– — ˜ ™ - İslam Ansiklopedisi

el-MÜSNED
sîšu’n-ni¾âm fî Müsnedi’l-Ýmâm adlý çalýþmasýdýr (Leknev 1309, 1316). Ebû Hanîfe’nin müsnedleri Müsnedü’l-Ýmâm Ebî
¥anîfe adýyla pek çok defa yayýmlanmýþtýr (Hindistan 1300; Ýstanbul 1309; Lahor
1312; Leknev 1318; Kahire 1327; Berlin
1929 [nþr. Saffet es-Sekka], Halep 1382/
1962; Beyrut 1985). Muhammed Emîn elUrkez, Mesânîdü Ýmâm Ebî ¥anîfe ve
£adedü merviyyâtihî mine’l-merfû£ât
ve’l-â¦âr adýyla bir eser kaleme almýþtýr
(Karachi 1398/1978).
BÝBLÝYOGRAFYA :
Ebü’l-Müeyyed Muhammed b. Mahmûd el-Hârizmî, Câmi £u’l-Mesânîd, Beyrut, ts. (Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye), I, 2-6; Zehebî, Te×kiretü’l-¼uffâ¾,
III, 973; a.mlf., A£lâmü’n-nübelâß, XIX, 592; XX,
561; Ali el-Karî, Þer¼u Müsnedi Ebî ¥anîfe, Beyrut 1405/1985, s. 5-6; Keþfü’¾-¾unûn, II, 1680;
Brockelmann, GAL Suppl., II, 663; Abdülvehhâb
Abdüllatîf, el-MuÅta½ar fî £ilmi ricâli’l-e¦er, Kahire 1371/1952, s. 91-93; Sezgin, GAS, I, 415416; Abdülvehhâb Ýbrâhim Ebû Süleyman, Kitâbetü’l-ba¼¦i’l-£ilmî, Cidde 1403/1983, s. 235236; Kettânî, er-Risâletü’l-müstetrafe (Özbek),
s. 9-10; M. Abdürreþîd en-Nu‘mânî, Mekânetü’lÝmâm Ebû ¥anîfe fi’l-¼adî¦ (nþr. Abdülfettâh
Ebû Gudde), Beyrut 1416/1996, s. 16; a.mlf.,
“Kitâbü’l-âsâr Mukaddimesi” (trc. Mehmet Özþenel), Sakarya Üniversitesi Ýlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1, Adapazarý 1996, s. 236; Vecdi Akyüz,
Dört Mezhep Ýmamý, Ýstanbul 1996, s. 51-55; Ýbrahim Bayraktar, Hadis Kaynaklarý Üzerine Araþtýrmalar, Erzurum 2001, s. 61-77; Necm Abdurrahman Halef, Ýstidrâkât £alâ TârîÅi’t-türâ¦i’l£Arabî, Cidde 1422, IV, 51-56; Mehmet Özþenel,
“Hadislerin Tasnîfinde Ebû Hanîfe’nin Rolü”,
Ýmâm-ý Âzam Ebû Hanîfe ve Düþünce Sistemi:
Sempozyum Teblið ve Müzakereleri (nþr. Ýbrahim Hatiboðlu), Bursa 2005, I, 353-359; Ahmet
Ünsal, “Ýmâm Ebû Hanîfe Hakkýnda Yazýlmýþ
Eserler Bibliyografyasý”, Ýslâmî Araþtýrmalar, XV/
1-2 Ankara, 2002, s. 334; Halim Sâbit Þibay, “Ebû
Hanîfe”, ÝA, IV, 20-28; M. Yaþar Kandemir, “Ýbn
Mende, Ebû Abdullah”, DÝA, XX, 178.
ÿÝbrahim Hatiboðlu
–
—
el-MÜSNED
( ‫) א‬
˜
Ebû Dâvûd et-Tayâlisî
(ö. 204/819)
tarafýndan tasnif edilen
ve müsned türünün
ilk örneði kabul edilen eser.
™
Sahâbî râvilerinin adlarýna göre tasnif
edilen eseri bizzat Tayâlisî deðil onu imlâ
meclislerinde dinleyen talebesi Yûnus b.
