Ortadoğu Güncesi Ortadoğu Güncesi 21 Ocak 2011-20 Yubat 2012 Günce No: 39 Hazırlayan: ORSAM Asistanları Abdullah İncetahtacı, Yeşim Gürbüz, Sami Özdil Mart 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 39 101 Ortadoğu Güncesi 21 Ocak: Hamas’tan yapılan açıklamada, Şam’da bulunan Siyasi lider Halit Meşal’in liderlik için aday olmak istemediği kaydedildi. 21 Ocak: Suriye’deki ana muhalif grup Suriye Ulusal Konseyi, ülkedeki krizin BM Güvenlik Konseyi gündemine getirilmesi için Arap Birliği’ne resmen başvurdu. 21 Ocak: Mısır’da 30 yıllık Mübarek rejiminin devrilmesinin ardından yapılan ilk özgür ve demokratik seçimlerin resmi sonuçları açıklandı. Mısır Yüksek Seçim Komisyonu Başkanı Abdül Moaz İbrahim’in verdiği bilgiye göre, 508 sandalyeden oluşan Mısır Halk Meclisi için yapılan üç aşamalı seçimlerin sonucunda, Müslüman Kardeşler tarafından kurulan Hürriyet ve Adalet Partisi yüzde 47.18 oy oranı ile 235 milletvekili çıkardı. Selefi Nur Partisi ise yüzde 24.29 oy oranı ile 121 koltuk kazandı. Mısır’ın en eski partisi olan Liberal Vefd, yüzde 9’a yakın bir oy oranı alarak 38 milletvekilliği kazandı. Ünlü işadamı Necip Saviris’in önderliğindeki Hür Mısır Bloku ise toplam 34 milletvekilliği elde ederek parti sıralamasında dördüncü oldu. 22 Ocak: Suriye’de yönetim karşıtı protestolara karışanlar için Devlet Başkanı Beşşar Esed’in yayınladığı genel af kapsamında 5 bin 255 tutuklunun serbest bırakıldığı ifade edildi. 22 Ocak: Arap Birliği ve Şam yönetimi arasında varılan anlaşma kapsamına Arap gözlemcilerin Suriye’de yaklaşık bir aydır sürdürdükleri incelemeler sırasında en az 976 kişinin öldürüldüğü bildirildi. 22 Ocak: Suriyeli muhalifler, Suudi dışişleri bakanı ile görüştü. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Suud El-Faysal, Mısır’ın başkenti Kahire’deki ikametgahında muhaliflerin kurduğu Suriye Ulusal Konseyi’nden Dr. Burhan Galyun başkanlığındaki bir heyeti kabul etti. 22 Ocak: Yemen Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih, tedavi için ABD’ye gitti. Ayrılmadan önce televizyondan halka seslenen Salih, 33 yıllık iktidarı boyunca yapmış olabileceği hatalardan dolayı af diledi. 102 Mart 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 39 23 Ocak: Arap Birliği dışişleri bakanları toplantısından Suriye’de Ulusal Birlik Hükümeti kurulması ve Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad’ın görevini yardımcısına devretmesi kararı çıktı. 23 Ocak: Suriye hükümeti, Arap Birliği’nin ülkedeki krizin çözümüne yönelik yeni planını reddederek, bunu içişlerine ağır bir müdahale olarak niteledi. 23 Ocak: Suriye’de muhaliflerin oluşturduğu Yerel Koordinasyon Komiteleri, Arap Birliği’nin, gözlemcilerin görev süresini bir ay daha uzatmasını, “rejimin ölüm makinesine yeni bir fırsat” şeklinde değerlendirdi. 23 Ocak: AB’nin İran’a nükleer programıyla ilgili uzlaşmazlığı sebebiyle uygulamaya karar verdiği ağır ve kademeli petrol ambargosu, Avrupa ülkeleri için Tahran ile petrol sektöründe yeni anlaşma yapmalarını yasaklıyor. 23 Ocak: Mısır’da 30 yıllık Hüsnü Mübarek rejiminin halk ayaklanması sonucunda devrilmesinin ardından gerçekleştirilen ilk demokratik ve şeffaf seçimler sonucunda belirlenen Halk Meclisi açıldı. 23 Ocak: Türkiye, Filistin Yasama Konseyi Başkanı Aziz Dveyk ile bir başka parlamenterin daha İsrail tarafından gözaltına alınmasını şiddetle kınadı. 24 Ocak: Suriye Dışişleri ve Gurbetçiler Bakanı Velid El Muallim, Arap Birliği’nin aldığı kararları kesin bir dille reddettiklerini söyledi. 25 Ocak: Suriye, Arap Birliği’nin aldığı “Esed çekilsin” kararını reddetmesine mukabil, gözlemcilerin süresinin uzatılması kararını kabul etti. Karar, gözlemcilerin bir ay daha Suriye’de görev yapmalarına imkan tanıyor. 