Muhammet DAĞAŞAR

Biyoloji Öğretim
Programına Göre
Hazırlanmıştır.
Zam bak «
VAVI N L A R I
coşku
V # v • «. n I .
İM İ
■■K lİA S a
Z ir v e
■ ■ ■ II
W W>
Çine, Yatağan, Kavaklıdere, B ayır Bölge Bayii
Muhammet DAĞAŞAR
Tel: 0252 592 78 95 GSM: 0532 613 74 38
Çarşı İçi - Kavaklıdere/MUĞLA
Biyoloji
Adem KOLÇA
Tan ERDOGA
www .zam bak.com
9. Sınıf
Hücreleme Yöntemi Serisi
Biyoloji Soru Bankası
Copyright © Sürat Basım Reklamcılık ve Eğitim Araçları San. Tic, A.Ş.
Bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayımlayan şirketin
önceden izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi
bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.
Bu kitabın tüm hakları, Sürat Basım Reklâmcılık ve Eğitim Araçları San. Tic. A.Ş.’ye aittir.
Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 11.10.2007 gün ve 170 sayılı kararı ile
kabul edilen 9. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır.
Yayına Hazırlık
Sürat Dizgi & Grafik
Baskı Tarihi
2011 -IX
Baskı-Cilt
Çağlayan A.Ş.
TS EN ISO 9001:2008, Ser No.: 300-01
Sarnıç Yolu Üzeri Nu.: 7 Gaziemir / İZMİR
Tel.: (0232) 274 22 15
Satış Yerleri
Zambak Bayileri, 0 flm a ğ a z a la rın d a ve seçkin kitapçılarda
Ana Dağıtım
Gökkuşağı Pazarlama ve Dağıtım
Merkez Mah. Soğuksu Cad. No:31
Tek-Er İş Merkezi Mahmutbey / İSTANBUL
Tel: (0212) 410 50 60 (pbx)
Takdim
Sevgili Öğrenciler ve Değerli Öğretmenler,
Eğitimin temeli okullarda atılır. İyi bir okul eğitiminden geçmemiş birinin hayatta başarılı olması beklene­
mez. Hedete ulaşmaksa sadece çalışmakla olmaz. Çalışılacak materyallerin de doğru seçilmiş olması
gerekir. Bunun bilincinde olan Zambak Yayınları okul yayıncılığında uzman kadrosuna bu yayınları ha­
zırlattı.
Zambak Yayınlarının temel amacı, öğrencinin okulda gördüğü derslere yardımcı olmak, bu derslerle il­
gili bilgilerini artırmak ve öğrendiklerini pekiştirmektir. Bu kitaplar hem sınıf içi etkinliklerde hem öğren­
cinin kişisel çalışmalarında vazgeçilmez bir kaynaktır.
Zambak Yayınları okul yayıncılığına yeni bir bakış açısı getirdi. Kitaplardaki üslup, bir okul kitabı kadar
kavratıcı, bir dershane kitabı kadar pratiktir.
Zambak Yayınları öğrencilerin düzeylerindeki farklılığı dikkate alarak kitap içinde her öğrenciye uygun
yöntemler geliştirdi. Anlatımda anlaşılırlık hedef alınarak dil ve anlatımda yalınlıktan asla taviz verilmedi.
Değerlendirme bölümlerinde her öğrencinin düzeyine uygun sorular hazırlandı. Sorular kolaydan zora
doğru gidecek biçimde düzenlendi. Böylece öğrencilerin hedeflerine emin adımlarla yaklaşmaları amaç­
landı.
Zambak Yayınları, okul yayıncılığında kendini kanıtlamış yazarlar tarafından hazırlandı. Yıllarını öğrenci
yetiştirmekle geçirmiş bu deneyimli kadro, öğrencilerin ve öğretmenlerin ihtiyaçlarını göz önüne alarak
onlara en yüksek verimi kazandıracak bir yöntemle kitaplarını hazırladı. Bu kitaplar sayesinde hem okul
derslerinde başarıyı yakalayacak hem de SBS, YGS ve LYS için iyi bir temel oluşturacaksınız.
Zambak Yayınları hazırlanırken birçok öğrencinin ve öğretmenin önerileri dikkate alındı. Onların ihtiyaç­
ları doğrultusunda sürekli kendini yeniledi. Yayıncılıkta görselliğin önemini bilen Zambak Yayınları, an­
lamayı kolaylaştıran ve çalışmayı zevk haline getiren her türlü görsel materyali kitaplarına yansıttı. Bu ki­
taplarla çalışırken sıkılmayacak, öğrenmeyi eğlenceli hale getireceksiniz.
Zambak Yayınları okul öncesinden Lise son sınıfa kadar, okulun her kademesine seslenen yayınlarıyla
geleceğin başarılı öğrencilerini yetiştirmeyi kendisine bir görev bildi.
Zambak Yayınlarını tercih eden değerli öğrenci ve öğretmenlerimize teşekkür eder, başarılar dileriz.
YAYINEVİ
Sevgili öğrenciler..
Bilgilerinizin kökleşmesi ve hedeflediğiniz bir fakülteye veya bölüme girebilmeniz için, her sınıfın konularına sistemli olarak çalışma­
nız gerekir. Çünkü; bilginin edinilmesi, yorumlanması ve pratiğin artırılm ası için, uzunca bir hazırlık sürecine ihtiyaç vardır. Bu ha­
zırlığın lise son sınıfa bırakılmasındaki yetersizlik, önünüzde büyük bir gerçek olarak durmaktadır.
Elinizdeki bu soru bankası, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yeniden belirlenmiş olan, 9. Sınıf Biyoloji Müfredatı tem el alınarak ha­
zırlanmıştın Biyoloji ders kitaplarındaki veya akademik yayınlardaki; bir cümle, bir olay veya bir aktivite, sınavlarda te s t sorusu ola­
rak karşınıza çıkabilmektedir. Bu nedenle, 9. Sınıf Biyoloji Soru Bankası ders kitabındaki üniteleri, konu bütünlüğünü bozmadan bö­
lümlere ayrılarak hazırlandı.
Her ünite ve bölümün farklı yöntemlerle analiz edilmiş olduğunu elinizdeki kitapta göreceksiniz.
9. Sınıf Biyoloji Soru Bankasında sorular, şu tem el kısımlardan meydana gelmektedir.
Bölümlere, “çözümlü sorular”la başlanmaktadır, iyi bir öğrenmenin gerçekleşmesi için, bölümdeki soruların çözümleri okunmalıdır.
Bu sizde, biyolojik kavram ve terim lerin hatırlanmasına ve kalıcı olarak öğrenilmesine katkı sağlayacaktır.
Çözümlü soruları ise, "aktiuiteler” izlemektedir. A ktiviteler; deney analizleri, şekillerle konuların yorumlanması, doğru - yanlış soru­
lar, boşluk doldurma soruları, tamlayıcı dallanmış ağaç tekniği ve farklı etkinlikleri içermektedir.
Bölümlerde, bölümü tarayan soruları kapsayan "bulmaca” bulunmaktadır.
Bulmaca ve benzeri etkinliklerle biyoloji dersinin eğlenerek öğrenilmesi hedeflenmiştir. Yine belirtilen aktiviteler üzerinde yoğunlaşılması, konuların kalıcı olarak öğrenilmesine katkı yapacaktır.
Bunları “çalışma soruları” izlemektedir. Bu sorularla öğrencilerin konuları tam olarak öğrenmeleri hedeflenmiştir. Soruların
çözümünde zorlanan öğrenciler; yardımcı kaynaklardan, ders kitabından ve öğretmeninden eksikliklerini tamamlamalıdır;
Bölümlerin sonuna ise, “bölüm tarama te stle ri” verilm iştir. Bu sorular; konuların pekişmesini, yorumlanmasını ve tam öğrenmenin
gerçekleşmesinde etkili olacaktır.
Ünitelerin sonunda ise üniteyi tarayan "ünite tarama te stle ri” bulunmaktadır. Bu te s tle r, bölümler arasında bağlantının sağlan­
ması ve ünitenin bir bütün olarak öğrenilmesine katkı yapacaktır.
Bölüm ve ünite taram a te stle riyle öğrencilerin girecekleri üniversite sınavlarına hazırlanmaları hedeflenmiştir.
Elinizdeki kitapta şu kazanımlar hedeflenmiştir:
✓ Yeterli biyoloji bilgi birikimine sahip olmayı,
✓
Konuları ezberlemeyi değil, anlamayı sağlamayı,
✓
Konuların parçadan bütüne doğru öğrenilmesini sağlamayı,
✓ YGS ve LYS sınavları için yeterli düzeyde bulunmayı,
✓
Konuların eksiksiz ve bir bütün olarak öğrenilmesini gerçekleştirmeyi,
✓
Okulun yazılı sınavlarına hazırlanmayı,
✓
Biyoloji bilgilerini yorumlayacak hale gelmeyi,
Belirtilen bu kazanımları gerçekleştirmenizi temenni eder, kitabımız hakkında bizimle paylaşacağınız görüşlerinize değer vereceğimi­
zi belirtiriz.
Kitabın hazırlanması aşamasında; dizgisinin yapılması, şekillerinin çizimi ve düzenlenmesindeki katkılarından dolayı, S ürat A.Ş. Dizgi
ve Grafik Servisi çalışanlarına teşekkür ederiz.
Öğrenim hayatınızın başarılı geçmesi dileğiyle...
Salih TE K E R
M usa Ö Z E T
Ayhan K U ŞA K
Erdal KIR
Adem KO LÇ AK
Tan E R D O Ğ A N
İçindekiler
ÜNİTE t
H ücre, O rg a n iz m a
ve M e ta b o lizm a
B ö lü m 3 C a n lıla rın Te m e l Bileşenleri - II
Çözümlü Test ..........................................................................59
Testin Ç ö z ü m le ri.....................................................................61
Aktivite (Etkinlik-1 ) .................................................................. 63
Aktivite (Doğru - Yanlış Soruları)
B ö lü m 1 Biyoloji B ilim i v e C a n lıla rın
O rta k Ö zellikleri
Çözümlü Test .......................................................................... 10
Testin Ç ö z ü m le ri......................................................................12
Aktivite (Etkinlik-1 ) ................................................................... 14
Aktivite (Doğru - Yanlış Soruları)
........................................15
....................................... 64
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
.................................. 67
Aktivite (E tkin lik-2 ).................................................................. 69
Aktivite (E tkin lik-3 ).................................................................. 69
Aktivite (E tkin lik-4 ).................................................................. 70
Aktivite (E tkin lik-5 ).................................................................. 70
Aktivite (Boşluk Doldurm a Soruları) .................................. 71
...................................17
Aktivite (E tkin lik-6 ).................................................................. 73
Aktivite (E tkinlik-2)................................................................... 18
Aktivite (E tkin lik-7 ).................................................................. 74
Aktivite (E tkinlik-3)................................................................... 18
Aktivite (Boşluk Doldurm a Soruları) ...................................19
Çalışma S o ru la n .....................................................................76
Aktivite (E tkinlik-4)................................................................... 21
Tarama T e s tle ri....................................................................... 81
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
B u lm a c a ....................................................................................75
B u lm a c a .................................................................................... 22
Çalışma S o ru la rı......................................................................23
Tarama T e s tle ri........................................................................ 25
B ö lü m 4 H ü c re Yapıları ve Z a rd a n M a d d e
G e ç iş i
B ö lü m 2 C a n lıla rın Te m e l Bileşenleri - I
Çözümlü Test .......................................................................... 31
Testin Ç ö z ü m le ri......................................................................33
Aktivite (Etkinlik-1 ) ................................................................... 35
Aktivite (E tkinlik-2)................................................................... 36
Aktivite (Doğru - Yanlış Soruları)
........................................37
Çözümlü Test ..........................................................................89
Testin Ç ö z ü m le ri.....................................................................91
Aktivite (Etkinlik-1 ) .................................................................. 93
Aktivite (Doğru - Yanlış Sorulan)
....................................... 94
Aktivite (E tkin lik-2 ).................................................................. 96
Aktivite (E tkinlik-3).................................................................. 96
...................................39
Aktivite (E tkinlik-4).................................................................. 97
Aktivite (E tkinlik-3)................................................................... 40
Aktivite (E tkinlik-5).................................................................. 98
Aktivite (Boşluk Doldurm a Soruları) ...................................41
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
Aktivite (E tkinlik-4)................................................................... 43
Aktivite (Boşluk Doldurm a Soruları) ................................100
Aktivite (E tkinlik-5)...................................................................44
Aktivite (E tkin lik-6 )................................................................ 102
Aktivite (E tkinlik-6)...................................................................45
Aktivite (E tkin lik-7 )................................................................103
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
Aktivite (E tkinlik-7)...................................................................45
B u lm a ca .................................................................................... 46
Çalışma Soruları . . .................................................................47
Tarama T e s tle ri........................................................................51
.................................. 99
B u lm a c a ................................................................................. 104
Çalışma S o ru la rı.................................................................. 105
Tarama T e s tle ri.....................................................................109
Bölüm 5 O rg a n e lle r v e D iğ e r Ya pılar
Aktivite (Boşluk D oldurm a Soruları) ................................ 202
Çözümlü T e s t....................................................................... 117
Aktivite (E tkin lik-3 )................................................................ 204
Testin Ç ö z ü m le ri...................................................................119
B u lm a c a ................................................................................. 205
Aktivite (Etkinlik-1 ) ................................................................ 121
Çalışma S o ru la rı...................................................................206
Aktivite (Doğru - Yanlış Sorulan)
Tarama T e s tle ri..................................................................... 211
..................................... 122
Aktivite (Etkinlik-2)................................................................ 124
Aktivite (Etkinlik-3)................................................................ 125
Aktivite (Etkinlik-4)................................................................ 126
B ö lü m 3 O m u r g a s ız v e O m u rg a lı
H a y va n la r
Aktivite (Etkinlik-5)................................................................ 127
Çözümlü Test ........................................................................215
Aktivite (Etkinlik-6)................................................................ 127
Testin Ç ö z ü m le ri...................................................................217
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
Aktivite (Etkinlik-1 ) ................................................................ 219
................................ 128
Aktivite (Boşluk Doldurm a Soruları) ................................ 129
Aktivite (Doğru - Yanlış Soruları)
Aktivite (Etkinlik-7)................................................................ 131
Aktivite (E tkin lik-2 )................................................................ 225
..................................... 220
Aktivite (Etkinlik-8)................................................................ 132
Aktivite (E tkin lik-3 )................................................................ 225
Bulm aca................................................................................. 1 33
Aktivite (E tkin lik-4 )................................................................ 226
Çalışma S o ru la rı.................................................................. 134
Aktivite (E tkin lik-5 )................................................................ 227
Tarama T e stle ri..................................................................... 139
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
Ünite Tarama Testleri
.........................................................147
Aktivite (Boşluk D oldurm a Sorulan) ................................ 230
Ünite Cevap A n a h ta rı.........................................................154
Aktivite (E tkin lik-6 )................................................................ 234
................................228
Aktivite (E tkin lik-7 )................................................................ 235
ÜNİTE 2
Canlıların Sınıflandırılm ası
ve Biyolojik Çeşitlilik
Bölüm 1 B iyo sis te m a tik , Bakteri v e A rke
A lem leri
Çözümlü Test ....................................................................... 164
Testin Ç ö z ü m le ri...................................................................166
Aktivite (Etkinlik-1 ) ................................................................ 168
Aktivite (Doğru - Yanlış Soruları)
B u lm a c a ..................................................................................236
Çalışma S o ru la n ...................................................................237
Tarama T e s tle ri..................................................................... 242
Ünite Tarama Testleri .........................................................246
Ünite Cevap A n a h ta r ı.........................................................252
ÜNİTE 3
Bilinçli Birey Yaşanabilir Çevre
..................................... 169
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
................................ 172
Aktivite (Boşluk Doldurm a Soruları) ................................ 174
Aktivite (E tkinlik-2)................................................................ 177
Bulm aca................................................................................. 178
Çalışma S o ru la n .................................................................. 179
Tarama T e s tle ri..................................................................... 184
Çözümlü Test ........................................................................260
Testin Ç ö z ü m le ri...................................................................262
Aktivite (E tkin lik-1 )................................................................ 264
Aktivite (Doğru - Yanlış Soruları)
..................................... 265
Aktivite (E tkin lik-2 )................................................................ 268
Aktivite (E tkin lik-3 )................................................................ 269
Aktivite (E tkin lik-4 )................................................................ 270
Bölüm 2 Protista - M a n ta r v e Bitkiler
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
Çözümlü Test ....................................................................... 191
Aktivite (Boşluk D oldurm a Soruları) ................................ 273
Testin Ç ö z ü m le ri...................................................................193
Aktivite (E tkin lik-5 )................................................................ 275
Aktivite (E tkinlik-1)................................................................ 195
B u lm a c a ..................................................................................276
Aktivite (Doğru - Yanlış Sorulan)
Çalışma S o ru la rı...................................................................277
..................................... 196
Aktivite (Tamlayıcı Dallanmış Ağaç)
L
................................ 271
................................ 199
Aktivite (E tkinlik-2)................................................................ 201
Ünite Tarama Testleri
.........................................................280
Ünite Cevap A n a h ta r ı.........................................................286
ÜNİTE
Hücre, Organizma
ve Metabolizma
1 . Biyoloji Bilimi ve Canlıların O rtak Özellikleri
2.
Canlıların Temel Bileşenleri - I
[İnorganik Bileşikler - K arbonhidratlar Yağlar - P roteinler]
3 . Canlıların Temel Bileşenleri - II
(Enzimler - V itam inler - Nükleik A s itle r, ATP
4 . Hücre Yapıları ve Zardan Madde Geçişi
5 . Organeller ve Diğer Yapılar
5.
Bilim adamlarının canlıları bütün ayrıntılarıyla inceleyebilmeleri mümkün değildir. Bu nedenle biyoloji çeşitli alt dal­
lara ayrılmıştır.
I. Hayvanlan belli özelliklerine göre sınıflandıran
Buna göre biyolojinin alt dalları ve incelediği canlılar
ya da yapılarla ilgili, aşağıdaki eşleştirmelerden han­
gisi yanlıştır?
Bilim dalı
Yeryüzünde yaşayan hayvanlarla ilgili detaylı ve daha
kolay bilgiler toplayabilmek için, destek olan;
II.
Canlıların kalıtsal özelliklerinin belirlenmesini sağlayan
özelliğindeki bilim dallarıyla ilgili, aşağıdaki eşleştir­
melerden hangisi doğrudur?
İnceleme alanı
ü
A) Botanik
Bitki özelliklerini
B) Sitoloji
Hücrenin yapısını
C) Parazitoloji
Parazit canlıları
D) Mikrobiyoloji
Mikroorganizmaları
E) Histoloji
Canlıların dış görünüşünü
Aşağıdakilerden hangisi, biyolojinin incelediği konu­
lar içerisinde yer almaz?
6.
A) Genetik
Ekoloji
B) Ekoloji
Fizyoloji
C) Taksonomi
Histoloji
D) Zooloji
Anatomi
E) Taksonomi
Genetik
Canlılarda görülen;
I. Enerji üretimi
A) Canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkileri
II. Hareket
B) Canlıların sınıflandırılması
III. Beslenme
C) Canlıların morfolojik ve fizyolojik özellikleri
o
D) Suyun buharlaşma ve yoğunlaşması
>•
£
-*
E) Asalak olarak yaşayan canlıların yapı ve özellikleri
özelliklerinden hangileri, bitki ve hayvanlarda aynı şe­
kilde gerçekleşir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Canlıların birbiriyle ve içinde bulundukları cansız çevreyle
ilişkilerini inceleyen bilim dalına ekoloji denir.
Ekolojinin çalışma alanı içinde bulunan konularla ilgi­
li, aşağıdaki bilim dallarından hangisinden daha az
faydalanılır?
A) Zooloji
B) Genetik
D) Biye coğrafya
7.
A) Bitkiler
E) Taksonomi
A) Güneş enerjisini kullanma
Organizma
şeklinde özetlenen hücreler arası organizasyon aşa­
ğıdaki, canlılardan hangisinde görülmez?
C) Botanik
Canlılarla ilgili olan aşağıdaki özelliklerden hangisi,
bitki ve hayvanlarda ortak olarak görülür?
Hücreler -> Dokular -> Organlar -> Sistemler
B) Mantarlar
D) Paramesyum
8.
C) Balıklar
E) Kuşlar
Aşağıdakilerden hangisi, canlıların ortak özelliklerin­
den birisi değildir?
A) Solunum yapma
B) Fiziksel etkilerle uyarılma
B) Metabolizmaya sahip olma
C) Kendi besinini kendisi üretme
C) Kendi benzerlerini oluşturma
D) Yer değiştirerek tepki verme
D) Büyüme ve gelişme
E) Duyu organları yardımıyla çevredeki uyarıları alma
E) İhtiyacı olan organik besini dışardan hazır alma
Çözümlü Test
Biyoloji Bilimi ve Canlıların O rtûk Ö zellikleri
9.
1 4 . Biyolojinin alt bilim dalları ve incelediği konularla ilgi­
li, aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
Biyoloji bilimine ait olan;
I. Histoloji
II. Sitoloji
A) Embriyoloji - Bakteriler ve virüsler
III. Fizyoloji
B) Histoloji - Hücre ve organeller
IV. Parazitoloji
C) Ekoloji - Canlıların sınıflandırılması
V. Ekoloji
D) Anatomi - Bitki ve hayvanların organları
gibi alt dallardan hangileri organizmayı, grup içinde
başka organizmalarla ilişkileri yönünden inceler?
A) I ve II
B) I ve III
D) IV ve V
E) İhtiyoloji - Dokuların yapısı
C) II ve V
1 5 . Bazı biyoloji alt bilim dallarının tanımları şunlardır:
E) I, II ve V
- Canlıların yaşama ortamını inceler.
- Canlıları benzerliklerine göre gruplandırmayı sağlar.
- Canlının yapısındaki kimyasal maddeleri ve tepkimele­
ri inceler.
10. Toprak kirlenmesinin canlılar üzerine etkisini, aşağı­
daki bilim dallarından hangisi inceler?
- Canlının organ ve sistemlerinin çalışmasını inceler.
A) Embriyoloji
B) Ekoloji
D) Genetik
C) Fizyoloji
Aşağıdaki bilim dallarından hangisi, yukarıdaki tanım­
lamalarla ilgili değildir?
E) Mikrobiyoloji
A) Fizyoloji
B) Biyokim ya
D) Sistematik
11. Aşağıdaki ifadelerden hangisi, biyoloji bilim ini en iyi
biçimde açıklar?
C) Ekoloji
E) Biyoteknoloji
§
'=
£
A) Canlıların bütün özelliklerini ve birbirleriyle olan ilişki­
lerini inceler.
B) Canlının hücresini inceler.
1 6 . Biyolojinin tarihsel gelişim i içinde görülen bazı bilim­
sel buluşlar şunlardır:
N
C) Canlının yapısını ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceler.
D) Canlının çevre ile olan ilişkisini inceler.
