[90][91]
ve bölge ülkelerinin donanma ve sahil güvenliğine destek olmak için savaş gemileri gönderdi. Diğer ülkelerin
gemilerinin yanında çoğunlukla ABD savaş gemilerinin
katıldığı bu operasyon Kuzey Atlantik Konseyi tarafından onaylandı. Okyanus Kalkanı Harekâtı, Dünya Gıda
Programı'nın bir parçası olarak Somali'de yardım dağıtan
Müttefik Destek Harekâtı gemilerini korumaya odaklanmaktadır. Çin ve Güney Kore de etkinliklere katılmak
için savaş gemilerini gönderdi.[94][95]
2.5
2.7 Libya müdahalesi
Irak eğitim görevi
Ağustos 2004'te Irak Savaşı sırasında NATO, Irak güvenlik güçlerini ABD öncülüğündeki MNF-I ile birlikte
desteklemek için NATO Eğitim Görevi - Irak adlı görevi başlattı.[92] NATO Eğitim Görevi - Irak (NTM-I),
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1546 sayılı kararı uyarınca görev yapan Irak Geçici Hükûmeti'nin ricası
üzerine oluşturuldu. NTM-I'ın amacı, Irak'ın kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecek etkili ve sürdürülebilir bir kapasiteye ulaşabilmesi için Irak güvenlik güçlerinin eğitim
yapı ve kurumlarının gelişimine katkı sağlamaktı. Bir savaş görevi olmayan NTM-I, NATO'nun Kuzey Atlantik
Konseyinin siyasi kontrolündeki farklı bir görevdi. Çalışmalarının ağırlığı eğitim ve danışmanlık üzerine olan
misyonun etkinlikleri Iraklı yetkililer ve aynı zamanda
NTM-I'ın komutanlığını yapan ABD yönetimindeki Deputy Commanding General Advising and Training ile birlikte düzenlenmekteydi. Eğitim görevi 17 Aralık 2011'de
resmen sona erdi.[93]
2.6
Libya İç Savaşı sırasında protestocular ile Muammer
Kaddafi yönetimindeki Libya hükûmeti arasında şiddet
arttı ve 17 Mart 2011'de ateşkes ve sivillerin korunması için askerî müdahale çağrısı yapan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1973 sayılı kararı kabul edildi.
Aralarında pek çok NATO üyesinin de bulunduğu bir koalisyon kısa süre sonra Libya üzerinde uçuşa yasak bölgeyi uygulamaya başladı. 20 Mart 2011'de NATO üyeleri, Birleşik Koruyucu Harekâtı ile NATO Daimi Deniz
Görev Grubu 1 ve NATO Daimi Mayın Karşıtı Tedbir
Grubu 1 gemilerini[96] ve ek olarak NATO üyelerinin gemi ve denizaltılarını kullanarak Libya'ya silah ambargosu
uygulanmasını kararlaştırdı.[97] Operasyonun amacı, yasak silah veya paralı asker taşıdığından şüphelenilen gemilerin takibini, bildirimini ve gerekirse bağlantı kesimini yapmaktı.[96]
Aden Körfezi'nde korsanlıkla mücadele
Libya Ordusu'nun Palmaria obüsleri, Mart 2011'de Fransa Hava
Kuvvetleri tarafından Bingazi yakınlarında yok edildi.
NATO 24 Mart'ta uçuşa yasak bölgenin kontrolünü
koalisyondan devralmaya karar verirken, karadaki birimlerin komutası koalisyon güçlerinde kalmaya devam
etti.[98][99] 27 Mart 2011'de, Birleşik Arap Emirlikleri ve
Katar'ın desteğiyle BM kararı NATO tarafından resmen
uygulanmaya başlandı.[100] Haziran ayında ittifak içindeki ayrışmanın raporları ortaya çıktı ve 28 üyenin sadeUSS Farragut Mart 2010'da bir Somalili korsan kayığını yok edi- ce sekizinin askerî operasyonlara katıldığı anlaşıldı.[101]
yor.
Bunun sonucunda ABD Savunma Bakanı Robert Gates
ile Hollanda, İspanya, Polonya, Türkiye ve ittifakın ça17 Ağustos 2009'da NATO, Aden Körfezi ve Hint Okya- tışmalardaki yetkisini aştığını düşünen Almanya gibi ülnusu'nun deniz trafiğini Somalili korsanlardan korumak kelerin arasında daha fazla katılım konusunda tartışmalar
3.2
Genişleme
yaşandı.[102][103][104] 10 Haziran'da Brüksel'de yaptığı son
ilkesel konuşmada Gates, müttefik ülkeleri NATO'nun
sonunu getirebilecek davranışlarından dolayı eleştirmeye devam etti.[105] Almanya Dışişleri Bakanlığı “Almanya'nın NATO'ya ve NATO öncülüğündeki operasyonlara
yaptığı önemli katkılara” ve Başkan Obama'nın bu katılıma ne kadar değer verdiği gerçeğine dikkat çekti.[106]
9
ülke GSYİH’sinin yüzde iki ve daha fazlasını savunmaya
harcamaktadır,[117] ABD ise NATO savunma harcamalarının dörtte üçünü gerçekleştirmektedir.[118]
1960'ların ortasından 1990'ların ortasına kadar Fransa,
“Gaullo-Mitterrandism” olarak adlandırılan bir politika
izleyerek NATO'dan bağımsız bir askerî strateji benimsedi. Nicolas Sarkozy, 2009'da ülkesinin bütünleşik askerî komutaya ve Savunma Planlama Komitesine dönüşünü
müzakere etti, adı geçen komite bir yıl sonra dağıtıldı.
Fransa günümüzde Nükleer Planlama Grubu dışında olan
tek NATO üyesidir ve ABD ile Birleşik Krallık'ın aksine
nükleer silaha sahip denizaltılarını ittifakın kullanımına
sunmayacaktır.[39][53]
Operasyon Eylül aynına kadar uzatılırken aynı gün Norveç, katkısını azaltmaya başlayacağını ve 1 Ağustos’ta
çekilmeyi tamamlayacağını açıkladı.[107] Aynı haftanın
başında Danimarka savaş uçaklarının bombalarının bitmek üzere olduğu bildirildi.[108][109] Bir sonraki hafta
Kraliyet Donanması'ndan yapılan açıklamada ülkenin çatışmadaki operasyonlarının sürdürülebilir olmadığı ifade
edildi.[110] Ekim 2011'de operasyonun sonunda, Kaddafi'nin ölümünün ardından, NATO uçakları Kaddafi yan- 3.2
lılarına ait hedefleri yaklaşık 9.500 kez vurdu.[111][112]
Ekim 2013'teki bir darbe teşebbüsünün ardından Libya
Başbakanı Ali Zeydan, devam eden güvenlik sorunlarına
destek olması için NATO'dan teknik tavsiye ve eğitmen
istedi.[113]
3
3.1
Genişleme
Katılımcı ülkeler
Üyeler
Alman yeniden birleşmesi ve Soğuk Savaş'ın sona ermesinden
beri 12 ülke NATO'ya katıldı.
NATO üye ülkeler ile ortaklarının liderleri için düzenli olarak zirveler düzenlemektedir.
NATO'nun, topraklarının büyük bir kısmı Avrupa ve Kuzey Amerika'da bulunan yirmi sekiz üyesi vardır. Kuzey
Atlantik Antlaşması'nın 6. maddesine göre NATO'nun
“sorumluluk bölgesi” Atlas Okyanusu'ndaki Yengeç Dönencesi'ne kadardır ve bu yüzden bazı üye ülkeler tamamen kapsanmamaktadır. Antlaşmanın ilk görüşmeleri sırasında ABD, Belçika Kongosu gibi sömürgelerin antlaşmaya dâhil edilmemesi konusunda ısrar etti.[114][115]
Buna rağmen Fransız Cezayiri, 3 Temmuz 1962'de
bağımsızlığını elde edene kadar örgütün parçası olarak
kaldı.[116] Bu yirmi sekiz üyenin on ikisi, örgüte 1949'da
katılan kurucu üyelerdir; diğer on altı üye ise yedi genişleme süreci sonunda örgüte katıldı. Az sayıda NATO üyesi
Yeni üyeliklerin çoğu, aralarında eski Varşova Paktı üyelerinin de bulunduğu Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden
gerçekleşmektedir. Örgüte katılım, bireysel Üyelik Eylem Planları ile yürütülmektedir ve şu anki üyelerin ayrı ayrı onayını gerektirmektedir. Şu anda Bosna-Hersek,
Karadağ ve Makedonya olmak üzere NATO'ya katılma
sürecinde olan üç aday ülke vardır. 2 Aralık 2015'te
NATO dışişleri bakanları, Karadağ'ı ittifakın 29. üyesi olabilmesi için gereken müzakereleri başlatmaya davet ettiler.[119] Makedonya'nın katılımı, üyeliğin gerekliliklerini Arnavutluk ve Hırvatistan ile aynı anda yerine
getirmesine rağmen Makedonya adlandırma sorunu çözülmediği için Yunanistan tarafından engellendi.[120] Yeni ve olası üyeler, bu süreçte birbirlerine destek olmak
için 2003'te Adriyatik Sözleşmesi'ni oluşturdular.[121] Örgüte üyeliği hedefleyen bir diğer ülke olan Gürcistan'a,
2008'de Bükreş'te düzenlenen zirvede ittifaka davet edileceğine dair söz verildi;[122] ancak 2014'te ABD Başkanı
10
4
YAPILAR
Barack Obama, ülkenin "şu anda üyelik yolunda” olma- üçüncü ülkelerle de BİO çerçevesinde bazı çalışmalara
dığını söyledi.[123]
katılmaları konusunda temasa geçilmektedir.[133]
Rusya örgütün daha fazla genişlemesine, Sovyetler Birliği
Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov ile Avrupalı ve ABD'li
müzakereciler arasında gerçekleşen ve Almanya'nın barışçıl bir şekilde yeniden birleşmesine izin veren uzlaşmaya aykırı olduğu gerekçesiyle karşı çıkmaktadır.[49]
NATO'nun genişleme çabaları genellikle Rusya hükûmeti tarafından, bir Soğuk Savaş girişimi olan Rusya'nın kuşatılması ve izole edilmesinin devamı olarak
görülmektedir,[124] gerçi Batı'dan da bu yönde eleştiriler gelmektedir.[125] Ukrayna'nın NATO ve Avrupa
ile olan ilişkileri, siyasi açıdan bölünmelere yol açtı ve
2014'te Rusya yanlısı Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in devrilmesiyle sonuçlanan "Euromaidan" protestolarının düzenlenmesinde etkili oldu. Mart 2014'te Başbakan Arseniy Yatsenyuk, Ukrayna'nın NATO üyeliği peşinde koşmadığı konusunda hükûmetin duruşunu
yineledi.[126] Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko,
NATO üyeliği hedefi doğrultusunda 29 Aralık 2014'te
ülkesinin bağlantısızlık durumunu ortadan kaldıran tasarıyı imzaladı; ancak katılımdan önce referandum düzenleneceğini belirtti.[127] Ukrayna, Bireysel Ortaklık Eylem
Planına (BOEP) sahip sekiz Doğu Avrupa ülkesinden biridir. 2002'de başlatılan BOEP'ler, NATO ile ilişkilerini
derinleştirme yeteneğine ve siyasi iradesine sahip ülkelere açıktır.[128]
3.3
Ortaklıklar
Avrupa Birliği (AB), NATO ile 16 Aralık 2002'de Berlin
Plus anlaşmasını altında bir dizi düzenlemeyi imzaladı.
