Bu fotoğrafta Satürn`ün uydularından bazıları da

kapaktemmuz.indd 1
26.06.2012 14:01
Sevgili Okurlarımız,
Bu ay sizlere Güneş Sistemi’ni tanıtıyoruz. Güneş Sistemi, evrendeki
sayısız gökadadan biri olan Samanyolu Gökadası’nda bulunuyor.
Yıldızımız Güneş bu gökadadaki 200 milyar yıldızdan biri. Güneş
Sistemi, çok miktarda toz, bir yıldız, sekiz gezegen, 176 uydu,
beş cüce gezegen, sayısız kuyrukluyıldız, asteroit ve göktaşından
oluşuyor. Uzayda en yakın komşularımız Güneş Sistemi’ndeki
gökcisimleri. Onların keşfiyle ilgili çalışmalar, evreni anlama çabamız
açısından büyük önem taşıyor. Biliminsanları her yıl yeni gökcisimleri
keşfediyorlar. Dergimizin sayfalarında bu keşif çalışmalarının
bazılarıyla, Güneş Sistemi’ni oluşturan gökcisimleriyle ve uzayın
keşfinde kullanılan araçlarla ilgili yazılar, etkinlikler ve oyunlar
bulacaksınız. Sizin için hazırladığımız gökyüzü haritasını da, temmuz
ayı boyunca geceleri gökyüzünde gözlemlenebilen bazı takımyıldızları
ve gezegenleri bulmak için kullanabileceğinizi düşündük. Dergimizin
hazırlıkları sırasında bize destek olduğu için Ankara Üniversitesi
Rasathanesi’nden Özgür Baştürk’e teşekkür ediyoruz. Hepinizi
sevgiyle kucaklıyoruz.
Aslı Zülal
"Benim manevi mirasım ilim ve akıldır"
Mustafa Kemal Atatürk
Sahibi
TÜBİTAK Adına Başkan
Prof. Dr. Yücel Altunbaşak
Genel Yayın Yönetmeni
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Duran Akca
duran.akca@tubitak.gov.tr
Redaksiyon
Özlem Özbal
ozlem.ozbal@tubitak.gov.tr
fulya.kocak@tubitak.gov.tr
Araştırma ve Yazı Grubu
aysegul.bircan@tubitak.gov.tr
Meltem Yenal Coşkun
meltem.coskun@tubitak.gov.tr
Ali Engin
Yayın Yönetmeni
Aslı Zülal
ali.engin@tubitak.gov.tr
asli.zulal@tubitak.gov.tr
secil.heper@tubitak.gov.tr
Yayın Kurulu
Prof. Dr. Meryem Beklioğlu
Dr. Kıvanç Dinçer
Doç. Dr. Mehmet Erdoğan
Doç. Dr. Hatice Zeynep İnan
Dr. Şükrü Kaya
Yrd. Doç. Dr. Sait Uluç
Yrd. Doç. Dr. Rıza Ülker
Grafik Tasarım - Uygulama
Fulya Koçak
Seçil Güvenç Heper
Bilge Nur Karagöz
bilge.karagoz@tubitak.gov.tr
Şefika Eroğlu Özcan
sefika.ozcan@tubitak.gov.tr
Zuhal Özer
zuhal.ozer@tubitak.gov.tr
Kübra Sıvışoğlu
kubra.sivisoglu@tubitak.gov.tr
Ayşegül Doğan Bircan
Çizer
Pınar Büyükgüral
pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr
İletişim Bilgileri
Meraklı Minik Dergisi
Atatürk Bulvarı
No: 221 Kavaklıdere / 06100 / Ankara
Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri)
Tel (312) 468 53 00 (TÜBİTAK Santral)
Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri)
İnternet www.tubitak.gov.tr/merakliminik
e-posta merakli.minik@tubitak.gov.tr
Abone İlişkileri
abone@tubitak.gov.tr
Tel (312) 468 53 00
Web Tasarım - Uygulama
Sadi Atılgan
sadi.atilgan@tubitak.gov.tr
İdari Hizmetler
İmran Tok
imran.tok@tubitak.gov.tr
ISSN 977-1307-1998
Fiyatı 4 TL (KDV dahil)
Baskı
PROMAT Basım Yayın San. ve
Tic. A.Ş.
http://www.promat.com.tr/
Tel (212) 622 63 63
Baskı Tarihi: 30.06.2012
Mali Yönetmen
H. Mustafa Uçar
mustafa.ucar@tubitak.gov.tr
Dağıtım
DPP
http://www.dpp.com.tr/
HER AYIN 1’İNDE ÇIKAR
kunyeicindetemmuz.indd 10
26.06.2012 14:51
İçindekiler
2 Satürn’e Yolculuk
6 Cassini'nin Fotoğraf Albümü
8 Jüpiter ve Satürn
11 Ganymede, Callisto, İo, Europa...
12 Güneş, Ay, Gezegenler
2
ve Daha Neler Neler...
