TORBALI ORMAN FİDANLIGINDA TIME STUDIES ON PINUS

169
TORBALI ORMAN FİDANLIGINDA
KIZILÇAM FiDANI ÜRETİMiNE İLİŞKİN
İŞ. ZAMAN ANALİZLERİ
TIME STUDIES ON
PINUS BRUTIA SEEDLING PRODUCTION
IN THE TORBALIFOREST NURSERY
İlkerACAR
Dr. Şem'i İKTÜEREN
ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ YAYlNLARI
Teknik Bülten Serisi No : 169
İÇİNDEKİLER
ı.
ÖNSÖZ ............... ··· .. .
5
GİRİŞ ... ................. .
6
6
2. MATERYAL ve METOD
2.1.
Materyal .. . ... ... ... .. ... .
6
2.2. Metod ... ................. .
6
2.2.1.
Kızılçam Fidan Üretiminde Faaliyet Birimleri
2.2.2. Ölçme İşlemleri ve Tekniği ... ...
2.2.3.
3.
Değerlendirme
9
Yöntemi .......... ..
10
BULGULAR ... ... ... ... . .. ... ... ... .. . ... .. . ... .. · ... .. · ...
3.1.
6
10
Ekime Hazırlık İşleri .. . .. . ... ... ... . ..
10
3.1 .1. Gübreleme .. . .. . . .. ... . .. ... .. .
10
3.1.2.
Toprağın
Sürülmesi ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10
3.1.3. Tohumun İlaçlanması ... ... ... ... ... ... ... ...
11
3.1.4.
Yastık Yapımı...
3.1.5.
Yastıkların
3.2. Ekim
İşleri
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11
Temizlenmesi ... ... ... ... ... ... ...
ll
.. . .. . ... . .. . .. .. . .. . . .. .. . .. . . .. . .. .. . . ..
ll
3.2.1. Makina
İle
Tohum Ekimi .. . ... .. . ... ... .. . ...
12
3.2.2. Ekim Tamamlama ................. .
3.2.3. Kapama Materyalinin
Hazırlanması
ll
... ... ...
12
c3
Getirilmesi
12
3.2.5. Makina İle Kapak Atma ................. .
12
3.2.4. Kapama Materyalinin
3.2.6.
Atılan Kapağın
3.2.7.
Baskı
Yastığa
13
Elle Diizeltilmesi
Yapma ................................ .
13
3.3. Sulama ve Bakım İşleri ... .. . .. . .. .
13
3.3.1.
Sulama .................... .
13
3.3.2.
İlaçlama
.............. .
14
3.3.3.
Ot Alma .............. .
14
3.3.4.
Kaymak
3.4.
Söküın İşleri
Kırma
............. ..
ıs
.. . .. . . .. .. . . .. .. . ... . ..
ıs
Kök Kesme ... .. . ... .. . .. . ... ... ... ... .. . .. . .. .
15
3.4.2. Fidan Söki.imü ... ... ... ... ... ... ... .. . ... ... ...
ıs
3.5. Ambalaj Yapımı ve İstifleme ... ... ... ... ... ... ... ...
16
3.4.1.
3.5.1.
Fidanların
Ambalaj Yerine Nakli ... ... ... ...
Ayırma
... ... ... ...
16
İstifleme
... ... ... ...
18
4. TARTIŞMA ve ÖNERiLER ..................... ~.. ... ... ...
18
3.5.2. Fidan
3.5.3.
ve Iskarta
Kök Kesme Ambalaj ve
Tartışma
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
18
4.2. Sonuç ve Öneriler ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
ÖZET ..................... ,.. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
SUMMARY .................... .
22
KAYNAKÇA ... .. . ... ... ... ... .. . .. . ... ... .. . ... ... ... .. . .. . .. .
2S
EKLER..................... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
26
4.1.
4
Sayımı
16
ÖNSÖZ
Ormancılık Araştırma
Enstitüsü'nün 1979 Yılı Çalışma Prograiçinde başlanılacak araştırmalar arasında «Ağaçlan­
dınna İşierine Ait İş- Zaman Analizleriyle Kaynak Kullanımının
Yeniden Düzenlenmesi Üzerine Araştırmalar» adlı çalışmaya yer verilmiş bulunulmaktadır.
Konunun geniş anlamıyla ağaçlandırma
çalışmalarının gerek fidanlık ve gerekse arazi süreçlerini kapsayacağı doğaldır. Ancak ağaçlandırmanın arazi sürecine ait İş- Zaman
analizleri daha önce Kavak ve Hızlı Büyüyen Yabancı Tür Orman
Ağaçları Araştırma Enstitüsü tarafından ele alınmış ve Ağaçlandır­
mada elle ve makinalı arazi çalışmalarına ait birim ve zaman cetvelleri yayınlanmış bulunduğundan (Birler et. al, 1979), bu araştır­
mada sadece fidanlık süreci çalışmalarının incelenmesi ile yetinilmiştir. Araştırmada 1 +0 yaşlı çıplak köklü kızılçam fidanı yetişti­
rilmesi ele alınmış, çalışmalar Torbalı Orman Fidanlığı'nda yürümında aynı yıl
tülmüştür.
Araştırınayı yürütenler Torbalı Orman Fidanlığı Müdür, m~­
mur ve işçilerine ve Araştırma Müdürlüğü Laborantı Z. Önder Yurtsever'e bu çalışmaya geçen emekleri ve katkıları için teşekkürü
borç bilir, araştırma sonuçlarının Türkiye Orınancılığına yararlı
olmasını dileriz.
Ekim, 1985
Dr. Şem'i İKTÜEREN- İlker ACAR
s
ı.
GİRİŞ
Günümüzde ekonomik kaygıların üretim faaliyetlerinde kazanönem, devamlılığa öncelik tanıyan klasik ağaçlandırma görüşünü değişime uğratmış, yüksek hasıla elde etmeye yönelik ve fayda/masraf ilişkisini olumlu yönde etkileyecek kaynak kullanım düzenlemelerini de beraberinde ·getirmiştir. Giderek ağırlığını arttıran
bu akıma uygun olarak, ağaçlandırma maliyet hesaplarının tutarlılığı. ve çeşitli yatırımların sektör içi ve sektörler arası ilişki ve önceliklerinin irdelenmesinde ağaçlanclırma yatırımlarının sağlıklı
bir şekilde yer alabilmesi için, ağaçlartelırma faaliyetlerinde kaynak
kullanımının bilimsel verilere dayalı olarak tesbiti ve geliştirilmesi
ve buna paralel olarak birim faaliyetlerin fiyat analizlerinin bilinınesi gerekmektedir.
dığı
Bu
dan
çalışmada ağaçlandırma
faaliyetlerinin ilk aşaması olan fifaaliyetleri konu alınmış ve bu faaliyetlerde kaynak
ile faaliyetlerin ekonomik analizine esas olacak temel ve-
yetiştirme
kullanımı
rilere
ulaşılmak hedeflenmiştir.
2. MATERYAL ve METOD
2.1. Materyal
Çalışma Torbalı
Orman
Fidanlığında, fidanlığın işçisi,
ekipma-
nı,
arazisi ve sabit tesisl~ri kullanılarak yapılmış olup, bu sayılan­
çalışma materyalini teşkil etmiştir. Çalışmanın yapıldığı fidanlığa ilişkin kısa bilgi Ek 1'de verilmiştir.
lar,
2.2.
Metod
2.2.1. Kızılçam Fidam (1+0) Üretiminde Faaliyet Birimleri
Fidan üretimi, fidanlığa teslim edilmiş tohumdan, istenilen yaş
ve .. kalitede fidan elde edilip, ağaçlandırma sahasına intilcale hazır
7
'fablo ı. 1+0 Yaşlı Çıplak Köklü :Kızılçaın Fidanı Üretbnine İllşkiıı İşlemler.
İşlemler
I. Ekime Hazırlık İşleri
1. Gübreleme
2. Toprağın sürülinesi ve diskaro
çekilmesi
3. Tohumların ilaçlatıması
4. Yastık yapımı
5. Yastıkların temizlenmesi
H. Ekbn İşleri
1. Makina ile tohum ekimi
2. Ekim tamamlama
Açıklamalar
Klınyasal
gübreyle
Zararlılara karşı
Yapılan yastıklarda
Makinanın
tohum
ölü otlar
dökmediği
yerler
3. Kapama materyalinin, hazırlan­
2
kısım
mil, 1
kısım
humus
ması
4. Kapama materyalinin ekim yastıklarına nakli.
S. Makina ile kapak atma
Makinanın
doldurulnıası
materyalin ekim
serilmesi
6.
7.
