EMO NORM 0303 / Eylül 2016

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI / CHAMBER OF ELECTRICAL ENGINEERS
NORM GELİŞTİRME MERKEZİ / NORM DEVELOPMENT CENTER
EMO NORM 0303
Eylül 2016
ICS 29.020
Yüksek Gerilim Topraklama Tesisatı Uygunluk Değerlendirmesi
Conformity assessment – Electrical Installation - High-voltage Grounding
Kabul Tarihi/Accept Date
Kabul Kararı/Accept Decision Number
Yayın Tarihi/Publication Date
Revizyon Tarihi/Revision Date
Revizyon Numarası/Revision Number
Revizyon Yürürlük Tarihi/Revision Publication Date
: 01.09.2016
: 03
: 30.09.2016
:
: 00
:
Elektrik Mühendisleri Odası
Ihlamur Sokak No:10 Kızılay/ANKARA
TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN
© EMO 2016
Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe, bu yayının herhangi bir bölümü herhangi bir şekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dâhil yukarıda
adresi verilen EMO’dan yazılı izin elektronik veya mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz.
EMO Norm Geliştirme Merkezi Telif Bürosu
Ihlamur Sokak No:10 Kızılay/ANKARA
Tel. + 90 312 4253272
Faks 90 312 4173818
e-posta: norm@emo.org.tr
Web http://norm.emo.org.tr
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
ÖNSÖZ/FOREWORD
EMO Hakkında
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) 26 Aralık1954 yılında 672 üye ve 6235 sayılı TMMOB yasası uyarınca kurulmuş olup, 1982 Anayasasının
135. maddesinde tanımlanan kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur. Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını yürütmeye yasal
olarak yetkili mühendis, yüksek mühendis, yüksek mimar, mimarları örgütünde toplayan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği içinde yer
alan ve tüzel kişiliğe sahip olan 24 odadan biridir.
Elektrik, Elektronik, Kontrol ve Biyomedikal Mühendislerini bünyesinde barındıran EMO‘nun bugünkü üye sayısı 47000‘in üzerindedir.
Odanın merkezi Ankara‘da olup Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, Kocaeli, İstanbul, İzmir, Mersin,
Samsun ve Trabzon‘da şubeleri vardır. Ayrıca şubelere bağlı il ve ilçelerde temsilcilik ve mesleki denetleme büroları şeklinde yurt düzeyinde
geniş bir örgütlenmeye sahiptir.
Amacı
Günün gereklerine, koşullarına ve olanaklarına uygun olarak üyelerinin sorunlarını çözmek için çalışmak, mesleğin üye toplum ve ülke
yararlarına göre uygulanması ve geliştirilmesi için gerekli çabaları göstermek, diğer meslek Odaları, üyeleri ve halkla ilişkilerinde dürüstlüğü
ve ahlakı korumak, uzmanlık alanında ülke çıkarlarına uygun politikalar üreterek bunları savunmak, kamuoyu oluşturmak, ilgilileri uyarmak,
Meslekle ilgili standartları, normları, yönetmelik ve teknik şartnameleri, sözleşme tiplerini ve benzeri tüm bilimsel evrakı incelemek, bunların
değiştirilmesi, geliştirilmesi ve yenilerinin oluşturulması yolunda çalışmalar yapmak,
WHAT IS EMO?
The Chamber of Electrical Engineers (EMO) has been established in 1954. The establishment is based on the UCTEA Law No.6235. It is a
professional organization defined in the form of a public institution as stated in the Article 135 of the Constitution. It is one of the 23 constituent
chambers of the Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects.
EMO represents Electrical, Electronics, Computer, Biomedical Engineers and has members over 46000. EMO Headquarters is located in
Ankara. It has branches in Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, Kocaeli, İstanbul, İzmir, Mersin, Samsun
and Trabzon. Additionally, The Chamber of Electrical Engineers is a widespread organization, having representatives and professional control
offices in provinces and districts among the country.
OBJECTIVES OF EMO
To create solutions for members considering current needs, conditions and facilities; make efforts for the profession to be practiced and
developed according to the interests of members, society and the country; preserve honesty and morality in relations with members and other
professional chambers; set up and defend policies for the common good in the field of profession; form public opinion; warn relevant
authorities.
To examine and analyze standards, norms, regulations, technical specifications, contract types and similar documents related to the profession;
change, improve and modernize them.
