kalp pili

advertisement
T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
HEMŞİRELİK ANA BİLİM DALI
PACEMAKERI (KALP PİLİ) OLAN HASTALARIN YAŞAM KALİTESİNİN
BELİRLENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Esra KÖROĞLU
Tez Danışmanı
Doç. Dr. Hatice FESCİ
.
ANKARA
Eylül 2008
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………I
TABLOLAR……………………………………………………………..III
1.GİRİŞ……………………………………………………………….…..1
1.1.Problemin Tanımı ve Önemi………………………………..….….1
1.2. Araştırmanın Amacı…………………………………………..……7
2.GENEL BİLGİLER……………………………………………………8
2.1. Kalp Pilinin Tarihçesi……………………………………...……….8
2.2.Kalıcı Pacemakerlar…………………………………….……….....9
2.3. Geçici Pacemakerlar………………………………………………9
2.4. Pacemakerların Yapısı……………………………………………10
2.5. Kalp Pili Endikasyonları…………………………………………..11
2.6 Kalp Pili Komplikasyonları ………………………………………..16
2.7. Yaşam Kalitesi………………………………………………….....16
3. GEREÇ ve YÖNTEM…………………………………………….....23
3.1. Araştırmanın Şekli………………………………………………...23
3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri……………………….23
3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi………………………24
3.4. Verilerin Toplanması………………………………………………25
3.5. Verilerin Değerlendirilmesi……………………………………….28
3.6. Araştırmanın Etik Yönü…………………………………………...37
i
4.BULGULAR……………………………………………………………38
5. TARTIŞMA…………………………………………………………….58
5.1.Sosyodemografik Değişkenler ve Yaşam Kalitesi…….…………58
5.2. Hastalığa İlişkin Özellikler Ve Yaşam Kalitesi…………………...65
6. SONUÇ ve ÖNERİLER………………………………………………71
6.1. Sonuçlar……………………………………………………………..71
6.2. Öneriler………………………………………………………………77
7. ÖZET………………………..………………………………………….78
8. ABSTRACT…………………………………………………………...79
9. KAYNAKLAR………………………………………………………....80
EK-1 Veri Toplama Formu………………………………………………91
EK-2 SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği……………………………………94
EK-3 Araştırmanın Yapıldığı Hastanelerden Alınan İzin Yazıları…..97
TEŞEKKÜR ……………………………………………………………..99
ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………..100
ii
TABLOLAR
Tablo 4.1. Hastaların Tanıtıcı Özelliklerine Göre Dağılımı ........................... 38
Tablo 4.2. Hastaların kalp Piline İlişkin Özelliklerine Göre Dağılımı ............ 40
Tablo 4.3. Hastaların Cinsiyetlerine Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı. ......................................................... 41
Tablo 4.4. Hastaların Yaşa Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları
Ortalama Puanların Dağılımı........................................................................ 42
Tablo 4.5. Hastaların Eğitim Durumuna Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.......................................................... 43
Tablo
4.6.
Hastaların
Medeni
Durumlarına
Göre
Yaşam
Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı..................................... 44
Tablo 4.7. Hastaların Çocuk Sayısına Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.......................................................... 45
Tablo 4.8. Hastaların Yalnız Yaşama Durumuna Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı..................................... 46
Tablo 4.9. Hastaların Çalışma Durumuna Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.......................................................... 47
Tablo 4.10. Hastaların Meslek Statüsüne Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.......................................................... 48
iii
Tablo 4.11. Hastaların Sosyal Güvencelerine Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.................................... 49
Tablo 4.12. Hastaların Gelirin Gideri Karşılama Durumuna Göre Yaşam
Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı ........................ 50
Tablo 4.13. Hastaların Kalp Pilinin Takılı Oma Süresine Göre Yaşam
Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı ....................... 51
Tablo 4.14. Hastaların Kalp Pilinin Takılı Olduğunu Hissetme Durumuna
Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı .. 52
Tablo 4.15. Hastaların Kalp Pili Takıldıktan Sonra Günlük Yaşantısında
Kısıtlama Olma Durumuna Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları
Ortalama Puanların Dağılımı........................................................................ 53
Tablo 4.16. Hastaların Çevresinde Kalp Pili Olan Birey Olma Durumuna
Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı ... 54
Tablo 4.17. Hastaların Kontrole Düzenli Gelme Durumuna Göre Yaşam
Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı ....................... 55
Tablo 4.18. Hastaların Eğitim Alma Durumuna Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.................................... 56
Tablo 4.19. Hastaların Eğitim Alma Zamanına Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı.................................... 57
iv
1.GİRİŞ
1.1.
Problemin Tanımı ve Önemi
Kronik hastalıklar, bir ya da birden fazla sistemde, geriye
dönüşsüz yapı ve fonksiyon bozukluğuna yol açan, sürekli tıbbi bakım ve
tedavi gerektiren uzun dönem sağlık sorunlarına yol açmaktadır.
Günümüzde tanı ve tedavi yöntemlerinin gelişmesi, beklenen yaşam
süresinin uzaması, birçok ülkede bulaşıcı hastalıkların kontrol altına
alınması, hızlı kentleşme ve sanayileşme sürecine bağlı stresörlerin
oluşması, kronik hastalıkların insidans ve prevalansında artışa neden
olmuştur.1, 2, 3, 4, 5, 6
2005 yılında, dünya genelinde ölen 58 milyon kişiden 35
milyonunun (%60) ölüm nedeni kronik hastalıklardır.7 Ülkemizde ise 2006
yılında yapılan istatistiklere göre 430.460 ölümün %79’u bulaşıcı olmayan
hastalıklara bağlı bulunmakta ve bu hastalıkların içerisinde kronik
hastalıklar en büyük oranı oluşturmaktadır. İstatistiklere göre 2006 yılında
Türkiye’de yaklaşık 22 milyon kişi kronik hastalıkların etkisi altında
yaşamaktadır.7
Kronik hastalıklar içinde, kardiyovasküler hastalıklar önemli
bir yer tutmakta ve dünya genelinde en fazla ölüm nedeni olan hastalıkların
başında gelmektedir.8 Gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin yarısına yakın bir
bölümü, gelişmekte olan ülkelerde de 1/3’ü kardiyovasküler hastalıklar
nedeniyle olmaktadır.5, 8
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2005 yılı verilerine göre, dünya
genelinde 17.5 milyon insanın ölüm nedeni kardiyovasküler hastalıktır.
9
Kardiyovasküler hastalıklar her yıl Avrupa’da 4.35 milyon, Avrupa birliğine
bağlı ülkelerde ise 1.9 milyon kişinin ölüm nedeni olarak gösterilmiştir. 10
1
Türkiye’de de kardiyovasküler hastalıklar tüm ölüm nedenleri
arasında ilk sırada (205.457) yer alarak dünya geneliyle benzer tablo
göstermektedir.7,
8, 11
Dünya Sağlık Örgütü’ nün 2002 yılı verilerine göre
ülkemizdeki ölümlerin başında iskemik kalp hastalıkları gelmektedir.12 2004
yılı Devlet İstatistik Enstitü’sü verilerine göre ölümlerin %21.45’inin kalp
hastalıklarına bağlı olduğu bilinmektedir.13 Ülkemizde kalp hastalığından
ölümlerin 155.000 dolayında olacağı tahmin edilmektedir.11
Kardiyovasküler hastalıklar, önemli sağlık giderlerine yol
açmaktadır.
Kanada ekonomisine yıllık 18.4 milyar dolar, İngiltere
ekonomisine ise 26 milyar pound yük getirmektedir.10 Avrupa birliğine bağlı
ülkelerde ise; her vatandaşa sağlık hizmetleri için yaklaşık 230 euro
maliyet oluşturmakla birlikte 268.8 milyon kayıp iş günü, 2 milyon ölüm ve
4.4 milyon insanın günlük yaşamının etkilenmesine yol açmıştır.10
Kardiyovasküler sistemde kalbin fizyolojik ritmi dışındaki
patolojik ritm bozuklukları aritmi olarak ifade edilir. 14, 15 Aritmiler çoğunlukla
sistemik hastalıklardan bağımsız primer aritmi şeklinde görülmekle birlikte
kardiyovasküler ve diğer sistem hastalılarına bağlı sekonder olarak da
gelişmektedir. Klinik önemi olmayan basit ritm bozukluklarından hayatı
tehdit eden tablolara kadar uzanan aritmiler kardiyovasküler hastalıklara
bağlı ölümlerin yarısını oluşturmaktadır. Aritmiye bağlı gelişen ölümler
kardiyovasküler hastalıkların sadece ileri evresinde değil, hastanın
asemptomatik veya hafif semptomatik olduğu evrelerde de yaygın bir
şekilde görülebilmektedir. 15, 16, 17, 18
Aritmili hastalarda genellikle ani başlayan düzenli ve düzensiz
bir çarpıntı, halsizlik, göğüs ağrısı, baş dönmesi, dispne ve konfüzyon gibi
semptomlar görülebilmekte ve ani ölümler gerçekleşmektedir.
14,19
Bu
semptomları düzeltmek ve ani ölümü önlemek için kalbin elektriksel olarak
2
uyarılması sağlayan cihazlar geliştirilmiştir.19,20,21Bu cihazlar, bradiaritmi ya
da taşiaritmi tedavisinde kullanılan, elektrik enerji uyarılarını, kalple temas
eden elektrotları vasıtasıyla kalbe gönderen, batarya kaynaklı ve implante
edilebilen pacemakerlardır. 21,22
Pacemakerlar, çoğunlukla sinüs düğümü ve atriyoventriküler
bloğa bağlı aritmiler ile karotis sinüs senkopu ve diğer tanıların tedavisinde
kullanılmaktadır. Pacemakerlar başlangıçta basit yapıda ve sabit hızda
iken, günümüzde yerlerini vücudun gereksinimlerine uygun hızda uyarı
oluşturabilen ve kalpteki birçok fizyolojik özelliği taklit edebilen, yüksek
biyolojik uyumluluğa sahip maddelerden üretilmiş, uzun süre dayanıklı,
gelişmiş pacemakerlara bırakmıştır. 20,21
Ritim
ve
iletim
bozukluklarının
tedavisinde
kullanılan
antiaritmik ilaçların zamanında alınmasındaki güçlükler ya da ilaçların ateş
basması, göğüs ağrısı, sersemlik, bulantı, diyare, depresyon gibi yan
etkileri pacemakerın ilaç tedavisine tercih edilmesine yol açmıştır.23,
24
Pacemakerlar, eriştikleri güvenirlik düzeyi ve giderek kolaylaşan uygulama
yöntemleri ile tedavide yaygın olarak kullanılmaktadır.25 Ayrıca pacemaker
kalp yetmezliği olan hastalar için, donör yetersizliği nedeniyle kalp
transplantasyonuna iyi bir alternatif olarak sunulmaktadır. Bu anlamda
Hochleitner
ve
atriyoventriküler
arkadaşları;
gecikmeli
kalp
yetmezliği
pacemaker
olan
tedavisinin
hastalarda
yararlı
kısa
olduğunu
göstermişlerdir.26
Pacemaker implantasyonu cerrahi bir işlem gerektirdiğinden
çeşitli komplikasyonlara neden olabilmektedir. Van ve arkadaşları, ilk
pacemaker implantasyonundan sonra müdahale gerektiren sorunların
insidansını %10.1 oranında bulmuştur.27 Mark S. Link ve arkadaşları ise
yaşlı hastalarda pacemaker komplikasyonlarını değerlendiğinde;
%6.1
oranında komplikasyon geliştiğini; en sık görülen komplikasyonun ise
3
leadin yerinden çıkması olduğunu ortaya koymuştur.28 Pacemaker lead
implantasyonu; oluşturabileceği trombüs ile pacemaker yerinde ciddi
sorunlara ve pulmoner emboliye yol açabilmektedir. Rooden ve arkadaşları
pacemaker leadlerine bağlı trombüs gelişme insidansını beklentilerinden
yüksek bulmuşlardır.29 Moller ve arkadaşlarının 5648 hastayla yaptığı bir
çalışmada ise; % 0,3 hematom, %1,9 atriyal leade ve %1,9 ventriküler
leade bağlı erken dönem komplikasyon, %0,2 enfeksiyon, % 1,3 atriyal
leade ve %1,2 ventriküler leade bağlı geç dönem komplikasyonlar
saptanmıştır.30 Ciddi bir komplikasyon olarak, pacemaker leadinin
enfeksiyonu sonucu endokardit gelişebilmektedir. Bu durum özellikle
immün yetmezliği olan hastalar için büyük bir risk faktörüdür. Çeşitli
çalışmalarda enfeksiyon insidansı %0.4 – 1.1 arasında değişmektedir.31,32
Bunun dışında; pacemakerın neden olabileceği ağrı ve rahatsızlık hissi,
hastanın
farkında
olmadan
pacemakera
manipülasyonuna
yol
açabilmektedir. 33
Aydemir ve arkadaşlarının pacemakerı olan hastalarla
yaptıkları çalışmada; hastaların % 19.1’ine psikiyatrik tanı konulmuş ve %
5.9’unda uyum bozukluğu, % 4.7’sinde majör depresyon belirlenmiştir.34
Duru ve arkadaşları yaptıkları çalışmada ise pacemakerı olan hastalarda
olası depresif bozukluk % 5.2, anksiyete bozukluğu % 13.1 oranında
gözlemlenmiştir.35
Pacemakerı
olan
hastaların
günlük
yaşantısına
ilişkin
deneyimlerinde; pacemaker implantasyonu sonrası hastalarda sıklıkla ev
işi, bahçe işi, yüzme gibi fiziksel aktivitelerin elektrotlarda gevşeme
oluşturacağına
dair
korku
vardır.
Bu
da
aile
içinde
önemli
rol
değişikliklerine ve sosyal aktivitelerde sınırlamalara neden olmaktadır.
İmplantasyonu takiben hastaların iyileşmesine rağmen yakın çevreleri
tarafından aşırı ilgiye, aşırı desteğe, koruyucu davranışlara maruz
4
kalmaları kendilerini yetersiz hissetmelerine yol açmaktadır. Diğer taraftan
hastalar pacemaker öncesi, semptomlar nedeniyle ölüm korkusu yaşarken;
semptomları açıklanıp tanı konulduğunda ve pacemaker implante
edildiğinde iyileştiklerini ve normal yaşantılarına tekrar dönebileceklerini
düşünmektedirler. 36
Hastalar
detektörleri
cep
kendilerini
telefonları,
engelleyen
güvenlik
hassas
alarmları
bir
ve
problem
metal
olarak
algılamaktadırlar. Oysa bazı çalışmalar hastaların belli önlemleri aldığında
bu
konuda
risk
arkadaşlarının
olmadığını
yaptığı
göstermektedir.37,
çalışmada
cep
38
Tandoğan
telefonlarının
ve
pacemakerın
baskılanması hariç hastalarda önemli semptomlara neden olmadığını ve
telefonun
uzaklaştırılmasıyla
semptomların
normale
döndüğünü
saptanmıştır.39 Hekmat ve arkadaşları ile Altamura ve arkadaşları ise
hastaların cep telefonlarını pacemakera yakın taşımadıkları taktirde risk
oluşmayacağını bildirmiştir.40,41 Kolb ve arkadaşları hava limanındaki
elektromanyetik
alanların
herhangi
bir
komplikasyon
oluşturacak
etkilenmeye yol açmadığını, elektromanyetik interferans riskinin belli
faktörlerle ilişkili olduğunu bulmuştur. 37
Elektromanyetik interferans ile ilgili olarak; cerrahi işlemlerde
kullanılan
bazı
ekipmanlar
pacemakerı
olan
hastalar
için
sorun
yaratabilmektedir. Özellikle elektrokoterler yaygın olarak kullanılmakta,
cerrahi girişim sırasında bu hastalarda aritmi ve ölüme kadar gidebilen
istenmeyen yan etkilere yol açabilmektedir. Ancak etkileşimlerin bilinmesi
ve gerektiğinde cihaza müdahale edilmesi olası birçok komplikasyonu
önlemektedir.21, 42,43
Pacemaker implante edilmiş bir hasta için cihaz fonksiyonel
olarak onun bedeninin bir parçasını oluşturmaktadır. Cihaza bağımlı
5
yaşamak ise hastanın beden bilincinin bozulması, endişe, korku gibi
olumsuz duygulara yol açmaktadır. Dereli’nin belirttiği gibi Goldman ve
arkadaşları ile Greene ve arkadaşları giderek artan sayıda uygulanan
kalıcı pacemaker implantasyonun yaşam kurtarıcı ve basit bir uygulama
olmasına
rağmen
bildirmişlerdir.
23
hastada
psikolojik
etkilere
neden
olduğunu
Özellikle sağlığın kaybını kabullenmenin güç olması ve
kalbin yapay bir elektriksel cihaz kontrolünün gerektirmesi, hastalarda
sıklıkla
pacemakerı
olmaktadır.
23, 44, 45
reddetme,
depresyon
ve
anksiyeteye
neden
Yabancı bir cismin insan vücuduna implantasyonu ilk
dönemde uyum gerektiren bir süreçtir. Uyum sürecinde de emosyonel
tepkiler ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle depresyon ve anksiyetenin
pacemakerı olan hastalarda daha yaygın olduğu belirtilmektedir.46, 47, 48, 49,
50
Pacemaker implantasyonu, hastaların yaşantısını etkileyen
semptomlara olumlu cevap vermekte diğer yandan da hastanın ömür boyu
yaşamını vücuduna yerleştirilmiş yabancı bir madde ile geçirmesi anlamına
gelmektedir. Bu durum hastaların alışılmış yaşam şekli üzerinde
değişikliklere neden olmakta ve yaşam kalitesi değerlerinin etkilenmesine
yol açmaktadır. 51
Benzer
ve
arkadaşları
araştırmalarında,
pacemaker
implantasyonu sonrasında yaşam kalitesinin arttığını, bu artışın özellikle
senkop ve baş dönmesi olan hastalarda daha yüksek olduğunu ortaya
koymuştur.52 Çiftçi;100 hasta ile yaptığı çalışmasında genel iyilik hali,
fiziksel bulgular ve aktivite, uyku bozukluğu, iştah, cinsel bozukluk, bilişsel
işlevler, iş performansı, sosyal katılım ve toplam yaşam kalitesini içeren 9
boyutta;
kalıcı
saptamıştır.