Bu anlaşmayla AB'ye uluslararası bir krizde bağımsız hareket etmek istediğinde, NATO'nun görev almak istememesi durumunda örgütün varlıklarını kullanma olasılığı
tanındı.[134] Böylece aynı zamanda AB üyesi de olan BİO
ülkeleri için bir “ikili yapı" sağlandı. Ek olarak NATO,
pek çok NATO üyesi olmayan ülkeyle iş birliği yapmakta ve çalışmalarını tartışmaktadır. Akdeniz Diyaloğu İsrail ve Kuzey Afrika ülkeleri ile benzer şekilde iş birliği yapmak için 1994'te kuruldu. İstanbul İş Birliği Girişimi 2004'te Orta Doğu ülkeleri için Akdeniz Diyaloğu
ile aynı doğrultuda bir diyalog forumu olarak oluşturuldu. Katılımcı dört ülke ayrıca Körfez İş Birliği Konseyi
üyesidir.[135]
Japonya ile siyasi diyalog 1990'da başladı ve o zamandan beri ittifak, bu iş birliği girişimlerinin hiçbirine
dâhil olmayan ülkeler ile kademeli olarak ilişkilerini
geliştirdi.[136] 1998'de NATO, ilişkilerin kurumsallaştırılmasına izin vermeyen, fakat müttefiklerin iş birliğini arttırmaya yönelik arzularını yansıtan bir genel kurallar bütünü oluşturdu. Kapsamlı tartışmaların ardından 2000'de müttefikler “Temas Ülkeleri” terimi üzerinde uzlaştı. 2012'de ittifak bu grubu, korsanlığa karşı operasyonlar ve teknoloji takası gibi konuları görüşmek üzere bir araya gelen, “küresel ortaklar” adlı bir gruba dönüştürdü.[137][138] Temas ülkeler olan Avustralya ve
Yeni Zelanda ayrıca AUSCANNZUKUS stratejik ittifakının üyesidir ve temas ülkeler ile NATO üyeleri arasındaki benzer bölgesel veya ikili anlaşmalar iş birliğine katkı sağlamaktadır. Haziran 2013'te Kolombiya ile NATO
arasında imzalanan ve ortak çıkarlar konusunda daha fazla iş birliğine gidilmesine yol açacak Bilgi Güvenliği Anlaşması ile birlikte Kolombiya, NATO ile iş birliği yapan
ilk ve tek Latin Amerika ülkesi oldu.[139]
4 Yapılar
Barış İçin Ortaklık, Temmuz 2007'de dört NATO üyesi, sekiz BİO
üyesi ve bir Akdeniz Diyaloğu ülkesi olan Ürdün'den 500 askerin
katılımıyla Tiflis’te gerçekleştirilen Cooperative Archer gibi çok
uluslu askerî tatbikatlar yürütmektedir.[129]
Barış İçin Ortaklık (BİO) programı 1994'te başlatıldı ve her ortak ülke ile NATO arasındaki ikili ilişkiler üzerine kuruldu: her ülke katılımının kapsamını
belirleyebilir.[130] Bağımsız Devletler Topluluğunun şimdiki ve eski tüm üyelerini içermektedir.[131] AvrupaAtlantik Ortaklık Konseyi (AAOK) 29 Mayıs 1997'de
kurulan ve elli katılımcı ülke arasında düzenlenen olağan
eşgüdüm, danışma ve diyalog forumudur.[132] BİO programı Avrupa-Atlantik Ortaklığı'nın operasyonel kanadı
olarak değerlendirilmektedir.[130] Afganistan gibi diğer
NATO'nun ana merkezi Belçika'nın başkenti Brüksel'in
Haren belediyesinde yer alan Léopold III/Leopold IIIlaan Bulvarı, B-1110 numaralı binadır.[140] €750 milyonluk yeni merkez binası 2014 itibarıyla inşa edilmekte olup 2016'da açılacaktır.[141] Şimdiki binadaki sorunlar, 1967'deki inşaatın aceleye gelmesinden kaynaklanmaktadır; çünkü o dönemde NATO, Fransa'nın çekilmesi nedeniyle merkezini Paris’ten taşımak durumunda
kaldı.[142][38]
Merkezdeki çalışanlar üye ülkelerin ulusal delegelerinden
oluşmaktadır. Bunlara sivil ve askerî irtibat büroları ile
buradaki görevliler, partner ülkelerin diplomatik misyonları ve diplomatları ile üye ülkelerin silahlı kuvvetlerinin
4.2
NATO Parlamenter Asamblesi
11
4.2 NATO Parlamenter Asamblesi
Jens Stoltenberg Norveç Başbakanlığı görevini yürüttükten sonra
1 Ekim 2014'te NATO Genel Sekreteri oldu.
çalışanlarının yer aldığı Uluslararası Personel ve Uluslararası Askerî Personel bölümleri dâhildir.[143] NATO'ya
destek olmak için Atlantik Konseyi/Atlantik Antlaşma
Derneği hareketi altında sivil toplum üyelerinin grupları da ortaya çıkmıştır.
4.1
NATO Konseyi
NATO Savunma ve Dışişleri Bakanları NATO'nun Brüksel'deki
merkezinde toplantıda.
NATO'nun geniş stratejik hedeflerini NATO Parlamenter Asamblesi (NATO-PA) belirlemektedir. Yıllık oturumlarda bir araya gelen asamble, Daimi Üyeler veya
NATO'ya büyükelçi atayan üye ülkelerin ulusal hükûmetlerinin parlamenter yapılarıyla direkt olarak etkileşim kurmaktadır. NATO Parlamenter Asamblesi, Kuzey
Atlantik Antlaşması Örgütü üyelerinin yasa koyucularından ve on üç yedek üyeden oluşmaktadır. Bundestag'ın
Savunma Komitesi'nin Başkan Yardımcısı ve Hıristiyan
Demokrat Birliği'nin bir üyesi olan Alman siyasetçi Karl
A. Lamers, 2010'da asamblenin başkanı oldu.[148] Fakat asamble resmî olarak NATO'dan farklı bir yapıdır
ve NATO Konseyi'nin güvenlik politikalarını tartışmak
için NATO ülkelerinin temsilcilerini bir araya getirmeyi
amaçlamaktadır.
28 üye ülke tarafından yönetilen NATO içinde kararların
nasıl alınacağı Kuzey Atlantik Antlaşması ve diğer sözleşmeler tarafından belirtilmektedir. 28 üyenin her biri
NATO'nun Brüksel'deki merkezine bir delegasyon veya
misyon göndermektedir.[144] Her delegasyonun üst düzey
kalıcı üyesi Daimi Temsilci olarak bilinmekte ve genel Asamble NATO'nun siyasi bütünleşme kuruluşudur ve
olarak üst düzey bir memur veya deneyimli bir elçi ol- NATO Konseyi'nin siyasi politika ve gündemini beş komaktadır. Pek çok ülke Belçika'daki elçiliği yoluyla NA- mitesinin raporlarıyla oluşturmaktadır:
TO'da diplomatik misyon bulundurmaktadır.
• Güvenliğin Sivil Boyutu Komitesi
Haftada en az bir kez toplanan ve NATO'da etkili yönetim ve karar yetkisi bulunan bir idari organ olan Kuzey
• Savunma ve Güvenlik Komitesi
Atlantik Konseyi Daimi Üyeler'den oluşmaktadır. Zaman
zaman konsey, dışişleri bakanları, savunma bakanları ile
• Ekonomi ve Güvenlik Komitesi
devlet ve hükûmet başkanlarının katıldığı daha üst dü• Siyasi Komite
zey toplantılar gerçekleştirmektedir ve NATO'nun politikaları ile ilgili önemli kararlar genellikle bu toplantı• Bilim ve Teknoloji Komitesi
larda alınmaktadır. Fakat toplantıların seviyesi, konseyin yönetim ve karar alma yetkisi ile kararlarının statüsü ve geçerliliğini etkilememektedir. ABD, Almanya, Bu raporlar, ulusal siyasal süreçler yoluyla üye ülkelerin
Birleşik Krallık, Fransa ve İtalya gayriresmî bir tartışma ulusal hükûmetleri ve NATO yönetimini ve örgütsel yökabul edildiği
grubu olan Quint üyesi kabul edilmektedir. NATO zir- netim varlıklarını etkileyenler tarafından
[149][150]
üzere,
hız
ve
yön
sağlamaktadır.
veleri de genişleme gibi karmaşık kararların alındığı bir
platformdur.[145]
Kuzey Atlantik Konseyinin toplantılarına NATO Genel
Sekreteri başkanlık etmektedir ve karar alınması gerektiğinde oybirliği ve genel uzlaşı aranmaktadır. Çoğunlukla
oy veya karar bulunmamaktadır. Konseyde veya konseyin
alt komitelerinde temsil edilen hiçbir ülke tam bağımsızlığını ve kararlarının sorumluluğunu kaybetmemektedir.
4.3 Askerî yapılar
NATO'nun askerî operasyonları NATO Askerî Komite
Başkanı tarafından yönetilmektedir ve NATO içinden gelen personel tarafından desteklenen kıdemli bir ABD subayı ile kıdemli bir Fransız subayı[151] tarafından komuta
12
5
KAYNAKÇA
eklendi.[155]
NATO'ya ait bir E-3A, bir NATO tatbikatında ABD'ye ait F-16
savaş uçaklarıyla birlikte uçuyor.