I. İlk defa havada mikroorganizmaların bulunması
II. İlk kez hücre kavramının bulunması
III. Nükleik asitlerin bulunması
E) Canlılardaki benzerlik ve farklılıkları inceler.
Bu buluşların, gelişmesine katkıda bulunduğu biyolo­
jinin alt dalları aşağıdakilerden hangisinde doğru ola­
rak verilmiştir?
12. Tür içindeki farklılıkları ortaya çıkaran genleri incele­
yen bilim dalı, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Genetik
B) Sitoloji
D) Fizyoloji
C) Taksonomi
E) Etoloji
A) Sitoloji
Mikrobiyoloji
Genetik
B) Mikrobiyoloji
Sitoloji
Moleküler biyoloji
C) Genetik
Sitoloji
Moleküler biyoloji
D) Mikrobiyoloji
Ekoloji
Sitoloji
E) Histoloji
Sitoloji
Taksonomi
13. Aşağıdakilerden hangisi, çok hızlı gelişen biyoteknolojinin temel amaçlarından biri değildir?
A) İnsanın gen haritasını çıkarmak
B) İnsanların insülin hormonunu bakterilere ürettirmek
C) Genetik hastalıkları çözüme ulaştırmak
1 7 . Hücrelerin madde alış verişi, böbreğin işlevi, akciğer­
lerin çalışması gibi konular, aşağıdaki biyoloji alt bilim
dallarından hangisinin alanına girer?
A) Fizyoloji
B) Anatom i
C) Morfoloji
D) Tarımda verimliliği artırmak
E) İnsan sayısını artırmak
D) Histoloji
E) Sitoloji
Biyoloji Bilimi ve Canhlann Ortak Özellikleri
1.
Histoloji doku bilimidir. Dokuların yapısını, özelliklerini in­
Hayvanların sınıflandırılmasını taksonomi sağlar. Sınıflan­
celer.
Doku ve organların işleyişini ise fizyoloji bilimi inceler.
dırma bilimi sayesinde, canlı türlerinin daha kolay ince­
lenmesi gerçekleşmiş olur.
Botanik, bitkilerin özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.
Canlıların kalıtsal özellikleri, genler tarafından belirlenir.
Genlerin yapısını, özelliklerini ve dölden döle aktarılma
şekillerini inceleyen bilim dalı ise genetiktir.
Sitoloji, canlıların yapıtaşı olan hücrenin özelliklerini araş­
tırır.
Cevap E
Parazit olarak yaşayan canlılar, parazitoloji biliminin ince­
leme alanına girer.
Mikroskobik canlıları inceleyen bilim dalı ise m ikrobiyolo­
jidir.
Cevap E
6.
Doğada bulunan bütün canlılar yaşamaları için enerji
üretmek zorundadır. Dolayısıyla enerji üretimi, bitki ve
hayvanlarda benzer şekilde gerçekleşir.
2.
Biyolojinin temel konusu canlılardır. Canlıların yapısı, bir-
Her iki canlı grubu da oksijenli solunum yapar.
birleriyle olan ilişkileri ve diğer tüm özellikleri, biyolojinin
inceleme alanına girer.
Hayvanlar yer değiştirme şeklinde hareket ederken, bitki­
ler yönelme şeklinde hareket eder.
Seçenekleri tek tek incelediğimizde yalnız "suyun buhar­
laşma ve yoğunlaşması" olayı canlılarla doğrudan ilişkili
değildir. Kimya biliminin inceleme alanına girer.
Bitkiler, kendi besinlerini kendileri üretirken, hayvanlar dı­
şarıdan hazır besin alırlar.
Cevap D
Cevap A
o
"E
>•
3.
Soruda da belirtildiği gibi ekoloji canlıların birbirleri ve
çevresi ile olan ilişkilerini inceler. Zooloji hayvanları, bota­
nik bitkileri, biyocoğrafya canlıların yeryüzündeki dağılış­
larını, taksonomi ise sınıflandırılmasını araştırır.
S
E
Organizasyon, kompleks canlılara özgü bir oluşumdur.
S
Paramesyum gibi bir hücreliler böyle bir özelliği taşımaz.
Çünkü bu canlılarda bütün metabolik olaylar, tek bir hüc­
renin içinde gerçekleşir.
Bu bilim dallarının çalışma konuları, ekoloji bilimine doğ­
rudan katkı sağlar.
Bitkiler, mantarlar, balıklar ve kuşlar çok hücreli canlılar­
dadır.
Genetik ise canlıların yapısında bulunan genlerin özellik­
lerini ve dölden döle aktarılma şekillerini inceler. Bu ne­
denle ekoloji bilimine doğrudan katkı sağlamaz.
Bu nedenle soruda belirtilen hücreler arası organizasyo­
na sahiptirler.
Cevap B
Cevap D
4.
Güneş enerjisini kullanma klorofilli canlılara özgüdür. Bit­
kiler kendi besinini üretirken, hayvanlar dışarıdan hazır
besin alırlar.
Yer değiştirme ve duyu organlarıyla uyarılma hayvanlarda
görülür.
Fiziksel etkilerle uyarılma hayvan ve bitkilerde ortaya çıkar.
Bitkiler ışığa doğru yönelirken, hayvanlar etkilere karşı
tepki verirler.
8.
Bütün canlılarda; solunum, metabolizma, üreme ve büyü­
me özellikleri ortak olarak görülür.
Hayvanlar, insanlar ve mantarlar gibi canlılar, dış ortam­
dan hazır besin alır.
Bu nedenle hem bitkiler hem de hayvanlar çevreden ge­
len uyanlara karşı farklı da olsa tepki gösteririrler.
Klorofil pigmentine sahip olan bitkiler, bazı bir hücreliler
ve fotosentetik bakteriler ise kendi besinlerini sentezleyebilirler.
Cevap B
Cevap E
9. Sınıf
Testin Çözümleri
Biyoloji Bilimi ve Canlıların OrtÛk Ö zellikli
9.
14.
Histoloji, doku bilimidir. Sitoloji, hücre bilimidir. Fizyoloji,
Verilen seçeneklerden yalnız D seçeneğinde, bilim dalı ile
canlı yapılarının işleyişini inceler.
görevi doğru olarak eşleştirilmiştir.
Ekoloji ise canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişki­
sini, parazitoloji ise parazitleri ve üzerinde yaşadıkları ko­
naklarla olan ilişkilerini araştırır.
Embriyoloji -» Eşeyli üreyen canlılarda, döllenmiş yu­
Buna göre canlıları grup olarak, ekoloji ve parazitoloji
araştırır.
H isto lo ji -> Çok hücreli canlılardaki doku ve organların
özelliklerini ve yapısını araştırır.
murtanın ergin haline gelinceye kadar geçirdiği gelişme
evrelerini inceler.
Ekoloji
Cevap D
Canlıların birbirleriyle ve çevresi ile ilişkilerini
inceler.
İh tiy o lo ji —> Balıkların özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.
10. Canlıların çevresiyle ilişkisini, ekoloji inceler.
Cevap D
Mikrobiyoloji, gözle görülmeyen canlıları araştırır.
Embriyoloji, canlıların döllenmeden sonraki gelişim basa­
maklarını inceler.
Genetik, canlı özelliklerinin kalıtımını ve fizyoloji ise, or­
ganların işleyişini inceler.
15.
Canlıları benzerliklerine ve özelliklerine göre gruplandır­
ma
Sistematik,
Cevap B
Canlıların yapısındaki kimyasal maddeleri ve tepkimeleri
Biyokimya,
11. Biyoloji bilimi, canlıların bütün özelliklerini ve birbirleriyle
olan ilişkilerini araştırır. Bu nedenle inceleme alanı bütün
canlılardır.
Biyolojinin canlının sadece yapısını veya canlıların çevre­
leriyle olan ilişkilerini inceler demek, tanımının eksik yapıl­
dığını gösterir.
Cevap A
Canlıların yaşama ortamları -> Ekoloji
e
o
c
>•
£
o*
O
jQ
Organ ve sistemlerin çalışması -> Fizyoloji,
Görüldüğü gibi verilenler arasında biyoteknolojinin tanımı
yoktur.
Cevap E
E
s
12. Sitoloji canlının yapıtaşı olan hücrenin özelliklerini araştı­
rır.
1 6 . Mikroorganizmaların keşfedilmesi, mikrobiyoloji biliminin
Taksonomi canlıların sınıflandırılmasını sağlar.
ortaya çıkmasına imkan sağlamıştır.
Fizyoloji canlı yapılarının işleyişini belirlemeye çalışır.
Etoloji canlıların davranışlarını inceler.
Genetik ise canlılar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları
araştırır.
Bu nedenle genetik, farklılıkların ortaya çıkmasını sağla­
yan genlerin özelliklerini belirlemeye çalışır.
Hücreyle ilgili özelliklerin belirlenmesi ve incelenmesi, si­
toloji biliminin inceleme alanına girer. Bu nedenle hücrey­
le ilgili yapılan çalışmalar, sitolojinin gelişmesine imkan
sağlamıştır.
Nükleik asitler, moleküler biyolojinin inceleme alanına gi­
rer.
Cevap B
Cevap A
13.
Biyoteknolojinin insan sayısını artırmak gibi bir amacı
yoktur.
1 7 . Organların işleyişini fizyoloji bilimi inceler.
Biyoteknoloji, insanın gen haritasını çıkartarak genetik
hastalıkların belirlenmesini veya insana gerekli olan bazı
maddelerin, bakterilere ürettirilmesini araştırır.
Anatomi canlıların iç yapısını, morfoloji ise dış yapısını
araştırır.
Ayrıca tarımda verimliliğin artmasını sağlayacak çalışma­
lar yapar.
Histoloji çok hücreli canlılardaki dokuları, sitoloji de hüc­
reyi inceler.
Cevap E
Cevap A
9. Sınıf
B iyoloji B ilim i ve Canlıların O rtak Ö zellikleri
C anlılarda O rganizasyon D ü zeyi
O rg a n izm a
Molekül
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. Organizasyonun basamaklarını şekil üzerindeki boşluklara yazınız.
b. Her bir organizasyon basamağını açıklayınız.
c. Organizasyon olayının canlı için önemini belirtiniz.
Aktivite
Uların O rM k Ö zellikleri
Aşağıdaki ifadelerin sonun dak i bo ş lu kl ara d o ğ r u olanına “D ” yanl ış olanına ise “ Y ” harfi yazınız.
Ya nl ış s a nedenini kısaca açıklayınız.
Varlıkların yalnız bir özelliğine bakarak canlı olup olmadığına karar verilir.
o
Bütün canlıların yapıları, farklı kimyasal maddelerden oluşur.
D
Tek hücrelilerde organizasyon, hücrenin farklı kısımlarının farklı görevleri yapmasıyla sağlanır.
D
Canlının büyümesi, iş yapabilmesi, üremesi ve bütün hayatsal fonksiyonlarının gerçekleştirilmesi için enerjiye ihtiya­
cı vardır.
D
■
5 '
D
Canlıların kullandığı enerjinin temelini su oluşturur.
< 3
9
(3
11
Güneş enerjisinin canlılar tarafından kullanılabilmesi fotosentez olayı ile gerçekleşir.
Moleküllerin bağlarındaki kimyasal enerji, hücre solunumu ile serbest hale geçerek canlının hayatsal fonksiyonların­
da kullanılır.
Büyüme olayı, yalnız fotosentezle gerçekleşir.
9. Sınıf
O
D
D
D
A k tiv ite
Çok hücreli canlılarda büyüme, hücrelerinin bölünmesi ve hücre kütlesinin artışıyla sağlanır.
Canlıların belirli bir ömür uzunlukları olup, ömür uzunlukları canlıya göre değişir.
17
Boşaltım, canlılığın sürmesi için gerekli olan faaliyetlerden biridir.
Metabolizma atıklarının hücrelerden uzaklaştırılmasına yıkım tepkimeleri denir.
Çok hücreli organizmalarda boşaltım olayında farklı organlar görev yapar.
m
Bitkilerin tamamı eşeysiz üremeyle çoğalır.
>o>
ûûûûûûûûûûû!
13 i
9. Sını
Aktivite
Uların O rtûk Ö zellikleri
Aşağıda b irbiriyle bağlantılı doğru yanlış tip in d e ifadeler içeren “Tamlayıcı D allanm ış A ğaç” te kn iğ ind e b ilg ile r verilm iştir.
a. Belirtilen teknikte
ifadesinden başlayarak her doğru ya da yanlış cevabınıza göre çıkışlardan sadece birini işaretleyiniz.
b. Doğru ve yanlış cüm leleri belirtiniz.
»
Canlıların ortak özellikleriyle ilgili yeterli bilgiye sahip olan bir öğrenci kaçıncı çıkışa ulaşır?
Paramesyumda boşaltımı
kontraktil koful,
hareketi siller, besin
alınmasını hücre ağzı
sağlar.
Hücrelerde çeşitli görevler
yapmak üzere farklılaşmış
organeller bulunur.
P 'D '* " ' J
X
ı
3. Çıkış
D
y "N
Paramesyumda hücre içi
düzeni, organel ve
yapıların belirli bir
organizasyon içinde iş
görmesini sağlar.
e .
I
I
D
Organizmalar, kendi
türüne uygun olmayan
davranış gösterir.
Bir hücreli ya da çok hücreli
tüm organizmalar, belirli bir
organizasyona sahiptir.
\
Hücreler, belirli görevleri
gerçekleştirmek için b ir araya
gelerek dokuları meydana
g e tirir.
V
Organizmada fa rklı
görevleri olan organlar
bulunur.
Bir organizmada
dokuların tamamı aynı
özelliktedir.
y
o
y\
Bir organel, farklı
moleküllerin organize
olduğu b ir yapıdır.
D
J© ’
©
y\
D
J© ’
■O 1
d
II
il t
II
4. Çıkış
1. Çıkış
2. Çıkış
IJ
D
3. Çıkış
|
M
©
y
9. Sınıf
t
lj
v\
L
I
•6
2. Çıkış
'
\
II 4 .Î* , |
| E tk in lik
H
M
C anlıların O rta k Ö zellikleri
Yukarıda canlıların ortak özellikleri ile ilgili bazı resimler verilmiştir. Aşağıdaki canlılık olaylarını açıklayınız ve hangi resim­
lerle ilgili olduklarını belirtiniz.
a. Büyüme ve gelişme:
b. Üreme:
c. Solunum:
d. Beslenme:
e. Hareket:
E tk in lik
101
in sa n d a O rganizasyon
Yapılar düzensiz olarak verilmiştir.
Organizma
İnsanın organizasyonunda kullanılan yapıları, organizasyon basamaklarına göre sıralayınız.
Cümle ler dek i boş lukları u y g u n k a v r a m la r la do ld u ru n u z ,
d
dİ
Paramesyumda yaşamsal faaliyetlerin tamamı bir
içinde gerçekleşir.
canlının yapı ve işlev olarak temel birimidir.
Bitkiler ve algler, güneş ışığını doğrudan kullanarak
olarak beslenir.
Canlılar; büyüme, iş yapabilme, üreme ve bütün hayatsal fonksiyonların gerçekleştirilmesi için
lanmak zorundadır.
Canlıların kullandığı enerjinin temelini
Güneş enerjisi,
kullanılır.
enerjisi oluşturur.
olayı ile bitkiler tarafından moleküllerin bağlarında kimyasal enerjiye dönüştürülerek
Besinlerin bağlarındaki enerji
m
ile canlıların kullanabileceği hale getirilir.
Canlının yapısını oluşturan hücrelerin hacimce ve sayıca artması
Büyüme olayı,
Metabolik tepkimeler,
olarak ifade edilir.
olayı ile gerçekleşir.
ve
Hücre içinde gerçekleşen tepkimeler
olarak adlandırılır.
ve
tepkimeler şeklinde gruplandırılır.
, hücredeki yapım (sentez) reaksiyonlarıdır.
Boşluk Doldurma
kul­
A k tiv ite
----------------
Mantarlar ve hayvanlar, kendi besinlerini yapamadıkları için
Canlıların tamamı
ve
olarak beslenir.
gibi maddeleri yaşadıkları ortamlarından alır.
Hücrede oksijen kullanılmadan besinlerdeki kimyasal enerjinin ortaya çıkarılmasına
Canlılarda
solunum denir.
dönüşümleri gerçekleşir.
Beslenmeyle hücreye alınan besinler, önce
olayı ile yapı taşlarına ayrıştırılır.
Canlılar çevrelerinden gelen uyarılara karşı
gösterirler.
Canlıya dış ortamdan gelen; sıcaklık, ışık, basınç, kimyasal ve fiziksel etkiler gibi değişkenler
uyarılardır.
farklı cinsiyetlerdeki iki canlının üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni canlının meydana gelmesi
olayıdır.
Bir hücrelilerde sil, kamçı gibi yapılarla
sağlanır.
9. Sınıf
A k t iv î t e
I Etkinlik
- ( * )
DENEY ANALIZ
Canlılık Olayı
Canlıların canlılık özelliği gösterebilmeleri için, enerji üretmeleri gerekir. Enerji üretimi ise, hücre solunumu ile olur. Hücre solunumu,
canlının çevresinden oksijen alması ve çevresine karbondioksit vermesiyle gerçekleşir. Bazı canlıların oksijensiz solunum yaptığını ha­
tırlayınız. Kısaca karbondioksit çıkartılması, canlılık belirtisidir. Karbondioksitin ayıracı ise, fenol kırmızısı ve çeşitli bazik maddelerdir.
Aşağıdaki deney serisinde değişik yapıların canlılık özellikleri araştırılmıştır.
1. Maddelerin fenol kırmızısı ile denenmesi:
7 küçük deney tüpünü, bir tüplüğe yerleştirdikten sonra her birine 5 damla fenol kırmızısı koyunuz. Her bir tüpü hafifçe eğerek bir
alüminyum perçin koyunuz ve yavaşça tüpün dibine inmesini sağlayınız. Bu aşamadan sonra şekilde gösterildiği gibi aşağıdaki
maddeleri tüplere ekleyiniz. (Fenol kırmızısı, asitli ortamda sarı renk alır, kireç suyunda ise bulanık görüntü oluşur.)
1
Boş tüp
2.
Maya ve şeker çözelti­
sine batırılmış süzgeç
kağıdı
Kaynatılmış maya
ve şeker çözeltisi­
ne batırılmış süz­
geç kağıdı
Kuru tohum
5-10 kadar çimlenm ekte olan
tohum
Canlı böcek
Ölü böcek
İki indikatörün (ayıraç) özelliğinin incelenmesi:
6 tane deney tüpünü bir tüplüğe yerleştirdikten sonra etiketleyerek 8, 9, 10,11, 12, 13 numaralarını veriniz. 8 ,9 ,1 0 numaralı tüplere
1 0 -1 2 damla fenol kırmızısı çözeltisi koyunuz. 1 1 ,1 2 ,1 3 numaralı tüpleri de dörtte birine kadar kireç suyu ile doldurunuz. Aşağıdaki
gösterilen maddeler eklendiğinde indikatörlerde meydana gelecek değişmeleri tablo üzerine kaydediniz.
Tüp 8 : 1 - 5 damla seyreltilmiş asit (hidroklorik asit).
Tüp 9 : 5 - 1 0 damla karbondioksitli su (soda).
No
Tüp 10 : Bir limonata çubuğu ile 30 saniye kadar soluk havası üfleyiniz.
Tüp 11 : 1 5 - 2 0 damla herhangi bir asit.
Tüp 1 2 : 5 - 1 0 damla karbondioksitli su.
Tüp 13 : Bir limonata çubuğu ile 30 saniye kadar üfleyiniz.
Buna göre iki deneyle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. Hangi tüplerde canlılık belirtisi gözlemlediniz? Açıklayınız.
b. Kireç suyunun ve fenol kırmızısının deneydeki rolünü açıklayınız.
9. Sınıf
.O ’
Eklenen
Madde
Değişme
süresi
I
1.
Biyoloji bilimini tanımlayınız.
7.
İki öğrenci, çeşitli gözlemler yapmak için araziye çık­
tıklarında, yılanların insanlar tarafından aşırı avlanıldığını, bunun sonucunda fare sayısının arttığını ve böl­
ge çalışanlarının yeterli ürün alamadıklarını tespit et­
mişlerdir.
Daha sonra öğrenciler, deney çalışmalarında kullan­
mak için kurbağa yakalayıp okula getirmişlerdir. Öğ­
retmenlerinin gözetiminde laboratuvarda iç organla­
rını, kalbin çalışmasını ve yapısını gözlemlemişlerdir.
2.
Biyolojinin diğer bilimlerle ilişkisini açıklayınız.
Yine mikroskopta; kurbağanın kanını, düz, çizgili ve
kalp kası hücrelerini incelemişlerdir.
Buna göre yapılan gezi ve incelemeyle ilgili olan;
a.
3.
Bilim dallarının adlarını yazınız.
Linne, Watson, Crick ve Mendel isimli bilim adamları­
nın biyolojiye olan katkıları nelerdir?
b. Hangi organizasyon basamakları incelenmiştir.
>.
£
JC
o
4.
Biyolojinin günümüzde niçin önemli bir bilim dalı
haline geldiğini açıklayınız.
JÛ
e
8
8.
“ Bütün canlıların yapıları, benzer kimyasal maddeler­
den oluşur.”
Cümlesini açıklayınız.
5.
Canlılık nedir?
9.
Canlılarda görülen organizasyon olayının canlıya
sağladığı yararları açıklayınız.
6.
Bir varlığın canlı ya da cansız olduğuna hangi özellik­
lerine bakılarak karar verilebilir?
■I - I. II
1 0 . “ Enerji üretme ve kullanma, en önemli canlılık özel­
12 . Resimde
anne vücudunda fetüs gelişiminin bazı ba­
samakları verilmiştir.
liğidir.”
Cümlesini açıklayınız.
a. Verilen resimlerle hangi canlılık olayı açıklanır?
1 1 . Bir yaşama ortamında canlı ve cansız varlıklar arasın­
daki ilişki aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Üreticiler
Birindi
tüketiciler
İkincil
tüketiciler
Üçüncül
tüketiciler
b. Belirtilen olaylarda, anabolik ve katabolik reaksi­
yonların hızlarını açıklayınız.
a.
Enerji dönüşümü gerçekleşir mi? Açıklayınız.
1 3 . Böcek kapan bitkisinde böceğin yeme işlevinin
safhaları görülmektedir.
b. Enerji üretimi görülür mü? Açıklayınız.
c.
Ototrof beslenme görülür mü? Açıklayınız.
Resimdeki olayları inceleyerek uyarılma ve tepki
verme kavramlarını açıklayınız.
d. Heterotrof beslenme görülür mü? Açıklayınız.
B iyoloji B ilim i ve Canlıların O rtak Ö zellikleri
1.
4.
Canlıların ortak özelliklerinden biri de, iç ve dış ortamdan
Bir grup öğrencinin yapmış olduğu çalışmada 1. düze­
nekteki tohum larda çimlenme gerçekleşerek fide olu­
şurken, 2. düzenekteki tohum lar çimlenmemiştir.
gelen uyarılara karşı tepki göstermeleridir.
