kreatinin,ham test,gebelik testi,evde ovülasyon testi,eritrosit,crp,bnp

KREATİNİN
Kreatinin protein metabolizmasının atık ürünüdür. Vücuttaki
kas kitlesi ne kadar fazlaysa kreatinin de o kadar çok
üretilir. Tamamı idrarla atılır.
Kan kreatinin miktarı
metabolizma ve böbrek fonksiyonları hakkında çok önemli
bilgiler sunar.
Aşağıdaki ilaçlar kan kreatinin seviyesini etkiler:
Aminoglikozid gurubu antibiyotikler,
Cimetidin ( mide ilacı )
Kemoterapi ilaçları,
Sefalosporinler gibi böbreğe zarar veren ilaçlar,
Ağrı kesiciler,
Trimetoprim kullanımı sırasında kreatinin seviyesi
etkilenir.
Kreatinin testi ne için istenir?
Kreatinin testi böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla
istenir. Kreatinin tamamen böbrekten atılır, eğer böbrek
fonksiyonları bozulursa artmaya başlar, idrardaki miktarı da
düşmeye başlar.
Kreatinin normal değeri:
Kreatinin erkekte 0,7 ila 1,3 mg/dL , kadında 0,6 ila 1,1
mg/dL arasında dır. Kadınlarda düşük olmasının sebebi kas
kitlesinin daha az olmasından kaynaklanır.
Kreatinin seviyesini arttıran sebepler:
Akut tübüler nekroz,
Dehidratasyon ( susuz kalma),
Diyabetik nefropati ( şeker hastalığına bağlı böbrek
hasarı),
Eklampsi ( gebelik zehirlenmesi),
Glomerülonefrit,
Böbrek yetmezliği,
Kas hastalıkları,
Piyelonefrit ( böbrek iltihabı),
Şok, kalp yetmezliği ve buna benzer sebepler dolayısı
ile böbrek kan akımının azaldığı durumlar,
Rabdomyoliz,,
İdrar yollarında tıkanma,
Kan kratinin seviyesini düşüren sebepler:
Kas hastalıkları ( kas kitlesini eriten hastalıklar),
Myasteniya gravis,
Referanslar:
Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal
disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th
ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116.
HAM TEST
Ham Test; Asit Hemoliz testi; Acid hemolysin test
Paroksismal Nokturnal Hemoglobinüri (PNH) tanısı amacıyla
kullanılan laboratuar testidir. Eritrositlerin hassasiyetini
ölçer. Hafif asit ortamda eritrositlerin patlayıp
patlamadığını ölçer. Özel bir hazırlık gerektirmez.
Ham test için normal değerler:
Normal: negatif
Testin pozitif olması Paroksismal Noktürnal Hemoglobinüri
teşhisi koydurur. Test nadir rastlanan konjenital
diseritropoietik anemi teşhisinde de kullanılır.
Ham test yerini yeni ve güvenilir yöntemlere bırakmıştır. Flow
cytometri bu
yöntemdir.
hastalıkların
teşhisinde
daha
güvenilir
Referanslar:
1.Elghetany M, Banki K. Erythrocytic disorders. In: McPherson
R, Pincus M, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by
Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2007:chap 31.
2.Schwartz R. Autoimmune and intravascular hemolytic anemias.
In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 164
GEBELİK TESTİ
Beta HCG; βhCG= BETA HCG=
Gonadortopin; Bkz: Beta HCG
Human
Koriyonik
Beta HCG Gebelik sırasında plasentadan salgılanır. Hem kan hem
de idrarda bakılabilir. En çok kullanılan gebelik testi
çeşididir.Gebelikte Beta HCG’nin normal den çok yüksek olması
dış gebelik yada komplike gebelik göstergesidir. Ayrıca
erkekte ve kadında over ve testis tümörlerinin göstergesidir.
( tümör marker ).
Beta HCG için normal değer:
•
•
•
•
•
•
•
Gebe olmayan kadınlarda : <5.0 mIU/ml altındadır.
