İnovatif ürünler yeni iş kollarının doğmasına vesile - e
advertisement
130 130 sı e m e ns , s u ltan v e devl et insa n kay n a k l a r ı v e eği t im —V— insan kaynakları ve eğitim İnovatif ürünler yeni iş kollarının doğmasına vesile olurken, Osmanlılar bu yeni mecralar için eğitim ve insan kaynağı desteğini Siemens’ten aldı. İmparatorluk’ta modern anlamdaki mühendislik eğitiminin Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn (İmparatorluk Kara Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn’un (İmparatorluk Deniz Mühendishanesi) açıldı.4 Mühendishanesi) kurulmasıyla başladığı söylenir. Literatürde yaygın olan kanı, deniz mühendishanesinin hizmete Nisan Ancak daha sonra askeri mühendisler II. Mahmud 1775’te girdiğidir. III. Selim için 1797’de mühendislik eğitimi dönemine kadar ihmal edildiler. 1826’da ordunun modern hakkında bir layiha kaleme almış olan Küçük Hüseyin Paşa anlamda yeniden yapılandırılması için, eski düzenin savaş ise söz konusu başlangıcı iki yıl erkene çeker ve donanmanın makineleri olan yeniçeriler ortadan kaldırılınca, her tabura 1773’te küçük bir derslikte mühendislik eğitimi vermeye Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’dan iki asker düşecek başladığı gerçeğini öğrenmemizi sağlar. Okulun öğretim şekilde bir dağılım yapıldı. 1840’lara gelindiğinde, Osmanlı kalitesinin olgunlaşması da yine Küçük Hüseyin Paşa’nın Ordusu’nda artık bir mühendis alayı bile vardı. Ne var Kaptan-ı Deryâ olduğu zamana denk gelmektedir. 1790’larda ki iki mühendishane de aslında birer harp okuluydu ve Hüseyin Paşa Avrupa’dan davet ettiği uzmanlarla müfredatı müfredatlarında demir sanayisine, makine mühendisliğine yeniden düzenlemiştir. Bu sayede teorik ve pratik alanda dair uzmanlaşma yoktu. 1908’e kadar İmparatorluk’ta sivil bir yadsınamaz gelişmeler kaydedilir. Aynı dönemde Osmanlı mühendislik okulu da açılmadı.5 1 2 mühendisleri tarafından donanma için 45 geminin üretilmesi bunlardan sadece biridir.3 Osmanlı’yı sanayi ürünlerini ithal etme konumuna mahkûm eden, üretici olmasını engelleyen en önemli sebep, yükselen Bugün İstanbul Teknik Üniversitesi’nin mirasçısı olduğu Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn tersanede, küçük bir derslikte faaliyete başlamıştı. Ders programı matematik, deniz mühendisliği ve coğrafya üzerine şekilleniyordu. Öğrenciler eğitim sonunda kalyon, gemi inşası gibi hünerlere kavuşuyorlardı. Humbaracı (topçu) ve lağımcı (tünelci) ocakları askerleri de burada eğitim aldılar. Bununla birlikte doğru olan, kara kuvvetleri askerleri için farklı bir mühendishanenin kurulmasıydı ve böylece yaklaşık yirmi yıl sonra 1795’te 1 Küçük Hüseyin Paşa’ya, Sultan III. Selim tarafından 29 Mayıs 1792’de vezaret ve donanma komutanı (Kaptan-ı Deryâ) rütbeleri takdim edilmiştir. Hüseyin Paşa, 19 Aralık 1792’de I. Abdülhamid’in kızı Esmâ Sultan’la evlendirilmiştir. Zekâsı, çalışkanlığı, mühendishanede gerçekleştirdiği reformlar ve Napolyon mücadeleleriyle bilinen Kaptan-ı Deryâ Küçük Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Avrupa’nın en güçlü deniz ordularından biri konumuna yükselmiştir. 2 Küçük Hüseyin Paşa Layihası, BOA, MD, 8882, 5/Ş/1211. 3 Mustafa Kaçar, ”Tersâne Hendesehânesi’nden Bahriye Mektebi’ne”, Osmanlı İlimi Araştırmaları, cilt IX, sayı 1-2, 2007/2008. 4 S. J. Shaw, Between Old and New: The Ottoman Empire under Sultan Selim III: 1789-1807, Harvard, 1971; Kemal Beydilli, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi: 1776-1826, İstanbul, 1995. 5 S. J. Shaw, Between Old and New: The Ottoman Empire under Sultan Selim III: 1789-1807, Harvard, 1971; Kemal Beydilli, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi: 1776-1826, İstanbul, 1995. impar atorluk’tan cumhuriyet’e sıemens tarihi demir endüstrisinde, makine mühendisliği anlamında eli kalem tutabilecek, eğitimli teknik insan kaynağının bulunmamasıydı. Ülke maden kaynakları bakımından zengindi, ancak sanayi devriminin üzerine oturduğu en önemli ayaklardan olan demir-çelik endüstrisine ve makineleşme sürecine vâkıf mühendis sınıfı yoktu. Hem endüstri ürünlerinin hem de bunlarla ilgili teknik adamların ithal edilmesi kaçınılmaz sonuç olarak yaşansa da çözüm üretme çabaları daima gecikti. Endüstriyel üretim alanında mühendis yetiştirmeye