Bununla ilgili;
I. Göz bebeğinin aydınlık ortamda daralarak, göze gi­
ren ışık miktarını ayarlaması
Pamuk
Toprak
a
II. Pencere önündeki bir bitkinin ışığa doğru yönelmesi
e
III. Ayağına iğne batan birinin birden ayağını çekmesi
Nemli, karanlık ve
oda sıcaklığında
şeklindeki özelliklerden hangileri, bu çeşit duyarlılığa
örnek verilebilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) II ve III
C) I ve II
Kuru, karanlık ve
sıcak ortamda
Buna göre yapılan uygulamanın canlılık olaylarıyla
ilgili nasıl bir ilişkisinin olduğu söylenebilir?
E) I, II ve III
A) Çevre faktörleri bütün canlıları benzer şekilde etkiler.
2.
B) Canlılık, uygun çevre şartlarında gerçekleşir.
Canlıların bütün bireyleri, aşağıdaki hayatsal olaylar­
dan hangisini gerçekleştirirler?
C) Canlılar, her türlü çevre şartlarında canlılıklarını
sürdürür.
D) Organizmaların canlılığını sürdürmesi için çevre fak­
törlerinden birinin uygun olması yeterlidir.
A) Enerji üretme ve kullanma
B) İnorganik bileşiklerden organik madde üretme
E) Çevre faktörleri, canlılık olaylarını doğrudan etkile­
mez.
C) Aktif olarak yer değiştirme
D) Hazır organik besin alma
E) Uyarılara sinir sistemiyle tepki verme
>»
S
JC
o
■O
3.
Bir araştırmacı, şekilde gösterildiği gibi iki termos hazırla­
yıp, oda sıcaklığında bırakıyor ve 24 saat sonra termo­
metrelerin gösterdiği sıcaklık değerlerini karşılaştırıyor.
E
R
5.
Grafikte insan ve bir bitki türünde yıllara göre hücre sayı­
sındaki (büyüme) değişmeler verilmiştir:
Hücre Sayısı
'
Haşlanmış
tala§
fasulye tohumlan
Bitki
Çimlenen
fasulye tohumları
Bu araştırmacı, belirtilen deneyi, neyi öğrenmek için
yapmış olabilir?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu grafikten çıka­
rılamaz?
A) Canlı varlıkların yaşamları için enerji ürettiklerini
B) Termosların, zamanla kaybedecekleri ısı miktarını
A) Bitkilerde büyüme sürekli olabilir.
C) Canlılık faaliyetleri için gerekli olan ısı miktarını
B) İnsanda 20 yaşına kadar büyüme hızlıdır.
D) Hangi tohumun, solum imla daha fazla karbon dioksit
çıkardığını
C) Bitkide 20 yıldan sonra büyüme yavaşlar.
E) Canlılık için gerekli olan besin miktarını
E) Bitkilerde sürekli hücre artışı görülebilir.
9. Sınıf
D) İnsanda belirli bir yıldan sonra büyüme durur.
Tarama Testi - 1
6.
ve Canlıların O rtak Ö zellikleri
9.
insanın hayat döngüsü sırasında gerçekleşen bazı olaylar
şekilde gösterilmiştir.
Bir bölgedeki yılanların yok edilmesiyle, tarla fareleri art­
mış ve tahıl ürünlerinde büyük zararlar ortaya çıkmıştır.
Yukarıdaki ifadeler, aşağıdaki bilim dallarından hangi­
sinin çalışma alanına girer?
Fetüs
A) Taksonomi
B) Sitoloji
D) Ekoloji
C) Genetik
E) Fizyoloji
Embriyo
1 0 . Farklı canlı türlerinde görülen beslenme özellikleriyle
Belirtilen evrelerde;
ilgili;
I. Eşeyli üreme
I. Işık enerjisi ile kendi besinini üreten bitkiler; ototrof
olarak beslenir.
II. Büyüme ve gelişme
II. Bütün hayvan türleri, kendilerine gerekli olan besinle­
ri hücrelerinde üretebilir.
III. Etkiye karşı tepki gösterme
şeklindeki canlılık özelliklerinden hangileri açıklanır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
III. Heterotrof beslenme, sadece bakterilerde görülür,
C) Yalnız III
açıklamalarından hangileri doğrudur?
E) II ve III
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
7.
Canlıların hücrelerinde gerçekleşen enerji dönüşüm olay­
ları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
-> Solunum
IV
-> Hücrede enerji
E) II ve I
o
c
>.
o
I -> Fotosentez (besinlerde enerji)
Güneş
X!
E
S
11
. Levent, bitkilerde ve hayvanlarda bulunan bazı hücre tip­
lerini, şekilde görüldüğü gibi poster olarak hazırlamıştır.
Hücre faaliyetleri
Düz kas
hötreleri
Numaralarla gösterilen olaylardan hangileri sadece
fotosentezle besin üretebilen canlılarda görülür?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
Çizgili kas
hücreleri
Taşıma
hücreleri
C) I ve III
E) III ve IV
Deri
hücreleri
Sinir
hücreleri
8.
C) I ve I
Yaprak
hücreleri
Canlılarla ilgili;
Levent’in bu çalışmasıyla ilgili nasıl bir hipotez kuru­
labilir?
I. İrkilme ya da hareket edebilme
II. Çoğalarak nesillerini devam ettirme
III. Yapılarında inorganik ve organik bileşiklerin bulun­
ması
A) Hücre, canlıların yapı ve işlevsel yapı birimidir.
IV. Beslenerek çeşitli ihtiyaçları için enerji üretme
B) Canlılık olaylarının gerçekleşmesinde, hücreler ser­
best olarak işlev yapar.
gibi özelliklerden hangileri, canlı ve cansız organiz­
malar arasındaki farklardan değildir?
C) Hücreler, güçlü bir yapının meydana gelmesi için bir­
likte bulunur.
A) Yalnız III
D) Hücreler görevlerini yaparken bazı yapılarını kaybe­
der.
D) I, II ve IV
B) I ve III
C) II ve IV
E) II, III ve IV
E) Hücrelerin büyümesiyle canlılar meydana gelir.
9. Sınıf
1.
Kelebeğin oluşma evreleri aşağıdaki şekil üzerinde gös­
terilmiştir.
3.
Canlılığın sürdürülmesi için gerçekleşen yaşamsal olay­
lardan biri de boşaltımdır.
Buna göre, boşaltım olayı ile ilgili olarak aşağıda ve­
rilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Hem çok hücreli hem de bir hücreli canlılarda görü­
lebilir.
B) Bu olay sayesinde vücuttaki metabolik artıklar uzak­
laştırılır.
C) Tatlı sularda yaşayan paramesyum ve öglena gibi
canlılar, fazla suyu kontraktil kofullarıyla atar.
D) Çok yıllık olan bitkiler, sadece yaprakların dökülmesi
ile boşaltım olayını gerçekleştirebilir.
Pupa
E) Hayvanlarda katı boşaltım atıkları sindirim sistemiyle,
atık solunum gazları ise solunum sistemi ile atılır.
Tırtıl
Belirtilen evrelerle;
I. Üreme
4.
II. Büyüme
Biyoloji biliminin bazı alt dallarına ait özellikler aşağıdaki
tabloda verilmiştir.
III. Gelişme
şeklindeki canlılık özelliklerinden hangileri gerçek­
leşir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
Bilim
Dalı
C) Yalnız III
E) I, II ve III
İnceleme alanı ve özelliği
X
Canlının anne karnındaki gelişimini inceler.
Y
Canlıların sistemlerini inceler.
Z
Bir hücredeki enerji üretimini inceler.
Bu bilgilere göre hangi bilim dalının inceleme alanına
bütün canlılar girer?
A) Yalnız X
B) Yalnız Y
D) X ve Y
2.
Canlılar yaşamlarını sürdürürken gerekli olan enerjiyi, be­
sinlerde depo edilen kimyasal bağ enerjisinden karşılar.
Bu enerjinin açığa çıkarılma sürecine solunum denir.
Hücrelerde gerçekleşen solunum olaylarıyla ilgili ola­
rak, aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
5.
C) Yalnız Z
E) Y ve Z
Canlılarda görülen eşeyli ve eşeysiz üreme olaylarıy­
la ilgili olarak;
I. İki üreme çeşiti de, yeni oluşan bireyler arasında ka­
lıtsal çeşitlilik meydana gelmesini sağlar.
A) Hücrelerde oksijenli ve oksijensiz olmak üzere iki çe­
şit solunum görülür.
II. Eşeysiz üremenin sağlanması sürecinde, üreme hüc­
releri meydana getirilmez.
B) Hücre solunumu sayesinde, canlıya gerekli olan ener­
jinin üretilmesi sağlanır.
III. Eşeyli üreme; hem bir hücreli hem de çok hücreli can­
lılarda görülebilir.
C) Oksijenli solunumla, oksijensiz solunuma oranla da­
ha çok enerji üretilebilir.
IV. Çok hücreli olan ve eşeyli üreyen bütün canlılarda
üreme, yumurtlama olayı ile sağlanır.
D) Oksijenli solunumla enerji üretme reaksiyonları, sade­
ce çok hücreli canlılarda görülür.
şeklindeki açıklamalardan hangileri yanlıştır?
E) Maya hücreleri ve bazı bakteriler oksijen kullanmadan
solunum yaparak enerji üretebilir.
A) I ve II
9. Sınıf
B) II ve III
D) I ve IV
C) II ve IV
E) III ve IV
Tarama Testi - 2
6.
jo lo ji B ilim i ve Canlıların O rtak Ö zellikleri
8.
Doğadaki iki canlı, aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Beslenme şekilleri düşünüldüğünde algler ve bitkiler, ototrof beslenme özelliğine sahiptirler.
Bu canlıların ototrof olarak kabul edilmesi, aşağıdaki
özelliklerden hangisine sahip olmalarıyla ilgilidir?
A) Hücrelerinde farklı görevleri yerine getiren yapıları bu­
lundurmalarıyla
B) Hücre solunumuyla gerekli olan enerjiyi üretebilme­
leriyle
C) Vücutlarındaki organik besinleri, belli oranlarda de­
polamalarıyla
Belirtilen canlılarda;
D) İnorganik maddeleri kullanarak, gerekli organik be­
sinleri sentezleyebilmeleriyle
I. Hücrelerden meydana gelme
E) Dış ortamdan aldıkları su ve mineralleri hücrede kul­
lanmalarıyla
II. Beslenme biçimleri
III. Boşaltım maddelerini vücutlarından atma biçimleri
şeklindeki özelliklerden hangileri farklılık oluşturur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
Aşağıdaki keşiflerden hangisinin, biyoloji bilimine
katkısı diğerlerine göre daha azdır?
C) I ve II
E) II ve
A) Doku ve organ nakilleri
B) Güneş enerjisiyle ısınma
C) Adli tıpta DNA testlerinin yapılması
D
e
>.
£
JC
D) Aynı genetik yapıda olan canlıların üretilmesi
E) Tarımda ürün verimliliğinin artırılması
S
E
N
1 0 . Biyoloji öğretmeni, sınıfına grup çalışması yaptırarak aşa­
ğıdaki kavram haritasını hazırlatmıştır.
7.
İnsan vücudunda canlılığın devamını sağlayan olay­
lardan bazıları şunlardır:
Öğrenciler, haritayı hazırlarken iki kavramın yerlerinde
yanlışlık yapmışlardır.
»♦ Vücut için gerekli olan oksijen, solunum sistemiyle
sağlanır.
»♦ Kan süzülerek, artık maddeler boşaltım sistemiyle dı­
şarı atılır.
»* Kanın pH’ı çeşitli yapılarla 7,4 olarak dengede tutulur.
oluşur
* * Terleme ile vücut sıcaklığı 36,5 °C’de tutulur.
I
Buna göre verilere uygun olarak aşağıdakilerden
hangisi çıkarılabilir?
O R G A N İZ M A
- o lu ş u r-
D O KU LAR
I
kısım lara ayrılır
A) Çevre şartlarının değişkenliğine rağmen, iç denge
sabit tutulur.
H ücre zarı
B) Metabolizmanın devamlılığı, ortamın asidik olmasına
bağlıdır.
S itoplazm a
Ç ekirdek
Buna göre aşağıdaki kavramlardan hangilerinin ye­
rinde yanlışlık yapılmıştır?
C) Kandaki metabolik artıkların atılması, sadece böbrek­
lerden yapılır.
D) Canlı organizmaların tamamı, yaklaşık aynı sıcaklık
değerinde yaşamlarını sürdürebilir.
E) Organlar ve sistemler arasında ilişki bulunur.
A) Hücre - Doku
B) Hücre - Organ
C) Organ - Sistem
D) Sistem - Doku
E) Hücre - Organizma
•o>
Tarama Testi - 2
Biyoloji Bilim i ve Canlıların O rtak Ö zellikleri
s
11. Aşağıda canlılarda görülen olaylardan bazıları veril­
1 4 . Aşağıdakilerden hangisi, canlı ve cansız varlıklar için
ortak bir özelliktir?
miştir;
I. Metabolizma sonucu enerji üretmeleri
A) Kimyasal maddelerden meydana gelme
II. Yapım ve yıkım reaksiyonlarının gerçekleştirilmesi
B) Büyüme ve gelişmenin gerçekleşmesi
III. Kendine benzer yeni organizmaları meydana getir­
meleri
C) Kristal yapıdan canlı yapıya geçebilme
D) Etkiye karşı tepki gösterme
Buna göre canlıların hayatlarını sürdürebilmek için,
verilenlerden hangilerini yapmaları zorunlu değildir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
E) Metabolik faaliyetlerin olması
C) Yalnız III
E) II ve III
1 5 . Canlıların tamamı düşünüldüğünde beslenme;
I. Vücutta enerji üretimi için gerekli hammaddeleri oluş­
turma
1 2 . Ahmet, canlıları araştırırken birçok özelliğin ortak olarak
II. Büyüme sırasında, vücuttaki hücre sayısını artıracak
besinleri sentezleme
gerçekleştiğini öğreniyor. Öğrenmiş olduğu bilgilerden
bazılarını aşağıdaki şekilde üstelemiştir.
III. Hücre içinde bazı maddelerin üretilmesini sağlama
^
Yaşamları için enerjiye gereksinim duyarlar.
şeklindeki amaçlardan hangilerini gerçekleştirmek
için yapılır?
Aldıkları bazı maddeler, hücrelerin yapısına katılır.
Bazı maddeler, hücre içinde yaşamsal faaliyetlerin
düzenlenmesinde görev yapar.
Canlıların yaşamı sırasında gözlemlenen yukarıdaki
olaylar hangi canlılık faaliyetine bağlı olarak gerçek­
leşir?
A) Yalnız I
e
o
B) Yalnız II
c
D) I ve III
5.
C) I veya II
E) II ve III
£
S
A) Üreme
B) Beslenme
D) Hareket
C) İrkilme
E) Solunum
16.
Canlılık özellikleriyle ilgili;
Hücrelerde biyolojik olaylar
için enerji üretilir.
13.
Bir saksı bitkisinin şekilde görüldüğü gibi yaprakları ko­
parılarak ışık alan bir yerde bekletilmiştir.
Nimet
Büyüme ve gelişme olaylarında
beslenme etkilidir.
Canan
Canlılar, uyarılara karşı
uygun tepki gösterir.
Belirtilen işlemden sonra, bitkinin hayat döngüsünde
aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?
isimli bireylerden, hangilerinin verdiği bilgiler doğru­
dur?
A) Büyüme ve gelişme olayları yavaşlar.
B) Bitkinin beslenme olayları durmuştur.
C) Kök sisteminde hızlı büyüme gerçekleşir.
D) Anabolik reaksiyonlar, katabolik reaksiyonlardan hızlı
gerçekleşir.
9.
■
■
■
■
■
A) Yalnız Nimet
B) Yalnız Canan
C) Nimet ve Ebru
D) Canan ve Ebru
E) Nimet, Canan ve Ebru
E) Bitkide enine büyüme hızlanır.
■
Ebru
■
■
■
■
■
■
1.
Nötral yağlar da diğer polimer bileşiklerde olduğu gibi
5.
oluşumu sırasında su açığa çıkaran moleküllerdendir.
Buna göre, üç molekül nötral yağ (trigliserit) oluşumu
için;
Aşağıda verilenlerden hangisi yağların özellik ya da
görevleri ile ilgili değildir?
A) Hücre zarının yapısına katılırlar.
B) Başka organik moleküllerle bileşik yapabilirler.
I. 9 adet ester bağı kurulur.
II. 3 molekül su açığa çıkar.
C) Bazı çeşitleri, haberci molekül (hormon) olarak görev
yapar.
III. 9 adet yağ asiti kullanılır.
D) Fazlası vücutta depolanabilir.
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğru olur?
E) Hücrelerde her durumda, ilk enerji kaynağı olarak kul­
lanılırlar.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Karbonhidratlar; karbon, hidrojen ve oksijen elementle­
2.
rinden oluşan organik bileşiklerdir. Değişik canlılarda
farklı şekillerde bulunabilirler.
Uzun süre karbonhidratlı besinlerle beslenen bir insa­
nın şişmanlamasına, vücudunda hangi maddenin faz­
la oranda birikmesi neden olmuştur?
Buna göre, farklı canlılarda bulunan;
I. Nişasta
A) Yağ
B) G likojen
D) Nişasta
3.
C) Protein
B) D vitamini
D) Sakkaroz
4.
III. Glikojen
E) Amino asit
Aşağıda verilen organik besinlerden hangisi, insan
vücudunda üretilmez?
A) Laktoz
II. Maltoz
IV. Laktoz
c
o
e
>*
£
V. Sakkaroz
VI. Selüloz
o
E
J3
şeklindeki m oleküllerin bitki ve hayvanlarda bulunan­
ları, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleşti­
rilm iştir?
C) Glikojen
E) Protein
Bitkilerde
Havvanlarda
A) I, III ve IV
II, V v e VI
B) I, II, IV ve VI
III ve V
Organik bileşiklerin oluşumu sırasında aralarında bağ ku­
C) I, II ve VI
III, IV ve V
rulurken su molekülleri açığa çıkar.
D) I, IV ve V
II, III ve VI
Buna göre, yapıtaşlarının bağlanmasını sağlayan;
E) I, II, V ve VI
III ve IV
I. Peptit bağı
II. Ester bağı
III. Glikozit bağı
7.
Vitamin eksikliğinde, ilgili enzimler çalışamadığından ba­
zı hastalıklar ortaya çıkabilir.
şeklindeki bağlar, aşağıdaki organik besinlerden han­
gi ikisi arasında kuruludur?
İnsan vücudunda aşağıdaki hastalıklardan hangisi, vi­
tamin eksikliğine bağlı olarak oluşmaz?
II
A) Yağ asiti - Gliserol
Aminoasit - Yağ asiti
Glikoz - Fruktoz
A) Renk körlüğü
B) Glikoz - Glikoz
Yağ asiti - Gliserol
Aminoasit - Aminoasit
B) Kanın pıhtılaşmasında gecikme
C) Glikoz - Glikoz
Aminoasit - Aminoasit
Yağ asiti - Gliserol
C) Raşitizm
D) A.asit - A.asit
Yağ asiti - Gliserol
Glikoz - Glikoz
D) Diş etlerinde şişme ve kanama
E) A.asit - A.asit
Glikoz - Galaktoz
Yağ asiti - Gliserol
E) Gece körlüğü
9. Sınıf
O
..:b&tögfoâMaaayj **»»sw*<
Ç ö z ü m lü T e s t
8.
11
Biyolojide kullanılan bazı ayıraçlarla ilgili işlemler ve reak­
. Farklı özellikteki hücrelerde bulunan organik moleküller­
siyon sonucu meydana gelen renk değişimleri, aşağıdaki
gibidir.
den bazıları şunlardır:
Asit — - -> Kırmızı
Baz — l- -> Mavi
Nişasta —— > Mavi-siyah
—> Sarı
Protein
3i Glikojen
Bu reaksiyonların gerçekleşmesinde etkili olan ayı­
raçlar, aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Bu moleküllerin tamamı için, aşağıda verilen özellik­
lerden hangisi ortaktır?
A
âl Nişasta
ât Laktoz
âl Amino asit
B
A) Enerji üretiminde kullanılma
D
C
A) Turnusol
Turnusol
İyot
Nitrik asit
B) Yapıcı ve onarıcı olma
B) Turnusol
Turnusol
Fehling
İyot
C) Düzenleyici olma
C) Nitrik asit
Fehling
Turnusol
İyot
D) Aynı hücre içinde sentezlenebilme
D) İyot
Nitrik asit
Turnusol
Fehling
E) Yapılarında aynı atomların bulunması
E) Turnusol
İyot
Turnusol
Fehling
1 2 . Canlılarda protein yetersizliği sonucu, aşağıda veri­
lenlerden hangisinin ortaya çıkması beklenmez?
9.
Canlı organizmaların vücudunda görev yapan;
A) Büyümenin yavaşlaması
I. Glikoz
B) Bağışıklık sisteminin zayıflaması
II. Laktoz
C) Metabolik reaksiyonların yeterli olarak gerçekleşme­
mesi
III. Nötral yağ
IV. Maltoz
O
-O
E
V. Glikojen
VI. Riboz
D) Yapısal bozuklukların meydana gelmesi
E) Hücrelerdeki yağ sentezinin artması
şeklindeki organik moleküllerden hangilerinin, yapı­
taşları arasında glikozit baâı vardır?
A) I, IV ve VI
B) I,
I ve VI
D) II, III ve VI
C) I, II ve V
1 3 . Biyolojik deneylerde proteinlerin ısıtılarak bozulması,
aşağıdakilerden hangisi ile tanımlanır?
E) II, IV ve V
A) Yadımlama
B) Hidroliz
D) Denatürasyon
C) Dehidrasyon
E) Özümleme
1 0 . Mineraller, canlı vücudunda düzenleyici olarak görev ya­
pan besinlerdendir.
1 4 . Nişasta çözeltisi, nişastayı sindiren enzimler ve nişasta
Buna göre minerallerle ilgili;
I. Kalsiyum, kanın pıhtılaşmasından, kasların kasılması­
na kadar vücutta bir çok olayda görev yapar.
II. Sodyum ve potasyum iyonları, sinir sisteminin çalış­
ması için gereklidir.
III. Demir, hemoglobinin yapısına katılan bir elementtir ve
oksijen taşınmasında görev yapar.
ayıracı olan iyotla aynı kap içine konuyor ve uygun sıcak­
lıktaki su banyosunda bekletiliyor.
Bir süre sonra kapta aşağıdaki değişmelerden hangi­
si gözlenmez? (iyot, nişasta ile mavi renk verir)
A) Nişasta miktarı azalır.
B) Enzim miktarı değişmez.
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
C) Yalnız I
B) Yalnız I
A) Yalnız I
D) I ve I
E)
ve l
C) Karışımın rengi zamanla maviye dönüşür.
D) İyot miktarı değişmez.
E) Kapta glikoz miktarı artar.
9. Sınıf
a
Canlıların Tem el B ileşen leri
il
1.