Gebeliğin 3. Haftasında : 5 – 50 mIU/ml
Gebeliğin 4 . Haftasında : 5 – 426 mIU/ml
Gebeliğin 5. Haftasında : 18 – 7,340 mIU/ml
Gebeliğin 6. Haftasında : 1,080 – 56,500 mIU/ml
Gebeliğin 7 – 8. Haftalarında: 7, 650 – 229,000 mIU/ml
Gebeliğin 9-12. Haftalarında: 25,700 – 288,000 mIU/ml
•
•
•
•
Gebeliğin 13-16. Haftalarında: 13,300 – 254,000 mIU/ml
Gebeliğin 17-24. Haftalarında : 4,060 – 165,400 mIU/ml
Gebeliğin 25- 40. Haftalarında: 3,640 – 117,000 mIU/ml
Menopozdan sonra : <9.5 mIU/ml
HCG arttıran sebepler:
•
•
•
•
•
Gebelik
Dış gebelik
Genetik bozuklukları olan gebelik ( Mol hidatiform )
Over tümörleri,
Testis tümörleri.
HCG azaltan sebepler:
• Anabolik steroid tedavisi
• Plasental yetmezlik
EVDE OVÜLASYON TESTİ
Ovulation home test; Luteinizing hormone urine test (home
test); Ovulation prediction test; Urinary LH immunoassays; Athome ovulation prediction test; LH urine test;
Evde ovülasyon testi nedir?
Gebe kalmak için en uygun zamanın tespit edilmesi amacıyla
evde yapılan testdir.
İdrardaki Lüteinizan Hormon (LH) miktarını ölçerek en uygun
zamanı gösterir. LH miktarı ovülasyon olduğu zaman artar. Bu
artış overlerin bir yumurtayı döllenmek üzere serbest
bıraktığını gebelik için en uygun zaman olduğunu gösterir.
Evde ovülasyon testi nasıl yapılır?
Bu test kitleri eczanelerden temin edilir. Bu bir laboratuvar
testi değildir.
Bu test kutusu içinde 5 yada 7 test çubuğu çıkar. Normalde 28
günde bir adet gören kişilerde yumurtlama ( ovülasyon ) son
adet tarihinden itibaren 11 ila 14. günler arasında olur. Bu
gebelik için en uygun zamandır. Adet düzensizliklerinde yada
bu dönemin tahmin edilemediği durumlarda evde ovülasyon takibi
ile gebelik için en uygun zaman tespit edilir.
Bu amaçla test çubukları adetin 11. Gününden itibaren birkaç
gün arayla idrara daldırılarak uygun zaman yakalanmaya
çalışılır. Test LH miktarının arttığı zamanı yakalar.
Test ya test çubuğunun üzerine işeyerek ya da temiz bir kaba
yapılan idrarın içine batırılarak yapılmalıdır. Test çubukları
renk değişikliği ile uygun zamanı gösterir. Pozitif sonuç (
yani LH da artış ) 24- 36 saat sonra ovülasyon olacak anlamına
gelir.
Düzensiz adetlerde bu artışı yakalamak zor olabilir. Test
süresince aşırı su içilmemelidir. LH miktarını düşüren ilaçlar
kesilmelidir.
LH miktarını düşüren ilaçlar:
Östrojen,
Progesteron,
Testosteron.
Östrojen ve progesteron doğum kontrol haplarında ve hormon
replasman tedavileri içinde bulunabilir.
Klomifen sitrat LH miktarını arttıran ovülasyonu tetikleyen
bir ilaçtır. Bu ilaç kullanılıyor ise evde ovülasyon testleri
ilaç kesildikten 3 gün sonra yapılmalıdır.
Evde ovülasyon testleri büyük doğrulukla ovülasyon zamanını ve
gebe kalmak için en uygun tarihi söyler.
Evde Ovülasyon testi için normal değerler:
Testin pozitif olması önümüzdeki 24 -36 saat içinde ovülasyon
olacağını gösterir.