20
pacemaker
yerleştirildikten
sonra
önemli
düzelme
Pacemaker implantasyonunun normal sağlığa eşdeğer
seviyede sağlık değerlerini geliştirdiği, sinüs düğümü fonksiyonu bozuk
olan hastalarda yaşam beklentisini arttırmasa da semptomları düzelttiği
6
belirtilmektedir.15,
53
Mlynarski ve arkadaşları pacemaker implantasyonu
öncesi ile implantasyondan 6 ay sonra yaptıkları çalışmalarında, hastaların
yaşam kalitelerinde artış olduğunu saptamışlardır.54 Hemel ve arkadaşları
pacemaker implantasyonun yaşam kalitesini önemli ölçüde yükselttiğini
belirlemişlerdir.55 Fleischmann ve arkadaşları da yaptıkları çalışmalarında
benzer sonuç elde etmiştir.56
Pacemakerı olan hastalara, psikososyal uyumlarının ve
sorunlarıyla baş edebilme yeteneklerinin geliştirilmesi için fiziksel, eğitsel,
sosyal ve emosyonel destek verilmelidir.57 Hemşireler hastaların fizik ve
ruhsal iyiliğini sürdürmekle sorumlu olan hastalara bilgi sağlama ve
danışmanlık yapan anahtar kişilerdir. Hemşire, hastanın ve ailesinin ihtiyaç
duyduğu sağlık danışmanlığını yaparak, fiziksel ve sosyal faaliyetlerde
bulunabilme yeteneklerini artırarak, bireyin yaşam biçimi değişikliklerinde
ve hastalığa uyumlarında kaliteli bir yaşam düzeyine ulaşmalarına yardım
etmektedir.23,57,58 Pacemakerı olan hastalara ve ailelerine uygulanacak
psikososyal girişimler, hasta ve ailelerinin yaşadıkları sorunları azaltmaya
yardımcı olmaktadır. 59, 60
Pacemakerı olan hastaların yaşam kalitesinin ve yaşam
kalitesini etkileyen faktörlerin belirlenmesinin; hemşirelik girişimlerine ışık
tutacağı
ve
hastaların
karşılaştıkları
sorunların
çözümüne
katkı
sağlayacağı düşünülmektedir.
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırma pacemakerı (kalp pili) olan hastaların yaşam
kalitesini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
7
2.GENEL BİLGİLER
2.1. Kalp Pilinin Tarihçesi
19. yüzyılın başından itibaren elektrik akımının kalp kası
üzerindeki etkileri araştırılmaktadır.1774 yılında Aldini’nin, merdivenden
düşen bir çocuğu, göğsü üzerine elektrik uygulaması sonucu hayata
döndürdüğü bildirilmiştir. Kalbi elektrik uyarısıyla uyarabilen bir pil ilk kez
1932 yılında Hyman tarafından oluşturulmuştur. 7.2 kg ağırlığındaki ve
yaylı bir motorla çalışan bu aletin 6 dakikada bir yeniden kurulması
gerekmekteydi. Hyman alete, sinüs düğümünün pacemaker fonksiyonunu
gerçekleştirdiği için yapay pil ismini vermiş ve bugünkü modern pacemaker
teknolojisine öncülük etmiştir.16,61,62
1952’de Zoll toraks üzerine koyduğu cilt elektroduyla kalbi
uyararak Adams-stokes nöbeti geçiren iki vakada yapay pil yardımıyla
dolaşımın devamını sağlamıştır. 1957 yılında Weirich, Gott ve Lillihei ilk
kez elektrodları insan kalbi üzerine doğrudan yerleştirerek iatrojenik kalp
bloğunu tedavi etmişlerdir. 61,62
Tamamen implante edilebilen kalp pili ise ilk kez 1958’de
Sening tarafından atriovenriküler blok nedeniyle Adams stok sendromu
atakları geçiren 43 yaşındaki bir hastada denenmiştir.16 Venöz kateter
yoluyla endokardın uyarılması ise aynı yıl Furman ve Schwedel tarafından
gerçekleştirilmiştir.16,23
1970’lerde
enerji
kaynağı
olarak
yeniden
doldurulabilir nikel-kadmiyum piller yerine lityum piller kullanılmaya
başlanılmıştır. 1980’lerde pillerde hız adaptasyonu mümkün olmuştur.16,22
8
2.2.Kalıcı Pacemakerlar
Belli aralıklarla, ani elektrik akımı sağlayarak kalbi yapay yolla
uyaran, cilt altına yerleştirilen, batarya kaynaklı, küçük elektronik cihazlara
Pacemaker
denir.16,63,64
Kalıcı
pacemakerlar,
kalıcı
semptomatik
bradiaritmilerde yaygın olarak kullanılmakta ve kalbin ventriküllerin
kasılması için gerekli uyarıyı çıkaramadığı, uyarıların iletilemediği veya
ektopik (kendinden ) uyarıların yeterli ve düzenli kasılma oluşturamadığı
durumlarda, kalbi elektriksel uyarı ile uyarır.15
Pacemakerın oluşturduğu elektrik akımı, kalp dokusuna
yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla iletilir ve kalp kasının ritmik kasılmasını
sağlar.64
2.3. Geçici Pacemakerlar
Hemodinamiyi bozan geçici bradiaritmilerde altta yatan sebep
ortadan kalkıncaya kadar veya semptomatik bradiaritmilerde kalıcı
pacemakera karar verildiğinde implantasyona kadar zaman kazanılması
amacıyla uygulanmaktadır.15
Miyokard infarktüsünün komplikasyonu olarak oluşan tam
kalp bloğunda, en geç 1-2 haftada
atriyoventriküler iletimin normale
dönmesi beklenmektedir.63 Hasta tam kalp bloğunda veya hemodinamik
tehlikede ise iletim düzelene ya da kalıcı pacemaker takılan kadar geçici
pacemaker
uygulanmaktadır.
Antiaritmik
tedaviye
cevap
vermeyen
taşikardilerde de antitaşikardik geçici pacemakerlar kullanılabilmektedir.15
9
2.4. Pacemakerların Yapısı
Pacemakerlar, nabız jeneratörü ve elektrot olmak üzere iki
ana bölümden oluşurlar.61, 62,65
2.4.1 Nabız jeneratörü
Kalpte oluşan elektrik uyarılarını algılayan ve gerektiğinde
kalbe pace uyarısı gönderen nabız jeneratörüdür. Nabız jeneratörlerinin
yapısında enerji kaynağı ve elektronik devreler olmak üzere iki kısım
vardır. 61, 62,65
Enerji kaynağı; uyarı çıkarılması ve elektronik devreler için
enerji sağlayan kısımdır. Günümüzde enerji kaynağı olarak lityum pilleri
kullanılmaktadır. Lityumlu piller 6–10 yıl dayanabilmekte ve minimal kitle
ile maximal enerjiyi sağlamaktadır.61,65,66
Elektronik devreler; kalpte oluşan uyarıların algılandığı ve
kalbe gönderilecek olan uyarıların oluşturulduğu kısımdır. Kalp kasının
kasılması için gereken elektrik enerjisini ihtiyaca göre belirli zaman
aralıklarında istenen miktar ve sürede verilmesini sağlar.17,62,61,65
2.4.2 Elektrotlar
Nabız jeneratöründen çıkan elektrik uyarısını kalbe, kalpte
oluşan elektrik uyarılarını nabız jeneratörüne ileten bölümdür. Elektrotlar
unipolar ya da bipolar olabilirler. Unipolar elektrotlarda tek bir iletken tel
vardır. Bu, elektrodun ucunda sonlanır. Akımın dönüş yolu bütün vücuttur.
Bipolar elektrotlarda ise ayrı iki tel bulunmaktadır. Hem anod hem katod
elektodun ucunda olup kalp kasına dokunarak devreyi kapatır. 17,62,61,65
10
Pacemakerlerin uzun ömürlü olmasında enerji kaynağının
yanı sıra elektrodların da önemli payı vardır. Son yıllarda kullanıma girmiş
olan ve ucundan kortikosteroid çıkararak dokunduğu miyokarda fibröz
doku
oluşumunu
olmaktadırlar.
azaltan
elektrotlar
enerji
tasarrufunda
yararlı
62
2.5. Kalp Pili Endikasyonları
2.5.1. Erişkinlerde Sonradan Oluşan (Akiz) Atriyoventriküler (AV) Bloklarda
Pacemaker Endikasyonu
AV blok birinci, ikinci ya da üçüncü derecede olabilir. İkinci
derecede AV blok da; Tip I ve Tip II olarak iki alt gruba ayrılır. Tip I ikinci
derece AV blokta (Wenckebach tipi), PR giderek uzar ve sonunda biri
ventriküle iletilemez, QRS dalgası dardır. Tip II ikinci derece AV blokta,
bloke olan vurulardan önce ve sonra PR mesafesi değişmez, QRS dalgası
ise geniştir. İlerlemiş ikinci derecede Av blokta peş peşe iki veya daha
fazla P dalgası ventriküllere iletilemez. Üçüncü derecede AV blokta (AV
tam blok) P dalgalarının hiçbirisi ventriküllere iletilemez. 16,22
AV blok çoğu kez idyopatik olmakla birlikte koroner kalp
hastalığı, kalsifik kapak hastalığı, AV düğüm ablasyonu, radyoterapi,
enfeksiyonlar, kollajen hastalıklar, nöromüsküler hastalıklar gibi pek çok
hastalılar ya da bazı ilaçlar (digoksin, beta bloker, diltizem gibi) AV bloğa
yol açabilir. 16,22
Endikasyonların tarifinde sık olarak kullanılan ‘‘semptomlu
bradikardi’’ deyimi yavaş kalp hızına bağlı olarak gelişen baş dönmesi,
geçici sersemlik hissi, presenkop veya
senkop, belirgin egzersiz
intoleransı veya kalp yetersizliğini kapsamaktadır.16,22
11
I.Sınıf (Kesin) Endikasyonlar
1.Aşağıda belirtilen durumlarda, hangi anatomik düzeyde olursa olsun
üçüncü derece AV blok veya ileri düzeyde ikinci AV blok bulunması
a) Kalp yetersizliği dahil Av bloğa bağlı olduğu düşünülen semptomlu
bradikardi
b)Semptomlu bradikardiye yol açan ilaçların kullanılmasını gerektiren
aritmi ve diğer medikal rahatsızlıkların bulunması
c)Semptomsuz hastalarda, uyanık iken üç saniye veya daha uzun süren
asistoli galişmesi veya kaçış ritmi hızının 40/dk’nın altında olması
d)AV kavşak’ın kateter ablasyonu
e)Kalp cerrahisi sonrasında gelişen AV bloğun beklenmemesi
f)AV
ileti
bozuklığunda
beklenmedik
ilerlemeler
gelişmesi
ihtimali
nedeniyle, semptomlu olsun ya da olmasın, miyotonik müsküler distrofi,
Kearns-Sayere sendromu, Erb distrofisi ve peroneal müsküler atrfi gibi AV
bloka yol açan nöromüsküler hastalıkların varlığı
2.Bloğun tipi ya da yerine bakılmaksızın semptomlu bradikardiye yol açan
ikinci derecede AV blok bulunması
2.5.2. Kronik Bifasiküler ve Trifasiküler Bloklarda Pacemaker Endikasyonu
EKG’de Av düğümün altında her iki fasikülde (sağ dal ve sol
dal) de ileri bozukluğuna ilişkin bulunması Bifasiküler Blok olarak
adlandırılır.Alterne eden dal bloku( Bilateral dal bloku) olması üç fasikülün
de hasta olduğunu göstermektedir. 16,22
I.Sınıf (Kesin) Endikasyonlar
1.Aralıklı üçüncü derecede AV blok
2.II. Tip ikinci derecede AV blok
3.Alterne eden dal bloku
12
2.5.3.
Miyokard
İnfarktüsüne
Bağlı
Olarak
gelişen
AV
Bloklarda
Pacemaker Endikasyonu
Akut miyokard infarktüsünden sonra AV bloku gelişen
hastaların uzun süreli yaşam beklentisi büyük oranda AV blokun
kendisinden ziyade miyokard hasarının yaygınlığına ve intraventriküler ileti
bozukluklarının
niteliğine
bağlıdır.
Diğer
klinik
durumlardaki
kalıcı
pacemaker endikasyonlarından farklı olarak, akut miyokard infarktüsüe
bağlı
olarak
AV
bloku
gelişen
hastalardaki
indikasyon
kriterleri
semptomların varlığına bağlı değildir. 16,22
I.Sınıf (Kesin) Endikasyonlar
1.Akut miyokard infarktüsünden sonra, His Purkinje sisteminde ikinci
derecede AV blokla birlikte bilateral dal bloku veya His Purkinje sisteminde
veya altında üçüncü derecede AV blok
2.Geçici ileri derecede (ikinci veya üçüncü derecede) infra-nodal AV blokla
birlikte dal bloku.(Blok yeri kesin bilinmiyorsa elektrofizyolojik inceleme
gerekli olabilir.
3.Sürekli ve semptomatik ikinci veya üçüncü derecede AV blok
2.5.4. Sinüs Düğümü Disfonksiyonunda Pacemaker Endikasyonu
Sinüs
düğümü
disfonksiyonu
sinüs
bradikardisi,
sinüs
duraklaması (“arest”), sinoatriyal blok, asistoli ve bradikardi atakları ile
alterne eden paroksismal supraventriküler taşikardiyi içeren bir aritmi
topluluğunu ifade eder. Profesyonel atlerde, vagal tonus artışına bağlı
olarak sinüs bradikardisi nedeniyle kalp hızı istirahatta ve uyanıkken
40/dk’ya, uykuda ise 30/dk’ya kadar inebilir, ayrıca 2.8 saniyeye kadar
13
uzayabilen sinüs duraklamaları olabilir. Bu durum fizyolojik bir durum
olarak kabul edilmeli ve pacemaker takılması düşünülmemelidir. 16,22
I.Sınıf (Kesin) Endikasyonlar
1.Sinüs
düğümü
disfonksyonu
bulunan
hastalarda
semptomların
bradikardiye bağlı olduğunun kesin olarak belirlenmesi. Bradikardi
hastasının kesin olarak kullanması zorunlu olan ilaca bağlı olsa da
pacemaker takılmalıdır.
2.Semptomatik kronotropik yetersizlik
2.5.5. Taşiaritmilerde Kalıcı Pacemaker Endikasyonu
Atriyum ya da ventrikülden değişik türde pacing yaparak
supraventriküler
ya
da
ventriküler
taşikardiler
sonlandırılabilir.
Bu
antitaşikardik kalp pilleri taşikardiyi tanıyarak belli bir uyarı dizisini
başlatabilmektedir.
Atriyal
fibrilasyon
atakları
atriyal
pacin
ile
azaltılabilmektedir. Ventriküler taşikardinin tedavisinde ise taşikardiyi
sonlandırmak amacıyla yapılan ventriküler pacing ise implante edilebilen
defibrilatörleri tamamlayan bir özellik olarak kabul edilmektedir. 16,22
2.5.6. Hipersensitif Karotid Sinüs Senkopu ve Nörokardiyojenik Senkopta
Pacemaker Endikasyonu
Karotid sinüs refleksi karotid sinüs basısı ile ortaya çıkan
fizyolojik bir cevap olup kalp hızında yavaşlamaya neden olur.Bazı
insanlarda ise Karotid basısına aşırı yanıt alınabilir. Karotid uyarısına
sadece kardiyoinhibitör yanıt alınan semptomlu hipersensetif Karotid sinüs
sendromunda kalıcı kalp piklinin takılması semptomlaron kontrol altına
alınmasını sağlamaktadır. 16,22
14
Nörokardiyojenik senkop nöral mekanizmalarla ortaya çıkan,
organik kalp hastalığının bulunmadığı ve ağrı, anksiyete, stresle oluşabilen
bir senkop türüdür. Özellikle sık oluşan ve yaralanmalara yol açan
vakalarda düşünülebilmektedir. 16,22
2.5.7. Bazı Özel Durumlarda Pacemaker Endikasyonu
Hipertrofik kardiyomiyopati
Bazı
çalışmalar
hipertrofik
obstrüktif
kardiyomiyopatili
hastalarda
pacemakerın semptomları düzettiğini gösterilmiş olmasına rağmen halen
hastalığın seyrini değiştirdiği ya da yaşam süresini uzattığına ilişkin kesin
kanıt bulunmamaktadır. 16
Dilate Kardiyomiyopati
Medikal tedaviye dirençli ve uzun PR intervali olan semptomlu dilate
kardiyomiyopatili hastalarda kalıcı pacemakerın kısa dönemde yarar
sağlayabileceği bilinmekle beraber uzun dönem sonuçları belirsizdir ve bu
konuda pacemaker takılması konusunda fikir birliğine varılamamıştır. 16,22
Kalp Nakli
Kalp nakli sonrasında hastaların %8-23’ünde, çoğunluğu sinüs düğümü
disfonksiyonu ile ilgili olan bradiaritmi problemi gelişmektedir.bu hastaların
yaklaşık yarısında 6-12 ay içerisinde bradiaritmi düzelmekte, pacemaker
takılmasına gerek kalmamaktadır.Diğer yandan belirgin bradiaritmi ve
asistolün ani ölüme neden olabileceği bilinmektedir.Geri dönmeyen sinüs
düğümü disfonksiyonu ya da AV blokta kalıcı pacemaker takılması
zorunludur. 16,22
15
2.6 Kalp Pili Komplikasyonları
•
Pacemaker fonksiyon bozukluğu
•
Pacemaker konulan cep içinde kanama ya da enfeksiyon oluşumu
•
Cilttte nekroz
•
Nabız jeneratörünün yerinden kayması sonucu elektrotun kırılması
ya da yerinden çıkması
•
Miyokartın perforasyonu
•
Hava embolisi
•
Hemotoraks
•
Pnömotoraks
•
Alerjik reaksiyon
•
Venöz trombüs
•
Adale stimülasyonu, pektoral kasın uyarılması
•
Pacemaker sendromu; atriyal ve ventriküler kontraksiyonun uygunsuz
zamanlamasına bağlı gelişen senkop, dispne, öksürük, göğüs ağrısı,
hipotansiyon halsizlik gibi semptomların oluşması16,22,67
2.7. Yaşam Kalitesi
Yaşamı destekleyen birçok teknolojik gelişmenin, yeni
ilaçların, alternatif tedaviye bakım yaklaşımlarının, sağlık hizmetlerinde
kullanılması sonucu yaşamı korumak ve yaşam süresini uzatmak mümkün
olurken, bu gelişmelerin yaşama olumlu ya da olumsuz etkilerinin kapsamlı
olarak değerlendirilmesi gerektiği daha fazla hissedilmeye başlanmıştır. Bu
gelişmeler yaşam kalitesi kavramını ve yaşam kalitesini değerlendirme
ölçeklerini geliştirilmesinde etkili olmuştur. 68
16
Yaşam kalitesi ilk kez Thorndike (1939) tarafından “sosyal
çevrenin bireyde yansıyan tepkisi” olarak tanımlanmıştır.1960’lı yıllarda
ABD’de politik tartışmalardan kaynağını almış ve o yıllardan sonra
kullanımı yaygınlaşmaya başlanmıştır. 69,70
Yaşam
kalitesi
yalnızca
günlük
konuşmalarda
kullanılmamakta, sosyoloji, tıp, psikoloji, hemşirelik, ekonomi, felsefe gibi
çeşitli özel alanlardaki çalışmalar içinde de yer almaktadır. Klinisyenlerden
politikacılara kadar uzanan geniş bir yelpaze içinde hastalıkla baş etme ve
politik kararlarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesi ve elde edilen
sonuçların karar vermede kullanılması yaklaşımı benimsenmektedir.