Monomerlerin, polimerleri oluşturmak üzere su açığa çı­
5.
kararak birleşmelerine dehidrasyon tepkimeleri adı verilir.
Yağların dehidrasyonu sırasında şu reaksiyonlar gerçek­
leşir:
Gliserol+ 3 Yağ asidi
- f
Yağların bazı görevleri şunlardır:
» * Fosfolipit şeklinde hücre zarının yapısına katılır.
» * Başka organik moleküllerle bileşik oluşturur. Örneğin
glikolipitler.
Dehidrasyon ) N ö tra , y a ğ + 3 g u
Bu arada 3 adet ester bağı kurulur.
* * Böbrek üstü bezinin kabuk kısmından ve eşeysel bez­
lerden salgılanan hormonlar, bir yağ çeşiti olan steroit yapılıdır.
3 yağ molekülünün oluşumu sırasında ise; 9 adet ester
bağı oluşur ve 9 molekül su açığa çıkar ve bu reaksiyon­
ların gerçekleşmesi sırasında 9 yağ asiti kullanılır.
»* Besinlerle birlikte alınan yağların fazlası vücutta depo­
lanabilir. Diğer besinler olan protein ve karbonhidrat­
lar da vücutta yağlara çevrilerek depolanırlar.
Cevap D
Hücrelerde çoğunlukla ilk enerji kaynağı olarak karbon­
hidratlar kullanılır.
Cevap E
2.
İnsanlarda besin maddelerinin fazlası yağlara çevrilerek,
6.
özellikle deri altında ve karın bölgesinde (göbekte) depo­
lanır. Bu da şişmanlığa neden olur.
Nişasta, bitkilerde lökoplast organelinde ve özellikle de
köklerde depolanır. Maltoz, arpa şekeridir ve bitkisel kay­
naklıdır.
Protein ve glikojenin vücutta depolanma oranları azdır.
Nişasta, bitkilerde depo besindir, Amino asit ise, depolan­
mayan bir monomerdir ve proteinlerin yapıtaşıdır.
Glikojen; insan, hayvan, bakteri ve mantarlarda glikozun
depo şeklidir.
Laktoz; süt şekeridir, insan ve hayvanlarda bulunur.
Cevap A
Sakkaroz, çay şekeridir ve bitkiseldir. Selüloz ise, hücre
çeperinin yapısında bulunur ve bitkisel kaynaklıdır.
o
Cevap E
JÛ
3.
£
5
Laktoz hayvansal kaynaklı süt şekeridir.
D vitamini, provitamin ön maddesinden güneş ışığının et­
kisiyle deride sentezlenir.
7.
K vitamini eksikliğinde, kanın pıhtılaşmasında gecikme
meydana gelir.
D vitamini eksikliğinde raşitizm hastalığı oluşur.
Glikojen, kas ve karaciğerde glikozların fazlasının depo­
lanma şeklidir.
C vitamini eksikliğinde diş etlerinde şişme ve kanamalar
meydana, gelir.
Proteinler virüslerin dışında, tüm canlı hücrelerde ve bazı
hücre organellerinde üretilir.
A vitamini eksikliğinde gece körlüğü oluşur.
Sakkaroz ise, glikoz ve fruktoz moleküllerinin glikozit ba­
ğı ile bağlanması sonucunda oluşur, bitkilerde sentezle­
nir.
Ancak renk körlüğü vitaminlere bağlı olmayıp, genetik bir
bozukluktur ve cinsiyet kromozomları ile aktarılır. Bu has­
talığın tedavisi yoktur.
Cevap D
Cevap A
8.
4.
Organik bileşiklerin oluşumu sırasında aralarında kurulan
bağlar şunlardır:
Karbonhidrat monomerleri arasında; glikozit bağı, yağ
monomerleri arasında; ester bağı, protein monomerleri
arasında ise peptit bağı kurulur.
Cevap D
9. Sınıf
Asit ve bazların ayıracı turnusol kağıdıdır. Asitler, turnosol
kağıdını kırmızıya, bazlar maviye çevirir.
Nişastanın ayıracı iyottur ve kahverengi olan iyot nişas­
tayla, mavi-siyah renk alır.
Proteinlerin ayıracı ise nitrik asittir. Proteinlere nitrik asit
damlatılırsa sarı renge dönüşür.
Cevap A
t
T e s tin Ç ö z ü m le r i
9.
|
12 . Proteinler,
Glikozit bağı, karbonhidratların monomerleri arasında bu­
lunur. Glikoz, laktoz, maltoz, glikojen ve riboz karbonhid­
rattır. Ancak glikoz ve riboz monomerdir. Bu nedenle ya­
pılarında glikozit bağı bulunmaz.
J
Canlıların Temel B ileşenleri • I
hücre zarlarının en önemli yapı maddeleridir.
Bu nedenle, büyüme ve gelişme için mutlaka gereklidir.
Hücrelerde yabancı organizmalara karşı üretilen savun­
ma molekülleri (antikorlar), protein yapılıdır. Bunun için
protein eksikliğinde, bağışıklık sistemi zayıflar.
Laktoz, maltoz ve glikojen polimerleri, glikozit bağı kulla­
nılarak sentezlenir.
Canlı vücudundaki metabolik reaksiyonların gerçekleş­
mesini sağlayan enzimler, proteinlerden yapılır. Protein
eksikliği durumunda enzimler sentezlenemez. Bu ise vü­
cutta bazı metabolik ve yapısal bozuklukların oluşmasına
neden olur.
Nötral yağlar ise, üç yağ asiti molekülünün ester bağlarıy­
la bir molekül gliserole bağlanması sonucu oluşurlar. Ya­
ni yapılarında glikozit bağı yoktur.
Cevap E
Protein eksikliğinde, yağ sentezi artmaz. Aksine enerji
kaynağı için kullanıldığından azalır.
Cevap E
10 .
Mineraller, canlı vücudunda sentezlenemeyen ancak dış
ortamdan hazır olarak alınması gereken inorganik besin­
lerdir. Özellikle enzimlerin yapısına katılarak, organizma­
da düzenleyici olarak görev yaparlar.
Bunun yanında bir çok mineralin vücutta farklı görevleri
de vardır. Kalsiyum minerali, kemik gelişmesi için gerekli­
dir. Diş ve kemiklerin sert yapısının oluşmasını sağlar. Ay­
rıca kaslarda, kasılmanın başlaması için gerekli olan bir
mineraldir.
§
1 3 . Yadımlama; hücrelerdeki yıkım reaksiyonlarına, özümle­
c
me ise; yapım reaksiyonlarına denir. Hidroliz; enzimler ve
su kullanılarak organik besinlerin parçalanması olayıdır.
Sinir sisteminin yapıtaşları olan sinir hücrelerinde, uyartı
mesajları, sodyum ve potasyum iyonlarının yer değiştirmesi ile taşınırlar.
>■
£
5
Demir; kan hücresi olan alyuvarlarda bulunan hemoglobinin yapısına katılır. Hemoglobin, oksijen ve karbon dioksitin taşınmasını sağlayan pigmenttir. Bu nedenle demir
eksikliğinde kansızlık hastalığı ortaya çıkar.
ı3
Dehidrasyon; organik besinlerin sentezi sırasında, çeşitli
bağlar kurulurken su açığa çıkması olayını ifade eder.
Isıtma sonucunda, proteinlerin yapısının bozulmasına denatürasyon denir.
Cevap D
Cevap E
1 1 . Nişasta, glikojen ve laktoz molekülleri, yapıtaşlarına ayrıl­
dıktan sonra hücre içinde enerji verici olarak kullanılabilir­
ler. Amino asitler, doğrudan enerji kaynağı olarak kullanı­
labilirler.
1 4 . Nişastanın sindirimini sağlayan enzimler, nişastayı yapı­
taşları olan glikozlara parçalar. Bu durumda deney kabın­
daki nişasta miktarı azalırken, glikoz miktarı artar.
Yapıcı ve onarıcı olma ile düzenleyici olarak görev yapma;
amino asitlerden meydana gelen proteinler için geçerli bir
özelliktir. Nişasta ve glikojen hücrelerde depo maddesi
olarak görev yaparlar.
Başlangıçta iyotla nişasta etkileşir ve mavi rerık meydana
gelir. Sindirim olayı gerçekleştikçe nişasta azalacağı için
zamanla mavi renk kaybolur. Ancak iyot miktarında bir
değişme olmaz.
Nişasta bitki hücrelerinde, glikojen ve laktoz ise hayvan
hücrelerinde sentezlenebilir.
Amino asitlerin yapısında bulunan azot elementi, karbon­
hidrat çeşitlerinin ve yağların yapısında bulunmaz.
Enzimler, reaksiyonlardan etkilenmeden açığa çıkarlar.
Bu nedenle sindirimi gerçekleştirseler bile, deney kabın­
daki enzim miktarı aynen kalır.
Cevap A
Cevap C
34
9. Sınıf
p H Ö lçü m ü
Biyolojik çalışmalarda, çözeltinin ne kadar asidik ve bazik olmasını bilmek önemlidir. Çünkü biyolojik reaksiyonlarda görev alan
enzimlerin işleyişinde asitlik ve baziklik olayı önemli rol oynar. Bu etki, pH cetveli denilen bir tablo ile gösterilir. Genelde pH çalış­
malarında pH kağıdı kullanılır. Çözeltiye batırılan pH kağıdında çözeltinin pH ’ ına bağlı olarak renk değişimi gözlenir. pH kağıdı,
renk cetveliyle karşılaştırarak çözeltinin pH derecesi bulunur.
B esin lerin p H D eğerinin Ö lç ü lm e si
1. 6 adet beher alın ve bunları numaralandırın.
2. Beherlere sırasıyla içme suyu, domates suyu, limon suyu, süt, turşu ve çay koyunuz
3. pH kağıtlarını beherlerin herbirine ayrı ayrı batırınız.
4. pH kağıtlarındaki değişmeleri, pH renk cetveliyle karşılaştırınız.
5. Bulduğunuz değerleri aşağıdaki cetvelle karşılaştırınız.
6. Aynı şekilde toprak ve benzeri maddelerin de pH’larını ölçebilirsiniz.
10°
10'1
102
103
1CT4
3
4
10'5
Asitlik artar
Limon suyu
(2.3)
Hidroklorik Mide asidi
asit
(1.0-3.0)
10*
TJ
107
10*
109
7
8
9
Domates / Ekmel
nek-p inek sütü
suyu
(6.6)
Sirke
Kahve Yağmur
suyu
Kan
(7.3-75)
Tükrük
Saf su
1 0 10 10~11
1 0 12
101-13
10
12
13
11
....L
Amonyak
|
Deniz suyu
(7.8-S.3)
Sabun
Deterjanlar
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. pH nedir?
b. pH değerinin canlı için önemi nedir?
c. Vücudumuzda farklı pH değerine sahip organlara örnekler veriniz. Bunun nedenini açıklayınız.
d. Bozulan pH’ın tekrar dengelenmesinde rol oynayan olayları açıklayınız.
9. Sınıf
Bazlı k artar
Sodyum
Hidroksit
A k tiv ite
S*.
Canlıların Temel B ileşenleri - 1
J
| Etkinlik:
Polisakkaritler
-a a 1-4 glikozit
bağları
-6 glikozit bağları
b - Nişasta (Amilopektin)
Kurbağa
a 1-4 glikozit
bağları
1-4 glikozit bağları
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. Yapıları hangi moleküllerden meydana gelmiştir?
b. Sentezleri sırasında hangi olaylar gerçekleşir?
c.
Hangi hücre ya da canlı gruplarında bulunan moleküllerdir?
d.
Moleküllerin özelliklerini açıklayınız.
9. Sınıf
Canlıların Temel B ileşenleri
g r y - " T'~m ?W
A k tiv ite
- I I
..........................
TaBBaBB-*
Aşağıdaki ifadelerin sonu nd ak i bo şl ukl ara d o ğ r u olanına “D ” yanl ış olanına ise “ Y ” harfi yazınız.
Y a n l ı ş s a nedenini kısaca açıklayınız.
Elektronlar, çekirdekten uzaklaştıkça enerji seviyeleri artar.
Su, sıcaklık değişmelerinde, gaz haline geçerken 575 kcal/kg ısı aldığından vücudun serinlemesini sağlar.
0
Canlılardaki pH değişimleri tehlikesizdir.
CJ
Vücudumuzun pH değerleri genelde sabittir.
0
Canlılarda yaşamsal olayların düzenlenmesi için minerallere gereksinim vardır.
Mineraller, organizmaların yapısında en fazla bulunan maddelerdir.
ÛOÛÛOÛÛÛÛÛÛ
(J
Kalsiyum minerali; kasların çalışmasında, kanın pıhtılaşmasında, kemik ve dişlerin meydana gelmesinde görev ya­
par.
9. Sınıf
■© '
A k tiv ite
D
Canlılarda; karbonhidrat, yağ, protein, nükleik asit ve vitamin olarak adlandırılan organik moleküller bulunur.
D
Bütün organik moleküller; karbon, hidrojen, azot ve oksijen atomlarından oluşur.
D
Karbonhidratlar; monosakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler şeklinde sınıflandırılır.
D
D
Basit şekerler de denilen monosakkaritler, hidrolizle, daha küçük birimlere parçalanır.
Disakkaritler, iki monosakkaritin glikozit bağıyla birleşmesi ile oluşan şekerlerdir.
D
Polisakkaritler, çok sayıda glikozdan oluşan kompleks moleküllerdir.
Yağlar, suda erimeyen moleküller olduğundan, biyolojik sistemlerde farklı özellikteki ortamların oluşmasında rol oy­
nar.
D
9. Sınıf
■
Canlıların Temel B ileşenleri
-
A k tivite
I
Aşağıda birb iriyle bağlantılı doğru/yanlış tip in d e ifadeler içeren “Tamlayıcı Dallanm ış A ğaç” te kn iğ ind e b ilg ile r verilm iştir.
a. Belirtilen teknikte (**•) ifadesinden başlayarak her doğru ya da yanlış cevabınıza göre çıkışlardan sadece birini işaretleyiniz.
b. Doğru ve yanlış cüm leleri belirtiniz.
>►
Yağ molekülleri ile ilgili yeterli bilgiye sahip olan bir öğrenci kaçıncı çıkışa ulaşır?
O "
W
o
Yağ molekülleri; gliserol, yağ
asitleri ve bazı bileşiklerden
oluşur.
Yağ asitleri, karbonla­
rının hidrojenle doyu­
rulmasına göre, doymuş
ve doymamış yağ asitleri
olarak sınıflandırılır.
D
/
jj
D
J©
y
_ ---------- ----- -----------'
Kış uykusuna yatan hayvanlarda,
yağdan enerji eldesi esnasında
bol miktarda metabolik su
oluşur.
/
Doymuş yağ asitleri, oda
sıcaklığında sıvı
haldedir.
Bu su, kış uykusuna
yatan hayvanlarda ve
göçmen kuşlarda hücre
metabolizmasında
kullanılır.
/
i '
. o
X
|
2, Çıkış
.
,
1. Çıkış
(1 II
|4-5,k"IS
ç,k,s|
3 ç 'k' 5
^
l 1
|| 3 . Çıkış
N
Kış uykusuna yatan
hayvanlarda protein
molekülleri depolanır.
1
5İ
1. Çıkış
Bu hastalıkta kan da­
marının iç çeperine yağ
birikerek kan akışı
zorlaşır.
Doymuş yağlar açısından zengin
besinler, kalp ve damar
hastalığına neden olur.
'•L
y \
2. Çıkış
3. Çıkış
7V
' '
^
Damara yağ birikmesi,
damarın esnekliğini
azaltır.
y
9. Sınıf
1 ^ 1
l
j
|
;
"
.........
n
Y a ğ A s itle r i
Doymamış yağ asiti
Çift bağ bükülmeye neden olur
CH3— CH2— c h 2— c h 2— c h 2— c h 2— c h 2CH2— CH = CH — CH2— CH2— CH2—CH2c h 2— COOH
Yağ asitleriyle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. Doymuş ve doymamış yağ asitlerini tanımlayınız. Bunlara örnekler veriniz.
b. Yağ asitleri, yağların yapısına hangi molekülle bağlanarak katılır? Bağlanma olayını açıklayınız.
c. Temel yağ asitleri(esansiyel)nin özellikleri nelerdir?
d. Yağ asitleri, vücutta hangi olaylarda kullanılır?
e. Aynı miktar bir karbonhidrata göre yağ asitleri daha fazla enerji verir. Bunun nedenini açıklayınız.
f.
Yağ asitlerinin normalden fazla vücutta bulunması durum unda ne gibi durumlar gerçekleşir? Bu olayı, çeşitli kaynaklardan
araştırınız.
m m
mam
9. Sınıf
■•#§
m
A k tiv ite
m m m
C üm le le rde ki boşlukları uyg un k a v r a m la r la d o ld u ru n uz .
Gj
Organik moleküllerden
leküllerdir.
ve
Basit şekerler de denilen
karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan mo-
hidrolizle, daha küçük birimlere parçalanamaz.
Bal, üzüm ve kanda, bol olarak bulunan
karittir.
hücrelerin enerji üretiminde kullandığı en önemli monosak-
Glikozun fazlası, karaciğer ve kas hücrelerinde
Bitkilere özgü olan
şeklinde depolanır.
, sakkarozun yapısında bulunur.
Süt şekeri olan laktozun yapısında
bulunur.
Monosakkaritler, altı karbonlu olup, kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklı
moleküllerdir.
İki monosakkaritin glikozit bağıyla birleşmesi ile oluşan moleküller
Monomerlerin birleşmesi sırasında su oluşmasına
canmasına ise
reaksiyonları denir.
olarak adlandırılır.
monomerlerin aralarındaki bağ koparak su har-
iki glikoz monosakkaritinin birleşmesiyle oluşur ve arpa tohum unda bol olarak bulunur.
Glikoz ve fruktoz monosakkaritlerinin birleşmesi sonucu
9. Sınıf
■© «
oluşur.
A k tiv ite
Polisakkaritlerin tamamının temel yapısında..............................bulunur.
Glikoz m oleküllerinin.............................. bağlanması, polisakkaritlerin farklı olmasını sağlar.
14
Sadece bitki hücrelerinde sentezlenen ve depo edilen .
sek oranda bulunur.
.; buğday, mısır, patates, bakla ve pirinçte yük-
Nişasta, iyotla muamele e d ild iğ in d e ..............................verir.
Karbonhidratlar; hayvan, bakteri, mantar ve insanlarda..............................şeklinde depo edilir.
Bitki hücrelerinde, hücre duvarının temel y a p ıs ı..............................molekülünden meydana gelir.
Proteinlerde, karbonhidrat ve yağlardan farklı olarak yapılarında;
lunur.
bazı çeşitlerinde ise kükürt (S) bu-
Proteinlerin yapı taşlarını.............................oluşturur.
İki amino asitin bağlanmasını sağlayan OC— NH b a ğ ın a ............................
denir.
Çok sayıda amino asitin birleşmesiyle oluşan y a p ı.............................zinciri olarak adlandırılır.
Isıtma, yüksek basınç ve asit gibi etkenler, proteinlerin yapısını b o z a ra k............................ olayına neden olur.
O rganik M o leküllerin Test E d ilm esi
G likoz
N iş a s ta
J 2
Lam üzerine bir m iktar
nişasta koyunuz
X ' :
Bir deney tüpüne
1'erml şeker ve
benedikt solüs­
yonu koyunuz.
Nişasta üzerine bir iki
dam la iyot dam latınız
Diğer tüpe
Deney tüplerini kaynayan suya
1 mİ şeker
yerleştirdikten 3-4 dk sonra
solüsyonu benedikt solüsyonunun bulunduğu
koyunuz, tüpün rengi kiremit kırmızıya döner.
Benedikt Testi
N işastada renk değişikliği
olu p olm adığını kontrol ediniz
^ iki test tüpünden birine glikoz ve benedikt ayıracı konur.
Diğerine ise yalnız glikoz çözeltisi konur.
4 Bir süre tüpler kaynar su içinde 3-4 dakika bekletildiğin­
de 1. tüpte rengin yeşilden turuncuya doğru değiştiği
gözlemlenir.
iyot testi
Lam üzerine nişasta ya da patates konur. Bunun üzerine
bir iki damla iyot çözeltisinden eklenir. Rengin siyah
maviye dönmesi ortamda nişasta bulunduğunu gösterir.
Gözlemlenen renk değişimi, ortamda şekerin varlığını
gösterir.
XX XX
Protein
Yağ
jif
A
i. tüpe
Deney
tüpüne yağ
parçacıkları
koyunuz.
Bir kaç
damla eter
damlatınız.
5 mİ
çeşme
suyu
koyunuz.
Karışımı beyaz bir
kâğıt üzerine
dökünüz.
II. tüpe
5 mİ
yumurta
akı
koyunuz.
Her iki tüpe
de 10 damla
Biüret ayıracı
damlatınız.
Biüret testi
Eter - alkol te sti
İki test tüpünden birine çeşme suyu, diğerine ise yumur­
ta akı konur.
■> Test tüpüne yağ parçacıkları konur. Bunun üzerine bir
kaç damla eter damlatılır.
Bu süreçten sonra her tüpe 10 damla biüret ayıracı
eklenir.
Karışım, beyaz bir kağıt üzerine döküldüğünde kağıdın
saydam hale geldiği görülür. Bu saydamlık tüpte yağın
varlığını gösterir.
İkinci tüpte menekşe rengin oluşması protein varlığını
gösterir.
Su bulunan tüpte ise renk, açık mavidir.
Yukarıdaki benzer yöntemleri kullanarak, yiyeceklerinizde bulunan organik m olekülleri tespit edebilirsiniz.
9. Sınıf
■■■
Tüplerde renk
değişikliği olup
olmadığını
kontrol ediniz.
«mEmat
o
O rganik M o lekü ller
Besinler
i
çeşitleri
____ L _
" T
Karbonhidratlar
Mineral
tuzları
Yağlar
Biüret test
Amino asitler
çeşitleri
Etanol testi
Basit şekerleri *
Polisakkaritler
------—rrnrr ................
D isakkaritler;
I
İ
$
I
B
Yağ asitleri
ve gliserol
ç e ş itid ir
çe şitid ir
l
r
çeş tid ir
~
r
Nişasta
i
l
-
Maltoz
... M
#
■ımriTnıı......... n
te st yapılır
yapılm ıştır
i /
Uzun zin cir
/ *
/ te s t yapılır
i
Vitaminler
1
Glikoz
?)
Selüloz
I
4
iyot testi
5
Proteinler
yapılm ıştır
i
Glikojen
Uzun zincir
Laktoz
1
Benedikt
testi
1
içerir
içerir
Glikoz
Glikoz
D
Sakkaroz
İ ^ : .....
.KaKram.bacüa.şmdakLbşsJukJrurR.mıraaralaariittlanJoKiramlrttda'i.yycııın.aJanJivı Kfidfstirini?
MM—
İ M .... ............
o
9.
Sınıf
.
■
Peptit Bağı
m
m
m
m
s M
........................
Dipeptit m o lek ü lü ­
nün sentezi sırasın­
da gerçekleşen bazı
olaylar şekilde g ö ­
rülmektedir.
