1 GELECEKTE YETİŞKİN EĞİTİMİ Kenan ALLAHVERDİ1 kenan

advertisement
GELECEKTE YETİŞKİN EĞİTİMİ
Kenan ALLAHVERDİ1
kenan-allahverdi@hotmail.com
Özet
Dünya son birkaç yüzyıldır hızlı bir değişim sürecine girmiştir. Bu değişim sürecinden
tüm kurumlar, kuruluşlar ya da genel anlamda tüm yapılar ciddi bir şekilde etkilenmektedir. Bu
etkilerden, dolaylı ve dolaysız olarak etkilenen eğitim de, ciddi bir yapılanma içerisindedir. Bu
yapılanma süreci eğitim kurumlarının gelecekteki yapısı hakkında şimdiden düşünmemize neden
olmaktadır. Gelecekte, eğitimin önemli bir mekanizması olan yetişkin eğitimi, tüm dünyanın
eğitim sisteminde önemli bir rol oynayacaktır. Bu çalışmada da günümüzde meydana gelen
değişimin yetişkin eğitimine olan yansıması değerlendirilerek gelecekteki yetişkin eğitiminin
olası görünümü hakkında ön görüde bulunulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Yetişkin Eğitimi, Gelecek, Değişim,
GİRİŞ
Çağımızın ulaştığı enformasyon ulaşımı sayesinde eğitim hızlı bir değişim sürecine
girmiştir. Bu değişim sürecinde eğitim sürekli olarak yapılanmakta ve genel olarak meydana
gelen
değişimin
hızına
ulaşmaya
çalışmaktadır.
Bu
bağlamda
yetişkin
eğitimini
değerlendirdiğimiz zaman geleneksel olarak toplumsal bir mekanizmanın gelecekteki yetişkin
eğitimini biçimlendirdiğini görmekteyiz. Çünkü genel anlamda “ toplum, gençlerin geleceğini
yaptıkları faaliyetleri yönlendirmekle kendi geleceklerini de belirlemiş olur (Dewey, 1996: 46).”
İşte toplum gelecekteki yapısını korumak için ve daha da temellendirmek için gençlerden başka
yetişkin eğitimine daha fazla önem verecektir. Bu sayede yukarıda belirtildiği gibi toplumsal
süreklilik ya da değişim sağlanacaktır. Ayrıca gelecekte kültürel değişim ve teknolojik gelişim
ya da değişimin büyük ölçüde yetişkin eğitimi sayesinde gerçekleştirileceğini söyleyebiliriz.
Gelecekte; mevcut olan enformasyon ya da bilginin ayrıca oluşturulan kültürel
birikimin, kullanım amacı ve şekli çok önemli olacaktır. Hatta bu unsurların kimler tarafından
1
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri ABD, Eğitim
Programları ve Öğretimi Bilim Dalı tezli yüksek lisans öğrencisi
1
daha fazla kullanılması gerektiği ve kime daha fazla hitap etmesi gerektiği de önem arz
edecektir. Bu kanımıza Dewey (1996: 42)’in şu tespitinden ulaşmak mümkündür.
Eski Yunan’da eğer bizim sahip olduğumuz araçların çok küçük bir
kısmıyla üstün bir zihinsel ve sanatsal kültür yaratılabilmişse, bu sahip olunan az
sayıdaki araç gereçleri toplumsal amaç için kullanılması sayesinde olmuştur.
Bu tespitten anlaşılacağı gibi var olan enformasyonun doğru yönde kullanılması gerektiği
anlaşılmaktadır. Bu amacın sağlanması da gelecekte yetişkin eğitimi ile olanaklı olacaktır.