NORMLAR HAKKINDA
Türkiye`de üretilen ürün, hizmet ve sistemlerin denetimleriyle ilgili yeterli norm bulunamadığı için başka kuruluşların ürettiği dokümanlar
norm olarak kabul edilmektedir.
Bu alanda yaşanan sıkıntılar ve gereksinimi göz önüne alan EMO, Ana Yönetmeliği`nin "Odanın Amaçları"nı düzenleyen 7. Maddesindeki,
"Meslekle ilgili standartları, normları, yönetmelik ve teknik şartnameleri, sözleşme tiplerini ve benzeri tüm bilimsel evrakı incelemek, bunların
değiştirilmesi, geliştirilmesi ve yenilerinin oluşturulması yolunda çalışmalar yapmak" hükmü uyarınca harekete geçme kararı almıştır.
EMO Yönetim Kurulu, 12 Ağustos 2016 tarihinde yaptığı toplantıda konuyu değerlendirerek, mühendislik hizmetleri ile sistemlerin niteliği
ve uygulamalara ilişkin normları hazırlamak ve yayımlamak amacıyla, Elektrik Mühendisleri Odası Norm Geliştirme Merkezi kurulması ile
ilgili hazırlık çalışmaları yapılmasını kararlaştırmıştır. Bu norm bu kapsamda hazırlanmıştır.
ABOUT NORMS
As long as there are not enough norms related with the controlling of goods, services and systems produced in Turkey, the documents generated
by other institutions are accepted as norm.
As considering experienced problems and necessity in this field, EMO decided to take action in accordance with the provision of "Investigating
occupational standards, norms, regulations and technical specifications, contract types and all kinds of similar scientific documents, working
through changing, improving these and forming new ones" in the 7. Item of Main Regulations, which is responsible for regulating "Objectives
of the Chamber".
EMO Executive Board, by evaluating the subject in the meeting on August 12, 2016, decided to make prepatory works on the purpose of
founding The Chamber of Electrical Engineers Norm Development Center. This norm was prepared within this scope
2
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
İÇİNDEKİLER
1- ÖNSÖZ
2- İÇİNDEKİLER
3- GİRİŞ
4- AMAÇ / KAPSAM
5- DAYANAK
6- TANIMLAR
7- ATIFLAR / KAYNAKLAR
8- GENEL
9- MUAYENE / ÖLÇÜMLER
10- RAPORLAMA
11- EKLER
3
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
4) AMAÇ VE KAPSAM
Bu norm, gerilimi 1kV’un üstünde olan tesislerde, izolasyon bozulması veya her hangi bir nedenle
oluşabilecek toprak kaçağı veya toprak kısa devresinde, insanların maruz kalabilecekleri dokunma ve
adım gerilimlerinin, 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe
giren,“Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” hükümlerinde belirtilen izin verilen
dokunma gerilimlerinden daha küçük olup olmadığının belirlenmesini amaçlamaktadır.
5) DAYANAK
Bu norm, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu hükümlerine dayanılarak
hazırlanmıştır.
6) TANIMLAR
Yüksek gerilim(YG): Etkin değeri 1000 Voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
Tehlikeli gerilim: Etkin değeri alçak gerilimde 50 Voltun üzerinde olan, yüksek gerilimde hata süresine
bağlı olarak değişen gerilimdir.
Koruma iletkeni(PE): Elektiriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına karşı alınacak güvenlik önlemleri
için işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümlerini,
-Potansiyel dengeleme barasına,
-Topraklayıcılara,
Elektrik enerji kaynağının topraklanmış noktasına,
bağlayan iletkendir.
Koruma iletkeni+nötr iletkeni(PEN): Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin işlevlerini bir iletkende
birleştiren topraklanmış iletkendir.
Dolaylı dokunmaya karşı koruma: İnsan ve hayvanların, hatalı durumlardan dolayı ortaya çıkabilecek
tehlikelerden korunmasıdır.
Topraklama barası: Birden fazla topraklama iletkeninin bağlandığı bir baradır (iletkendir)
Topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi üzerinden toprağa
bağlamaktır.
Topraklama: Topraklamak için kullanılan araç, düzen ve yöntemlerin tümüdür.
Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım
devresinde bulunmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.
İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal
işletilmesi için topraklanmasıdır.
Fonksiyon topraklaması: bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine
getirebilmesi amacıyla yapılan topraklamadır.(Toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim tesisleri,
parafudr topraklamaları v.b.)
Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki
alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki her hangi iki nokta arasında, topraklama
akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar küçüktür.