16
18
22
23
25
26
28
30
32
Jüpiter’den Mars’a Yolculuk
Uzayı Nasıl Keşfediyoruz?
Parçaları Büyük Resimde Bul
Bir Uzay Aracının Öyküsü
Uzay Aracı Fırlatılıyor
Çok Merak Ediyorum
Haydi Mutfağa
Küçük Eller İşbaşında
Kitap... Oyun... Öneri...
12
23
Kapak Çizimi: Pınar Büyükgüral
kunyeicindetemmuz.indd 11
28.06.2012 17:50
Satürn’e Yolculuk
Dünyadaki uzay üslerinden birinde çok hareketli bir gün yaşanıyor.
Birazdan Cassini adlı küçük bir uzay aracı, Satürn’e gitmek üzere uzaya
gönderilecek. Son hazırlıklar yapılıyor. Cassini koruyucu bir kapsülün içine
yerleştiriliyor.
- Hazır mısın Cassini?
- Evet, hazırım, ama biraz heyecanlıyım...
- Merak etme, her şey yolunda gidecek.
2
saturnyolculugu.indd 2
28.06.2012 13:30
yerlerinize geçin, geri sayım başlıy
Hepiniz
or.
- Hoşça kalın!
- Güle güle Cassini.
Sık sık telsizle haberleşelim.
İşte Cassini uzaya çıktı bile.
Kapsülünden ayrılmış.
Uzaklarda Venüs görünüyor.
3
saturnyolculugu.indd 3
28.06.2012 13:30
Cassini uzun bir yolculuğun ardından Satürn’e vardı.
Bu gezegenin yörüngesine girerek çevresinde dolanmaya başladı.
- Demek Satürn’ün halkası
yakından böyle görünüyormuş...
Cassini, Satürn’le ve uydularıyla ilgili
topladığı ilk bilgileri Dünya’ya iletti.
- Cassini’den Dünya’ya...
Cassini’den Dünya’ya...
Size Satürn’ün uydularının
çok güzel fotoğraflarını
gönderiyorum...
4
saturnyolculugu.indd 4
28.06.2012 13:30
Bugün Cassini için büyük bir gün. Cassini, Satürn’e gelirken yanında Huygens adlı
küçük bir yüzey aracı getirmişti. Huygens, Satürn’ün uydusu Titan’a inecek.
- Dünya’dan Cassini’ye...
Her şey yolunda mı Cassini?
- Evet, her şey yolunda.
Huygens inişe geçti...
Huygens başarılı bir şekilde Titan’a indi.
Topladığı bilgileri Cassini’ye ilettikten sonra görevi sona erdi.
Cassini’nin göreviyse hâlâ sürüyor. Satürn’ün yörüngesinde dolanarak
bilgi toplamaya devam ediyor...
Aslı Zülal
Çizim: Pınar Büyükgüral
saturnyolculugu.indd 5
5
28.06.2012 13:30
Cassini’nin Fotoğraf Albümü
Cassini, Satürn gezegenine giderken başka gökcisimlerinin de yanından geçmiş. Haydi
Dünya’dan başlayarak parmağınla sarı okları izle ve Cassini’nin hangi gökcisimlerinin
yakınından geçtiğini bul.
Venüs
Jüpiter
Ay
6
cassinialbum.indd 6
Dünya
27.06.2012 15:38
Satürn
Cassini
Cassini Satürn’e giderken yanından geçtiği gökcisimlerinin fotoğraflarını
çekmiş. Cassini’nin çektiği fotoğrafları çıkartmalar arasından bul ve aşağıdaki
fotoğraf albümüne yapıştır.
Kübra Sıvışoğlu
Çizim: Bilgin Ersözlü
cassinialbum.indd 7
7
27.06.2012 15:38
Satürn
Jüpiter’den
biraz daha
küçük. O, Güneş
Sistemi’ndeki
en büyük ikinci
gezegen.
8
jupitersaturn.indd 8
NASA/JPL/Space Science Institute
Jüpiter Güneş
Sistemi’ndeki en
büyük gezegen.
Atmosferindeki renkli
gazlar nedeniyle renkli
bulutlarla kaplı.
NASA/JPL/Space Science Institute
NASA/JPL/University of Arizona
Jüpiter ve Satürn
28.06.2012 14:48
NASA/JPL/Space Science Institute
Visual Photos
Satürn’ün en dikkat çekici özelliği halkası. Aslında birden çok halkası var. Bu halkalar
buz, toz, taş ve kaya parçalarından oluşuyor. Bir teleskopla bakarsan Satürn’ün
halkalarını görebilirsin.