Çünkü gelecekte toplumsal dönüşümün çok hızlı olacağı varsayılmaktadır. Ayrıca teknolojik
anlamda meydana gelen gelişmelerde hızlı bir bilgi yığını oluşturacak. Bu bilgilerin hızlı bir
şekilde eskimesi de söz konusu olacak. İşte yetişkin eğitimi sayesinde bireylerin bu bilgi
yığınından doğru bilgiye ulaşmaları sağlanacak. Ayrıca yetişkin eğitimi bu hızlı değişim
sürecine bireyin ayak uydurmasını sağlayacak. Kısacası gelecekte yetişkin eğitimi bireyin bilgi
yığınından doğru bilgiyi seçerek toplumsal amaç için kullanmasını sağlayıcı ve toplumsal
uyuma yönelik olarak bir eğitim verecek. Ayrıca dünyanın yaşadığı teknolojik ilerleme devrim
niteliğinde gelişmelere neden olmaktadır. Bir düşünürün belirttiği gibi “devrimlerin her zaman
en büyük etkileri bilinmeyen sonuçlarında yatar. Henüz emekleme döneminde bulunan internet
teknolojilerinin gelecekte yaratacağı sonuçların hayal dünyamızı zorlayacağı kuşkusuzdur.” Bu
bakımdan
değerlendirdiğimizde,
gelecekte
yetişkin
eğitiminin
bu
devrimlerin
benimsetilmesinde önemli bir vazife üstleneceğini söyleyebiliriz. Çünkü günümüzde bile
gelişmiş ülkelerin birçoğunda değişimin ya da daha değişik bir ifade ile devrimlerin
benimsetilmesinde yetişkin eğitimine önemli bir rol verilmiştir (Park, 2002). Bu önemin
gelecekte daha fazla olacağını da söylemek mümkündür. Zaten yetişkin eğitimi,
yetişkinlerin özelliklerinin ve gereksinmelerinin dikkate alındığı, kuralları esnek bir eğitimdir.
Yetişkin eğitimi, programının içeriğini temelde yetişkinlerin ve toplumun gereksinmeleri
belirler (Bülbül, 1991: 40 Akt: Bilir, 2004: 101). Bu nedenle de yetişkinlerin eğitimi ve
teknolojiye adaptasyonuna yönelik sürekli eğitim programları hazırlanıp uygulanmalıdır
(http://ekutup.dpt.gov.tr/bilim). Bu adaptasyonun sağlanması gelecekte değişimin
hızından dolayı da zor olacaktır.
Gelecekteki toplumsal yapının genel görünümü konusunda yukarıda genel olarak bazı
fikirler öne sürüldü. Ancak gelecekteki yetişkin eğitiminin analiz edilmesi için sistemli bir bakış
açısı gerekliliği hissedilmektedir. Bu nedenle de gelecekteki yetişkin eğitimini şu soruları
sorarak analiz etmemiz gerekmektedir. Gelecekteki yetişkin eğitimi nasıl bir ortamda
gerçekleştirilecek, ne öğretilecek, temel amacı ne olacak, hangi yaştaki bireylere hitap edecek…
2
Gelecekte Yetişkin Eğitimi Kurumlarında Ortam Nasıl Olacak?
Gelecekte yetişkin eğitimi günümüzdeki geleneksel sınıf anlayışından kurtularak sınıf
dışı ortamlarda gerçekleştirilecek. Eğitim genel olarak; çoklu ortamlar, konferanslar, internet,
kitle iletişim araçları ile sağlanacak. Ancak bu ortamlar günümüzdeki teknolojik yapıdan daha
ileri seviyede olacak. Bireylerin birbirleriyle tecrübelerini paylaşmaları sağlanacak. Bunun
içinde bireylerin etkileşimi sağlanmaya çalışılacak. Bu da zaman ve mekân sınırlılığının
kaldırıldığı ortamlarda gerçekleştirilecek.
Bilgi çağını oluşturan ileri teknolojiler, aynı mal ve hizmetlerin daha kısa sürede
ve nispeten ucuza üretebilmelerini de mümkün kılacağından, kişilere kalacak boş zaman
artacak, çalışma süresi kısalacaktır (http://ekutup.dpt.gov.tr/bilim). Bu durum ilerde
bireylerin değişik ortam arayışlarını güdeleyecek. Bireyler sadece öğrenmek için değil
günlük hayatlarını zenginleştirmek için değişik aktivitelere katılmak amacıyla yetişkin
eğitimi kurumlarından yararlanacak. Örneğin günümüzde ekonomik gelişmelerle
birlikte Kore’de yetişkin eğitiminin bireyselleştiğini görmekteyiz. Buna ek olarak
yetişkin eğitiminin boş zaman eğitimi ve kariyer gelişimi eğitimi adını aldığını da
söylemek mümkündür (Park, 2002: 289).Bu nedenle de gelecekte yetişkin eğitimi
kurumları zengin aktivite seçeneklerini sağlamak için değişik ortamlar sağlamaya
çalışacak.