1950'li yıllardan 2003'e kadar Stratejik Komutanlar
Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Komutanı (SACEUR) ve Atlantik Müttefik Yüksek Komutanı (SACLANT) idi; fakat şimdiki düzenleme üstün sorumluluğunu, NATO güçlerinin dönüşümü ve eğitiminden
sorumlu olan Müttefik Dönüşüm Komutanlığı (ACT)
ile dünya genelindeki NATO operasyonlarından sorumlu olan Müttefik Harekât Komutanlığı (ACO) arasında ayırmaktadır.[156] 2003'ün sonundan başlayarak NATO, birliklerin komuta edilişini ve dağıtımını, aralarında Avrupa Kolordusu, Alman/Hollanda Kolordusu,
Kuzeydoğu Çok Uluslu Kolordusu, NATO İtalyan Hızlı Dağıtım Kolordusu ile Müttefik Harekât Komutanlığı'na rapor veren Yüksek Seviyede Hazırlıklı Acil
Müdahale (HRF) deniz güçlerinin de bulunduğu pek
çok NATO Hızlı Dağıtım Kolordusu kurarak yeniden
yapılandırdı.[157]
edilen iki Stratejik Birlik'e bölünmüştür. Stratejik Ko2015'in ilk aylarında, Donbass Savaşı'nın yeni başladımutanlar tüm yönetimde ve kendi komuta alanlarına giğı dönemde, NATO bakanlarının toplantılarında, gerekren ittifakın tüm askerî işlerinin idaresinde Askerî Komitiğinde Baltık ülkelerini savunmak için Kuzeydoğu Çok
te'ye karşı sorumludur.[56]
Uluslu Kolordusu'nun büyütülmesine ve Romanya'da yeHer ülkenin delegasyonunda bir Askerî Temsilci ile o ül- ni bir Güneydoğu Çok Uluslu Tümeni kurulmasına kakenin Uluslararası Askerî Personel tarafından destekle- rar verildi. Ayrıca NATO'nun Doğu Avrupa'daki yeni
nen silahlı kuvvetlerinden kıdemli bir subay bulunmak- üyelerinin savunması için yapılacak hazırlıkları düzentadır. Üye ülkelerin gönderdiği Askerî Temsilciler, NA- lemek için altı tane NATO Kuvvet Entegrasyon Birimi
TO'nun siyasi otoritelerine NATO bölgesinin ortak sa- kurulacaktı.[158]
vunması için gerekli görülen önlemleri önermekle sorumlu olan Askerî Komite'yi oluşturmaktadır. Komitenin asıl rolü askerî politika ve stratejilere yön vermek 5 Kaynakça
ve bu konularda önerilerde bulunmaktır. Komite ayrıca temsilcileri kendi toplantılarına katılan ve konseyin
Genel
otoritesi altında ittifakın askerî işlerini idare eden NATO'nun Stratejik Komutanları'na askerî konularda reh• Art, Robert J. (1998). “Creating a Disaster: NATO’s
berlik etmektedir.[152] NATO Askerî Komite BaşkanlıOpen Door Policy”. Political Science Quarterly 113
ğını 2015'ten beri Çek Petr Pavel üstlenmektedir.
(3): 383–403. JSTOR 2658073.
Konsey gibi bazen Askerî Komite de daha yüksek sevi• Auerswald, David P., and Stephen M. Saideman,
yeli toplantılar yapmaktadır. Bu toplantılara her ülkenin
eds. NATO in Afghanistan: Fighting Together, Fighsilahlı kuvvetlerinin en kıdemli subayı olan Genelkurting Alone (Princeton U.P., 2014)
may Başkanları katılmaktadır. 1966'da NATO'nun bütünleşik askerî komutasından ayrılan ve 1995'te yeniden
• Bethlehem, Daniel L.; Weller, Marc (1997).
katılan Fransa, 2008'e kadar Askerî Komite'de yer alThe 'Yugoslav' Crisis in International Law.
mamaktaydı. Fransa, NATO'ya tekrar katılana kadar SaCambridge International Documents Series. 5.
vunma Planlama Komitesi'nde temsil edilmemekteydi ve
Cambridge University Press. ISBN 978-0-521bu Fransa ile NATO üyeleri arasında anlaşmazlıklara yol
46304-1.
https://books.google.com/books?id=
açıyordu.[153] Irak Savaşı'na giden süreçte yaşananlar bu
7SczBzxA6-IC&pg=PR55.
durumu gözler önüne serdi.[154] Komitenin operasyonel
çalışmaları Uluslararası Askerî Personel tarafından des• Clausson, M. I. (2006). NATO: Status, Relations,
teklenmektedir.
and Decision-Making. Nova Publishers. ISBN 160021-098-8.
https://books.google.com/books?id=
NATO'nun komuta yapısı Soğuk Savaş boyunca ve bunun
ei38uQH5M5kC&pg=PA94.
sonrasında gelişme gösterdi. NATO için bütünleşik bir
askerî komuta yapısı NATO'nun olası bir Sovyet saldırısına karşı uzun vadede savunmasını arttırması gerekeceği
netlik kazanınca ilk kez 1950'de kuruldu. Nisan 1951'de
Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargâhı (SHAPE)
ve bunun merkezi kuruldu. Daha sonra dört ikincil merkez Kuzey ve Orta Avrupa, Güney Bölgesi ve Akdeniz'e
• Collins, Brian J. (2011). NATO: A Guide to the Issues. ABC-CLIO. ISBN 0-3133-5491-X. https://
books.google.com/books?id=KyBPuKcUXowC.
• Garthoff, Raymond L. (1994). Détente and confrontation: American-Soviet relations from Nixon
13
to Reagan. Brookings Institution Press. ISBN 08157-3041-1. https://books.google.com/books?id=
mGG-x_tuNUcC&pg=PA660.
• Harsch, Michael F. (2015). The Power of Dependence: NATO-UN Cooperation in Crisis Management. Oxford University Press. ISBN 01910-3396-0. https://books.google.com/books?id=
UYEwBgAAQBAJ&pg=PA63.
• Gorbaçov, Mihail (1996). Memoirs. Londra: Doubleday. ISBN 978-0-385-40668-0.
• Isby, David C.; Kamps Jr., Charles (1985). Armies
of NATO’s Central Front. Jane’s Information Group.
ISBN 0-7106-0341-X.
• Wenger, Andreas; Nuenlist, Christian; Locher, Anna (2007). Transforming NATO in the
Cold War: Challenges beyond deterrence in
the 1960s. Taylor & Francis. ISBN 0-41539737-5.
https://books.google.com/books?id=
w3qeMymxoBYC&pg=PA67.
• Willbanks, James H. (2004). Machine Guns: An
Illustrated History of Their Impact. ABC-CLIO.
ISBN 1-8510-9480-6.
• Zenko, Micah (2010). Between Threats and War:
U.S. Discrete Military Operations in the PostCold War World. Stanford University Press. ISBN
0-8047-7191-X. https://books.google.com/books?
id=rJHU9VZRhjwC&pg=PA133.
• Kaplan, Lawrence S. (2013). NATO before the Ko- Özel
rean War: April 1949-June 1950. Kent, OH: Kent
State University Press.
[1] “The official Emblem of NATO”. NATO. 27
• Kaplan, Lawrence S. (2004). NATO Divided, NATO United: The Evolution of an Alliance. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-2759-8006-5.
Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20131227102202/http:
//www.nato.int/multi/natologo.htm. Erişim tarihi: 20
Şubat 2008.
• National Defense University (1997). Allied command structures in the new NATO. DIANE Publishing. ISBN 1-57906-033-1. https://books.google.
com/books?id=q3jLV75wFM4C&pg=PA50.
[2] “The Official motto of NATO”. NATO. 20 Ocak
2011. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160310143051/http://
www.nato.int/multi/animus.htm. Erişim tarihi: 8 Ağustos
2013.
• Njølstad, Olav (2004). The last decade of the
Cold War: from conflict escalation to conflict
transformation. 5. Psychology Press. ISBN 07146-8539-9. https://books.google.com/books?id=
w0w31Yq5BYsC.
[3] “The SIPRI Military Expenditure Database”. Milexdata.sipri.org. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150921070723/http://
milexdata.sipri.org:80/. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010.
• Osgood, Robert E. (1962). NATO: The Entangling
Alliance. University of Chicago Press. https://books.
google.com/books?id=0V-OAAAAMAAJ.
• Park, William (1986). Defending the West: a
history of NATO. Westview Press. ISBN 08133-0408-3. https://books.google.com/books?id=
1bkwAAAAMAAJ.
• Reynolds, David (1994). The Origins of the Cold
War in Europe: International Perspectives. Yale University Press. ISBN 0-300-10562-2. https://books.
google.com/books?id=yvZNbkjCzwoC.
• Schoenbaum, Thomas J. (1988). Waging Peace and
War: Dean Rusk in the Truman, Kennedy, and Johnson Years. Ann Arbor, Michigan: Simon & Schuster.
ISBN 0-671-60351-5.
• van der Eyden, Ton (2003). Public management
of society: rediscovering French institutional engineering in the European context. 1. IOS Press. ISBN 158603-291-7. https://books.google.com/books?id=
QJyHlwgWnGQC&pg=PA104.
[4] Erlanger, Steven (26 Mart 2014). “Europe Begins
to Rethink Cuts to Military Spending”. nytimes.com.
http://www.nytimes.com/2014/03/27/world/europe/
europe-begins-to-rethink-cuts.html. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014. “Last year, only a handful of NATO countries
met the target, according to NATO figures, including the
United States, at 4.1 percent, and Britain, at 2.4 percent.”
[5] “Invocation of Article 5 confirmed”. North Atlantic Treaty
Organization. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905031331/
http://www.nato.int/docu/update/2001/1001/e1002a.
htm. Erişim tarihi: 29 Ocak 2013.
[6] “Counter-piracy operations”. North Atlantic Treaty Organization. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303210754/http://
www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48815.htm. Erişim
tarihi: 27 Mayıs 2011.
[7] Croft, Adrian (3 Ekim 2012). “NATO demands halt to Syria aggression against Turkey”.
Reuters.
http://www.reuters.com/article/2012/10/03/
us-syria-crisis-alliance-idUSBRE8921F220121003.
Erişim tarihi: 3 Ekim 2012.
[8] Ford, Dana (26 Temmuz 2015). “Turkey calls for
rare NATO talks after attacks along Syrian border”.
14
5
CNN.
http://www.cnn.com/2015/07/26/middleeast/
turkey-nato-talks/index.html. Erişim tarihi: 26 Temmuz
2015.
[9] “Statement by the North Atlantic Council following meeting under article 4 of the Washington Treaty”. NATO Newsroom. 4 Mart 2014. http://www.nato.int/cps/en/
natolive/news_107716.htm. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014.
[10] Isby & Kamps Jr. 1985, s. 13.
[11] Olkaç, Pınar (2008). “Avrupa Güvenliğinde Türkiye'nin
Değişen Konumu :AGSP ve Türkiye”. Başkent Üniversitesi. ss. 39. 7 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120907081518/http://
lib.baskent.edu.tr:80/tezbaskent1/00465.pdf. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
[12] “A short history of NATO”. NATO. 2 Nisan 2012.
10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20160310094039/http:
//www.nato.int/history/nato-history.html. Erişim tarihi:
10 Nisan 2012.
[13] Reynolds 1994, s. 13.
[14] Straus, Ira (Haziran 2005). “Atlanticism as the core 20 th
century U.S. strategy for internationalism”. Streit Council.
Annual Meeting of the Society of Historians of American Foreign Relations. http://streitcouncil.org/uploads/
PDF/Straus-%20Atlanticism%20as%20the%20core%
2020th%20century%20US%20Strategy%20for%
20internationalism.pdf. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
[15] “Protocol to the North Atlantic Treaty on the Accession of Greece and Turkey”. NATO. 4 Nisan
1949. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20160303170437/http://
www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_17245.htm.
Erişim tarihi: 17 Ocak 2012.
[16] Willbanks 2004, ss. 129–130.
[17] “Coordination and Communication”. IVAO. ss. 5.
7 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20120907035610/http:
//www.ivao.aero:80/training/documentation/ADC/
ADC-Book-Chapter-14.pdf. Erişim tarihi: 3 Şubat
2014.
[18] Isby & Kamps Jr. 1985, ss. 13–14.
[19] Ismay,
Hastings
(4
Eylül
2001).
“NATO
the first five years 1949-1954”. NATO. 12
Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20160312194420/http:
//www.nato.int/archives/1st5years/chapters/4.htm.
Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
[20] Osgood 1962, s. 76.
[21] Park 1986, s. 28.
