bandırma ab yolunda projesi anket sonuçları değerlendirmesi

BANDIRMA AB YOLUNDA PROJESİ
ANKET SONUÇLARI DEĞERLENDİRMESİ
İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) ile Bandırma Ticaret Odası (BTO) tarafından Bandırma’da faaliyet
gösteren işletmelerin AB uyum sürecinde müktesebata uyum düzeylerinin belirlenmesi ve AB
düzenlemelerine uyum kapasitelerinin artırılması amacıyla “Bandırma AB Yolunda” projesi 15 Ocak
2009 tarihinde yapılan hazırlık toplantısı ile başlatılmıştır.
Projenin ilk aşaması olarak 76 işletmeyi kapsayan 11 soruluk bir anket düzenlenmiştir. 16 Mart
2009’da tamamlanan anketler doğrultusunda edinilen bilgiler aşağıda sunulmaktadır.
1. Bandırma’da faaliyet gösteren şirketlerin büyük çoğunluğu KOBİ sınıfındadır.
Grafik 1, ankete dahil işletmelerdeki çalışan sayısını ortaya koyuyor:
70%
60%
%
57%
50%
40%
27%
30%
20%
13%
10%
3%
0%
1-9ARASI
10-49ARASI
50-249ARASI
250ÜSTÜ
2. İşletmelerin faaliyet alanı yumurta ve süt ürünleri ile kısıtlı kalmamış geniş sayılabilecek bir
alana yayılmıştır.
Projeye başlarken, ankete katılacak firmaların genel olarak et ve süt ürünleri ile ilgili alanlarda yer
alacağı düşünülmüştü. Ancak, katılımcı firmalar bu alanlar ile sınırlı kalmamış ve çeşitli sektörlere
dağılmış durumdadır. Grafik 2, faaliyet alanının nasıl dağıldığını göstermektedir. Çoğunluğun yer
aldığı “Diğer” seçeneğinde belirtilenler şöyle sıralanabilir:
• Turizm
• Yem katkı maddeleri
• Zeytin üretimi, zeytinyağı
• Petrol-petrol ürünleri ve inşaat-hazır
beton,
• Tekstil
• Tarım ürünleri, tohumculuk, gıda
makineleri üretimi
• Elektrik ve makine- otomasyon
• Araç kiralama, taşımacılık, turizm-otel
işletmeciliği
• Nakliye acenteliği
• Liman hizmetleri, gemi acenteliği
• Kuyumculuk
• Sigorta aracılık
• Otomotiv
1
• Mobilya
• PVC pencere kapı
• Mali müşavir
• Kitap-kırtasiye
• Yapı malzemesi satışı
Grafik 2: Faaliyet alanı
0
10
20
30
40
50
60
Diğer
70
60
Madencilik
7
Deniz ve su
0
ürünleri
Süt ürünleri
1
Et ürünleri
(yumurta dahil)
9
0%
20%
40%
60%
80%
100%
3. Temel ihracat bölgeleri Avrupa Birliği ve Ortadoğu olarak öne çıkıyor.
Bandırma’da faaliyet gösteren şirketlerin ihracat yaptıkları bölgeler arasında ilk sırayı AB ve Ortadoğu
almaktadır. Diğer yandan, Birleşik Arap Emirlikleri, Makedonya, Irak ve Uzakdoğu ülkeleri de ihracat
alanının içinde yer almaktadır.
Grafik 3: Temel ihracat bölgesi
Diğer
Afrika
Diğer
Afrika
Ortadoğu
Ortadoğu
Rusya
Rusya
ABD
AB
ABD
AB
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2
4. AB, Bandırma için temel ithalat alanıdır.
AB ülkeleri, Bandırma şirketleri için temel ithalat kaynağını oluştururken Ukrayna da önemli bir
seçenek olarak yer almaktadır.
Grafik 4: Temel ithalat bölgesi
Diğer
16%
Afrika
0%
0
Ortadoğu
0%
0
Rusya
25%
ABD
16%
5
8
5
44%
AB
0
14
5
10
15
5. İşletmelerin çalışma alanları ve bulundukları sektörle ilgili AB düzenlemeleri hakkında bilgi
düzeyleri düşük.
