Afet ve Acil Durum Yönetimi ile ilgili

IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI
Arazi Yönetiminde Afet Tehlike Haritaları:
Politikalar, Planlama ve Mevzuat
Arş. Gör. S. Sefa BİLGİLİOĞLU
Doç. Dr. Selçuk REİS
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Problem Tanımı
 Doğal Afet Tehlike bölgeleri ve Riskleri nasıl
belirlenebilir?
 Arazi Yönetiminde oluşturulan bu haritaların
kullanımı nasıl olmalı ?
 Bu haritalar afet koruma bölgeleri(Sakınım
planları) oluşturulmak için kullanılabilir mi?
 Mevzuatlar bunun için yeterli mi (6360-53935902)?
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
AFET
 Toplumsal yasamı kesintiye
uğratarak veya durdurarak
fiziksel, ekonomik ve sosyal kayba
neden olan ve o topluluğun kendi
olanaklarıyla üstesinden
gelemeyeceği doğal ve insan
kaynaklı olayların sonuçlarıdır.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Afet Türleri
Doğal Afetler











Deprem
Sel
Toprak Kayması
Çığ
Taş Düşmesi
Kuraklık
Yangın
Rüzgar
Göçük
Kasırga
…
İnsan veya Teknoloji
Kaynaklı Afetler
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Nükleer ve Kimyasal Kazalar
Büyük Yangınlar
Kanundışı Yapılaşma
Terör Olayları
Savaşlar
Barajların Yıkılması
Patlama
Mahsur kalma
Helikopter uçak kazası
Kayıp
Feci Yokluk (Enerji veya Malzeme) …
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Ülkemizde Afetler ve Zararları
Zarar bazında ;
•depremlerin %55,
•heyelanların %21,
•su baskınlarının %8
•kaya düşmesi %7
• çığ %2lik
bir orana sahiptir.
Afetlerin zararları Gayri Safi
Milli Hasıla'nın yaklaşık %5-7
si oranında doğrudan zarara
neden olmaktadır.*
* Deprem ve Deprem Yönetimi Raporu , 2010, HKMO
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
HYOGO Çerçeve Eylem Planı
 2005
yılında Japonya’nın Kobe kentinde
düzenlenen Dünya Konferansında 168 BM üye
ülkesi afetlerin etkilerini azaltmaya yönelik
kararlılıklarını vurgulamışlar ve 2005-2015 yılları
arasında dünyada afet risklerini en aza
indirgemeye yönelik bir yol haritası olarak
tanımlanan Hyogo Çerçeve Eylem Planını (HÇEP)
benimsemişlerdir.
 3 stratejik hedef
 5 öncelikli eylem planı
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
HYOGO Stratejik Eylem Planları
 Afet risklerinin azaltılmasının sürdürülebilir
kalkınma plan ve politikalarına bütünleştirilmesi,
 Afetlere karşı bilincin ve duyarlılığın
oluşturulması için kurumların, mekanizmaların
ve kapasitelerin geliştirilmesi ve mevcutların
güçlendirilmesi
 Afet risklerinin azaltılması yaklaşımlarının acil
duruma hazırlık, müdahale ve iyileştirme
programlarına sistematik olarak katılımı
şeklindedir.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
HYOGO Öncelikli Eylem Planları
Öncelikli Eylem Planı
Eylem İle İlgili Bazı Faaliyetler ve Göstergeler
Afet risklerinin azaltılmasının kuvvetli (a) Afet zararlarının azaltılması için ulusal ölçekte kurumsal ve yasal
bir kurumsal temelde ulusal ve yerel çerçeve,
(b) Afet risklerini azaltma planlarını uygulamada için yeterli kaynaklar, (c) Toplumsal katılım ve yerel
öncelik olarak belirlenmesinin
birimlerin kuvvetlendirilmesi, (d) Afet zararlarının azaltılması için ulusal çok paydaşlı bir platformun kurulması, mevcut
olanın güçlendirilmesi.
sağlanması.