[22] “NATO: The Man with the Oilcan”. Time. 24 Mart 1952.
http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,
816183,00.html. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012.
KAYNAKÇA
[23] Baldwin, Hanson (28 Eylül 1952). “Navies Meet the
Test in Operation 'Mainbrace'". New York Times:
E7.
http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=
F20711FF3A5B117A93CAAB1782D85F468585F9.
Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
[24] Ismay, Hastings (17 Eylül 2001). “The increase in strength”. NATO the first five years 1949-1954. NATO. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160312194429/http://
www.nato.int/archives/1st5years/chapters/9.htm. Erişim
tarihi: 4 Eylül 2013.
[25] “Organisation”. NATO Tiger Association. 2013. 21
Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20141221122652/http:
//www.natotigers.org:80/tigerassociation/index.php.
Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.
[26] “Historical Overview”. Canadian Army Trophy. 5 Ekim
2012. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303212544/http://
canadianarmytrophy.com/. Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.
[27] “Fast facts about NATO”. CBC News. 6 Nisan 2009.
http://www.cbc.ca/news/world/story/2009/04/03/
f-nato-fast-facts.html. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2011.
[28] “West Germany accepted into Nato”. BBC News. 9
Mayıs 2011. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/
stories/may/9/newsid_2519000/2519979.stm. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012.
[29] Isby & Kamps Jr. 1985, s. 15.
[30] “Emergency Call”. Time. 30 Eylül 1957. http://www.time.
com/time/magazine/article/0,9171,891351,00.html. Erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
[31] Garret Martin, “The 1967 withdrawal from NATO – a
cornerstone of de Gaulle’s grand strategy?" Journal of
Transatlantic Studies (2011) 9#3 ss 232-243.
[32] Wenger, Nuenlist & Locher 2007, ss. 67–69.
[33] Dowd, Alan (22 Eylül 2009). “Not Enough NATO
In Afghanistan”. CBS News. http://www.cbsnews.com/
2100-215_162-3334439.html. Erişim tarihi: 4 Eylül
2013.
[34] National Defense University 1997, s. 50.
[35] Demirkıran,
Özlem
(2007).
“Fransa'nın
Güvenlik Politikası: De Gaulle Dönemi (19581969)". Süleyman Demirel Üniversitesi. ss. 89.
13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20160313200101/http:
//sbedergi.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/343/files/
ozlem-demirkiran-27022013.pdf. Erişim tarihi: 3 Şubat
2014.
[36] van der Eyden 2003, ss. 104–106.
[37] Schoenbaum 1988, s. 421.
15
[38] Le Blévennec, François (25 Ekim 2011). “The Big Move”.
NATO Review. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304064017/
http://www.nato.int/docu/review/2007/issue2/english/
history.html. Erişim tarihi: 19 Aralık 2011.
[39] Cody, Edward (12 Mart 2009). “After 43 Years, France
to Rejoin NATO as Full Member”. The Washington
Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/
article/2009/03/11/AR2009031100547.html.
Erişim
tarihi: 19 Aralık 2011.
[40] Garthoff 1994, ss. 659–661.
[41] Njølstad 2004, ss. 280–282.
[42] Njølstad 2004, ss. 278–279.
[43] Zadra, Roberto (5 Kasım 1992). “European Integration
and Nuclear Deterrence After the Cold War”. Institute
for Security Studies. BAB. ss. 12. 20 Şubat 2014 tarihinde
kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/
20140220204040/http://ftp.infoeuropa.eurocid.pt/
files/database/000000001-000005000/000002314.pdf.
Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
[44] Kaplan 2004, ss. 89–91.
[45] Weinrod, W. Bruce; Barry, Charles L. (Eylül 2010).
“NATO Command Structure: Considerations for
the Future” (PDF). Center for Technology and National Security Policy. National Defense University.
5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20130905012156/http:
//www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA532510.
Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.
[46] Harding, Luke (14 Temmuz 2007). “Kremlin tears
up arms pact with Nato”. The Observer. http://www.
guardian.co.uk/world/2007/jul/15/russia.nato. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2012.
[47] “The future of NATO: Bad timing”. The Economist. 31
Mart 2012. http://www.economist.com/node/21551491.
Erişim tarihi: 3 Nisan 2012.
[48] Sarotte, Mary Elise. “A Broken Promise?". Foreign
Affairs. http://www.foreignaffairs.com/articles/141845/
mary-elise-sarotte/a-broken-promise. Erişim tarihi: 28
Ağustos 2014.
[52] Zoellick, Robert B. (22 Eylül 2000). “The Lessons of
German Unification”. The National Interest. http://www.
highbeam.com/doc/1G1-65576869.html.
[53] Stratton, Allegra (17 Haziran 2008). “Sarkozy military plan unveiled”. The Guardian (Birleşik Krallık).
http://www.guardian.co.uk/world/2008/jun/17/france.
military.
[54] “History”. NATO. 15 Aralık 2011. 9 Mart
2016
tarihinde
kaynağından
arşivlendi.
http:
//web.archive.org/web/20160309214605/http:
//www.nato.int/history/index.html. Erişim tarihi: 13
Nisan 2012.
[55] Albright, Madeleine (16 Aralık 1997). “Statement
by Secretary of State Madeleine K. Albright During the North Atlantic Council Ministerial Meeting”.
NATO. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304053919/http://
www.nato.int/docu/speech/1997/s971216aa.htm. Erişim
tarihi: 4 Eylül 2013.
[56] “Allied Command Operations (ACO)". NATO. 10 Mayıs 2013. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160310101231/http://
www.nato.int/cps/en/natolive/topics_52091.htm. Erişim
tarihi: 4 Eylül 2013.
[57] Melvin, Don (29 Mart 2012). “NATO: Member nations
should share military systems”. The Boston Globe
(Associated Press). http://www.boston.com/news/world/
europe/articles/2012/03/29/nato_member_nations_
should_share_military_systems/. Erişim tarihi: 10 Nisan
2012.
[58] U.S. wins NATO backing for missile defense shield –
CNN.com
[59] Englund, Will (23 Mart 2012). “Medvedev calls
missile defense a threat to Russia”. The Washington
Post.
http://www.washingtonpost.com/world/europe/
medvedev-calls-missile-defense-a-threat-to-russia/
2012/03/23/gIQA9Id2VS_story.html. Erişim tarihi: 10
Nisan 2012.
[60] “Part of NATO missile defense system goes live in Turkey”. CNN. 16 Ocak 2012.
http://www.cnn.com/2012/01/16/world/europe/
turkey-radar-station/index.html. Erişim tarihi: 16
Ocak 2012.
[49] Klussmann, Uwe; Schepp, Matthias; Wiegrefe, Klaus
[61] Norton-Taylor, Richard. “Nato plans to upgrade nuclear
(26 Kasım 2009). “NATO’s Eastward Expansion: Did
weapons 'expensive and unnecessary'.” guardian.co.uk, 10
the West Break Its Promise to Moscow?". Spiegel
Mayıs 2012.
Online.
http://www.spiegel.de/international/world/
nato-s-eastward-expansion-did-the-west-break-its-promise-to-moscow-a-663315.
[62] Becker, Markus. “US Nuclear Weapons Upgrades.” Der
html. Erişim tarihi: 7 Nisan 2014.
Spiegel, 16 Mayıs 2012.
[50] Gorbachev 1996, s. 675.
[51] Blomfield A and Smith M (6 Mayıs 2009).
“Gorbachev: US could start new Cold War”.
Paris:
The
Telegraph.
http://www.telegraph.
co.uk/news/worldnews/europe/russia/1933223/
Gorbachev-US-could-start-new-Cold-War.html.
Erişim tarihi: 22 Mayıs 2009.
[63] “Ukraine crisis: Nato bolsters Eastern Europe against
Russia”. BBC News. 5 Şubat 2015. http://www.bbc.com/
news/world-europe-31142276. Erişim tarihi: 4 Mart
2015.
[64] “NATO Meets to Approve Strengthening Forces in Eastern Europe”. Newsweek. Reuters.
5
Şubat
2015.
http://www.newsweek.com/
16
[65]
[66]
[67]
[68]
5
KAYNAKÇA
nato-meets-approve-strengthening-forces-eastern-europe-304566.
[80] “NATO reaffirms power to take action without U.N.
Erişim tarihi: 4 Mart 2015.
approval”. CNN. 24 Nisan 1999. http://www.cnn.com/
WORLD/europe/9904/24/nato.un/. Erişim tarihi: 4 Eylül
“NATO’s Operations 1949 - Present”. NATO. 2009.
2013.
22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20141222130357/http:
[81] “Allied Command Atlantic”. NATO Handbook. NA//www.aco.nato.int:80/resources/21/NATO%
TO. 13 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlen20Operations,%201949-Present.pdf. Erişim tarihi:
di. https://web.archive.org/web/20080813225955/http://
3 Mart 2013.
www.nato.int/docu/handbook/2001/hb120704.htm. Erişim tarihi: 3 Eylül 2008.
Zenko 2010, ss. 133–134.
[82] “NATO Update: Invocation of Article 5 conZenko 2010, s. 134.
firmed – 2 October 2001”. Nato.int. 5 Eykaynağından
arşivlendi.
lül
2015
tarihinde
NATO Handbook: Evolution of the Conflict, NAhttp://web.archive.org/web/20150905031331/http:
TO, 7 Kasım 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi,
//www.nato.int/docu/update/2001/1001/e1002a.htm.
https://web.archive.org/web/20011107101023/http:
Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010.
//www.nato.int/docu/handbook/2001/hb050102.htm
[69] Rubin, Trudy (31 Mayıs 1995). “U.N. Must Stand
Up To The Serbs”. The Philadelphia Inquirer.
http://articles.philly.com/1995-05-31/news/25674772_
1_bosnian-serbs-bosnian-government-bosnian-war.
Erişim tarihi: 5 Eylül 2013.
[70] Bethlehem & Weller 1997, s. liiv.
[71] Zenko 2010, ss. 137–138
[72] Clausson 2006, s. 94–97.
[73] Tice, Jim (22 Şubat 2009). “Thousands more now eligible
for NATO Medal”. Army Times. http://www.armytimes.
com/news/2009/02/army_natomedal_022209w/. Erişim
tarihi: 11 Nisan 2012.
[74] “Nato to strike Yugoslavia”. BBC News. 24 Mart 1999.
http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/302265.stm. Erişim
tarihi: 25 Eylül 2015.
[75] Thorpe, Nick (24 Mart 2004). “UN Kosovo mission
walks a tightrope”. BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/
hi/europe/3565799.stm. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
[76] “Operation Shining Hope”. Global Security. 5 Temmuz
2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20160304090822/http://
www.globalsecurity.org/military/ops/sustain_hope.htm.
Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
[77] “Kosovo Report Card”. International Crisis Group. 28
Ağustos 2000. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304110217/
http://www.crisisgroup.org/en/publication-type/
Erimedia-releases/2000/kosovo-report-card.aspx.
şim tarihi: 11 Nisan 2012.
[78] Helm, Toby (27 Eylül 2001). “Macedonia mission a
success, says Nato”. The Daily Telegraph. http://www.
telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/macedonia/
1357773/Macedonia-mission-a-success-says-Nato.
html. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
[79] “Kosovo Force (KFOR) Key Facts and Figures” (PDF).