Jüpiter’in de birkaç halkası var. Bunlar çoğunlukla tozdan oluşuyor.
Ama Jüpiter’in halkaları Satürn’ünkiler gibi belirgin değil.
jupitersaturn.indd 9
9
28.06.2012 14:48
NASA/JPL/Space Science Institute
Satürn’ün çok
sayıda uydusu var.
Bu, Satürn’ün en
büyük uydusu Titan.
NASA/JPL/DLR
Jüpiter’in de çok
sayıda uydusu
var. İşte bu da
Jüpiter’in en büyük
uydusu Ganymede.
10
Kübra Sıvışoğlu
jupitersaturn.indd 10
28.06.2012 14:48
Ganymede, Callisto, İo, Europa…
Ganymede
Callisto
İo
NASA/JPL/DLR
NASA/JPL/University of Arizona
NASA/JPL
NASA/JPL/Ted Stryk
Ganymede, Callisto, İo ve Europa. İşte Jüpiter’in en büyük dört uydusu.
Europa
Kübra Sıvışoğlu
Jüpiter’in dört uydusu aşağıda da hep aynı sırayla yan yana dizilmiş. Ama bazı
yerlerde boşluklar var. Boş yerlere gelecek olan uydu fotoğraflarını çıkartmalar
arasından bulup yerlerine yapıştırır mısın?
11
oruntu.indd 11
27.06.2012 15:55
Güneş, Ay, Gezegenler
ve Daha Neler Neler…
Güneş bir yıldız. Dünyamız, diğer yedi gezegenle birlikte Güneş’in
çevresinde dolanıyor. Ama Güneş’in çevresinde dolananlar yalnızca
gezegenler değil. Gezegenlerin uyduları, kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve
cüce gezegenler gibi başka gökcisimleri de var. Bunların hepsine birden
Güneş Sistemi adı veriliyor.
İşte Ay.
Ay, Dünya’nın
uydusu. Hiç
durmadan
Dünya’nın
çevresinde dolanır.
Yıldızımız Güneş, yakından böyle görünüyor.
Çok ama çok sıcak bir gökcismi ve ışık saçıyor.
12
gunessistem.indd 12
28.06.2012 13:34
İşte Güneş’in çevresinde dolanan gezegenler:
Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn,
Uranüs, Neptün.
Mars
Satürn
Jüpiter
Dünya
Uranüs
Venüs
Merkür
Neptün
13
gunessistem.indd 13
28.06.2012 13:34
Asteroitler, gezegenlerden daha küçük. Şekilleri de farklı
farklı. Asteroitlerin çoğu, Mars’la Jüpiter’in arasındaki
bölgede bulunuyor.
Bu bir kuyrukluyıldız. Kuyrukluyıldızlar, toz,
taş parçaları ve donmuş maddelerden oluşur.
14
gunessistem.indd 14
28.06.2012 13:34
Plüton, Haumea, Eris, Makemake... Bunlar cüce gezegenlerden bazıları.
Haumea
Eris
Makemake
Plüton
Uzay çok büyük. Uzaklarda başka yıldızlar, onların çevresinde
dolanan başka gezegenler ve daha başka birçok gökcismi var.
Seçil Güvenç Heper
Çizim: Ayşe İnan Alican
gunessistem.indd 15
15
28.06.2012 13:34
Jüpiter’den Mars’a Yolculuk
16
gunessistemetkinlik.indd 16
28.06.2012 11:06
Uzayda, Mars’la Jüpiter’in arasında birçok asteroit ve göktaşının
bulunduğu bir bölge var. Bu bölgeye Asteroit Kuşağı adı veriliyor.
Bir uzay aracı, Jüpiter’den yola çıkmış ve Mars’a ulaşmaya çalışıyor.
Uzay aracı Asteroit Kuşağı’ndan geçmek için hangi yolu izlemeli?
Seçil Güvenç Heper
Çizim: Nazlı Tunalı
gunessistemetkinlik.indd 17
17
28.06.2012 11:06
Uzayı Nasıl Keşfediyoruz?
Uzayı keşfetmenin ve uzaydaki gökcisimlerini incelemenin farklı yolları var. Gözlem
yapmak, uzay araçlarıyla bilgi toplamak, uzaya içinde astronotlar bulunan uzay
araçları göndermek gibi. İşte uzayı keşfetmek için kullanılan araçlardan bazıları…
Teleskop
Yeryüzünden teleskoplarla
bakarak gökcisimlerini
gözlemleyebiliriz. Teleskoplar
çok uzaktaki gökcisimlerini bile
görebilmemizi sağlar.
Uzay teleskopları,
Dünya’nın yörüngesinde
dolanır. Gökcisimlerinin
fotoğraflarını çekip
Dünya’ya gönderirler. Bu
fotoğrafta Hubble Uzay
Teleskobu’nu görüyorsun.