Belirtilen tepkimeyle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. Tepkime amino asitlerin hangi grupları arasında gerçekleşir?
b. Gruplar arasında oluşan bağa ne ad verilir?
c. Tepkime hidroliz mi? Yoksa dehidrasyon mu? Açıklayınız.
d.
Amino asitler arasındaki bağlanma biçiminin proteinlerin çeşitliliğinde rol oynar mı? Açıklayınız.
Aşağıda verilen tanım ları, uygun kavram larla, eşleştiriniz.
Bir gliserol m olekülü ile üç m olekül yağ asitinin ester bağıyla bağlanm ası
sonucu oluşur. O
Denatürasyon
Isıtma, yüksek basınç ve tuz derişim i gibi etkenlerin proteinlerin yapısını
bozm ası olayı O
Nötr Yağ (trigliserit)
Böcek, örüm cek, kabuklular gibi eklem bacaklıların dış iskeletine
katılan polisakkarit O
D vitam ini ve eşey horm onların yapısına katılır. O
9. Sınıf
1 0 1
Steroitler
mu is us uju ı «m
IHmfllİİİİİ İ^IİİS«9
O Kitin
ı
jp P « S * * ”
' *r P H Ş H ^ ü | p i
MPÜPP
-R U L M A N A
1.
Bitkilere özgü polisakkarit
2.
Nükleik asitlerin yapısına katılan karbonhidrat çeşiti
3.
Ekmek, patates gibi besinlerde bol bulunan orga­
nik molekül
4.
■
Proteinlerin yapı birimi
6.
Hücre zarına katılan yağ çeşiti
7.
Memelilerin süt salgısında bulunan disakkarit mo­
lekülü
8.
Damar sertliğine neden olan bir lipit çeşiti
9.
Cansız maddelerin en küçük birimi
Bir çözeltinin asitlik veya baziklik derecesini ifade
eder
11.
Su harcanıp, disakkaritlerin yapı birimlerine dönüş­
tüğü tepkime çeşiti
12.
Yağ moleküllerinin yapısında bulunur
13.
Bilinen en iyi çözücü molekül
14.
Eksikliğinde guatr hastalığının ortaya çıkmasına
neden olan element
i... ■4
Kan şekerinin düzenlenmesinde rol oynayan poli­
sakkarit
5.
10.
w
15.
Hemoglobinin yapısına katılan element
16.
Sentetik ipeğin, fotoğraf filmlerinin, bazı plastik, ci­
la ve patlayıcıların üretiminde ticari amaçla kullanı­
lan polisakkarit
17.
Beyin hücrelerinin yakıtı olan molekül
18.
Vücudum uzda sentezlenemeyen ve besinlerle
dışardan alınan amino asitler
-_
o
9. Sınıf
_
1.
4.
Şekilde görüldüğü gibi elektron eski haline döndü­
ğünde, kazandığı enerjiyi geri verir.
bitkilerde terleme ile dış
ortama buhar halinde su
atılır.
“Fotosentezin çalışma mekanizması, bu temel kurala
göre olur.”
Işık Enerjisi
Resimde görüldüğü gibi,
Buna göre bu olayın
bitkiye sağladığı faydayı
açıklayınız.
Enerji
Buna göre belirtilen olayın fotosentez mekanizmasıy­
la ilişkisini açıklayınız.
5.
2.
Vücudumuzda bulunan
maddelerin
miktarları,
yandaki şekilde farklı
renklerle gösterilmiştir.
Buna göre kohezyon
kavramını açıklayınız.
.o
Şekil üzerinde her bir
rengin hangi m addeye
karşılık geldiğini yazınız.
3.
Resimde görüldüğü
gibi, su molekülleri,
kökten
yapraklara
kohezyon olayı ile
taşınır.
c
>•
£
ö
-O
£
s
pH ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız,
a. pH cetvelinin özellikleri nedir?
6.
Mineraller, canlılar için organik moleküller kadar
önemlidir.
a. Minerallerin canlılar için önemini açıklayınız.
b. pH ölçümleri hangi olaylarda kullanılır?
b. Mineraller, hangi yolla sağlanır? Açıklayınız.
c. Organlarımızda pH değeri genelde sabittir (kan
pH 7,4). Bazı metabolik olaylara bağlı olarak
dengede kayma ortaya çıkabilir. Ancak böyle
durumda tekrar pH olayı dengelenir.
Belirtilen dengelenme olayını açıklayınız.
c.
Mineral eksikliğine bağlı olarak ne gibi anor­
mallikler görülür? Bitki ve hayvanlardan örnekler
veriniz.
|0t|r
7.
Şekilde görüldüğü gibi bitkilerde gelişmenin yeterli
9.
düzeyde olması için gereki bütün minerallerin alın­
ması gerekir.
Tabloda karbonhidrat moleküllerinin çeşitleri veril­
miştir.
Buna göre tablodaki boşlukları tamamlayınız.
Sararmış Yapraklar
KA R BO NH İD RATLAR
Monosakkaritler
Disakkaritler
Polisakkaritler
Glikoz
Maltoz
Bütün
mineraller
Na
Eksik
Fe
Eksik
Selüloz
Buna göre şekilde belirtilen minerallerin eksikliğinde
bitkilerde ne gibi problemler meydana gelebilir?
10.
Canlılarda meydana gelen bazı reaksiyon tipleri
IHO-T
8.
W
’“ H
H O -(
Enzim V s — Enerji
Şekilde karbonhidrat çeşitleri ve üretiminin gerçek­
-H
MMMH.
aşağıda verilmiştir.
H O -İİI
Enzim
i
/v—*
e
leşme durumu görülmektedir.
Reaksiyonlarla ilgili soruları cevaplandırınız.
Ü
£
t
E
a.
Ne tip reaksiyonlara örnektirler? Neden?
b.
İlgili reaksiyonlara örnekler veriniz.
c.
Tepkimelerle ilgili, zamana bağlı olarak madde
değişimini gösteren grafikleri çiziniz.
E
ıS
K arbonhidratlar
Buna göre karbonhidratların;
a.
Üretimlerinde hangi moleküller kullanılır?
b.
Hangi olay sonucu üretimleri gerçekleşir?
c.
Karbonhidrat çeşitleri nasıl oluşur?
1 1 . a.
Karbonhidratların vücut için önemini belirtiniz.
r
12.
Tabloda bazı organik moleküllerin çeşitleri verilmiştir.
Organik Bulunduğu Monomer­ İçerdiği
leri
atomlar
moleküller
canlılar
Bağın
adı
1 5 . Organik moleküllerin;
a.
Hücrelerde enerji üretiminde kullanılma sırasını,
b. Canlı yapıda bulunma miktarlarını,
Nişasta
Glikojen
c.
Enerji potansiyellerini,
Yağ
................
Protein
belirtiniz.
Buna göre tablodaki boşlukları tamamlayınız.
1 3 . Yağlarla ilgili bazı özellikler şemada gösterilmiştir.
(
ve kutuplarda yaşa­
yan
hayvanlarda *"""â
yağ depolanır.
Organik moleküllere
dönüşür
Suda
çözünme
durumu
/
I
|
|
t
LİPİT;
.
bulunan
atomlar ^
1 6 . Kış uykusuna yatan
Bunun nedenini
açıklayınız.
Çeşitleri
'N
Buna göre şemadaki boşlukları tamamlayınız.
14. Selülozun, diğer polisakkaritlerden farkını açıklayınız.
1 7 . Kolesterolün canlı için önemini belirtiniz.
1 8 . Özellikle kanda kötü
2 1 . Şekilde proteinlerle ilgili bazı olaylar görülmektedir.
kolesterol
oranının
yükselmesi,
yanda
görüldüğü gibi arterioskleroz denilen da­
mar sertliğini meyda­
na getirebilir.
Buna göre bu du­
rumdan korunm ak
için ne gibi davra­
nışlarda bulunm a­
lıyız?
Belirtilen olayla ilgili aşağıdaki soruları cevap­
landırınız.
a. Bitki kökleriyle neden azot alınır?
b. Canlıların vücudunda protein sentezlendiği halde
neden protein alma gereksinimi duyarlar?
1 9 . Yağ moleküllerinin vücudumuz için önemini açık­
c. Neden farklı kaynaklardan protein alırız?
layınız.
>£
E
E
ti
22 .
Proteinler; primer, sekonder, tersiyer ve kuaterner ya­
pıda olabilir.
Belirtilen kavramları açıklayınız.
2 0 . Aşağıdaki sorular amino asitlerle ilgilidir.
a. Tabiatta kaç çeşit amino asit bulunur?
b. Amino asitlerdeki değişken ve sabit grupları belir­
tiniz.
2 3 . Proteinlerin vücut için önemini ve protein değeri yük­
sek olan besinleri belirtiniz.
c. İnsan vücudunda sentezlenemeyen amino asitle­
re ne ad verilir? Bunlar nasıl temin edilir?
Canlıların Tem el B ileşenleri - I
1.
2.
Aşağıda verilenlerden hangisi, nişasta molekülü ile
laktoz için ortak değildir?
Canlı vücudunda görülen aşağıdaki olaylardan han­
gisi, vücut dışında da gerçekleşir?
A) Taşıdıkları bağ çeşiti
A) Glikozdan nişasta sentezi
B) Üretildikleri canlı çeşiti
B) İnorganik maddelerden glikoz sentezi
C) Yapılarında hekzozların bulunması
C) Monomerlerin birbirine dönüşmesi
D) Hidrolizle parçalanabilmeleri
D) Nişastanın hidrolizi
E) Yapısında karbon, hidrojen ve oksijen bulunması
E) Glikozun oksijenle reaksiyona girmesi
Küçük moleküllü organik besinler (monomer) kullanıla­
Vücudumuzdaki besinlerin enerji eldesinde kullanılma sı­
rak, büyük moleküllü organik besinlerin (polimer) sentezlenmesi sırasında su açığa çıkmasına dehidrasyon denir.
raları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Depolanan Besin
Buna göre aşağıda verilen moleküllerden hangisinin
sentezi dehidrasyon reaksiyonu değildir?
A) Protein
B) Vitamin
D) Sakkaroz
3.
C) Glikojen
E) Selüloz
Hayvanların vücudunda besinlerin fazlası yağa dönüştü­
rülerek depolanır.
Aşağıdakilerden hangisi, bu depo besinin canlıya
sağladığı faydalardan değildir?
>.
£
O
■O
E
5
A) Vücudun ısı kaybını önler.
B) Yedek besin olarak kullanılır.
Bu besinlerle ilgili, aşağıda verilen özelliklerden han­
gisi protein ve yağların, karbonhidratlardan sonra kul­
lanılmalarının nedenini açıklamaz?
A) Yağların daha fazla enerji vermesi
C) Enerji kaynağı olarak kullanılır.
B) Karbonhidratların kolay parçalanmaları
D) Biyolojik reaksiyonlarda katalizör olarak görev alır.
C) Proteinlerin hücre yapısını oluşturması
E) Vücuda metabolik su sağlar.
D) Yağların reaksiyonlarda daha zor parçalanmaları
E) Proteinlerin hücre reaksiyonlarında kullanılması
4.
Karbonhidratların monomerleri olan monosakkaritlerle ilgili;
Bir bitkide bulunan;
I. Glikoz, fruktoz ve galaktoz altı karbonlu monosakkaritlerdir.
I. Nişasta
II. Hücre solunumunda enerji verici olarak kullanılır.
II. Glikoz
III. Su ile hidroliz edildiklerinde, riboz ve deoksiriboz mo­
lekülleri meydana gelir.
III. Sakkaroz
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
şeklindeki m oleküllerin enerji potansiyellerine göre
azdan coöa doğru sıralanışı, aşağıdakilerden hangi­
sinde doğru olarak verilmiştir?
A) Yalnız I
A) I - 1
IV. Hücre zarından difüzyonla geçebilir,
B) I ve
D) III ve IV
9. Sınıf
C) II ve
E) I, II ve IV
B)
D) III- 1 - II
<€><
-
I
C) I - 1
E)
Tarama Testi - 1
8.
Canlıların 'temel Bileşenleri - I
mm
m sm m
mm»
1 1 . İnsan vücudunda gerçekleşen aşağıdaki olaylardan
Karbonhidratlar, canlılarda enerji elde etmede kullanılan
yaygın besinlerdir.
hangisi, protein azlığından kaynaklanan bir anormal­
lik değildir?
Buna göre, karbonhidratlara ait;
I. Hücrede yıkımı, diğer enerji verici besinlere oranla
daha kolaydır.
A) Yaraların geç iyileşmesi
B) Enzim sentezinin yapılamaması
II. Karbon, hidrojen ve oksijenden meydana gelmiştir.
C) Enfeksiyonlara karşı dirençsizlik
III. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve insanlarda farklı çeşit­
leri bulunabilir.
D) Zehirlenmelere karşı direncin azalması
E) Kandaki glikoz miktarının artması
şeklindeki özelliklerden hangileri, hücrelerde enerji
eldesinde karbonhidratların ilk önce kullanılma nede­
nini açıklayabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
9.
C) Yalnız III
12.
Üç farklı organik besin miktarında, belli bir zaman süre­
cinde meydana gelen değişmeler, grafikte gösterilmiştir.
E) II ve III
Bir hayvan hücresinde gerçekleşen;
Yağ
:± Gliserol + 3 yağ asidi
şeklindeki tersinir reaksiyonla ilgili olarak, aşağıda
verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) “ I” yönündeki reaksiyon hidrolizdir.
B) “ II” yönündeki reaksiyonda yeni bağlar oluşur.
o
c
>*
£
E
E
S
C) “ İl" yönündeki reaksiyon dehidrasyondur.
D) “ I” ve “ II” yönündeki reaksiyonlarda enzimler görev
alır.
Bu grafikteki değişmelere göre;
I. “a” bütün canlı hücrelerde gerçekleştirilebilir.
II. “b ” sadece bitki hücrelerinde gerçekleştirilebilir.
E) Hem “ I” hem de “ II” yönündeki reaksiyonlarda su olu­
şur.
III. “b ” ve “c olayları hidroliz reaksiyonu, “a” ise dehidrasyon reaksiyonu sonucu meydana gelir.
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
10.
A) Yalnız I
Su, canlılar için vazgeçilmez ihtiyaçlardan biridir ve hayat
sıvısı olarak kabul edilir.
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Su ve özellikleriyle ilgili;
I. Metabolizma sonucu ortaya çıkan birçok zararlı artı­
ğın seyreltilmesinde ve vücuttan atılmasına görev ya­
par.
1 3 . Canlıların metabolizmasında kullanılan;
I. Protein
II. Su 0°’de donarken, molekülleri arasındaki mesafeler
büyür ve özgül ağırlığı azalır.
II. Yağ
III. insan vücudunda olduğu gibi, hücrelerin de yaklaşık
3/4'ü sudan oluşur.
III. Karbonhidrat
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
gibi organik besinlerin, hayvan hücrelerinde kullanımı
sonucu, aşağıdakilerden hangisi oluşmaz?
A) Yalnız I
A) Am onyak
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
B) Enerji
D) Su
< © •
C) Karbondioksit
E) Sakkaroz
■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■
m
1.
Karbonhidratlar; canlının yapısına katılan, enerji sağla­
5.
yan, karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden meyda­
na gelmiş organik bileşiklerdir.
Canlı vücudunda görülen aşağıdaki olaylardan hangi­
si diğerlerinden farklılık gösterir?
A) Glikozdan nişasta sentezi
Buna göre karbonhidratlarla ilgili;
I. Bütün canlılarda bulunurlar.
B) Glikozdan maltoz sentezi
II. Genetik bilgi taşırlar.
C) Monomerlerden polimer sentezi
III. Hücre zarının yapısına katılırlar.
D) Amino asitlerden protein sentezi
IV. Vücutta, düzenleyici olarak görev yaparlar.
E) İnorganik maddelerden glikoz sentezi
gibi özellik veya görevlerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız IV
B) I ve III
D) I, III ve IV
2.
C) I, II ve III
6.
Bir hayvan hücresinde, bazı maddelerin miktarlarında mey­
dana gelen değişmeler grafikte gösterilmiştir.
E) II, III ve IV
Proteinlerin canlılar için önemini aşağıda verilenler­
den hangisi en uygun olarak açıklar?
A) Enerji kaynağı olmaları
B) Vücutta depolanabilmeleri
C) Üre ve ürik asit oluşumuna neden olmaları
§
D) Yapılarında azot elementi bulunması
i.
■S
E) Büyüme ve gelişme olaylarında etkili olmaları
o
o
E
N
3.
Bu değişim ler sırasında meydana gelen olaylarla ilgi­
li olarak, aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
Aşağıdaki organik moleküllerin hangisinin sindirim in­
de peptit bağlarını koparan enzim görev yapar?
A) Glikojenler, hidroliz olayı ile yıkılır.
B) Nişasta yıkımı artar.
A) Maltoz
B) Selüloz
C) Protein
D) Glikojen
C) Hücre içindeki protein miktarı azalır.
D) Glikojenin yıkımı sırasında su kullanılır.
E) Laktoz
E) Farklı özellikteki enzimler görev yapar.
4.
7,
Bir amino asitin yapısında bulunan;
Proteinler, yapıcı - onarıcı olan moleküllerdir.
Proteinlerin görevleriyle ilgili;
I. NH2 (Amino)
I. Enzimlerin yapısına katılırlar.
II. COOH (Karboksil)
II. Bazı hormonların yapısını oluştururlar.
III. R (Değişken grup)
III. Hücrelerinin yapısında bulunurlar.
IV. CH3 (Metil)
IV. Nükleotitlerden oluşan moleküllerdir,
gibi kısımlardan hangileri, bütün amino asitlerin ya­
pısında ortak olarak bulunmaz?
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
B) Yalnız IV
D) II ve III
9. Sınıf
E) III ve IV
C) I ve II
B) III ve IV
D) I, II ve III
E) II, III ve IV
C) II ve IV
Tarama Testi - 2
8.
Küçük yapılı moleküllerin birleşerek daha büyük yapılı
1 1 . İnsan vücudunda amino asit ve yağ asiti sentezi yapılma­
molekülleri meydana getirdiği reaksiyonlara dehidrasyon
adı verilir. Bu oluşum sırasında aynı zamanda su açığa çı­
kar.
sına rağmen, yaşamak için proteinli ve yağlı besinleri al­
ma zorunluluğu vardır.
Beslenmedeki bu durumun oluşması, aşağıda verilen­
lerden hangisiyle açıklanabilir?
Buna göre;
I. Maltoz
A) Bu molekül çeşitlerinin tamamının vücutta sentezlenememesi
II. Yağ asiti
III. Protein
IV. Glikoz
B) Bu moleküllerin bazılarının enerji eldesinde kullanıl­
ması
şeklindeki moleküllerden hangileri dehidrasyon reak­
siyonları sonucu meydana gelir?
C) Bu moleküllerden hücrede belli yoğunlukta bulunma­
ması
B)
A) I ve III
D) I,
9.
I ve IV
III ve IV
E)
D) Belirtilen moleküllerin yapısında inorganik maddelerin
bulunması
C) I ve IV
E) Bütün organik moleküllerin, DNA şifresine uygun ola­
rak sentezlenmesi
I ve IV
1 2 . Aşağıda verilen besinlerden hangisinin yapısındaki
kimyasal bağ diğerlerinden farklıdır?
Bazal metabolizma, organizmanın sadece canlılığını sür­
dürebilmek için gereken metabolizmadır. Uzun süreli aç­
lık durumlarında metabolizma hızı, bazal metabolizmanın
da altına düşer.
Bu durumdaki insanın enerji gereksinimini karşılaya­
bilmek için tüketilen maddelerin sırası, aşağıda veri­
lenlerden hangisindeki gibi olur?
A) Glikojen - yağ - kas proteini - sinir proteini
B) Yağ - glikojen - kas proteini - sinir proteini
A) Fosfolipitler B) Doymamış yağlar C) Doymuş yağlar
o
D) Dipeptitler
E) Nötral yağlar
c
s
E
ti
1 3 . Hücrede gerçekleşen aşağıdaki reaksiyonda “ N” organik
bir besin, “a" ve “b ” ise bu besinlerin monomerleridir
C) Kas proteini - glikojen - yağ - sinir proteini
D) Sinir proteini - glikojen - yağ - kas proteini
E) Yağ - kas proteini - glikojen - sinir proteini
a+b
N + HzO
Bu reaksiyonla ilgili olarak, aşağıda verilenlerden han­
gisi doğru değildir?
A) X, dehidrasyon tepkimesidir.
B) Y, hidroliz tepkimesidir.
1 0 . Canlılar, hayatlarını devam ettirebilmek için enerjiye ihti­
yaç duyar. Bu enerjiyi de organik besinlerden elde eder­
ler. Bunlar; karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerdir. Yapıla­
rı gereği birim miktarlarının verdiği enerji miktarları da
farklıdır.
C) N, nişasta molekülü olabilir.
D) N, sakkaroz molekülü olabilir.
E) X ve Y olaylarında enzimler görev yapar.
Buna göre eşit ağırlığa sahip;
I. Karbonhidrat
1 4 . Besinlerle alınan proteinler, sindirim sisteminde amino-
II. Protein
III. Yağ
asitlere yıkılır. Daha sonra hücrelere alınarak protein sen­
tezinde monomer olarak kullanılır.
gibi organik moleküller, enerji miktarına göre aşağıdakilerden hangisindeki gibi sıralanır?
Hücrelerde amino asitler aşağıdaki moleküllerden
hangisinin yapısında bulunmaz?
A) I > II > III
A) A ntikor
B) III > II > I
D) II > III > I
C) I > III > II
E) III > I > II
D) ATP
B) Enzim
C) Hemoglobin
E) Hormon
9. Sınıf
M i
I
Açlık anında vücutta tüketilen besinler ve miktarlarının za­
Yağları meydana getiren monomerlerden biri de yağ asit­
mana bağlı değişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
leridir. Bu moleküller, uzun karbon zincirinden meydana
gelmiş moleküllerdir.
Depolanan Besin
Yağ asitleriyle ilgili;
I. Doymamış yağ asitleri, oda sıcaklığında sıvı halde bu­
lunur.
Protein
II. Doğadaki bütün yağ çeşitleri, doymuş yağlardan kö­
ken alır.
III. Doymamış yağların yapılarında karbonlar arasında
çift bağlar bulunur.
Karbonhidrat
H-------- 1-------- h
IV. Doymamış yağ asitlerinin hidrojenle doyurulması so­
nucu margarinler elde edilir.
*■
Zaman
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
Grafiğin bu şekilde meydana gelmesinde;
I. Enerji eldesinde ilk önce karbonhidratlar kullanılır.
A) I ve III
II. Proteinler vücutta en son enerji verici olarak kullanılır.
B) II ve IV
D) I, II ve IV
C) II ve III
E) I, III ve IV
III. Yağların birim miktarı, diğer besinlere göre daha fazla
enerji verir.
