III. Ahmed gelmesi için çok çaba sarf etti. 27 yıl gibi uzun bir süre tahtta kalan Sultan III. Ahmed, çıkan Patrona Halil İsyanı sonucunda, 1 Ekim 1730 tarihinde padişahlıktan çekilmek zorunda kaldı. Sultan III. Ahmed'in padişahlığının ilk günleri, tamamen disiplinden çıkmış yeniçerileri yatıştırma gayretleri ile geçti. Ancak kendisini padişah yapan yeniçerilere karşı etkili olamadı. Sultan III. Ahmed'in sadrazamlığa getirdiği Çorlulu Ali Paşa, ona idari konularda yardımcı olmaya çalıştı, hazine için yeni düzenlemelerde bulundu ve Sultan III. Ahmed'e rakipleriyle mücadelesinde destek oldu. Sultan III. Ahmed zamanında Rusya ile olan ilişkilerde gerginlik yaşandı. Bunun sebebi Rusya'nın Orta Asya üzerinde yayılma siyaseti izlemesi, Balkanlar'daki toplumları Slavlaştırmaya çalışması, açık ve sıcak denizlere inmek istemesiydi. III. Ahmed ve I. Mahmud döneminde ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir. 1 Saltanatı dönemindeki önemli olaylar 1.1 Prut Savaşı III. Ahmed (Levni) III. Ahmed (d. 30 Aralık 1673, Hacıoğlu Pazarcık – ö. 1 Temmuz 1736, İstanbul), 23. Osmanlı padişahı 102. İslam halifesidir. Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa yönetimindeki ordu Kırım Hanlığı ordusunun desteğiyle Rusları Prut nehri kıyısında kıstırdılar ve yendiler. Prut Savaşı denilen bu savaşı Osmanlıların kazanması üzerine “21 Temmuz 1711” tarihinde Prut Antlaşması imzalandı. Antlaşmanın koşulları şunlardır: 1. Azak Kalesi Osmanlılara geri verilecek. (Karadeniz tekrar Osmanlı gölü haline geldi.) 2. Ruslar İstanbul'da daimi elçi bulundurmayacaklar. 3. İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin vereceklerdi 4. Ruslar Lehistan'ın içişlerine karışmayacaklardı. Babası Sultan IV. Mehmed, annesi Meh-Pâre Emetullah (Ümmetullah) Râbi'a Gül-Nûş Sultân'dır. Annesi Giritlidir. Sultan II. Mustafa'nın öz kardeşi olan Sultan III. Ahmed, iyi bir tahsil ve terbiye görmüş, ünlü hocalardan dersler almıştı. Sultan III. Ahmed, ağabeyi Sultan II. Mustafa'nın tahttan indirilmesi üzerine 22 Ağustos 1703 tarihinde 30 yaşında iken Edirne'de tahta geçti. Osmanlı Devleti açısından önemli bir yere sahip olan Lale Devri boyunca padişahlık yapan Sultan III. Ahmed, hâttat ve şâirdi. “Necib” mahlasıyla şiirler yazdı. Ayrıca Musiki ile de yakından ilgileniyordu. Divan şairlerinden Urfalı Nâbi Efendi'nin hem kendisini hem de şiirlerini çok severdi. Rusya, Osmanlı Devleti ile mücadelesinde kendi lehine bir zemin yaratmak istiyordu. Osmanlı Devleti içinde yaşayan Ortodoks toplumları kışkırtarak Osmanlı Devleti'ni zayıflatacak ve yapacağı savaşlarda daha önce kaybettiği toprakları geri alacaktı. Eflak ve Boğdan Beylerini Osmanlılara karşı kışkırtan Rus Çarı Deli Petro, Poltava Savaşı'nda (28 Haziran 1709), İsveç Kralı XII. Karl'ı ("Demirbaş Şarl") yenince, Demirbaş Şarl Osmanlılara sığınarak 1 şubat 1713'e kadar beş yıl süre ile Bender'de mülteci olarak kaldı. İsveç Kralını kovalayan Rus birlik- Gençliği diğer Osmanlı şehzadelerine göre bir hayli serbest geçti. Şehzadelerin öldürülmesi geleneği kalktığından, rahat bir hayat sürdü. İstediği her şeyle ilgilendiği için bilgisi de, görgüsü de arttı. Avrupa'daki gelişmeleri inceleme fırsatı buldu ve matbaanın Osmanlı Devletine 1 2 1 SALTANATI DÖNEMİNDEKİ ÖNEMLİ OLAYLAR lerinin Osmanlı topraklarına akınlar düzenlemesi üzerine, Osmanlı Devleti Rusya'ya karşı savaş ilan etti (1711). Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Fransız elçisini kabul ediyor, Jean-Baptiste van Mour, 17 Ekim 1724 Sadrazamlığa getirilen Baltacı Mehmet Paşa, 100.000 kişilik bir orduyla Tuna'yı geçerek Eflak'a girerken, Osmanlı donanması da Karadeniz'e açıldı. Osmanlı kuvvetleri, Kırım Ordusunun da desteği ile Rus birliklerini Prut Nehri kıyısında çember içine aldılar. O an için kurtuluş imkânı bulunmayan Rus Çarı Deli Petro, Moskova'ya bir mektup yazarak durumun zorluğunu ve ümitsizliğini anlattı. Çariçe Birinci Katarina araya gire- III. Ahmet yeniçerilere altın para atarken rek Osmanlı Devleti'ne barış teklifinde bulundu. Hem Kırım Hanı, hem de İsveç Kralı saldırıya geçilip Rus ordusunun yok edilmesini savunuyorlardı. Ancak Baltacı Avusturya'nın Karlofça Antlaşması gereğince Mora'nın Mehmet Paşa, yeniçerilere güvenmiyordu. Venediklilere geri verilmesini istemesi üzerine, Kuşatma sırasında yeni bir kutsal ittifakın oluşturulabile- Avusturya'ya da savaş açıldı. Sadrazam Damat Siceği düşüncesine sahip olan ve Osmanlı ordusunun çok lahtar Ali Paşa Osmanlı ordusu ile birlikte Macaristan'a yıpranacağı endişesini taşıyan Baltacı Mehmet Paşa ba- girdi. Petrovaradin Muharebesi'nde Savoy Prensi Eugen rış yapılmasını kabul etti (21 Temmuz 1711). İmzalanan komutasındaki Avusturya ordusu Osmanlı kuvvetlerini Prut Antlaşması ile Azak Kalesi Osmanlılara geri veril- bozguna uğrattı (5 Ağustos 1716) ve Sadrazam Silahtar di. Ruslar, İstanbul'da devamlı bir elçi bulundurmayacak Ali Paşa şehit düştü. Bu bozgundan sonra 18 Ağustos ve İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin 1717 tarihinde Belgrad düşman eline geçti. Silahtar Ali Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirilen Damat İbrahim vereceklerdi. Paşa barış teklif etti. Yapılan Pasarofça AntlaşmaOsmanlı Devleti kazandığı bu başarıdan sonra, daha ön- sına göre yukarı Sırbistan, Belgrad ve Banat yaylası ce kaybedilen Mora yarımadasını da geri almak istiyor- Avusturya'ya, Dalmaçya, Bosna ve Arnavutluk kıyıları du. Venedikli korsanların Osmanlı ticaret gemilerine sal- Venedik'e verildi, Mora Yarımadası Osmanlılarda kaldı dırmaları ve Mora halkının Osmanlı Devletinin yöneti- (1 Temmuz 1718). mi altına girmeyi istemesi Venediklilere savaş açılmasına neden oldu (8 Aralık 1714). Silahtar Ali Paşa, Modon, 1724 yılında İran'da taht kavgaları başlamıştı. Bu durumKoron ve Navarin'i alarak Mora'yı fethetti (22 Ağustos dan yararlanarak İran'ı ele geçirmek isteyen Rusya harekete geçti. İran'ın Rusya'nın eline geçmesini istemeyen 1715). Osmanlı Devleti İran'a sefer düzenledi. Ruslarla yapılan İstanbul Antlaşmasına göre Azerbaycan'da alınan yerler 1.2 1715-1718 Osmanlı-Avusturya- Osmanlılarda kalacak, Derbent, Bakü ve Dağıstan RusVenedik Savaşı ve Pasarofça Ant- lara bırakılacaktı. laşması 1.3 Lâle Devri 1.4 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı 3 savaşlardan sonra böyle bir dönem yaşamanın mutluluğu içerisinde idi. 1.4 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı Pasarofça Ant. Osmanlı sınırları 1723 yılında Şirvan'da çıkan karışıklıklar üzerine Rusya ile anlaşan Osmanlı Devleti'nin Kafkasya ve İran'a üç cephede savaş açtığı; Hoy, Hemedan ve Revan'dan sonra Van Valisi Serasker Köprülüzade Abdullah Paşa'nın 1725 yılında Tebriz'e girdiği bilinmektedir. Ama ardından Andican'da Safevîlerin Afşar asıllı kumandanı Nadir karşısından alınan yenilgi üzerine İran Şahı II. Tahmasp ile Hemedan Barışı imzalanmıştır. 1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşmasından sonra Osmanlı Devletinde yeni bir dönem başlamıştı. 