Atılan kapağın
Baskı
sıraları
elle düzeltilmesi
yapma
Kapama materyalinin merdanelenınesi
III. Sulaıııa ve Bakım İşleri
1. Sulama
2. iiaçlama
3. Ot alma
4. Kaymak kırma
IV. Söküm İşlem
1. Kök kesme
2. Fidan söküınü
V. Ambalaj Yapımı ve İstifleme
ı. Sökülen fidanların ambalaj yerine nakli
2.
Sayım
ve
ıskarta ayırma
3. Kök kesme, Sandık verme, İlaç­
lama ve ambalajlama, istife alma
8
ve
üzerine
Ota
karşı
Kök kesme
Elle
bıçağıyla
fidanın stoğa alınmasına kadar olan işlemlerin tamamını içine almaktadır. Çalışmaya konu olan ı +0 yaşlı çıplak köklü kızılçam fidanlannın üretilmesine ilişkin ve yukarıdaki kapsama giren işlem­
ler Tablo ı' de verilmiştir.
2.2.2. Ölçme İşlemleri ve Tekniği
Çalışmada Kızılçaın fidam üretimine ilişkin fidanlıkta yapılan
işler, başlangıcı ve bitişi belirli alt işlemlere ayrılmış ve herbir alt
işlemin tekran veya devaını süresince geçen zaman belirlenerek buradan üretimin her bir ana işlemi için gerekli toplam süre saptanmıştır. Birim işlemlerin süresi en iyi şekilde kronometreyle zaman
tutarak saptanabilmekte ve iş etüdünde buna «Kronometraj Tekniği» denilmektedir. Çalışmamızda ölçmeler bu teknikle ve «Tekrarlama Yöntemi>) ile yapılmıştır.
Bir iş biriminin tatmin edici .bir tablosunun elde edilebilmesi
için zaman etüdlerinin, bir iş etüdü uzmanının gözetiminde yeterli
sayıda tekran gerekir. Genellikle kısa çalışına devreli işler için en
az elli, uzun devreliler için 20-30 tekrar yapılınası sağlık verilmektedir. Ölçmelerde bu görüş esas alınarak gözlemler, işin niteliğine
göre, imkan nisbetinde fazla tekrarlanmıştır. Çalışmada, zaman
etüdlerine esas olmak üzere gözlenen unsurlar, makina ve insan
gücüdür. Makina gücünün birim iş için harcadığı zaman dar smır­
lar arasmda değişmekte ve dolayısıyla standart zamanların belirlenmesinde güçlük çekilınemektedir. İnsan gücünün birim iş için
harcadığı zaman ise oldukça önemli değişiklikler gösterir. Özellikle
tarımsal işletmelerde insan gücünün etkilendiği çeşitli biyolojik
ve psikolojik etkenierin varlığı bu değişkenliği daha da arttırınak­
ta ve standart zamanların saptanınasını güşleştirmektedir. Gerçi belirli bir işlem için bir işçi tarafından sarfedilen standart süreyi, o
işlemi çok sayıda değişik işçilerle, ayrı ayrı ve defalarca tekrarlayarak elde edilecek değerlerin vereceği bir çan eğrisinden alınacak
güvenilir bir ortalamaya dayandırmak teorik olarak mümkün görülebilir. Ancak bu yöntemin pratikte uygulanınası hemen hemen olanaksızdır. Bu güçlüğün üstesinden gelinmek için bu çalışınada yapılan gözlemlerde normal perforınansta çalışmak üzere eğitilmiş
işçi ve/veya işçi ekipleri kullanma yöntemi benimsenmiştir. Burada
normal performans olarak herhangi bir teşvik unsuru olmaksızın,
iyi bir denetim altında, fazla bir fiziki veya zihni yorgunluğa yol
9
açmadan, kolayca ve günlerce sürdürülebilecek düzenli bir
temposu kabul edilmiştir.
2.2.3.
Değerlendirme
çalışma
Yöntemi
Torbalı Orman Fidanlığında normal performansta işçilere yap~
tırılan her bir işbirimi için çok sayıda süre ölçmeleri yapılmış ve
bunların ortalamaları alınarak iş/zaman standartlarına esas teşkil
edecek Birim/Zaman verileri elde edilmiştir. Bunun yanında, bu
fidanlık işçilerinin normal performanstaki genel işçi temposundan
sapmalan (tempo farkı, süreç payları, dinlenme ve kişisel paylar,
özel paylar, diğer paylar) saptanarak, bu fidanlık ortalama Birim/
Saat verilerinden genel standartları elde etmek için gerekli çevirme
faktörleıi hesaplanmıştır. Ayrıca fidanlık sabit ve cari giderlerinin
(su, elektrik, akaryakıt, amortismanlar v.b.) fidan maliyetine aksetmesi gereken yüzdeleri tahmin edilmiştir. Bütün bu verilerle 1+0
yaşlı çıplak köklü kızılçam fidanı üretimine ilişkin iş-zaman tablosu
hazırlanmış ve ayrıca bu tablonun kullanılmasına ilişkin açıklama­
lar yapılmıştır. Bu arada hem kadın hem de erkek işçi açlıştırılarak
yapılması mümkün işlerde kullanılmak üzere kadın - erkek işçi iş
verimi çevirme faktörleri saptanmıştır.
3. BULGULAR
3.1.
Ekime Hazırlık İşleri
3.1.1. Giibreleme
Fidanlıkta gübreleme kimyasal gübrelerle yapılmaktadır. Dekara verilecek gübre karışımı ve miktarı, Orman Genel Müdürlüğü
Toprak Tahlil Laboratuvarı tarafından her yıl tekrarlanan tahlil
sonuçlarına göre her ekim parseli için
ayrı olarak saptanır. Bu
yöntem sonucu, dekara verilen gübre miktarı yılına ve ekim parseline göre değişiklik göstermektedir. İki erkek işçi, bir traktör ve
sürücüsünden oluşan ekiple gübreleme için ortalama Birim Zaman
Değeri 2.5 dekar/saat olarak bulunmuştur.
3.1.2.
Toprağı Sürıne
Ekip; bir erkek işçi, bir traktör ve sürücüsünden oluşmakta,
soklu pullukla sürüm ve diskaro çekimi yapılmaktadır. Ratasyon
10
planına göre ba:zı ekim parselleri ·iki kat, bazıları ise tek kat sürülınektedir. Yapılan ölçmeler sonucunda Örtalama Birim Zaman De-
ğerleıi: İki kat sürüm için 1.5 dekar/saat, tek kat sürüm için 2_.6
dekar/saat ve diskaro çekimi için 3.2 dekar/saat bulunmuştur.
3.1.3. Tohum İlaçlama
Üç kadın işçiden oluşan ekiple yapılan bu iş ilacın hazırlanma­
tohumun ilaçla karıştırılması ve serilip kuruttılmasını kapsamakta olup, ölçmelerin ortalamalarına göre Birim Zaman Değeri
Kızılçam için 28 kg/ saat olarak belirlenmiştir.
sı,
3.1.4.
Yastık
Yapuru
Toprağı sürülmüş ve diskaro çekilmiş bitişik iki ekim parselinde, traktör ve sürücüsünden oluşan ekip tarafmdan iki ekim
yastığı bir defada, 3 kat işlenerek yapılmaktadır. 200 metrelik yastık yapımı için kronometre tutularak yapılan 15 ölçme ortalamasından (Ek 2., 10.21 dak/200 m) yastık yapıını için Birim Zaman
Değeri 1176 metre/saat bulunmuştur.
3.1.5.
Yastıklann
Temizlenmesi
Yapılan yastıklarm aralarında
ve üstlerinde kalan ölü otlar iki
100 metrelik yastıklarda 17 ölçme
yapılmış, bu ölçmelerin ortalamasından (Ek 2., 24.38 dak/100 m)
Birim Zaman Değeri 247 metre/saat hesaplanmıştır.
kadın işçiyle toplattırılmaktadır.
3.2.
Ekim İşleri
3.2.1. Makina İle Tohum Ekimi
Traktöre monte edilmiş, tohum ekimi ekipmanıyla traktör sürücüsü ve iki kadın işçiden oluşan bir ekiple yapılan bu iş için 17
ölçme yapılmıştır. Ortalama olarak 100 metrelik yastık ekimi için
3.56 dakika (Ek 2) veya 0.060 saat gerektiği görülmüştür. Buna tohum bittikçe, traktörün tohum doldurmaya gidip gelmesi için geçen zamandan 100 metrelik yastığa düşen ortalama 0.022 saat eklendiğinde tohum ekimi için 1220 m/ saat Birim Zaman Değeri elde
edilmiştir.
11
3.2.2. Ekim Tamamlama
Makinalı
ekimin ardından tohum düşmeyen sıraların tamamlanması işi iki kadın işçiye yaptırılmaktadır. On metrelik yastık
parçalannda yapılan ekim tamamlamaları için saat tutulmuştur.
101 ölçmenin ortalamasından (Ek 2., 1.53 dak/10 m) bu iş için Birim Zaman Değeri 390 metre/saat bulunmuştur.