şeklindeki faktörlerden hangilerinin doğrudan etkisi
olmamıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
I
c
|-
JC
J
o
Su, canlıların temel maddelerinden biridir. Bu nedenle
canlı vücudunun büyük bir kısmını oluşturur. Farklı canlı­
larda ve aynı canlının farklı dokularında dahi su miktarı
farklıdır.
Suyu canlılar için bu kadar önemli yapan özellikleriy­
le ilgili;
I. Vücuttaki kimyasal tepkimelerin su ortamında gerçek­
leşmesi
II. Vücut sıcaklığının dengelenmesinde görev yapması
4.
Aşağıdaki deney düzeneğinde, bir deney tüpüne yağ parçacıkları konuyor, üzerine bir miktar eter damlatılıyor. Bir
süre karıştırdıktan sonra karışım beyaz bir kağıt üzerine
dökülüyor.
^ __Deney
tüpü
Yağ parçacıkları
Bu karışımla ilgili olarak;
I. Karışım içerisinde yağ asiti ve gliserol miktarı artmıştır.
II. Bu bir hidroliz reaksiyonudur.
III. Fotosentez olayında hammadde olarak kullanılması
III. Karışım kağıt üzerinde saydam bir leke meydana ge­
tirir.
şeklinde verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
9. Sınıf
C) I ve III
E) I, II ve III
B) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III
C) I ve II
Tarama Testi
rz.
Canlıların Temel Bileşenleri - 1
m
"
5.
*
Aşağıda bazı organik moleküller verilmiştir.
8.
Bir gram karbonhidrat, yağ ve proteinin yakılmasıyla mey­
dana gelen enerji miktarı ve 100 gr sudaki ısı artışı aşağı­
daki şekilde gösterilmiştir.
- Nişasta
- Protein
- Selüloz
41 °C
53°C
(1 92°C
Bu moleküllerle ilgili;
100 gr. sudaki
ısı artışı
I. Yapılarında glikozit bağı vardır.
II. Bütün canlılarda ortak olarak bulunurlar.
9,1
k.cal
4,3
k.cal
III. Bitkilerde bulunabilirler.
1gr. besinden
çıkan enerji
şeklindeki bilgilerden hangileri doğrudur?
B) Yalnız I
A) Yalnız
C) Yalnız
• Yanma
E) II ve I
D) I ve I
Karbonhidrat
Protein
Bu deney ve gözlemlerden;
6.
I. Birim miktarında en fazla enerji, yağlarının yanmasıy­
la meydana gelmiştir.
Çimlenmekte olan tohum larda depolanan besinler, solu­
numla parçalanarak enerji ihtiyacının karşılanmasında
kullanılır.
II. Yanma sonucu meydana gelen ısı miktarı, kalori mik­
tarıyla doğru orantılıdır.
o
c
Bu ofayfar sırasında, aşağıdaki maddelerden hangisi'
kullanılmaz?
ğ-
W. Enerjt vsrict orgamk besmtemtert sindirimr en zor ola­
nı yağlar, daha sonra proteinler ve en kolayı da karbonhidratlardır.
£
o
E
.Q
A) Glikoz
B) Nişasta
D) Depo yağ
C) Selüloz
IV. Canlılar, proteinleri, yalnız zorunlu hallerde enerji veri­
ci olarak kullanır.
S
E) Depo protein
şeklindeki sonuçlardan hangilerinin çıkarılması doğru
olur?
A) Yalnız III
B) I ve II
D) III ve IV
7
C) I ve IV
E) II, III ve IV
Aşağıda bazı organik moleküller verilmiştir.
«ı» Doymamış yağ
m Çay şekeri
m# Protein
»«► Nişasta
Bu moleküllerle ilgili olarak, aşağıda verilenlerden
hangisi yanlıştır?
9.
Canlılarda aşağıda verilen anormalliklerden hangisi­
ne mineral eksikliği neden olmaz?
A) Enerji değerleri farklıdır.
A) Kan pıhtılaşmasının yavaşlaması
B) Çay şekeri en küçük moleküldür.
B) Kan şekerinin düşmesi
C) Yapılarında ortak olarak C, H, O atomları bulunur.
C) Sinir iletiminin düzensizleşmesi
D) Bütün canlılarda ortak olarak sentezlenirler.
D) Kansızlığın ortaya çıkması
E) Yapılarında farklı kimyasal bağlar bulunur.
E) Bitkilerde yaprakların sararması
I
9. Sınıf
Tarama Testi - 3
Canlıların Temel Bileşenleri - I
1 3 . Karbonhidrat metabolizması sırasında gerçekleşen bazı
10. Amino asit molekülleriyle ilgili olarak, aşağıda veri­
lenlerden hangisi yanlıştır?
reaksiyonlar şekilde gösterilmiştir.
0 0 2 + H2O
A) İki amino asit birleşirken amonyak oluşur.
T5
B) Doğada temelde yirmi çeşit olarak bulunurlar.
Nişasta
C) Proteinlerin çeşitli olmasında etkilidirler.
D) Asit ve bazik grupları bulunur.
2
=> Glikoz
4
Glikojen
Bu reaksiyonlarla ilgili olarak aşağıda belirtilenlerden
hangisi yanlıştır?
E) Hücre zarından geçebilecek kadar küçüktürler.
A) 1, bitki ve hayvanlarda gerçekleşir.
B) 2, yalnız bitkilerde görülür.
C) 3, hayvanlarda görülür.
D) 4, bitkilerde görülür.
E) 5, hücre solunumu sırasında gerçekleşir.
11. Aşağıda verilenlerden hangisi polimer yapıda bir mo­
leküldür?
A) Glikoz
B) Glikojen
D) Yağ asiti
C) Galaktoz
E) Riboz
1 4 . Aşağıda bazı minerallere ait özellikler verilmiştir.
Klorofilin yapısına katılır.
Kasların düzenli çalışmasında rol oynar.
o
12. Tükettiğimiz yiyecek ve içecekler içerisinde protein, kar­
bonhidrat, yağ, vitamin, su ve mineral isimli besinler bu­
lunur.
Aşağıdaki besin menülerinden hangisini tüketen bi­
rey daha çok enerji üretip tüketebilir?
c
>*
£
o
J2
**■ Sinir hücrelerinde impuls iletiminde kullanılır.
w Yönetici molekülerin yapısında bulunur.
Özellikleri verilen mineraller arasında aşağıdakilerin
hangisi yoktur?
E
A) Kalsiyum
B) Magnezyum
D) Fosfor
C) Sodyum
E) İyot
200 gr meyve
200 gr ayran
200 gr ekmek
1 5 . Dört farklı besin maddesinin vücudumuzdaki bazı görev­
leri, aşağıdaki tabloda verilmiştir.
C)
200 gr ekmek
200 gr su
200 gr meyve
200 gr salata
200 gr çorba
200 gr meyve suyu
Besin maddelerinin
vücudumuzdaki görevleri
Besin
maddeleri
X
Büyüme ile yaraların onarımında gereklidir ve
hastalıklara karşı dirençli olmayı sağlar.
V
Kemik ve dişlerin sert olmasını ve kan ile sitoplazma yoğunluğunun ayarlanmasını sağlar.
Y
Hücrelerin temel enerji kaynağıdır, günlük enerji
ihtiyacının çoğunu karşılar.
Z
Besinlerin sindirimini kolaylaştırır, besinlerin ve
atıkların vücudumuzda taşınmasını sağlar.
Buna göre, özellikleri belirtilen X, V, Y ve Z besinlerin­
den hangileri mineraldir?
A) Yalnız X
B) Yalnız V
D) Y ve Z
9. Sınıf
E) V, Y ve Z
C) X ve Y
« a «
Adenozin
C TO
Trifosfat
|€A(ErMf)
Canlıların Temel Bileşenleri
—
1. Aşağıda verilen biyolojik reaksiyonlardan hangisi di­
II
Enzimlerin çalışmasına etki eden;
A) Yağ —> Yağ asiti + Gliserol
I. Yüksek sıcaklık
B) Maltoz -> Glikoz + Glikoz
II. Aktivatörler
Nükleotit
III. İnhibitörler
D) Sakkaroz -> Karbondioksit + Su
IV. Ortamdaki su miktarı
E) Nişasta
şeklindeki faktörlerden hangileri proteinlerde denatürasyona neden olur?
Glikoz
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I, III ve IV
2.
-
---- ---------------------
Proteinlerin yapılarının bozulmasına denatürasyon denir.
ğerlerinden farklıdır?
C) DNA
—
C) I ve III
E) II, III ve IV
Canlılarda enerji kaynağı olarak kullanılan, ATP molekülü­
nün yapısı şekilde gösterilmiştir.
a
5.
Adenin
Riboz ,
Aşağıda verilen maddelerden hangisi; DNA, RNA ve
ATP'nin yapısında ortak olarak bulunur?
A) Timin
ATP molekülünün yapısıyla ilgili olarak;
B) Adenin
D) Riboz şekeri
I. ATP nin yapısındaki kullanılabilir yüksek enerji, 2. ve
3. fosfatlar arasındaki bağlarda depolanmıştır.
C) Urasil
E) Deoksiriboz şekeri
c
c
>-
Çj
II. ATP nin yapısındaki şeker çeşiti, bütün nükleik asitle­
rin yapısında da bulunur.
III. ATP nin yapısındaki enerjinin açığa çıkması, yapısın­
daki fosfatların kopmasıyla gerçekleşir.
6.
O
-D
turduğu yapıya, tam enzim anlamında holoenzim denir.
E
Holoenzimlerin yapısıyla ilgili olarak;
ti
gibi açıklamalardan hangileri yanlıştır?
Enzimlerin apoenzim ve koenzim gruplarının birlikte oluş­
I. Protein kısmı, enzimin etki edeceği substratı belirler.
A) Yalnız
B) Yalnız II
D) I ve
C) Yalnız
II. Koenzim ve kofaktör grubu, enzimin esas iş gören
kısmını meydana getirir.
E) II ve I
III. Prostetik grubun bulunmadığı enzimler, basit enzim­
lerdir.
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
3.
B) Yalnız
C) I ve I
Enzimler, hücrelerde biyokimyasal reaksiyonların vazge­
D) II ve I
çilmez moleküllerinden biridir.
E) I, II ve I
Enzimlerle ilgili olarak, aşağıda verilenlerden hangisi
yanlıştır?
A) Her enzim bir proteindir, ancak her protein enzim de­
ğildir.
B) Enzimler hücre içerisinde sentezlenip, yalnız hücre
içerisinde kullanılabilir.
C) Enzimler, hücrede tekrar tekrar kullanılabilir.
D) Her enzim, ancak bir tür reaksiyonda etkilidir.
E) Enzim sentezi, genlerin kontrolünde gerçekleştirilen
karmaşık bir olaydır.
9. Sınıf
7.
Bir hücrede bulunan D N A , R N A ve A T P için, aşağıdaverilen özelliklerden hangisi her zaman ortaktır?
A) Riboz şekeri bulundurma
B) İnorganik fosfata sahip olma
C) Hücre bölünürken kendini eşleyebilme
D) Yönetici molekül olarak görev yapma
E) Yalnız çekirdekte bulunma
■
a h
m '
Çözümlü Test;
8.
Canlıların
Nükleik asitler tarafından yerine getirilen;
ıel Bileşenleri - II
1 1 . Bir nükieotitin yapısında bulunan;
I. Fosfat grubu
I. Protein sentezinde gerekli şifreyi taşımak
II. Sitoplazmadaki amino asitleri ribozomlara taşımak
II. Şeker
III. Hücre bölünmesini kontrol etmek
III. Baz
gibi olaylardan hangileri, RNA1nın görevlerinden de­
ğildir?
şeklindeki moleküllerden hangilerinin yapısında azot
vardır?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
9.
h
C) Yalnız III
B) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
C) I ve III
E) II ve III
Aşağıda canlılarda gerçekleşen bazı biyolojik reaksiyon­
lar verilmiştir.
1 2 . Enzimlere ait olan;
Nişasta
I. Reaksiyonların aktivasyon enerjisini düşürme
Maltoz
II. Dehidrasyon reaksiyonlarına etki etme
Maltoz
Glikoz
Malta? > Glikoz
III. Substratlara özgün olma
Enzim ••> Laktik asit
IV. Sıcaklıktan etkilenme
şeklindeki özelliklerden hangileri bütün enzimler için
ortaktır?
Bu reaksiyonlarla ilgili olarak, aşağıda verilenlerden
hangisi yanlıştır?
A) Üç reaksiyonun da gerçekleşmesi sırasında su açığa
çıkar.
o
A) Yalnız III
B) I ve II
C) I, II ve IV
c
D) I, III ve IV
E) I, II ve III
B) Bir reaksiyonun ürünü diğerinin substratıdır.
a
E
C) Bu reaksiyonlarda enzimler takım halinde çalışmıştır.
.o
D) Her enzim bir reaksiyona özgüdür.
fi
E) Substratların her biri karbonhidrattır.
1 3 . Nükleik asitlerle ilgili olarak;
I. Nükleotitlerden oluşma
1 0 . Bileşik enzimlerin proteinden oluşan kısmına apoenzim,
II. Protein sentezinde görev yapma
protein olmayan kısmına ise yardımcı grup denir.
III. Beş karbonlu şeker bulundurma
Enzimlerin yapısına yardımcı grup olarak katılan;
IV. Bölünme sırasında kendini eşleme
şeklindeki özelliklerden hangileri, DNA ve RNA için
ortak olamaz?
I. Kalsiyum
II. B vitamini
III. K vitamini
A) Yalnız IV
IV. NAD
D) I, III ve IV
B) I ve III
C) II ve III
E) II, III ve IV
V. Sodyum
şeklindeki moleküllerden hangileri kofaktör, hangileri
ise koenzim olarak görev yapar?
Kofaktör
Koenzim
A) 1, II ve III
IV ve V
B) 1ve V
II, III ve IV
C) II, IV ve V
1ve III
D) 1, III ve V
II ve IV
E) 1ve III
II, IV ve V
1 4 . Bir canlının nükleik asitleri ve bunları hidroliz eden en­
zimler, uygun ortamda bir deney tüpüne konduğunda,
aşağıdakilerden hangisi oluşmaz?
A) Deoksiriboz
B) Fosfat
C) Timin
E) Glikoz
D) Urasil
■ ■ ■ I
9. Sınıf
■ ■
ı
1 . Yağların yağ asiti ve gliserole parçalanması bir hidroliz,
4.
Enzimler protein yapısında olduklarından, proteinleri de-
yani yıkım reaksiyonudur. Aynı şekilde maltozun glikozla­
ra, DNA nin nükleotitlere ve nişastanın glikoza dönüşümü
de birer hidroliz reaksiyonudur.
natüre eden her türlü etmen enzimleri de etkiler. Ancak
enzimleri etkileyen her faktör, proteinleri denatüre etme­
yebilir.
Sakkarozun, karbondioksit ve suya dönüşümü sırasında
hem hidroliz, hem de oksijenli solunum görülür. Bir çeşit
disakkarit olan sakkaroz, ilk önce sindirim enzimleriyle
glikoz ve fruktoza yıkılır.
Bunlardan yüksek sıcaklık proteinlerin denatüre olmasına
neden olur. Aktivatörler ve su, enzimlerin çalışmasına
olumlu etkide bulunur. Proteinlere etki etmezler.
Ancak inhibitör, enzimlerin çalışmasını durduğu halde
proteinlerin denatüre olmasına neden olmaz.
Bu monomerler ise daha sonra, solunum enzimleriyle
karbon dioksit ve suya kadar parçalanarak, hücreye ge­
rekli enerji sentezlenir.
Cevap A
Cevap D
5.
2.
baz bulunur.
ATR bütün canlı hücrelerin enerji kaynağıdır. ATP'nin ya­
Bunlardan adenin her üçünde de ortaktır.
pısındaki yüksek enerjinin temel kaynağı, fotosentezle or­
ganik besinlerin bağlan arasına depolanmış enerjidir. Bu
enerjinin ana kaynağı ise güneş ışığıdır.
Ancak riboz şekeri ve urasil RNA'da; deoksiriboz şekeri
ve timin DNA’da bulunur.
Organik besinlerin parçalanması sonucu açığa çıkan
enerji, canlılar tarafından ATP'nin 2. ve 3. fosfatları arasın­
da kullanılabilir enerji olarak depolanır.
ADP + Pi + Enerji
ATP + Su
ATP nin yapısında bulunan şeker çeşiti, ribozdur. Bu şe­
ker, nükleik asitlerden sadece RNA nin yapısında bulunur.
DNA yı oluşturan nükleik asitlerin yapısında ise deoksiriboz şekeri bulunur.
ATP nin yapısındaki 2. ve 3. fosfatların koparılmasıyla
enerji açığa çıkar.
ATP + Su
ADP + Pi + 7300 kalori
Cevap B
Her üç organik molekülün yapısında da fosfat, şeker ve
Cevap B
c
a
c
>.
£
jt
o
XI
E
o
Holoenzimler; bileşik enzimlerdir ve protein kısım (apoenzim) ile ek kısımdan (koenzim veya kofaktör) meydana
gelirler.
Sadece proteinden meydana gelen ve ek kısım (prostetik
grup) taşımayan ezimlere basit enzim denir.
Bileşik enzimlerin asıl iş gören kısımları, ek kısımlar olan;
koenzim veya kofaktörlerdir.
Apoenzim kısmı ise, enzimin etki edeceği substratın çeşitini belirler.
Cevap E
Enzimler, hücrede DNA şifresine göre sentezlenen prote­
in yapılı moleküllerdir. Ancak bütün protein molekülleri
enzim değildir. Örneğin hormonlar da proteinlerden yapıl­
mıştır.
DNA ya ait olan nükleotitlerin yapısında, deoksiriboz şe­
keri; RNA ve ATP nin yapısında ise riboz şekeri bulunur.
Enzimler sentezlendikten sonra, aynı çeşit reaksiyonlarda
tekrar tekrar kullanılabilirler. Bir gen bir enzim hipotezine
göre, her enzimin sentezinden bir gen sorumludur.
Bütün bu moleküllerin yapısındaki nükleotitlerde beş kar­
bonlu şeker, inorganik bir fosfat molekülüne bağlanmış
olarak yer alır.
Enzimler, substratlarına uygun oldukları için, her enzim
çeşiti sadece bir çeşit reaksiyonda kullanılabilir.,
Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleme, sadece DNA
ya ait bir özelliktir. Yönetici molekül olarak görev yapma,
DNA ve RNA için geçerli olabilir.
Enzimler, reaksiyonlarını hücre içinde veya hücre dışında
gerçekleştirebilir. Örneğin sindirim enzimleri mide veya
bağırsakta görevlerini yapabilir.
Cevap B
9. Sınıf
RNA ve ATP sitoplazmada da görev yapabilir. DNA ise
ökaryot hücrelerde sadece çekirdekte bulunur.
Cevap B
Testin Çözümleri
8.
Canlıların T$İnel B ileşen leri- f h i
Hücrelerde üç çeşit RNA görev yapar. Bunlardan mRNA
1 2 . Enzimler; hücrelerde gerçekleşen reaksiyonların aktivas-
çekirdekte DNA dan aldığı şifreyi, protein sentezinde ka­
lıp olarak kullanılmak üzere, ribozomlara taşır.
yon enerjisini düşürerek, daha düşük enerji seviyelerinde
gerçekleşmesinde rol oynar.
tRNA lar, sitoplazmada bulunan amino asitleri ribozomla­
ra taşırlar ve böylece proteinlerin oluşmasında rol oynar.
Bütün enzimler, protein yapılı oldukları için, sıcaklık değiş­
melerinden etkilenir. Çünkü yüksek sıcaklık, enzimlerin
protein olan yapılarının bozulmasına neden olur.
rRNA lar ise, proteinlerle birlikte ribozomların yapısına
katılır.
Hücre bölünmesini kontrol etmek, DNA nın görevidir.
Cevap C
Her enzim, bir çeşit substrata özgüdür ve sadece bir çe­
şit reaksiyonun gerçekleşmesini sağlar. Bütün enzimlerin
dehidrasyon tepkimesini gerçekleştirmesi söz konusu
değildir.
Örneğin sindirim enzimleri, sadece organik besinlerin ya­
pıtaşlarına yıkılmasına neden olur. Yani su kullanarak re­
aksiyon gerçekleştirilir.
Dehidrasyon reaksiyonlarında ise su açığa çıkar.
9.
Nişastanın maltozlara, maltozunda glikozlara yıkılması bi­
rer sindirim reaksiyonudur. Sindirim reaksiyonlarında su
harcanır. Glikozun laktik asite yıkılması ise bir çeşit solu­
num reaksiyonudur. Bu reaksiyon sırasında da su açığa
çıkmaz.
Reaksiyonların gerçekleşmesini sağlayan enzimler, ta­
kım halinde çalışmışlardır. Bir reaksiyonun gerçekleşme­
sini sağlayan enzim, diğerinin substratını oluşturmuştur.
Üç çeşit enzimin her biri, ayrı bir reaksiyonun gerçekleş­
mesini sağlamıştır. Çünkü enzimler, reaksiyona özgüdür.
Cevap A
Cevap D
1 3 . Bütün nükleik asit çeşitlerinin yapıtaşları nükleotitlerdir.
Yani hem DNA hem de RNA nükleotitlerden oluşur. Prote­
in sentezi sırasında DNA, gerekli şifrenin verilmesini sağ­
lar. RNA çeşitleri ise, sentez sırasında farklı görevleri yeri­
ne getirir.
DNA nın yapısında bulunan deoksiriboz ve RNA nın yapı­
sında bulunan riboz, beş karbonlu şekerlerdir.
1 0 . Bileşik enzimlerin yapısına katılan protein olmayan kısım­
lar organik yapılı ise koenzim, inorganik yapılı ise kofak­
tör adını alır.
Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleme, sadece DNA
ya ait bir özelliktir. RNA çeşitleri, çekirdekte DNA nın kon­
trolünde sentezlenir.
Cevap A
Buna göre, vitaminler ve NAD gibi organik moleküller, bi­
leşik enzimlerin yapısına koenzim olarak katılır.
Kalsiyum veya sodyum gibi inorganik yapılı mineraller ise
kofaktör olarak adlandırılır.
Cevap B
1 4 . Canlı hücrelerde bulunan nükleik asitler DNA ve RNA dır.
DNA nın yapısında; deoksiriboz şekeri, adenin, guanin,
sitozin ve timin nükleotitleri bulunur.
1 1 . Fosfat grubu (H3P 0 4) inorganik bir maddedir ve yapısın­
da azot bulunmaz. Nükleotitlerin yapısında riboz ve deoksiriboz şekerleri vardır. Bu şekerler, oksijen, karbon ve
hidrojenden oluşurlar.
RNA nın yapısında ise riboz şekeri, adenin, guanin, sito­
zin ve urasil nükleotitleri vardır. Bu verilere göre deney tü­
pünde, DNA ve RNA nın sindirilmesi sonucunda; deoksi­
riboz ve riboz şekerleri ile timin ve urasil bazları birikebilir.
Fosfat ise hem DNA nın hem de RNA nın yapısında bu­
lunduğu için, tüp içinde sindirim sonucu birikecektir.