4
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
Toprak özdirenci: Toprağın elektriksel özdirencidir. Bu direnç genellikle Ohm.m2/m ya da Ohm.m
olarak verilir. Bu direnç, kenar uzunluğu 1m olan toprak bir küpün karşılıklı iki yüzey arasındaki
dirençtir.
Topraklayıcı yayılma direnci: Bir topraklayıcı ya da topraklama tesisi ile referans toprağı arasındaki
toprağın direncidir. Yayılma direnci yaklaşık olarak omik direnç kabul edilir.
Topraklama direnci: Topraklayıcının yayılma direnci ile topraklama iletkeninin direncinin toplamıdır.
Topraklama empedansı: Bir topraklama tesisi ile referans toprağı arasındaki (işletme frekansında)
alternatif akım direncidir. Bu empedansın mutlak değeri, topraklayıcıların yayılma dirençleri ile toprak
iletkenleri ve topraklayıcı etkisi olan kablolar gibi zincir etkili iletken empedanslarının paralel
bağlanması ile elde edilir.
7) ATIFLAR / KAYNAKLAR
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
TS EN 50522
TS EN 60909
8) GENEL
8.1) Muayene/Ölçüm İşlemi Öncesi Ön Hazırlıklar
Ölçüm öncesi ölçüm için kullanılacak iş güvenliği kişisel koruyucu ekipmanlar ve ölçüm cihazlarının
eksiksiz olarak var olup olmadığı kontrol edilir.
Söz konusu iş güvenliği ekipmanları ve ölçüm cihazları:
• Baret
• Çelik burunlu, yalıtkan tabanlı iş ayakkabısı
• İş yeleği
• Yüksek gerilim eldiveni
• Topraklama ölçüm cihazı ve yedek pilleri
• Takım çantası ( kontrol kalemi, yıldız tornavida, düz tornavida, pense, karga burnu, zımpara)
Ölçümde kullanılacak ekipmanların çalışıp çalışmadığı ve ayrıca, kalibrasyon tarihleri kontrol edilir.
Kalibrasyon geçerlilik tarihi dolmuş ölçüm cihazı var ise bu eksiklikler tamamen giderildikten sonra
ölçüm işlemine geçilir.
İilgili teknik görevlinin, ölçümü yapılacak tesisin yetkilisiyle yapmış olduğu görüşmeler neticesinde
verdiği bilgiler ( adres, ilgili kişi adı ve telefonu, tesisin genel durumu, projesi, ölçüm noktaları, saha
durumu, ölçümün periyodik olup olmadığı, vb) alınarak ölçümü yapılacak tesise gidilir.
9) MUAYENE / ÖLÇÜMLER
Ölçüm yapılacak tesise ulaşıldığında ilgili kişiyle irtibat kurulur. Beraber ölçüm noktaları belirlenerek,
eğer konu hakkında yetersiz ise tesisin durumuna göre ölçüm noktaları ölçüm ekibi tarafından belirlenir.
YG İşletme Sorumlusu veya onun görevlendireceği bir teknik eleman ile ölçümü yapılacak noktalara
gidilir.
Ölçüm yaparken;
a- Kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılır.
b-Ölçüm cihazı (referans test gerilimi uygulayan) referans kazıkları uygun noktalara çakılarak
hazırlanır. (Ölçümü yapılacak elektrot ve referans kazıkları mümkün mertebe bir birinden uzakta ve
olabildiğince aynı doğrultuda olmalıdır.)
5
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
c-Direnç değeri alınmadan referans kazıklar aracılığı ile köprülenmiş olan gerilim değeri (cihaz
kullanım kılavuzundaki verilen değere göre) kontrol edilir.
d-Cihazdan topraklama direnci ölçüm değeri okunur. Ekranda anormal bir değer, hata veya salınım
görülüyorsa tüm bağlantılar ve referans kazıkları kontrol edilir, gerekirse referans kazıklarının yerleri
değiştirilir.
Referans kazıklarının elektroda ve birbirleri arasındaki uzaklıklar için aşağıdaki şekil:1’e bakınız.
Toprak yayılma dirençlerinin ölçülmesinde ara uzaklıklar
88,88
T I
0,38 D
0,62 D
D
Elektrotların direnç alanları
Ölçünün doğruluğundan emin olmak için ortadaki elektrot yeri iki tarafa %10 D
değiştirilerek 3 ölçü yapılır.Bulunan değerler büyük farklılık göstermezse bu değer
kabul edilir.