3.2.3. Kapama Materyalinin
Hazırlanması
Mil Ye humusun ayrı ayrı elenmesi, karıştırma yerine taşın­
maları ve kanştınlması işlerini kapsamaktadır. Ölçmeler 100 metrelik yastık boyuna gereken 0.270 ın3 karışım (1 kısım Humus +
2 kısım Mil) miktarı üzerinden yapılmıştır. Buna göre 100 metrelik
bir yastığa gerekli 0.270 m 3 karışımı hazırlamak için gereken zaman;
Mil eleme
Huınus eleme
Karıştırma yerine mil taşıma
(Ortalama 30 metreye)
Karıştırma yerine humus taşıma
Karışımı yapma
Toplam
iki
iki
iki
kadın işçi
kadın işçi
kadın işçi
kadın işçi
0.150 saat
0.120 »
O.165 »
iki
iki
kadın işçi
0.075
0.105
»
iki
kadın işçi
0.615
»
»
Buradan bir saatte hazırlanan karışımın 0.439 m3 olduğu ve
bunun 163 metre yastığa yeteceği anlaşılmaktadır. Buna göre Birim
Zaman Değeri 0.493 m3 /saat (karışım) veya 163 metre/saat (yastık)
olarak ifade edilebilir.
3.2.4. Kapama Materyalinin Yüklenip
mesi
Yastık Sırasına
Getiril-
Hazırlanmış
0.270 m 3 kapama materyalinin traktör römorkuna
yüklenmesi ve yastık sırasına getirilmesi için bir traktör ve sürücüsü ile iki erkek işçiden oluşan ekip 0.130 saat çalışmakta,
bir saatte ise 769 metrelik yastığa yetecek olan 2.077 m3 kapama
materyali traktöre yüklenip yastık sırasına getirilebilmektedir.
3.2.5. Makina İle Kapak Atma
Bu
12
işe
ekim
yastığı yanına
römorlda
getirilmiş
kapama mater-
yalinden 0.270 m 3 'ünün traktör arkasına bağlı kapak atma makinasına aktarılması yastık üzerinde çekilen makina yardımıyla bunun
ekim sıraları üzerine 0.02 m kalınlıkta serilmesi dahildir. Sırasıyla
16 ve 14 ölçmesi yapılan bu iki safha ortalamalarına göre (Ek 2:
3.70 dak/0.270 m 3 ve 6.20 dak/100 m) 0.270 m 3 karışım ve/veya 100
m yastık için bir traktör ve sürücüsünUn 0.103 saat ve 2 erkek ve
2 kadın işçinin 0.165 saat olmak üzere toplam 0.268 saat çalışması
gerekmektedir. Bu 606 m/saat Birim Zaman Değeri vermektedir.
3.2.6.
Atılan Kapağm
Elle Düzeltilmesi
Makina ile serilen kapak materyalinin ekim çizgilerini düzenli
bir şekilde örtebilmesi için düzeltilmesi gerekmektedir. Bu işi iki
kadın işçi yapmaktadır. Örneklenen ikişer metrelik yastık parçalarında yapılan 19 ölçme ortalamasından (Ek 2., 1.43 dak/2 m) Birim
Zaman Değeri 84 m/saat bulunmuştur.
3.2.7.
Baskı
Yapma
Serilen kapama materyali iki işçi tarafından çekilen merdaneyle bastırılmaktadır. Bu bastırma işi yastığın durumuna göre
bir kat veya gidiş- dönüş olmak üzere iki kat yapılmaktadır. İki
erkek işçiyle bir kat (13 ölçme, ortalama 1.82 dak/100 m), iki erkek
işçiyle iki kat (15 ölçme,ortalama 4.40 dak/100 m) ve iki kadın iş­
çiyle iki kat (15 ölçme, ortalama 5.53 dak/100 m) baskı yapma için
Birim Zaman Değerleri sırasıyla 3333 metre/saat, 1370 metre/saat
ve 1087 metre/saat bulunmuştur.
Aynı işi yapan kadın ve erkek işçiler arasındaki verim farkı,
hem kadın, hem de erkek işçinin rahatça yapabileceği baskı işinde
çok açık biçimde görülmektedir. Burada kadın- erkek işçi verim
farkının erkek lehine i% 26 olduğu bulunmuştur.
3.3.
Sulama ve Bakı,ın İşleri
3.3.1. Sulama
Sabit yağmurlama sistemi olan Torbalı Orman Fidanlığında,
toprağın durumuna göre Ege koşullarında Nisan ayında başlıyarak
Kasıma kadar devam eden sulama işi motorları çalıştırmak ve vanaları açıp kapatmaktan ibarettir. Bu işte sulama mevsimi boyun13
ca 8 ay devamlı görevlendirilen iki işçi, aynı zamanda sulama tesislerinin bakımı ve onarımını da üstlenmektedir.
3.3.2. ilaçlama
Sırt pulvarizatöri.i ile ot mücadelesi amacıyla yapılmaktadır. Bir
erkek işçi ile bu iş için ortalama Birim Zaman Değeri 2.61 dekar/
saat bulunmuştur.
3.3.3. Ot
Alına
Ot mücadelesi için ilaçlanmış ve ilaçlanmamış yastıklarda ayrı
ölçmeler yapılmıştır. İlaçlanmış parsellerde rastgele örneklenen iki metrelik yastık kısımlarının ot temizliği için kronometre
tutulduğu gibi ayrıca bir iş günü boyunca yapılan ot temizliği metayrı
rajıda alınarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bunların ortalamaları
Ek 2'de
verilmiştir.
Ekim yastıklarında ilaçlanmış bile olsa ot yoğunluğu toprak
göre yer yer parçalar halinde değişiklikler göstermektedir.
Ot yoğunluğunun homojenliğinden bahsetmek olanaksızdır. Yine
yöre iklim şartlarına göre ot almaya bir defa veya daha fazla girilmesi gerekebilmektedir. Torbalı fidanlığında genellikle 3-4 kere
ot almaya girilmektedir. Ek 2'de verilen ot almaya ilişkin ölçmelerin ortalamaları kullanılarak bulunan Birim Zaman Değerleri aşa­
ğadı verilmiştir :
yapısına
Bir kadın işçi
ilaçlı yastık
(Tam gün çalışma ölçmelerinden)
Bir kadın işçi
ilaçlı yastık
(2 m'lik parçalar ölçmelerinden)
Bir kadın işçi
ilaçsız yastık
(2 m'lik parçalar ölçmelerinden)
8.97 m/saat
11.48 m/saat
3.85 m/saat
Fidanlık çalışmalarında bir kaç yıl değişik periyodlarda yapılan tam, gün ot alma ölçmeleriyle, 2 metrelik yastık kısımlarında
standart işçiyle ot alma ölçmeleri arasında görülen farklılık subjektif faktörler sonucudur. Bu fark; bir çalışma gününe ait dinlenme payları, idarece tanınan gidiş - geliş ve zaruri ihtiyaçlar süreleri ve benzeri çalışılmayan zamanlar nedeniyle doğmaktadır. Torbalı Fidanlığı için bu fark gerçek zamanın '% 28 oranında hesaplanmıştır. Bu oran genelde fidanlık işlerinin tümü için gerçek çalışma
süresine ilave edilecek pay olarak kabul edilebilir.
14
3.3.4. Kaymak
Kırma
Fide çıkma safhasında, sulamalardan sonra oluşan toprak kayınaklanmasını kırmak amacıyla gerektiğinde bir kaç kez yapılan bu
işte üç dişli tırmıkla iki kadın işçi çalıştırılmaktadır. 38 ölçme sonucu (Ek 2., 24.17 dak/100 m) bir kaymak kırma için ortalama Birim Zaman
3.4.
Değeri
248 metre/saat
bulunmuştur.
Söküın işleri
3.4.1. Kök Kesme
Kök kesme bıçağı takılı traktör kullanılarak yapılmakta ve bir
saatte 100 metre uzunluktaki yastıklardan 15'inde kök kesimi tamamlanabilmektedir. Buna göre bu iş için Birim Zaman Değeri
1500 metre/saat olarak ifade edilebilir.
3.4.2. Fidan Sökümü
Kök kesimi yapılmış yastıklarda, işçiler fidanlan söküp, topraklarını silkeliyerek, küçük demetler halinde yastık kenarlarına
koyarlar. Çalışmada bir metrelik yastık parçalarında bu iş bir erkek işçiye yaptınlarak 40 ölçme alınmıştır. Bunların ortalamaları­
na (Ek 2., 2.13 dak/m) göre 27.3 m/saat Birim Zaman Değeri bulunmuştur. Ölçmeler sırasında söküm işi süresinin, metre yastık­
taki kullanılabilir fidan yoğunluğuna bağlı olarak değiştiği gözlenerek. bir metrelik yastık parçasındaki fidanın söküm zamanı ile
fidan yoğunluğu arasındaki ilişki incelenmiş ve regresyon katsayısı
(r = -ü.874) çok yüksek bulunmuştur. Buna ait grafik Şekil 1'de
verilmiştir. Fidan sökümüne ilişkin yukarıda verilen 27.3 m/saat
lik ortalama değer yastıklarda metreele 300 civarında fidan bulunduğu haller için geçerlidjr. Yastıkta fidanların daha sık veya daha
seyrek olması durumlarında o sıklıklara ait m/saat değerleri Şekil
l'de verilen doğrusal denklerole hesaplanabilir.