STScI
Visual Photos
Uzay
Teleskobu
18
araclar.indd 18
28.06.2012 18:22
NASA
Uzay İstasyonu
STScI
İşte astronotları
Uluslararası Uzay
İstasyonu’na taşıyan uzay
araçlarından biri olan Soyuz.
araclar.indd 19
NASA
Bu fotoğrafta Uluslararası Uzay İstasyonu’nu görüyorsun. O da Dünya’nın yörüngesinde
dolanıyor. Uzay istasyonunda astronotlar çeşitli araştırmalar ve deneyler yapıyorlar.
Astronotlar belirli süreler için bu istasyonda kalıyorlar. Astronotların uzay istasyonuyla
yeryüzü arasındaki ulaşımı, uzay araçlarıyla sağlanıyor.
19
28.06.2012 18:22
Roketler
NASA / JPL - Caltech
NASA/MSFC
Birçok uzay
aracı roketler
aracılığıyla uzaya
gönderilir. Belirli
bir yüksekliğe
çıkınca roket
uzay aracından
ayrılır ve roketin
bazı parçaları
yeryüzüne düşer.
Yörünge Aracı
Bazı gezegenleri incelemek için uzaya yörünge araçları gönderilir. Bunlar,
gönderildikleri gezegenin yörüngesinde dolanır. Topladıkları bilgileri yeryüzüne
gönderir. Burada, Merkür gezegenini incelemesi için uzaya gönderilen Messenger adlı
20 yörünge aracını görüyorsun.
araclar.indd 20
28.06.2012 18:22
İniş Aracı
İniş araçları genellikle bir
başka uzay aracıyla birlikte
uzaya doğru yola çıkar.
Daha sonra uzay aracından
ayrılarak bir gökcisminin
yüzeyine iner. Fotoğrafta
gördüğün Eagle adlı iniş
aracı, astronotların Ay’a
inmesini sağlamıştı.
NASA
Yüzey Keşif
Aracı
NASA/JPL-Caltech
Yüzey keşif araçları,
bir gezegenin
yüzeyine inerek bilgi
toplar. Sonra da bu
bilgileri Dünya’ya
gönderirler. Bu
resimde gördüğünüz
Spirit adlı araç Mars
gezegenini keşfetmek
için gönderilmiş.
Bilge Nur Karagöz
araclar.indd 21
21
28.06.2012 18:22
Parçaları Büyük Resimde Bul
NASA / JPL - Caltech
Bu resimde Mars’ta dolaşarak çevreyi keşfeden Curiosity adlı aracı görüyorsun.
Aşağıda uzay aracının bazı parçaları var.
Bu parçaları büyük resimde bulabilir misin?
22
Bilge Nur Karagöz
parcalaribul.indd 22
28.06.2012 18:56
itap
bir k esikli
k
ü
ç
kü
ızı k
fadan fayı kırm üç ayrı
y
a
s
e
Bu in. Say
öylec parçaları
s
B
r
i
l
.
i
s
,
yapab erden ke ksin. Bu Parçaları
l
e
i
.
c
a
g
l
e
çiz
ed
cek
kat
elde en ikiye ini izleye
a
ç
r
pa
dan
erd
rbir
çizgil araları bi e ortasın
i
v
a
m
num
koy v
zır!
sayfa de iç içe itabın ha
biçim ımbala. K
z
Bir Uzay
Aracının
Öyküsü
Ali Engin
Çizim: Bilgin Ersözlü
...3, 2, 1,
Fırlat!
9
7
Uzay aracı, uzaya bir roket yardımıyla gönderilir.
Roketle birlikte fırlatılmak üzere fırlatma
rampasına getirilir. Aracın uzaya fırlatılması
için de birçok kişi çalışır.
Uzay aracının parçaları çeşitli testlerden
geçirildikten sonra bir araya getirilir.
uzayarackitapcik.indd 10
Uzay aracının yüksek sıcaklıklara ve soğuğa
dayanıklı olması gerekir. Bu nedenle bir
sıcaklık kontrol sistemi gereklidir.
Uzay aracının bilgi toplaması, fotoğraf
çekmesi ve bunları yeryüzüne iletmesi için
de çeşitli aygıtlar tasarlanıp yapılır.
2
4
28.06.2012 13:55
1
3
5
Bir uzay aracının yapımında birçok farklı
alandan mühendisler ve uzmanlar çalışır.
Uzay aracının tasarımı, nerede ve nasıl
kullanılacağına bağlıdır.
İşte araç uzaya çıktı. Topladığı bilgileri
Dünya’ya göndermeye başladı bile.
10
Uzay aracını yönetmek ve yönlendirmek
için bir kumanda sistemi tasarlanır.
