SEMPOZYUMU

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
iLAHiYAT FAKÜLTESi
·
Yayın Noı3'5
YÜKSEKÖÖRETİMDE
DiN BiLiMLERİ ÖÖRETİMİ
SEMPOZYUMU
21-23
Ekirtı
1
~
SAMSUN .
1988
1987 .
TARİÜ KÜLTÜRÜNÜN.ZENGİNLEŞTİRİLMESİ
Yard. Doç. Dr. A. Vehbi ECER
Erciyes Üniversitesi
ilahiyat Fakültesi
Tarih
bir iki konuyu ha~
tırlattıktan sonra esasa geçmek istiyorum. Tarih, sosyoloji değil ama bir yönüyle sosyal bir ilimdir. muhtevalı
bir ilimdir. Muhtevalı ilimdir diyoruz, zira insanı ilgilendiren hiçbir konu tarih ilminin sınırla~ı dışında düşünülemez ( 1) . ·İnsanı ilgilendiren her şeyin, her konunun
tarihi vardır. İnsan zihninin ürünleri durumunda olan
ş-eylerin de
(hukuk, ahlak, -yönetmeLik ••• ,} tarih;i, olur.
Bu itibarla her ilmin belli bir miktarda tarihle iç içeliği mevcuddur. Tarih, insanın düşünce ufkunu pçan, insanı tamamlayan,
bütünleştiren,
bir hedefe yönlendiren ilif!idir. Bu hususa işaret eden İBN HALDUN, bu fikrini "Din
ve dünya işlerini bütünlemek isteyen kimse, tarihe başvu­
rarak onu kendisine örnek edinir ve bu ilimden faydalanır (Z) 11 cümlesiyle ifade eder. Merhum hocamız Hilmi Ziya
ÜLKEN, "tarihi perspektif"ten mahrumiyeti iptidailik ölçüsü olarak alır ve şöyle der :
' "İptidai insan, tarini perspektiften mahrumdur(3) "
Başka bir yerde de, bugünün hareket gücünün tarihten geldiğine işaret eder, der ki :
"Bugünkü medeniyetin dayandığı ·iman, bütün dikl<atini kendi mazisine çevirerek, başka milletlerin nümunelerinden faydalanarak, kendi kendini yaratma imanıdır~ 4 ) "
Kuşkusuz, bugünü anlamak ve geleceğe emin bir biçimde ha~ırlanabilmek için sağlam bir tarih kültürüne ihtiyaç vardır. Tarihte işlenen kusurlar yerticten işlenme­
ıneye çalışılır, . benze:r- olayların sonuçları yaklaşık olahakkında.herkesin bildiği
331
·ak
için tedbir.li olmaya yönelinir. Eski örıeklerden ders alma yoluyla bugünkü hayatımızı değerlen­
lirir; yönlendiririz. İbn Haldun MUKADDİME ı sinde : "Geçıişler geleceğe suyun suya benzemesinden daha ziyade birdrine benzer (S) " der.
Tarihi~ sağladığı en önemli ve dih adamlarına çok
:erekli olan yönü, şartları gözönünde bulundurarak yerine
·e ~amanına göre düşünmeyi, .aklı kullanmayı öğretmesidi.r •
.nsanoğlu kazandığı tecrübelerle (yani tarihle), olayları
·e sonuçlarını tanıması sayesinde, yeni benzer olaylara
;arşı
doğruyu
seçmeye hazır akli gelişimine ulaşır.
:ur ı9Jl-ı Kerim ı d<: "örnek almak", "ibret almak" tabirleri
;eç er. Mesela Yusuf Suresindeki : "Andolsun ki, peygam.e~leı:-in kıssalarında, aklı olanlar için ibretler vardır"
;ret i (No : lll) buna işaret sayılabilir. Örnek almak,
bret alma:k aklı. kullanınakla mümkündür. Tarih, olayların
·angi sebeplerle ortaya· ÇJ.-15-tığını ve ne ~ibi sonuçlar dourduğunu öğretir. Bu sebeplerin araştırılması, yeni duumlara uygulanması sistemli düşünme yeteneğinin gelişi­
ini sağlayacaktır. Daha açık bir ifadeyle, tarih disipini - tek başına olmasa da- belirli bir oranda hür düüncenin, sistemli düşüncenin oluşmasını ve gelişmesini
ağlamada büyük. bir. paya sahiptir. İnsanları olayların
ncesini-sonrasını,
önünü-arkasını
araştırmadan
karar
ermekten alakoyar, mantıklı düşünmeye, ilmi düşünmeye
orlar. Bu sebeple öğrencilerimizin köklü bir tarih külürü· aimaları· gerektiği inancındayım. Tarih kültürü, öğ­
encilerimizin hür di.jşünceye kapalı, müsamahasız, mutaas·ıp, doğmatik yönlerini yumuşatır, kaldırır. Kronolojik
aman süreci içinde, bilgilerini ve olayları önceki örekleriyle karşılaştırır, mantık -kurallarını uygular,
eçmişin ve çağı~ problemleri arasında köprü kurar. Genç
imağların dinamizmini, yaratıcı gücünü kazanması temin
dil ir. Bunu sağlayabilmek için ders saatlerinin
çoğal.
'.
ılınasından çok 1 yıllar içinde yaygınlaştırılmasına ağırık verilmesi ve böylece tarih şuurunun, tarihi tenkit
nlayışının kazandırılması yolu tercih edilmelidir. İslam
arihi adı altındaCahiliye Çağı, Peygamber ve Dört Halife
kestirildiği
.
332
Devri, İlk Müslüman Türk Devletleri, SelçukluJar, Osmanlılar ..• ele alınmalıdır. Hadis, tefsir ve fıkıh bilimlerinin belirli saatlerinde mutlaka Kur' an Tarihi, Hadis
tarihi,Tefsir Tarihi, Fıkıh Tarihi •.• konularına yer verilmelidir. Bunlar sağlandığı takdirde, çağdaş topluma
ters düşmey.ecek, hür düşüneeli, bildiklerini anl~tmasını
"e benimsetmesini b ec eren, vatansever, Atatürkçü din adamları yetişebilir.
TARİH
KÜLTÜRÜ İLE İLGILI DERSLERİN
KREDİ/SAAT HAFTALIK DAGILIMLARI
I. SINIF
DERSİN
ADI
l.yy.
2.yy.
İNKILAP
TAR.
2
2
DİNLER
II. SINIF
l.yy
TAR.
İS.
SAN. T.
İS.
KUR. T.
İLKÇAG
.İSLAM
FE
l.yy.
2.yy.
ı
2
2'
2.yy.
2
'
3
2
:-
2
3
FH-
TARİHİ·
2
;..
FELSE-
TARİHİ
YENİÇAG
SEFE
IV. SINIF
l.yy.
ı
JASAVVUF T.
SEFE
III. SINIF
2.yy.
3
FEL-
TARİHİ
İSLAM TARİHİ
'1
2
2
2
2
2
3
2
DİPNOTLAR
(1) David Thomson, Tarihin Amacı, Çev.: Salih Ö.zbaran, İst.,?,
çeşitli
sayfalar.
333
(2) İbn Haldun, Mukaddim.e, Çev.: Zakir Kadir1 UGAN, İstanbul,
1954, I., 19.
(3) Hilmi Ziya Ü-lken, Millet ve Tarih Şuuru, İstanbul, 1976,
225.
(4) Ülken, 236.
(5) İbn Haldun, I., 21.
* * *
334