Aynı işi yapan kadın işçiler için (sıklık : metre yastıkta 300 fidan) ortalama Birim Zaman Değeri (Ek 2., 2.76 dak/m) 21.7 metre/
saat bulunmuştur. Bu halde de metre yastıktaki fidan adedi ile sö.· küm süresi arasında, regresyon katsayısı yüksek olan (r = -0.842)
doğrusal bir ilişki elde edilmiştir (Şekil 1).
Kadın
veya erkek
işçilerin çalıştırılabildiği
bu
işte
verimin
15
inetre yastıkta 300 fidan bulunma duıumunda, yakiaşlk ;% 26 erkek
lehine olduğu görülmektedir. Fidan adedi azaldıkça bu fark düş­
mekte, arttıkça yükselmektedir.
3.5.
Ambalaj Yapımı ve İstifleıne
Tohum ilaçlama hariç buraya kadar yapılan tüm· faaliyetlerde
Birim Zamana göre ekim yapılan yastıkların alanı veya boyu bulunmuşken, fidan söküm faaliyetlerinde ve onu takip eden işlerde
zamana göre fidan adedi esas alınmıştır.
3.5.1. Sökülen Fidanların Ambalaj Yerine Nakli
Sökülen ve
yastık: kenarına
dizilen fidan demetlerinin, buradan
bu sandıkların römorka taşınarak
yüklenmesi ve römork dohmca da ambalaj yerine götürülüp, sandıkların ambalajhaneele istiflenmesi ve traktörün geri gelmesi iş­
lerini kapsayan bu faaliyet bir traktör ve sürücüsü ile iki erkek
işçiden oluşan bir ekiple ortalama bir saat içinde tamamlanmaktadır. Ancak bu işte fidan sökülmesini beklemek, sandıklarm doldurulmasında daima bir zaman kaybına sebep olmaktadır. Dolu
sandıkların yüklenip ambalajhaneye götürülmesi ,istife alınması ve
traktörün geri dönmesi, yastıkların ambalaj yerine uzaklığına göre,
17 - 20 dakika gerçekleşmektedir. Geri kalan 40 dakika, kısmen yeteri kadar fidan sökülmesini beklemek ve kısmen bunları sanclıkiara doldurmak için harcanmaktadır. SökülmUş fidanlardan ortalama 4000 tanesi bir fidan sandığına konulmakta ve bu sandık­
lardan 20 kadarı bir römorka yüklenmektedir. Bu durumda, bir
saatte 80.000 fidanın ambalaj yerine nakli yapılabilmektedir. Bu
iş için bulunan Birim Zaman Değeri 80.000 fidan adet/saat olmaktadır.
·
alınıp sandıklara dolduıulması,
3.5.2. Fidan
Sayıını
ve Iskarta
Ayırma:
Ambalaj yeri geniş bir hangar şeklinde olup, üç kenarına oturarak çalışılabilecek biçimde sayım te~gahları konulmuş, bir köşe­
ye ise kök kesme takozu yerleştirilmiştir. Dördüncü kenara fidan
sandıkları istif edilmekte ve ortada ambalaj tezgahı ile ilaçlama bidomı bulunmaktadır (Şekil 2). Yapılan fidan balyalan da fidan
sandıklarının önüne konulmaktadır.
Tezgahların arkasında
16
oturan
kadınların
ikisinin
arasına
gele-
Şekil
1.
Sökiiın
zamarn · Fidan
yo~Iuiru .ilişkisi.
ilaat/dakar ın/saat.·
11.67
1<1 .. 00
1
60
5C
17.50
~
23.34
1 30
35.00
..., 20
7o.oo
.ı
Y = 56.1 - 0.096 X
r= -c.874
40
lo
!)o
ı·oo ı5o
2oo 2so 3oo 35o 4oo 45o
F i d a A
NOT: Bulunan saat/dekar,
düzeltıne payı
Ad e d i
1.28 ile
çarpılarak
bulunur.
17
cek şekilde tezgahın altına konulan fidan sandıklarından fidan demetlerini alan işçiler, aralarındaki ıskarta fidanları ayırıp atar ve
kullanılabilir fidanları sayarak ellilik demetler halinde tezgah üzerine koyarlar. Tek kadın işçi için 31 ölçme yapılarak (Ek 2., 1.44
dak/SO adet) fidan. sayımı ve ıskarta ayrımı için 2083 fidan adet/
saat Birim Zaman Değeri bulunmuştur.
3.5.3. Kök Kesme, Sandık Verme, ilaçlama, Ambalajlama ve
İstife Alma
Bu işler için dört erkek işçi ayrılmıştır. İkisi sürekli ambalaj
ikisi ise ıskarta ayırıp sayım yapanlar
için fidan sandıklarını sayım tezgahı altına koymakta, sayılan fidanları toplayarak köklerini kesmekte, ambalaj tezgahına götürmekte
ve ambalaj yapanlara, ambalaj malzemesi taşıyıp yapılan ambalajları istife almaktadır. Ambalaj tezgahın konulan fidanların kökleri
ambalajcılardan biri tarafından ilaçlama bidonuna daldırılıp ilaçlanmaktadır. Ambalaj yapııncıları, tezgah üzerine çıtalı kaneviçeyi ve
teli yerleştirip 1500 adet fidanı kökleri ortaya gelecek şekilde karşılıklı yerleştirirler, etrafıarına ve aralarına yosun koyduktan sonra
kanaviçeye sarar, sıkıp bağlarlar. Bütün bu işlerde ambalaj başın­
dakiler için ayrı (20 ölçme; 3.34 dak/1500 fidan adet Ek 2.), diğer
iki işçi için ayrı (21 ölçme 4.52 dak/1500 fidan adet Ek 2.) olmak
üzere kronometre tutulmuş ve işin tümü için fidan hazırlıyanları
esas alarak 4 erkek işçiyle 19911 fidan adet/saat Birim Zaman Değeri bulunmuştur. Ambalaj adedi olarak da 13.27 ambalaj adet/saat
Birim Zaman Değeri verilebilir.
tezgahında çalışmakta diğer
4. TARTIŞMA ve ÖNERiLER
4.1.
Tartışma
İş etüdü belli bir faaliyeti yürütmede insan ve malzeme kaynaklarından
mümkün olan en çok faydayı sağlamak için kullanılan
metod etüdü ve iş ölçmesi tekniklerin! içine alan bir terimdir. Metod etüdü bir işi yapmada uygulanmakta olan ve önerilen yolların
sistematik olarak kaydı, tahlile tabi tutulması ve tenkitçi bir gözle
incelenmesini daha kolay ve daha etkin metodların geliştirilmesini
ve uygulanmaya konulmasını kapsar. İşin ölçülmesi ise belli bir
işin kalifiye bir işçi veya işçi grubu tarafından belli bir standartta
yapılabilmesi için gerekli zamanı saptayarak bu işin kapsamını tes18
Şekil
~ayınt
2. Ambalaj
haııgan.
tezgah'!
.Ambalaj
tezgahı
ı.rJ.Qan
ba
GİRtŞ
!Y_C!_lar
fP-i. dan
ısan.aJ. 'k1a :r
İ~r
ı
on
B'
koz·u
19
bit etmeye yarayan tekniklerin uygulanmasıdır. Bu çalışmada fidanlıkta 1 +0 yaşlı çıplak köklü kızılçam fidanı üretilmesi için yıl boyu
yürütülen işlerin zaman etüdleri yapılmıştır. Zaman etüdü; belli
bir işi belli bir performansla ve arzu edilen standartta yapmak için
gereken zamanı çok sayıda gözlemlerle mümkün olduğu kadar doğ­
rulukla saptayacak teknikler uygulanarak yapılır. Çalışmada fidan
üretim tekniği etüd edilerek (iş etüdü) üretim işleri bağımsız unsurlar haline indirgenmiş (Tablo 1) ve her bir faaliyet için, zaman
etüdü tekniklerinden «Tekrarlamalı Kronometraj Metodu» kullanı­
larak, standart tempoda çalışan ortalama işçi üzerinde yapılan ölçmelerle gerçek Birim Zaman Değerleri belirlenmiştir (Ek 2.). Fidanlık faaliyetleri arasında bağımsız unsurlar haline indirgenmesi
olanaksız ve yöneticilerin
takdiline göre yürütülen, dolayısıyla
standart birim zamanlarının saptanması mümkün olmayan fidan
üretimiyle doğrudan ilişkili bazı işlemlerde bulunmaktadır. Bu gibi
işlemler için gerekli olan iş gücü gereksiniminin fidanlık yönetimince tahmin ve tayin edilmesi gerekir. Torbalı Orman Fdanlığında
uygulanmakta olan kızılçam fidanı üretim tekniğine göre birim zamanda yapılan iş, kullanılan malzeme, ekipman ve işçi veya işçi
grubu durumunu veren iş- zaman etüdü tablosu Ek 3'te verilmiştir.