Küçük elektrotlarda D mesafesi en az 10 m olmalıdır. Kareye yakın elektrotlarda ara
mesafenin, kenar uzunluğunun 3-4 katı olması istenir. Topraklama tesisinin
büyüklüğüne göre ara mesafe daha da arttırılır.
Şekil:1 (TS 4363 Standardı Wenner metodu)
Yukarıda bahsedilen ve toprak megeri, topraklama ölçüm cihazı gibi adlandırılan cihazlarla küçük ve
orta büyüklükteki topraklama sistemlerinde, örneğin tek bir derin topraklayıcı, şerit topraklayıcı, toprak
teli ayrılmış hava hattı direklerinin topraklayıcıları v.b. ölçümler yapılabilir.
Daha büyük ölçekli topraklama sistemleri, örneğin, indirici trafo merkezlerinin ağ topraklayıcıları,
toprak teli ayrılmamış hava hatları direkleri v.b. yukarıda bahsedilen toprak ölçüm cihazlarıyla
ölçümleri yapılamaz. Bu tesislerin topraklama ölçümleri, oldukça büyük akımların kullanıldığı akımgerilim yöntemiyle yapılmalıdır. Bu gibi bir durumla karşılaşılırsa kesinlikle toprak ölçüm cihazı gibi
cihazlarla ölçüm yapılmamalıdır. Aksi takdirde ölçülen değer hatalı olacaktır.
Bu ölçüm için yöntem, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği EK-N Şekil N-1 de, hesap
tarzı da N.2.2.3 şıkkında açıklanmıştır
10) RAPORLAMA
AÇIKLAMALAR
UE = IE. RE
-
UE: Topraklama gerilimi
-
IE: Topraklama akımı
6
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
-
IE = Ik1’’xr
-
Ik1’’: Faz-Toprak hata akımı (Tesise ait projeden veya işletmede yetkili mühendisten temin
edilir. Bu değer verilemiyorsa yaklaşık olarak hesap edilir.)
-
r: Azaltma katsayısı (Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:82’den bulunur)
-
UE < 2.UTP ise kesici açma zamanına bağlı olarak kontrol edilir.
-
UE < 4.UTP ise Topraklamalar Yönetmeliği EK-D de belirtilen M önlemleri alınmak kaydı ile
kabul edilir.
-
Her iki şart da sağlanamıyorsa direncin sınır değerine düşürülmesi istenir.
-
Şayet direnç istenilen değere düşürülemiyorsa (Kayalık arazi v.b. yerlerde) zemin özgül direnci
ölçülerek ve diğer ek dirençler de hesaba katılarak, Topraklamalar Yönetmeliği Ek-C de
belirtilen esaslarla hesap yapılarak güvenlik şartının sağlanıp sağlanmadığına bakılır.
-
UTP: İzin verilen dokunma gerilimi ( Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:20, Şekil-6’daki
eğriden röle arıza temizleme süresine bağlı olarak bulunur)
HESAPLAR:
IE (Topraklama Akımı) Hesabı:
E.N.H. ve Direk Tipi Trafor İçin:
•
Ölçüm yapılan işletmede (Ik1’’) faz- toprak kısa devre akımı veriliyorsa, azaltma katsayısı
alınarak IE hesaplanır.
•
Şayet verilemiyorsa tesisi besleyen indirici merkezden ölçüm yapılan noktaya kadar yaklaşık
mesafeler alınarak toplam empedans hesaplanır.
•
Buradan Ik1’’ bulunur. İndirici trafo merkezi trafolarının, arıza akımı sınırlandırma direnci
olarak kullanılan (20 Ω, bazı eski tesislerde 60 Ω) nötr dirençleri de hesaba katılır.
•
Hesaplamada kaynak ve hat empedansı ihmal edilse bile Ik1’’, 36 kV gerilim kademesi için,
60 Ω nötr direnci kullanan trafo merkezleri fiderlerinde 300 A, 20 Ω nötr direnci kullanan trafo
merkezleri fiderlerinde 1000 A alınır.
•
E.N.H. direklerinde ve direk tipi trafonun tepesinde oluşacak bir faz-toprak hatasında tesisi en
yakınında bulunan kesicili ölçü kabini veya dağıtım merkezi, bunlar da yoksa indirici trafo
merkezinde bulunan sekonder fider koruma röleleri koruyacaktır. Bu rölelerin faz-toprak
hatasında ani açma akım ayarı bilinmediği durumda, yukarıda hesap edilen, IE (topraklama
akımı) esas alınacaktır.