Yaşam kalitesi kavramı bu kadar geniş bir alanda kullanılıyor olmasına
karşın kavramın ne olduğu hala belirsizliğini korumakta ve tam olarak
tanımlanamamaktadır.68
Yaşam kalitesi genel olarak “iyilik hali”nin bir derecesi olarak
ifade edilmektedir. Kişinin kendi durumunu, kendi kültürü ve değerler
sistemi içinde algılayış biçimini kapsamaktadır. Kaliteli bir yaşam için
herhangi bir kriterden söz edilmez. Bu nedenle yaşam kalitesi kavramı
soyuttur ve görecelidir.
69,70
Yaşamın kalite ve kantite olmak üzere 2 boyutu vardır.
Yaşamın kantitesi; yaşam süresini tanımlamakta ve beklenen yaşam
süresi mortalite oranları ve belirli nedenlere bağlı ölüm olaylarının
değerlendirilmesi ile ifade edilmektedir. Yaşamın kalitesi ise değişik
göstergeler kullanmayı gerektirmektedir. Yaşam kalitesi estetik ve güzellik
olarak
algılanabildiği
gibi
yaşam
memnuniyeti
olarak
da
ele
alınabilmektedir. Renedobus yaşam kalitesinin büyük ölçüde subjektif
değer yargıları içerdiğini ve günlük yaşam aktivitelerinin yerine getirirken
duyulan memnuniyete eşit olduğunu öne sürmüştür. 69,70
17
Michigan
Üniversitesi’nde
Campbell
tarafından
yapılan
yaşam kalitesi çalışmalarında yaşam kalitesi boyutlarının fiziksel sağlığın
dışında diğer özel durumlarla ilişkili olduğu belirtilmekte ve yaşam kalitesi
bıyutları şu şekilde gösterilmektedir.71
Fonksiyonel durum
- özbakım
- hareket
- fiziksel aktivite
Rol aktiviteleri
- iş (meslek)
- evdeki rol
Sosyal fonksiyon
- kişisel etkileşim
- dostluk, arkadaşlık
- toplumsal etkileşim
Emosyonel durum
- anksiyete
- stres
- depresyon
- kontrol kaybı
- iyilik hali
Algılama
Uyku ve istirahat
Enerji ve canlılık
Sağlık algılamaları
Genel sağlık memnuniyeti
18
1980’lerin
ortalarında
DSÖ
yaşam
kalitesinin
ölçümü
ve
kavramsallaşması için çalışma başlatmış ve 1996 yılında yaşam kalitesini
“bireylerin; yaşadıkları kültür ve değer sistemleri içinde ve hedeflerine
ilişkin, yaşamlarındaki kendi pozisyonlarına bakış açıları, beklentileri,
standartları ve endişeleri” olarak tanımlamıştır. Yaşam kalitesini fiziksel
sağlık, psikolojik durum, bağımsızlık düzeyi, sosyal ilişkiler, çevre ve kişisel
inançlar şeklinde alanlarının olduğu belirtmiştir.58,70 DSÖ’ ne göre yaşam
kalitesinin değerlendirildiği alanların kapsadığı maddeler:
-
-
-
-
-
Fiziksel sağlık
•
Ağrı, rahatsızlık
•
Enerji, halsizlik, yorgunluk
•
Uyku, dinlenme
Psikolojik durum
•
Pozitif düşünceler
•
Düşünme, öğrenme, hafıza, konsantrasyon
•
Kendine güven
•
Beden imajı ve dış görünüş
•
Negatif düşünceler
Bağımsızlık düzeyi
•
Hareket edebilme
•
Günlük yaşam aktiviteleri
•
İlaçlara ve tedaviye bağımlı olma durumu
•
Çalışma kapasitesi
Sosyal ilişkiler
•
Kişisel ilişkiler
•
Sosyal destek
•
Seksüel aktivite
Çevresel özellikler
•
Fiziksel güvenlik
19
-
•
Ev çevresi
•
Finansal kaynaklar
•
Sağlık ve sosyal bakıma ulaşılabilirlik ve kalite
•
Yeni bilgilere ve becerilere ulaşma fırsatı
•
Fiziksel çevre (hava kirliliği, gürültü, trafik, iklim)
Maneviyat ile ilgili özellikler
•
Ruhsal/dinsel/kişisel inançlardır.
Son yıllarda kabul gören yaşam kalitesi tanımı ise “hastanın
var olan fonksiyon düzeyini karşın ne algıladığının değerlendirilmesi ve
bunlardan aldığı doyum” şeklindedir. Bu alanda birçok uzman yaşam
kalitesini çok boyutlu bir yapı olarak algılamıştır. Bunlar;
-
Fiziksel
fonksiyon:
Hastanın
kendine
bakım
performansının,
fonksiyonel durumunun, hareket, fiziksel aktiviteler ve iş ya da aile
sorumluluklarını yerine getirip getirmediğini değerlendirir.
-
Hastalık ve tedavi ile ilgi semptomlar: Ağrı ya da solunum güçlüğü
gibi hastalık semptomları, impotans, sedasyon vb. tedavi yan
etkilerinin olup olmadığını içerir.
-
Psikolojik fonksiyon: Hastalık ve tedavisine bağlı olarak gelişen
anksiyete ya da depresyon durumunu kapsar.
-
Sosyal
fonksiyon:
Normal
sosyal
aktivitelerde
kesilme
olup
olmadığını araştırır.
Yaşam kalitesi araştırmaları üç yönden yararlı olmaktadır.
1.si
bireysel
kalitenin
saptanabilmesinin
verdiği
teknik
veri
kolaylık2.si
sistemleri
sosyal
ve
çevrenin
süreçleriyle
bireye
olan
etkilerinin anlaşılması ve bu etkilerin toplum planlamacıları tarafından
uygulamaya aktarılması olanağı 3.sü bireyin yaşantısını algılamasına ve
doyum bulma süreçlerinin tanımasına katkısıdır. 69,70, 71,72
20
Myokart infarktüsü, angina pektoris, kalp yetmezliği ve aritmi
tedavisi alanında yapılan büyük ve çok merkezli çalışmalarda yaşam
kalitesinin değerlendirilmesi önemli bir sağlık çıktısı haline gelmiştir. Yeni
tedavi seçenekleri yaşam süresini iyileştirmekle birlikte semptomların
düzeltilmesini ve yaşam konforunun sağlanmasını gerekli kılmıştır.73
Pacemaker implantasyonu da aritmilerde yaygın olarak kullanılan tedavi
seçeneklerindendir.
Pacemaker implantasyonu da hastaların yaşantısını etkileyen
semptomlara olumlu cevap vermekte diğer yandan da hastanın ömür boyu
yaşamını vücuduna yerleştirilmiş yabancı bir madde ile geçirmesi anlamına
gelmektedir. Bu durum hastaların alışılmış yaşam şekli üzerinde
değişikliklere neden olmakta ve yaşam kalitesi değerlerinin etkilenmesine
yol açmaktadır. 51
Pacemakerı olan hastaların yaşam kalitesine ilişkin yapılan
çalışmalar genel olarak pacemaker implantasyonun yaşam kalitesini
yükselttiği yönündedir. Çiftçi; çalışmasında genel iyilik hali, fiziksel bulgular
ve aktivite, uyku bozukluğu, iştah, cinsel bozukluk, bilişsel işlevler, iş
performansı, sosyal katılım ve toplam yaşam kalitesini içeren 9 boyutta;
kalıcı pacemaker yerleştirildikten sonra önemli düzelme saptamıştır.20
Mlynarski
ve
arkadaşları
pacemaker
implantasyonu
öncesi
ile
implantasyondan 6 ay sonra yaptıkları çalışmalarında, hastaların yaşam
kalitelerinde yükselme olduğunu saptamışlardır.54 Hemel ve arkadaşları
pacemaker implantasyonun yaşam kalitesini önemli ölçüde yükselttiğini
belirlemişlerdir.55 Fleischmann ve arkadaşları da yaptıkları çalışmalarında
hastaların yaşam kalitesini yüksek bulmuşlardır.56 Benzer ve arkadaşları
araştırmalarında, pacemaker implantasyonu sonrasında yaşam kalitesinin
21
arttığını, bu artışın özellikle senkop ve baş dönmesi olan hastalarda daha
yüksek olduğunu ortaya koymuştur.52
Yaşam kalitesini etkileyen en önemli faktörler hastalık süresi
tedavi tipi, hastalığa uyum ve hastalığa ilişkin verilen eğitim olduğu için
hastayı rahatlatma, yardım etme, esenlik durumunu yükseltmeye yönelik
hemşirelik bakımlarının verilmesi önemlidir.71
22
3. GEREÇ ve YÖNTEM
3.1. Araştırmanın Şekli
Araştırma pacemakerı (kalp pili) olan hastaların yaşam
kalitesini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.
3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri
Araştırma, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Merkezi ve
Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Pil polikliniğinde
yapılmıştır.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Merkezi 84 yatak
kapasitesine sahiptir. Poliklinikte bir kardiyoloji asistanı ve iki personel
görev yapmakta, hemşire bulunmamaktadır. Poliklinik, çarşamba günleri
09.00- 12.00 arasında hizmet vermektedir. Merkezde, kalp pili olan
hastaların rutin izlemleri pilin implantasyonunu takiben 1., 3., 6. ay
sonunda ve daha sonra her 6 ayda bir Pil polikliniğinde yapılmaktadır.
Hastaların
EKG
sonuçları
ve
pilin
bataryası
değerlendirilmekte
gerektiğinde hastalara sözel bilgi verilmektedir.
Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde bir
Pil polikliniği bulunmaktadır. Hafta içi 13.30-16.00 arasında hizmet veren
Pil polikliniğinde bir kardiyoloji uzman doktoru ve iki hemşire görev
yapmaktadır.Hastaların rutin izlemleri implantasyon sonrası 1., 3., 6. ay
sonunda ve sonrasında her 6 ayda bir yapılmaktadır. Poliklinikte
gerektiğinde hastalara sözel bilgi verilmektedir.
23
3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi
Araştırmanın evrenini, Ocak - Aralık 2007 tarihlerinde
pacemaker implante edilmiş, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp
Merkezi’ndeki
105
ve
Türkiye
Yüksek
İhtisas
Eğitim
Araştırma
Hastanesi’ndeki 245 hasta olmak üzere toplam 350 hasta oluşturmaktadır.
Örneklem seçiminde olasılıklı örnekleme yöntemi kullanılmıştır.
Örneklem
büyüklüğü
evrendeki
birey
sayısının
bilindiği
durumlarda kullanılan formülle hesaplanmıştır.74
n=
Nt2pq
_____________
d2(N-1)+t2pq
N=Evrendeki birey sayısı (105+245=350)
P= İncelenecek olayın görülüş sıklığı (%50)
q= İncelenecek olayın görülmeyiş sıklığı (%50)
t = Belirli serbestlik derecesinde ve saptanan yanılma düzeyinde t
tablosunda bulunan teorik değer (1.96)
d= Olayın görülüş sıklığın göre yapılmak istenen ± sapma (%5)
değerler formülde yerine konulduğunda:
n=
350x(1.96)2x0.5x0.5
n=183 olarak bulunur.
___________________________
(0.05)2x(350-1)x(1.96)2x0.5x0.5
Tabakalama74 için:
Örnekleme Oranı= n / N
24
na = (n / N)x Na
na: 1 a tabakasından alınacak birey sayısı
n: Örnekleme alınan birey sayısı
Na: a tabakasının evreni
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Merkezi’nden alınan
birey sayısı için:
(183/350)x105= 55 olarak bulunur.
Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nden
alınan birey sayısı için:
(183/350)x245= 128 olarak bulunur.
Örneklem kapsamına, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp
Merkezi Pil polikliniğine pacemaker kontrolü nedeniyle başvuran 55 ve
aynı nedenle Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Pil
polikliniğine başvuran 128 hasta olmak üzere toplam 183 hasta alınmıştır.
3.4. Verilerin Toplanması
Araştırmanın verileri Veri Toplama Formu (EK–1) ve SF–36
Yaşam Kalitesi Ölçeği (EK–2) kullanılarak elde edilmiştir.
25
3.4.1. Veri Toplama Araçları
Verilerin toplanmasında kullanılan Veri Toplama Formu (EK1)
konu
ile
ilgili
hazırlanmıştır.
literatür
taranarak
araştırmacı
tarafından
58,70,73,74
Veri Toplama Formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci
bölümde bireye ilişkin sosyodemografik değişkenleri (cinsiyet, yaş, eğitim
durumu, medeni durum, çocuk sayısı, aile tipi, çalışma durumu ve statüsü,
sosyal güvencesi, gelirin gideri karşılama durumu) oluşturan 10 soru, ikinci
bölümde ise hastalığa ilişkin değişkenleri (pacemakerın takılma zamanı,
süresi, başka hastalıklarının varlığı, pacemaker öncesi ve sonrası
şikayetleri, kullandığı ilaçlar, kontrollere gelme durumu, pacemaker ile ilgili
eğitim alma durumu, kimden aldığı, eğitimin içeriği, pacemakera ilişkin
duyguları, sosyal hayatında ve günlük yaşantısında değişiklikler gibi)
oluşturan 27 soru yer almaktadır.
SF–36 Yaşam Kalitesi Ölçeği, ilk kez İngiltere’de Ware
tarafından 1987 yılında kullanılmıştır.73 SF–36 Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin
geçerlilik ve güvenirlik çalışmasını ülkemizde Pınar (1995) tarafından
yapılmış ve kronik hastalıklarda kullanılabilir olduğunu belirtilmiştir. Pınar,
SF–36 Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin geçerlilik ve güvenirlilikle ilgili ilk
çalışmaları, kardiyak, hemodiyaliz ve diyabetli 180 hasta üzerinde
başlatmış, aracın dil ve içerik geçerliliğini (content validity) faktör analiziyle
güvenirliğini (reliability) test-tekrar-test yöntemiyle yapmıştır. SF–36
skalaları için yapılan test-tekrar-test güvenirlik katsayılarının 0.83-0.92
arasında değiştiği, bu rakamların güvenirlik için öngörülen 0.70’in üzerinde
olduğu ve aracın güvenilir bir şekilde kullanılabileceği belirtilmiştir.74
26
Çalışmamızda SF–36 yaşam kalitesi ölçeğinin iç tutarlılığı,
“Cronbach’s Alpha” tekniğinden yararlanarak hesaplanmıştır. “Cronbach’s
Alpha” çözülmesi ile incelenen iç tutarlılıkta ölçeğin “alpha değeri” 0.85
olarak bulunmuştur. Bu değer ölçeğin iç tutarlılığı için belirtilen 0-1
arasında bir değerdir.
SF–36 yaşam Kalitesi Ölçeği, fonksiyonel durum, esenlik,
genel sağlık anlayışı olmak üzere 3 temel skala ve global yaşam
doyumu/kalite alanlarından oluşmaktadır. SF–36 yaşam Kalitesi Ölçeği’nde
yer alan 3 majör sağlık alanı ve bunların 9 belirleyicisi aşağıda yer
almaktadır.
1. Fonksiyonel Durum
Sağlık problemlerine bağlı olarak fiziksel aktivitelerin kısıtlanması
Emosyonel ve sosyal problemlere bağlı sosyal aktivitelerin
kısıtlanması
Fiziksel sağlık problemlerine bağlı olarak günlük yaşam
aktivitelerinin yapılmasının engellenmesi
Emosyonel Sağlık problemlerine bağlı olarak günlük yaşam
aktivitelerinin yapılmasının engellenmesi
2. Esenlik
Mental sağlık (Emosyonel distres ve esenlik)
Beden ağrıları
Canlılık (zindelik/yorgunluk)
3. Genel Sağlık Anlayışı
Bir bütün olarak sağlığın değerlendirilmesi
Geçen yıl süresince sağlıktaki değişkenler
27
3.4.2. Ön Uygulama
Hazırlanan
Veri
Toplama
Formunun
(EK–1)
işlerliğini
saptamak amacıyla Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Merkezi Pil
Polikliniği’ne pacemakerı için kontrole gelen 10 hastaya ön uygulama
yapılmıştır. Ön uygulama sonucunda Veri Toplama Formunda (EK–1)
gerekli düzenlemeler yapılarak son şekli verilmiştir.
3.4.3. Veri Toplama Aracının Uygulanması
Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan Veri
Toplama Formu (EK–1) ve SF–36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (EK-2), Nisan Haziran 2008 tarihleri arasında, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp
Merkezi Pil polikliniğine pacemaker kontrolü nedeniyle başvuran 55 hasta
ve aynı nedenle Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Pil
polikliniğine başvuran 128 hasta olmak üzere toplam 183 hastaya
uygulanmıştır. Veri toplama araçları hastalarla görüşme tekniği kullanılarak
araştırmacı tarafından doldurulmuştur. Her bir görüşme yaklaşık 15- 20
dakika sürmüştür.
3.5. Verilerin Değerlendirilmesi
Veri Toplama Formundaki
(EK–1) sosyodemografik ve
hastalığa ilişkin değişkenler bağımsız değişkenleri, SF–36 (EK–2) yaşam
kalitesi ölçeğindeki alt boyutlar ise bağımlı değişkenleri oluşturmaktadır.
Hastaların tanıtıcı bilgileriyle yaşam kalitesinden elde ettikleri her boyuta
ilişkin puanlar araştırmacı tarafından SPSS 11.0 for Windows paket
programı kullanılarak bilgisayara aktarılmıştır.