Müzakere sürecinin siyasi boyutu ön planda olsa da daha önceki AB genişleme süreçlerinin de
gösterdiği gibi, özellikle iş dünyasının ve sivil toplumun sürece katılımı büyük önem taşımaktadır.
Türkiye açısından bir toplumsal dönüşüm ve iktisadi kalkınma projesi olarak görülen AB müzakere
sürecinin daha etkili ve hızlı işlemesi açısından iş dünyasının bilgi düzeyinin artırılması
gerekmektedir.
TOBB tarafından Eurochambers işbirliğinde Türkiye’deki odalara yönelik olarak gerçekleştirilen
çalışmada1, şirketlerin katılım müzakerelerine yakınlığı da ölçülmüştür. Bu bağlamda %39
oranında “çok düşük” yanıtı alınmıştır. KOBİ’ler özelinde bakıldığında ise “çok düşük – ortalama”
bandındaki cevapların oranının %83,91 olduğu görülmüştür.
Bizim anketimizde ise AB düzenlemeleri hakkındaki bilgi düzeyi ele alınmış ve yukarıda bahsedilen
çalışma ile benzer sonuçlara ulaşılmıştır.
1
Eurochambers, TOBB, “EU-Turkey Chambers Forum”, 2008
3
Grafik 5: Şirketinizin çalışma alanı ve bulunduğu sektörle ilgili AB düzenlemeleri hakkında ne
kadar bilgi sahibi olduğunuzu düşünüyorsunuz?
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Hiç
Düşük
Orta
İyi
Çok iyi
6. Bandırma’da şirketlere yönelik AB konularında bilgilendirme zayıf.
Daha önce AB konusunda herhangi bir bilgilendirme almamış olan şirketlerin oranı %83. Söz
konusu alanda bilgilendirme yapılan şirketlerin kaynakları, üretici merkez birlikleri ve genel
müdürlükler olarak ortaya çıkıyor.
Grafik 6: Daha önce AB düzenlemeleri konusunda şirketiniz bilgilendirildi mi?
70
60
50
40
30
20
10
0
Evet
Hayır
7. AB konusunda temel bilgi kaynağı: “medya”.
Bandırma’da faaliyet gösteren şirketlerin AB konusundaki temel bilgi kaynağının medya olması
özellikle müktesebat uyumuna yönelik bilgi düzeyi konusunda ciddi soru işaretlerini beraberinde
getiriyor.
4
Zira ülkemizde medya tarafından yapılan AB bilgilendirmesini çeşitli noktalarda eleştirmek
mümkündür:
•
•
•
AB, iç meselelerin yoğunluğu nedeniyle gündemde yeterince yer almıyor;
Bilgilendirme; konunun derinine inmeden, popüler kısımları ön plana çıkarılarak yapılıyor;
Belirli siyasi görüşlerin etkisi doğrultusunda önyargıları derinleştirebilecek yayınlar ortaya
çıkabiliyor.
Dolayısıyla, AB konusunda özellikle teknik mevzuat alanında, doğru ve derinlemesine
bilgilendirme sağlanması, Bandırma iş dünyası açısından büyük önem taşıyor. Bu noktada,
Bandırma Ticaret Odası’nın kapasitesinin geliştirilmesi ve şirketlerin temel bilgi kaynağı haline
gelmesi gerekiyor. TOBB-Eurochambers çalışmasında ortaya çıktığı gibi, Türkiye çapında
işletmelerin AB konusundaki temel bilgi kaynağı %22,87 ile odalardır.
Grafik 7: AB konusunda temel bilgi kaynaklarınız nelerdir?
Diğer
18
Medya
55
TOBB
7
Bandırma
Ticaret Odası
26
Kamu kurumları
11
0
10
20
30
40
50
60
“Diğer” yanıtında öne çıkan seçenek internet olmuştur. Bu bağlamda yine haber sitelerinin takip
edildiği ve “Medya” seçeneği kapsamında bahsedilen sorunların geçerli olduğu öne sürülebilir.
8. Dış ticaret en önemli kaygı ancak “Çevre” ve “Gıda güvenliği” konularında şirketlerin
etkileneceği söylenebilir.
Çoğunlukla dış ticaret ilişkilerini AB ile yürüten firmalara açısından katılım sürecinde en çok sorun
yaşanacak alan “dış ticaret” olarak gösteriliyor.