1730 yılındaki Patrona Halil İsyanına kadar, 12 yıl süren bu döneme Lale Devri denir. Sultan III. Ahmet ve Damat İbrahim Paşa barışçı bir siyasetten yanaydılar. Lale Devri de bu barışçı politikaların bir ürünü olarak ortaya çıkmıştı. III. Ahmed'in oğullarının sünnetinin 14. gün şenliklerinde oynayan köçekler.(Surname-i Vehbi, 1720) Lale Devri'nde edebiyat, kültür ve sanat alanında gelişmeler olduğu gibi, teknik konularda da Avrupalı devletlerden etkilenilerek bazı yenilikler gerçekleştirildi. Bu dönemde Avrupa'ya ilk kez geçici elçiler gönderildi. 1727 yılı ortalarında Osmanlı Devletinde de matbaa kurulması için düzenlenen padişah fermanı üzerine, Paris Elçisi 28 Mehmet Çelebi'nin oğlu Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika ilk matbaayı kurdular (16 Aralık 1727). Lale devrinde Yalova'da bir kâğıt fabrikası kuruldu. İstanbul'da sık sık çıkan yangınları daha hızlı kontrol altına almak için, yeniçeriler içinden bir itfaiye örgütü oluşturuldu. Yine İstanbul'da bir kumaş fabrikası ve bir çini imalathanesi açıldı. Her tarafta birçok köşk, saray ve lale bahçeleri yapıldı. Ayrıca Doğu kültürünün klasik eserleri ilk kez Türkçe'ye çevrildi. İstanbul'da halk yıllar süren Patrona Halil 1.5 Patrona Halil İsyanı Damat İbrahim Paşa'nın açtığı zevk ve sefahat devrinden memnun olmayan bu yapılanları israf olarak gören bir kitle oluşmuştu. Bu topluluk İran seferinden olumsuz haberler gelmesi üzerine, harekete geçmiş camilerde ve diğer yerlerde propaganda yaparak ayaklanmanın zeminini oluşturmaya başlamıştı. Yeniçerilerin içerisinde de huzursuzluk belirmişti. On yedinci Ağa Bölüğü Yeniçerisi Patrona Halil ve yandaşları 25 Eylül 1730'da ayaklanmayı başlatmışlar ancak halkın onlara katılmaması endişesiyle bu girişimlerinden vazgeçmişlerdi. İsyancılar üç 4 3 AİLESİ 2 Mimari çalışmalar, Sanat yapıtları İnce ve hassas bir ruha sahip olan Sultan III. Ahmet, Sadrazam Damat İbrahim Paşa ile uyum içerisinde çalışmış, bu sırada yaşanan Lale Devri'nde sanata, edebiyata ve toplumsal hayata özgün bir anlayış getirilmişti. Yazmış olduğu dört Kur'an-ı kerimden birisini Ravza-i Mutahhara'ya hediye etmiştir. Bab-ı hümayun karşısında yaptırdığı güzel mimarî eserlerimizden olan meşhur çeşmenin (Sultan III. Ahmet Çeşmesi) yazısı ile Drağntan camii tekke kapısı üzerindeki kitabe III. Ahmed'in kendi yazısıdır. Sultan III. Ahmet, Topkapı Sarayı ile Yeni Patrona Halil İsyanı sırasında yaşananlar, ressam Jean-Baptiste Camii'de birer Kütüphane, Ayasofya'da ve İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak amacıyla da Deryayi Sim adlı bir su van Mour'un tablosu. bendi inşa ettirmiştir. Bunlardan başka Üsküdar'da Yeni Valide Camii, Çorlulu Ali Paşa Medresesi, İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi, İstanbul'da Yeni Postane arkasında Daarül Hadis ve Sebil, Ortaköy Camii önündeki çeşme, Üsküdar Şemsi Paşa'da Hüsrev Ağa Camii önündeki çeşme ve Çubuklu Camii yanındaki Mesire Çeşmesi gibi eserler yine bu dönemde yapılmıştır. gün sonra Bayezit caminin Kaşıkçılar kapısı tarafından yürüyüşe geçerek ayaklanmayı resmen başlattılar. Esnafı da dükkânlarını kapatarak kendilerine katılmaya ikna 3 Ailesi eden isyancılar, hapishaneleri boşalttılar ve yeniçerilerden de yardım gördüler. Yeniçeri ağalarından Hasan Paşa 3.1 Eşleri onlara karşı harekete geçtiyse de başarılı olamadı. 