28
SF-36’nın değerlendirilmesi tablo1, 2, 3, 4, 5, 6, tablo7,8 ve
tablo 9’da yer almaktadır:
SF–36 NIN DEĞERLENDİRİLMESİ
TABLO 1. Fiziksel Fonksiyon Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
3a
Koşu, ağırlık kaldırma ve ağır sporlar gibi büyük çaba gerektiren
aktivitelerde
3b
Masayı, elektrik süpürgesini itmek gibi hafif / orta aktivitelerde
3c
Paket veya çantayı taşırken
3d
Birkaç kat merdiven çıkarken
3e
Bir kat merdiven çıkarken
3f
Eğilirken, çömelirken
3g
Bir kilometreden fazla yürürken
3h
Birkaç yüz metre yürürken
3i
Yüz metrelik mesafeyi yürürken
3j
Giyinirken veya yıkanırken
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
Evet çok engelliyor
1
1
Evet biraz engelliyor
2
2
Hayır hiç engellemiyor
3
3
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme
puanları
ölçekte
basılmış
durumdadır.
Skala
puanlarının
hesaplanmasında, ilk değerlendirme puanlarının yeniden kodlanması gerekmez.
29
TABLO 2. Sosyal Fonksiyon Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
9j
Geçen ay boyunca sağlığınız, akraba ve arkadaş ziyaretleri gibi sosyal
aktivitelerinizi ne dereceye kadar sınırladı?
6
Geçen ay boyunca fiziksel ve ruhsal sağlığınız ailenizle, arkadaşlarınızla,
komşularınızla ilişkilerinizi ne dereceye kadar etkiledi?
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
(9j)
Her zaman
1
1
Çoğunlukla
2
2
Biraz fazla
3
3
Bazen
4
4
Çok az
5
5
Hiç
6
6
Pek etkilemedi
1
5
Çok az
2
4
Orta
3
3
Oldukça
4
2
Aşırı
5
1
(6)
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme puanları ölçekte basılmış durumdadır. Skala puanlarının hesaplanması, bir
başlığın yeniden kodlanmasını gerektirir.
30
TABLO 3. Fiziksel İşlev (rol) Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
4a
İşinizde veya diğer aktivitelerinizde çalışma zamanınızı azaltınız mı?
4b
İşlerinizde amaçladığınızdan daha az mı verimli oldunuz?
4c
İş veya diğer aktivitelerinizi zahmetsiz (kolay) olanlarla sınırladınız mı?
4d
İş veya diğer aktivitelerinizi gerçekleştirirken zorluk çektiniz mi? (örneğin;
ekstra çaba harcadınız mı?)
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
Evet
1
0
Hayır
2
1
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme
puanları
ölçekte
basılmış
durumdadır.
Skala
puanlarının
hesaplanmasından önce, başlıkların yeniden kodlanması gerekir.
TABLO 4. Mental İşlev (rol) Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
5a
Sağlık sorunları yüzünden işinizde veya diğer aktivitelerinizde çalışma
zamanınızı azalttınız mı?
5b
İşlerinizde amaçladığınızdan daha az mı verimli oldunuz?
5c
İşlerinizi veya diğer aktivitelerinizi her zamankinden daha az mı dikkatli
yaptınız?
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
Evet
1
0
Hayır
2
1
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme
puanları
ölçekte
basılmış
durumdadır.
Skala
puanlarının
hesaplanmasından önce, başlıkların yeniden kodlanması gerekir.
31
TABLO 5. Mental Sağlık Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
9b
Çok sinirli biriydiniz
9c
Hiçbir şeyin sizi neşelendiremeyeceği kadar canınız sıkkındı
9d
Sakin ve huzurluydunuz
9f
Moralsiz ve kederli hissettiniz
9h
Hiç mutlu oldunuz mu?
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
(9d ve 9h)
Her zaman
1
6
Çoğunlukla
2
5
Biraz fazla
3
4
Bazen
4
3
Çok az
5
2
Hiç
6
1
Her zaman
1
1
Çoğunlukla
2
2
Biraz fazla
3
3
Bazen
4
4
Çok az
5
5
Hiç
6
6
(9b, 9f, 9c)
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme
puanları
ölçekte
basılmış
durumdadır.
Skala
puanlarının
hesaplanmasından önce, 5 başlıktan ikisinin yeniden kodlanması gerekir.
32
TABLO 6. Enerji (zindelik)/ Yorgunluk Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
9a
Tam enerjik /zinde) hissettiniz
9e
Fazla enerjiniz vardı
9g
Çok yorgun (bitkin) hissettiniz
9i
Yorgun hissettiniz
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
(9a ve 9e)
Her zaman
1
6
Çoğunlukla
2
5
Biraz fazla
3
4
Bazen
4
3
Çok az
5
2
Hiç
6
1
Her zaman
1
1
Çoğunlukla
2
2
Biraz fazla
3
3
Bazen
4
4
Çok az
5
5
Hiç
6
6
(9b, 9f, 9c)
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme puanları ölçekte basılmış durumdadır. Skala puanının hesaplanmasında, 4
başlıktan ikisinin yeniden kodlanması gerekir.
33
TABLO 7. Ağrı Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
7
Geçen bir ay boyunca vücudunuzda ne kadar ağrı oldu?
8
Geçen bir ay boyunca ne kadar ağrı normal işlerinizi yapmanıza (ev ve ev
dışındaki işleriniz dahil) olumsuz etki gösterdi?
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
(7)
Hiç
1
6
Çok hafif
2
5
Hafif
3
4
Orta
4
3
Fazla
5
2
Çok fazla
6
1
Çok değil
1
5
Az
2
4
Orta
3
3
Oldukça fazla
4
2
Aşırı
5
1
(8)
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme puanları ölçekte basılmış durumdadır. Skala puanının hesaplanmasından
önce, her iki başlığın yeniden kodlanması gerekir.
34
TABLO 8. Genel Sağlık Anlayışı Başlıkları ve Puanlaması
Başlıklar:
1
Genelde sağlığınız için ne söyleyebilirsiniz?
10a
Diğer insanlardan daha sık hasta oluyor gibiyim
10b
Tanıdığım herhangi biri kadar sağlıklıyım
10c
Sağlığımın daha kötüye gideceğini sanıyorum
10d
Sağlığım mükemmel
Puanlama
Yanıt Seçenekleri
İlk Değerlendirme
Son Puanlama
(1)
Mükemmel
1
5
Çok iyi
2
4
İyi
3
3
Orta
4
2
Kötü
5
1
Kesinlikle doğru
1
1
Çoğunlukla doğru
2
2
Emin değilim
3
3
Çoğunlukla yanlış
4
4
Kesinlikle yanlış
5
5
Kesinlikle doğru
1
5
Çoğunlukla doğru
2
4
Emin değilim
3
3
Çoğunlukla yanlış
4
2
Kesinlikle yanlış
5
1
(10a ve 10c)
(10b ve 10d)
Skala puanlaması: Başlık puanlarının tamamı hesaplanır, kaçırılan ya da boş
bırakılan yanıtlar varsa tamamlanır. Bu skala pozitif olarak puanlanmıştır. İlk
değerlendirme
puanları
ölçekte
basılmış
durumdadır.
Skala
puanlarının
hesaplanmasından önce, 5 başlıktan üçünün yeniden kodlanması gerekir.
35
TABLO 9.Yeniden Kodlanmış Değerlerin Kaydedilmesinden Sonra SF-36’nın
Her bir Alt Başlığının Son Puanlanması ve Değerlendirilmesi
Skala adı
Toplam Başlık Puanı
(Tablo2 ve 8’deki
Puanlamadan sonra)
Beklenen (olası)
en düşük ve en yüksek
puan
Fiziksel Fonksiyon
3a+3b+3c+3d+3e+
3f+3g+3h+3i+3j
Sosyal Fonksiyon
Olası Puan
10 - 30
20
6+9j
2 - 11
9
Rol Fonksiyonu
(Fiziksel)
4a+4b+4c+4d
0-4
4
Rol Fonksiyonu
(Emosyonel)
5a+5b+5c
0-3
3
Mental Sağlık
9b+9c+9d+9f+9h
5 - 30
25
4 - 24
20
2 - 11
9
Zindelik/ Yorgunluk
9a+9e+9g+9i
Ağrı
7+8
Genel Sağlık
(Genel Bakış Açısı)
1+10a+10b+10c+10d
5 - 25
20
Ham Skala Puanının Dönüştürülmesi:
Ham Skala Puanı – En Düşük Olası Puan
x 100
Dönüştürülmüş Puan:
Olası Puan
Örnek: Fiziksel fonksiyon puanı 21 ise bu puan şu şekilde dönüştürülür;
[(21-10)/20]x100=%55
SF–36 Yaşam Kalitesi Ölçeği, fonksiyonel durum, esenlik,
genel sağlık anlayışı olmak üzere 3 temel skaladan ve global yaşam
doyumu/kalitesi alanlarından oluşmaktadır. Bu 3 temel skalanın her birinin
ve global yaşam doyumu/kalitesi skalasının puanları 0–100 arasında
değişmektedir. 59,73,74
SF–36
yaşam
Kalitesi
Ölçeğinin
skala
puanlarının
hesaplanması 4 aşamada gerçekleşmektedir. Birincisi, soru değerlerinin
yeniden kodlanması, ikincisi boş bırakılan ya da yanıtlanmamış soruların
belirlenmesi ve puanlanması, üçüncüsü ham skala puanlarını hesaplamak
36
için her bir skala içinde yer alan puanların toplanması ve dördüncüsü ise
ham skala puanlarının 0–100 arasında puanlara dönüştürülmesidir.
Böylece 8 sağlık alanı için özet puanlar belirlenmektedir. SF–36 yaşam
Kalitesi Ölçeği, her sağlık alanının puanı yükseldikçe, sağlığa ilişkin yaşam
kalitesi artacak şekilde puanlanmıştır. 59,73,74
Yaşam Kalitesi, sağlık problemlerine bağlı aktivitelerin
kısıtlanması, emosyonel ve sosyal problemlere bağlı sosyal aktivitelerin
kısıtlanması, fiziksel sağlık problemlerine bağlı günlük yaşam aktivitelerinin
yapılmasının engellenmesi başlıklarını içeren fonksiyonel durum, mental
sağlık, beden ağrıları ve canlılığı içeren esenlik, bir bütün olarak sağlığın
değerlendirilmesi başlıklarını içeren genel sağlık anlayışı olmak üzere 3
temel skala ve bu 3 temel skalanın aritmetik ortalamasından oluşan global
yaşam doyumu/ kalitesi olarak değerlendirilir. 59,73,74
3.6. Araştırmanın Etik Yönü
Araştırmanın uygulaması için kurumlardan yazılı olarak izin
alınmıştır. (EK–3) Uygulama öncesi hastalara araştırma hakkında bilgi
verilip katılımlarına yönelik sözlü onamları alınmıştır.
Araştırmada
etik
ilkeler
doğrultusunda;
insana
zarar
vermeme, insana ve insanın karar verme hakkına saygı, bilgilendirilmiş
sözlü onam, gizlilik hakkına saygı etik ilkelerine bağlı kalınmıştır.
Hastaların kalp piline ilişkin yönelttikleri sorular uygulama sonrası
cevaplanarak yarar ilkesi de sağlanmaya çalışılmıştır.75
37
4.BULGULAR
Bu bölümde araştırma kapsamına alınan hastalara ve
hastalıklarına ilişkin tanıtıcı özellikler, hastalıklarına ilişkin tanıtıcı bilgiler ve
yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar ile ilgili bulgular yer
almaktadır.
Tablo 4.1. Hastaların Tanıtıcı Özelliklerine Göre Dağılımı (n=183)
Tanıtıcı Özellikler
Cinsiyet
Kadın
Erkek
Yaş (X: 60.55)
20-40
41-60
61 ve üzeri
Eğitim Durumu
Okur yazar değil
İlkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
Medeni Durum
Evli
Bekar
Çocuk Sayısı
Yok
1
2
3 ve üzeri
Yalnız Yaşama Durumu
Yaşayan
Yaşamayan
Çalışma Durumu
Çalışan
Çalışmayan
Sayı
%
89
94
48.6
51.4
22
62
99
12.0
33.9
54.1
36
84
21
25
17
19.7
45.9
11.5
13.6
9.3
138
45
75.4
24.6
16
15
35
117
8.7
8.2
19.2
63.9
11
172
6.0
94.0
23
160
12.6
87.4
38
Tanıtıcı Özellikler
Çalışma Statüsü
Memur
İşçi
Serbest Meslek
Ev hanımı
Emekli
Sosyal Güvence
Var
Yok
Gelirin Gideri Karşılama Durumu
Karşılıyor
Karşılamıyor
Kısmen Karşılıyor
Sayı
%
15
6
6
65
92
8.1
3.3
3.3
35.2
50.1
167
16
91.3
8.7
46
61
76
25.2
33.3
41.5
Tablo 4.1’de araştırma kapsamına alınan hastaların tanıtıcı
özelliklerine göre dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.1 incelendiğinde araştırmaya katılan hastaların
yarısına yakınının (%48.6) kadın, %54.1’nin 61 ve üzeri yaş grubunda
olduğu görülmektedir. Araştırmaya katılan hastaların yaş ortalaması ise
60.55’dir. Araştırma kapsamındaki hastaların %19.7’si okur yazar değil,
%45.9’u ilkokul mezunudur. Hastaların çoğunluğu (%75.4) evli, %63.9’u 3
ve daha fazla çocuk sahibi, %94.0’ı yalnız yaşamamaktadır.
Hastaların %87.4’ü çalışmamakta, %50.1’i emekli, büyük
çoğunluğunun (%91.3) sosyal güvencesi bulunmaktadır. %41.5’i gelirinin
giderini kısmen karşılamakta olduğunu belirtmiştir.
39
Tablo 4.2. Hastaların Kalp Piline İlişkin Özelliklerine Göre Dağılımı
(n=183)
Kalp Pilinin Takılı Olma Süresi
1 yıl ve altı
2-5 yıl
6-9 yıl
10 yıl ve üzeri
Sayı
40
65
34
44
%
21.9
35.5
18.6
24.0
Pilin Takılı Olduğunu Hissetme
Durumu
Sürekli
Ara sıra
Hissetmeyen
35
95
53
19.1
51.9
29.0
Günlük Yaşamda Kısıtlama Olma
Durumu
Olan
Olmayan
Kısmen Olan
26
125
32
14.2
68.3
17.5
Çevresinde Pili Olan Birey Olması
Var
Yok
32
151
17.5
82.5
Kontrole Düzenli Gelme Durumu
Gelen
Gelmeyen
163
20
89.1
10.9
Eğitim Alma Durumu
Alan
Almayan
128
55
69.9
30.1
Eğitimi Alma Zamanı (n=128)
Önce
Sonra
Önce ve Sonra
11
93
24
8.6
72.7
18.7
Tablo 4.2’de hastaların hastalığa ilişkin özelliklerine göre dağılımı
görülmektedir.
40
Tablo 4.2 incelendiğinde hastaların %35.5’inde 2-5 yıldır kalp
pili takılı olduğu görülmekte ve çoğunluğu (%78.2) kalp pili takıldıktan
sonra kendisini iyi hissettiğini, %51.9’u kalp pilinin takılı olduğunu ara sıra
hissettiğini, %68.3’ü günlük yaşamında kısıtlama olmadığını ifade
etmektedir. Hastaların büyük çoğunluğunun (%82.5) çevresinde kalp pili
olan birey bulunmamakta ve %89.1’i kontrole düzenli gelmektedir.
Hastaların %69.9’u kalp piline ilişkin eğitim aldığını, eğitim
alanların ise %72.7’si eğitimi kalp pili takıldıktan sonra aldığını belirtmiştir.
Tablo 4.3. Hastaların Cinsiyetlerine Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından
Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
Kadın
72.91
70.33
65.00
Erkek
84.37
78.83
80.00
P
0.157
0.005
0.047
Mann –Whitney U
Cinsiyet
Global
Yaşam
Kalitesi
67.63
78.43
0.034
Tablo 4.3’de hastaların cinsiyetlerine göre yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.3 incelendiğinde; erkek hastaların yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanlar, kadın hastalarınkine göre daha
yüksektir. Hastaların cinsiyetlerine göre yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanlar istatistiksel olarak değerlendirildiğinde; esenlik,
genel
sağlık
anlayışı
ve
global
yaşam
kalitesi
arasındaki
fark
anlamlı(p<0.05), fonksiyonel durumları arasındaki fark ise anlamsız
(p>0.05) bulunmuştur.
41
Tablo 4.4. Hastaların Yaşa Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları
Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaş
20-40
41-60
61 ve üzeri
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
94.37
82.00
82.50
90.31
78.16
80.00
67.29
71.00
65.00
0.000
0.011
0.042
Tablo
4.4’de
hastaların
yaşlarına
Global
Yaşam
Kalitesi
86.88
79.68
68.25
0.003
göre
yaşam
kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.4 incelendiğinde; hastaların yaş grupları yükseldikçe
yaşam
kalitesi
saptanmıştır.
alanlarından
Hastaların
aldıkları
yaşam
ortalama
kalitesine
puanların
azaldığı
aldıkları
ortamla
ilişkin
puanlardan, en yüksek ortalama puan 20-40 yaş grubuna ait fonksiyonel
durum, en düşük ortalama puan ise 61 ve üzeri yaş grubuna ait genel
sağlık anlayışı alanındadır. Hastaların yaşları ile yaşam kalitesi ortalama
puanları arasındaki fark, fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık anlayışı
ve
global
yaşam
kalitesi
alanlarında
istatistiksel
olarak
anlamlı
bulunmuştur. (p<0.05)
42
Tablo 4.5. Hastaların Eğitim Durumuna Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Eğitim
Durumu
Okuryazar
değil
İlkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
58.75
63.66
55.00
Global
Yaşam
Kalitesi
56.96
72.18
85.41
95.00
93.75
0.000
69.78
78.02
89.47
86.44
0.000
71.66
82.33
84.33
81.33
0.000
65.00
80.00
90.00
90.00
0.000
Tablo 4.5’de hastaların eğitim durumlarına göre yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.5 incelendiğinde; genel olarak hastaların eğitim
durumları arttıkça yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar
artmakla birlikte lise mezunu bireylerin fonksiyonel durum, esenlik, genel
sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarından en yüksek puanları
aldıkları görülmektedir. En düşük ortalama puan ise okur yazar olmayan
grubun fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam
kalitesi alanlarına aittir. Hastaların eğitim durumuna göre yaşam kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanlar
istatistiksel
olarak
anlamlı
bulunmuştur. (p<0.05)
43
Tablo 4.6. Hastaların Medeni Durumlarına Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
Evli
84.68
75.33
75.00
Bekar
66.25
72.00
65.00
P
0.029
0.243
0.096
Mann –Whitney U
Medeni
Durum
Global
Yaşam
Kalitesi
76.23
68.50
0.053
Tablo 4.6’da hastaların medeni durumlarına göre yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.6 incelendiğinde; evli olan hastaların fonksiyonel
durum, esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanların bekar hastalarınkine göre daha yüksek olduğu
görülmektedir. Hastaların medeni durumlarına göre yaşam kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanlar
istatistiksel
olarak
değerlendirildiğinde; fonksiyonel durumları arasındaki fark anlamlı (p<0.05)
; esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi arasındaki fark ise
anlamsız bulunmuştur. (p>0.05)
44
Tablo
4.7.