Ayrıca gelecekte yetişkin eğitiminin dini kurumlarca gerçekleştirilebileceğini
söyleyebiliriz. Çünkü Paulette (2005)’nin tespitine göre geçmişte bazı ülkelerde
kilisenin bu konuda doğrudan ya da ya da dolaylı olarak bu rolü üstlenmiştir. Gelecekte
de bu rolün devam edeceğini fakat açık bir şekilde olmayacağını söylemek mümkündür.
Gelecekte Yetişkin Eğitimi Kurumlarında Ne Öğretilecek?
Gelecekte
yetişkin
eğitim
kurumları
“Epistemolojik”
bakış
açısıyla
değerlendirildiğinde: Değişim ve değişim hızı, bilgi değişiminin zorunlu değişime
etkisi, bilgi bütünlüğünden uygun bilginin seçilmesi, mesleki değişim ile kültürel
değişim ve bunların ilişkisi vb öğrenmeleri gerçekleştirecek (Akçay, 2005).
Hümanist bir bakış açısıyla değerlendirdiğimizde ise: Gelecekte insanların
kendilerini gerçekleştirme olanakları artacak. Bunun için öz doyum eğitimi ön plana
çıkacak. Ama temelde bireyin kendi kendine bir şey öğrenmeyi öğrenmesini
3
sağlanacak. Ayrıca “öğrenmek için öğrenmek” anlayışından hareketle bilişsel duyum
sağlanması amaç edinecek ve bu yönde eğitim sağlanacak (Akçay, 2005).
Uygarlığın ilerlemesiyle gençlerin yetenekleri ile yetişkinlerin işleri arasındaki
uçurum genişledi (Dewey, 1996: 8). Bu durum gelecekte istenilmeyen durumlara yol
açabilir. İşte bu uçurumun kapatılması yetişkin eğitiminin sağlayacağı eğitimle
olanaklıdır. Yani gençlerin yenilikleri takip edebilme olanakları varken yetişkinlerin
böyle bir olanağa sahip olmaması iki kesim arasında yetenek farklarına neden
olmaktadır. İşte yetişkin eğitimi yakın bir gelecekte bu ayırımı kapatabilmek için
yetişkinlerin günün gelişen ihtiyaçlarına yönelik olarak kazanması gereken yetenekleri
kazandırmaya çalışacak.
Kişisel bağımsızlık arttıkça toplumsal yeteneklerin daralması tehlikesi vardır.
Bireyi bağımsız yapmakla kendi kendisine yeter duruma getirir ve bu durum,
başkalarına karşı kayıtsız kalmayı ya da kendisini onlardan üstün olmaya götürebilir
(Dewey, 1996: 49). Bunun engellemek içinde bir ülkenin eğitiminde ya da yetişkin
eğitiminde mesleki ya da pragmatik değerler önemlidir. Ancak bu değerler ülkenin
sadece ekonomik anlamda gelişmesine katkıda bulunurlar. Değişen ihtiyaçlar
neticesinde ya da küreselleşme ile birlikte ülkenin sosyal yönden de değişimi ya da
gelişimi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu durum toplumda farklı bakış açılarını ve farklı
görüşleri gerektirir. Bunların kazandırılmasında yetişkin eğitimi önemli bir vazife
yüklenmiştir. Kısacası toplumun bütünsel bir anlayışla geliştirilmesi için yetişkin
eğitimine ihtiyaç vardır (Park, 2002: 293). Balcı (1995, 114 Akt: Balay, 2004: 78)’nın
da belirttiği gibi çevre ne denli belirsiz ve kestirilemezse o ölçüde farklılaşma ve
bütünleşme gereklidir. Ancak bütünleşme ve farklılaşma ters işleyen süreçlerdir. Yani
farklılaşma ne denli fazlaysa bütünlüğü sağlamak da o denli zor olmaktadır.
Gelecekte olgunlaşan nüfus artacak ve yaşam süresi uzayacak. Artan yaşam
süresi ile beraber insanların statü elde etme hırsı ve süresi uzayacak. Bu durum
beraberinde insanların mesleki kariyer eğitimini ön plana çıkaracak (Akçay, 2005)
Örneğin insanların yaşam süresi ortalama olarak 80–100 yıl arasında olabilir. Bu
durumda bireylerin emekli olma yaşları yükselecek. Bu durum beraberinde bireyin
çalıştığı kurumda daha üst konuma gelme kaygısını güdeleyebilir. Bunun içinde birey
yetişkin eğitimi kurumlarından yararlanarak kendi kurumunda yükselme imkânına sahip
4
olabilecek. Mesela normalde profesörlük ünvanı bilim adamı için son ünvan olarak
değerlendirilirken gelecekte bunun da üstünde ünvanlar kullanılacak. Bu ünvanların
kazandırılması işi de büyük ölçüde yetişkin eğitimi kurumlarınca gerçekleştirilecek.