Bu tablolardan yararlamlarak yapılan fiyat analizleri ise Ek 4.te
sunulmuştur. İş- zaman etüdü tablosunda verilen değerler gerçek
birim zaman değerleridir. Fiyat analizleri için bu gerçek birim zamanların düzeltilmiş birim zamanlara dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu dönüştürme; süreç payları, dinlenme ve kişisel paylar ve
özel paylar gibi işçinin veya makinanın etkin olmadığı toplam süre
gerçek birim zamana ilave edilerek yapılmıştır. Bazı araştırıcılarda
uygulandığı şekilde tempo farklılığını içeren düzeltilmiş zaman hesabı yöntemi bu çalışmada kullanılmamıştır. Düzeltilmiş birim zamanları elde etmek için gözlenen süreye ilave edilen bu paylar (Tolerans payı) bir çok kaynakçada % 20- 35 oranında verilmekte olup
arınancılık faaliyetlerinde bu pay !% 30 olarak kabul edilmektedir
(YILDIRIM, 1979). Bu çalışmada, değişik faaliyetlerin, değişik zamanlarda (Sürekli Zamanlama Metodu kullanılarak) gözlenen tam
gün verim tesbitleri ile aynı faaliyetin gerçek birim zamanım karşılaştırma yöntemiyle tolerans payı belirlenmiş ve bu pay % 28
olarak bulunmuştur. Fiyat analizleri tablosundaki saat ölçü birimi
erkek işçinin işçiliği esas alınarak verilmiştir. İş- Zaman etüdü
tablosunda görülen kadın işçi işçiliği Şekil 1' de de görülebileceği gibi
% 75 erkek işçi işçiliği olarak çevrilerek kullanılmıştır.
20
Kızılçam fidanı üretim malil)Keti: hesapları y;apılırken, fiyat analizlerine dayanılarak bulunacak maliyetlere. bu analizlere dahil
edilmemiş olan fidanlık sabit giderleri (memur, teknik eleman v.h.
ücretleri), sabit tesis amortismanları ve ölçülemeyen işgücü g~rek­
sinimi miktarları gibi giderlerden bu üretim hissesine düşecek miktarların eklenmesi gereği gözden uzak tutulmamalıdır.
4.2.
Sonuç ve Önerller
Çalışma, Kızılçam fidanı üretimi için Torbalı Orman Fidanlı­
ğında uygulanmakta olan üretim faaliyetleri esas alınarak yürütülmüş olmakla beraber, belirli faaliyet unsurları için bulunan birim
zaman ve birim maliyet değerleri, diğer fidanlıklarda benzer faaliyetlerle üretilen değişik fidan türleri için de kullanılabilir. Bu çalışmada incelenen faaliyet unsurlarından değişik faaliyetler bulunuc
yorsa onlar için ayrıca zaman etüdleri yapılarak genel amaçlı bir
zaman etüdünün elde edilmesi mümkündür. Diğer taraftan bu çalışmaya esas alınan üretim tekniğinde değişıneler oldukça, deği­
şikliğe uğrayan faaliyet unsurları için zaman etüdlerinin yenilenınesi gerekecektir.
Yurdumuz Orman Fidaniıkiarında yapılan gözlemler buralarda uygulanan üretim metodlarının birbirlerinden önemli farklılık­
lar gösterdiğini ortaya koymuştur. Bir fidanlıkta başarılı bir teknik
ve yüksek verimle yürütülen bir üretim faaliyetinin bir başka fidanlıkta değişik ve pahalı bir yöntemle uygulandığını görmek mümkündür. Bu durum iş ve metod etüdlerinin bütün fidanlıkları kapsayacak yaygınlıkta ve bir an önce yapılarak, kaynak kullanımını
asgariye indirecek ve aynı zamanda yüksek başarı sağlayacak standart üretim metodlarının saptanmasını ve yaygmlaştırılmasım acil
bir sorun olarak ortaya çıkarmaktadır.
ÖZET
1979 yılında başlanılan çalışmada; Kızılçam fidanı üretim faaliyetlerinin herbiri için tekrarlamalı kronometraj metodu ile ortalama işçi veya işçi ekibi üzerinde zaman etüdler yapılarak gerçek
birim zaman değerleri saptanmıştır. Bu değerlere Torbalı Orman
Fidanlığı için bulunan '% 28 tolerans payı eklenerek düzeltilmiş biril zamanlar elde edilmiş ve fiyat analizleri bunlara göre hazırlan­
mıştıı~. Çalışma Torbalı Orman Fidanlığında halen kullanılmakta
21
olan ekip, ekipman ve üretim tekniklerine göre yapıldığından, üretim tekniği değişikliklerinde, değişkenliğin söz konusu olduğu faaliyet unsurları için zaman etüdlerinin yenilenmesi gerekecektir.
Değişik fidanlıklarda yapılan
gözlemlerde üretim metodların­
da farklılıklar izlenmiş olup, verimlilik için iş ve metod etüdlerinin
yaygın bir şekilde yapılarak, kaynak kullanımını asgariye indiren
standart üretim metodu saptanmalıdır.
SUMMARY
The time studies on the production of ı+ O Pinus brutia seedlings were carried out in the Torbalı Forest Nursery (Aegean See
region of Turkey). The routine seeeliing production activities in
the Nursery, starting with the receipt of seed through soil preparation, sowing, tending and lifting to preparation for dispetch,
were devided into easily determinable work units (Table ı). The
real «Unit Time Values» were determined for each of these work
units with the «Repeated Chronometry Techniqueı> by employing
average- performance workers or worker teams or workers and
machinary teams, depeneling upon the nature of the work (Ek 2
and 3). The Unit Time Values for the works done by female workers were transformed into male worker values by multiplying
them with 0.75. Then the real Unit Time Values (all formale workers) were transformed into «Balanced Unit Times» increasing each
by 28% (the tolerance under the prevailing working conditions in
the Torbalı Forest Nursery). And, haseel on these, a «Cost Analysis
Table» was prepared (Ek 4).
The calculated Unit Time Values for the work units were as
follows:
1. Application of chemical fertilizers : 2.5 decars/hour
Tean1: ı tractor with driver, 2 male workers.
2. Chemical fertilizer: composition and amount (kg/decar)
to be determinecl by annual soil analyses.
3. Plaughing in two directions: 1.5 clecars/hour
Team : ı tractor with driver, ı male worker
4. Plaughing in one directian : 2.6 decars/hour
Team: ı tractor with driver, 1 male worker
22
5. Discing : 3.2 decars/hour
Team : ı tractor with driver,
ı
male worker
6. Seed : to be obtained from the Forest Seed Institute.
7. Seed disinfection : 28 kg/hour
Team : 3 female workers
8. Chemicals for seed disinfection : type and amount to be
determined according to official instructions.
9. Preparation of seedbeds: 1176 meters/hour
Team : 1 tractor with driver
·
10.
Cleaıing
ı 1.
Machine sowing : 1220 meters/hour
Team : 1 tractor with driver, 2 female workers
the seedbeds : 247 meters/hour
Team : 2 female workers
12. Completion of machine sowing by hand : 390 meters/hour
Team : 2 female workers
13. Preparation of seed- covering material: 0.439 m3 /hour
Team : 2 female workers
ı4.
Sand in seed- covering matarial (two parts) : 0.0018 m3 /m
ı5.
Humus in seed- covering material (one part): 0.0009 m 3 /m
ı6.
Transport of seed covering material to seed beds:
2.008 m 3 /hour
Team : ı tractor with driver, 2 male workers
ı7.
Machine spreading seed - covering material on seedbeds
(2 cm thick) : 606 meters/hour
Team: ı tractor with driver, 2 male workers
18. Hand correcting the machine- spread seed- covering
material : 84 meters/hour
Team : 2 female workers
ı9.