NATO. 1 Aralık 2013. 25 Ekim 2014 tarihinde
kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/
20141025230836/http://www.aco.nato.int/resources/
site7423/General/Articels%202013/NATO%20FACTS/
2013-12-01%20KFOR%20Placemat-final.pdf. Erişim
tarihi: 4 Eylül 2014.
[83] “NATO’s Operations 1949-Present” (PDF). NATO. 22
Ocak 2010. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141222130357/
http://www.aco.nato.int:80/resources/21/NATO%
20Operations,%201949-Present.pdf. Erişim tarihi: 4
Eylül 2013.
[84] David P. Auerswald, and Stephen M. Saideman, eds.
NATO in Afghanistan: Fighting Together, Fighting Alone
(Princeton U.P., 2014)
[85] “UNSC Resolution 1510, October 13, 2003” (PDF).
4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http:
//web.archive.org/web/20160304055519/http://www.
nato.int/isaf/topics/mandate/unscr/resolution_1510.pdf.
Erişim tarihi: 5 Temmuz 2010.
[86] “ISAF Chronology”. Nato.int. 4 Mart 2016 tarihinde
kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/
20160304055921/http://www.nato.int/isaf/topics/
chronology/index.html. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2010.
[87] Morales, Alex (5 Ekim 2006). “NATO Takes Control of East Afghanistan From U.S.-Led Coalition”.
Bloomberg L.P.. http://www.bloomberg.com/apps/news?
pid=newsarchive&sid=a1qU01AKOHT8. Erişim tarihi:
4 Eylül 2013.
[88] “La France et l'OTAN” (Fransızca). Le Monde. Fransa.
http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?
offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&
objet_id=1002456&clef=ARC-TRK-NC_01.
Erişim
tarihi: 16 Temmuz 2011.
[89] “NATO sets “irreversible” but risky course to end Afghan
war”. Reuters. 21 Mayıs 2012. 3 Mart 2016 tarihinde
kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/
20160303220614/http://ca.reuters.com/article/topNews/
idCABRE84J02C20120521?sp=true. Erişim tarihi: 22
Mayıs 2012.
[90] “En uzun savaşta sonuca varmak üzereyiz”. Anadolu
Ajansı. 28 Aralık 2014. http://www.aa.com.tr/tr/s/
442318--en-uzun-savasta-sonuca-varmak-uzereyiz.
Erişim tarihi: 29 Aralık 2014.
[91] “NATO'nun yeni Afganistan misyonu başladı".
Deutsche Welle. 1 Ocak 2015. http://www.dw.com/
tr/natonun-yeni-afganistan-misyonu-ba%C5%9Flad%
C4%B1/a-18166042. Erişim tarihi: 22 Haziran 2015.
17
[92] Official Website
[105] Burns, Robert (10 Haziran 2011). “Gates blasts NATO,
questions future of alliance”, Washington Times. Erişim
[93] El Gamal, Rania (17 Aralık 2011). “NATO
tarihi: 29 Ocak 2013
closes up training mission in Iraq”. Reuters.
[106] Birnbaum, Michael (10 Haziran 2011). “Gates rebukes
http://www.reuters.com/article/2011/12/17/
European allies in farewell speech”, Washington Post. Erius-iraq-withdrawal-nato-idUSTRE7BG0IK20111217.
şim tarihi: 10 Haziran 2011.
Erişim tarihi: 17 Ocak 2012.
[107] Amland, Bjoern H. (10 Haziran 2011). “Norway to quit
[94] “Operation Ocean Shield”. NATO. 2 TemLibya operation by August”, AP. Erişim tarihi: 29 Ocak
muz
2015
tarihinde
kaynağından
arşivlendi.
2013
http://web.archive.org/web/20150702050518/http://
www.manw.nato.int/page_operation_ocean_shield.aspx. [108] “Danish planes running out of bombs”, Times of Malta.
Erişim tarihi: 3 Mart 2011.
10 Haziran 2011. Erişim tarihi: 11 Haziran 2011
[95] “2009 Operation Ocean Shield News Articles”. NATO. [109] “Danish Planes in Libya Running Out of Bombs: Report”,
Defense News. 9 Haziran 2011. Erişim tarihi: 11 Haziran
Ekim 2010. 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından ar2011
şivlendi. http://web.archive.org/web/20150225064222/
http://www.manw.nato.int/page_news_archive_OOS_
[110] “Navy chief: Britain cannot keep up its role in Libya air
%202010.aspx. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2011.
war due to cuts”, James Kirkup. The Telegraph. 13 Haziran 2011. Erişim tarihi: 29 Ocak 2013
[96] “Statement by the NATO Secretary General on
Libya arms embargo”. NATO. 22 Mart 2011. [111] “NATO:
Ongoing
resistance
by
pro-Gadhafi
3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
forces in Libya is ‘surprising’". The Washttp://web.archive.org/web/20160303224631/http:
hington Post (UPI). 11 Ekim 2011. http:
//www.nato.int/cps/en/SID-E403D555-2A5EEC9A/
//www.upi.com/Top_News/Special/2011/10/11/
natolive/news_71689.htm?mode=pressrelease.
NATO-surprised-by-pro-Gadhafi-resistance/
UPI-62851318359224/. Erişim tarihi: 29 Ocak 2013.
[97] “Press briefing by NATO Spokesperson Oana Lungescu,
Brigadier General Pierre St-Amand, Canadian Air Force [112] “NATO strategy in Libya may not work eland General Massimo Panizzi, spokesperson of the
sewhere”. USA Today. 21 Ekim 2011. http:
Chairman of the Military Committee”. NATO. 23 Mart
//www.usatoday.com/news/world/story/2011-10-21/
2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Libya-NATO/50858104/1?csp=34news&utm_source=
http://web.archive.org/web/20160304071001/http:
feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=
//www.nato.int/cps/en/SID-83A5384E-C37D94AC/
Feed%3A+usatoday-NewsTopStories+%28News+-+
natolive/opinions_71716.htm?selectedLocale=en.
Top+Stories%29. Erişim tarihi: 22 Ekim 2011.
[98] “NATO reaches deal to take over Libya ope- [113] Croft, Adrian. “NATO to advise Libya on strengthening
security forces”. Reuters. http://www.reuters.com/article/
ration; allied planes hit ground forces”. Was2013/10/21/us-libya-nato-idUSBRE99K0GX20131021.
hington Post. 25 Mart 2011. http://articles.
washingtonpost.com/2011-03-25/world/35208327_
[114] Collins 2011, ss. 122–123.
1_libya-operation-charles-bouchard-nato.
[115] “The area of responsibility”. NATO Declassified. NATO.
[99] “NATO to police Libya no-fly zone”. 24 Mart 2011.
23 Şubat 2013. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arhttp://english.aljazeera.net/news/africa/2011/03/
şivlendi. http://web.archive.org/web/20160310140609/
2011324221036894697.html.
http://www.nato.int/ebookshop/video/declassified/.
Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
[100] O'Sullivan, Arieh (31 Mart 2011). “UAE and Qatar pack an Arab punch in Libya operation”. Je- [116] “Washington Treaty”. NATO. 11 Nisan 2011.
rusalem Post. http://www.jpost.com/MiddleEast/Article.
3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
aspx?id=214574. Erişim tarihi: 29 Ocak 2013.
http://web.archive.org/web/20160303231453/http:
//www.nato.int/cps/en/SID-C6AD72DE-2E05A89E/
[101] “NATO strikes Tripoli, Gaddafi army close on Misrata”,
natolive/topics_67656.htm?selectedLocale=en. Erişim
Khaled al-Ramahi. Malaysia Star. 9 Haziran 2011. Erişim
tarihi: 28 Eylül 2013.
tarihi: 9 Haziran 2011
[117] Adrian Croft (19 Eylül 2013). “Some EU sta[102] Coughlin, Con (9 Haziran 2011). “Political Gridlock at
tes may no longer afford air forces-general”.
NATO”, Wall Street Journal. Erişim tarihi: 9 Haziran
Reuters.
http://mobile.reuters.com/article/
2011
idUSL5E8KJJSL20120919?irpc=932. Erişim tarihi: 31 Mart 2013.
[103] “Gates Calls on NATO Allies to Do More in Libya”, Jim
Garamone. US Department of Defense. 8 Haziran 2011. [118] Craig Whitlock (29 Ocak 2012). “NATO
allies grapple with shrinking defense budErişim tarihi: 9 Haziran 2011
Washington
Post.
http://articles.
gets”.
[104] Cloud, David S. (9 Haziran 2011). “Gates calls for mowashingtonpost.com/2012-01-29/world/35437915_
re NATO allies to join Libya air campaign”, Los Angeles
1_nato-allies-defense-budgets-european-members.
Times. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011
Erişim tarihi: 29 Mart 2013.
18
5
KAYNAKÇA
[119] “Alliance invites Montenegro to start accession [131] “Nato and Belarus – partnership, past tensions
talks to become member of NATO”. NATO.
and future possibilities”. Foreign Policy and Se24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
curity Research Center. 6 Mart 2016 tarihinde
http://web.archive.org/web/20160324162312/http:
kaynağından
arşivlendi.
http://web.archive.org/
//www.nato.int/cps/en/natohq/news_125370.htm.
web/20160306080201/http://ru.forsecurity.org/
Erişim tarihi: 2 Aralık 2015.
nato-and-belarus-partnership-past-tensions-and-future-possibilities.
Erişim tarihi: 25 Kasım 2010.
[120] Joy, Oliver (16 Ocak 2014). “Macedonian PM:
Greece is avoiding talks over name dispute”. [132] “NATO Topics: The Euro-Atlantic Partnership Council”.
CNN.
http://edition.cnn.com/2014/01/14/business/
Nato.int. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlenmacedonia-prime-minister-greece/. Erişim tarihi: 18
di. http://web.archive.org/web/20160316195423/http://
Nisan 2014.
www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49276.htm. Erişim
tarihi: 22 Ağustos 2010.
[121] Ramadanovic, Jusuf; Rudovic, Nedjeljko (12
Eylül
2008).
“Montenegro,
BiH
join
Ad[133] “Declaration by the North Atlantic Treaty Organizariatic
Charter”.
Southeast
European
Times.
tion and the Islamic Republic of Afghanistan”. Nahttp://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_
to.int. 8 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlenGB/features/setimes/features/2008/12/09/feature-02.
di. https://web.archive.org/web/20100908042229/http://
Erişim tarihi: 24 Mart 2009.
www.nato.int/docu/basictxt/b060906e.htm. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010.
[122] George J, Teigen JM (2008). “NATO Enlargement and
Institution Building: Military Personnel Policy Challenges in the Post-Soviet Context”. European Security [134] Bram Boxhoorn, Broad Support for NATO in the Netherlands, 21 Eylül 2005, ATAedu.org
17 (2): 346. DOI:10.1080/09662830802642512. http:
//www.informaworld.com/smpp/content~{}content=
[135] “NATO Partner countries”. Nato.int. 6 Mart 2009.
a907490331~{}db=all?jumptype=alert.