Günümüzde olduğu gibi gelecekte de yetişkin eğitimi kurumları alan eğitimine
önem verecek. Örneğin Güney Kore’de modernleşmenin sağlanabilmesi için yetişkin
eğitimi kurumlarının genişletildiğini söyleyebiliriz. Bu gelişmenin alan eğitimine
yönelik olduğunu da söylemek mümkündür (Park, 2002: 288). Bundan hareketle
ilerleyen yıllarda alan eğitiminin daha baskın olacağını ve uzmanlık alanlarının
oluşturulacağını ve bu uzmanlık alanlarında derinlemesine bilgi sahibi olunması için de
yetişkin eğitim kurumlarından yararlanmanın zaruri hale geleceğini söyleyebiliriz.
Gelecekte Mikroelektronik, haberleşme ve uzay sanayi, bilgisayar teknolojileri, elektrik
ve elektronik malzeme üretimi, ilaç sanayi, kimyasal üretim vb alanlarda
(http://ekutup.dpt.gov.tr/bilim)
yetişkin
eğitim
kurumlarının
eğitim
vereceği
düşünülebilir. Akçay (2005)’ da gelecekte yetişkin eğitiminde; iletişim bilimleri, insan
bilimleri (rehberlik, psikoloji, felsefe), bilgisayar, teknoloji ve bilişim konularının
eğitimine ağırlık vereceğini söylemektedir.
İlerleyen yıllarda insanlar arsında bazı iletişim alanında bazı sorunların ya da
değişik bir ifade ile gelişmelerin olacağı söylenebilir. Örneğin birbirini tanıma arttıkça,
zamanla “biz” ve “onlar” arası ayırımın azalacağı söylenebilir. Ne var ki fiziksel
mesafeler kapansa ve insanlar bedenen bir araya gelse dahi, ruhen birbirlerine
yabancılaşacakları düşüncesi ağır basmaktadır. Bu durum, insanların birbirlerine araçsal
yolla bağlanmaları demektir. İnsanlar, dünyanın her yerinde farklılıklarıyla birlikte bir
arada yaşamanın asgari koşullarını belki bulacak ve belki de bütünlük bir ölçüde
sağlanmaya çalışılacaktır. Ancak insanlar arası ilişkilerin giderek daha mekanik bir hal
alacağı tahmin edilmektedir. Bu sakıncayı bir ölçüde gidermek, insanların ruhsal,
duygusal ve benlik zekâlarının güçlendirilmesini gerektirecektir. Bu yüzden söz konusu
alanlara gelecekte daha çok yer verilmesi, eğitimin gereklerinden biri olabilecektir
(Balay, 2004: 79). Bu eğitimin sağlanması yada gereğinin yerine getirilmesi de büyük
ölçüde yetişkin eğitimi kurumlarınca gerçekleştirilecek. Kısacası yakın bir gelecekte
insanlar arası diyalogun artmasına daha çok önem verilecek, sözlü ve sözlü olmayan
iletişim becerilerinin öğretilmesi yetişkin eğitimin önemli amaçları arasında yer alacak.
5
Geleceğin işgücünü hazırlamada okullara büyük iş düşecektir. Geleceğin
çalışanlarından sadece iş değil, sosyal yaşama ilişkin sorumluluklar bakımından da ciddi
beklentiler olacağından okullar, mesleki ve teknik eğitimin yanı sıra, moral ve etik
eğitime de yer vermek durumunda kalacaktır ( Akt: Balay, 2004: 79). Moral ve etik
eğitiminin yetişkin eğitim kurumlarınca gerçekleştirileceğini söylemek mümkündür.