Habîb tasnif etmiþ, Yûnus b. Habîb’in talebesi Ebû Mes‘ûd er-Râzî’nin bunu hocasý adýna tasnif ettiði de söylenmiþtir (Zehebî, IX, 382). Eserin nüshalarýnýn baþ tarafýnda onlarýn müellife nisbetini gösteren
senedler bulunmaktadýr. el-Müsned, aþe-
re-i mübeþþerenin rivayet ettiði hadislerle
baþlamakta olup 281 (veya 285) sahâbînin
(Müsned, neþredenin giriþi, I, 53; Speight,
LXIII/4 [1973], s. 249; A. J. Wensinck’in dediði gibi 600 sahâbînin deðil [bk. bibl.])
2890 rivayetini ihtiva etmekteyse de (eserin noksan olan ilk baskýsýndaki hadis sayýsý 2767’dir) müellifin burada yer almayan daha pek çok rivayeti vardýr. Müsned
türünün en geniþ çalýþmasý olan Ahmed b.
Hanbel’in kitabýnda rivayetleri bulunmayan bazý sahâbîlerin rivayetlerini de ihtiva
eden eserde Ýbn Hanbel’in çalýþmasýna göre mükerrer rivayet sayýsý daha azdýr. elMüsned’deki rivayetlerin bir kýsmý Tahâvî, Taberânî, Ýbn Adî ve Ebû Nuaym el-Ýsfahânî’nin, ayrýca muhtemelen tamamý
veya büyük çoðunluðu Ahmed b. Hüseyin
el-Beyhaký’nin ve daha baþka muhaddislerin çalýþmalarýnda da yer almaktadýr.
Ahmed b. Abdurrahman es-Sââtî, Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inde yaptýðý
gibi bu eseri de senedlerini muhafaza ederek “tevhid, iman ve Ýslâm, kader, ilim, tahâret, salât, zekât, sýyâm, ezkâr, týp, fezâilü’l-Kur’ân, tergýb, sabr, terhîb, tevbe,
tarih, sîret, menâkýbü’s-sahâbe, hilâfet ve
imâret, kýyâmü’s-sâa” gibi baþlýklar altýnda tasnif etmiþtir. Bu çalýþmada el-Müsned’in hatalý olduðu belirtilen Haydarâbâd
Dâiretü’l-maârifi’n-Nizâmiyye neþrini esas
aldýðý için birçok yanlýþý da naklettiði belirtilen Sââtî (Müsned, neþredenin giriþi, I,
57) eserine Min¼atü’l-ma£bûd fî tertîbi
Müsnedi’¹-ªayâlisî Ebî Dâvûd (I-II, Kahire 1372-1373/1952-1953; I-II, Beyrut
1400), gerekli gördüðü yerlere koyduðu
notlarýna da et-Ta£lîšu’l-ma¼mûd adýný
vermiþ, ayrýca el-Müsned’in bu baskýsýnda yer almayan sekiz müsnedi Ahmed b.
Hanbel’in el-Müsned’inden naklederek
bunlarýn eksiklerini telâfi yoluna gitmiþtir. el-Müsned’i Ebû Ýmrân Ýnâyetullah
Eserî Gucerâtî de en-Nûrü’¹-ªarablusî fî
tebvîbi Müsnedi Ebî Dâvûd e¹-ªayâlisî adýyla konularýna göre düzenlemiþ (Gucerât 1977), Ebû Ahmed Muhammed Dilpezîr kitabý Urduca’ya çevirmiþtir (Karaçi
1991).
el-Müsned’deki rivayetlerin Kütüb-i Sitte’ye olan zevâidi Ahmed b. Ebû Bekir elBûsîrî’nin Ýt¼âfü’l-Åýyere bi-zevâßidi’lmesânîdi’l-£aþere’sinde (DÝA, VI, 468),
Kütüb-i Sitte ile Ahmed b. Hanbel’in elMüsned’ine olan zevâidi de Ýbn Hacer elAskalânî’nin el-Me¹âlibü’l-£âliye bi-zevâßidi’l-mesânîdi’¦-¦emâniye adlý eserinde (a.g.e., XIX, 521) bulunmaktadýr. Ahmed
b. Ebû Bekir el-Bûsîrî E¹râfü’l-mesânî-
di’l-£aþere’sinde (a.g.e., XI, 499) el-Müsned’in “etrâf”ýna da yer vermiþ, bilinmeyen bir müellif eserdeki üç râvili rivayetleri (sülâsiyyât) dört cüz halinde bir araya
getirmiþtir. Sülâsiyyâtýn Rabat el-Hizânetü’l-âmme’den alýnan mikrofilmi Riyad Câmiatü Ýmâm Muhammed b. Suûd Kütüphanesi’nde bulunmaktadýr (Mahtûtât, nr.
