Atatürk ve Türkçe

advertisement
Bilmek Gerek
BD KASIM 2016
A. Erdem Akyüz
Atatürk
ve Türkçe
D
il, insanlık tarihinin en eski ve
en önemli buluşma, anlaşma
noktasıdır. İnsanlar arasında iletişimi sağlayan temel bir araç olan dil;
insanların yaşam biçimi ve
ortak kültürlerini, nesilden
nesile aktarması bakımından önem taşımaktadır.
Bir insan topluluğunun
“millet-ulus” haline gelmesinde, dilin vazgeçilmez
nitelikte bir öge olduğu ve
bir milleti bölmek için öncelikle dilini yozlaştırmak
ve parçalamanın gerektiği
açık bir gerçektir.
Büyük siyaset yöneticisi, bilge
ve filozof Konfüçyüs, dilin bu
önemini, Milattan Önce 500 yılında
yani bundan 2.500 yıl
önce “Bana bir dil verin,
size bir millet yaratayım.
Dildeki anarşi, sokaktaki
anarşiden tehlikelidir”
sözleri ile belirtmiştir.
Konfüçyüs’ün bu sözleri, bizim büyük düşünür
ve şairimiz Ziya Gökalp’in
dizelerine “Türklüğün
vicdanı bir, dini bir, vata65
BD KASIM 2016
nı bir /Fakat ayrılır, olmazsa lisanı
bir” şeklinde yansımıştır.
riyetten önceki dönemlere dayanmaktadır. 1916 yılında okuduğu
şiir kitaplarına dil konusunda notlar
u yansıma, tarihimizde Kadüşmesi bunun açık delilidir. İlk
ramanoğlu Mehmet Bey’in
girişimler Cumhuriyet ile başlamış
getirdiği yasalarda; “Şimden geru
ve bir ön hazırlık evresi yaşanmıştır.
hiç kimesne kapuda ve divanda
Atatürk’ün direktifi ve Bakanlar
Türk Dili’nden gayrı dil söylemeye. Kurulu’nun kararı ile 26 Haziran
Defterleri dahi Türkçe yazalar”
1928’de “Dil Encümeni” resmen
şeklinde yer almıştır.
çalışmaya başlamıştır. Dil EncümeTürkiye Cumhuriyeti Anayani, Lâtin alfabesi temelinde fakat
sa’sının 3. Maddesi de; “Türkiher yönü ile Türkçe’nin ses yapısına
ye Devleti, ülkesi ve milletiyle
uygun bir milli Türk alfabesi hazırbölünmez bir bütündür. Dili
lama görevini yüklenmiştir.
Türkçe’dir” hükmünü taşımaktaAtatürk yazı devrimini 8-9
dır. İlerideki maddelerde yer aldığı
Ağustos gecesi Sarayburnu Parkı’nüzere, bu hükmün değiştirilmesi
da halka yaptığı tarihi konuşması ile
açıklamıştır. Daha sonraki
Atatürk’ün “Türk Dili, Türk
günlerde “Başöğretmen”
Milleti’nin kalbidir, zihnidir” deyişi, sıfatı ile bizzat Atatürk’ün
öncülük ettiği Anadolu
bunun değiştirilmesinin, bir kalbi
seyahatleri ve eğitim sesökmek, bir belleği silmek kadar
ferberliği hayata geçmiştir.
tehlikeli ve olanaksız olduğunun
Türk alfabesi 1 Kasım 1928
kesinleşmiş ifadesidir.
tarihinde kanunlaşarak resmen yürürlüğe girmiştir.
değil, değişikliğinin önerilmesi dahi
1930’lu yıllarda, Türk dili üzeolanaksız kılınmıştır.
rinde tarihi ve evrensel çalışmalar
Atatürk’ün “Türk Dili, Türk
yapmak üzere “Güneş Dil Teorisi”
Milleti’nin kalbidir, zihnidir” deyi- isimli çalışmalara da ağırlık verilşi, bunun değiştirilmesinin, bir kalbi miştir.
sökmek, bir belleği silmek kadar
1929 yılında başlatılan “Dil
tehlikeli ve olanaksız olduğunun
Encümeni” çalışmaları 1932 yılında
kesinleşmiş ifadesidir.