1. Emetullah Banu Baş Kadınefendi Bu gelişmeler üzerine Sultan III. Ahmet isyancıların ne istediklerinin sorulmasını istedi. İsyancılar, Sadrazam Damat İbrahim Paşa ile birlikte 37 kişinin kendilerine teslim edilmesini istediler. Lale Devrinin önemli kişilerinden olan Damat İbrahim Paşa ve bazı devlet adamları idam edilerek isyancılara teslim edildi. İsyan sırasında şehir tahrip edildi. İsyancılar Sadabad Köşkü'nü yaktılar. Ayrıca dönemin ünlü Divan şairlerinden Nedim de isyan sırasında, isyancılardan kaçmak için damdan dama atlarken düşerek öldü. Patrona Halil ve diğer isyancı başları, bu sefer de tüm isteklerini yerine getiren Sultan III. Ahmet'in tahtan indirilmesini istedi. Kendisine ve ailesine zarar verilmemesi durumunda tahttan çekileceğini bildiren Sultan III. Ahmet, 1 Ekim 1730'da Osmanlı tahtını Şehzade Mahmut'a bıraktı. tahtı bırakırken yeğenine şu nasihati verdi " Vezirine teslim olma; daima ahvalini tecessüs eyle ve beş on sene birini vezarette müstakil istihdam eyleme ve kalemi düruğ (yalan yazan, söyleyen) larına asla îtimad etme; merhamet sahibi ol ve sahaveti elden koma; gayet tasarruf üzere ol; halen hazinelerde olan malı zayi etme, işi kendin gör, ele îtimad eyleme; işte benim ahvalim sana nasihat için kâfidir; Oğlum; devlet işlerini baban (II. Mustafa) Feyzullah Efendiye ve ben vezir-i azama (Nevşehirli Damat İbrahim Paşa) bıraktığımızdan bu haller başımıza geldi; sen bizzat idareyi ele al” [1] . Yeni Cami Turhan Valde türbesine defnedilmiştir. 2. Rukiyye Kadınefendi 3. Emine Mihr-î-Şah Kadınefendi 4. Hatice Kadınefendi 5. Şâhin Kadınefendi 6. Rabia Şermi Kadınefendi 7. Emine Muşalli Kadınefendi 8. Zeyneb Kadınefendi 9. Gülşen Kadınefendi 10. Fatma Kadınefendi 11. Ümmügülsüm Kadınefendi 12. Hüsn-ü-Şâh Kadınefendi 13. Fatma Hüma Şah Kadınefendi 14. Hürrem Kadınefendi 15. Meyli Kadınefendi 16. Nazife Kadınefendi 17. Nijad Kadınefendi 5 18. Hanife Kadınefendi 13. Esime Sultan 19. Ayşe Buhari Hânımefendi 14. Ferdane Sultan 20. Şayeste Hânımefendi 15. Nazife Sultan (1725-1764) 21. Hatem Hânımefendi 16. Naile Sultan 22. Hafsa Hanımefendi 17. Ayşe Sultan (1715-1775) 23. Yenihan Şah Hanımefendi 18. Emetullah Sultan 19. Ümmüselma Sultan 3.2 Erkek çocukları 20. Emine Sultan 1. III. Mustafa (1717-1774) 21. Rukiye Sultan 2. I. Abdülhamid (1725-1789) 22. Zeyneb Sultan 3. Şehzade Süleyman (1710-1745) 23. Sabiha Sultan 4. Şehzade Bayezid (1718-1771) 24. Naz Sultan (1718-1731) 5. Şehzade Mehmed (1714-1756) 6. Şehzade İbrahim (1720-1721) 7. Şehzade Numan (1723-1764) 8. Şehzade Selim (1706-1708) 9. Şehzade Ali (1706) 10. Şehzade İsa (1706) 4 Ayrıca bakınız • Lâle Devri • Patrona Halil İsyanı 5 Kaynakça 11. Şehzade Murad (1707) 12. Şehzade Seyfeddin (1728-1732) 13. Şehzade Abdülmecid (1709-1711) 14. Şehzade Abdülmelik (1709-1711) 3.3 Kız çocukları 1. Fatma Sultan (1704-1733) 2. Emine Sultan 3. Rabia Sultan (1719-1721) 4. Habibe Sultan 5. Zeyneb Sultan (1714-1774) 6. Zübeyde Sultan 7. Esma Sultan (1726-1788) 8. Hatice Sultan 9. Rukiye Sultan 10. Saliha Sultan 11. Atike Sultan 12. Reyhan Sultan [1] İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi Cilt IV Syf 210 6 Dış bağlantılar • Wikimedia Commons'ta III. Ahmed ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur. • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2056 (2007)). Osmanlı Tarihi IV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Andlaşmasından XVIII . Yüzyıl Sonuna Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0015-4. • Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6. say.315-328 • Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-013798.