Araç, kalkışta ve Dünya’nın atmosferinden
geçerken zarar görmemesi için özel bir
kapsüle yerleştirilir.
8
Bazı durumlarda uzay aracının topladığı
bilgileri göndermesi için yer istasyonu adı
verilen bir yer kurulması gerekir. Burada
çok büyük antenler vardır.
6
Uzay aracının elektrik enerjisine gereksinimi
vardır. Aracın sistemleri çoğunlukla güneş
enerjisinden elde edilen elektrikle çalışır.
Bunun için piller ve güneş panelleri tasarlanır.
uzayarackitapcik.indd 11
28.06.2012 13:55
Aslı Zülal
NASA/Jack Pfaller
NASA/J
effery M
arino
NASA/Sandra Joseph, Tony Gray
NASA/Tom Farrar
Uzay Aracı
Fırlatılıyor
Uzay araçları yeryüzünden uzaya genellikle
roketler yardımıyla gönderilir. Buna, uzaya
fırlatmak adı verilir. Burada bir uzay
aracının fırlatılışını gösteren fotoğraflar
var. Ama fotoğrafların sırası karışmış. Bu
fotoğrafların doğru sırasını bulabilir misin?
25
uzayaracifirlat.indd 25
28.06.2012 18:24
Çok Merak
Ediyorum
Yıldızlar nasıl kayar?
l
Ege Tuzcuoğlu / 5 Yaş / İstanbu
ara
Ceren Şahin / 6 yaş / Ank
Bazen geceleri gökyüzünde parlak bir ışığın hızla geçip gittiğini
görürüz. Hemen “Yıldız kaydı!” deriz. Aslında bu durumun
yıldızlarla hiçbir ilgisi yoktur. Uzayda göktaşı adı verilen pek çok
gökcismi bulunur. Bazen bir göktaşı Dünyamızın atmosferine
girer. Çok hızlı hareket ettiği için çok fazla ısınır ve atmosferde
yanar. Yanarken arkasında çizgi şeklinde parlak bir iz bırakır.
Gökyüzünde gördüğümüz, göktaşının atmosferde yanması
sırasında ortaya çıkan ışıktır.
26
cokmeraktemmuz.indd 26
28.06.2012 13:42
Sorularınızı Bekliyoruz!
Veterinerlikle ilgili merak ettiğiniz soruları
bize gönderin. Bu sorulardan birini ya da
birkaçını Eylül 2012 sayımızda yanıtlayalım.
Sorularınızı 15 Ağustos’a kadar
gönderebilirsiniz. Adınızı, soyadınızı, yaşınızı
ve yaşadığınız ili yazmayı unutmayın.
e-posta: merakli.minik@tubitak.gov.tr
Adres: TÜBİTAK Meraklı Minik Dergisi
“Çok Merak Ediyorum” Köşesi
Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere
06100 Ankara
Bilge Nur Karagöz
Fotoğraf: Photo Researchers / Getty Images Turkey
cokmeraktemmuz.indd 27
27
28.06.2012 13:42
Haydi
Mutfağa
Karpuzdan
ve Kavundan
Yıldızlar
e
Malzem
karpuz
• 1 dilim kavun
• 1 dilim çubuklar
• Tahta
Bu sayfadaki
etkinlik
yetişkinlerle
birlikte
yapılmalıdır.
28
mutfaktemmuz.indd 28
28.06.2012 11:55
Karpuzun ve kavunun kabuklarını soyup çekirdeklerini ayıklayın.
Meyveleri dilediğiniz kalınlıkta, geniş parçalar halinde doğrayın.
Bu parçaları da yıldız şeklindeki kurabiye kalıplarıyla kesin. Kalıptan
çıkardığınız meyveleri birer tahta çubuğa takın. Kurabiye kalıbınız yoksa
meyve dilimlerini bir bıçakla da yıldız şeklinde kesebilirsiniz. İşte sıcak
yaz günlerinde sizi serinletecek yıldız meyveler hazır! Afiyet olsun.
Yazı ve fotoğraflar: Deniz Özmen
Çizim: Pınar Büyükgüral
mutfaktemmuz.indd 29
29
28.06.2012 11:55
Küçük
Eller
İşbaşında
Zehra Önal - 3 yaş - Bolu
Sarp Efe Yüksel - 6 yaş - İstanbul
Efe Kaan Kınacı - 5 yaş - Ankara
Sude Onuk - 5 yaş - Antalya
kucuktemmuz12.indd 10
Mayıs 2012 sayımızda atık malzemeler kullanarak bir
uzay aracı tasarlamanızı istemiştik. İşte uzay araçlarınızla
çektirdiğiniz fotoğraflarınız. Burada yer veremediğimiz
fotoğraflarınızıysa internet sayfamızda görebilirsiniz.