Afet risklerinin tanımlanması,
(a) Ulusal ve yerel risk değerlendirmeleri, tehlike verisi ve zarar
değerlendirmesi, izlenmesi ve erken görebilirlik bilgisi, (b) Tehlike verilerinin izlenmesi, arşivlenmesi ve dağıtımı, (c) Erken uyarı sistemleri, (d)
Bölgesel ve sınır aşan riskleri de dikkate alan ulusal ve yerel ölçekteki risk değerlendirmeleri.
uyarı sistemlerinin geliştirilmesi.
Bilginin, yeniliğin ve eğitimin her
(a) Afetlerle ilgili her türlü bilgi, bunlara her seviyede ulaşım, bilgi ağları ve bilgi paylaşım sistemleri, (b) Okul müfredatları
seviyede afetlere karşı güvenli ve
ve eğitim malzemelerinde afet risk azaltma ve iyileştirme kavram ve uygulamaları, (c) Geliştirilmiş bütünleşik risk
değerlendirmesi ve fayda-zarar analizleri için araştırma yöntemleri, (d) Afetlere karşı duyarlılık kültürünün teşvik edilmesi
duyarlı bir toplum oluşturmada
için ülke genelinde halkın bilinçlendirilmesi stratejisi,
kullanımı.
(a) Afet risk azaltması kentsel planlama, doğal kaynak yönetimi ve iklim
değişikliği uyumu gibi çevreyle ilişkili politika ve planlar, (b) Sosyal
kalkınma politikaları ve planlarının risk altındaki nüfusun zarar
Temel risk faktörlerinin azaltılması. görebilirliğini azaltmada uygulanması, (c) Ekonomik aktivitelerin kırılganlığını azaltmada hayata
geçirilen ekonomik ve üretim sektörü politika ve planları, (d) İnsan yerleşkelerinin planlaması ve
yönetimi ile inşaat standartlarının ve yapım yöntemlerinin
güçlendirilmesi, (e) Afet sonrası iyileştirme ve rehabilitasyon süreçlerine entegre edilmiş afet risk azaltma
ölçütleri, (f) Özellikle altyapı başta olmak üzere önemli kalkınma projelerinde afet risk etkilerinin değerlendirilmesi,
(a) Afet risk azaltma perspektifi dahilinde afet yönetimi için kuvvetli
Afetlere karşı her seviyede etkin bir politik, teknik ve kurumsal kapasiteler ve mekanizmalar, (b) Her ölçekte afet hazırlık
planları ve sakınım planları ile afete müdahale programlarını denemek ve geliştirmek için düzenli eğitim programları ve
müdahale için afetlere karşığı
tatbikatların yapılması, (c) İhtiyaç duyulduğunda etkin müdahale ve iyileştirme sağlamak için finansal rezervler ve sakınım
hazırlığın güçlendirilmesi.
planlarının mevcudiyeti, (d) Afet sırasında bilgi değişimini gerçekleştirmek ve afet sonrası gözden geçirmeleri
değerlendirmek için farklı süreçler.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Ülkemizde Afet Risklerini
Azaltmaya Yönelik Çalışmalar
Afet ve Acil Durum Yönetimi ile ilgili*
•140 Adet Kanun
•19 Adet Kanun Hükmünde Kararname
•133 Adet Tüzük
•360 Adet Yönetmelik
 17 Ağustos 1999 Marmara depremi ardından
TBBM‘nce yapılan Meclis Araştırma Sonuç
Raporu’na (10/73, 74) göre afet yönetiminde
ciddi bir mevzuat karışıklığı ve çok başlılık
olduğu belirtilmektedir.
* TÜBİTAK ÇAYDAG 109Y342
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Ülkemizde Afet Risklerini
Azaltmaya Yönelik Çalışmalar
 17.06.2009 tarihine 5902 sayılı Kanun
yürürlüğe girerek Afet ve Acil Durum Yönetimi
Başkanlığı (AFAD) kurulmuş ve Başkanlığın
Teşkilat ve Görevleri düzenlenmiştir.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
AFAD








Ülke düzeyinde uygulanacak afet ve acil durum müdahale, risk yönetimi
ve zarar azaltma planlarını yapmak veya yaptırmak.
Muhtemel afet ve acil durum bölgelerini tespit etmek ve önleyici
tedbirleri ilan etmek.
Zarara uğraması muhtemel yerlerin plan, proje ve imar esaslarını
belirlemek.