6438 F).
el-Müsned, Patna Hudâbahþ Kütüphanesi’ndeki eski bir nüshasý ile Haydarâbâd
Âsafiye Kütüphanesi’nde mevcut oldukça
yeni bir nüshasýna dayanýlarak Haydarâbâd Dâiretü’l-maârifi’n-Nizâmiyye tarafýndan yayýmlanmýþ olmakla beraber (1321,
Beyrut 1406/1985 [eserin 2. baskýsýnda Velîd Râþid el-Ceblâvî hadislerin alfabetik bir
fihristini yapmýþtýr; Ebû Abdullah Sa‘d elMüz‘il de Tertîbü e¹râfi e¼âdî¦i Müsnedi’¹ªayâlisî adýyla bir fihrist hazýrlamýþtýr, Küveyt 1407]) her iki nüshada da sekiz sahâbînin müsnedi yer almaktadýr. el-Müsned,
Riyad Câmiatü Ýmâm Muhammed b. Suûd’da (Külliyyetü usûli’d-dîn) öðrenciler tarafýndan bölümler halinde yüksek lisans
tezi olarak hazýrlanmýþ, bunlardan Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî, eserin sözü edilen nüshalarý yanýnda Baðdat Evkaf
ve Ýstanbul Topkapý Sarayý Müzesi kütüphanelerindeki nüshalarýndan da yararlanarak güvenilir bir neþrini gerçekleþtirmiþ
(I-IV, 1419-1420/1999), bu arada hadislerin
saðlamlýk derecesini belirtmiþ, bu hadislerin ilk dönem hadis kaynaklarýndaki yerlerini de göstermiþtir. Miftâ¼u künûzi’ssünne’ye esas teþkil eden hadis kitaplarýndan biri olan el-Müsned üzerinde R.
Marston Speight, The Musnad of al-Tayâlisî; A Study of Islamic Hadith aleyhisselâm Oral Literature (Hartford 1970)
adlý bir doktora çalýþmasý yapmýþtýr.
BÝBLÝYOGRAFYA :
Tayâlisî, Müsned (nþr. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî), Cîze 1419-20/1999, I-IV; ayrýca bk. neþredenin giriþi, I, 52-60; Zehebî, A£lâmü’n-nübelâß, IX, 382; Keþfü’¾-¾unûn, II, 1679;
Ahmed b. Abdurrahman es-Sââtî, Min¼atü’l-ma£bûd fî tertîbi Müsnedi’¹-ªayâlisî Ebî Dâvûd, Kahire 1372-73, I-II; M. Zubayr Sýddiqi, Hadis Edebiyatý Tarihi (trc. Yusuf Ziya Kavakcý), Ýstanbul
1966, s. 79-81; Ebû Ubeyde Meþhûr b. Hasan b.
Selmân – Ebû Huzeyfe Râid b. Sabrî, Mu£cemü’lmu½annefâti’l-vâride fî Fet¼i’l-bârî, Riyad 1412/
1991, s. 369-370; R. M. Speight, “Attitudes Toward Christians as Revealed in the Musnad of
al-Tayalisý”, MW, LXIII/4 (1973), s. 249; A. J. Wensinck, “Tayâlisî”, ÝA, XII/1, s. 68; G. H. A. Juynbool,
“al-Tayalisý”, EI 2 (Fr.), X, 427; Ýsmail L. Çakan, “Bûsîrî, Ahmed b. Ebû Bekir”, DÝA, VI, 648; M. Yaþar Kandemir, “Etrâf”, a.e., XI, 499; a.mlf., “Ýbn
Hacer el-Askalânî”, a.e., XIX, 521.
ÿM. Yaþar Kandemir
103