Evde ovülasyon testi pozitif olmuyor ise ya da bu teste rağmen
aylarca gebe kalma şansınız olmadı ise mutlaka doktorunuza
danışınız.
Evde ovülasyon testleri evde fertilite monitörleri ile aynı
şey değildir. Evde fertilite monitörleri tükürükteki
elektrolitler, idrardaki LH miktarı ve bazal ateş ölçerek
değerlendirme yaparlar.
Referanslar:
1. Falcone T. Women’s health. In: Carey WD, ed. Cleveland
Clinic: Current Clinical Medicine 2010. 2nd ed. Philadelphia,
Pa: Saunders Elsevier; 2010:section 14.
2. Fritz MA, Speroff L. Induction of ovulation. Speroff L,
Fritz MA, eds. Clinical Gynecologic Endocrinology and
Infertility. 8th ed. Philadelphia, Pa: Lippincott Williams &
Wilkins; 2011:chap 31
ERİTROSİT
Eritrosit; RBC: Red Blood Cell = Alyuvar
Kanı oluşturan ana hücrelerdir. İçlerindeki hemoglobin
sayesinde akciğerlerden dokulara oksijen taşırlar. Kana
kırmızı rengini veren hücrelerdir ( al= kırmızı). Disk
şeklinde ortasından hafice basık hücrelerdir. Eritrositler
kemik iliğinde üretilir buradan kan dolaşımına geçerek
yaklaşık 2 hafta boyunca dokulara oksijen taşır. Ömrü dolan
eritrositler dalak ve karaciğerde parçalanarak içlerinde işe
yarar demir çıkartılır ve yeni eritrosit yapımında kullanılır.
Eritrosit için normal değerler:
Erkekte: 5,1 – 5,7 milyon/ mm3
Kadında: 4,2-5,4 milyon /mm3 dür.
Eritrosit sayısını arttıran sebepler: ( polisitemi
)
Yüksek irtifa,
Sigara,
Hava kirliliği,
Bazı akciğer ve kalp hastalıkları,
KOAH
Kalp yetmezliği,
Eritrosit yapımında bozukluk.
Eritrosit sayısını azaltan sebepler :
Kan kaybı,
Beslenme bozukluğu,
Vitamin eksikliği,
Kan yıkımının arttığı hastalıklar,
Kan yapımının bozuk olduğu kan hastalıkalrı,
Akdeniz anemisi,
Hemoglobinopatiler,
Demir eksikliği,
Demir emilmesinin bozulduğu hastalıklar,
Kemik iliğini ilgilendiren hastalıklar ve tümörler,
Zehirlenmeler
Eritrosit miktarını düşüren sık görülen sebeplerdir.
CRP
C-reactive protein; High-sensitivity C-reactive
protein; hs-CRP
Karaciğerde yapılan ve enfeksiyon hastalıklarda artan bir
proteindir. Kanda bakılır.
CRP ne için bakılır?
Vücutta iltihabi bir reaksiyon olup olmadığını gösterir.
Spesifik bir test değildir. Yüksekliği belirli bir hastalığı
göstermez sadece enfeksiyon olduğunu gösterir, yerini
göstermez.
CRP:
Romatizma gibi iltihabi hastalıkların alevlenmelerini
tespit etmekte,
Enfeksiyon hastalıkların tedaviye verdikleri cevapların
izlenmesinde,
Ateş sebebinin araştırılmasında kullanılan bir testtir.
High
sensitive
CRP
ise
kalp
hastalıklarının
tespitinde
kullanılır. Tek başına High Sensitif CRP değerli değildir
beraberinde diğer faktörlerinde incelenmesi gereklidir.
CRP için normal değerler:
CRP için normal değer 0-6 mg/dL arasıdır.
hs-CRP için normal değerler:
High Sensitif CRP < 1,0 mg/dL ise kardiyo vasküler risk
düşük,
High Sensitif CRP 1,0 – 3,0 arasında ise kardiyo
vasküler hastalık riski orta derecede,
High Sensitif CRP >3,0 ise kardiyo vasküler risk yüksek.