Pressing seedbeds, once: 3333 meters/hour
Team : 1 tractor with driver, 2 male workers
20. Pressing seedbeds, t:wice: 1370 meters/hour
Team : 1 tractor with driver, 2 male workers
23
21. Pressing seedbeds, twice: 1087 ıneters/hour
Team: 1 tractor with driver, 2 female workers
22. Watering and maintenance of irrigation network :
240 mandays/year
Team : 2 male workers
23. Chemical weeding: 2.61 decars/hour
Team : 1 male worker with a portable sprayer
24. Chemicals for weeding : type and amount (kg/ decar) to be
determined according to official instructions
25. Hand weeding to complete machine weeding:
ıı.48 meters/hour
Team : ı female worker
26. Hand weeding, full: 3.85 meters/hour
Team : 1 female worker
27. Hand cultivation to break soil
248 meters/hour
Team : 2 female workers
cııtıst
on seed beds:
28. Root cıitting : 1500 meters/hour
Team : ı tractor with driver, 1 male worker
29. Seeciling lifting (at density 300 seedlings/meter) :
27.3 meters/hour
Team : 1 male worker
30. Seeciling lifting (at density 300 seedlings/meter) :
21.7 meters/hour
Team : 1 female worker
31. Seeeliing transport to packing shelter : 80000 seedlings/hour
Team : 1 tractor with driver, 2 male workers
32. Seeciling grading and counting: 2083 Seedlings/hour
Team : 1 female worker
33. Root cutting, seeciling desinfection, packing:
19911 seedlings/hour
Team : 4 male workers
34. Root cutting, seeciling desinfection, packing:
13.27 packs/hour
Team : 4 male workers
24
KAYNA:KÇA
-
Birler, A. S., M. Doğru ve H. Z. Usta (1979). Ağaçlandırma Çalışı·nalarına
Ait Birim Zaman Cetvelleri. Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Yıllık Bülteni No. 15, s : 1-49.
2 -
Çetmeli, E. (1972). Yatmmların Planlanmasında Kritik Yörünge (CPM)
ve Pert Metodları. Çağlayan Basımevi, İstanbul.
3-
Geray, U. ve A. Çörekçioğlu (1978). Kalkınma Amaçlan ve Stratejisine
Göre Türkiye'de Ağaçlandırmanın Önemi. İ. Ü. Orman Fakültesi Dergisi
Seri A, Cilt 28, Sayı 1 : 168- 213.
4-
Halaç, O. (1978). Kantitatif Karar Verme Teknikleri.
2501, İşletme Fakültesi Yayın No. 86.
5 -
Huschenbeth, H. (1973). Diemaschinelle Begründung und Pflage von
Eichenund Kiefernkulturen auf bis mittelschweren Böden in . ebenen
und schwachgeneigten Lagen. Hessische Landesforstverwaltung, Merkblatt 6. Semtember, 1973.
6-
İdil, O. (1980). Örnekleme Teorisi ve İşletme Yönteminçle. Uygulanması.
İ. Ü. Yayın No. 2708, İşletme Fakültesi Yayın No. 107.
7 --
Kalıpsız, A. (1970). Orman Ağaçlama Yatırımlannın Planlanınaşı Esaslan. 1. Ü. Orman Fakültesi İ. Ü. Yayın No. 1539, Orman Fakültesi Yayın
No. 153.
8-
Orman Müheı:ıdisleri Odası (1966). Orman Mi.U1endisleri 1. Teknik Kongresi (Cilt 2. Ağaçlandırma). T.M.M.O.B. Orman Mühendisleri Odası.
9-
Planlama ve Koordinasyon Dairesi (1976). Orınancılık Ana Planı 19731995. Orman Bakanlığı Yayın Sıra No. 27, Seri No. 3, RPD No. 4.
10 -
İ.
ü.
Saatçioğlu, F. (1976). Fidanlık Tekniği. İ. Ü. Onnan Fakültesi
yın
No. 2188, Orman Fakültesi
Yayın
Yayın
No.
1. ü. Ya-
No. 223.
ll -
Silvikültür Kürsüsü (1969). Ağaçlandırma Planlama Etüd ve Proje Semineri 24.4/18.5.1968. 1. Ü. Orman FaldUtesi 1. Ü. Yayın No. 1432, Orman
Fakültesi Yayın No. 141.
12 --
Yıldırım, M. (1978). DerNahrstoffe.xport Aus Fichtenrein bestanden in
Abhangigkeit Vom Holzernteverfahren. Der Forstlichen Fakiiitat der
Georg- August Universitat zu Göttingen, 1978.
13 -
Yıldırım, M. (1979). Orman İşlerinde Zaman Kavramı ve Zaman Etüd
Metodları. İ. ü. Orman Fakiiltesi Dergisi Seri B, Cilt 29, Sayı 2 :. 133-153.
25
Ek 1.
Torbalı
Orman
Fidanlığı Hakkında Bil~.
TARİHÇESİ: ı959 yılında Fidanlık Şefliği
de Genel Bütçeli Müdürlük haline
olarak
kurulmuş,
1.4.1982 tarihin-
getirilmiştir.
YERİ : Fidanlık İzmir İli, Torbalı İlçesi, Sakızağacı mevkiinde olup İzmir'e
45 Km mesafededir.
ALANI:
Genel
Rakımı
Alanı
İbreli
Üretim Alanı
Kavak Üretim Alanı
Repikaj Alanı
Tüplü Fidan Üretim Alanı
Yapraklı Fidan Üretim Alanı
Yapı ve Yerleşim Alanı
Yollar
Diğer Alanlar
Araştırma Alanı
40 m'dir.
680.814
281.6
220.65
29.0
2.0
2.0
35.0
47.5
29.913
37.15
da
da
da
da
da
da
da
da
da
da
FİDAN ÜRETİM KAPASİTESİ:
ı984 -1988 yıllarını kapsayan rotasyon planına göre;
1 -O Yaşlı İbreli Fidan
20 milyon Adet
O- 2 yaşlı Melez Kavak Fidanı
SO Bin
Adet
Muhtelif Yaş ve Cinste Yapraklı Fidan
100Bin
Adet
Süs Bitkisi
20 Bin
Adet
100 Bin
Adet
Tüplü Fidan
1985 yılı Üretim Programı : 20 milyon ibreli, 30 bin O- 1 yaşlı Kavak,
40 bin O- 2 yaşlı Kavak, 30 bin materyal, 20 bin Süs Batkisi, SO bin Yapraklı, 210 bin Tüplü Fidan, 6 bin adet Aşılı Fidan, 3 bin Salon Çiçeği,
25 ton kozalaktan ı ton Kızılçam Tohumu.
TOPRAK : Kumlu- Balçık, Kumlu - Killi - Balçık.
pH : 6.94 ile 8.09
arasındadır.
SU KAYNAGI: 2 adet daldırmalı derin su kuyusunun verimi 37 lt./sn.,
4 adet tribi.inlü su kuyusunun verimi ıs lt/sn'dir. İbreli parsellerde
yağmurla, kavak parsellerinde
salma sulama yapılmaktadır. Sulama
şebekesi sabittir.
PERSONEL : ı Müdür,
2 Şoför, 3 Bekçi.
ı
Mühendis, 1 Tekniker, 2 Büro Memuru, 4
Fidancı,
BlNA VE TESİSLER: 8 Hizmet evi, 1 Garaj, ı Ambar, ı Sera, ı Kozalak
Pisti, ı Sundurma, 1 Soğukhava Deposu, ı Seleksiyon Hangarı,· 1 Gübrelik,'' Yağmurlama ve Salma Sulama Tesisatı, Aydınlatma Tesisatı.
ARAÇ VE GEREÇLER : ı Pick- Up, ı Küçük Kamyon, S adet muhtelif güçte
Traktör ve bunların ekipmanları.
26
Ek 2. Fidan Üretim İşlerinde Tekrarlamalı Kronoınetraj Metodu İle.
Yapılan Zaman/İş Bir.iıni Ölçmelerine İlişkin Bilgiler.
Ekip
İşin Cinsi
Ekipınan
Yastık yapımı
Traktör
sürücüsü
Ölçmeler
Ölçme
Ortalaması
Düzeltilmiş Standart
Adedi Zaman/İş Birimi Max. Min. Sapma
15
10.21 dak/200 m
10.58
9.41
1.18
17
24.38 dak/100 m
25.05 23.70
1.01
17
101
3.56 dakjlOO ın
1.53 dak/10 m
4.01
l.S8
3.09
1.2S
0.67
0.61
16
14
19
3.70 dak/0.270 m:ı
6.20 dakjlOO m
1.43 dak/2 ın
3.91
6.46
1.55
3.63
6.01
1.30
0.37
0.30
0.13
13
1.82 dak/100 m
1.86
1.74
0.13
ıs
4.40 dak/100 m
4.S2
4.2S
0.14
ıs
5.S2 dakjlOO ın
S.91
S.08
O.S4
Yastıklarıı;ı
2 Kadın
2 Kadın
Traktör,
sürücü
Ekim tamamlama 2 Kadın
Kapak atma
Traktör,
sürücü
makinasının
dolması
2 Erkek
2 Kadın
2 Kadın
Kapak atma
Kapak düzeltıne 2 Kadın
Baskı yapma
2 Erkek
1 kat
Baskı yapma
2 Erkek
2 kat
Baskı yapma
2 Kadın
2 kat
Ot alma, ilaçlantemizlenmesi
Makina ile
tohum ekimi
mış yastıkta
ı Kadın
40
71.7
ı Kadın
lO
10.4S dak/2 m
12.14
8.87
2.74
1 Kadın
2 Kadın
1 Erkek
1 Erkek
9
38
40
39
31.14 dak/2 m
24.17 dak/100 m
2.13 dak/m
2.76 dakjm
33.04 28.33
26.53 21.48
3.87 1.65
4.71
1.82
3.20
4.28
0.53
0.87
Kadın
31
1.44 dak/SO Ad.