İnternet sayfamızın adresi:
http://www.tubitak.gov.tr/merakliminik
Uygar Arabul - 5,5 yaş - İzmir
Nehir Naz Karakaya - 4,5 yaş - Eskişehir
Hatice Cemre Salan - 5 yaş - Kütahya
Fatma Reyyan Haktanır Mert Taşçı - 5 yaş - Eskişehir
Ece Doğan - 6 yaş - Zonguldak
Elif Öğüt - 5 yaş - Ankara
Mehmet Yusuf Akalın - 2,5 yaş - İsviçre
5 yaş - Afyonkarahisar
Duru Çeltikoğlu - 5 yaş - Trabzon Ayşe Bayram - 5 yaş - Çanakkale
Efe Öztürk - 5 yaş - Bursa
Begüm Gök - 5 yaş - Kütahya
28.06.2012 12:14
Çağan Bağçivan - 4 yaş - Sivas
Barış Akad - 3,5 yaş - Ankara
Eylül Ayşe Karacasu - 6 yaş - Ankara
Ahmet Emre Dedeler - 5 yaş - İzmir
Derin Duman - 4,5 yaş - İstanbul
Bilge (5 yaş) ve Sezgi (3 yaş) Ünal- İzmit
Sadık Eren Karakaş - 6 yaş - Siirt
Eylül Keskin - 6 yaş - İstanbul
Oğuzalp Büte - 4 yaş - Giresun
Çınar Çelik Gülüm - 4 yaş - Adana
Nesibe Yağmur - 6 yaş - Kayseri
Eylül 2012 sayımız için atık
malzemeler kullanarak bir kuş yuvası
tasarlamanızı istiyoruz. Hazırladığınız
kuş yuvalarıyla birlikte çektireceğiniz
bir fotoğrafı, adınızı, soyadınızı, yaşınızı
ve oturduğunuz ili de yazarak bize
gönderin. 15 Ağustos’a kadar süreniz
var. Adreslerimiz aşağıda:
Melinda Soylu - 4 yaş - Ankara
kucuktemmuz12.indd 11
Emre Karakayiş - 5 yaş - Malatya
Sude Kurun - 5,5 yaş - Kırıkkale
TÜBİTAK Meraklı Minik Dergisi
“Küçük Eller İşbaşında” Köşesi
Atatürk Bulvarı No: 221
06100 Kavaklıdere / ANKARA
e-posta: merakli.minik@tubitak.gov.tr
28.06.2012 12:14
Kitap...
Oyun...
Öneri...
Gökyüzü Gözlemi
Yapabilirsiniz
Gökyüzü gözlemi yılın her mevsimi yapılabilir.
Ama açık havada en çok zaman geçirdiğimiz
dönem yaz ayları. Yaz gecelerinde, yerleşim
yerlerinden uzak bölgelerde gökyüzüne
baktığınızda binlerce yıldız görebilirsiniz.
Çıplak gözle birçok takımyıldızı bulabilirsiniz.
Takımyıldızları bulmak için “Yaz Üçgeni”nden
yararlanabilirsiniz. Yaz aylarında gökyüzünde
gördüğümüz en parlak üç yıldız olan Deneb,
Arkturus ve Vega Yaz Üçgeni’ni oluşturur. Hava
kararınca doğu ufkunun biraz üzerine bakarsanız
bu üç yıldızı kolayca fark edersiniz. Dergimizin
ekinde verdiğimiz gökyüzü haritasında gösterilen
takımyıldızları ve yıldızları bulmanız böylece
daha kolay olur. Temmuz ayı boyunca Mars
ve Satürn’ü de hava karardıktan sonra batıgüneybatı ufkunun üzerinde görebilirsiniz.
Amatör gökbilim ve gökyüzü gözlemciliğiyle ilgili
bilgi edinmek için internette http://www.biltek.
tubitak.gov.tr/gelisim/gokbilim/gozlemcilik.
htm adresini ziyaret edebilirsiniz. TÜBİTAK
Popüler Bilim Kitapları’ndan çıkan gökbilim
kitapları da ilginizi çekebilir. Ayrıca, http://
www.tug.tubitak.gov.tr/goy.php adresinde,
yıl boyunca gözlemlenebilecek önemli gök
olaylarıyla ilgili bir rehber bulunuyor.
Aslı Zülal
Uzay Araçlarıyla
Eşleme Oyunu
Dergimizin ekinde verdiğimiz kartlarla bir eşleme
oyunu oynayabilirsiniz. Bu kartların dokuzunun
yüzünde dokuz gökcisminin büyük birer resmi
var. Diğer dokuz karttaysa bu gökcisimlerine
giden uzay araçlarının büyük resimleri. Eşleme
oyununun amacı, üzerinde gökcisminin büyük
resminin bulunduğu kartla, o gökcismine giden
uzay aracının büyük resmi bulunan kartı eşlemek.