25 Ocak: Mısır muhalefetinin önemli isimlerinden, Nobel ödüllü Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu eski başkanı Muhammed El Baradey’e Arap Birliği Genel Sekreteri Nebil El Arabi tarafından Arap Birliği’nin Suriye konusundaki arabuluculuk misyonunun başına geçmesi için teklif götürüldüğü bildirildi. İnceleme 26 Ocak: Ürdün’ün başkenti Amman’da İsrail ve Filistin heyetleri arasında yapılan beşinci ve son “istikşafi görüşme”nin, “İsrail’in bir adım ilerlememesi” nedeniyle sonuç alınamadan tamamlandığı bildirildi. 26 Ocak: Yemen Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’in, ülkesinde devlet başkanlığı seçiminin yapılmasının planlandığı 21 Şubat’a kadar ABD’de kalacağı bildirildi. 27 Ocak: Suriye’de muhalif güçler ile Esad güçleri arasındaki çatışmalar başkent Şam’a da sıçradı. Dünden bu yana şiddetli çatışmaların sürdüğü Şam’da, Mahir Esad’a bağlı Cumhuriyet muhafızlarının bu sabah kentin Hamidiye bölgesine girdikleri bildirildi. 27 Ocak: Suriye’de yönetime karşı ayaklanmalar sürerken, 11 İranlı kişinin kaçırıldığı belirtildi. İran Dışişleri Bakanlığı, Suriye’ye dini ziyaretler için giden 11 vatandaşının kimliği belirsiz kişiler tarafından kaçırıldığını belirterek olayı kınadı. 28 Ocak: Suriyeli Kürtler ‘in, Erbil’de 3 gün sürecek olan konferans başladı. Suriyeli Kürtlerin temel taleplerini içeren beş ayrı başlıkla başlayan ve 3 gün süreceği belirtilen konferansa, Kuzey Irak’taki Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani de katıldı. 28 Ocak: Arap Birliği’nin Suriye’deki gözlemci heyetin çalışmalarını dondurduğu bildirildi. 28 Ocak: İdamla yargılanan Mısır’ın devrik lideri Hüsnü Mübarek, bazı dünya liderlerine gönderdiği mektupta, kendisini idamdan kurtarmalarını istedi. 28 Ocak: Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani, Suriye’deki Kürt partilere birleşme çağrısı yaptı. Suriyeli Kürtlerin temsilcilerini Erbil’deki konferansta ağırlayan Mesut Barzani, bir çatı altında toplanarak tek ses olmalarını istedi. 30 Ocak: Suriye rejimi muhalefetle Rusya’da görüşmeyi kabul etti. 30 Ocak: Suriye Ulusal Konseyi’nin Başkanı Burhan Galyun, Devlet Başkanı Beşşar Esad git- meden Suriye rejimi ile müzakerenin mümkün olmadığını söyledi. 1 Şubat: Suriye gündemi ile toplanacak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin, Arap Birliği gibi Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’e yetkilerini yardımcısına bırakması çağrısında bulunacağı bildirildi. 1 Şubat: ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, ‘’Şimdi uluslararası toplum olarak farklılıklarımızı bir taraf koyup Suriye halkına açık destek verme zamanıdır. ABD olarak Arap Birliği’nin Suriye’deki krizi sona erdirecek, Suriye halkının haklarını koruyacak ve ülkeye barış getirecek çabalarına destek verecek bir karar tasarısının çıkması için BMGK’nın tüm üyeleriyle çalışmaya hazırız’’ dedi. 1 Şubat: Suriye’nin BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Beşşar El Caferi, BM Güvenlik Konseyi’nin Suriye konulu toplantısında Türkiye’nin desteğini istediklerini söyledi. 1 Şubat: Suriyeli eylemciler, Lübnan sınırında Suriye askerleriyle ordudan ayrılanların çatıştığını, çatışmada bugün 12 kişinin öldüğünü söylediler. 1 Şubat: Suriye Genel Devrim Konseyi, Mart 2011;den 30 Ocak 2012 yılına kadar gösterilerde ölenlerin sayısının 7 bin 159’a yükseldiğini açıkladı. 1 Şubat: Türkiye, Suriye yönetiminin kendi halkına uyguladığı şiddetin yol açtığı can kayıplarının giderek artmasından büyük kaygı duyduğunu belirterek, bu çerçevede BM Güvenlik Konseyi’nin, Suriye’deki durum üzerine ciddiyetle eğilmesi ve bu vahim gidişatın durdurulması için Suriye yönetimine gerekli mesajı vermesinin beklendiğini bildirdi. 1 Şubat: Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK), Tahran’a yeni bir heyet göndereceğini bildirdi. 