Hastaların
Çocuk
Sayısına
Göre
Yaşam
Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Çocuk
Sayısı
Yok
1
2
3 ve üzeri
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
70.62
72.33
70.00
95.00
85.00
90.00
76.25
75.33
65.00
72.91
71.33
70.00
0.000
0.000
0.009
Global
Yaşam
Kalitesi
74.54
89.58
72.97
70.72
0.001
Tablo 4.7’de hastaların çocuk sayılarına göre yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.7 incelendiğinde; 1 çocuğu olan grubun diğer gruplara
göre fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam
kalitesi alanlarında en yüksek ortalama puanı aldığı saptanmıştır. En
düşük ortalama puan ise çocuğu olmayan ile 3 ve üzeri çocuğu olan gruba
ait genel sağlık anlayışı alanında görülmektedir. Hastaların çocuk sayısına
göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar istatistiksel
olarak değerlendirildiğinde, fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık
anlayışı ve global yaşam kalitesi alanları arasındaki fark anlamlı
bulunmuştur. (p<0.05)
45
Tablo 4.8. Hastaların Yalnız Yaşama Durumuna Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Yalnız
Fonksiyonel Esenlik
Genel
Yaşama
Durum
Sağlık
Durumu
Anlayışı
Yaşayan
57.50
61.33
60.00
Yaşamayan
81.87
74.66
70.00
P
0.026
0.141
0.146
Mann –Whitney U
Global
Yaşam
Kalitesi
64.61
71.47
0.068
Tablo 4.8’de hastaların yalnız yaşama durumlarına göre
yaşam
kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanların
dağılımı
görülmektedir.
Tablo
4.8
incelendiğinde;
yalnız
yaşamayan
hastaların
fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların yalnız yaşayan hastalarınkine
göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Hastaların yalnız yaşama
durumlarına göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar
istatistiksel olarak değerlendirildiğinde, fonksiyonel durumları arasındaki
fark anlamlı (p<0.05); esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam
kalitesi arasındaki fark ise anlamsız (p>0.05) bulunmuştur.
46
Tablo 4.9. Hastaların Çalışma Durumuna Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
Çalışan
93.75
79.33
85.00
Çalışmayan
76.04
73.33
70.00
p
0.086
0.315
0.259
Mann –Whitney U
Çalışma
Durumu
Global
Yaşam
Kalitesi
86.44
72.31
0.194
Tablo 4.9’da hastaların çalışma durumlarına göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.9 incelendiğinde; çalışan hastaların yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların çalışmayan hastalarınkine göre
daha yüksek olduğu saptanmıştır. Hastaların çalışma durumuna göre
fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanlar istatistiksel olarak anlamsız
bulunmuştur. (p>0.05)
47
Tablo 4.10. Hastaların Meslek Statüsüne Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Çalışma
Statüsü
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
96.25
84.16
90.00
81.25
57.66
35.00
54.27
59.33
35.00
Memur
İşçi
Serbest
Meslek
Ev Hanımı
68.75
Emekli
83.75
P
0.002
Kruskal-Wallis
Tablo 4.10’da
69.33
79.66
0.000
65.00
75.00
0.000
Global
Yaşam
Kalitesi
90.11
56.30
47.03
64.61
78.02
0.000
hastaların meslek statülerine göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.10 incelendiğinde; meslek statüsü memur olan
grubun diğer gruplara göre fonksiyonel durum, esenlik, genel sağlık
anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarında en yüksek ortalama puanı
aldığı saptanmıştır. Meslek statüsü emekli olan grubun yaşam kalitesi
alanlarından aldığı ortalama puanlar, meslek statüsü işçi, ev hanımı ve
serbest meslek olan diğer üç gruba göre daha yüksektir. Meslek statüsü ev
hanımı olan grubun esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi
alanlarında aldığı ortalama puanları meslek statüsü işçi ve serbest meslek
olan gruba göre daha yüksek olduğu görülmektedir. En düşük ortalama
puan ise meslek statüsü işçi ve serbest meslek olan gruba ait genel sağlık
anlayışı alanındadır. Hastaların çalışma statülerine göre yaşam kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanlar
istatistiksel
olarak
değerlendirildiğinde aradaki fark anlamlı bulunmuştur. (p<0.05)
48
Tablo 4.11. Hastaların Sosyal Güvencelerine Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
Var
79.16
75.33
70.00
Yok
87.08
67.00
62.50
P
0.898
0.043
0.358
Mann –Whitney U
Sosyal
Güvence
Global
Yaşam
Kalitesi
73.44
67.86
0.335
Tablo 4.11’de hastaların sosyal güvencelerine göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.11 incelendiğinde; sosyal güvencesi olan hastaların
esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama puanların, sosyal güvencesi olmayan hastalarınkine göre daha
yüksek olduğu görülmektedir. Hastaların sosyal güvencelerine göre yaşam
kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanlar
istatistiksel
olarak
değerlendirildiğinde; fonksiyonel durum, genel sağlık anlayışı ve global
yaşam kalitesi arasıdaki fark anlamsız (p>0.05) , esenlikleri arasındaki fark
anlamlı (p<0.05) bulunmuştur.
49
Tablo 4.12. Hastaların Gelirin Gideri Karşılama Durumuna Göre
Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı
(n=183)
Gelirin Gideri
Karşılama
Durumu
Karşılıyor
Karşılamıyor
Kısmen
Karşılıyor
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
87.25
82.33
80.00
74.16
70.00
60.00
73.02
73.66
70.00
Global
Yaşam
Kalitesi
82.01
65.04
72.68
0.034
0.010
0.006
0.031
Tablo 4.12’de hastaların gelirin gideri karşılama durumlarına
göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı
görülmektedir.
Tablo 4.12 incelendiğinde; gelirinin giderini karşıladığını ifade
eden hastaların yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların,
gelirin giderini karşılamadığını ya da kısmen karşıladığını ifade eden
hastalarınkine göre daha yüksek olduğu görünmektedir. Hastaların gelirin
gideri karşılama durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
(p<0.05)
50
Tablo 4.13. Hastaların Kalp Pilinin Takılı Olma Süresine Göre Yaşam
Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
63.02
72.33
57.00
82.50
76.33
70.00
70.62
70.00
75.00
88.75
78.16
75.00
Süresi
1 yıl ve altı
2-5 yıl
6-9 yıl
10 yıl ve
üzeri
P
0.173
Kruskal-Wallis
0.510
0.283
Global
Yaşam
Kalitesi
60.60
73.61
69.61
77.53
0.209
Tablo 4.13’de hastaların kalp pilinin takılı olma süresine göre
yaşam
kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanların
dağılımı
görülmektedir.
Tablo 4.13 incelendiğinde; kalp pilinin takılı olma süresi 10 yıl
ve üzeri olan grubun yaşam kalitesi alanlarında en yüksek puanı aldığı
görülmektedir. Kalp pilinin takılı olma süresi 1 yıl ve altı olan grubun ise
fonksiyonel durum, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanında
en düşük puanı aldığı saptanmıştır. Kalp pili takılma süresi 2-5 yıl olan
grubun kalp pili takılma süresi 6-9 yıl olan gruba göre aldığı ortalama
puanın; fonksiyonel durum ve esenlik alanında daha yüksek, genel sağlık
anlayışı ve global yaşam kalitesi alanında ise daha düşük olduğu
görülmektedir. Hastaların kalp pili takılma süresine göre yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların istatistiksel olarak anlamsız
olduğu bulunmuştur. (p>0.05)
51
Tablo 4.14. Hastaların Kalp Pilinin Takılı Olduğunu Hissetme
Durumuna Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama
Puanların Dağılımı (n=183)
Pilin Takılı
Olduğunu
Hissetme
Durumu
Sürekli
Ara sıra
Hissetmeyen
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
Global
Yaşam
Kalitesi
67.29
78.75
85.00
0.152
64.20
72.23
78.15
0.106
71.33
71.33
80.00
0.019
65.00
70.00
80.00
0.218
Tablo 4.14’de hastaların kalp pilinin takılı olduğunu hissetme
durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların
dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.14 incelendiğinde; kalp pilinin takılı olduğunu
hissetmediğini ifade eden hastaların yaşam kalitesi alanlarında en yüksek
ortalama puanı aldığı saptanmıştır. Kalp pilinin takılı olduğunu sürekli
hissettiğini ifade eden hastaların ise fonksiyonel durum, genel sağlık
anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarında, en düşük ortalama puanı
aldığı görülmektedir. Hastaların kalp pilinin takılı olduğunu hissetme
durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar
istatistiksel olarak değerlendirildiğinde; esenlikleri arasındaki fark anlamlı
(p<0.05); fonksiyonel durum, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi
alanları arasındaki fark ise anlamsız (p>0.05) bulunmuştur.
52
Tablo
4.15.
Hastaların
Kalp
Pili
Takıldıktan
Sonra
Günlük
Yaşantısında Kısıtlama Olma Durumuna Göre Yaşam
Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Günlük
Yaşamda
Kısıtlama
Olma
Durumu
Olan
Olmayan
Kısmen Olan
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
Global
Yaşam
Kalitesi
57.70
86.25
69.89
0.000
57.03
67.66
67.66
0.000
66.00
78.33
70.00
0.001
45.00
80.00
62.50
0.000
Tablo 4.15’de hastaların kalp pili takıldıktan sonra günlük
yaşantısında kısıtlama olma durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.15 incelendiğinde; günlük yaşantısında kısıtlama
olmayan hastaların yaşam kalitesi alanlarında en yüksek puanı aldığı
görülmektedir. Kısmen kısıtlaması olan hastaların ise yaşam kalitesin
alanlarında aldığı ortalama puanlar kısıtlaması olan hastalarınkine göre
daha yüksektir. Hastaların günlük yaşantısında kısıtlama olma durumlarına
göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortamla puanlar istatistiksel
olarak değerlendirildiğinde; aradaki fark anlamlı bulunmuştur. (p<0.05)
53
Tablo 4.16. Hastaların Çevresinde Kalp Pili Olan Birey Olma
Durumuna Göre Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama
Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Çevresinde
Fonksiyonel Esenlik
Genel
Pili Olan
Durum
Sağlık
Birey Olması
Anlayışı
Var
80.62
73.16
70.00
Yok
78.75
74.33
70.00
P
0.823
0.377
0.959
Mann –Whitney U
Global
Yaşam
Kalitesi
72.16
73.15
0.681
Tablo 4.16’da hastaların çevresinde kalp pili olan birey olma
durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların
dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.16 incelendiğinde; çevresinde kalp pili olduğunu ifade
eden hastaların, çevresinde kalp pili olmadığını ifade eden hastalar göre;
esenlik ve global yaşam kalitesi alanında daha düşük, genel sağlık
anlayışında aynı, fonksiyonel durumda ise daha yüksel ortalama puan
aldığı saptanmıştır. Hastaların çevresinde kalp pili olan birey olma
durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar
istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur. (p>0.05)
54
Tablo 4.17. Hastaların Kontrole Düzenli Gelme Durumuna Göre
Yaşam Kalitesi Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı
(n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Kontrole
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Düzenli
Durum
Sağlık
Gelme
Anlayışı
Durumu
Gelen
82.50
75.00
75.00
Gelmeyen
58.64
71.16
47.50
P
0.017
0.188
0.014
Mann –Whitney U
Global
Yaşam
Kalitesi
75.77
55.20
0.014
Tablo 4.17’de hastaların kontrole düzenli gelme durumlarına
göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı
görülmektedir.
Tablo 4.17 incelendiğinde; kontrole düzenli gelen hastaların
yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların kontrole düzenli
gelmeyen hastalarınkine göre daha yüksek olduğu görülmektedir.
Hastaların kontrole düzenli gelme durumuna göre yaşam kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanlar
istatistiksel
olarak
değerlendirildiğinde; fonksiyonel durum, genel sağlık anlayışı ve global
yaşam kalitesi alanları arasındaki fark anlamlı (p<0.05); esenlikleri
arasındaki fark anlamsız (p>0.05) bulunmuştur.
55
Tablo 4.18. Hastaların Eğitim Alma Durumuna Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=183)
Yaşam Kalitesi Alanları
Eğitim Alma Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durumu
Durum
Sağlık
Anlayışı
Alan
85.20
78.00
80.00
Almayan
60.00
66.33
45.00
p.
0.01
0.00
0.00
Mann –Whitney U
Global
Yaşam
Kalitesi
79.19
57.86
0.00
Tablo 4.18’de hastaların eğitim alma durumlarına göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.18 incelendiğinde; eğitim alan hastaların yaşam
kalitesi
alanlarından
aldıkları
ortalama
puanlar,
eğitim
almayan
hastalarınkine göre daha yüksektir. Hastaların eğitim alma durumu ile
yaşam kalitesi ortalama puanları arasındaki fark, fonksiyonel durum,
esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarında
istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. (p<0.05)
56
Tablo 4.19. Hastaların Eğitim Alma Zamanına Göre Yaşam Kalitesi
Alanlarından Aldıkları Ortalama Puanların Dağılımı (n=128)
Eğitim
Alma
Zamanı
Önce
Sonra
Önce ve
Sonra
P
Kruskal-Wallis
Yaşam Kalitesi Alanları
Fonksiyonel
Esenlik
Genel
Durum
Sağlık
Anlayışı
82.50
71.33
80.00
85.00
76.66
75.00
94.37
79.66
85.00
Global
Yaşam
Kalitesi
75.77
77.47
85.97
0.153
0.236
0.453
0.389
Tablo 4.19’da hastaların eğitim alma zamanlarına göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların dağılımı görülmektedir.
Tablo 4.19 incelendiğinde; eğitimi önce ve sonra alan grubun
yaşam kalitesi alanlarından aldığı ortalama puanlar diğer iki gruba göre
daha yüksektir. Ayıca eğitimi sonra alan grubun, fonksiyonel durum ve
esenliğine ait ortalama puanının, eğitimi önce alan gruba göre daha
yüksek olduğu görülürken; genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi
alanından aldığı ortalama puanının ise daha düşük olduğu saptanmıştır.
Hastaların eğitim alma zamanı ile yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur.
(p>0.05)
57
5. TARTIŞMA
Bu bölümde araştırma kapsamına alınan hastalara ilişkin
veriler; sosyodemografik değişkenler ve yaşam kalitesi; hastalığa ilişkin
özellikler ve yaşam kalitesi olmak üzere iki başlık altında toplanmıştır.
5.1.Sosyodemografik Değişkenler ve Yaşam Kalitesi
5.1.1. Cinsiyetin Yaşam Kalitesine Etkisi:
Pacemaker olan hastaların yaşam kalitesinin incelendiği
çalışmalarda kadınların yaşam kalitesinin erkeklere göre daha düşük
olduğu belirtilmektedir. Bunun nedeni ise kadınların erkelere göre
yapabildiği
günlük
yaşam
aktivitelerinin
azalması
gereksinimlerinin daha fazla olması olarak belirtilmektedir.
ve
52,76,78
destek
Aydemir
ve arkadaşlarının kalp pili olan hastalarla yaptığı çalışmada kadınlarda
enerji kaybı, uykusuzluk, ilgi azalması, anksiyete ve depresyonun daha
yüksek çıktığı saptanmıştır.34 Bir başka çalışmada da kalp pili olan kadın
hastaların korku ve emosyonel duyarlılığının erkek hastalara göre daha
fazla olduğu gösterilmektedir.79
Eski’nin belirttiği gibi Emery ve arkadaşlarının kalp hastalarında
cinsiyet farkının yaşam kalitesine etkisini incelediği çalışmada kadın
hastaların yaşam kalitelerinin erkeklere göre daha düşük olduğu
saptanmıştır.
58
Eski de çalışmasında miyokart infarktüsü geçiren kadın
hastalarda yaşam kalitesinin daha düşük olduğunu belirtmiştir.58Özpancar
da yaşam kalitesi üzerine yaptığı çalışmasında araştırmamıza paralel
sonuçlar elde etmiş ve kadın hastaların yaşam kalitesini daha düşük
bulmuştur. 71
58
Çalışmamızda kadın hastaların yaşam kalitelerinin erkek
hastalardan daha düşük olduğu belirlenmiştir. Cinsiyete göre yaşam
kalitesi arasındaki fark esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam
kalitesi alanlarında istatistiksel olarak anlamlıdır.(p<0.05) (Tablo 4.3) Kadın
hastaların erkek hastalara göre yaşam kalitelerinin daha düşük çıkmasının
nedeni; daha fazla yaşam tarzı değişikliği yapmak zorunda kalmaları, ev
işleri ve çocuk bakımı gibi aile içi rollerinin daha ağır olması, artan
sorumluluklarına karşın sosyal desteklerinin yetersiz olması olarak
düşünülmektedir.58
5.1.2. Yaşın Yaşam Kalitesine Etkisi:
Artan yaşla birlikte bilişsel ve fiziksel fonksiyonların azalması
günlük yaşam aktivitelerinde çeşitli güçlükler yaşanmasına neden
olmaktadır. Araştırmamızda yaş artışıyla birlikte yaşam kalitesinin düştüğü
ve yaş ile yaşam kalitesi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu
saptanmıştır.(p<0.05)(Tablo 4.4) Malm çalışmasında pacemakerı olan
yaşlı hastaların yaşam kalitesini daha düşük bulmuştur.76
Miyokard infarktüsü geçiren hastaların yaşam kalitesinin
incelendiği bir çalışmada fiziksel boyutta yaş artışıyla birlikte azalma
görülmüştür.70 Yaşam kalitesi üzerine yaptıkları başka bir çalışmada
yaşam kalitesinin yaş artışıyla düştüğü saptanmıştır. 69
Literatürde pacemaker hastalarının çoğunun yaşlı olduğu
belirtilmektedir.22 Çalışmamızda hastaların %54.1’i 61 ve üzeri yaştadır.