Oyunu oynamak için önce kartları birbirinden
ayırıp karıştırın. Resimli yüzleri alta gelecek
şekilde yere dizin. Sonra kartları ikişer ikişer açın.
Gezegen kartlarıyla uzay aracı kartlarını eşlemeye
çalışın. Açtığınız iki kart birbiriyle eşleşiyorsa
bu kartları bir kenara ayırın. Açtığınız kartlar
eşleşmiyorsa bu kartları tekrar kapatıp başka iki
kart açın. Dilerseniz bu oyunu iki ya da daha fazla
oyuncuyla, kartları sırayla açarak da oynayabilirsiniz.
Aslı Zülal
32
32-33kitapoyuntemmuz.indd 32
28.06.2012 18:15
15. TÜBİTAK
Ulusal Gökyüzü
Gözlem Şenliği
Gökyüzü Ne
Kadar Yüksek?
Gökyüzü ne kadar yüksek? Bu,
küçük penguen Pipkin’in yanıtını en
çok merak ettiği soru. Bu sorunun
yanıtını bulmak için uzun bir yolculuğa
çıkıyor. Yolculuk boyunca karşılaştığı
birçok kişi ona yardım ediyor. Küçük
penguen sonunda merakını gideriyor
ve yeryüzüne geri dönüyor. Annesine
yolculuğunu anlatırken sorusunun
yanıtını da buluyor... TÜBİTAK
Popüler Bilim Kitapları’ndan çıkan
kitap, üç ve üzeri yaşlardaki çocuklar
için hazırlanmış. Kitabı Anna
Milbourne yazmış ve Serena Riglietti
resimlemiş. Kitabın Türkçeye
çevirisini Aslı Zülal yapmış. Kitabın
arka kapağının içindeki zarfta yer alan
upuzun posterde de Pipkin’in uzay
yolculuğuyla ilgili ayrıntılar bulunuyor.
TÜBİTAK’ın düzenlediği Ulusal
Gökyüzü Gözlem Şenliği, bu yıl
24-26 Ağustos tarihleri arasında
Antalya Saklıkent’te gerçekleştirilecek.
Şenlikte, her yaştan ve her bilgi
düzeyinden katılımcıya yönelik etkinlikler
düzenlenecek. Ayrıca, ülkemizin çeşitli
kentlerinden amatör ve profesyonel
gökbilimciler bir araya gelecek.
Şenlikte çıplak gözle ve teleskoplarla
gökyüzü gözlemleri, atölye çalışmaları,
seminerler, yarışmalar yapılacak.
Ayrıca şenlik alanının yakınındaki
TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ne bir
gezi düzenlenecek. Şenliğe katılım
için TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin
internet sitesinden başvuru yapılması
gerekiyor. Başvurular 1 Temmuz
2012’de başlıyor. Bilgi için:
http://senlik.tug.tubitak.gov.tr/
Ali Engin
Aslı Zülal
33
32-33kitapoyuntemmuz.indd 33
26.06.2012 15:13
Bu fotoğrafı, Ay’a giden bir astronot
çekmiş. Sen de Ay’a gidersen Dünya’yı
uzaktan böyle görebilirsin.
Fotoğraf: NASA
arkatemmuz12.indd 1
26.06.2012 14:46
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
karttemmuz.indd 1
27.06.2012 10:24
Güneş
Güneş
Merkür
Merkür
Venüs
Çizimler: Bilgin Ersözlü
karttemmuz.indd 2
Venüs
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
27.06.2012 10:24
Ay
Ay
Mars
Mars
Jüpiter
Jüpiter
Çizimler: Bilgin Ersözlü
karttemmuz.indd 3
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
27.06.2012 10:24
Satürn
Satürn
Uranüs
Plüton
Çizimler: Bilgin Ersözlü
karttemmuz.indd 4
Uranüs
Plüton
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
27.06.2012 10:24
Jüpiter
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
poster.indd 1
NASA / Science Faction / Getty Images Turkey
Jüpiter’in atmosferinde renkli gazlar
var. Gezegen o nedenle bu renklerde
görünüyor.
25.06.2012 14:53
Satürn
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
poster.indd 2
NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
İşte Satürn! Bu fotoğrafta Satürn’ün uydularından bazıları da görünüyor.
25.06.2012 14:53
11. sayfadaki etkinlikte kullanılacak çıkartmalar.
6-7. sayfalardaki
etkinlikte kullanılacak
çıkartmalar.
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
sticktemmuz.indd 1
27.06.2012 16:43
mekikoyunu.indd 1
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
Kübra Sıvışoğlu
Çizim: Pınar Büyükgüral
2. parça
Oyun alanlarının parçalarını kırmızı kesik çizgilerden kes. 1. parçanın uç kısmında bulunan beyaz alana yapıştırıcı sür ve
2. parçanın arka yüzündeki sarı bölümü buraya yapıştır. 3. ve 4. parçaları da aynı şekilde birleştirerek diğer oyun alanını hazırla.