Her nükleotitin yapısında bulunan organik bazlar; karbon,
hidrojen ve oksijenden başka azot molekülü de taşırlar.
Ancak ne DNA nın ne de RNA nın yapısında glikoz mole­
külü bulunmaz.
Cevap B
Cevap E
Etkinlik
E n zim a tik T epkim eler
Asit k
Bazlık
m
u
Enzimin
denatürasyona.
başladığı nokta
T
1
^
Substrat
Z
................
Substrat
A #
v
Urün
*
*
Ürün
:
E ââm
Tepkimelerle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. Grafiklerde M, R R, S, T ve Z ile belirtilen yerlere uygun kavramları yazınız.
b. Grafikleri yorumlayınız
1...................................
9. Sınıf
63
Enzim
denatüre
old u ğ u için
reaksiyon
durm uştur
Aktivite
’
' " T ' ' ...
~
*
Aşağıdaki ifadelerin sonundaki boşluklara doğru olanına “D ” yanlış olanına ise “ Y ” harfi yazınız.
Y anlışsa nedenini kısaca açıklayınız.
O
Canlı hücrelerde gerçekleşen, yapım ve yıkım tepkimelerinin tümüne metabolizma denir.
0
Enzimler, biyokimyasal tepkimeye girecek molekülleri aktifleştirerek, tepkimenin düşük enerji düzeyinde başlaması­
nı sağlar.
D
9. Sınıf
Aktivite
m m
(3
Bir enzimin etki ettiği tepkimenin ürünü, kendinden sonra gelecek enzimin substratını oluşturur.
Düşük ya da yüksek sıcaklık, enzimlerin çalışmasını hızlandırır.
Kış aylarında nezle, grip ve soğuk algınlığı gibi hastalıklara yakalanmamak için C vitamin değeri yüksek portakal,
limon, mandalin ve greyfurt gibi meyveler tüketilmelidir.
9. Sınıf
D
D
D
Aktivite
ü
m
JP
: İp.
Canlıların
.............
Vitaminler, enzimlerin yardımcı kısmı olarak görev yapar.
Vitaminler, sindirilmeden su ve yağda çözünerek vücuda alınır.
Sentetik vitaminler, etki ve özellik bakımından doğal vitaminlerden farklılık gösterir.
c3
24 f
l
25 S
Vitaminler, zor bozulan moleküllerdir.
Her organizmada nükleik asitler bulunur.
Nükleik asitlerden DNA (deoksiribonükleik asit), tek zincirli, sarmal bir yapıya sahiptir; RNA (ribonükleik asit) ise çift
zincirlidir.
2 7 fi"
ATP molekülü hücrelerde, hücre solunumu ve fotosentez reaksiyonlarında üretilir.
ATP molekülü; riboz denilen beş karbonlu bir şeker, adenin adı verilen organik bir baz ve üç fosfat grubundan medana gelir.
nİ t a /
D
D
D
D
D
D
D
Aşağıda birbiriyle bağlantılı doğru/yanlış tip in d e ifadeler içeren “ Tamlayıcı D allanm ış A ğaç” te kn iğ ind e b ilg ile r verilm iştir.
a. Belirtilen teknikte ( J - ) ifadesinden başlayarak her doğru ya da yanlış cevabınıza göre çıkışlardan sadece birini işaretleyiniz.
b. Doğru ve yanlış cüm leleri belirtiniz.
►> Vitaminler ile ilgili yeterli bilgiye sahip olan bir öğrenci kaçıncı çıkışa ulaşır?
A vitamini görme olayında etkili
D /
A
D vitamini, kalsiyumun
bağırsaklardan emilimini
sağlar.
(I
I
j j 3. Çıkış
|
j j 4. Çıkış
|
(j '■ «*
t
"e,
a
olan maddelerin yapısına katılır.
W
%
Kalsiyum, kemik ve
dişlerin yapısına katılır
ve kasların ve sinirlerin
çalışmasını sağlar.
K vitamininden enerji
elde edilir.
w
|
•
‘
y \
E vitamini antioksidan olup,
hücre yenilenmesinde rol oynar.
2 - 5,k' 5
7
-
B1 vitamini karbonhidrat
metabolizmasında
koenzim olarak iş görür.
B12 vitamini kan
hücrelerinin üretiminde
ve sinirsel faaliyetlerin
düzenlenmesinde
etkilidir.
Ö L
y
)
•
\
(I
S*
y
D
C vitamini bağışıklık
sisteminin güçlenmesinde
rol oynar.
.... ......... .......
9. Sınıf
3. Çıkış
D
y
B2 vitamini besinlerden enerji
elde edilmesi sırasında koenzim
olarak görev yapar.
D 1
x o
\
jj
■ ç,k'5
2. Çıkış
1
|
Aktivite
Aşağıda b irb iriyie bağlantılı d o ğ ru /ya n lış tip in d e ifadeler içeren "Tamlayıcı D allanm ış Ağaç” tekniğinde b ilg ile r verilm iştir.
a. B elirtilen teknikte ©
ifadesinden başlayarak her doğru ya da yanlış cevabınıza göre çıkışlardan sadece birini işaretleyiniz.
b. Doğru ve yanlış cüm leleri b elirtiniz.
►►
Nükleik asitlerle ilgili yeterli bilgiye sahip olan bir öğrenci kaçıncı çıkışa ulaşır?
S
DNA ve RNA nükleik
asit olarak adlandırılır.
i/
vyV *
(j 2'c,kı§ |
3 .0 ta ,
|
DNA molekülü, yönetici
molekül olarak görev
yapar.
K
İ * . » ,
b ^
N ü kleo titler, birbirine
bağlanarak polipeptit
zincirlerini meydana
g e tirir.
Nükleik asitler, nükleotit
olarak adlandırılan birimlerden
yapılmıştır.
X
RNA molekülü DNA üzerinden
sentezlenir.
N
y
li
y
\
İ - & 0*
[
\\
v
(I2 ı
N ükleotitierin yapısında
riboz ve deoksiriboz adı
verilen iki şeker çeşiti
bulunur.
RNA'nın görevi, DNA'dan
aldığı genetik bilgiye
uygun olarak protein
sentezinin gerçekleş­
mesinde rol oynamaktır.
y
2. Çıkış
/
X
X
3. Çıkış
1
Hücrede yapı ve
görevlerine göre protein
sentezinde rol oynayan
üç çeşit RNA vardır.
■—»
1 0 1
•
y \
(1 II
4 * k,s
9. Sınıf
ı
lann Temel
enleri
-
Aktivite
II
....................
■■
■
| E tkililik"
Kalıtım M ateryali
Hücredeki genetik materyalin işleyişi şekilde
görülmektedir.
Belirtilen olayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplandı­
rınız.
D N A M o lekü lü
>»
£
j*.
s
JQ
E
s
a. “DNA, bireyin genetik bilgisini taşımaktadır” cüm ­
lesini açıklayınız.
m ı■ S
,
Şekilde DNA molekülünün yapısı görülmektedir.
Belirtilen olayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplandı­
rınız.
a. Şekil üzerinde işaretlenen yerlere uygun kavramları
b. DNA ve RNA moleküllerini hücredeki görevlerini
açıklayınız.
yazınız.
b. DNA’nın yapısında bulunan molekülleri yazınız.
c. Nükleik asitlere neden yönetici molekül denilmektedir?
c. DNA’da bulunan bağ çeşitlerini ve bu bağların
bağlantılı oldukları molekülleri açıklayınız.
9. Sınıf
I
imlik
E n zim a tik T epkim eler
E nzim S e n te z i
Enzim sentezi sırasında gerçekleşen olaylar ve
görev alan moleküller görülmektedir.
Belirtilen olayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplandı­
2. tepkime
rınız.
a. Şekil üzerinde numaralandırılan yapıların adlarını
yazınız.
Enzimlerle gerçekleşen iki tepkime şekilde gös­
terilmiştir.
Belirtilen olayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplandı­
rınız.
a. Şekildeki 1. ve 2. tepkime türünü belirtiniz. Bu tepki­
melere örnekler veriniz.
b. Sentez olayında görev yapan yapıların fonksiyon­
larını yazınız.
b. Enzim - substrat ilişkisini açıklayınız.
c.
Enzim sentezi nerede gerçekleşir?
c.
Enzimlerin katalizör özelliği, belirtilen tepkimeler dik­
kate alındığında nasıl açıklanabilir?
O
Aktivite
Cüm lelerdeki boşlukları uygun kavram larla doldurunuz.
Canlı hücrelerde gerçekleşen, yapım ve yıkım tepkimelerinin tümüne
■
Tepkimeyi başlatmak için harcanan enerji,
denir.
olarak adlandırılır.
Aktivasyon enerjisi engelinin aşılması, ..............................kullanılmasıyla sağlanır.
....................... .. , kimyasal tepkimeye girerek tepkimeyi hızlandıran ve tepkime sonunda hiçbir değişikliğe uğrama­
dan çıkan maddedir.
biyokimyasal tepkimeye girecek molekülleri aktifleştirerek, tepkimenin düşük enerji düzeyinde baş­
lamasını sağlar.
Enzimler, hücrede,
Enzimlerin
protein olmayan
adını alır.
molekülündeki genetik bilgiye (gen) göre sentezlenir.
kısımları,
organik
molekül
ise
Enzimlerin etki ettiği m a d d e le re ..............................denir.
Enzimlerin temel yapısı
Enzimin en iyi çalışabileceği sıcaklığa,
9. Sınıf
molekülünden meydana gelmiştir.
sıcaklık denir.
■O
'
m ineralden
oluşm uş
ise
Aktivite
Ortamda yeterli miktarda ..............................bulunduğunda, enzim yoğunluğuna bağlı olarak tepkimenin hızı da artar.
Enzimlerin etkinliğini artıran maddelere
denir.
A, D, E ve K vitaminleri, yağda çözünen vitaminler olup, karaciğerde
edilir.
..............................hücre içinde sentezlenir ve hücre içinde kullanılır.
enerji vermez ve hücrenin yapısına katılmaz.
molekülü, riboz denilen beş karbonlu bir şeker, adenin adı verilen organik bir baz ve üç fosfat gru­
bundan medana gelir.
ADP’ye yüksek enerjili
17I
grubunun bağlanmasıyla ATP elde edilir.
İH
Hücrelerde, ADP den ATP sentezine
denir.
Metabolizma sırasında meydana gelen biyosentez reaksiyonları, aktif taşıma, sinirsel iletim ve kasların çalışması
harcanan reaksiyonlara örnektir.
molekülünün görevi, amino asitleri ribozomlara taşımaktır.
o
9. Sınıf
1
Aktivite
ATP molekülünü sentezlediği ve enerji dönüşüm olaylarını gerçekleştirdiği sürece canlılığı devam
Nükleotitler, taşıdıkları organik
çeşitine göre adlandırılır.
Nükleotitlerin yapısında..............................ve
241
I
Pürinler,..............................ve
olmak üzere iki çeşit baz bulunur.
bazlarıdır.
Bazlar, şekerler ve fosfatlar
sentezi ile birleşerek nükleotitleri oluşturur.
molekülünde; Adenin, Guanin, Sitozin ve Timin nükleotitleri bulunur.
., 4 çeşit nükleotit (A, G, S, U)’den oluşan, tek zincirli bir makromolekül olup, hücrede protein sentezinde görev alır.
Boşluk Doldurma
hücre
j
baX
E 2M
| Etkinlik
Aşağıda verilen tanım ları, uygun kavram larla, eşleştiriniz.
r- ,
Yapılarında genellikle; karbon, hidrojen ve oksijen bulunur. O
•
Canlı hücrelerde aktivasyon enerjisini düşürerek tepkim eleri hızlandıran
b iyo lo jik katalizörlerdir. O
Hastalıklara karşı direnç artırıcı ve düzenleyici rolü oynayan m oleküller O
H ücrelerde b iyolojik reaksiyonlara enerji taşıyan m olekül O
9. Sınıf
■O
'
:
w Enzim
ü
*
-»‘ 'U f*-;.
■
ATP
İİ» lS 9 ji8 ttfiS
Organik moleküller
Vitamin
D E N E Y A N A L İZ
K atalaz E nzim i
Enzimler, basit ve bileşik olmak üzere iki grupta incelenir. Basit enzimler, sadece proteinlerden meydana gelirken, bileşik enzimler
protein + kofaktörler (iyon) veya koenzim (vitamin) şeklinde oluşur.
Dolayısıyla sıcaklık, pH gibi faktörler protein yapısını etkileyerek enzimlerin çalışmalarını direkt etkiler.
Hücrelerde alkol parçalandığında hidrojen peroksit (H20 2) oluşur. Hidrojen peroksit, güçlü oksitleyici bir maddedir. Bu nedenle hüc­
reler üzerinde zararlı etkileri vardır. Bunu önlemek için, hücrelerde bulunan katalaz enzimiyle parçalanarak oksijen ve suya dönüş­
türülür. Aşağıdaki reaksiyon gerçekleşir:
2H202- katalaz >2H20 + 02
Deneyin Yapılışı
Patates, fazla miktarda katalaz enzimi içerir. Bu nedenle deneyde patates kullanabilirsiniz. Bunun için patatesi soyunuz ve aynı
büyüklükte 3 parça alınız (tartınız).
Bunlardan 1. havanda ezin, 2. bıçakla ince bir şekilde kıyın, 3. ise büyük parçalar haline getirin. Her birini etiketlemiş olduğunuz
tüplere koyunuz.
Bu aşamadan sonra her tüpe, pipetle 5 cm 3 H20 2 ekleyiniz. Bir süre sonra tüplerde yükselen köpük seviyesini ölçünüz.
3i
Aynı işlemleri, kaynamış su ve soğuk su ortamında tekrarlayınız. Yine asit ve baz eklenmesiyle gerçekleşecek oksijen çıkışı
olayını gözlemleyebilirsiniz.
)l
İki tüp alarak birine kum, diğerine de M n 0 2 koyunuz. 5 cm 3 H20 2 ekleyiniz. Değişmeleri gözlemleyiniz.
Deney güvenliği çok önemlidir. Mutlaka eldiven kullanınız. Kimyasal maddeleri kullanırken öğretmeninizden
destek alınız.
Buna göre deneyle ilgili aşağıdaki sorulan cevaplandırınız.
a. Bu deneyde ulaşılan sonuçları açıklayınız. (Tüplerdeki oksijen
çıkış hızını, azdan çoğa doğru sıralayınız.)
b. Hangi pH değerinde katalaz enzimi daha iyi çalışır?
c.
Katalaz enziminin substratı hangi moleküldür?
d. Neden H20 2 hücrelerde parçalanır?
e. Patatesin ezilmesinin nedenini açıklayınız.
f.
Organik katalizörlerle inorganik katalizörleri karşılaştırınız.
g. Sıcaklığın biyolojik reaksiyonlara etkisini açıklayınız.
>
o
>
9. Sınıf
P İK İ
T'
__
— ______ —
■
■pal-MAÇA
'-*•'*? \"f»}*
eskort;-'-?» -~xv*.**v •»***:«»• .*: *'- ^pfe.1-'’*■■>
2
1)
#
n
*a
sn
i
«m D
"Ö Z
»a:
13^
M
»f
14O Z
<■
16
-L
.•Ü#
~
Esâsla T* .
■ w
1,
N H H
DNA’daki genetik şifreyi ribozomlara taşıyan mole­
kül
5 5 »
8.
DNA’nın yapısında bulunan şeker
9.
Enzimlerin etkinliğini azaltan ya da durduran mad­
Nükleik asitlerin yapısını meydana getiren birim
Sindirilmeden hücrelere alınan organik besinler
Hücrelerde; bütün temel olayları yöneten ve
deler
10.
ATP molekülünün yapısında bulunan baz
11.
Canlı sistemlerin katalizörleri
12.
Enzimin en iyi çalışabileceği sıcaklık derecesi
13.
Hücrelerde, ADP fosfat eklenmesi olayı
14.
Enzimlerin organik olan yardımcı kısmı
kontrol eden, kalıtsal özellikleri kuşaktan kuşağa
ileterek, kalıtsal devamlılığı sağlayan molekül
o?
5.
Canlı hücrelerde gerçekleşen, yapım ve yıkım tep­
kimelerinin tümü
6.
ATP enerjisinin kullanıldığı biyolojik bir olay
15.
Enzim sentezinde gereki bilginin alındığı yapı
7.
Tepkimeyi başlatmak için harcanan enerji
16.
Enzimlerin etki ettiği maddeler
■■■■■■■■■■■■■i
t .
1.
es»
4.
a. Metabolizmayı tanımlayınız.
Enzimler, şekilde görüldüğü gibi, protein ve proteine
ek yapılardan meydana gelmiştir.
Organik Moleküller
(Koenzim) (NAD,
FAD, Sitokrom)
b. Enzimlerin metabolizmadaki rolünü açıklayınız.
Protein
Kısım
2.
Yardımcı
Kısım
İnorganik Moleküller
(Kofaktör)
(Mg, Ca, Na, K)
Tepkimeyi başlatmak için harcanan enerji, aktivasyon
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
enerjisi olarak adlandırılır.
a.
Protein bölümünün hücrede sentezi nasıl gerçek­
leşir?
b. Enzimlerin özgüllüğü hangi yapılarla sağlanır?
Tepkimelerin başlaması için bu aktivasyon enerjisini
düşürülmesi yani şekilde görüldüğü gibi engelin
küçülmesi gerekir.
a.
Buna göre hücrelerde belirtilen engelin düşürül­
mesi ne ile sağlanır?
c.
s»
£
jt
o
JQ
E
ti
Protein yapı ile protein olmayan yapının hücrede­
ki çeşitliliği ile ilgili ne söylenebilir?
d. Tepkimelerde protein kısımla protein olmayan
kısım arasında nasıl bir ilişki bulunur?
b. Bu olayın canlı yaşamı için önemini belirtiniz.
e.
3.
a.
Yalnız proteinden meydana gelen enzim çeşitleri
var mıdır? Varsa örnek veriniz.
Katalizör nedir?
5.
Enzimlerin yardımcı kısımları koenzim ve kofaktör
olarak adlandırılır.
b. Biyolojik ve kimyasal katalizörlere örnekler ve­
riniz.
Belirtilen kavramları açıklayınız.
9.
Enzim eksikliği sonucu ne gibi metabolik hastalıklar
Şekilde görüldüğü gibi, enzimler genellikle çift yön­
lü çalışmasıyla moleküllerin parçalanması ya da bir­
leşmesi sağlanmış olur.
görülebilir? Araştırınız.
ATP’nin sentezi ve bir moleküle enerji vermesi sıra­
sında hangi olaylar gerçekleşir?
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız,
a.
İki reaksiyon tipine de örnekler veriniz.
Deneyde görüldüğü gibi iki beherden birine parça
karaciğer, diğerine ise ezilmiş karaciğer koyup üzeri­
ne hidrojen peroksit eklenmiştir. Bir süre sonra ezil­
miş karaciğerin bulunduğu beherde oksijen çıkışı da­
ha fazla olmuştur.
o
c
-X
S
b. Çift yönlü reaksiyon nedir? Bu tepkime tipine
örnekler veriniz.
e
N
Parçalanmış
Karaciğer
Parçaları
c.
Enzim substrat arasındaki anahtar - kilit ilişkisini
açıklayınız?
d.
Enzimlerde aktif yüzey ve katalizör kavramlarını
açıklayınız.
Ezilmiş Karaciğer
Parçalan
a. Deneyin amacını açıklayınız.
b. Substrat olarak ne kullanılmıştır? Açıklayınız.
1 0 . Enzimlerin endüstri alanında kullanımlarına örnekler
veriniz.
c.
Ezilmiş karaciğerin bulunduğu beherde neden
daha fazla oksijen çıkışı gerçekleşmiştir?
—'Çalışın a-S oı-ul a*ı13.
1 1 . Vitaminlerle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız,
Vitamin çeşitleriyle ilgili aşağıda tablo verilmiştir.
Tablodaki boşlukları doldurunuz.
a. Vitamini tanımlayınız.
Vitaminler
işlevi
Bulunduğu
besin çeşiti
Eksikliğinde
b. Vitaminler hangi yolla sağlanır?
A vitamini
D vitamini
c. Vitamin kaybını önlemek için ne gibi işlemler yap­
malıyız?
E vitamini
K vitamini
d. Vitaminlerin; protein, yağ ve karbonhidratlardan
S H
farkını açıklayınız.
İ
B, vitamini
B12 vitamini
e. Vitaminlerin vücut için önemini belirtiniz.
o
c
f.
Vitaminlerin sınıflandırılmasında hangi duruma
dikkat edilir? Açıklayınız.
C vitamini
s
E
-D
8
12 .
a. Nükleik asitlerin tarihçesini açıklayınız.
14.
Nükleik asitler çok sayıda nükleotit denilen birimler­
den yapılmıştır.
Nükleotitlerin yapısında ise çeşitli moleküller bulunur.
NÜKLEOTİT
1
b. Nükleik asitlerle ilgili günümüzde yapılan çalış­
malara örnekler veriniz.
Azotlu Organik
Baz
i
Pürin
Bazları
1
Primidin
Bazları
Beş Karbonlu
Şeker
ı-----------1
Riboz
Buna göre nükleotitlerle ilgili tablodaki boşlukları
doldurunuz.
15.
17.
Nükleik asitlerin özellikleriyle ilgili aşağıda tablo veril­
miştir.
DNA molekülüyle ilgili dört nükleotitin bağlanma
durumu aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Tablodaki boşlukları doldurunuz.
Özellikleri
DNA
RNA
Bulunduğu
yerler
Nükleotitleri
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a. X, Y ve Z ile gösterilen moleküllerin adlarını yazı­
Şekerleri
nız.
Zincir sayısı
b. Hangi bağlar meydana gelirken su açığa çıkar?
Bu bağların adları nedir?
Görevi
c. Bunlardan hangisi pürin ve pirimidindir?
Çoğalması
_o
c
>£
O
d. Neden pürinlerle pirimidinler karşılıklı olarak ge­
lirler?
E
s
e. Bu nükleotitler, RNA ile ilgili olsaydı nasıl bağlan­
16.
maları gerekirdi?
DNA’nın bir parçasındaki nükleotitlerin dizilişi şunlar­
dır:
A A S G TG A TA TS G S G S
a. Bu zincirin eş zincirini yazınız.
b. Pürinlerle pirimidinlerin oranlarını bulunuz.
1 8 . Adenin + Riboz + H3P0 4-» Adenin nükleotit + 2H20
Yukarıda adenin nükleotitin sentezi verilmiştir.
c. Hidrojen bağ sayısını hesaplayınız.
Tepkimeyle ilgili aşağıdaki soruları cavaplandırınız.
a. Hangi molekül karbonhidrattır?
d. Bu zincirin RNA’dan farkını belirtiniz.
b. Bu reaksiyon hidroliz mi, dehidrasyon mu?
e. Nükleotitlerin yapısında hangi şeker bulunur?
c.
Hangi moleküllerin yapısına katılır?
1 9 . Aşağıda ATP m olekülünün hücrede gerçekleşen
2 1 . Protein sentezinde rol oynayan yapılar aşağıdaki
döngüsü verilmiştir.