CRP değerini yükselten hastalıklar:
Yüksek CRP değeri vücutta bir enfeksiyon inflamasyon var
anlamına gelir. Bu mikrobik hastalığa yada romatizma, kanser
gibi mikrobik olmayan İnflamatuar hastalıklara bağlı olabilir:
Bakteriyel viral enfeksiyon hastalıkları,
Romatizmal hastalıklar,
Kalp hastalıkları, kalp krizi,
İltihabi barsak hastalıkları,
Lupus,
Romatizmal ateş,
Tüberküloz,
Kanserler.
Ayrıca doğum kontrol ilaçları kullananlarda ve hamileliğin
ikinci yarısında CRP yükselir bu hastalık anlamına gelmez.
Referanslar:
Ridker PM, Libby P. Risk Factors for Atherothrombotic Disease.
In: Libby P, Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, eds. Braunwald’s
Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 8th ed.
Philadelphia, Pa; Saunders Elsevier; 2007: chap 39
BNP
Pro- BNP; Brain natriutetic peptide test; Nterminal pro-BNP test;
Kalp ve damarlar tarafından üretilen bir proteindir. Kalp
yetmezliğinde kandaki miktarı artar. Kalp yetmezliği
teşhisinin kolay, hızlı ve pratik bir yoludur. Kalp yetmezliği
teşhisinde BNP ve Pro – BNP testinin önemi gittikçe
artmaktadır. Artık kalp yetmezliği teşhisi için efor testi EKG
gibi birçok test yerine basit bir kan testi ile BNP tayini
yeterli olmakta ve tanı koyabilmektedir.
BNP, Pro-BNP, N
terminal Pro BNP aynı amaçla kullanılan ve aynı proteini ölçen
testlerdir.
BNP testi ne için yapılır?
Kalp yetmezliği bulguları var ise teşhis koymak amacıyla BNP
testi yapılır. Kalp yetmezliğinde ayaklarda ödem, nefes
darlığı, çabuk yorulma, karında şişme olabilir. Kalp
yetmezliği şikayetleri birçok hastalıkla karışır. Karaciğer
hastalıkları, böbrek hastalıkları ve akciğer hastalıklarında
da benzer şikayetler olur. BNP testi ile kısa sürede kalp
yetmezliği teşhisi konur. Şikayetler kalp yetmezliğinden ise
BNP test sonucu yükselir. Tedavi ile BNP değeri düşer.
BNP için normal değerler:
Erişkin BNP : < 100pg/dL altında olmalıdır. 100 ve üzeri kalp
yetmezliği olarak kabul edilir.
Kalp yetmezliği arttıkça BNP değeri de artar.
Referanslar:
1. Redfield MM. Heart Failure with normal ejection fraction.
In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald’s
Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 30.
2. Jessup M, Abraham WT, Casey DE, Feldman AM, Francis GS,
Ganiats TG, et al. 2009 focused update: ACCF/AHA Guidelines
for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a
report
of
the
American
College
of
Cardiology
Foundation/American Heart Association Task Force on Practice
Guidelines: developed in collaboration with the International
Society for Heart and Lung Transplantation. Circulation. 2009
Apr 14;119(14):1977-2016.
3. Lindenfeld J, Albert NM, Boehmer JP, et al. Executive
Summary: HFSA 2010 Comprehensive Heart Failure Practice
Guideline
BİLİRÜBİN
Total bilirübin; Direk Bilirübin; Ankonjuge
bilirubin; İndirek bilirubin; Konjuge bilirübin;
Sarı renkli safra pigmentidir. Kırmızı kan hücrelerinin
parçalanması sonucu oluşur. Karaciğer ile vücuttan temizlenir,
safra ile atılır. Bir kısmı bağırsaktan emilip idrar ile
atılır. Kandaki ve idrardaki miktarları ölçülür. Yeni doğan
bebeklerin kanları hızla değiştiği için bebeklerde bilirübin
yükselir ( yeni doğan sarılığı denir). Bilirübin ışıkta
parçalanır. Bu nedenle sarılığı olan bebekleri ışık altında
tutarak bilirübin miktarı düşürülebilir ( fototerapi ).