ı.
so
1.33
0.12
2 Erkek
2 Erkek
21
20
4.S2 dak/lSOO Ad.
3.34 dakjlSOO Ad.
4.76
3.43
4.2S
3.24
0.44
0.15
ınjgün
96.2
S6.4
2.41
Ot alma, ilaçlanmış yastıkta
Ot
alına,
ilaçlan-
mamış yastıkta
Kaymak kırma
Fidan söküınü
Fidan sökümü
Saym1 ve ıskarta
I
ayırma
Kök kesme ve
diğer
Ambalaj
yapıını
27
N
00
Ek 3. Fidan Üretim İşlerinde İş· Zaman Etüdü Tablosu.
Sıra
No.
Birimi
Malzeme
İşçilik
Cinsi
Miktan
Ekip
Açıklama
Ekipmanı
Gübreleme
dekar/saat
2.5
Kimyasal gübre
2 Erkek işçi,
Traktör, sürücüsü
Toprak Tahlil Laboratuvarı önerilerine göre cinsleri ve
miktarları belirlenmektedir.
2
Kimyasal gübre
3
2 yönde
toprağı
sürme
dekar/saat
4
1 yönde
toprağı
sürme
»
-
2.6
l>
»
Soklu pullukla
5
Diskaro çekme
»
-
32
»
))
Diskarayla
6
Tohum ilaçlama
Kgjsaat
-
28
7
Tohum
8
İlaç
9
Tastık yapımı
m/saat
-
1176
10
Yastıkların
m/saat
-
247
11
Makine ile tohum ekimi ve
tohum doldurup, getirme
mj saat
-
12
13
Kg
-
1.5
Kg
Kg
temizlenmesi
m/saat
hazırlanması
m:ı/saat
-
390
-
3
0.439
miktarı
Soklu pullukla
Zararlılara karşı
Kadın işçi
Gerekli tohum
1220
Ekim tamanılama
Kapama materyalinin
Traktör, sürücü,
ı Erkek işçi
Tohum Enstitüsü'nce bildirilir.
Cinsleri ve miktarlan
Traktör, sürücü
2
Kadın işçi
tebliğlerden.
Üç kat işleme
Ölü otların toplanması
Traktör, sürücü
2 Kadın işçi
2
Kadın işçi
Kadın işçi
Boş
2
kalan
kısım
sıralara
mil
+1
kısım
humus
Ek 3.
Sıra
No.
(Devamı)
Birimi
Malzeme
İşçiilk
Cinsi
Miktan
Ekip
Ekipmanı
Açıklama
14
Mil
-
m:ı;m
0.0018
--
Yastı.k
boyu
ıs
Hum us
-
m:ı/m
0.0009
--
Yastık
boyu
16
Kapama materyalinin römorka
yüklenip, ekim yastıklarına
getirilmesi
2.077
m:ı/saat
-
Traktör, sürücü
2 Erkek işçi
Kapak atma dakinasının doldurulması ve kapak atma
Yastık
boyu
m/saat
-
Yastık
boyu
17
606
Traktör, sürücü,
2 Erkek, 2 Kadın
işçi
-
84
m/saat
-
3333
2 Erkek
işçi
Merdaneyle
yastık
boyu
yapma 2 kat
m/saat
-
1370
2 Erkek
işçi
Merdaneyle
yastık
boyu
yapma 2 kat
mjsaat
-
1087
2
Kadın işçi
Merdaneyle
yastık
boyu
22
Sulama ve tesisin bakımı
İş günü/yıl
-
480
23
İlaçlama
dekar/saat
-
2.61
24
İlaç
25
İlaçlanmış yastıklar ot alma
18
Atılan kapağın
19
Baskı
yapma 1 kat
20
Baskı
21
Baskı
26
N
\O
elle düzeltilmesi mjsaat
-
Kg.
-
m/saat
-
11.48
m/saat
-
3.85
2
Kadın işçi
Torbalı Fidanlığındaki halihazır
1 Erkek
işçi
Sırt pulvarizatörüyle
ot mücadelesi
Cins ve miktarlan
tebliğlerine
ı Kadın işçi
Yastık
.boyu
Kadın işçi
Yastık
boyu
İlaçlanmamış yastıklarda
ot alma
1
uygulamalar.
göre.
w
o
Ek 3.
Sıra
Birimi
Malzeme
işçilik
No.
Cinsi
27
Kaymak
28
-
kırma
(Devamı)
Miktan
Ekip Ekipmam
Kadın işçi
mjsaat
-
248
Kök kesme
m/saat
-
1500
Traktör, sürücü,
1 Erkek işçi
29
Fidan sökümü
m/saat
-
27.3
1 Erkek
30
Fidan sökümü
m/saat
21.7
1
2
Açıklama
Yastık
boyu
Yastık
boyu
işçi
Metrede 300 fidan
olduğunda
Kadın işçi
Metrede 300 fidan
olduğunda
Not : 1. Metre yastıkta 300 fidandan az veya fazla kullanılabilir fidan bulunduğunda erkek işçi için y = 56.1 0.096 X, kadın işçi için y = 47.2-0.085 X doğrusal denklemlerinde (X) yerine metre yastıkta fidan
adedi konularak fidan sökümü için gerekli (y) m/saat miktarı bulunabili'r.
2. Kadın- Erkek işçi verim farkı 27.3/21.7 (300 fidan/m için) '% 26 erkek lehinedir. Bu verim farkı fidan
adedi azsa düşmekte (200 fidan; % 22), fazla ise artmaktadır (400 fidan;'% 34).
31
32
Sökülen fidanların ambalaj
yerine nakli
Fidan ad.jsaat
Fidan
sayımı
34
Traktör, sürücü
2 Erkek işçi
ve
ıskarta ayırma
33
80.000
1
Kadın işçi
Fidan ad./ saat
2083
Kök kesme, sandık verme,
ilaçlama ve ambalaj yapma
ve istife alma
Fidan ad./saat
19911
4 Erkek
işçi
Kök kesme, sandık verme,
ilaçlama ve ambalaj yapma
ve istife alma
Ambalaj ad.jsaat
13.27
4 Erkek
işçi
Ek 4. Fiyat Analiz Tablosu.
Poz No.
Analizin
Adı
Ölçü Birimi
------------------------------------------·
10.001
Gübreleme (Kimyasal gübreyle)
Dekar
Ekime
hazırlık işleri
Ölçü
Poz No.
•
Cinsi
Miktan
05.001
Malzeme:
Kimyasal gübre
04.001
Traktör
Birlınleıi
Kg
0.51
Saat
0.51
1.02
Saat
Saat
Birim Fiatı
Lira
Tu,tarı
Lira
Toprak Tahlil Laboratuvarının önerilerine göre
dekara cins ve miktarları
belirlenir.
İşçilik:
01.001
01.002
Poz No.
10.002
Traktör sürücüsü
Düz işçi
Analizin
Adı
Ölçü Birimi
Dekar
İki kat toprak sürme
(Soklu pulluklu traktör)
Ekime
Poz No.
04.001
Cinsi
Malzeme:
Traktör
hazırlık işleri
Miktarı
Ölçü
BirimFiatı
Birinıleri
Lira
0.85
Saat
. 0.85
0.85
Saat
Saat
Tutan
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Poz No.
10.003
Traktör sürücüsü
Düz işçi
Analizin Adı
Bir kat toprak sürme
(Soklu pulluklu traktör)
Ekime
Poz No.
04.001
Cinsi
Malzeme:
Traktör
Ölçü Birimi
Dekar
hazırlık işleri
Miktan
Ölçü
Birimieni
0.49
Saat
0.49
0.49
Saat
Saat
Birim Fiatı
Lira
Tutarı
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Traktör süri.icüsü
Düş işçi
31
Ek 4.
Ekime
04.001
Ölçü Birimi
Dekar
Analizin Adı
Diskaro çekme (Diskarolu traktör)
Poz No.
10.004
Poz No.