3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
[123] Cathcourt, Will (27 Mart 2014). “Obama
http://web.archive.org/web/20160303210828/http:
Tells Georgia to Forget About NATO Af//www.nato.int/cps/en/SID-4CA2943D-E00ED2BF/
ter Encouraging It to Join”. The Daily Beast.
natolive/51288.htm. Erişim tarihi: 15 Haziran 2011.
http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/27/
obama-tells-georgia-to-forget-about-nato-after-encouraging-it-to-join.
[136] NATO, Relations with Contact Countries. Erişim tarihi:
html. Erişim tarihi: 15 Nisan 2014.
29 Ocak 2013.
[124] “Medvedev warns on Nato expansion”. BBC News. 25 [137] “NATO PARTNERSHIPS: DOD Needs to Assess U.S.
Mart 2008. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7312045.
Assistance in Response to Changes to the Partnership
stm. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2010.
for Peace Program”. United States Government Accountability Office. Eylül 2010. http://www.gao.gov/new.items/
[125] Art 1998, ss. 383–4
d101015.pdf. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
[126] Polityuk, Pavel (18 Mart 2014). “PM tells Ukrainians:
No NATO membership, armed groups to disarm”. [138] “Partners”. NATO. 2 Nisan 2012. 14 Mart
2016
tarihinde
kaynağından
arşivlendi.
http:
Reuters.
http://www.reuters.com/article/2014/03/18/
//web.archive.org/web/20160314021747/http:
uk-ukraine-crisis-nato-idUKBREA2H0DO20140318.
//www.nato.int/cps/en/natolive/51288.htm.
Erişim
Erişim tarihi: 27 Mart 2014.
tarihi: 12 Ekim 2012.
[127] “Ukrainian President Signs Law Allowing NATO
Membership Bid”. Radio Free Europe/Radio Li- [139] “NATO and Colombia open channel for futuberty. 29 Aralık 2014. http://www.rferl.org/content/
re cooperation”. Nato.int. 25 Haziran 2013. 4
ukraine-poroshenko-signs-law-allowing-nato-bid/
Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
26767916.html. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
http://web.archive.org/web/20160304051707/http:
//www.nato.int/cps/en/SID-5BD27A88-B376D2C3/
[128] “NATO Topics: Individual Partnership Action Plans”.
natolive/news_101634.htm. Erişim tarihi: 25 Haziran
Nato.int. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlen2013.
di. http://web.archive.org/web/20160303190108/http://
www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49290.htm. Erişim
[140] “Contact information”. 11 Mart 2016 tarihinde
tarihi: 29 Ocak 2013.
kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/
20160311220456/http://www.nato.int/cps/en/natolive/
[129] “Cooperative Archer military exercise begins in Geor85304.htm. Erişim tarihi: 12 Mart 2006.
gia”. RIA Novosti. 9 Temmuz 2007. http://en.ria.ru/world/
20070709/68610511.html. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
[141]
[130] “Partnership for
Peace”.
Nato.int.
3
Mart
2016
tarihinde
kaynağından
arşivlendi.
http:
//web.archive.org/web/20160303172344/http:
//www.nato.int/issues/pfp/index.html. Erişim tarihi:
3 Mart 2011.
[142]
Mayo, Virginia (13 Kasım 2014). “NATO shows off its
new HQ-to-be”. Associated Press. http://bigstory.ap.org/
article/nato-shows-its-new-hq-be. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
Collins 2011, s. 26.
19
[143] “NATO Headquarters”. Nato.int. 10 Ağustos 2010. [154] Fuller, Thomas (18 Şubat 2003). “Reaching accord, EU
24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
warns Saddam of his 'last chance'". International Herald
http://web.archive.org/web/20160324024726/http:
Tribune. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlen//www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49284.htm.
di. https://web.archive.org/web/20071012115843/http://
Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010.
iht.com/articles/2003/02/18/eu_ed3__1.php. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2007.
[144] “National delegations to NATO What is their role?". NATO. 18 Haziran 2007. 14 Tem- [155] “1949-1952: Creating a Command Structure for NATO”.
NATO. 2013. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından armuz
2007
tarihinde
kaynağından
arşivlendi.
şivlendi. http://web.archive.org/web/20150924104723/
https://web.archive.org/web/20070714120337/http:
http://www.aco.nato.int:80/page14612223.aspx. Erişim
//www.nato.int/issues/national_delegations/tasks.html.
tarihi: 4 Eylül 2013.
Erişim tarihi: 15 Temmuz 2007.
[145] “Battle for Ukraine: How a diplomatic success unravel- [156] Espen Barth, Eide; Bozo, Frédéric (Bahar 2005). “Should
NATO play a more political role?". Nato Review. NATO.
led”. The Financial Times. 3 Şubat 2015. http://www.ft.
4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http:
com/cms/s/2/7cfc8ac6-ab17-11e4-91d2-00144feab7de.
//web.archive.org/web/20160304053402/http://www.
html. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2015.
nato.int/docu/review/2005/issue1/english/debate.html.
Erişim tarihi: 15 Temmuz 2007.
[146] “NATO Who’s who? – Secretaries General of NATO”.
Nato.int. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlen[157] “The Rapid Deployable Corps”. NATO. 26 Kasım
di. http://web.archive.org/web/20160303224231/http://
2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlenwww.nato.int/cv/secgen.htm. Erişim tarihi: 22 Ağustos
di. http://web.archive.org/web/20160304051650/http://
2010.
www.nato.int/cps/en/natolive/topics_50088.htm. Erişim
tarihi: 4 Eylül 2013.
[147] “NATO Who’s who? – Deputy Secretaries General of
NATO”. NATO. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından ar- [158] BBC, NATO Readjusts as UKraine Crisis Looms, 5 Şubat
şivlendi. http://web.archive.org/web/20160312001937/
2015.
http://www.nato.int/cps/en/natolive/who_is_who_
62218.htm. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2012.
[148] Press Statement: German MP Karl A. Lamers elected President of NATO PA. NATO Parlamenter Asamblesi, 16
Kasım 2010
[149] “Rules of Procedure”. NATO Parlamenter Asamblesi. Kasım 2009. 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150221000622/http:
//www.tbmm.gov.tr/ul_kom/natopa/docs/ic_tuzuk.pdf.
Erişim tarihi: 6 Şubat 2014.
[150] “Report: NATO Enlargement”. NATO Parlamenter Asamblesi. Ekim 2001. 27 Ekim 2007 tarihinde
kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/
20071027183409/http://www.bits.de/NRANEU/docs/
NATO-PA%20Enlargement01.pdf. Erişim tarihi: 6
Şubat 2014.
[151] “General Stéphane Abrial, French Air Force, assumed
duties as Supreme Allied Commander Transformation
in summer 2009”. Act.nato.int. 29 Temmuz 2009.
11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
http://web.archive.org/web/20120511081129/http:
//www.act.nato.int:80/organization/hq-sact/whos-who/
300-supreme-allied-commander-transformation. Erişim
tarihi: 5 Mayıs 2012.
[152] “Topic: The Military Committee”. NATO. 5 Mart
2012. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160310101203/http://
www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49633.htm. Erişim
tarihi: 5 Eylül 2013.
[153] “France to rejoin NATO command”. CNN. 17 Haziran 2008. http://www.cnn.com/2008/WORLD/europe/
06/17/france.nato/. Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.
6 Dış bağlantılar
• Resmî site
• Temel NATO Belgeleri (İngilizce)
20
7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
7
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
7.1
Metin
• NATO Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/NATO?oldid=17060006 Katkıda bulunanlar: Zfr, Robbot, Bm~trwiki, Dbl2010, Gangleri,
Citrat, Goran33, Lighterside, Eşref, Dbl2010bot, Sz-iwbot, Katpatuka, YurikBot, Oytun Yalçın, Denisutku, Noumenon,
, Ugur
Basak, Absar, İncelemeelemani, Erdall, Cansız, Penguen o, Alpharabius, Metal Militia, Ugur Basak Bot, Renegade~trwiki, Vikiyazar,
Nosferatü, Sturmovik~trwiki, Zzzzzzz, MuratGC, Khutuck, Memty Bot, Escarbot, Bödöŋtıl, Thijs!bot, Krkzn, JAnDbot, Tuncab, Arjety,
Stambouliote, CommonsDelinker, AndyMcKandless, Abuk SABUK, Tema, Randam, Ermangg, Mach, Düşünenadam, Ramo151989, Eldarion, VolkovBot, Uannis~trwiki, Elmacenderesi, Rei-bot, TXiKiBoT, LuCKY, Berfu, Gökhan, Levent, ZoRCoCuK, Synthebot, Numbo3,
YonaBot, Umut aybay, Niemand, Sdsinan, İsodeniz, SieBot, Vikiçizer, Loveless, AlleborgoBot, Idioma-bot, Dsmurat, Sehzades, Exocetus,
Tuz, PipepBot, MAMETR, Xianbataar, Bambi'nin annesi, Sabri76, Snow White Queen, Force1992, DragonBot, Melihsen, Jackaltugay,
Xanılx2, Sarsıntı, Ugurvardarli, Vision, BodhisattvaBot, Lumoys, Burak aksa, Myrat, Ertly, OsmanRus, MelancholieBot, SilvonenBot, Amirobot, Luckas-bot, Kudelski, Serkank762, Yakamoz51, Ptbotgourou, Nallimbot, Oğuzhan, ArthurBot, Khutuck Bot, Serhantr, Almabot,
Xqbot, Blcksprt, GhalyBot, Aydinx, RibotBOT, Pars03, Totenkopf division, Ellver, Dr. Coal, Scarletglory, Rapsar, TobeBot, Türk Süvarisi,
Solider, Denk~trwiki, KamikazeBot, UnicornuS, Mimar77, Kumul, EmausBot, AnıL97, YBot, Esc2003, Sarv, KazekageTR, Exe13, KumulBot, WikitanvirBot, FoxBot, Movses-bot, Manubot, Vitruvian, MEOGLOBAL, SeyitA, Kkokturk, Maurice Flesier, ZErGoo, Kahve6,
BSRF, E4024, Peykbot, TheFilmMasters, Caglarctr, Addbot, Ömer Berkay, Yeni hesap, Murat Güneş Altuntaşoğlu, Maurice07, Ahmet
Turhan, Diyapazon, İnternion, Wieralee, Resimtah, Revelation, Arslanemil, Ercan Caner, Stewi101015 ve Anonim: 146
7.2
Resimler
• Dosya:Anticommunist_Logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Anticommunist_Logo.svg Lisans:
CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Original remastering by Antonu
• Dosya:Commons-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to be
slightly warped.) Özgün yazarı: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, created
by Reidab.
• Dosya:Cooperative_Archer_2007.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Cooperative_Archer_2007.jpg
Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Transferred from ka.wikipedia to Commons by Geagea using CommonsHelper. Özgün yazarı:
Alsandro at Gürcüce Wikipedia
• Dosya:F-16_deliberate_force.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/F-16_deliberate_force.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: dodmedia.osd.mil Özgün yazarı: US Army
• Dosya:Flag_of_Afghanistan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Flag_of_Afghanistan.svg Lisans:
CC0 Katkıda bulunanlar: http://openclipart.org/detail/24112/flag-of-afghanistan-by-anonymous-24112 Özgün yazarı:
• User:Zscout370
• Dosya:Flag_of_Albania.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Flag_of_Albania.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Algeria.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Flag_of_Algeria.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: SVG implementation of the 63-145 Algerian law "on Characteristics of the Algerian national emblem" ("Caractéristiques
du Drapeau Algérien", in English). Özgün yazarı: This graphic was originaly drawn by User:SKopp.