3. parça
Oyun Alanları
Ay’a Roket Gönderme Oyunu
4. parça
1. parça
21.06.2012 15:30
Buraya yapıştırıcı sür.
mekikoyunu.indd 2
Buraya yapıştırıcı sür.
21.06.2012 15:30
Ay’a Roket Gönderme Oyunu
Piyonlar
Roket piyonlarını yerlerinden
çıkar. Siyah çizgilerden
arkaya katla. Şeridin ucundaki
beyaz kulakçığa yapıştırıcı
sür. Şeridin uçlarını birleştirip
yapıştır. Diğer piyonu da aynı
şekilde hazırla.
Kübra Sıvışoğlu
Çizim: Pınar Büyükgüral
roketkarton.indd 2
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
21.06.2012 15:37
Kübr
Çizi
kidir.
Ay’a Roket Gönderme Oyunu
• Ay’a Roket Gönderme Oyunu iki kişiyle oynanır.
• Oyunu oynamak için dergimizin ekinde verdiğimiz oyun alanları, roket
piyonları ve zar gerekir. Önce bunlar hazırlanır.
• Oyuncuların birer oyun alanı ve birer roket piyonu vardır. Oyuncular
piyonlarını oyun alanlarına resimdeki gibi, “Başlangıç” yazan kutuya
denk gelecek şekilde geçirirler.
• Oyunun amacı, roketi oyun alanının en tepesine, içinde Ay bulunan
kutuya ulaştırmaktır.
• Oyuna ilk kimin başlayacağına karar verilir.
• İlk oyuncu zarı atar. Oyuncu zarda kaç geldiğini görmek için zarı
yerden alıp tabanındaki noktacıkları sayar. Roket piyonunu zarda gelen
sayı kadar kutular üzerinde ilerletir. Sıra ikinci oyuncuya geçer. Oyun bu
şekilde devam eder.
• Oyunculardan biri içinde Ay bulunan en tepedeki kutuya ulaştığında
oyun sona erer. Oyunu bu oyuncu kazanır.
Ay’a Roket Gönderme Oyunu
Zar
Zarı yerinden ayır. Siyah
çizgilerinden arkaya katla.
Beyaz kulakçıklara yapıştırıcı
sürüp üçgen piramit elde
edecek şekilde yapıştır.
Kübra Sıvışoğlu
Çizim: Pınar Büyükgüral
roketkarton.indd 3
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
21.06.2012 15:37
Gökyüzü gözlemcileri, yıldızları gökyüzündeki konumlarına
göre gruplandırarak takımyıldızları oluşturmuşlar. Sizin
için hazırladığımız bu gökyüzü haritasını, Temmuz ayı
boyunca hava karardıktan sonra gökyüzünde görülecek
bazı takımyıldızları bulmak için kullanabilirsiniz. Bu
haritadaki takımyıldızları, yalnızca en parlak yıldızlarını
gösterecek şekilde çizdik. Çizimde yıldızların büyüklükleri
parlaklıklarıyla orantılı. Yani gökyüzünde daha parlak
görünen yıldızlar haritada daha büyük görünüyor. Haritada
bazı parlak yıldızlar ve gezegenler de bulunuyor.
Gökyüzü
Haritası
Kr
ali
k
üy
ü
Ay
ı
Ta
k
ım
k
Ta
ım
ız
ı
ıld
y
çe
yıl
dız
ı
Kutupyıldızı
B
Aşağıdaki kutucuklarda, gökyüzündeki bazı takımyıldızları oluşturan
yıldızlar yer alıyor. Noktaları rakamlara göre sırayla birleştirerek
takımyıldızları oluşturabilir misin?
7
ga
Ark
Ve
tur
us
eni
Yaz Üçg
ızı
ı
m
y
ıld
Tak
neb
De
Kuğ
u
Noktaları Birleştir,
Takımyıldızı Çiz
5
4
3
2
Sp
ika
ı
dız
yıl
ım
1
1
Kraliçe Takımyıldızı
Alp Akoğlu
Çizim: Pınar Büyükgüral
3
ım
yıl
dız
ı
ı
ıldız
y
m
ı
k
p Ta
e
r
k
A
5
5
gokharita.indd 1
7
8
2
6
4
3
1
1
Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.
Büyük Ayı Takımyıldızı
4
Ta
k
5
3
2
Sa
tü
k
Ta
rn
al
rt
Ka
air
Mar
s
Alt
4
Antares
Ya
y
6
Kartal Takımyıldızı
2
Yay Takımyıldızı
27.06.2012 11:14