(Tablo 4.4) İlerleyen yaşla birlikte bireylerde fizyolojik gerilemelerin olması,
kronik hastalıkların varlığı, psikososyal desteğe gereksinimin artışının
yaşam kalitesini olumsuz etkilediğini düşünebiliriz.
59
5.1.3. Eğitim Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi:
Özpancar, Eski ve Öz yaptıkları çalışmalarda eğitim düzeyi
arttıkça yaşam kalitesinin de arttığını ve eğitim düzeyi ile yaşam kalitesi
arasında anlamlı bir fark olduğunu saptamışlardır.
58,70,71
Eskinin belirttiği
gibi Bergner ve arkadaşları ile Palmore ve arkadaşları eğitim durumunun
artmasıyla yaşam kalitesin yükseldiğini belirtmişlerdir.58 Durademir kronik
kalp yetmezliği olan hastalarda özbakım davranışlarını incelemiş ve eğitim
durumunun artması ile özbakım davranışlarının arttığını saptamıştır. 79
Çalışmamızda genel olarak hastaların eğitim durumları arttıkça
yaşam kalitesi puanları artmakla birlikte lise mezunu bireylerin tüm yaşam
kalitesi alanlarından en yüksek puanı aldığı saptanmıştır. En düşük
ortalama puan ise okur yazar olmayan grubun fonksiyonel durum, esenlik,
genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarına aittir. Hastaların
eğitim durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama
puanlar istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. (p<0.05) (Tablo 4.5)
Kişilerin sağlık anlayışlarını eğitim durumunun etkileyebileceği
düşünülmektedir. Ancak lise mezunu bireylerin yaşam kalitesinin üniversite
mezunu bireylerden daha yüksek olması, üniversite mezunu bireylerin
sağlıklarını koruma ve sürdürmede daha fazla beklenti ve arayış içinde
olmalarına bağlanabilir. 71
5.1.4. Medeni Durum ve Yalnız Yaşama Durumunun Yaşam Kalitesine
Etkisi:
Harrison ve arkadaşları evliliğin, yeti yitimi algılamasını,
psikolojik esenlik ve yaşam kalitesini olumlu etkilediğinin bildirildiğini
60
belirtmektedirler.80 Sevli çalışmasında duygusal duruma ilişkin alanda
evlilerin bekarlara göre puanları yüksek, aradaki fark ise anlamlı
bulmuştur.69 Yaşam kalitesine ilişkin çalışmalarında evliliğin yaşam
kalitesini olumlu etkilediğini saptamıştır.58,71 Evli olan hastaların yaşam
kalitelerinin daha yüksek bulunması destek kaynaklarının daha fazla
olması, aile hayatının ve paylaşma duygularının verdiği psikolojik rahatlık
ile açıklanabilir. Kaya’nın yaptığı çalışmada ailesiyle yaşayan bireylerin
yaşam kalitesi daha yüksek saptanmıştır. Bir başka çalışmada da yalnız
yaşayan bireylerin yaşam kaliteleri eş ya da çocuğuyla yaşayanlardan
daha
bulunmuştur.82
düşük
Ancak
Ölüç
yaşam
kalitesine
ilişkin
çalışmasında duygusal sağlıkla ilgili alanda yalnız yasayanlarda yaşam
kalitesinin daha iyi olduğunu saptamıştır. 81
Araştırmamızda evli olan hastaların tüm yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları puanlar bekar hastalardan yüksek bulunmuş ve
fonksiyonel
durumları
arasındaki
farkın
anlamlı
olduğu
saptanmıştır.(p>0.05) (Tablo 4.6) Yalnız yaşama durumuna göre yaşam
kalitesi incelendiğinde; fonksiyonel duruma ilişkin yaşam kalitesi alanında
fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuş ve yalnız yaşamayan bireylerin
yaşam kalitelerinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. (p>0.05) (tablo 4.7)
Evli olan ya da yalnız yaşamayan hastaların yaşam
kalitelerinin daha yüksek bulunması destek kaynaklarının daha fazla
olması, aile hayatının ve paylaşma duygularının verdiği psikolojik rahatlık
ile açıklanabilir.
5.1.5. Çocuk Sayısının Yaşam Kalitesine Etkisi:
Özpancar’ın yaşam kalitesine ilişkin çalışmasında çocuk sayısı
arttırdıkça yaşam kalitesi düşmektedir. 71
61
Çalışmamızda yaşam kalitesi alanlarından en yüksek puanı bir
çocuğu olan hastaların aldığı saptanmıştır. 2 çocuğu olan hastaların
fonksiyonel durum, esenlik, global yaşam kalitesi puanlarının 3 ve üzeri
çocuğu olan hastalardan düşük; genel sağlık alanına ilişkin puanlarının ise
yüksektir. Çocuğu olmayan hastalar ise fonksiyonel durumda 2, 3 ve daha
fazla çocuğu olan hastalardan daha düşük, global yaşam kalitesinde ise
daha yüksek puan almıştır. Hastaların çocuk sayısı ile yaşam kalitesi
alanlarından
aldıkları
puanlar
arasındaki
fark
anlamlıdır.
(Tablo4.8)(p<0.05) Çocuk sahibi olmanın bireye psikolojik ve fiziksel
destek sağladığını ancak artan çocuk sayısının da getirdiği sorumlulukların
bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkilediğini düşünebiliriz.
5.1.6. Çalışma Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi:
Yıldırım, bypass geçirmiş hastalarla yaptığı çalışmada çalışan
hastaların yaşam kalitesini çalışmayan hastalara göre daha yüksek
bulmuştur.83 Çeşitli çalışmalarda benzer sonuçlar elde edilmiş, çalışan
hastaların çalışmayan hastalara göre yaşam kalitesi puanlarının daha
yüksek olduğunu belirtilmektedir. 72,84
Araştırmamızda çalışan hastaların yaşam kalitesi çalışmayan
hastalara
göre
daha
yüksek
ancak
aradaki
fark
anlamsız
bulunmuştur.(Tablo4.9) (p>0.05) Çalışan hastaların daha yüksek yaşam
kalitesine sahip olmaları düzenli bir iş ve gelire, sosyal güvenceye, belirli
düzeyde arkadaş çevresi sayesinde daha fazla sosyal desteğe sahip
olmalarından kaynaklanabilir.
62
5.1.7. Meslek Statüsünün Yaşam Kalitesine Etkisi:
Belirli bir işe ve ücrete sahip olanların daha aktif bir yaşama
sahip oldukları, kendilerini daha yararlı ve üretken hissettikleri ve bunun da
yaşam kalitesini etkilediği bilinmektedir. 70
Yapılan bir çalışmada mesleki durumun yaşam kalitesini
etkilediği saptanmış, memur olanların yaşam kalitesinin daha yüksek, ev
hanımlarının daha düşük olduğu belirlenmiştir.58 Öz’ün miyokard infarktüsü
geçirmiş hastalarla yaptığı yaşam kalitesi çalışmasında da benzer sonuç
elde edilmiş, memurların yaşam kalitesi en yüksek ve aradaki fark anlamlı
bulunmuştur. 70
Araştırmamızda çalışma statüsü memur olan grubun yaşam
kalitesi alanlarından en yüksek puanı aldığı, emekli olan grubun ise işçi, ev
hanımı ve serbest meslek olan diğer üç gruba göre daha yüksek puan
aldığı saptanmıştır. (Tablo 4.10) Çalışma statüsüne göre yaşam kalitesi
alanlarından alınan puanlar incelendiğinde ise aradaki fark anlamlı
bulunmuştur. (p<0.05)
5.1.8. Sosyal Güvencenin Olma ve Gelirin Gideri Karşılama Durumunun
Yaşam Kalitesine Etkisi:
Sosyal güvencenin yaşam kalitesine etkisi incelendiğinde;
Öz’ün miyokard infarktüsü geçirmiş hastalarla yaptığı çalışmasında
araştırmaya katılan hastaların büyük çoğunluğunun sosyoekonomik düzeyi
orta düzeyde olup sosyal güvencesi vardır ve sosyal güvencesi olan
hastaların fiziksel ve mental boyuta ilişkin yaşam kalitesi puanlarının daha
63
yüksek olduğu saptanmıştır.70 Çubukçu yaptığı çalışmasında sosyal
güvenceye sahip hastaların, olmayanlara göre tüm yaşam kalitesi
alanlarında belirgin derecede yüksek puan aldığını ve puanlar arasındaki
farkı anlamlı bulmuştur.84 Eski ve Akal da yaşam kalitesi üzerine yaptıkları
çalışmalarda sosyal güvencesi olan hastaların, sosyal güvencesi olmayan
hastalara göre daha yüksek puanlar aldığını belirlenmişlerdir.58,82 Sosyal
güvencesi olan bireylerin puanlarının daha yüksek olması, emeklilik
hakkına
sahip
olma,
sosyal
imkanların
ve
sağlık
ulaşılabilirliğin artmasından kaynaklandığı düşünülebilir.
hizmetlerine
Çalışmamızda
esenlik, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarında sosyal
güvencesi olan hastaların daha yüksek puanlar aldığı fakat puanlar
arasındaki farkın sadece esenlik alanında anlamlı olduğu saptanmıştır.
(p<0.05) (Tablo 4.11)
Çeşitli çalışmalarda, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan
hastaların
yaşam
kalitelerini
sosyoekonomik
düzeyi
düşük
olan
hastalardan daha yüksek olduğunu saptamış ve aradaki fark istatistiksel
olarak anlamlı bulmuştur.
59,72
Literatür incelendiğinde ekonomik durumun,
ülkemiz ve dünyada teknoloji ilerlediği bir çağda tanı, tedavi ve sosyal
yaşam için önemli bir faktör olarak görüldüğü belirlenmiştir. Ancak gelir
düzeyi iyi olanlar bu olanaklardan yararlanabilmektedir. Bu nedenle gelir
düzeyinin yaşam kalitesinin genel ve fonksiyon alanında doğrudan etkili
olduğu bilinmektedir. Ekonomik güçlük bireylerin yaşam standartlarını
düşürdüğü için yaşam kalitesini doğrudan etkilediğini söyleyebiliriz. 71
Araştırmamızda
örneklem
grubunu
oluşturan
bireylerin
çoğunluğunun (%91.3) sosyal güvencesi vardır ve yine çoğunluğu
(%74.8)gelirinin giderini kısmen karşıladığını ya da karşılamadığını ifade
etmiştir.(Tablo
4.1)
Literatür
düşük
sosyoekonomik
durumun
kardiyovasküler hastalık risk ve prevalansını artırdığı yönündedir. 4
64
Gelirinin giderini karşıladığını ifade eden hastaların yaşam
kaliteleri, gelirinin giderini kısmen karşılayan ya da karşılamayan hastalara
göre daha yüksek, aradaki fark ise istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
(p<0.05) (Tablo 4.12)
5.2. Hastalığa İlişkin Özellikler Ve Yaşam Kalitesi
5.2.1. Kalp Pilinin Takılı Olma Süresinin Yaşam Kalitesine Etkisi
Kalp
pacemakerin
pili
takılmadan
takılan
hastalarda
öncesine
göre
yapılan
takıldıktan
çalışmalarda
sonra
yaşam
kalitesinde artış olduğu belirtilmektedir.57,55 Kalp pili gibi kalbe implante
edilebilen implantable kardiyak defibrilatörün uygulanması sonrasında
yaşam
kalitesine
yönelik
bazı
çalışmalarda
da
benzer
sonuçlar
gösterilmiştir.85,86 Flamme ve arkadaşları olan hastaların yaşam kalitelerini,
implantasyon öncesi, implantasyondan 3 ve 12 ay sonra değerlendirmiştir.
Sonuç olarak sağlık fonksiyonu, psikolojik, spiritual ve aile alanlarında
memnuniyetin implantasyondan 12 ay sonrasında, implantasyon öncesi ve
implantasyondan 3 ay sonraki döneme göre daha yüksek bulmuştur.85
Carroll ve arkadaşları intrakardiyak defibrilatörü olan hastaların yaşam
kalitesine ilişkin fiziksel rol, sosyal fonksiyon ve enerji boyutlarında uzun
sürede anlamlı bir düzelme olduğunu saptamıştır.86
Çalışmamızda kalp pilinin takılı olma süresi 10 ve üzeri yıl
olan grubun yaşam kalitesi en yüksek bulunmuştur. Genel olarak yıl
artışına paralel yaşam kalitesinin de yükseldiği saptanmakla birlikte
fonksiyonel durum, esenlik, global yaşam kalitesi alanlarında kalp pilinin
takılı olma süresi 6-9 yıl olan grup, kalp pilinin takılı olma süresi 2-5 yıl olan
65
gruptan daha düşük puan almıştır. Kalp pilinin takılı olma süresine göre
yaşam kalitesinden alınan puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
fark bulunmamaktadır. (p>0.05)(Tablo 4.13)
5.2.2. Kalp Pilinin Takılı Olduğunu Hissetme Durumunun Yaşam Kalitesine
Etkisi
Literatürde pacemakerı olan hastaların implantasyondan
sonraki ilk dönmelerde, pozisyon değişikliğiyle ağırlık ve rahatsızlık hissi
duydukları ancak zamanla bu duruma alıştıkları belirtilmektedir.29,34,51
Çalışmamızda, kalp pilinin takılı olduğunu hissetmeyen hastaların yaşam
kalitesi, kalp pilinin takılı olduğunu ara sıra hisseden hastalara göre; kalp
pilinin ara sıra takılı olduğunu hisseden hastaların yaşam kalitesi ise kalp
pilinin takılı olduğunu sürekli hisseden hastalara göre daha yüksektir.
Hastaların kalp pilinin takılı olduğunu hissetme durumu ile esenlikleri
arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. (p<0.05)(tablo4.15)
5.2.3. Günlük Yaşamda Kısıtlama Olma Durumunun Yaşam Kalitesine
Etkisi
Pacemaker implantasyonu sonrasında hastalarda anksiyete
ve korku gibi çeşitli psikolojik etkiler oluştuğu bilinmektedir.
23,44,45
Bu
etkilerin hastaların günlük yaşantısına da yansıyabileceği düşünülmektedir.
Malm ve Halberg’in pacemakerı olan hastaların günlük
yaşantısına incelemek amacıyla yaptığı çalışmada; hastalarda ev ve bahçe
işi, yüzme gibi fiziksel aktivitelerle elektrotlarda gevşeme oluşacağına
ilişkin korku olduğu belirtilmektedir.36 Bunun yanı sıra yakın çevreleri
tarafından aşırı koruyucu davranışlar sergilenmesi hastaların kısıtlılık
66
yaşamasına neden olmaktadır. Bu da aile içi rollerde ve sosyal
aktivitelerde önemli değişikliklere yol açmaktadır.
36
Hastaların cep
telefonları, güvenlik alarmları ve metal detektörler gibi elektromanyetik alan
oluşturan cihazları kendilerini engelleyen bir sorun olarak algılamaları belli
önlemlerin
alınmasına
oluşturabilmektedir.
rağmen
günlük
yaşantılarında
kısıtlama
36, 38
İngiltere ‘de ehliyet düzenlemesinden sorumlu olan araba
kullanma ve araç lisans bürosu, pacemaker takılan hastaların durumlarını
kendilerine
bildirmesini
zorunlu
kılmıştır.
Büro,
pacemaker
implantasyonundan sonraki bir hafta içinde otomobil kullanımına izin
vermemektedir. Ancak hastalar, yeterli pacemaker kontrollerinden sonra, 3
yılda
bir
yenilenecek
edebilmektedirler.
ehliyetleri
ile
araç
kullanmaya
devam
63
Araştırmamızda günlük yaşamında kısıtlama olmadığını ifade
eden hastalar, kısmen kısıtlama olduğunu ifade eden hastalara göre;
kısmen kısıtlama olduğunu ifade edenler hastalar ise kısıtlama olduğunu
ifade eden hastalara göre daha yüksek yaşam kalitesine sahiptir. Günlük
yaşamda kısıtlama olma durumu ile yaşam kalitesi arasındaki fark anlamlı
bulunmuştur.(p<0.05)(tablo4.16)
5.2.4. Çevresinde Kalp Pili Olan Birey Olma Durumunun Yaşam Kalitesine
Etkisi
Kalp pili olan bireylerin durumlarına yönelik fiziksel, emosyonel
ya da sosyal sorunlarını diğer kalp pili olan bireylerle ya da yakın
çevresiyle paylaşması, sorunlarıyla baş etme yöntemleri geliştirmesinde ve
özgüvenlerinin artmasında etkili olabilir.
67
Eski’nin çalışmasında çevresinde miyokart infarktüsü geçiren
birey olan hastaların yaşam kalitesi, çevresinde miyokart enfarktüsü
geçiren birey olmayan hastalara göre daha yüksek bulunmuştur.58 Moser’in
çalışmasında miyokart infarktüsü geçirmiş bireylerin semptomları ile ilgili
durumlarını aile, arkadaş, komşu ya da yabancı kişilere anlatmayan
kişilerin daha çok ağrı deneyimlediği ve daha çok emosyonel problemler
yaşadığı belirtilmektedir. 87
Araştırmamızda, çevresinde kalp pili olan birey bulunan
hastalar, çevresinde kalp pili olan birey bulunmayanlara göre fonksiyonel
durumda daha yüksek, esenlik ve global yaşam kalitesinde daha düşük,
genel sağlık anlayışında ise aynı puanı almışlardır. Çevresinde kalp pili
olan birey olma durumu ile yaşam kalitesi alanlarında fark istatistiksel
olarak anlamsız bulunmuştur.(tablo4.17)(p>0.05)
5.2.5. Kontrole Düzenli Gelme Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Pacemakerı olan hastaların yakından izlenmesi önemlidir.
Bu izlemlerde EKG, holter monitoring, algılama eşiği, uyarı eşiği,
pacemaker bağımlılığı ve pil ömrü gibi parametreler değerlendirilerek
pacemakerın işlevselliği kontrol edilmektedir.16,14 Uygun ayarlar ile kalp
pilinin
programlanması
kalp
pilinin
ömrü
ortalama
4.2
yıl
uzatabilmektedir.16Kontrollerde uyarı sisteminde enfeksiyon bulguları
araştırılması,
hastaların
sorgulanması
sunmaktadır .
hastanın
şikayetleri
pile
ya
da
semptomların
adaptasyonunu
varlığının
değerlendirme
fırsatı
14
Çalışmamızda, kontrole düzenli gelen hastaların yaşam
kalitesi
kontrole
düzenli
gelmeyen
hastalara
göre
daha
yüksek
68
bulunmuştur. Kontrole düzenli gelme durumu ile fonksiyonel durum, genel
sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanları arasında fark istatistiksel
olarak anlamlıdır. (p<0.05)(tablo 4.18) Hastaların kontrol sonuçlarıyla
özellikle pil ömrüne yönelik endişelerinin azalması ve kendilerini güven
içinde hissetmelerinin yaşam kalitesini olumlu etkilediği düşünülebilir.