•
Fider koruma rölelerinin faz-toprak hatasında ani açma zamanı ise röle kataloglarında
maksimum 0,2 sn. olarak verilmiştir. Bu süreye göre UTP=500V bulunur. (Topraklamalar
Yönetmeliği Sayfa:20, Şekil-6)
Dağıtım Merkezi ve Bina Tipi Trafo Merkezlerinde:
7
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
Bu tip tesislerde fideri koruyan sekonder aşırı akım rölelerinin faz-toprak hatasında ani açma akım ayarı
alınabiliyorsa, IE yerine bu değer kullanılır. Şayet bu değere ulaşılamıyorsa, röle üzerinden alınmaya
çalışılır. Alınamıyorsa röle katalogundan rölenin ayarlanabileceği maksimum ani açma akımı alınır.
Ülkemizde kullanılan bu tip rölelerin katologlarında aşırı akım ayar değeri olarak, ani açma akım değeri
(xIn) olarak aşırı akım ayar değerinin 2-20 katına kadar ayarlanabileceği bilinmektedir. O halde
maksimum ayarlanabilecek ani açma akımı=2Ax20xA.T.Ç.O. olur. (A.T.Ç.O: ilgili rölenin ölçme
girişine bağlı olduğu akım trafosunun çevirme oranı.)
Toprak rölesi açma süresi bilinmiyorsa 0,2 sn. alınır ve UTP=500V bulunur.
Özet olarak:
1) E.N.H. Direkleri ve Direk Tipi Trafo Tesislerinde:
Ik1’’ : Projeden veya işletme yetkililerinden alınabiliyorsa alınacak, alınamıyorsa yaklaşık
olarak hesap edilecek. Alınan veya hesap edilen bu değer (r) azaltma katsayısı ile çarpılarak
(IE) toprak akımı hesaplanacak.
(Hat, direğe kablo bağlantılı ise r=0.5, havai hat bağlantılı ise r=1 alınır)
İzin verilen dokunma gerilimi: UTP=500V alınarak ölçüm ve değerlendirme tablosuna işlenir.
Ölçülen koruma topraklaması direnci (RE) ile topraklama akımı (IE) çarpılarak topraklama
gerilimi (UE) bulunur. UE değeri tablodaki yerine konularak güvenlik şartının sağlanıp
sağlanmadığı kontrol edilir.
2) Dağıtım Merkezi, K.Ö.K. Binası v.b. Bina Tipi Trafo Merkezi Tesislerde:
Bu tip tesislerde Fider Koruma ve/veya Aşırı Akım Rölesinin Faz-Toprak hatasında ani açma
akımı işletme yetkilisinden veya röle üzerinden alınır. Bu değer alınamıyorsa yukarıdaki
açıklamalar doğrultusunda maksimum ayarlanabilecek değer: (2x20xA.T.O) A formülüyle
hesaplanır ve tabloda (IE) değeri olarak işlenir.
Arıza temizleme süresi olarak yukarıda açıklandığı gibi 0,2 sn. alınarak izin verilen dokunma
gerilimi UTP=500V alınırak tabloya işlenir ve güvenlik şartlarını sağladığı kontrol edilir.
NOT: 2. Şıkta belirtilen tesislerde ilgili röle faal değil veya röle yoksa işlem 1. şıkta
anlatıldığı gibi yapılır.
8
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
YG TOPRAKLAMA DİRENCİ ÖLÇÜM RAPORU
A-GENEL BİLGİLER
ÖLÇÜMÜ TALEP EDEN
İLGİLİ KİŞİ
ÖLÇÜM YAPILAN YERİN ADRESİ
ÖLÇÜM TARİHİ
HAVA DURUMU
Açık
Kapalı
Yağışlı
TOPRAK DURUMU
Islak
Nemli
Kuru
Periyodik
Tekrar
Yeni tesis
ENERJİ SAĞLAYAN KURULUŞUN ADI
KONTROL NEDENİ
Tadilat
B-TESİS BİLGİLERİ
TESİSE AİT PROJE VAR MI?
Var
Yok
ANA EŞPOTANSİYEL BARA
Var
Yok
TOPRAKLAMA İLETKEN KESİTLERİ
UYGUNMU?