Ayni, nakdi ve insani yardım esaslarını belirlemek.
Afet ve acil durumlar hakkında halkı bilgilendirme, bilinçlendirme ve
eğitim çalışmaları yapmak.
Yurtiçi ve yurtdışında meydana gelen afet ve acil durumlarla ilgili bilgileri
toplamak ve değerlendirmek.
Afet ve acil durum yönetim merkezlerinin, ortak haberleşme ve bilgi
sistemlerinin standardını belirlemek ve denetlemek.
Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezinin is ve işlemlerini yürütmek.
…
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Arazi Yönetiminde Afet
Tehlike Haritaları
 İnsan hayatını ve ilgili olduğu çevreyi tehdit
eden doğal afet risklerinin azaltılması, kırsal
ve kentsel alanları da kapsayacak şekilde
ulusal ve yerel ölçekte doğal afet tehlike
alanlarının
belirlenerek
haritalanması
gerekmektedir.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Afet Tehlike Haritalarının
Üretilmesi
AFET TÜRLERİ
DEPREM
V
e
r
i
l
e
r
HEYELAN
Deprem Kaynak
Haritaları
Diri Fay Envanteri
Odak Mekanizması
Çözümleri Envanteri
Kuvvetli Yer Hareketi
Envanteri
Jeofizik ve Zemin
Özellikleri
Genel Jeolojik
Veriler
Sayısal Arazi Modeli
Genel Jeolojik
Veriler
Arazi Örtüsü
Eğim- Bakı
Akarsu
SEL
Genel Jeolojik
Veriler
Arazi Örtüsü
Eğim- Bakı
Akarsu
Yol
Genel Jeolojik
Veriler
Eğim- Bakı
Süreksizlik
Envanter Bilgileri
Sayısal Arazi Modeli
Meteorolojik Veriler
Heyelan Envanter
Bilgileri
ÇIĞ
KAYA DÜŞMESİ
Akış Yönü-Birikimi
Drenaj Birikimi
YÖNTEMLER ( AHP, FUZZY vb. )
ANALİZLER
TEHLİKE
HARİTALARI
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Genel Jeolojik
Veriler
Eğim- Bakı
Yüzey Pürüzlülüğü
Sayısal Arazi Modeli
Meteorolojik Veriler
Envanter Bilgileri
Afet Tehlike Haritalarının
planlama sürecine Dahil
Edilmesi
 Afet Tehlike haritalarının sadece üretilmesi
yeterli değildir.
 Afet tehlike durumunu ortaya koymak ve plan
aşamalarında kullanılması gerekmektedir.
 Mevzuatlarda afet tehlike haritaları doğrudan
planlama süreçlerine dahil edilmesine yönelik
açık hükümler bulunmamaktadır.
Ülkemizdeki Plan Türleri
Planın Kapsadığı
Alan
Bölge Düzeyinde
Birden Çok il
Düzeyinde
İl Düzeyinde
Büyükşehir Belediye
Sınırları İçinde
BB Olmayan
Belediye Sınırları
İçinde
İlçe Belediye
Sınırları İçinde
Yetkili Kurum ve
Plan Türü ve
Kuruluşlar
Kademelenme
Kalkınma Bakanlığı,
Kalkınma Ajansları,
Bölge Planı, Mekansal
Çevre ve Şehircilik
Strateji Planı
Bakanlığı
Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı
Yasal Dayanak
İmar Kanunu (3194); Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu,
Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun (5449)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (644)
Bölge Düzeyinde
Çevre Düzeni Planı
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (644)
Büyükşehir
Belediyeleri
İl Çevre Düzeni Planı
(5538 sayılı "Bütçe Kanunlarında Yer Alan Bazı
Hükümlerin İlgili Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelere Eklenmesi ve Bazı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun"un 29.maddesi ile değişik) Belediye
Kanunu (5393)
İl Özel İdaresi Kanunu (5302)
Büyükşehir
Belediyeleri
1/25.000 Ölçekli
Nazım İmar Planı
Büyükşehir Belediyesi Kanunu (6360-5216)
BB Olmayan
Belediyeler
1/5000-10000 Ölçekli
Nazım İmar Planı
İlçe Belediyeleri
1/1000 Ölçekli
Uygulama İmar Planı
Belediye Kanunu (5393)
Belediye Kanunu (5393)
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Çevre Düzeni Planları
Çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda;
 Arazi kullanım kararlarının ekolojik, jeolojik,
hidrolojik riskler göz önüne alınarak
belirlenmeli*
 Afete maruz bölge, yerleşme ve alanlardaki afet
risklerinin belirlenmesi ve bu risklerin plan
kararlarında dikkate alınması gerekmektedir.**
*644 Sayılı Kanun Hakkında Kararname Md. 8i
**Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik Md.6
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Çevre Düzeni Planları
 Çevre Düzeni Planlarına yönelik olarak
Haziran 2010 yılında bitirilen “Çevre Düzeni
Planlarına Yönelik Coğrafi Veritabanının
Geliştirilmesi, Veri Entegrasyonu ve Planların
Web Üzerinden Yayınlanması” Projesi
kapsamında çevre düzeni planlarına yönelik
standart veri tabanı oluşturulmuştur.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Çevre Düzeni Planları Veri
Tabanı Yapısı
Afet Riski Bölgeler ???