• Dosya:Flag_of_Armenia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2f/Flag_of_Armenia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Australia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/Flag_of_Australia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Ian Fieggen
• Dosya:Flag_of_Austria.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/41/Flag_of_Austria.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması, http://www.bmlv.gv.at/abzeichen/dekorationen.shtml Özgün yazarı: User:SKopp
• Dosya:Flag_of_Azerbaijan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.elibrary.az/docs/remz/pdf/remz_bayraq.pdf and http://www.meclis.gov.az/?/az/topcontent/21
Özgün yazarı: SKopp and others
• Dosya:Flag_of_Bahrain.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.moci.gov.bh/en/KingdomofBahrain/BahrainFlag/ Özgün yazarı: Source: Drawn by User:SKopp, rewritten by User:Zscout370
• Dosya:Flag_of_Belarus.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/85/Flag_of_Belarus.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.tnpa.by/ViewFileText.php?UrlRid=52178&UrlOnd=%D1%D2%C1%20911-2008 Özgün yazarı:
Zscout370
• Dosya:Flag_of_Belgium_(civil).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.
svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_
Herzegovina.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Kseferovic
• Dosya:Flag_of_Bulgaria.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The flag of Bulgaria. The colors are specified at http://www.government.bg/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=
0034&n=000005&g= as: Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Canada.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/Flag_of_Canada.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: See below Özgün yazarı: Created by E Pluribus Anthony / User:Mzajac
7.2
Resimler
21
• Dosya:Flag_of_Colombia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Flag_of_Colombia.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Drawn by User:SKopp Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Croatia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Flag_of_Croatia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.sabor.hr/Default.aspx?sec=4317 Özgün yazarı: Nightstallion, Elephantus, Neoneo13, Denelson83,
Rainman, R-41, Minestrone, Lupo, Zscout370,
<a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/User:MaGa' title ='User:MaGa'>Ma</a><a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/File:
Croatian_squares_Ljubicic.png' class ='image'><img alt ='Croatian squares Ljubicic.png' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/thumb/7/7f/Croatian_squares_Ljubicic.png/15px-Croatian_squares_Ljubicic.png' width ='15' height ='15' srcset ='https:
//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Croatian_squares_Ljubicic.png/23px-Croatian_squares_Ljubicic.png
1.5x,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Croatian_squares_Ljubicic.png/30px-Croatian_squares_Ljubicic.png
2x' data-file-width ='202' data-file-height ='202' /></a><a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:MaGa' title ='User
talk:MaGa'>Ga</a> (based on Decision of the Parliament)
• Dosya:Flag_of_Denmark.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/Flag_of_Denmark.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: User:Madden
• Dosya:Flag_of_Egypt.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fe/Flag_of_Egypt.svg Lisans: CC0 Katkıda bulunanlar: From the Open Clip Art website. Özgün yazarı: Open Clip Art
• Dosya:Flag_of_Estonia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Flag_of_Estonia.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: http://www.riigikantselei.ee/?id=73847 Özgün yazarı: Originally drawn by User:SKopp. Blue colour changed by User:
PeepP to match the image at [1].
• Dosya:Flag_of_Finland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bc/Flag_of_Finland.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.finlex.fi/fi/laki/ajantasa/1978/19780380 Özgün yazarı: Drawn by User:SKopp
• Dosya:Flag_of_France.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Flag_of_France.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://web.archive.org/web/*/http://www.diplomatie.gouv.fr/de/frankreich_3/frankreich-entdecken_244/
portrat-frankreichs_247/die-symbole-der-franzosischen-republik_260/trikolore-die-nationalfahne_114.html Özgün yazarı: This graphic
was drawn by SKopp.
• Dosya:Flag_of_Georgia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0f/Flag_of_Georgia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması based on File:Brdzanebuleba 31.pdf Özgün yazarı: User:SKopp
• Dosya:Flag_of_Germany.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Flag_of_Germany.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Greece.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Flag_of_Greece.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: own code Özgün yazarı: (of code) cs:User:-xfi- (talk)
• Dosya:Flag_of_Hungary.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Flag_of_Hungary.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
• Flags of the World – Hungary Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Iceland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Flag_of_Iceland.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Islandic National Flag Özgün yazarı: Ævar Arnfjörð Bjarmason, Zscout370 and others
• Dosya:Flag_of_Iraq.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f6/Flag_of_Iraq.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
• This image is based on the CIA Factbook, and the website of Office of the President of Iraq, vectorized by User:Militaryace Özgün yazarı:
Unknown, published by Iraqi governemt, vectorized by User:Militaryace based on the work of User:Hoshie
• Dosya:Flag_of_Ireland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/Flag_of_Ireland.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Drawn by User:SKopp Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Israel.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Flag_of_Israel.svg Lisans: Public domain
Katkıda
bulunanlar:
http://www.mfa.gov.il/MFA/History/Modern%20History/Israel%20at%2050/The%20Flag%20and%20the%
20Emblem Özgün yazarı: “The Provisional Council of State Proclamation of the Flag of the State of Israel” of 25 Tishrei 5709 (28
October 1948) provides the official specification for the design of the Israeli flag.
• Dosya:Flag_of_Italy.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Flag_of_Italy.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: There has been a long discussion on the colors of this flag. Please read the talk page before editing or reverting this image.
Pantone to RGB performed by http://www.pantone.com/pages/pantone/colorfinder.aspx Özgün yazarı: see below
• Dosya:Flag_of_Japan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9e/Flag_of_Japan.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Law Concerning the National Flag and Anthem (1999) URL link in English, actual law (Japanese; colors from
http://www.mod.go.jp/j/info/nds/siyousyo/dsp_list_j.htm#Z8701 Özgün yazarı: Various
• Dosya:Flag_of_Jordan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Flag_of_Jordan.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Kazakhstan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: own code, construction sheet Özgün yazarı: -xfi• Dosya:Flag_of_Kuwait.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Kyrgyzstan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Drawn by User:SKopp, construction sheet. Redo by: cs:User:-xfi- Özgün yazarı: Made by Andrew Duhan for
the Sodipodi SVG flag collection, and is public domain.
• Dosya:Flag_of_Latvia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Flag_of_Latvia.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: SKopp
22
7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
• Dosya:Flag_of_Lithuania.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Flag_of_Lithuania.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: SuffKopp
• Dosya:Flag_of_Luxembourg.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması http://www.legilux.public.lu/leg/a/archives/1972/0051/a051.pdf#page=2,
colors from http://www.legilux.public.lu/leg/a/archives/1993/0731609/0731609.pdf Özgün yazarı: Drawn by User:SKopp
• Dosya:Flag_of_Macedonia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Flag_of_Macedonia.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: User:SKopp, rewritten by User:Gabbe
• Dosya:Flag_of_Malta.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Flag_of_Malta.svg Lisans: CC0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Mauritania.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Flag_of_Mauritania.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Moldova.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Flag_of_Moldova.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: vector coat of arms image traced by User:Nameneko from Image:Moldova gerb large.png. Construction sheet
can be found at http://flagspot.net/flags/md.html#const Özgün yazarı: Nameneko and others
• Dosya:Flag_of_Mongolia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Current version is SVG implementation of the Mongolian flag as described by Mongolian National Standard MNS 6262:2011 (Mongolian State Flag. General requirements [1]
Özgün yazarı: User:Zscout370
• Dosya:Flag_of_Montenegro.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Flag_of_Montenegro.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: B1mbo, Froztbyte
• Dosya:Flag_of_Morocco.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2c/Flag_of_Morocco.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Flag of the Kingdom of Morocco
<a data-x-rel ='nofollow' class ='external text' href ='http://81.192.52.100/BO/AR/1915/BO_135_ar.PDF'>Moroccan royal decree (17
November 1915), BO-135-ar page 6</a>
Özgün yazarı: Denelson83, Zscout370
• Dosya:Flag_of_New_Zealand.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.mch.govt.nz/files/NZ%20Flag%20-%20proportions.JPG Özgün yazarı: Zscout370, Hugh
Jass and many others
• Dosya:Flag_of_Norway.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Flag_of_Norway.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Dbenbenn
• Dosya:Flag_of_Pakistan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/32/Flag_of_Pakistan.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The drawing and the colors were based from flagspot.net. Özgün yazarı: User:Zscout370
• Dosya:Flag_of_Poland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/12/Flag_of_Poland.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Own work, modified color values by text substitution in the existing file Özgün yazarı: Mareklug, Wanted
• Dosya:Flag_of_Portugal.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Flag_of_Portugal.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://jorgesampaio.arquivo.presidencia.pt/pt/republica/simbolos/bandeiras/index.html#imgs Özgün yazarı: Columbano Bordalo Pinheiro (1910; generic design); Vítor Luís Rodrigues; António Martins-Tuválkin (2004; this specific vector set: see
sources)
• Dosya:Flag_of_Qatar.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Flag_of_Qatar.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Drawn by User:SKopp Özgün yazarı: (of code) cs:User:-xfi• Dosya:Flag_of_Romania.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Flag_of_Romania.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: AdiJapan
• Dosya:Flag_of_Russia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Flag_of_Russia.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Государственный флаг Российской Федерации. Цвета флага: (Blue - Pantone 286 C, Red - Pantone 485 C) взяты
из [1][2][3][4] Özgün yazarı: Zscout370
• Dosya:Flag_of_Serbia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Flag_of_Serbia.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: From http://www.parlament.gov.rs/content/cir/o_skupstini/simboli/simboli.asp. Özgün yazarı: sodipodi.com
• Dosya:Flag_of_Slovakia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması; here, colors Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Slovenia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması construction sheet from http://flagspot.net/flags/si%27.html#coa Özgün yazarı:
User:Achim1999
• Dosya:Flag_of_South_Korea.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/09/Flag_of_South_Korea.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: Ordinance Act of the Law concerning the National Flag of the Republic of Korea, Construction and
color guidelines (Russian/English) ← This site is not exist now.(2012.06.05) Özgün yazarı: Various
• Dosya:Flag_of_Spain.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Flag_of_Spain.svg Lisans: CC0 Katkıda bulunanlar: ["Sodipodi.com Clipart Gallery”. Original link no longer available ] Özgün yazarı: Pedro A. Gracia Fajardo, escudo de Manual
de Imagen Institucional de la Administración General del Estado
• Dosya:Flag_of_Sweden.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Flag_of_Sweden.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: This flag is regulated by Swedish Law, Act 1970:498, which states that “in commercial activities, the coats of arms, the
flag or other official insignia of Sweden may not be used in a trademark or other insignia for products or services without proper authorization.
This includes any mark or text referring to the Swedish government which thus can give the commercial mark a sign of official endorsement.
This includes municipal coats of arms which are registered. Carl Wadenstierna” http://www.notisum.se/rnp/sls/lag/19700498.HTM] Özgün
yazarı: Jon Harald Søby and others. All authors are listed in the “File versions” section below.