Bunun yanı sıra yetişkin eğitiminin sosyal hakları geliştirici yönünün olduğunu
söylemek mümkündür. Yetişkin eğitiminin bugün ulaştığı seviye insan haklarına ya da
sosyal haklara verilen önemin bir sonucudur (Park, 2002: 287). Bu bakımdan
değerlendirildiğinde yetişkin eğitiminde insan hakları ve demokrasi gibi toplumsal
düzenleyici düşüncelerin üst düzeye taşınması için de günümüzdekinden farklı
uygulamalarla eğitim verileceğini ve dünya geleceğinin buna bağlı olacağını
söyleyebiliriz.
Yetişkin Eğitimi İle Hangi Yaş Aralığındaki Bireylere Eğitim vb Hizmetler
Sunulacak?
Gelecekte yetişkin eğitimi ile her yaş grubundan insana hizmet sunulmaya
çalışılacak. Ancak yakın bir gelecekte genç nüfusun azalacağı ve olgun nüfusun artacağı
hipotezi kabul edilmektedir. Bu nedenle de yetişkin eğitiminin daha çok olgun yani 18
yaş ve üstündeki bireylere hizmet sunacağını ağırlıklı olarak da yaşlı nüfusa hitap
edeceğini söyleyebiliriz. Akçay (2005)’ a göre, bilgiyi kimin aldığı önemli değil, önemli
olan bilgiye ihtiyaçları olan insanların varlığıdır. Bu amaçla yola çıkan okullar, her
yaştaki bireylere yönelik eğitim vermelidirler.
Gelecekte yetişkin eğitiminin hangi yaş aralığındaki bireylere daha fazla hizmet
götürmesi gerektiğini tespit etmek doğru olmayabilir. Açıkçası bilgiye erişmenin,
bilgiyi uygulayabilmenin ve bilgi üretebilecek yeterliğe sahip olmanın yolu eğitimdir.
Bu yüzden eğitimin yaşam boyu sürmesi, hem bireyler hem de uluslar için yaşamsal bir
zorunluluk olmuştur (Miser, 2002: 56). Bu bakımdan yetişkin eğitimi ilerde bireyin tüm
hayatını kapsayıcı bir rol oynamak mecburiyetinde kalmıştır. Yani gelecekte bireyin
yaşamını devam ettirebilmesi için yetişkin eğitiminin temel ihtiyaçlardan biri olacağını
söyleyebiliriz.
Yetişkin eğitiminin temel amacının ülkenin problemlerinin çözümü için
yetişkinleri eğitmektir (Park, 2002: 293). Gelecekte de yetişkin eğitiminin amacını
6
“dünyanın problemlerinin çözümü için yetişkinleri eğitmek” olacağını söyleyebiliriz.
Gelecekte günümüzde olduğu gibi sorunlara karşı bilimsel ve akılcı bir yöntemle
bakmayı öğrenen bireyler yetiştirilmek hedeflenecektir. Bu ise problem çözme eğitimi,
bilimsel düşünme eğitimi ile sağlanacaktır (Akçay, 2000: 2).
KAYNAKLAR
AKÇAY, Cengiz, (2005), Ders Notları Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim
Fakültesi.
BALAY, Refik, (2004), Küreselleşme, Bilgi Toplumu ve Eğitim. Ankara Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 37. Sayı: 2.
BİLİR, Mehmet, (2004), Kentleşme Sürecinde Yetişkinlerin Eğitim Gereksinimi:
Ankara Mamak İlçesi, Tuzluçayır Semti, Ege Mahallesi Örneği. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. cilt: 37, sayı: 1, ss.98-121
DEWEY, John, (1996), Demokrasi ve Eğitim,Eğitim Felsefesine Giriş (Çev: Prof.
Dr. Tahsin YILMAZ).Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları: 81. Ege
Üniversitesi Basımevi.
MİSER, Rıfat, (2002), Küreselleşen Dünyada Yetişkin Eğitimi. Ankara Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 35 Sayı: 1-2.
PARK, Sung-Jung, (2002), Korean Women’s Development Institute, South Korea
The Change of South Korean adult education in Globalization: Int. J. Of
Lİfelong Educatİon, Vol. 21, No. 3, 285–294.
PAULETTE, Isaac, E., (2005), The Future Of Adult Educatıon In The Urban
Afrıcan Amerıcan Church. Education & Urban Society; Vol. 37, Issue 3,
p276-291, 16p, 7 char.
YÜCEL, http://ekutup.dpt.gov.tr/bilim/ Bilim-Teknoloji Politikaları Ve 21. Yüzyılın
Toplumu)
http://ekutup.dpt.gov.tr/bilim
7
Download