http://www.csb.gov.tr/
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
NAZIM-UYGULAMA İMAR PLANLARI
Planlama sistematiği olarak;
 İnsan ekolojisinin (yapay çevre)sektör
analizleri yapılır.
 Doğal çevre sektör analizleri yapılır.
Her iki bileşen çerçevesinde gerçekleştirilen
analiz çalışmalarına dayandırılmış sentezler
ve değerlendirmeler yapılarak planlama
geliştirilir.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
İmar Planları Girdi Verileri
PLAN YAPIMINA AİT ESASLARA DAİR YÖNETMELİK Md.14
1- Planlama alanının yeri
2- Yönetim yapısı, idari bölünüş, sınırlar
3- Fiziksel yapı
a) Jeolojik durum
b) Akarsular, taşkın alanları
c) İklim
d) Toprak kabiliyeti
e) Tarım alanları, tarımsal arazi kullanımı
f) Sulama alanları
g) Bitki örtüsü
h) Yeraltı ve yüzeysel su kaynakları,
havzaları ve özellikleri
4- Maden kaynakları
5- Çevresel kaynaklar ve koruma alanları
a) Korunması gerekli kültür ve tabiat
varlıkları ve alanları
b) Sulak alanlar
c) Özel çevre koruma alanları
d) Orman alanları
e) Ekolojik açıdan korunması gerekli
alanlar
f) Milli Parklar
6- Demografik yapı
7- Sosyal yapı
8- Ekonomik yapı
9- Teknik altyapı
a) Ulaşım
b) Enerji
c) Çöp
d) İçme suyu
e) Kanalizasyon
10- Arazi kullanımı
11- Sektörel yapı
12- Askeri alanlar
13- Mülkiyet yapısı
14- Yerleşme alanları ile ilgili özellikler
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
ÜST ÖLÇEKLİ PLAN SÜREÇLERİNDE TEHLİKE HARİTALARI
CBS Genel Müdürlüğü
Kalkınma Bakanlığı
Kalkınma Ajansları
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
ÇŞB-Mekansal
Planlama GM
İMAR PLANLARINDA TEHLİKE
HARİTALARI
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
ÖRNEK
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Heyelan Duyarlılık Haritası ve ÇDP
Riskli Alanlar
Yerleşime Uygun Alanlar
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
Sonuçlar ve Öneriler
 Doğal afet tehlike haritaları arazi yönetimi
kapsamında ulusal, bölgesel ve yerel ölçekte
planlama süreçlerine dahil edilmeli.
 İlgili mevzuatlara afet tehlike haritaları ayrı
bir veri türü olarak eklenmelidir.
 Planlamaya konu olan afet tehlike türlerine
yönelik verilerin üretimi ile ilgili standartların
geliştirilmesi gerekmektedir.
 Afetler tehlikesi tespit edilen parseller tapuda
şerh konularak riskli oldukları belirtilebilir.
IV. ARAZİ YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI“ ENİ (6360) BÜYÜKŞEHİR YASASI VE ARAZİ YÖNETİMİ 2014 KTÜ
İlgİnİz İçİn TeŞekkür Ederİz…