Atatürk’ün kurduğu “Türk Dilini
Atatürk’ün yeterince bilinmeyen Tetkik Cemiyeti (daha sonraları
yönlerinden biri; dil ve özellikle
Türk Dil Kurumu adını almıştır)”
Türk Dil’i konusuna çok emek
kurulması ile sonuçlanmış, 26 Eylül
vermiş ve uzmanlaşmış bir kişi
1932’de Dolmabahçe Sarayında
oluşudur.
toplanan Birinci Türk Dil KurultaAtatürk’ün dil ve yazı devrimi
yı’nda bazı temel esaslar saptanmış,
konusundaki düşünceleri Cumhu26 Eylül 1933’de Atatürk’ün isteği
B
66
BD KASIM 2016
ile bütün yurt sathında
kullanılması zorunlu“Dil Bayramı” kutlandur. Fransa’da “Fransız
maya başlanmıştır.
Dilinin KullanılmasıDil ve tarih alanınna Dair Kanun” aynı
daki çalışmalar süregezorunluluğu getirmeklirken, Atatürk, 9 Ocak
tedir. Almanya; ikamet
1936’da Ankara’da
ve çalışma izni vermek
Dil ve Tarih Coğrafya
için dahi yeteri kadar
Fakültesi’ni kurdurAlmanca bilmeyi zomuş, Türk dili ve tarihi
runlu kılmaktadır.
üzerinde çalışacak bir
Bu bakımdan ulusal
yüksek öğretim kuruana dilin korunmasında
“Türk demek
munu ülkeye kazandırzorunluk vardır. AtaTürkçe demektir.” türk: “Ulusal duygu ile
mıştır.
Atatürk bu çalışdil arasındaki bağ çok
malara öncülük ederek, terimleri
kuvvetlidir. Dilin ulusal ve zengin
kendisine ait olan 48 sayfalık bir
olması, ulusal duygunun gelişme“Geometri Kitabı” hazırlamıştır.
sinde başlıca etkendir. Türk dili,
Osmanlı eski Türkçesinden gelen;
dillerin en zenginlerindendir, yeter
mustatil, zaviye, muhit-i daire gibi
ki bu dil, bilinçle işlensin. Ülkesideyimler yerine halen kullanılmakta ni ve geleceğini korumasını bilen
olan; dikdörtgen, açı, çember gibi
Türk Milleti, dilini de yabancı
Türkçe sözcükleri yerleştirmiştir.
dillerin boyunduruğundan kurDil konusundaki çalışmalara
tarmalıdır.” diyerek; dil ile ulusal
verdiği değer ve duyduğu heyecanı
bilinç ve bağımsızlık arasındaki
yansıtan; “Ben dilimiz üzerinde
bağı ortaya koymuştur..
çalışmayı görev bildim. Türkçenin
özleşmesi, bilim dili olması için
asiyetnamesinde tüm mal varlıuğraş verdim… bu çalışmalarım sığını Türk Dil Kurumu ve Türk
rasında… Sakarya Muharebesi’ni
Tarih Kurumu’na bırakmış olması,
kazandığım dakikadaki sevinci
onun bu iki kuruma verdiği önemi
duydum” sözü, büyük bir ibret
yansıtmaktadır. Atatürk; Türk kimlibelgesidir.
ğini, Türkçe ile tanımlıyordu:
Dili korumak yolundaki ya“Milletin çok açık niteliklerinsal düzenlemeler Türkçeye özgü
den biri de dildir. Türk milletindedeğildir. Gelişmiş ve uygar diğer
nim diyen insan her şeyden önce
ülkelerin yasalarında da benzer
ve kesinlikle Türkçe konuşmalıdır.
kurallar yer almaktadır. ABD’de
Türk demek Türkçe demektir..”
kabul edilen “Dil Birliği Yasası’na” sözü, bunun en açık ve en net gösgöre, tüm kamu kurum ve kuruluştergesidir. •
larında ve iş yerlerinde İngilizce
erdemakyuz@butundunya.com.tr
V
67
Download