2 Şubat: Birleşmiş Milletler Rusya Temsilcisi Vitali Çurkin, Güvenlik Konseyi’nde Suriye ile ilgili “makul” olmayan herhangi bir kararı veto Mart 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 39 103 Ortadoğu Güncesi edeceklerini söyledi. BM Rusya Temsilcisi Vitali Çurkin Suriye’ye aleyhine karşı alınacak makul olmayan hiçbir metni onaylamayacaklarını söyledi. Rusya’nın yaptığı açıklamaların ardından Uluslararası Af Örgütü de Suriye tutumundan dolayı Rusya’yı eleştirdi. 4 Şubat: Müslüman Kardeşler ve Selefiler’in liderliğindeki Kuveyt muhalefeti, meclis seçimlerini ezici bir zaferle kazandı. Muhaliflerin 50 sandalyenin 34’ünü kazandığını ilan eden resmi sonuçlara göre, kadınlar meclis dışında kalırken, liberallerin büyük bir kayıp yaşadığı kaydedildi. 2 Şubat: İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak, ekonomik yaptırımların Tahran yönetiminin tartışmalı nükleer programını durduramaması halinde dünyanın, gitgide İran’a askeri operasyonu düşünmeye hazır olduğunu söyledi. 4 Şubat: İran Devrim Muhafızları’nın ülkenin güneyinde kara tatbikatı başlattığı bildirildi. 3 Şubat: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) tarafından bu yıl üçüncüsü yapılan “Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2011” araştırması, bölge halklarının Türkiye’yi model olarak görmeye devam ettiğini ortaya koydu. 3 Şubat: BM Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) üye devletler, Suriye karar tasarısı metni üzerinde anlaşmaya varamadı. 3 Şubat: İran’ın yeni bir uyduyu daha uzaya gönderdiği bildirildi. 3 Şubat: Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Gennady Gatilov, BM Güvenlik Konseyi’ne Suriye ile ilgili sunulacak tasarıyı desteklemelerinin mümkün olmadığını söyledi. 3 Şubat: İran üzerindeki baskının sürdürülmesi çağrısında bulunan ABD Savunma Bakanı Leon Panetta, ekonomik yaptırımlara verilen küresel desteğin bu ülkenin nükleer silah elde etmesini önlemede kilit öneme sahip olduğunu söyledi. 4 Şubat: Batı ile Tahran arasındaki nükleer tansiyon yükselirken Amerikan medyası, ABD Savunma Bakanı Leon Panetta’nın, İsrail’in İran’ı nükleer silah yapmasını engellemek için ilkbaharda vurabileceğini söylediğini yazdı. 4 Şubat: Suriye’nin Humus kenti yeni bir katliama daha sahne oldu. El Cezire ve El-Arabiya kaynaklı haberlere göre Suriye ordusunun Mevlit Kandili gecesi Humus’ta yaptığı saldırıda aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 337 kişi yaşamını yitirdi, bin 300 kişi de yaralandı. 104 Mart 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 39 4 Şubat: Arap Birliği Parlementolar Asamblesi Başkanı Ali Salim el Dekbaş, üye ülkelerden Suriye ile ilişkilerini kesmelerini istedi. 4 Şubat: BM Güvenlik Konseyi üyesi ülkelerinin büyükelçileri, Beşşar Esed’e istifa çağrısı yapan karar tasarısını görüşmek üzere toplanmaya başlandı. 4 Şubat: ABD’nin BM Büyükelçisi Susan Rice, Suriye ile ilgili karar tasarısına Rusya’nın yaptığı değişiklik tekliflerinin kabul edilemez olduğunu söyledi. 4 Şubat: BM Güvenlik Konseyi, Suriye karar tasarısını görüşmek üzere toplandı. 4 Şubat: BM Güvenlik Konseyi, Suriye’deki şiddetin derhal sona ermesi çağrısında bulunan ve Suriye rejimi tarafından yapılan insan hakları ihlallerini kınayan karar tasarısını, Rusya ve Çin’in vetosu nedeniyle kabul etmedi. 4 Şubat: BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, BM Güvenlik Konseyi’nin Suriye karar tasarısını kabul etmemesinin, Suriye halkı, Ortadoğu ve demokrasi savunucuları için büyük hayal kırıklığı olduğunu belirtti. 4 Şubat: Türkiye Dışişleri Bakanlığı, BM Güvenlik Konseyi’nin gündeminde bulunan Suriye konusundaki karar tasarısının, 13 olumluya karşı 2 olumsuz oyla veto edilmesinin ve Suriye konusunda ikinci defa bir kararın veto edilmiş olmasının teessüfle karşılandığını bildirdi. 