san yaflam›na yeni değerler katar. Bu diyalektik hep

SERXWEBÛN Ocak 2008
66
flür. Bu ürünler yeni olduklar›nda, insan yaflam›na yeni de¤erler katar. Bu
diyalektik hep böyle devam eder. Sonuçta bu ürünler toplum dedi¤imiz olgu içinde kültürel dünya olarak gözümüzün önünde flekillenir. Sadece ifl
yapmak veya çal›flmak ile insanlaflma,
yani toplumsallaflma gerçekleflseydi,
kar›ncalar›n –insan derken kast etti¤imiz özellikleridir– insandan daha erken ve daha fazla kazanmas› gerekirdi.
‹nsan eme¤inin özündeki komünallik,
insan›n çal›fl›p emek harcarken di¤er
canl›lardan farkl›laflmas›n› getirmifltir.
Sanat toplumsal geliflim süreci
içinde geliflen d›flavurum biçimi
‹nsan›n yapt›¤› her iflte mutlak suretle bir sanatsall›k da vard›r. Sanat
denilen yarat›m biçimi, insan›n emek
Toplumsallaflma, bu ihtiyaçlar›n insan taraf›ndan kendi varoluflu gere¤i
komünalca yerine getirmesine yol açm›flt›r. Demek ki insan›n özellikle biyolojik güdüsel ihtiyaçlar›n› karfl›lamak
nedeniyle içine girdi¤i mücadelede toplumsall›k hayvani de olsa, varolan mücadelenin karakterini de¤ifltirmifltir. Bu
de¤ifliklik, insan ifllerinin karakterini
meydana getiren komünalli¤i ortaya ç›karm›flt›r. Fakat sanatsall›k biyolojik
ihtiyaçlar›n giderilmesi biçiminde de¤il,
toplumsallaflma bir aflama kaydettikten sonra, toplumun ihtiyaçlar› sonucunda ortaya ç›km›flt›r. Bu da insan›n
bilinçlenmesinde yeni bir aflama kaydetmesi demek oldu¤undan, insanlaflma aç›s›ndan önemli bir geliflmedir.
‹nsan›n do¤ada gerçekleflen di¤er
tüm de¤iflimlerden fark›n›, ürünü ortaya ç›kar›rken, bunu sergiledi¤i eme-
da olufluyor olmas›d›r. Buradan flu sonuca varmak mümkündür: Sadece çal›flmak de¤il, komünal çal›flmak ve komünal çal›fl›nca da ortaya ç›kan ürünün bire bir benzerinin do¤ada olmamas›, insan›n emekleri sonucunda gerçekleflen yarat›m dünyas›n›n temel
özelli¤idir. Bu anlamda insan eme¤inde
gerçekleflen sanatsall›k, insan bilincinin hangi düzeyde pratikleflebilece¤inin
habercisidir. Sanatsal yarat›m komünal çal›flma bilincinin veya hissinin ortaya ç›kmas›yla beraber ortaya ç›km›fl
ve insan bilincinde geliflme devam ettikçe de insan eliyle müthifl güzelliklerin dünya güzelli¤ine eklenmesini sa¤lam›flt›r. Komünal çal›flman›n en sonuç
al›c› aflamas›, sanatsall›¤›n belirginleflti¤i aflama ile bafllar. Sanat›n kayna¤›,
insan eme¤inin tümüyle komünalca iflledi¤i, ahlaki düzeyde karfl›l›kl› paylafl›m›n oldu¤u yarat›m dönemidir.
Sanata güç veren hayaller bile
toplumsall›k içinde yarat›l›r
Zeugma
verirken kendisini bire bir gerçeklefltirmesi ve ürününde kendisini d›flavurum biçimidir. Herhangi bir üründe
güzel olarak d›fla yans›yan fley asl›nda
insan›n kendisidir. Sanat veya sanatsall›¤› ifade eden yarat›m biçimi d›fl›nda kalan di¤er insan faaliyetlerinde bir
noktaya kadar do¤ay› veya di¤er canl›lar› taklit etme, onlardan esinlenme
vard›r. D›fl bir etken olarak do¤a ve di¤er canl›lar dünyas› de¤il, toplumsall›¤›n geliflim süreci içinde geliflen bir d›flavurum biçimi oldu¤undan, sanat
tümüyle insani özelliklerin bir sonucu
olarak ortaya ç›km›flt›r. Yemek yemek,
bar›nmak, korunmak, üreyerek ço¤almak için gerekli olan etkinlikler toplumsallaflma olmadan da varolan özelliklerdir.
¤in verilifl tarz› yan›nda yarat›lan ürünün biçiminde de gözlemek mümkündür. ‹nsan›n bir a¤ac›n kovu¤undan
ya da bir ma¤aradan ç›k›p kendi eliyle
bar›nak yapmaya bafllamas›nda, gerçekleflen iki temel olgu vard›r. Birincisi, bu ifl için bir araya gelme ve ortak
çal›flmaya sevk eden düflünce. ‹kincisi, yapt›klar› bar›na¤›n biçimidir. Bu
her iki özelli¤i do¤ada baflka canl›larda
bulmak mümkün de¤ildir. Bu gerçekleflme, insanlaflmada aflama kaydetmektir. Özellikle biçim için gerekli olan
tasar› gücü, insanlaflman›n ne kadar
geliflti¤inin ölçüsü olmufltur.
Toplumsall›kta güç birli¤i komünalli¤i, biçim sanatsall›¤› ifade eder. Her
insan iflinde görülen fley, pratikten önce o iflin bir tasar›s›n›n insan›n kafas›n-
‹flteki sanatsall›¤›n toplumsal karakterinin di¤er yan›, sanatsall›¤› ifade
eden yarat›m›n tasar› kuracak kadar
somutlaflmas›d›r dedik. Kendi kafas›nda yapt›¤› iflin tasar›s›n› kuracak kadar ilerleme kaydetmifl insan, bizzat
kendisi olarak topluma bilinç ve iradesiyle kat›lma düzeyine gelmifl insan
demektir. Toplumsal yaflam bireylerden ve toplumsal gruplardan oluflur.
En geliflkin toplum, tüm üyelerinin veya gruplar›n›n bilinçle kat›l›m yapt›¤›
toplumdur. ‹nsan›n topluma bilinçle
kat›lmas› demek, alg›lad›¤› kadar de¤iflim gücünü pratiklefltirmesi demektir.
‹nsanda düflünce gücü soyutlama
yapacak kadar ilerlemiflse ve bir ifli yaparken kendinden de birtak›m fleyleri
ürününe kat›yorsa, bu, her iflte olan
sanatsal yarat›c›l›¤› ifade eder. Dolay›s›yla bir insan yapt›¤› herhangi bir iflte,
‘ben kendimden buna ne katabilirim’
biçiminde bir anlay›fl ile yaklaflma gere¤i duyuyorsa bunun nedeni, insandaki
sanatsal yand›r. Bu noktada da hemen
flunu belirtmek gerekir ki, sanat bir disiplin olarak sadece sanatç›lar›n yapt›klar›yla s›n›rl› bir yarat›m alan› de¤ildir. Böyle anlafl›lmas› sanatsal yarat›c›l›¤› daralt›r. Çünkü sanat insan›n emek