1.11.2016 ENFORMATİK BÖLÜM BAŞKANLIĞI Sistem Yazılımı Temel Bilgisayar Dersi • Sistem yazılımı, bilgisayar ve aygıtlarının çalışmasını kontrol eden ve sürdüren programlardan oluşur. Bölüm 2: İşletim Sistemleri ve Uygulama Yazılımları İşletim sistemleri Yardımcı programlar Enformatik Bölüm Başkanlığı İşletim Sistemleri 2 İşletim Sistemleri • İşletim sistemi, bilgisayarın donanım kaynakları arasındaki tüm aktiviteleri koordine etmek için gerekli talimatların bir arada çalıştığı programlar setidir. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 1.11.2016 3 İşletim Sisteminin İşlevleri Bilgisayarı başlat ve kapat Kullanıcı arayüzü sağla Programları yönet Belleği yönet Görevleri düzenle Aygıtları düzenle İnternet bağlantısı oluştur Monitör performans ı Yardımcı programlar sağla Otomatik olarak güncelle Ağı kontrol et Güvenliği yönet Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 4 İşletim Sisteminin İşlevleri • Bilgisayar açıldığında veya yeniden başlatıldığındaki işleme önyükleme denir. Soğuk önyükleme • Tamamen kapalı olan bir bilgisayarın açılması Enformatik Bölüm Başkanlığı Önyükleme sürücüsü, bilgisayarınızın başladığı sürücüdür. Sıcak önyükleme • Açık olan bir bilgisayarın yeniden başlatılması için işletim sisteminin kullanılması • Bir önyükleme diskinden başlatabilirsiniz. • Kurtarma diski, bilgisayarı başlatacak olan birkaç sistem dosyasını içerir. 1.11.2016 5 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 6 1 1.11.2016 İşletim Sisteminin İşlevleri İşletim Sisteminin İşlevleri • Kullanıcı arayüzü, veri ve • İşletim sistemi çeşitli kapanış seçeneklerine sahiptir. Uyku modu açık belgeleri ve programları RAM’e kaydeder, tüm gereksiz fonksiyonları kapatır ve daha sonra bilgisayarı düşük güç durumuna geçirir. Hazırda beklet modu bilgisayarın elektrik gücü kesilmeden önce açık belgeleri ve programları hard diske kaydeder. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 7 İşletim Sisteminin İşlevleri talimatları nasıl girdiğinizi ve bilginin ekran üzerinde nasıl görüntüleneceğini kontrol eder. • Grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI), menüler ve görseller ile etkileşiminizi sağlar. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 İşletim Sisteminin İşlevleri • Komut satırı arayüzü ile bir kullanıcı klavye • İşletim sistemi, verimliliğinizi doğrudan etkileyen kullanarak veri ve talimatları girer. programları koordine eder. Tek kullanıcılı ve çok kullanıcılı Tekli görev ve çoklu görev Sonsuz öncelikli çoklu görev Enformatik Bölüm Başkanlığı 8 1.11.2016 9 İşletim Sisteminin İşlevleri Enformatik Bölüm Başkanlığı Önplan ve arkaplan Çoklu işlem 1.11.2016 10 İşletim Sisteminin İşlevleri • Bellek yönetimi RAM kullanımını optimize eder. • Sanal bellek, depolama ortamının bir parçasının, ilave RAM gibi çalışmasıdır. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 11 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 12 2 1.11.2016 İşletim Sisteminin İşlevleri İşletim Sisteminin İşlevleri • İşletim sistemi görevlerin hangi sıra ile yerine getirileceğini belirler. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 13 İşletim Sisteminin İşlevleri Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 14 İşletim Sisteminin İşlevleri • İşletim sistemleri, internet bağlantısı kurmak için • Performans monitörü, çeşitli bilgisayar kaynakları ve kolay yollar sağlarlar. aygıtlar hakkında bilgiyi değerlendiren ve rapor eden bir programdır. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 15 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 16 İşletim Sisteminin İşlevleri İşletim sistemleri, kullanıcıların aşağıdakileri yapmalarına izin verirler: Dosya yönetimi Dosyaların aranması Görsellerin gösterimi İşletim Sisteminin İşlevleri Bilgisayarın korunması • Otomatik güncelleme, programların otomatik olarak güncellenmeleri sağlar. Programların kaldırılması Problemlerin teşhis edilmesi Enformatik Bölüm Başkanlığı Disklerin temizlenmesi Dosya ve disklerin yedeklenmesi Disklerin birleştirilmesi Ekran koruyucuların ayarlanması 1.11.2016 17 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 18 3 1.11.2016 İşletim Sisteminin İşlevleri • Bazı işletim sistemleri ağ üzerindeki bir sunucu ile çalışacak şekilde tasarlanmıştır. • Sunucu işletim sistemi kullanıcıların bir ağa nasıl erişim sağlayacaklarını ve ağ üzerindeki kaynakları nasıl paylaşacaklarını düzenler. İşletim Sisteminin İşlevleri • Bir ağ yöneticisi, sunucu • Her kullanıcının bir kullanıcı • Kullanıcı, bilgisayar ve • Kullanıcı adı veya kullanıcı • Yazılım yüklemek ve ağ • Şifre, kullanıcı adıyla işletim sistemini şu amaçlar için kullanır: hesabı vardır. kimliği belirli bir kullanıcıyı tanımlar. başka aygıt eklemek ve kaldırmak. güvenliğini yönetmek. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 ilişkilendirilmiş özel karakterlerin bir kombinasyonudur. 19 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 Bağımsız İşletim Sistemleri Bağımsız İşletim Sistemleri • Bağımsız işletim sistemi, bir masaüstü bilgisayar, • Microsoft’un en hızlı, en etkili işletim sistemleri: dizüstü bilgisayar veya mobil hesaplama aygıtı üzerinde çalışan tam bir işletim sistemidir. Windows Windows 7 Mac OS X UNIX Windows 8 Windows 10 Linux Enformatik Bölüm Başkanlığı 20 1.11.2016 21 Bağımsız İşletim Sistemleri Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 22 Bağımsız İşletim Sistemleri • Macintosh işletim sistemi, işletim sisteminin kolay UNIX, 1970’lerin başlarında geliştirilen çoklu görevli bir işletim sistemidir. kullanımı için standartları belirlemiştir. • En son versiyonu Mac OS X Linux, açık kaynaklı, popüler, çoklu görevli UNIX tipi işletim sistemidir. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 23 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 24 4 1.11.2016 Sunucu İşletim Sistemleri Sunucu İşletim Sistemleri • Windows Server 2016, Windows Server 2012’nin yeni Windows Server 2016 UNIX Linux Solaris sürümüdür. • Windows Server 2016 ailesinin bir parçasıdır. • Çoklu sürümler • Çoğu sürümde Hyper-V görselleştirme teknolojisi bulunur. • Görselleştirme, hesaplama kaynaklarının paylaştırılması ve birleştirilmesidir. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 25 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 Yardımcı Programlar Gömülü İşletim Sistemleri • Gömülü işletim sistemi, bir mobil aygıt veya tüketici • Yardımcı program, kullanıcının bakım tipi görevleri elektroniği aygıtında bir ROM çip üzerinde yer alır. gerçekleştirmesine izin veren bir sistem yazılımı tipidir. Windows Embedded CE Windows Mobile Blackberry Palm OS Embedded Linux 26 iPhone OS Symbian OS Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 27 Yardımcı Programlar Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 28 Yardımcı Programlar • Dosya yöneticisi, dosya yönetimi ile ilgili işlevleri • Bul hizmeti, belirttiğiniz arama kriterine göre gerçekleştiren bir yardımcı hizmet programıdır. bilgisayarınızda bulunan dosyalarnın yerini tespit eden bir programdır. • Dosyaların listesinin görüntülenmesi • Dosyaların, klasörlerde düzenlenmesi • Dosya ve klasörlerin kopyalanması, yeniden adlandırılması, silinmesi, taşınması ve sıralanması • Kısa yolların oluşturulması Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 29 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 30 5 1.11.2016 Yardımcı Programlar Yardımcı Programlar • Disk temizleme aracı, gereksiz dosyaları bulur ve • Resim görüntüleyici, kaldırır. kullanıcıların bir grafik dosyasının içeriğini görüntülemesine, kopyalamasına ve yazdırmasına izin verir. • İndirilen program dosyaları • Geçici Internet dosyaları • Kaldırıcı, bir programı ve • Silinen dosyalar • Kullanılmayan program sistem dosyasındaki bununla ilişkili tüm girişleri kaldırır. dosyaları Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 31 Yardımcı Programlar Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 32 1.11.2016 34 Yardımcı Programlar • Disk birleştirici, bilgisayarın hard diskindeki dosyaları ve kullanılmayan alanı yeniden düzenler ve böylece işletim sistemi veri ve programlara daha çabuk ulaşır. • Disk birleştirme • Yedekleme yardımcı programı, kullanıcıların dosyaları başka bir depolama ortamına kopyalamasına izin verir. • Geri yükleme yardımcı programı, yedeklenen dosyaları orijinal hallerine geri döndürür. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 33 Yardımcı Programlar • Ekran koruyucu, belirli bir zamanda herhangi bir aktivite olmadığında görüntüleme aygıtının ekranında resim veya boş ekran görünmesini sağlar. Enformatik Bölüm Başkanlığı Enformatik Bölüm Başkanlığı Yardımcı Programlar • Kişisel güvenlik duvarı, Virüs, bilgisayarı olumsuz yönde etkileyen, yıkıcı bilgisayar programını ifade eder. kişisel bilgisayarı yetkisiz müdahalelere karşı korur. 1.11.2016 Trojan (Truva Solucan, atı), yasal bir bellekte veya ağ program üzerinde kendini içerisinde sürekli olarak saklanır veya bu kopyalar. şekilde görünür. 35 Enformatik Bölüm Başkanlığı Antivirus programı, bilgisayarı virüslere karşı korur. 1.11.2016 36 6 1.11.2016 Yardımcı Programlar Başlıca Uygulama Yazılımları • Filtreler, belirli öğelerin gösterilmesini engelleyen veya silen programlardır. Web filtreleri Anti-spam programları Edolandırıcılık filtreleri Açılır pencere engelleyiciler Enformatik Bölüm Başkanlığı Sistem yazılımlarının dışında kişiye özgü iş ve işlemlerin yürütülebilmesi için bilgisayara kurulması gereken yazılımlar (programlar) bu başlık altında belirtilmiştir. 1.11.2016 37 Resim Görüntüleme ve Düzenleme Yazılımları • Windows Fotoğraf Görüntüleyicisi • Paint • Paint.net • Picasa • • • • Ses ve Video Yazılımları Photo Scape • • • • Irfanview Adobe Fireworks Adobe Photoshop Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 39 Windows Media Player Vlc Player Media Player Classic Gom Player • • • • Winamp Bs Player Km Player Yanında Player yazan tüm programlar Enformatik Bölüm Başkanlığı Önemli !!! 1.11.2016 40 Web Tarayıcılar • Ses ve video için bir de dönüştürücü yazılımlar vardır. Bunlar; • Format Factory (tüm dosya türlerini birbirine çevirir) • Bir de yanında CONVERTER yazan tüm yazılımlar Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 41 • • • • Internet Explorer Google Chrome Mozilla Fireworks Opera Enformatik Bölüm Başkanlığı • • • • Safari Dolphin Yandex Browser Microsoft Edge 1.11.2016 42 7 1.11.2016 Önemli !!! Anti-Virüs Yazılımları • • • • • Bit Defender Kaspersky Norton Panda Microsoft Security Essentials • Eset Smart Security • Avast • Web tarayıcıları birer program yani uygulama yazılımıdır. • Lütfen arama motorları (Google, Yandex, Bing vb. ) ile karıştırmayınız. Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 43 360 Total Security G Data F-Secure McAfee AVG USB Disk Security 1.11.2016 44 1.11.2016 46 PDF Okuyucular • WinRAR • WinZip • Sonu ZİPLİ ya da RARLI olan her yazılım… • Adobe Reader • Foxit Reader 1.11.2016 45 Office Yazılımları • • • • • Avira Enformatik Bölüm Başkanlığı Sıkıştırma Yazılımları Enformatik Bölüm Başkanlığı • • • • • • • Enformatik Bölüm Başkanlığı DOSYA UZANTILARI MS Word (Kelime İşlemci Yazılımı) MS Excel (Hesaplama Tablosu Yazılımı) MS PowerPoint (Sunu Yazılımı) Dosya uzantısı bilgisayar sistemindeki dosya ve uygulamaların hangi program ya da işletim sistemiyle çalıştığını gösteren takılardır. MS Access (Veri Tabanı Yönetimi Yazılımı) MS Publisher (Afiş, Katalog, Broşür Tasarım Yazılımı) • MS Outlook (E-Posta Yönetim Yazılımı) Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 47 8 1.11.2016 Dosya Uzantıları Dosya Uzantıları • .com, .exe, .bat, .dll (Doğrudan okunabilir dosyalar- • • • • Uygulama dosyaları) • • • • • .doc, .docx (MS Word-kelime işlemci dosyaları) .xls, .xlsx (MS Excel-hesaplama tablosu dosyaları) .ppt, .pptx , .pps (MS PowerPoint-sunum dosyaları) .bmp, .jpeg, .png, .tiff, .dib, .psd (Çizim-Resim dosyaları) .gif (Hareketli Resim dosyaları) .dat, .avi, .mov, .mp4, .mpg, .mpeg, .divx, .flv, .mkv, .wmv, .3gp (Video-Film dosyaları) • .mp3, .wav, .ogg, .mid, .wma (Ses dosyaları) • .rar, .zip (Sıkıştırılmış dosyalar) .mdb, .mdbx (MS Access-veri tabanı dosyaları) .txt (Not Defteri-Metin-text dosyaları) Enformatik Bölüm Başkanlığı .lnk (Kısayol dosyaları) 1.11.2016 49 1.11.2016 51 Enformatik Bölüm Başkanlığı 1.11.2016 50 Dosya Uzantıları • • • • .css (Stil dosyaları) .htm, .html, .asp, .php (Web sayfası uzantıları) .pdf (PDF dosyaları) .swf (Flash animasyon dosyaları) Enformatik Bölüm Başkanlığı 9