5 Şubat: Almanya Dışişleri Bakanı Guido Westerwelle, Arap ülkelerinde yaşanan gelişmelerden sonra Türkiye ile stratejik diyaloğun ne ka- İnceleme dar önemli olduğunun bir kez daha ortaya çıktığını söyledi. 7 Şubat: ABD ve İngiltere’nin ardından İtalya da Suriye büyükelçisini istişareler için geri çağırdı. 5 Şubat: Suriye Ulusal Konseyi, BM Güvenlik Konseyi’ndeki Suriye karar tasarısının veto edilmesinin Suriye rejimine “cezasız kalarak öldürme izni verdiğini” belirtti. 7 Şubat: Fransa, Şam’daki Büyükelçisi Eric Chevallier’yi ‘‘istişarelerde bulunmak’’ üzere geri çağırdı. 5 Şubat: Almanya’da düzenlenen 48. Münih Güvenlik Konferansında ‘Ortadoğu’nun Yeniden İnşası’ konulu panele katılan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Türkiye’nin bölgesinde soğuk savaşı bitirmek istediğini söyledi. Türkiye’nin komşu ülkelerin vatandaşlarının yanında olduğunu belirten Davutoğlu, bu ülkelerin yöneticilerinin Doğu ya da Batı taraftarı olmalarının bir önemi olmadığını kaydetti. 7 Şubat: Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinin, Suriye’deki elçilerini çekme kararı aldığı bildirildi. Konsey’den yapılan açıklamada üye altı ülkenin elçilerinin çekilmesini isteyeceği bildirildi. 7 Şubat: Hamas’ın, iktidarı, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas liderliğinde geçici ulusal birlik hükümetine devretmeye hazır olduğu bildirildi. 5 Şubat: İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, “İsrail için gücün, barışın tek garantisi olduğunu” söyledi. 7 Şubat: Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad’ın, ülkesinin istikrarına yönelik tüm çabalarla işbirliğine hazır olduğu bildirildi. 5 Şubat: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde oylanan Suriye konusundaki kararın Rusya ve Çin tarafından veto edilmesi, uluslararası kamuoyunun yanı sıra Suriyeli muhaliflerin tepkisini çekti. Suriye Ulusal Konseyi Başkanı Burhan Galyun, Rusya ve Çin’in tutumuna tepki göstererek, “Veto Esed yönetimine öldürme konusunda yeni bir ruhsat veriyor” dedi. 7 Şubat: Lübnan’daki Hizbullah örgütü, İsrail’in İran’ı nükleer tesislerine saldırması halinde İran’ın, örgütten buna misilleme yapmasını istemeyeceğini bildirdi. 6 Şubat: Hamas, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde genel seçimler için hazırlık yapacak geçici Filistin birlik hükümetinde başbakanlık görevini yürütmesine ilişkin Katar’ın önerisini onayladı. 6 Şubat: ABD Başkanı Barack Obama, Suriye meselesini dış askeri müdahale olmadan çözmenin önemli olduğunu belirtti. 6 Şubat: İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, geçici Filistin hükümetinde Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın başbakan olmasına tepki gösterdi. 7 Şubat: Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Liu Veymin, Suriye’de sorunun bitmesi için müzakerelerde bulunmak üzere bu ülkeye temsilci göndermeyi düşündüklerini açıkladı. 8 Şubat: Birlemiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Suriye ile ilgili tasarının Çin ve Rusya tarafından veto edilmesinin ardından, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Şam’da Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esed’le bir araya geldi. 8 Şubat: Esed rejimine bağlı güçlerin 5 gündür bombaladığı Humus’taki Türkmenler, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’dan yardım istedi. 8 Şubat: Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Arap dünyası, ABD ve Avrupa ülkelerinden Suriye’de henüz ulusal diyalog süreci başlamadan yargılamada bulunmaktan kaçınmalarını istedi. ABD Dışişleri Bakanı Sözcüsü’nün Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esed’in ulusal uzlaşı girişiminin hiçbir sonuç üretmeyeceği ile ilgili açıklamalarını hatırlatan Lavrov, “Ulusal diyalog girişimleri ile ilgili tahminlerde bulunmak, dünya kamuoyunun görevi değil” uyarısı yaptı. 