TOPRAKLAYICI TESİS ŞEKLİ
TESİSİN KULLANIM AMACI
C-ÖLÇÜM BİLGİLERİ
ÖLÇÜM CİHAZI
MARKA-MODEL
SERİ NO
HATA SINIFI
ÖLÇÜM YÖNTEMİ
ÖLÇÜM CİHAZININ KALİBRASYON BİLGİLERİ
KALİBRASYON YAPAN KURUM
KALİBRASYON ONAY TARİH VE SAYISI
GEÇERLİLİK SÜRESİ
9
Uygun
Uygun Değil
Ring
Temel
Yüzeysel
Derin
Belirsiz
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
D-ÖLÇÜM SONUÇLARI
ÖLÇÜM VE DEĞERLENDİRME TABLOSU
SIRA
NO
ÖLÇÜLEN NOKTA
RE
Ölçülen
Direnç (Ω)
IE
UE
Hesaplanan IE x RE
UTP (0,2 sn.)
(V)
SONUÇ
UE < 2UTP
UE < 4UTP
(A)
(V)
Yukarıda bulunan sonuçlar Trafo Merkezinizdeki Aşırı Akım Rölelerinizin Faz-Toprak hata
akımını 0,5 saniyede açması halinde geçerlidir. Rölenizin arıza temizleme süresinin 0,5 sn. den
büyük olmadığını doğrulayınız.
AÇIKLAMALAR
UE = IE.RE
-
UE : Topraklama gerilimi
-
IE : Topraklama akımı
-
IE= I’’k1xr
-
I’’k1 : Faz-Toprak hata akımı (Tesise ait projeden veya işletmede yetkili mühendisten temin
edilir. Bu değer verilemiyorsa yaklaşık olarak hesap edilir.)
-
r : Azaltma katsayısı (Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:82 den bulunur)
-
UE < 2.UTP ise kesici açma zamanına bağlı olarak kontrol edilir.
-
UE < 4.UTP ise Topraklamalar Yönetmeliği EK-D de belirtilen M önlemleri kontrol edilir.
-
UTP : İzin verilen dokunma gerilimi ( Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:20, Şekil-6 daki
eğriden bulunur)
HESAPLAR:
IE (Topraklama Akımı) Hesabı:
Ölçüm yapılan işletmede ( I’’k1) faz- toprak kısa devre akımı veriliyorsa, azaltma katsayısı alınarak IE
hesap edilir. Şayet verilemiyorsa tesisi besleyen indirici merkezden ölçüm yapılan noktaya kadar
yaklaşık mesafeler alınarak toplam empedans hesap edilir. Buradan I’’k1 bulunur. Bu hesap yapılırken
indirici trafo merkezi trafolarının nötr dirençleri de hesaba katılır. Bu direnç, havai hat çıkışlı fiderler
için 60 Ohm, kablo çıkışlı fiderler için 20 Ohm alınır. Böylelikle, kaynak ve hat empedansı ihmal edilse
bile I’’k1, 31,5 kV da, havai hat çıkışlı fiderleri için 300 A, kablo çıkışlı fiderler için 900 A alınır. (Kısa
mesafelerde hat empedansı ihmal edilir)
10
EMO NORM 0303 / Eylül 2016
UTP, İzin verilen dokunma gerilimi bulunurken (t) arıza temizleme süresi işletmeden alınabiliyorsa
o değer kullanılır, alınamıyorsa ölçüm yapılan trafo merkezlerindeki AA Röleleri için 0,5 sn. Ölçüm
yapılan ENH direkleri ve Trafo Direkleri için, bunları besleyen bir K.Ö.K veya bir dağıtım merkezi
varsayılıyorsa 0,6 sn. Direk olarak indiriciden beslendiği kabul ediliyorsa 0,8 sn. alınır.
Kabul eilen (t) arıza temizleme süresi tablonun hemen altında yazılı ibarede yerine konur. Tablonun 6.
Sütunundaki yerine de bu değer yazılır.
E-SONUÇ VE ÖNERİLER
Elektrik tesislerinde can ve mal güvenliği açısından topraklama sistemlerinin yapılması ve işlerliğinin
periyodik olarak kontrolü 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe
giren Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereği zorunlu tutulmuştur. Ayrıca 20.06.2012
tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında 17.07.2013 tarih ve 28710 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri, Bina ve Eklentilerinde alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine
İlişkin Yönetmelik ve 25.04.2014 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği topraklama sistemlerinin etkinliğinin
düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gerekmektedir.
F- İLGİLİ YASA VE YÖNETMELİKLER
ÖLÇÜMÜ YAPAN
ADI SOYADI
ADI SOYADI
ÜNVANI
ÜNVANI
ODA
NO
ODA
NO
İMZA
SİCİL
İMZA
11
SİCİL