7.2
Resimler
23
• Dosya:Flag_of_Switzerland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: PDF Colors Construction sheet Özgün yazarı: User:Marc Mongenet
Credits:
• Dosya:Flag_of_Tajikistan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Tunisia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: http://www.w3.org/ Özgün yazarı: entraîneur: BEN KHALIFA WISSAM
• Dosya:Flag_of_Turkey.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/Flag_of_Turkey.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Turkish Flag Law (Türk Bayrağı Kanunu), Law nr. 2893 of 22 September 1983. Text (in Turkish) at the website of
the Turkish Historical Society (Türk Tarih Kurumu) Özgün yazarı: David Benbennick (original author)
• Dosya:Flag_of_Turkmenistan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Ukraine.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Flag_of_Ukraine.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ДСТУ 4512:2006 — Державний прапор України. Загальні технічні умови Özgün yazarı: Government of
Ukraine
• Dosya:Flag_of_Uzbekistan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Oʻzbekiston Respublikasining Davlat bayrogʻi. The officially defined
colours are Pantone 313C for blue and 361C for green (source: [1], [2]). Drawn by User:Zscout370.
• Dosya:Flag_of_the_Czech_Republic.svg
Kaynak:
Republic.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Flag_of_the_Czech_
• -xfi-'s file
• -xfi-'s code
• Zirland’s codes of colors
Özgün yazarı:
(of code): SVG version by cs:-xfi-.
• Dosya:Flag_of_the_Netherlands.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Zscout370
• Dosya:Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Flag_of_the_
United_Arab_Emirates.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_the_United_Kingdom.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Flag_of_the_United_
Kingdom.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması per data at http://flagspot.net/flags/gb.html Özgün
yazarı: Original flag by Acts of Union 1800
• Dosya:Flag_of_the_United_States.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a4/Flag_of_the_United_States.
svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: SVG implementation of U. S. Code: Title 4, Chapter 1, Section 1 [1] (the United States Federal “Flag Law”). Özgün yazarı: Dbenbenn, Zscout370, Jacobolus, Indolences, Technion.
• Dosya:German_KFOR_troops_patrol_southern_Kosovo,_summer_1999.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/7/78/German_KFOR_troops_patrol_southern_Kosovo%2C_summer_1999.jpg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar:
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:KFOR_Kosovo2.jpg Özgün yazarı: Nick Macdonald (nickmacdonald.net)
• Dosya:Gorbachev_Bush_19900601.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/32/Gorbachev_Bush_19900601.
jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: George Bush Presidential Library (ID: P13385-08)
http://bushlibrary.tamu.edu/image.php?id=1185 Özgün yazarı: ?
• Dosya:Gulf_of_Aden_-_disabled_pirate_boat.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/Gulf_of_Aden_
-_disabled_pirate_boat.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
Bu görüntünün kullanımı 100331-N-8959T-308 ID kimliği ile ABD Navy Kuvvetlerince serbest bırakılmıştır <a class ='external text' href ='//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Category:Files_created_by_the_United_States_Navy_with_known_
IDs,<span>,&,</span>,filefrom =100331-N-8959T-308#mw-category-media'>(sonrakiler)</a>.
Bu eklenmiş etiket, çalışmanın telif hakkı durumunu göstermez. Normal bir telif etiketi hala gereklidir. Template:Localized tag hakkında daha fazla bilgi
edinebilirsiniz.
Özgün yazarı: Cassandra Thompson, U.S. Navy
• Dosya:History_of_NATO_enlargement.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/History_of_NATO_
enlargement.svg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: User:Patrickneil, based off of
Image:EU1976-1995.svg by glentamara
• Dosya:Jens_Stoltenberg.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Jens_Stoltenberg.jpg Lisans: CC BY-SA
3.0 Katkıda bulunanlar: File:Jens Stoltenberg 2009-06-03 (bilde 01).JPG Özgün yazarı: Kjetil Ree
• Dosya:Leonid_Brezhnev_and_Richard_Nixon_talks_in_1973.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/
Leonid_Brezhnev_and_Richard_Nixon_talks_in_1973.png Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri,
Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 194517 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: Knudsen, Robert L.
24
7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
• Dosya:Major_NATO_affiliations_in_Europe.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0b/Major_NATO_
affiliations_in_Europe.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: This file was derived from NATO affiliations in Europe.svg: <a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/File:NATO_affiliations_in_Europe.svg' class ='image'><img alt ='NATO affiliations in Europe.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/NATO_affiliations_in_Europe.svg/50px-NATO_
affiliations_in_Europe.svg.png' width ='50' height ='38' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/NATO_
affiliations_in_Europe.svg/75px-NATO_affiliations_in_Europe.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/
5/56/NATO_affiliations_in_Europe.svg/100px-NATO_affiliations_in_Europe.svg.png 2x' data-file-width ='897' data-file-height ='681'
/></a>
Özgün yazarı: NATO_affiliations_in_Europe.svg: *Blank_map_europe.svg: PNG author: San Jose, 19. July 2006. SVG trace by
RedHotHeat 06 August 2006
• Dosya:Msc_2007-Saturday,_11.00_-_13.00_Uhr-Wildgrube056_Scheffer_Juschtschenko.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.
org/wikipedia/commons/7/78/Msc_2007-Saturday%2C_11.00_-_13.00_Uhr-Wildgrube056_Scheffer_Juschtschenko.jpg Lisans: CC
BY 3.0 de Katkıda bulunanlar: www.securityconference.de (Description) Özgün yazarı: Antje Wildgrube
• Dosya:NATO_AB_in_France_map-en.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f0/NATO_AB_in_France_
map-en.svg Lisans: GFDL Katkıda bulunanlar:
• Icon for the USAF AB: Image:USAAC_roundel_1942-1943.svg (color modified) (public domain);
Özgün yazarı: Eric Gaba (Sting - fr:Sting)
• Dosya:NATO_Ministers_of_Defense_and_of_Foreign_Affairs_meet_at_NATO_headquarters_in_Brussels_2010.jpg Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/NATO_Ministers_of_Defense_and_of_Foreign_Affairs_meet_at_NATO_
headquarters_in_Brussels_2010.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.defense.gov/PhotoEssays/PhotoEssaySS.
aspx?ID=1904 http://www.defense.gov/dodcmsshare/photoessay/2010-10/hires_101014-F-6655M-005a.jpg Özgün yazarı: DOD photo
by U.S. Air Force Master Sgt. Jerry Morrison
• Dosya:NATO_and_US_EU_Summits_in_Lisbon_(2).jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/
NATO_and_US_EU_Summits_in_Lisbon_%282%29.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.whitehouse.gov/
photos-and-video/photogallery/president-obama-attends-nato-and-euus-summits-lisbon-portugal Özgün yazarı: Lawrence Jackson
• Dosya:NATO_and_the_Warsaw_Pact_1973.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7c/NATO_and_the_
Warsaw_Pact_1973.svg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: This file was derived from Blank map of Europe 1956-1990.svg:
<a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/File:Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg' class ='image'><img alt ='Blank map of
Europe 1956-1990.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg/
50px-Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg.png' width ='50' height ='51' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
thumb/7/7d/Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg/75px-Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.
org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg/100px-Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg.png
2x'
data-file-width ='450' data-file-height ='456' /></a>
Özgün yazarı: Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg: *Blank_map_of_Europe.svg: maix¿?
• Dosya:NATO_flag.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Flag_of_NATO.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
• http://althistory.wikia.com/ Özgün yazarı:
• Found by 475847394d347339 in websites noted in the source section.
• Dosya:NATO_partnerships.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/NATO_partnerships.svg Lisans: CC
BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: This file was derived from NATO cooperations partners.svg: <a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/
File:NATO_cooperations_partners.svg' class ='image'><img alt ='NATO cooperations partners.svg' src ='https://upload.wikimedia.
org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/NATO_cooperations_partners.svg/50px-NATO_cooperations_partners.svg.png'
width
='50'
height ='23' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/NATO_cooperations_partners.svg/75px-NATO_
cooperations_partners.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/NATO_cooperations_partners.svg/
100px-NATO_cooperations_partners.svg.png 2x' data-file-width ='800' data-file-height ='360' /></a>
Özgün yazarı: NATO_cooperations_partners.svg: *BlankMap-World-Microstates.svg: NuclearVacuum
• Dosya:Nato_awacs.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Nato_awacs.jpg Lisans: Public domain Katkıda
bulunanlar: http://www.edwards.af.mil/archive/2003/2003-archive-nato_tests.html Özgün yazarı: initially loaded by user Cornellrockey
on en:
• Dosya:North_Atlantic_Treaty_Organization_(orthographic_projection).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/0/06/North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29.svg Lisans: CC BY 3.0 Katkıda bulunanlar: Bu
vektörel grafik Inkscape ile oluşturuldu. . Özgün yazarı: Addicted04
• Dosya:Palmaria_bengasi_1903_0612_b1.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Palmaria_bengasi_
1903_0612_b1.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Bernd.Brincken
• Dosya:Rodriguez_at_Italian_command_change_in_Herat.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/53/
Rodriguez_at_Italian_command_change_in_Herat.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: US Air Force, through ISAFmedia
Özgün yazarı: MSgt. Matthew Millson
• Dosya:Svecanost_podizanja_NATOve_zastave_Zagreb.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/
Svecanost_podizanja_NATOve_zastave_Zagreb.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün
yazarı: Roberta F.
• Dosya:Truman_signing_North_Atlantic_Treaty.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Truman_
signing_North_Atlantic_Treaty.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: This file was derived from Photograph of President Truman signing the document implementing the North Atlantic Treaty at his desk in the Oval... - NARA - 200163.jpg: <a
href
='//commons.wikimedia.org/wiki/File:Photograph_of_President_Truman_signing_the_document_implementing_the_North_
Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg' class ='image'><img alt ='Photograph of President Truman signing the document implementing the North Atlantic Treaty at his desk in the Oval... - NARA - 200163.jpg' src ='https:
7.3
İçerik lisans
25
//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Photograph_of_President_Truman_signing_the_document_implementing_
the_North_Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg/50px-Photograph_of_President_Truman_signing_
the_document_implementing_the_North_Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg' width ='50' height ='40'
srcset
='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Photograph_of_President_Truman_signing_the_document_
implementing_the_North_Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg/75px-Photograph_of_President_
Truman_signing_the_document_implementing_the_North_Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg
1.5x,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Photograph_of_President_Truman_signing_the_document_
implementing_the_North_Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg/100px-Photograph_of_President_
Truman_signing_the_document_implementing_the_North_Atlantic_Treaty_at_his_desk_in_the_Oval..._-_NARA_-_200163.jpg 2x'
data-file-width ='3000' data-file-height ='2414' /></a>
Özgün yazarı: Abbie Rowe, 1905-1967, Photographer (NARA record: 8451352)
• Dosya:WTC_smoking_on_9-11.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/WTC_smoking_on_9-11.jpeg
Lisans: CC BY 2.0 Katkıda bulunanlar: Flickr Özgün yazarı: Flickr user Michael Foran
• Dosya:West_German_Bundeswehr_1960.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/West_German_
Bundeswehr_1960.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://ahecwebdds.carlisle.army.mil/awweb/main.jsp?flag=browse&
smd=1&awdid=258 Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img
alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.
svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.
svg/30px-Wikidata-logo.svg.png
1.5x,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/
40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>
7.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0