5.2.6. Eğitim Alma Durumunun Ve Eğitim Alma Zamanın Yaşam Kalitesine
Etkisi
Pacemaker uygulamasının basit bir işlem olmakla birlikte
hastada
anksiyete
yarattığı
bilinmektedir.
Dereli’nin
araştırmasında
pacemaker takılmadan önce hastalara hemşire tarafından verilen eğitimin
hastaların
anksiyete
düzeyini
azalttığı
belirtilmektedir.23
Ala’nın
araştırmasında da benzer sonuç elde edilmiş ve pacemakerı olan
hastaların eğitimle anksiyeteleri azalmaktadır.25 Bir başka çalışmada
koroner
arter
bypass
grafti olan
hastalar
kardiyak
rehabilitasyon
programına alınmış ve rehabilitasyon programı sonrasında ölçülen yaşam
kaliteleri özellikle sosyal fonksiyonda oldukça yüksek bulunmuştur.88
Xiaolian
ve
arkadaşları
hemşire
liderliğinde
uygulanan
kardiyak
rehabilitasyon programının sağlık tutulumlarını geliştirdiği ve hastaların
kardiyak risk faktörlerini azaltan davranışlar sergilediğini saptamıştır.89 Kalp
hastalarına yaşam tarzı, diyet ve ilaç kullanımı gibi önemli konularda
hemşire yönetimiyle verilen eğitim bu hastaların yaşam kalitelerinin
yükselmesine dahası fonksiyonel kapasitelerinin artışına yol açmaktadır.
90
Pacemakerı olan hastalarda bu eğitim programlarının implantasyon
sonrası
bakım
planlarında
bulunması
gerektiği
belirtilmektedir.92
Kouchaksaraei’nin çalışmasında pacemakerı olan fonksiyonel ve sosyal
duruma ilişkin yaşam kalitesinin düşük olduğu saptanmış ve bu hastaları
desteklemek için eğitim programlarına ihtiyaç duyulduğu vurgulanmıştır.
91
Shahriari ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada hasta eğitiminin,
69
pacemakerı olan hastaların yaşam kalitesinin yükselmesinde etkili olduğu
saptamıştır. 92
Araştırmamızda kalp piline ilişkin eğitim aldığını ifade eden
hastaların yaşam kalitesi, eğitim almadığını ifade eden hastalara göre
daha yüksektir ve hastaların eğitim alma durumu ile tüm yaşam kalitesi
alanları arasındaki fark anlamlıdır. (p<0.05)(tablo 4.19) Eğitimi önce ve
sonra alan hastalar yaşam kalitesi alanlarında en yüksek puanı almasına
rağmen eğitim alma zamanı ile yaşam kalitesi alanlarında anlamlı bir fark
bulunmamaktadır.(p>0.05)(tablo4.20) Araştırma sonuçlarımız literatürle
uyumludur. Hastaya en yakın sağlık personeli olarak hemşireler tarafından
verilen eğitimlerin pacemakerla yaşam konusunda hastaların endişelerini
azaltarak ve günlük yaşamlarında karşılaşacakları olası sorunlarla baş
etme
yöntemleri
kazandırarak
yaşam
kalitelerini
yükselteceği
düşünülmektedir.
70
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
6.1. Sonuçlar
Pacemakerı
(kalp
pili)
olan
hastaların
yaşam
kalitesinin
belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada; bulguların incelenmesi
sonucunda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:
Örnekleme alınan hastaların yaklaşık yarısı kadın (%48.6), ilkokul
mezunu (%45.9), emekli (%50.1), geliri giderini kısmen karşılayan (%41.5);
büyük çoğunluğu ise yalnız yaşamayan (%94.0), çalışmayan (%87.4), evli
(%75.4), sosyal güvenceleri olan (%91.3) hastalardan oluşmaktadır.
Hastaların %63.9’u 3 ve üzerinde çocuk sahibi olup %54.1’i 61 ve üzeri
yaş
grubunda
bulunmaktadır.
Araştırmaya
katılan
hastaların
yaş
ortalaması 60.55’dir. (Tablo 4.1)
Hastaların %35.5’nin kalp pili takılı olma süresinin 2-5 yıl olduğu,
%50.9’unun pilin takılı olduğunu ara sıra hissettiği ve çoğunluğunun yakın
çevresinde başka kalp pili olan birey olmadığı (%89.1), kalp piline ilişkin
eğitim aldığı (%69.9) ve eğitimi pacemaker takıldıktan sonra aldığı
(%72.7), kalp pili takıldıktan sonra kendini daha iyi hissettiği (%78.1),
kontrole düzenli geldiği (%89.1) kalp pili takıldıktan sonra günlük
yaşantısında kısıtlama olmadığı (%68.3) saptanmıştır. (Tablo 4.2)
6.1.1. Cinsiyetin Yaşam Kalitesine Etkisi
Erkek hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama
puanların kadın hastalara göre daha yüksek olduğu belirlenmiş ve
hastaların cinsiyetlerine göre esenlik, genel sağlık anlayışı ve global
yaşam kalitesi alanlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel
olarak anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo 4.3)
71
6.1.2. Yaşın Yaşam Kalitesine Etkisi
Hastaların 61 ve üzerindeki yaş grubunda tüm yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların diğer yaş gruplarına göre düştüğü
belirlenmiş ve hastaların yaş gruplarına göre yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
(p<0.05).(Tablo 4.4)
6.1.3. Eğitim Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Okuryazar olmayan hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından en
düşük puanı aldığı belirlenmiş ve hastaların eğitim durumuna göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo 4.5)
6.1.4. Medeni Durumun Yaşam Kalitesine Etkisi
Evli olan hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama puanların bekar hastalara göre daha yüksek olduğu belirlenmiş
ve hastaların medeni durumlarına göre fonksiyonel durumlarından aldıkları
puanlar
arasındaki
fark
istatistiksel
olarak
anlamlı
bulunmuştur.
(p<0.05).(Tablo 4.6)
6.1.5. Çocuk Sayısının Yaşam Kalitesine Etkisi
Bir çocuk sahibi olan hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanların daha yüksek olduğu saptanmış ve hastaların
72
çocuk sayısına göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar
arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo
4.7)
6.1.6. Yalnız Yaşama Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Yalnız yaşamayan hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanların yalnız yaşayan hastalara göre daha yüksek
olduğu belirlenmiş ve hastaların yalnız yaşama durumuna göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo 4.8)
6.1.7. Çalışma Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Çalışan hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama
puanların
belirlenmiştir.
alanlarından
çalışmayan
Hastaların
aldıkları
çalışma
puanlar
hastalardan
daha
yüksek
olduğu
durumuna
göre
yaşam
kalitesi
istatistiksel
olarak
arasındaki
fark
anlamsızdır. (p>0.05). (Tablo 4.9)
6.1.8. Meslek Statüsünün Yaşam Kalitesine Etkisi
Meslek statüsü memur olan hastaların tüm yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların daha yüksek olduğu saptanmış
ve hastaların meslek statüsüne göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).
(Tablo 4.10)
73
6.1.9. Sosyal Güvencenin Yaşam Kalitesine Etkisi
Sosyal güvencesi olan hastaların esenlik, genel sağlık anlayışı ve
global yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanların sosyal
güvencesi olmayan hastalara göre daha yüksek olduğu belirlenmiş ve
hastaların sosyal güvencelerine göre esenliklerinden aldıkları ortalama
puanlar
arasındaki
fark
istatistiksel
olarak
anlamlı
bulunmuştur.
(p<0.05).(Tablo 4.11)
6.1.10. Gelirin Gideri Karşılama Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Gelirinin giderini karşıladığını ifade eden hastaların tüm yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları puanların gelirinin giderini karşılamadığını
ifade eden hastalara göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Hastaların
gelirin gideri karşılama durumuna göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
(p<0.05).(Tablo 4.12)
6.1.11. Kalp Pili Takılı Olma Süresinin Yaşam Kalitesine Etkisi
Kalp pilinin takılı olma süresi 10 yıl ve üzeri olan grubun yaşam
kalitesi alanlarında daha yüksek puan aldığı saptanmıştır. Hastaların kalp
pili takılma süresine göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama
puanların istatistiksel olarak anlamsız olduğu bulunmuştur. (p>0.05).
(Tablo 4.13)
6.1.12. Kalp Pilinin Takılı Olduğunu Hissetme Durumunun Yaşam
Kalitesine Etkisi
Kalp pili takılı olduğunu hissetmediğini ifade eden hastaların yaşam
kalitesi alanlarında en yüksek ortalama puanı aldığı saptanmıştır.
74
Hastaların kalp pili takılı olduğunu hissetme durumuna göre fonksiyonel
durum, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi alanlarından aldıkları
ortalama puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur.
(p>0.05). (Tablo 4.15)
6.1.13. Kalp Pilinin Takıldıktan Sonra Günlük Yaşantısında Kısıtlama Olma
Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Günlük yaşantısında kısıtlama olmayan hastaların yaşam kalitesi
alanlarında en yüksek puanı aldığı belirlenmiş ve kalp pili takıldıktan sonra
hastaların günlük yaşantısında kısıtlama olma durumuna göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo 4.16)
6.1.14. Yakın Çevrede Kalp Pili Olan Birey Olmasının Yaşam Kalitesine
Etkisi
Çevresinde kalp pili olduğunu ifade eden hastaların esenlik ve
global yaşam kalitesi alanında daha düşük, genel sağlık anlayışında aynı,
fonksiyonel durumda ise daha yüksel ortalama puan aldığı belirlenmiştir.
Hastaların çevresinde kalp pili olan birey olma durumuna göre yaşam
kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar istatistiksel olarak anlamsız
bulunmuştur. (p>0.05). (Tablo 4.17)
6.1.15. Kontrole Düzenli Gelme Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Kontrole düzenli gelen hastaların tüm yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanların kontrole düzenli gelmeyen hastalara göre daha
yüksek olduğu belirlenmiştir. Hastaların kontrole düzenli gelme durumuna
göre fonksiyonel durum, genel sağlık anlayışı ve global yaşam kalitesi
75
alanlarından aldıkları ortalama puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo 4.18)
6.1.16. Kalp Piline İlişkin Eğitim Alma Durumunun Yaşam Kalitesine Etkisi
Kalp piline ilişkin eğitim alan hastaların tüm yaşam kalitesi
alanlarından aldıkları ortalama puanların eğitim almayan hastalara göre
daha yüksek olduğu belirlenmiş ve hastaların eğitim alma durumlarına
göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama puanlar arasındaki fark
istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. (p<0.05).(Tablo 4.19)
6.1.17. Kalp Piline İlişkin Eğitim Alma Zamanının Yaşam Kalitesine Etkisi
Kalp piline ilişkin eğitimi hem kalp pili takılmadan önce hem de
takıldıktan sonra aldığını ifade eden hastaların tüm yaşam kalitesi
alanlarından en yüksek ortalama puanları aldığı saptanmıştır. Hastaların
eğitim alma zamanına göre yaşam kalitesi alanlarından aldıkları ortalama
puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur. (p>0.05).
(Tablo 4.20)
76
6.2. Öneriler
Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, şu önerilerde bulunabiliriz:
1.Hemşirelerin, pacemakerı (kalp pili) olan hastaların yaşam kalitelerini
düzenli aralıklarla değerlendirmeleri.
2.Hemşirelerin pacemakerı (kalp pili) olan hastaların başvurduğu kalp pili
polikliniğinde, sağlık ekibi içinde yer alarak eğitim ve danışmanlık hizmetini
sürdürmesi.
3.Hastaların eğitim düzeyleri değerlendirilerek görsel işitsel araçlarla eğitim
gereksinimlerinin karşılanması.
4.Hastaların psikososyal destek durumları değerlendirilerek gerekli destek
sistemleri konusunda bilgi ve danışmanlığın verilmesi.
77
7. ÖZET
Bu araştırma, pacemakerı (kalp pili) olan hastaların yaşam
kalitelerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Araştırmanın örneklemini, Nisan – Haziran 2008 tarihlerinde Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Merkezi ve Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim
ve Araştırma Hastanesi’ne başvuran 183 hasta oluşturmuştur. Veri
toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan hastaların tanıtıcı
özelliklerini ve hastalıklarına ilişkin tanıtıcı bilgilerini içeren anket formu ve
SF-36 yaşam kalitesi ölçeği kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde
Mann –Whitney U ve Kruskal-Wallis yöntemleri kullanılmıştır.
Bilindiği gibi bakım ve eğitim hemşireliğin işlevleri arasındadır. Bu
nedenle kalp pili polikliniklerinde hemşirelerin çalıştırılması ve polikliniğe
başvuran hastaların yaşam kalitelerinin hemşirelerce düzenli aralıklarla
değerlendirerek eğitim ve danışmanlık hizmetinin sürdürülmesi önerilmiştir.
Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre erkek, evli, çalışan,
gelirinin giderini karşıladığını ifade eden yaşam kalitesi alanlarından
aldıkları ortalama puanların yüksek olduğu belirlenmiştir.
Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda araştırmacı
tarafından önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Pacemaker, Kalp pili, Ritim bozukluğu, Yaşam
kalitesi, Hemşirelik
78
8. ABSTRACT
This study has been performed descriptively to investigate the
effects of pacemaker patients’ quality of life.
Study sample is composed of 183 patients with pacemaker and
those are admitted to Ankara University Medical Department and Turkey
Hıgh Specialization Educatıon and Investigation Hospıtol , between AprilJune 2008.As data collecting tool, ‘Survey Form’ including descriptive data
about the patients and their disease and ‘SF-36 Quality of Life Scala’ were
used.
Survey Form was formed by the researcher. Given data was
analysed by using Mann –Whitney U and Kruskal-Wallis.
As it is known, care and education are among the task for nursing;
therefore it has been recomended that nurses should be employed at
cardiac pacemaker policlinics and continuing education and consultancy
service should be provided by nurses through means of evaluating the
quality of life for patients at regular intervals.
As a result of analysis; patients who are men, married, and have a
work, hıgh ıncome hav high mean ouality of life point in quality of life fields.
According to the results derived from the study, ıt was suggested by
researcher.
Key Words: Pacemaker, Cardiac pacing, Rhythm disorder, Quality of life,
Nursing
79
9.KAYNAKLAR
1. Chronic Diseases [online]. 2008 [22 Temmuz 2008].
Elektronik adresi: http://www.who.int/topics/chronic_diseases/en/
2. Chronic Disease Prevention [online]. 2008 [28 Temmuz 2008].
Elektronik adresi: http://www.cdc.gov/nccdphp/
3. Taşcı S. Kronik Böbrek Yetmezliğindeki Hastaların Yaşam Kaliteleri.
Doktora. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 1998
4. Chronic Diseases [online]. 2007 [22 Temmuz 2008]. Elektronik adresi:
http://www.doh.wa.gov/HWS/doc/CD/CD-CD2007.pdf
5. Diet, Nutrition and The Prevention of Chronic Diseases [online]. 2003
[22
Temmuz
2008].
Elektronik
adresi:
http://whqlibdoc.who.int/trs/WHO_TRS_916.pdf
6.Akdemir
N.Birol
L.
İç
Hastalıkları
ve
Hemşirelik
Bakımı.2.
Baskı.Ankara:Sistem Ofset; 2005
7. Aydınlı F. Türkiye’nin Tansiyonu [internette]. 2008 [03.06.2008].
elektronik
adresi: www.turkiyenintansiyonu.org/doc/FehmiAydinli.pdf
8. Bilir N. Sigara ve kalp damar hastalıkları [internette]. 2008 [03.06.2008].
Elektronik adresi:
www.havanikoru.org.tr/Docs_Tutun_Dumaninin_Zararlari/Sigara_ve_Kal
p-Damar_Hastaliklari.pdf
9. Cardiovasculer Disease [online]. 2007 [02.04.2008].
Elektronik adresi:
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs317/en/index.html
80
10.
International
cardiovascular
[01.07.2008].
disease
statistics
[online].2007
elektronik
adresi:
http://www.americanheart.org/downloadable/heart/1177593979236FS06IN
TL07.pdf
11.Yeşildal N, Aslan D. Kardiyovasküler Hastalıların Önlenmesinde
Beslenme Önerileri. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi 2003:12(7);248-249
12. Mortality country fact sheet [online]. 2006 [03.06.2008]. elektronik
adresi: http://www.who.int/whosis/mort/profiles/mort_euro_tur_turkey.pdf
13. Hastanelere Yatan Hastaların Seçilmiş 150 Hastalık Nedenine Göre
Dağılımı [internete]. 2008 [03.06.2008]. elektronik adresi:
http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=6&ust_id=1
14.Gök H. Klinik kardiyoloji. 2. baskı Konya: Nobel tıp kitapevi; 2002
15. Enar R, editör. Temel Kardiyoloji Semiyoloji ve Kardiyovasküler
Hastalıklar.
1.Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2007
16. Erol Ç, editör.Klinik Kardiyoloji. 1.Baskı Ankara: MN Medikal ve Nobel
Tıp Kitapevleri; 2004.
17. Sonel A. Kardiyoloji. 4.baskı. Ankara: Semih Ofset; 2002.
18. Rourke R, Fuster V, Alexander R, Roberts R, King S, Wellens H. Kalp
Hastalıkları. Konuk M.(Çev),10.baskı.Nobel tıp kitapevleri, 2005
81
19. Gemici K. Aritmiler ve tedavileri. İçinde: Dolar E, editör.İç hastalıkları 1.
baskı. Bursa: Nobel tıp kitapevleri,2005.sf 85-92
20.Çiftçi Ö. Kalıcı Pacemaker Modellerinde Yaşam Kalitesi Ve Sağkalım
Analizi. Uzmanlık. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2002
21. Özin B, Yiğit F. Kalp pilleri implante edilebilir kardiyoverter
defibrilatörler ve cerrahi. Anestesi Dergisi 2006:14 (3) 164-170
22. Dündar C. Kalıcı Pacemaker Takılmış Asemptomatik Olgularda Tee İle
Lead Üzerinde Kitle Saptanması Ve Bu Kitlelerin aktif Lead Endokarditi İle
İlişkisinin Araştırılması. Uzmanlık. İstanbul: Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas
Eğitim ve Araştırma Hastanesi; 2006
23. Dereli N. İlk Kez Kalıcı Pacemaker Yerleştirilen Hastalara Uygulanan
Programlanmış Eğitimin Hastanın Anksiyete Düzeyine Olan Etkisinin
İncelenmesi. Doktora. İzmir: Ege Üniversitesi; 1992
24. Koşar A, Öztürk M, editörler. Dahili bilimler.3. baskı. Nobel
kitapevleri;2004
25.