8 Şubat: Rusya Başbakanı Vlamir Putin, Suriye’de tüm dünyanın artan oranda şiddet kül- Mart 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 39 105 Ortadoğu Güncesi türünü öne çıkardığını, Moskova’nın Libya’da yaşananların benzerinin tekrarlanmasına asla izin vermeyeceğini söyledi. 8 Şubat: Hamaslı milletvekilleri, Filistin lideri Mahmud Abbas’ın liderliğinde bir ulusal birlik hükümeti kurulması konusunda varılan anlaşmanın yasadışı olduğunu savundular. 8 Şubat: Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Suriye konusunda, ‘‘Arap Ligi’yle birlikte yeni bir uluslararası girişimi devreye sokacaklarını, bu konuda kararlı olduklarını’’ söyledi. 9 Şubat: Hamas lideri Halid Meşal’in liderlik için yeniden aday olmayacağını açıklamasıyla ilk kez açıkça ortaya çıkan örgüt içindeki parçalanma Katar’da yapılan Hamas-El Fetih uzlaşma anlaşmasıyla kesinleşti. 9 Şubat: Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-mun, Suriye’ye ortak özel temsilci gönderilmesi olasılığını tartışmak için Arap Birliği Genel Sekreteri Nebil El Arabi ile görüştü. 9 Şubat: Mısır, ABD’nin tutuklanan bazı yabancı sivil toplum kuruluşları üyelerinin serbest bırakılmaması durumunda yardımı keseceği tehdidinin işe yaramayacağını söyledi. 9 Şubat: Fransa, Türkiye’nin Suriye konusunda uluslararası konferans düzenlenmesi önerisine destek verdiğini açıkladı. 9 Şubat: Suriye’de ordunun kanlı operasyonları her geçen gün artarak devam ediyor. Şam’ın önemli din âlimleri, askerlere, halka ateş etmeme ve yerleşim yerlerini bombalamama çağrısında bulundu. Âlimler, askerlere bu yöndeki emirlere itaat etmemelerini istedi. 11 Şubat: Suriye’de 11 aydır süren halk ayaklanmasında diğer şehirlere göre sakin bir dönem geçiren ülkenin en büyük ikinci kenti Halep, dün bombalı saldırılarla sarsıldı. 12 Şubat: Suriyeli muhalifleri tek çatı altında birleştiren Suriye Ulusal Konseyi, Mısır’ın başkenti Kahire’de bugün bir araya gelecek olan Arap Birliği dışişleri bakanları toplantısında başta Körfez ülkeleri olmak üzere bazı Arap ülkelerinden resmî tanınma beklediğini duyurdu. 13 Şubat: Mısır’ın başkenti Kahire’de bir araya gelen Arap Birliği dışişleri bakanları Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne Suriye’ye ortak bir uluslararası güç göndermesi çağrısında bulundu. 14 Şubat: Washington’da yaklaşık dört saat süren bir görüşme yapan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Amerikalı meslektaşı Hillary Clinton, Arap Birliği’nin Suriye girişimlerine tam destek verdiklerini ifade etti. 16 Şubat: İran’ın yarı resmî bir haber kanalı dün, Tahran’ın kendisine yeni yaptırımlar uygulayacağını açıklayan AB’ye misilleme olarak altı ülkeye petrol ihracatını durduracağını duyurdu. 16 Şubat: Batılı ülkelerin ambargo uygulamalarına aldırmayan İran, kendi imkânlarıyla ürettiği nükleer yakıtı reaktörlerde kullanmaya başladığını duyurdu. 19 Şubat: İran donanmasına ait savaş gemilerinin dün Süveyş Kanalı’nı geçerek Akdeniz’e çıktığı bildirildi. 19 Şubat: Rusya ile birlikte BM Güvenlik Konseyi’nde Beşşar Esed rejimini kınayan karar tasarısını veto eden Çin tavır değiştirerek Arap Birliği’nin önerileri temelinde barışçıl bir çözüm istediğini açıkladı. 20 Şubat: Esed güçlerinin hafta sonunda 60 kişiyi daha katlettiği Suriye’de, muhaliflerin gösterileri Şam’a sıçradı. Muhalifler, başkanlık sarayı yakınlarındaki eylemi, rejime karşı en güçlü mesaj olarak yorumladı. Suriye’nin önde gelen işadamlarından Faysal el Kudsi ise Esed’in altı ay içinde ülkeyi terk edeceğini ileri sürdü. O 106 Mart 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 39