(İngilizce) 6 7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS 7 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans 7.1 Metin • III. Ahmed Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/III._Ahmed?oldid=17125374 Katkıda bulunanlar: Murtasa, Eşref, Dbl2010bot, YurikBot, Basak, Ugur Basak, Mcturan, İncelemeelemani, Doruksal, Memty, Metal Militia, Ugur Basak Bot, Dünya şehirli, Vikiyazar, BullsEye, Dünya vatandaşı, Kibele, Escarbot, Cat, Thijs!bot, CommonsDelinker, Çağatay, Eldarion, VolkovBot, TXiKiBoT, Levent, 2ulus, Dr.tosun, Bora, Sakhalinio, BotMultichill, SieBot, Vikiçizer, Loveless, AlleborgoBot, Homonihilis, Isparta, PipepBot, Noyder, Takabeg, Myrat, SilvonenBot, Théoden, Amirobot, Luckas-bot, Oğuzhan, Mehring~trwiki, Merube 89, Khutuck Bot, Nedim Ardoğa, Xqbot, İazak, Kılıç46, Tugralar, Rapsar, TobeBot, Türk Süvarisi, Dinamik-bot, Supermæn, Erasmus.new, YBot, Esc2003, Dbilgener, KumulBot, Rdvnygt, ChuispastonBot, Fatih deniz, HaruNGs, Vitruvian, MerlIwBot, Hürrem Haseki Sultan, SeyitA, Mustafafirat, Maurice Flesier, SiLveRLeaD, Roxyy, Kahve6, Muratero, YALIN BALTA, Felecita, Peykbot, Gray Budgie, Caglarctr, Addbot, Yeni Üye, Selwili, Ayrıntılı Bilgi, Oasistr, Yogabagaba2, Okanfan, Aydin.tu, Arslanemil, Canboray441, SultanFurkaN6, Mamed mellim, Yaslient1, Kadircan44 ve Anonim: 101 7.2 Resimler • Dosya:Jean-Baptiste_van_Mour_003.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Jean-Baptiste_van_Mour_ 003.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The Yorck Project: 10.000 Meisterwerke der Malerei. DVD-ROM, 2002. ISBN 3936122202. Distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour • Dosya:Jean-Baptiste_van_Mour_004.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Jean-Baptiste_van_Mour_ 004.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The Yorck Project: 10.000 Meisterwerke der Malerei. DVD-ROM, 2002. ISBN 3936122202. Distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour • Dosya:Koceks_-_Surname-i_Vehbi.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Koceks_-_Surname-i_Vehbi. jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ? • Dosya:Levni_002.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Levni_002.jpeg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Badisches Landesmuseum Özgün yazarı: Levni • Dosya:Patrona_khalil_calkoen.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Patrona_khalil_calkoen.jpeg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: https://www.rijksmuseum.nl/collectie/SK-A-4082 Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour • Dosya:Surname_174b.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Surname_174b.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Badisches Landesemuseum Özgün yazarı: Levni • Dosya:Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1718.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/ Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1718.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Esemono • Dosya:Tughra_of_Ahmed_III.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Tughra_of_Ahmed_III.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: • Egypt State Information Service: http://www.sis.gov.eg/PDF/Ar/History/0809000000000000210002.pdf Özgün yazarı: Unknown court calligrapher. 7.3 İçerik lisans • Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0