Ala Z. Kalıcı Pacemaker İmplante Edilmeden Önce Anksiyetenin
Giderilmesi İçin Eğitimin Etkinliğinin Saptanması. Yüksek Lisans. İstanbul:
İstanbul Üniversitesi; 1992
26.
Braunwald
E.Harrison
Kardiyolojide
Gelişmeler.
Kabakcı
G.(çev).1.Baskı.Ankara: Güneş Kitabevi; 2005
82
27. Eck J, Hemel N, Zuithof P, Asseldonk J, Voskuil T, Grobbee et al.
Incidence and predictors of in hospital events after first implantation of
pacemakers. Europace 2007:9;884-889
28. Link S, Estes N, Griffin J, Wang P, Maloney J, Kirchhoffer J, et al.
Complications of dual chamber pacemaker implantation in the elderly.
Journal of Interventional Cardiac Electrophsiology 1998; 2: 175- 179
29. Rooden C, Molhoek S, Rosendaal F, Schalıj M, Meınders A, Huısman
M. Incidence and risk factors of early venous thrombosis associated with
permanent pacemaker leads. J Cardiovasc Electrophysiol 2004:15;12581262
30. Moller M, Arnsbo P, Asklund M, Christensen, Gadsboll N, Svendsen J,
et al. Quality assessment of pacemaker implantstions in Denmark.
Europace 2002:4;107-112
31. Sacar M, Kurtoglu T, Duver H, Inan K, Guler A, Ucak A, et al. Surgial
removal of a pacemaker lead causing infective endocarditis. Trends
Biomater Artif Organs 2007;20: 127-130
32.Izquıerdo R, Llorente C, Mayo J, Porrua C, Juanatey C, Gay
M.pacemaker infection due to aspergillus report of two cases and literature
review. Clin. Cardiol. 2005:28;36-38
33. Fahraeus T, Höijer C. Early pacemaker twiddler syndrome. Europace
2003;5: 279-281
34. Aydemir O. Ozmen E. Kuey L, Kultur S.Yeşıl M. Postacı N.Bayata S.
83
Psychiatric Morbidity and Depressive Symptomatology in Patients with
Permanent Pacemakers (PACE 1997; 20:1628-1632)
35. Duru F, Büchi S, Klaghofer R, Mattmann h, sensky T, Buddeberg C, et
al. How different from pacemaker patients are recipients of cardioverter
defibrillators with respect to psychosocial adaptation, affective disorders
and quality of life. Heart 2001: 85;375-379
36. Malm D , Halberg M, Lillemor R. Patients’ experiences of daily living
with a pacemaker. Journal of Health Psychology 2006:11(5);787-798
37. Kolb C, Schmieder S, Lehmann G, Zrenner B, Karch M, Plewan A, et
al. Do airport metal detector ınterference with ımplantable pacemaker or
cardioverter defibrillators. Journal of the American College of Cardiology
2003:41(11); 2054-2059
38. Shand D. The assesment of fitness to travel. Occup Med 2000: 50;556571
39. Tandoğan İ. The Effects of Mobile Phones on Pacemaker Functions
[internette].
2002
[03.02.2008].
Elektronik
adresi:
http://www.tkd.org.tr/pages.asp?pg=!106
40. Hekmat K, Salemink B, Lauterbach G, Schwinger R, Südkamp M,
Weber H, et al. Interference by cellular phones with permanent implaneted
pacemakers. Europace 2004;6:363-369
84
41. Altamura G, Toscano S, Gentilucci G, Ammirati F, Castro A, Pandozi
C, Santini M. Influence of digital and analogue cellular telephones on
implanted pacemakers. European Heart Journal 1997;18:1632-1641
42. Yıldırım İ, Çoban H, Komesli G, Erdemir F, Tahmaz L, Peker A. Kalp
pili olan hastalarda elektrokoter seçimi. Türk Üroloji Dergisi 2005:
31(4);580-584
43. Senthuran S. Implanted Cardiac Pacemakers and Defibrilators in
Anaesthetic Practice. Board of Manag. And Trust. Of Britsh J. Of Anaes.
2003; 3: 627-631
44. Schüppel R. Psychosomatic aspects of pacemaker therapy Jour .Ther
Umsch. 1995;52(2):150-4.
45. Alpern D.Uzark K. Psychosocial responses of children to cardiac
pacemakers. J Pediatr. 1989 ;114(3):494-501.
46. S Shah. A White.S White. W A Littler.Heart and mind: relationship
between cardiovascular and psychiatric conditions. Postgrad. Med. J.
2004;80;683-689
47.Samuel. F Sears. Jamie B. Qualıty of Lıfe and Psychologıcal
Functıonıng of ICD Patıents Heart 2002;87;488-493
48. Aydemir Ö. Özmen E. Önal C. S Kültür S. Bayata S .Kalıcı Pacemaker
Takılan Hastalarda Depresif Belirtiler ve Psikiyatrik Tanı Dağılımı
NöroPsikiyatri Arş. 1994;31(1):14-19
85
49. Müler J.Schüler G.Roll S. Willich N. Implantation of a cardiac
pacemaker – Clin Res Cardiol 95:539–546 (2006)
50. Catıpovı K. Skrınjarıc S.Mrdenovıc S. Mujıc N. Caıpovıc B.Andric M .
et al. Emotion Profiles and Quality-of-Life of Paced Patients PACE
2006;13(4):399-404
51. Oto A. Müderrisioğlu H. Özin M.Qality of Life in Patients with Rate
Responsive Pacemakers. PACE. 1991:14;800-806
52. Benzer W.Oldridge N. Mont M. Clinical predictors of Quality of life after
pacemaker implantation. Mid Europ. J. 2006:23;739-743
53. Health values before and after pacemaker
implantation Francisco Lopez-Jimenez, MD, MSc,a Lee Goldman, MD,
MPH,b E. John Orav, (Am Heart 2002;144:687-92.)
54.
Mlynarski
R,
Drewiecka
A,
kargul
W.
Correlation
of
echo
measurements and quality of life in patients before and 6 months after
pacemaker implantation. Eur J Echocardiography 2006 :1112;194
55. Hemel N, Holwerda K, Slegers P, Spierenburg H, Timmermans A,
Meeder J, et al. The contribution of rate adaptive pacing with single or dual
sensor to health related quality of life. Europace 2007:9;233-238
56. Fleischmann E. Orav E. Pacemaker Implantatıon and Quality of Life in
the Mode Selection Trial. Herth Rhytm. 2006:3 (6);653-659
86
57. Akın S, Durna Z. Kalp yetersizliği hastalarının psikososyal uyumu.
Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006:10(2),1-7
58. Eski S. Miyokart Enfarktüsü Geçiren Bireylerin Yaşam Kalitelerinin
Belirlenmesi. Yüksek Lisans. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 1999
59. James E. Caring for patients with an automatic internal cardioverter
defibrillator: seeking a balance between technological nursing and patientand family-centered care - implications for practice Coronary Health Care
1999: 3, 25-31
60. Thomas S. Friedmann E.Kao C. Inguito P. Metcalf M.Kelley F. Gottlieb
S Qualıty of Lıfe and Psychologıcal Status of Patıents wıth ICD American
Journal of Critical Care. 2006;15:389-398
61.
Arslan
C.
Pacemaker
Tasarımı
Ve
İmalatı.
Yüksek
Lisans.
Konya:Selçuk Üniversitesi; 2004
62. Öncül A. Tek ve İki Odacıklı “hız cevaplı” Pacemaker Uygulamasının
Egzersiz Kapasitesine Etkisi. İstanbul Üniversitesi.1989
63. Soyer H: Kardiyoloji. 1. Baskı.Nobel Kitabevi.2005
64. Cicella R.Kalp Hastalıkları.Tümer G.(çev) 1. Baskı.Ankara: Hekimler
Yayınbirliği;1999
65. Oral D. Candan İ. Kardiyoloji. 1. Baskı. Ankara :Antıp Yayınları;2002
66. Candan İ. Medikal Tedavi.1. Baskı.Ankara: Antıp Yayınevi; 2003
87
67. Antonio.C.The Complications of Cardiac Pacemakers and The
Problems
of
Cardiac
Pacing
in
HongKong.
HongKong
Practitoner.1992:14(12);2387-2395
68. Tel H. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Bireylerde Yaşam
Kalitesinin ve Geliştirilen Hasta İzlem Formunun Değerlendirilmesi.
Doktora. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 1998
69. Sevli Z. Kemoterapi Alan Hematolojik Malignansili Hastalarda Yaşam
Kalitesi. Yüksek Lisans. İstanbul: Marmara Üniversitesi; 2006
70. Öz H. Miyokart İnfarktüsü Geçiren Hastalarda Umut, Moral Ve
Algılanan Sosyal Desteğin Yaşam Kalitesine Etkisi. Yüksek Lisans.
İstanbul: Marmara Üniversitesi; 2006
71. Özpancar N. Hipertansiyonu Olan Hastaların Yaşam Kalitesinin
Belirlenmesi. Yüksek Lisans. Ankara: Gazi Üniversitesi; 2005
72. Pınar R. Diabetes Mellitus’lu Hastaların Yaşam Kalitesi Ve Yaşam
Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Doktora. İstanbul: İstanbul
Üniversitesi; 1995
73.
Şekuri
C.
Sağlıkla
İlgili
Yaşam
Kalitesinin
Kardiyovasküler
Hastalıklarda Kullanımı. Sağlıkta Birikim 1(2);64-70
74. Sümbüloğlu K,Sümbüloğlu V. Biyoistatistik. 11. Baskı. Ankara:
Hatiboğlu Yayınevi.2005
75. Erefe İ.Hemşirelikte Araştırma.3.Baskı.Ankara:2004
88
76. Malm D.Svensson E. Karlsson E . Fridlund B. Health-related quality of
life in pacemaker patients: a single and multidimensional self-rated health
comparison study Eur J. Card. Nurs. 2003 :(4);291-302
77. Malm D.Karlsson J.Fridlud. Quality of Life in Pacemaker Patients from
Nursing Perspective. Coron. Health Care. 1998;2:17-27
78. Nordhon j. Roll S. Implantation of Cardıac pacemaker.Clin. Res.
Card.2006;95:539-546
79. Durademir A. Kronik Kalp Yetmezlikli Hastaların yaşam Kaliteleri ve
Özbakım Davranışları.Doktora.İstanbul Üniversitesi.1998
80. Harrison T, Stuifbergen A, Adachi E, Becker H. Marriage, Impairment,
and Acceptance in Persons With Multiple Sclerosis. Western Journal of
Nursing Research, 2004, 26(3), 266-285.
81. ÖlüçF. Edirne Kentsel Kesimde Yaşlılarda Sağlıkla İlintili Yaşam
Kalitesi.Trakya Üniversitesi.2007.Edirne.
82. Akal Ç. Evde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Kalitesine Etki Eden
Etmenlerin Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi.2005. Sivas.
83. Yıldırım N. Koroner Arter Bypass Olan Hastaların Yaşam Kalitesinin
Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi.2001.Sivas
84. Çubukçu S.Edirne’de 65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Hipertansiyon
Prevalansı,Hipertansiyonun
Günlük
Yaşam
Aktiviteleri
ve
Yaşam
Kalitesine Üzerine Etkisi.Erciyes Üniversitesi.2005. Kayseri.
89
85. Flemme I.Bolse K.Life Situation of Patients with an ICD.Jour. Clinc.
Nursing.2001:4;563-572
86. Caroll D.,Hamilton G.Kenney B.Changes in Health Status,Psychocial
Distres and Quality of Life in ICD Between 6 Months and 1 Year After
Implantatıon. Eur.J.Card. Nursing.2002:1;213-219
87. Moser D. Correcting Misconceptions About Women and Heart
Disease. Amer. Jour. Nurs.1997:97(4);26-33
88. Smichen E. Irıt N. Zitser Y. Brown D. Galai N.Is Practıcıpation in
Cardiac Rehabilitation Programs Associated with Beter Quality of Life and
Return to Work after Coronary Artery Bypass Operations. Rehb.
QoL.2001:3;399-403
89. Xiaolian J. Janet. W. Thomas. W.A Nursed-led cardiac rehabilitation
programme improves Health behaviors and cardiac physiological risk
parametrs.J. Clin. Nursing.2006:1886-1897
90. Kutzleb J Dana R. The İmpact of Nurse-directed Patient education on
Quality of Life and Functional Capacity in People with Heart Failure. J.
Amer. Acad. Nurs. Pract.2006:18,116-123
91. Kouchaksaraei F, Akbarzadeh F, Hashemi M.Quality of Life With
Implanted Cardiac Pacemakers in North West of Iran.
Atherosclerosis
Journal 2007:2(4);197-203
92. Shahriari M. Jalalvandi F. Yousefi H.Takvol K. Saneei H.The Effect of
Self-care Programme on Quality of Life of Patients with Permanent
Pacemaker. Ira. J. Med. Educ..2005.5(1)45-51
90
EK - 1
Sosyodemografik Özellikler
1. cinsiyet
a)erkek
b)kadın
2. yaş…….
3. eğitim durumu
a) okur yazar değil
b) okur yazar
c) İlkokul
d) ortaokul
e) lise
f) üniversite
4. medeni durum
a)bekar
b)evli
5. cocuk sayısı
a)yok
b)1
c)2
d)3 ve üstü
6. yaşadığı aile tipi
a)anne - baba
b) eş-çocuk
c) yalnız yaşıyor
7. çalışma durumu
a)çalışıyor
b)çalışmıyor
8. çalışma statüsü
a)memur
b)işçi
c)serbest meslek
d)emekli (nerden…………………)
e) ev hanımı
9. sosyal güvencesi
a) var
b) yok
10. gelirin gideri karşılama durumu
a) karşılıyor
b) karşılamıyor
c) kısmen karşılıyor
Hastalığa İlişkin Özellikler
11.ne kadar zamandır Pacemaker takılı?
………….
91
12.Pacemaker takılma nedeni nedir?
…………………………
13.Pacemakerınızın modeli nedir?
………………………
14.Pacemaker takıldıktan sonra kullandığınız ilaç var mı?
a)var
b)yok
15.evet ise hangi ilacı kullanıyorsunuz? Açıklayınız.
……………………………………..
16.ilaçlarınızı kullanma durumunuzu nasıl değerlendiriyorsunuz?
a)düzenli kullandım
b)düzensiz kullandım
c)hiç kullanmadım
17. kontrole kaçıncı gelişiniz?
a)ilk
b)ikinci
c)üçüncü
11. kontrollere düzenli gelme durumunuz nasıl?
a)düzenli geliyor
b)düzenli gelmiyor
18.Düzenli gelmiyor iseniz neden?
…………………………………………………………………
19.Pacemaker ile ilgili herhangi bir eğitim/bilgi aldınız mı?
a)evet
b)hayır
20. Evet ise eğitim/bilgi kim tarafından verildi?
a)hemşire b)doktor c) arkadaşları
d) diğer hastalar
e)pacemakerı üreten firmanın yetkilisi f)broşür
21. eğitim/bilgi hangi konuları içerdi?
…………………………………………………………………….
22.sizce eğitim/bilgi yeterli oldu mu?
a)evet
b)hayır
23.yanıt hayır ise ne/nelerin anlatılmasını isterdiniz? Beklentiniz nedir?
……………………………………………………………………
24.pacemakerın varlığı duygusal yaşantınızda değişikliğe neden oldu mu?
a)evet
b)hayır c)alıştım
25. Pacemaker takıldıktan sonra sosyal yaşantınızda değişiklik oldu mu?
a)evet
b)hayır
92
26.evet ise ne/nelerde değişiklik oldu?
a)iş
b)ev
c)ziyaret
d)seyahat
f) diğer………..
e)elektronik eşya kullanımında
27. Ailenizde ya da yakın çevrenizde Pacemaker takılı olan biri var mı?
a)evet
b)hayır
28.evet ise bilgi/duygu paylaşımı oldu mu?
a)evet
b)hayır
29.evet ise bu paylaşımlar nedir?
……………………………………………………………………
30. Pacemaker bataryası hakkında endişesiniz var mı?
a)var
b)yok
c) zaman zaman
31.pacemaker implantasyonu sonrasında dikkat etmeniz/uymanız gereken
kurallar /durumlar var mı?
a)hayır
b)elektronik eşyalara c)cep telefonlarına
d)güvenlik
alarmlarına
e)Pacemaker takıldığını belirten kartın yanınızda taşınmasına
f)günlük nabız kontrolüne
g)egzersiz/spor aktivitelerinize
f)diğer…………
93
94
95
96
97
98
TEŞEKKÜR
Bu çalışmanın gerçekleştirilme sürecinde ve her aşamasındaki değerli
katkıları ve manevi desteğinden dolayı tez danışmanım Doç. Dr. Hatice
FESCİ’ye,
Çalışmanın yapılabilmesi için gerekli olanakları sağlayan ve manevi
desteğini esirgemeyen Prof. Dr. Tülin BEDÜK’e,
Bilimsel katkılarından dolayı Yard. Doç. Dr. Sevinç KUTLUTÜRKAN’a,
Çalışmanın istatistiksel değerlendirmesinde
yardımlarından
dolayı
Arş. Gör. Derya ÖZTUNA’ya,
Hayatımın her döneminde olduğu gibi bu çalışmam esnasında da bütün
destekleriyle yanımda olan sevgili ailem İbrahim-Serpil- Erk KÖROĞLU’na
teşekkür ederim.
Esra KÖROĞLU
2008
99
ÖZGEÇMİŞ
Adı: Esra
Soyadı: KÖROĞLU
Doğum Yılı ve Yeri: ZONGULDAK/ 08.03.1983
Eğitimi:
2008 Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı
Yüksek Lisans
Programı,
2006 Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik
Bölümü,
2001 Mehmet Çelikel Anadolu Lisesi.
Yabancı Dili: İngilizce
Üye Olduğu Bilimsel Kuruluşlar: Türk Hemşireler Derneği
Email: koroglu-esra@hotmail.com
100
Download