Bilirübin ne için bakılır?
Bilirübin fazlalığı sarılığa yol açar. Sarılıkların nedenini
araştırmak amacıyla, karaciğer, safra kesesi, safra yolları
hastalıklarının teşhisi amacıyla bakılır.
Bilirübin için normal değerler:
Total bilirübin: 0,3 – 1,9 mg/dL
Direk bilirübin: 0 – 0,3 mg/dL
Bilirübin yükselmesine sebep olan hastalıklar
Yeni doğan bebeklerde hayatın ilk günlerinde bilirübin
seviyeleri yüksektir.
Eritrositlerin normalden daha hızlı parçalandığı durumlarda
bilirübin artar:
Eritroblastozis fetalis,
Hemolitik anemiler,
Transfüzyon reaksiyonları.
Karaciğer hastalıklarında bilirübin yükselir:
Hepatitler,
Siroz,
Karaciğer kanseri,
karaciğer metastazları,
Gilbert sendromu.
Bilirübin Safra yolu ve safra kesesi hastalıklarında
bilirübin artar:
Safra taşları,
Pankreas kanseri,
Safra kesesi kanseri,
Safra yolu tıkanmaları.
Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with
jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L,
Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2007:chap 150.
2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman
M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2010:chap 73
BENCE – JONES PROTEİNİ
İdrarda Bence-Jones proteini; Immunoglobulin light
chains – urine; Urine Bence-Jones protein;
Bence – Jones proteini immün sistemin bir parçası olan immün
globülinlerin hafif zinciridir. Bir proteindir, böbreklerden
süzülerek idrarla atılır. Test idrarda bakılır.
Normalde idrarda bulunmaz ancak Multipl Myelom hastalığında
anormal miktarlarda üretildiği için idrarla atılır.
Bence Jones Proteini için normal değerler:
Normalde Bence –Jones proteini negatif olmalıdır.
Bence Jones Proteinin varlığı neyi gösterir?
İdrarda Bence Jones proteini aşağıdaki hastalıklarda pozitif
olur:
•
•
•
•
Multipl Myelom,
Waldenstrom makroglobülinemisi,
Kronik lenfositik lösemi,
Amiloidoz hastalıklarında test pozitif olur.
Referanslar:
1. McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis
and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia,
Pa: WB Saunders; 2006.
2. Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds.
Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.
Philadelphia, Pa: Churchill
B CELL
PANELİ
LÖSEMİ
/
LENFOMA
B-cell leukemia/lymphoma panel; B Lenfosit Yüzey
Marker Paneli;
B lenfositleri kanın beyaz hücreleridir. İmmün sistemin önemli
hücreleridir. B cell Lösemi Lenfoma panelinde bu hücrelerin
yüzeyinde yer alan proteinlere bakılır. Bu proteinler lösemi /
Lenfoma tanısında kullanılır. Kan, kemik iliği yada Lenfoma
şüphesinde lenf bezi biyopsisinden bakılır.
Kan örneği immün fenotipleme ile flow citometri yöntemiyle
incelenir.
B cell lösemi / Lenfoma paneli ne için istenir?
• Periferik yaymada anormal lökositler / lenfositler
görülürse,
• Lösemi yada Lenfoma dan şüphelenilirse,
• Lösemi / Lenfoma nın tipini belirlemek amacıyla istenir.
Referanslar:
1. Appelbaum FR. The acute leukemias. In: Goldman L, Ausiello
D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier;2007:chap 194.
2. Bierman PJ, Harris N, Armitage JO. Non-Hodgkin’s lymphomas.
In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap 196.
3. Kantarjian H, O’Brien S. The chronic leukemias. In: Goldman
L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2007:chap 195.
4. Najfeld V. Conventional and molecular cytogenetic basis of
hematologic malignancies. In: Hoffman R, Benz EJ, Shattil SS,
et al, eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.
Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2008:chap 55