şekilde canlandırılmıştır.
Buna göre;
a. A olayının gerçekleşmesinde hangi biyolojik fak­
törler etkilidir?
a.
Şekil üzerinde numaralandırılan yapıların adlarını
yazınız.
b. B’de açığa çıkan enerji hangi hücre olaylarında
b. Protein sentezinde rol oynayan nükleik asitlerin
kullanılır?
adlarını yazınız.
c
o
c
s.
£
S
E
ti
c.
RNA çeşitlerini ve görevlerini yazınız.
d.
Görmüş olduğunuz moleküllerden hangileri bu
yöntemle sentezlenir?
e.
Bu olayla ilgili bir senaryo yazınız.
2 0 . Aşağıda ATP’nin üretimi ve kullanıldığı olaylar veril­
miştir.
Işık --------- ATP ----------- Besin
Hücre faaliyetleri
a.
Şekil üzerinde okların yönünü belirtiniz.
b. Canlılarda ATP üretimi sırasında hangileri kul­
lanılır?
2 2 . ATP’ nin yapısında bulunan molekülleri yazınız.
c.
Hangi olaylar sırasında üretilen ATR yalnız foto­
sentez olaylarında kullanılır?
1.
5.
Enzimlerin genel özellikleriyle ilgili;
Vücuttaki reaksiyonlarda enzimler kullanılmasaydı;
I. Bütün reaksiyonlar tamamen dururdu.
I. Her enzim, ancak bir tür reaksiyonda etkilidir.
II. Reaksiyonlar daha yavaş gerçekleşirdi.
II. Her bileşik enzim, ancak belirli koenzim veya kofaktörle birlikte çalışırken; aynı koenzim veya kofaktörler
birden fazla bileşik enzimle çalışabilir.
III. Metabolik faaliyetler çok yavaşlardı.
gibi durumlardan hangilerinin gerçekleşmesi bekle­
nemezdi?
III. Enzimler, sadece hücre içinde aktiftirler,
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
E) I, II ve III
6.
İnsan vücudunda görev yapan üç farklı enzimin; pH ya
bağlı olarak, reaksiyon hızında meydana gelen değişme­
ler grafikte gösterilmiştir.
2. Enzimatik bir reaksiyonun sürekli devam etmesi için
aşağıdakilerden hangisi ortamda artırılmalıdır? (Or­
Reaksiyon
tamda yeterli enzim bulunmaktadır)
Amilaz
▲
80
A) Ürün
B) Substrat
D) Sıcaklık
C) pH
70 60
E) Protein
5040
30
20
3.
Vitaminler, canlılarda düzenleyici olarak görev yapan mo­
10
leküllerdir. Vitaminlerin farklı özelliklere sahip çeşitleri var­
dır.
PH
1
Vitaminlerin farklı özelliklerde olması, aşağıda veri­
lenlerden hangisiyle açıklanabilir?
7
2 3 4 5
<--------------------Asitlik artar
9
10 11 12 13 14
-------------------- ►
Bazlık artar
Enzim hızlarında görülen değişmelere göre;
I. Her üç enzimin de etkili olduğu optimum pH 7'dir.
A) Organik yapıda olmaları
II. Pepsin enziminin maksimum hızda çalıştığı pH dere­
cesi 3'tür.
B) Monomer şeklinde olmaları
C) Her vitaminin yalnızca kendine özgü reaksiyonun ger­
çekleşmesinde rol alması
III. Amilaz enzimi, nötr ortamda maksimum hızda çalışır.
D) Hücre zarından doğrudan geçmeleri
IV. Lipaz enzimi her türlü pH değerinde etkilidir,
E) Molekül büyüklüklerinin farklı olması
şeklindeki açıklamalardan hangileri yanlış olur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve IV
4.
8
C) Yalnız III
E) II ve IV
Enzimlerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi vanlısÎ!T?
A) Enzimlerin protein kısmına apoenzim denir.
B) Enzimlerde aktif olan kısım, yardımcı kısımdır.
7.
Nükleik asitlerin yapısında yer alan riboz şekerinde,
deoksiriboz şekerinden sayıca farklı olarak, aşağıda
verilen elementlerden hangisi bulunur?
C) Enzimlerin etki ettiği maddelere substrat denir.
D) Bütün enzimler, ek kısımla birlikte çalışır.
E) Reaksiyonların aktivasyon enerjilerini düşürürler.
9. Sınıf
A) Oksijen
B) H idrojen
D) Fosfor
C) Karbon
E) Azot
Tarama Testi - 1
Canlıların Temel B ileşenleri
-
II
S
8.
1 2 . Canlı hücrelerde gerçekleşen yapım ve yıkım tepkimeleri­
Dengesiz beslenmeyle ilgili olarak;
nin tümüne metabolizma denir. Kimyasal bir tepkimenin
başlayabilmesi ve devam edebilmesi için tepkimeye gire­
cek moleküllerin aktivasyon enerjisi (AE) denilen engeli
aşması gerekir.
I. İhtiyaçtan fazla besin tüketilmesi şişmanlığa yol aça­
bilir.
II. Vitamin ve minerallerin eksik alınması, daha sık has­
talanmaya neden olur.
Enerji
III. İhtiyaçtan az besin tüketilmesi, bazı hastalıkların
ortaya çıkmasına neden olur.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
9.
C) I ve III
E) I, II ve III
Üç farklı enzim tarafından gerçekleştirilen bir reaksiyonun
kademeleri aşağıda verilmiştir.
V
E1+NAD
;
Bu grafikteki değişmelere göre;
-7
E2 4FAD ; Y
E3+NAD
-> P Ürün
I. 2. tepkimenin gerçekleşmesi için gerekli enerji, 1. tep­
kimenin enerjisinden daha düşüktür.
Buna göre, verilen reaksiyonlar incelenerek, aşağıda­
ki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Bir koenzim, yalnız bir çeşit enzimle çalışabilir.
II. 1. tepkimenin aktivasyon enerjisinin düşük olmasında
en önemli etken enzimlerdir.
III. Ortam sıcaklığındaki değişmeler, 1. tepkimenin ger­
çekleşmesini etkiler.
D) Reaksiyonda görevli olan enzimler, bileşik enzimdir.
5
c
>£
J£
O
-Q
şeklindeki yorumlardan hangilerinin yapılması yanlış
olur?
E) Her enzimin kendine özgü bir koenzimi vardır.
ti
A) Yalnız I
B) Her enzim kendine özgü reaksiyonda görev yapar.
C) Enzimler takımlar halinde çalışır.
E
B) Yalnız I
D) II ve
C) Yalnız III
E) I, II ve I
1 0 . Biyokimyasal bir reaksiyonda, iki farklı tepkimede kulla­
nılan aktivasyon enerjisinin birbirinden farklı olmasında;
I. Enzim
II. Su
III. pH
IV. Mineral
13.
faktörlerinden hangileri daha fazla etkili olmuştur?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) III ve IV
C) II ve IV
E) II, III ve IV
K vitamini yağda eriyen bir vitamindir. Değişik mikrobiyal
hastalıklarda, antibiyotiklerle birlikte K vitamini de verilir.
Buna göre, “ K” vitaminiyle ilgili aşağıda verilen özel­
liklerden hangisi, antibiyotiklerle birlikte alınması ge­
rektiğini açıklar?
A) Zamanla özelliğini kaybeder.
1 1 . Aşağıda verilenlerden hangisi organik maddelerden
değildir?
A) ATP
B) N ükleotit
D) Enzim
C) Vitamin
E) Karbon dioksit
B) Eksikliği durumunda, kanın pıhtılaşma reaksiyonları
gerçekleşmez.
C) Bağırsaklarda yaşayan yararlı bakteriler tarafından
üretilir.
D) Her canlıda depolanmaz.
E) Hücrede görevli bazı enzimlerin yapısına katılır.
1.
5.
Canlılarda bulunan moleküllerden bazıları şunlardır:
Hücrelerde küçük moleküller (monomer) birleşerek bü­
»♦ DNA
yük molekülleri (polimer) oluşturur.
** ATP
Aşağıda verilen polimerlerden hangisi diğerlerine gö­
re daha büyüktür?
»* RNA
Bu moleküllerin tamamı için, aşağıda verilen özellik­
lerden hangisi ortak olabilir?
A) ATP
B) DNA
C) Enzim
D) RNA
E) Laktoz
A) Yapılarında nükleotit bulunması
B) Canlının yapısına katılmaları
C) Yapılarında altı karbonlu şeker bulunması
6.
D) Enerji verici olmaları
Bir enzimatik reaksiyonun hızında meydana gelen değiş­
meler, aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
E) Molekül büyüklüklerinin aynı olması
Reaksiyon hızı
▲
Bir DNA molekülündeki adenin ile timin arasında 80, guaninle sitozin arasında 240 zayıf hidrojen bağı vardır.
Bu DNA daki guanin, adenin ve sitozin nükleotitlerinin
toplamı, aşağıdakilerden hangisidir?
A) 80
B) 100
C) 120
D) 160
E) 200
>
x Faktörü
Buna göre; I, II ve III ile gösterilen reaksiyon hızlarını
belirleyen faktörlerle ilgili olarak, aşağıdakilerden han­
gisi doğrudur?
Bazı özellikleri;
- Sindirilmeden kana geçebilme
N
- Suda veya yağda eriyebilme
A) II' de enzim miktarı azalmıştır.
- Düzenleyici olarak görev yapma
B) I' de substrat miktarı azalmıştır.
şeklinde olan organik besin maddesi, aşağıdakilerden
hangisidir?
C) İli' de aktivatör kullanılmıştır.
D) II1de ortamda yeterince substrat vardır.
A) Yağlar
B) Vitam inler
D) Amino asitler
C) Proteinler
E) I' de ortam sıcaklığı 55°C üzerindedir.
E) Mineraller
Bazı enzimler genelde her hücrede bulunduğu halde,
bazı enzimler sadece belirli hücrelerde bulunur.
Aşağıdaki olaylardan hangisini gerçekleştiren enzim­
ler bütün hücrelerde bulunabilir?
7.
Vitaminler; günlük belli dozlarda alınması gereken, mole­
küllerdir.
Vitaminlerin insan sağlığına etkileriyle ilgili;
I. Büyümede önemli rol oynarlar.
II. Sinir ve kas yapılarının düzenli çalışması sağlanır.
A) Nişasta sentezi
III. Eksikliğinde, vücutta bir çok tepkime gerçekleşmez,
B) Laktoz sentezi
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
C) Glikojen hidrolizi
D) Protein sentezi
E) Selüloz sentezi
9. Sınıf
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
E) I, II ve III
C) Yalnız III
Tarama Testi - 2
'anhlarm Temel Bileşenleri
-
II
m m i kim m m
8.
1 2 . Canlılarda bulunan bazı organik moleküller şunlardır:
Toplam nükleotit sayısı 3000 olan bir DNA molekülünde
300 adenin bazı bulunuyor.
*» ATP
Buna göre guanin bazı sayısı ve toplam zayıf hidrojen
bağı sayısı kaçtır?
* * Enzim
* * Nükleik asitler
A)
Guanin
100
Hidrojen Baâı
900
B)
350
2450
C)
600
3400
D)
1200
4200
E)
2100
6900
Bu moleküllerle ilgili;
I. Hücre dışında görev yaparlar.
II. Yapılarında azot vardır.
III. Hücre içinde sentezlenirler.
IV. Yapılarına karbonhidratlar da katılır.
şeklindeki özelliklerden hangileri ortaktır?
A) Yalnız II
B) I ve II
D) III ve IV
9.
C) II ve I
E) II, III ve IV
Enzimler hidroliz edildiğinde;
I. Glikoz
II. Amino asit
1 3 . Hücrelerin enerji kaynağı olan ATP molekülünün yapısı
III. Mineral
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
IV. Yağ asiti
şeklindeki moleküllerden hangileri ortaya çıkabilir?
A) I ve II
B) II ve III
D) I, II ve III
C) II ve IV
E) I, III ve IV
1 0 . Aşağıda verilenlerden hangisi iki canlının birbirine
daha cok benzediğini gösterir?
c
o
c
>*
£
O
£
£
I
II
III
Buna göre, ATP' nin yapısını oluşturan I, II ve III ile
gösterilen moleküllerden hangileri, DNA'nın sentez­
lenmesi sırasında da kullanılır?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) II ve III
C) I ve I
E) I ve I
A) Kromozom sayılarının aynı olması
B) Protein sentezinin ribozomlarda yapılması
C) Nükleik asitlerindeki nükleotit çeşitlerinin aynı olması
D) tRNA çeşitlerinin aynı olması
E) DNA’larında nükleotitlerin benzer şekilde dizilmesi
1 4 . Enzimler, protein yapıda olan organik moleküllerdir. Diğer
organik bileşiklerde olduğu gibi enzimler de sıcaklık, pH
gibi çevresel şartlardan etkilenir.
Enzim pH etkileşimiyle ilgili;
I. Her enzimin etkili olduğu tek aralık (optimum) pH =7'
dir.
1 1 . Aşağıda verilen hücresel olaylardan hangisinde ATP
sentezi de yapılır?
A) Glikozdan nişasta sentezi
II. pH daki değişmeler, enzimlerin çalışmasını her du­
rumda olumsuz yönde etkiler.
III. Her enzimin maksimum hızda çalıştığı pH değerleri
farklıdır.
B) Bir amipten iki amipin oluşması
C) Kloroplastta C 0 2 ve H20 dan glikoz sentezlenmesi
D) Glikozdan maltoz oluşması
E) Proteinlerin amino asitlere parçalanması
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
9. Sınıf
1.
DNA, RNA, ATP ve enzimler hücrelerde bulunan organik
5.
moleküllerden bazılarıdır.
Hücrelerde A T P sentez yolları şunlardır:
I. Substrat düzeyinde fosforilasyon
II. Fotofosforilasyon
Aşağıda verilenlerden hangisi bu moleküllerin ortak
özelliğidir?
III. Oksidatif fosforilasyon
A) Yapılarında amino asit bulundurma
Bu olaylardan hangileri, bütün hücrelerde meydana
gelir?
B) Hücrede protein sentezinde görev yapma
A) Yalnız I
C) Hücre dışında da reaksiyon gerçekleştirebilme
D) Nükleotitlerden oluşma
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
E) Enerji kaynağı olarak kullanılma
6.
2.
Aşağıda verilen enzimatik reaksiyon; A maddesinden D
maddesinin üretimine kadar farklı enzimlerin katalizörlü­
ğünde gerçekleşmektedir.
Bir zincirinde 1600 nükleotit bulunan bir DNA molekülün­
de toplam adenin nükleotit sayısı 300 dür.
Buna göre, incelenen DNA daki hidrojen bağı sayısı
kaçtır?
A) 1300
B) 1800
D) 2800
C) 2100
E) 4500
Bu reaksiyondaki değişmelere göre:
I. Her enzim, ancak bir tür reaksiyona etki eder.
3.
II. Enzimatik reaksiyonlarda; reaksiyon sonucu oluşan
son ürün, reaksiyonu başlatan enzimin aktivitesini
durdurabilir.
DNA nin özelliklerinden bazıları şunlardır:
I. Kendini eşler.
III. Hücre olaylarını yönetir.
III. Reaksiyonda görevli üç enzim de reaksiyonun ger­
çekleşmesinde sadece bir kez kullanılabilir.
IV. Çift zincirlidir.
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğru olur?
II. Kalıtsal bilgiyi taşır.
Bu özelliklerden hangileri bütün canlı hücrelerde gö­
A) Yalnız I
rülmez?
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
A) Yalnız I
B) Yalnız IV
D) II ve IV
E) III ve IV
7.
4.
E) II ve III
C) II ve III
Hücre solunumuyla oluşan A T P aşağıdaki olaylardan
hangisinde kullanılmaz?
Hücre yönetimi sırasında gerçekleşen olaylardan ba­
zıları şunlardır:
I. DNA’dan mRNA sentezlenmesi
II. tRNA’ların amino asitleri ribozoma taşıması
III. Amino asitlerin birbirine bağlanması
A) Fermantasyon
B) Aktif taşınma
Bu olayların gerçekleşme sırası, aşağıdakilerden han­
gisinde verildiği gibi olur?
C) Fotosentez
D) Biyolojik reaksiyonlar
E) Hücre bölünmesi
9. Sınıf
A) I - II - III
B) II - 1 - III
D) II - III - 1
E) I - III - II
C) III - 1- II
Tarama Testi - 3
Canlıların Temel B ileşenleri - II
;;
8.
Bir insanın vücudunda görev yapan aşağıdaki enzim­
lerden hangisi, diğerlerinden farklı reaksiyonların
gerçekleşmesine neden olur?
1 1 . Canlıların tümünde:
I. Enzim kullanabilme
II. ATP üretme
A) DNA polimeraz
III. Nükleotitlere sahip olma
B) ATP sentetaz
şeklindeki özelliklerden hangileri ortaktır?
C) RNA polimeraz
A) Yalnız I
D) Antikor üreten enzimler
E) Hidrolaz enzimleri
9.
B) Yalnız II
D) I ve II
Bir hücrede bulunan DNA ve RNA nın bazı özellikleri aşa­
DNA
RNA
I. Nükleotitlerden oluşmaları
+
+
II. Kendini eşlemeleri
-
+
III. Her hücrede bulunmaları
+
+
IV. Yapılarında şeker bulunması
+
+
V. Çift zincirli olmaları
-
-
A T G S A T
S G T A T A
T T A G Ş
A Ş Ş G A |
C)
T G GG S A A
T A S G T
>»
£
M
|
D)
A A T S G
A) I ve II
D) II ve V
B)
T A S G T A
JC
C) I ve IV
G S A T A |
A)
Bu tablodaki karşılaştırmalardan hangileri, yanlış ya­
pılmıştır?
B) I ve I
E) I, II ve III
1 2 . Aşağıda DNA molekülüyle ilgili verilen nükleotit dizi­
lerinden hangisi yanlıştır?
ğıdaki tabloda karşılaştırılmıştır.
Nükleik asitler/ Özellikleri
C) Yalnız I
E)
A T G S A
a
E
E) III ve V
1 3 . DNA sentezi sırasında aşağıdakilerden hangisi doğ­
rudan görev yapmaz ya da kullanılmaz?
1 0 . Aşağıda nükleik asitlerin yapısında bulunan molekül­
lerden bazıları verilmiştir:
A) Organik bazlar
B) Fosforik asitler
* * Deoksiriboz
C) tRNA molekülü
*♦ Riboz
D) Deoksiriboz şekeri
»♦ Timin
E) DNA polimeraz enzimi
■+ Urasil
Bu moleküllerin birlikte bulunmasıyla ilgili yapılan;
I. Deoksiriboz - Adenin
1 4 . Aşağıda verilen nükleotit dizilerinden hangisi, diğer­
lerinden farklıdır?
II. Riboz - Urasil
III. Timin - Riboz
IV. Deoksiriboz - Urasil
A) A T T G S S A A T
şeklindeki eşleştirmelerden hangileri doğrudur?
A) I ve II
B) I ve I
C) II ve
B) T A A T T G S S S A
C) A U S S G A A S U
D) T T T A A G S S A T A
D) I ve IV
E) III ve IV
E) A A A T S S G S S G A
1 8 . Aşağıda ATP’nin sentez reaksiyonu verilmiştir.
15. Aşağıdaki deneyde cam levha üzerine, iki sıra halinde ni­
şasta ve iyot çözeltisi damlatılıyor. Daha sonra bunların
üzerlerine kaynatılmış ve normal tükrük çözeltisi ekleniyor.
ADP + P-
ATP + H20
Buna göre bu reaksiyonla ilgili olarak;
Iyot+Nişasta
Tükrük çözeltisi
I. Fosforilasyon olayıdır.
II. Hidroliz olayıdır.
III. Enzimler görev alır.
IV. Mitokondride gerçekleşmiş olabilir,
Kaynatılmış tükrük çözeltisi
şeklindeki bilgilerden hangileri yanlıştır?
Buna göre, bu deneyden aşağıdaki sonuçlardan han­
gisi çıkarılamaz? (Tükürükte bulunan amilaz enzimi ni­
A) Yalnız II
B) Yalnız IV
C) I ve
şastayı hidroliz eder)
D) II ve III
E) I, II ve IV
A) Kaynatılmış tükrüğün damlatıldığı çözeltilerin rengi
maviye dönüşür.
B) Hidroliz reaksiyonunun gerçekleşmesinde iyot etkili
değildir.
19.
C) Renk değişimi her iki çözeltide de aynı şekilde ger­
çekleşir.
Bir bilim adamı yaptığı deneyde, M maddesi ve M mad­
desini parçalayan M enziminin reaksiyona girmesini sağ­
lıyor. Bu reaksiyon sonucunda X maddesi ve M enzimi
oluşuyor. X maddesinin de, ortamına eklediği X enzimiy­
le parçalandığı gözleniyor.
D) Enzim eklenmesi renk değişimini engellemiştir.
E) İyot, nişastanın ayıracıdır.
Bu sonuçlara bakarak bilim adamı şu hipotezleri ku­
ruyor:
>»
£
O
.O
E
I. Enzimler takımlar halinde çalışırlar.
JC
16. Hücrelerde metabolizmada rol oynayan moleküller­
II. Bir enzimin ürünü, diğer enzimin substratı olabilir.
III. Bir reaksiyonun enzimi, başka reaksiyonda da kullanılır.
s
den bazıları şunlardır:
IV. Enzimler, her reaksiyonun gerçekleşmesinde sadece
bir kez kullanılabilir.
I. Enzim
II. ATP
Buna göre, belirtilen hipotezlerden hangileri doğrudur?
III. DNA
A) Yalnız I
D) II ve I
C) I ve IV
E) I, II ve IV
C) I ve
B) Yalnız II
D) I ve III
B) I ve I
A) I ve
Bunlardan hangileri bir reaksiyonun gerçekleşmesin­
de doğrudan gerekli olabilir?
E) II ve I
20 .
Vücudumuza aldığımız besinler, çeşitli görevlerin yerine
getirilmesini sağlar.
Buna göre, besin çeşitleri ve görevleriyle ilgili olarak,
aşağıda verilenleren hangisi yanlıştır?
17. Besin çeşitleri ve vücudumuzda yaptığı öncelikli etki­
leriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Enerji sağlamak için karbonhidratlar kullanılır.
B) Yağlar, vücudumuzun sıcak tutulmasında etkilidir.
A) Süt - Kemik ve dişlerin sert olması
C) Büyüme ve yaraların onarılmasında proteinler kullanılır.
B) Et - Vücudun büyüme ve gelişmesi
D) Yemeklerle birlikte alınan yağların büyük bir kısmı vü­
cut dışına atılır.
C) Meyve - Vücut direncinin artması
D) Ekmek - Kan yapımının gerçekleşmesi
E) Vücut işlevlerinin düzenli olarak gerçekleşmesi için
gerekli mineraller yeterli miktarda alınmalıdır.
E) Salata - Metabolik faaliyetlerin düzenlenmesi
■ ■
H
M
H
H
H
M
H
M
!
•
o
>