Ne var ki, firmaların faaliyet gösterdikleri alanlar, Grafik 8’de sunulan verilerle birlikte
düşünüldüğünde, çevre ve gıda güvenliği alanlarında şirketlerin çalışmalarına katkıda bulunulması
gerektiği ortaya çıkıyor.
5
Grafik 8: Hangi alandaki AB düzenlemelerinin şirketinizi etkileyeceğini düşünüyorsunuz?
Diğer
Sosyal güvenlik
Dış Ticaret
Bölgesel Kalkınma
Kamu alımları
Malların serbest dolaşımı
şirketler hukuku
işçilerin serbest dolaşımı
Tarım ve kırsal kalkınma
Gıda güvenliği
Çevre
0
10
20
30
40
50
9. Firmaların faaliyet gösterdikleri alandaki AB düzenlemelerine ilişkin hazırlık düzeyleri
düşüktür.
Müzakere süreci ilerledikçe firmaların AB düzenlemeleri konusunda bilgilendirilmeleri kadar
hazırlık düzeylerinin de geliştirilmesi gerektiği bir gerçektir. Bu kapsamda, Bandırma’da faaliyet
gösteren işletmeler hazırlık çalışmaları konusunda yönlendirilmeli ve gerekli adımları atmaları
sağlanmalıdır.
Grafik 9: Söz konusu alanlarda hazırlık çalışmalarınız hangi düzeyde?
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Az
Orta
İleri
10. AB konusunda bilgi düzeyinin artırılması konusunda seminer düzenlenmesi gerektiği ön
plana çıkıyor.
İKV ile Bandırma Ticaret Odası tarafından gerçekleştirilen projenin temel faaliyetlerinden biri, AB
düzenlemeleri ve şirketleri bekleyen zorluklar konusunda seminerler düzenlenmesi olacaktır. Öte
yandan, düzenli olarak güncellenen ve AB konusunda önemli bir referans noktası haline gelen İKV
web sitesi de (www.ikv.org.tr) anket sonuçları bağlamında daha zengin ve kullanıcı dostu olacak
şekilde gözden geçirilecektir.
6
Grafik 10: Ne tür etkinliklerin AB konusunda bilgilenme alanında etkili olacağını düşünüyorsunuz?
Diğer
Diğer
İnternet
İnternet
Basılı
kaynaklar
Basılı kaynaklar
Danışmanlık
hizmeti
verilmesi
Seminer
düzenlenmesi
Danışmanlık hizmeti
verilmesi
Seminer düzenlenmesi
0
20
40
60
80
11. AB üyeliğinin ardından en çok ticaret ve rekabet alanlarında zorluk yaşanacağı
düşünülüyor.
Türkiye ekonomisi, 2008 İlerleme Raporu’nda da –ilk kez- değinildiği gibi işleyen bir piyasa
ekonomisi olarak değerlendirilmektedir. Ancak başta KOBİ’ler olmak üzere şirketlerin AB’deki
rakipleri ile rekabet edebilirliklerinin yüksek seviyede olduğunu söylemek zordur. Öte yandan,
tüm dünyayı etkisi altına alan küresel mali krizin etkilerinin yoğun olarak hissedilmeye başlanması
ile birlikte uluslar arası ticaret ve rekabet edebilirlik konularında karşılaşılan zorluklar artmaya
başlamıştır.
Ticaret ve rekabet alanında ilerleme, özellikle AB üyeliği çerçevesinde düşünüldüğünde sosyal
güvenlik haklarına ilişkin bazı zorunlulukları da beraberinde getiriyor. Bandırma’daki firmaların bu
durumun farkında olmaları (Grafik 8 ve 11’den görülebilir) memnuniyet vericidir.
Grafik 11: Türkiye’nin AB üyeliği sonrasında en çok hangi alanlarda zorluk yaşayacağınızı
düşünüyorsunuz?
Sosyal güvenlik
Çevre
Sosyal güvenlik
Çevre
İşçilerin serbest dolaşımı
İşçilerin serbest dolaşımı
Fikri mülkiyet
Fikri mülkiyet
Rekabet
Rekabet
Ticaret
Ticaret
0
20
40
60
7