NON-STEROİDAL ANTİENFLAMATUVAR İLAÇLAR (Narkotik

NON-STEROİDAL ANTİENFLAMATUVAR İLAÇLAR
(Narkotik Olmayan Analjezikler – NSAII)
-
Periferik etkileriyle enflamasyon ve ağrıyı giderirler.
Antienflamatuvar etkileri glukokortikoidlere (fosfolipaz inhibitörleri) göre azdır.
Analjezik etkileri Narkotik Analjeziklere göre (opiadlar) azdır
Bilinç bulanıklığı ve bağımlılık yapmazlar.
Antipiretik etkileri de var.
Bu ilaçlar:
- Baş, diş, eklem, kas ağrılarında etkilidirler.
- Düz kas, enfarktüs, yanık, kırık gibi kemik ağrılarında kullanılmazlar.
3 ana etki: Analjezik, antienflamatuvar, antipirepik.
Etki Mekanizmaları: Yukarıdaki üç etkiyi araşidonik asitten Prostoglandinlerin
oluşumunu katalizleyen SikloOksijenaz – COX1 - COX2) enzimini inhibe ederek sağlarlar.
Prostoglandinlerin ağrıdaki rolleri: Prostasiklin ve prostaglandinler (PGE2),
hiperaljezik ağrı mediyatörleridir. Ayrıca histamin, 5HT, bradikinin, anjiotensin, P maddesi
ağrıya aracılık eden diğer maddelerdir.
Prostoglandinlerin, hücre ikinci ulağı olan “Adenilat Siklaz”ı aktive ederek, cAMP
düzeyini artırmak suretiyle ağrıya neden ldukları sanılmaktadır.
Prostaglandinlerin ateşteki rolleri: Bakteriyel toksinlerin iltihap hücrelerini uyarması
sonucu interlökinler (IL1-IL8) salıverilir. Bu salınan IL’ler, PG aracılığıyla hipotalamusun
termoregülatör merkezini etkileyerek duyarlılığını düşürürler. Hipotalamus kontrollü ateş
yükselmesi bu şekilde olur.
*Antipiretikler, yükselmiş tempratür’ü normale döndürürler. Normal seyreden vücut
ısısını etkilemezler.
Prostoglandinlerin enflamasyondaki rolleri: Enflamasyon dokunun hasarlı kısmını ve
çevresini izole etmek ya da yok etmek için vücudun oluşturduğu bir savunma
mekanizmasıdır. Göstergeleri (5 kardinal): Rubor (=kızarma), Tumor (=şişme), Kalor (=ısı
artışı), Dolor (=ağrı), Functio Lease (=fonksiyon kaybı)’dir.
Enflamasyon nedenleri, radyasyon, aşırı ısı, Mikroorganizmalar, Mekanik travma vb.
Bahsedilen nedenlerle dokusal endotel faktör (membran fosfolipidleri) ortama
dağıldığında, bunlar fosfolipaz enzimi ile araşidonik asite (AA)dönüşür. AA ise, COX’lar
yardımıyla PG’lere (prostasiklin, tromboksan)dönüşür.
*Antienflamatuvar etkide PG sentez inhibisyonu haricicinde mekanizmalar da vardır.
a- Süpresör T lenfositleri stimüle ederek “hepler T lenfositler”in IL-1 salımını inhibe
etme.
b- Monosit ve makrofajlardan IL-1, IL-6, TNF-α, TNF-γ salımını azaltma.
c- Polimorfonükleer lökositlede integrin etkinliğindeki artışı inhibe etme.
NSAII’nın Diğer Etkileri:
Reaktif oksijen radikallerinin oluşumunu azaltırlar. Asidik yapıda olduklarından
iltihap bölgesine afinite gösterirler.
COX1 inhibisyonu ile: GI, böbrek, trombositler üzerine etki gösterirler.
COX2 inhibisynu ile: Antienflamatuvar etki gösterirler.
İLAÇLAR:
1. Salisilatlar
•
Aspirin:
Yalnız oral kullanılır
Toksisitesi düşüktür,
Antipiretik etkisi vardır
COX’ların her ikisini de irreversible inhibe eder, COX-1’e etki > COX-2
Romatik ateş ve artritte ↑ etkinlik gösterir.
Trombositlerdeki COX’u asetilleyerek antitrombosit etki gösterir.
Sodyum salisilatta antiagregan etki yok.
Farmakokinetikleri:
tmax = 20 d. PPB > % 90 LD50 = 20 g
Mtb: Böbrek (doyurulabilir)
Kullanılış:
75-325 mg Antitrombosit
500-750mg Analjezik (4 x 1 ila 6 x 1)
> 1200 mg Migrende
> 2000 mg Romatizmada.