(Devamı)
Ciıısi
hazırlık işleri
Miktarı
Malzeme:
Traktör
Ölçü
Birimleri
0.40
Saat
0.40
0.40
Saat
Saat
Biriın Fiatı
Tutarı
Lira
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Traktör sürücüsü
Düz işçi
Poz No.
10.005
Ölçü Biıimi
Kg
Aııaliziıı Adı
Tohum ilaçlama
Ekime
hazırlık işieti
Ölçü
Poz No.
05.002
Ciıısi
Miktan
Malzeme:
Kimyasal ilaç
-
Biıiınleııi
Kg
Birim Fiatı
Lira
Cinsleri ve
Tutan
Lira
miktarları
tebliğlerden alınır.
05.003
-
Tohum
Kg
Miktarları
mına
ekim progragöre ayarlamr.
İşçilik:
01.002
Poz No.
10.006
işçi
Di.iz
0.10
Analizin Adı
Yastık yapıını
Saat
Ölçii Biriıııi
Dekar
(Traktörle)
Ekiıııe hazırlık işleri
Poz No.
04.001
01.001
32
Ciıısi
Malzeme:
Traktör
İşçilik :
Traktöt si.iıiici.isü
Miktarı
Ölçü
Birimleri
0.76
Saat
0.76
Saat
Birim Fiatı
Lira
Tu,tan
Lira
(Devamı)
Ek 4.
Poz No.
10.007
Analizin Adı
Yastıkların temizlenmesi
(Elle ölü
otların toplanması)
Ekime
Poz No.
Ölçü Birimi
Dekar
Cinsi
hazırlık işleri
Miktarı
Ölçü
Birimleri
Birim Fiatı
Lira
Tutan
Lira
İşçilik:
01.002
Düz
işçi
5.50
Analizin Adı
Tohum ekimi
(Tohum ekme,
Poz No.
20.001
Ölçü Birinıi
Dekar
makinalı
Ekim
·---Poz No.
04.001
Cinsi
Malzeme:
Traktör
Saat
Miktarı
traktörle)
işleri
Ölçü
Birimleri
0.74
Saat
Traktör sürücüsü
0.74
Düş işçi
Ll O
Saat
Saat
Birim Fiatı
Lira
Tutarı
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Analizin Adı
Ekim tamamlama (Elle)
Poz No.
20.002
Ekim
Poz No.
Cinsi
Miktan
Ölçü Biiimi
Dekar
işleri
Ölçü
Birimleri
Birim Fiatı
Tutarı
Lira
Lira
İşçilik:
01.002
Düz
işçi
3.42
Analizin Adı
Kapama materyalinin
Poz No.
20.003
hazırlanması
Ekim
Poz No.
Cinsi
05.004
05.005
Malzeme:
Mil
Humus
01.002
Düz
Saat
Miktarı
Ölçü Birimi
· Dekar
işleri
Ölçü
BirhnlerJ.
Birim Fiatı
Lira
Tutarı
Lfı-.ı
M3
1.26
0.63
M3
8.25
Saat
İşçilik:
işçi
33
Ek 4. (Devamı)·----------Ölçü Birlıni
Analizin Adı
Kapama materyalinin ekim yastıklarına nakli
Dekar
Poz No.
20.004
Eklııı işleri
Poz No.
04.001
Ölçü
Birimleri
Miktarı
Clıısi
Malzeme:
Traktör
1.16
Saat
1.16
2.32
Saat
Saat
BirimFiatı
TuJarı
Lira
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Traktör sürücüsü
Düz işçi
Ölçii Birimi
Dekar
Aııalizlıı Adı
Poz No.
20.005
Kapak atma
Eklııı işleri
Poz No.
04.001
Clıısi
Ölçii
Birimleri
Miktarı
Malzeme:
Traktör
1.48
Saat
1.48
5.18
Saat
Saat
BirimFiatı
TtıJan
Lira
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Traktör sürücüsü
·Düş işçi
Poz No.
20.006
Analizlıı Adı
Kapağın
Ölçü Birimi
Dekar
düzeltilmesi (Elle)
Eklııı işleıi
Poz No.
Clıısi
Miktan
Ölçü
BilimFiatı
Biıiınleri
Lira
Tutan
Lira
İşçilik:
01.002
Düz
Poz No.
20.007
işçi
16.00
Aııalizlıı Adı
Merdane ile
baskı
yapma (Bir kat)
Ekim
Poz No.
Saat
Clıısi
Miktan
işleri
Ölçü
BlıimFiatı
Tu,taı:ı
Biıimleri
Lira
Lira
İşçilik:
01.002
34
Düz
işçi
0.54
Ölçü Biıimi
Dekar
Saat
Ek 4.
(Devamı)
Ölçü Biriıııi
Dekar
Analizin Adı
Merdane ile baskı yapma (İki kat)
Poz No.
20.008
Ekiın işleri
Poz No.
Miktarı
Cinsi
------~İ~şç~·i~li~k-:
01.002
Birlın Fiatı
Tqtarı
Lira
Lira
_____ _
işçi
Düz
Ölçü
Biriınlel"ti
1.25
Saat
Ölçü Birimi
Dekar
Analizin Adı
pulvarizatörü ile ilaçlama
(Yastıklaı·da ota karşı)
Poz No.
30.001
Sırt
Bakını işleri
Ölçü
Poz No.
05.006
Miktarı
Cinsi
Malzeme:
Kimyasal ilaç
Birinıleııi
Kg
Birim Fiatı
Lira
Cins ve
T"tarı
Lira
miktarları
tebliğlerden alınır.
İşçilik
01.002
Düz
:
işçi
0.50
Saat
Analizin Adı
Ot alma (İlaçlanınamış yastıklarda)
Poz No.
30.002
Ölçii Birimi
Dekar
Bakını işleıi
Ölçii
Poz No.
Cinsi
01.002
Poz No.
30.003
Düz
Miktarı
Birinıleri
Birim Fiatı
Lira
'Tqtarı
Lira
İşçilik:
174.65
işçi
Saat
Analizin Adı
Ot alma (İlaçlanmış yastıklarda)
Ölçii Biriıııi
Dekar
Bakını işleıi
Ölçü
Poz No.
Cinsi
Miktarı
Birinıleri
Birim Fiatı
Lira
Tu_tarı
Lira
İşçilik:
01.002
Düz
işçi
58.56
Saat
35
(Devamı)
Ek 4.
Poz No.
30.004
Analizin
Kaymak
Adı
kırma
Ölçü Birimi
Dekar
Bakım işleri
Ölçii
Poz No.
Cinsi
İşçilik
01.002
Birim Fiatı
Lira
Birinıleri
5.42
Ölçii Birimi
Dekar
işleri
Birim Fiatı
Lira
Ölçii
04.001
Lira
Saat
Analizin Adı
Kök kesme (Traktörle)
Sökiim
Poz No.
TQtarı
:
işçi
Düz
Poz No.
40.001
Miktarı
Cinsi
Miktan
Malzeme:
Traktör
Birinıleri
0.60
Saat
0.60
0.60
Saat
Saat
Tu.ta rı
Lira
İşçilik:
01.001
01.002
Traktör sürücüsü
Düz işçi
Ölçü Birimi
Dekar
Analizin Adı
Fidan sökümü (Elle)
Poz No.
40.002
Söküm
Poz No.
Miktarı
Cinsi
işleri
Ölçii
BirimFiatı
Tu.tarı
Birinıleri
Lira
Lira
İşçilik:
01.002
Poz No.
50.001
Düz
işçi
32.82
Saat
Analizin Adı
Sökülen fidanların ambalaj yerine nakli
(Traktörle)
Ambalaj ve
04.001
Cinsi
Malzeme:
Traktör
Miktarı
Birinılertl
0.24
Saat
0.24
0.48
Saat
Saat
İşçilik:
01.001
01.002
36
Traktör sürücüsü
Düz işçi
Ölçü. Birimi
1500 Fidan adedi
(Fidan bağı)
ıistifleme işleri
Ölçü
Poz No.
(Metrede 300 adet
fidan olduğunda)
Birim Fiatı
Lira
Tu, tart
Lira
Ek 4. (Devanu)
Poz No.
50.002
Analizin Adı
Fidan sayımı ve
Ambalaj ve dstifleme
Poz No.
Cinsi
Ölçü Birimi
1500 Fidan adet
(Fidan bağı)
ıskarta ayırma
Miktarı
işleri
Ölçü
Birimleri
Birini Fiatı
Lira
T4tarı
Lira
İşçilik:
01.002
Düz
Poz No.
50.003
işçi
0.59
Saat
Analizin Adı
Ambalaj yapma ve istifleme
Ölçü Birinil
1500 Fidan Adet
(Fidan bağı)
Ambalaj ve dstifleme
Poz No.
Cinsi
Miktarı
işleri
--------------------TuJan
Ölçü
Birimleri
BirimFiatı
Lira
Lira
İşçilik:
01.002
Düz
işçi
0.30
Saat
37