Salisilatların Yan Tesirleri:
GI kanal iritasyonu: Kanama yapabilir, ülserojeniktir. (akut ülserde
kontrendikedir. Bu etki, midede PGI2 ve PGE2 inh’e bağlı. GI
yanetkileri önlemek için H2 blokör (ör: RANİTİDİN), H+ pompası
inhibitörü (ör: LANSOPRAZOL) ve PGE1 analoğu (MİSOPROSTOL)
ile birlikte kullanılabilir.
Kanama ve hemopoetik sisteme etkileri: Kanama zamanını uzatabilirler,
heparin ve oral antikoagülanların etkilerini potansiyalize eder. Ancak
tehlikeli kanama oluşturmazlar. ↑ dozlarda kanın fibrinolitik etkisini
artırırlar (yara iyileşmesi gecikir).
Alerjik Reaksiyonlar: PGE2 inhibisyonu ile olur. Astım Nöbeti veya
ürtiker veya Anjiyonörotik ödem şeklinde kendini gösterir.
Solunum: Solunum merkezini uyarır, hiperventilasyona neden olur.
Bunun sonucu Alkaloz görülür. Daha yüksek dozlarda solunum
merkezini deprede ederek Asidoza neden olur.
Salisilizm: ↑ dozda alındığında görülen tablo. Başağrısı, baş dönmesi,
uyuşukluk, görme bulanıklığı, işitme kaybı, kulak çınlaması hiperventilasyon, bulantı ve kusma en tipik belirtileridir. Tedavisinde semptomlar
üzerine gidilir ve dializ uygulanır.
Ürik asit, glukoz metabolizması: Glisemiyi ↓, ürik asit itrahını ↑.
Hepatotoksik etki: Çocuklarda daha belirgindir. Reye Sendromuna
(yağlı Karaciğer dejenerasyonuna eşlik eden ensefalit) neden olabilir.
Antinatriüretik etki: Su ve Sodyum tutulmasına neden olur (PGE2den
dolayı) Diüretiklerin etkinliklerini azaltır (sulindak hariç)
Gebelikte kullanımı: Aspirin, gebelikte uzun süre kullanılmamalıdır.
Doğumdan bir hafta önce NSAII kullanımı kesilmeli.
Laktasyonda Kullanımı: Süte geçer, t1/2kısa ve metaboliti inaktif.
Emzirmede İBUPROFEN, FLURBİPROFEN, DİKLOFENAK uygun.
2. Para Amino Fenol türevleri
•
Parasetamol:
Analjezik etki: ↑, Antipiretik etki: ↑, Antienflamatuvar etki: Ø.
Antitrombosit etki: Ø
Metabolizması, KC’de glukronidasyon ve sülfatasyonla.
Toksisitesi ↑ dozda letal. İrreversible KC nekrozu yapar. Tedavisinde 300
mg/kg dozda N-AsetilSistein, L-Metiyonin ya da Sisteinamin kullanılır.
3. Pirazolon türevleri
•
Propifenazon, Metamizol, Fenilbütazon
Analjezik, antienflamatuvar ve antipiretik etkileri var.
4. Fenilpropanoik asit türevleri
•
Naproksen, ibuprfen, flurbiprofen, benbufen
İbuprofende de antitrombosit etki var, diğer etkileri grubun öteki
üyelerinden daha zayıf.
Aspirin ile birlikte verilmemeli, (GIS YT’ler ↑)
En uzun etkili grup üyesi NAPROKSEN (artritte vs kullanılır.)
GI yan tesirleri en sık görülen NSAII grubu.
5. Fenilasetik asit türevleri
Diklofenak: Yarı ömrü kısa, GIS YT’ler ↓.
Nabumeton: Artitte kullanılır (1 x 1000 mg), Çocuklarda kullanılmaz.
6. İndolasetik asit türevleri
•
İndometazin, tolmetin, etodolak, Sulindak
Sulindak: Na ve su tutulumu yapmaz.
İndometazin: YT’leri ↑. Akut Gut Artritinde kullanılır.
Etodolak: COX2 inhibisyonu yapar (COX1 inh ↓↓)
7. Mefenamik asit türevleri
Etkinlik ↑, tolerabilite ↑, YT: Dispepsi, diyare.
8. Oksikamlar
•
Piroksikam, tenoksikam, Azoprazon, Metotrimeprazin
t1/2 ↑, (tek doz alınır)
Metotrimeprazin sadece analjezik.
9. Selektif COX-2 inhibitörleri
•
Meloksikam, Selekoksib, Refekoksib
Yalnız, enflamasyon durumunda kullanılması gereken pahalı ilaçlardır.