Genelge No: Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü 283 istanbul, 15 Nisan 2008 Konu: Tahvil ve Bono Piyasası işleyiş Esasları. Sayın Üyemiz, İMKB Yönetim Kurulu'nun 07.04.2008 tarih ve 1215 sayılı toplantısı ile; kuponlu menkul kıymetlerde temiz fiyat üzerinden emir girilebilmesine, TÜFE'ye endeksli tahvillerin Hazine Müsteşarlığı tarafından öngörüldüğü şekilde enflasyon katkısını içermeyen temiz fiyat üzerinden işlem görebilmesine, ihraç edilmeyen menkul kıymetlere ait fiyat-getiri formüllerinin iptali ve mevcut formüllerin daha basit olarak ifade edilmesine ilişkin olarak ihtiyaç duyulan düzenlemeler nedeniyle, 21.12.2006 Tarih ve 256 No'lu Tahvil ve Bono Piyasası işleyiş Esasları Genelge'sinde değişiklikler yapılmasına karar verilmiştir. Bu nedenle, 05.05.2008 tarihi itibarıyla, 21.12.2006 Tarih ve 256 No'lu Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Genelge'si yürürlükten kaldırılarak, söz konusu değişiklikleri içeren ve tamamı EK-l'de yer alan yeni Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Genelgesi yürürlüğe girecektir. Konu hakkında bilgilerinizi ve gereğini rica ederim. Saygılarımla, İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI BAŞKANLIĞI Başkan EK-1: Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esaslarını Düzenleyen Genelge (22 Sayfa) EAG/DB/GK/HO <P M Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Genelge No: Genel Esaslar 2 8f3 TAHVİL VE BONO PİYASASI İŞLEYİŞİ I GENEL ESASLAR II İŞLEM GÖREBİLECEK MENKUL KIYMETLER Tahvil ve Bono Piyasası'nda Yeni Türk Lirası ve Döviz Ödemeli Devlet İç Borçlanma Senetleri, Gelir Ortaklığı Senetleri, Gayrimenkul Sertifikaları ve Özel Sektör Tahvilleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen Likidite Senetleri işlem görebilir. Halka arzı tamamlanan ve Borsa Yönetim Kurulu'nun kararıyla Borsa'da işlem görmesine karar verilen özel sektör tahvilleri, konuya ilişkin Borsa Günlük Bülteninde yapılacak duyuruyu izleyen ikinci işgünü işlem görmeye başlar. .1.2 İŞLEM SAATLERİ Piyasa'da işlemler her gün saat 09.30 ile 17.00 arasında yapılmaktadır. Aynı gün valörlü (RepoTers Repo Pazarında aynı gün başlangıç valörlü) işlemler saat 09.30 -12:00 ile 13:00-14.00 arasında, ileri valörlü (Repo-Ters Repo Pazarı'nda ileri başlangıç valörlü) işlemler ise saat 0 9 3 0 12:00 ile 13:00-17:00 arasında yapılmaktadır. Ancak, yatının fonlarına ait aynı gün valörlü emirler saat 17.00'ye kadar verilebilmektedir. Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı'nda işlemler saat 09.30 - 12:00 ile 13:00-17:00 arasında yapılmaktadır. 13 EMİRLERİN BORSAYA İLETİLMESİ Piyasa'da işlem yapan aracı kuruluşların temsilcileri, üye merkez ofisi ve Borsa binasındaki üye ofisindeki terminaller kanalıyla veya Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğümü (212) 298 22 22 noiu telefondan arayarak emirlerim iletirler. Telefonla işlem yapan aracı kuruluşun yetkili temsilcisi, kendisine verilen kodu piyasa eksperlerine söyledikten sonra, işlem yapmak istediği menkul kıymetin sırasıyla, 1 . Tanımını 2. İşlem türünü (alım-satım) 3. Valörünü 4. Müşteri/Fon emri ise hesap kodunu 5. Nominal tutarını 6. Fiyat veya getirişini 7. Emir Tipini bildirir. Repo-Ters Repo emirlerinde sırasıyla, 1. 2. 3. 4. Menkul kıymet grubu İşlem türünü (Repo/Ters Repo) İşlem başlangıç valörünü İşlem bitiş valörünü 15.04.2008 • O K - ı Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Emir 5. 6. 7. 8. Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Repo oranını İşlem tutarını Müşteri/Fon emri ise hesap kodunu Emir Tipini bildirir. Telefonla yapılan işlemlerde, emir piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir ve sistem tarafından üretilen "emir no "su yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdiği emirle ilgili yapmak istediği değişikliklerde kendisine verilen "emir no "sunu eksperlere söylemek zorundadır. Bu nedenle emir numarası mutlaka dikkatli bir şekilde not edilmelidir. 1A EMİRLERİN İŞLEME SOKULM ASI Piyasa'ya iletilen talep ve teklifler üye temsilcileri veya piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir. İlgili pazarlarda yer alan emirler piyasa izleme ekranlarından takip edilir. Ayrıca ilgili Pazarlarda yer alan emirler içerisinden alımda en yüksek fiyatlı (repo emirlerinde en yüksek oranlı), satımda en düşük fiyatlı (ters repo emirlerinde en düşük oranlı) emirler bilgi dağıtım firmalarının veri dağıtım kanalları aracılığıyla anında piyasa katılımcılarına iletilir. İlgili Pazara iletilen emirler içerisinde en iyi talep veya tekliften işlem olması durumunda sonraki bekleyen en iyi teklif veya talep otomatik olarak ekrana gelir. Daha kötü oran/fiyatlı emirler oran/fiyat ve zaman önceliğine göre sistemde yer alır ve derinlik ekranlarından izlenebilir. Telefonla işlem yapan üyeler istedikleri takdirde, ekranda yer alan en iyi emir dışındaki geçerli emirleri öğrenebilirler. Pazarlara iletilen aynı fiyatlı/oranlı emirler ekranlarda birikimli olarak görünür. İ .5 EMİRLERİN GEÇERLİLİĞİ Aynı gün valörlü emirler (ya da aynı gün başlangıç valörlü repo-ters repo emirleri) saat 14.00'e, ileri valörlü emirler (ya da ileri başlangıç valörlü repo-ters repo emirleri) 17.00'ye kadar geçerlidir. Aracı kuruluşlar Piyasa'ya verdikleri emirlerden karşılanmamış olanları istedikleri an iptal edebilirler veya değiştirebilirler. 1.6 EMİRLERİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ Emirler, her pazar için bu genelge ile belirlenmiş olan emir eşleşme kurallarına uygun olarak gerçekleştirilir. 1.7 EMİRLERİN GERÇEKLEŞTİĞİNİN BİLDİRİMİ Piyasa'da işlem yapan banka ve aracı kurumlar işlem sırasında birbirlerini bilmezler. İşlemin teyidi ve karşı taraf bilgisi işlem gerçekleştikten sonra üyelere iletilir. Telefonla aktif olarak yapılan işlemlerde işlemin teyidi ve karşı tarafı üyeye telefonda anında bildirilir. Repo-ters repo işlemlerine ait bütün kayıtlar Borsa bünyesinde tutulmakta, Sermaye Piyasası Kurulumun 31,07.1992 tarih ve 21301 sayılı Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayınlanan Serı;V No:7 " Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü ile Alım Satımı Hakkında Tebliğ" hükümleri uyarınca taraflara teyit formu gönderilmemektedir. 15.04.2008 7 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Üye merkez ofisi veya Borsa binasındaki üye ofisindeki terminaller kanalıyla yapılan işlemlere ilişkin bilgiler ve dökümler üye tarafından sistemden alınır. 1.8 TEŞEKKÜL EDEN FİYATLARIN İL ANI İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeliğinin 20. Maddesine istinaden Piyasada yapılan işlemler sonucunda kayda alman fiyatlar ve oranlar izleyen işgünü Borsa bülteninde ilan edilir. Bültenlerde, seansta menkul kıymet ve repo-ters repo vadesi bazında kayda alman en düşük, en yüksek ve ağırlıklı ortalama fiyat/oran, işlemiş faiz, takas fiyatı, basit ve bileşik faizle getiri, işlem hacimleri ve sözleşme sayıları yer alır. 1.9 YETKİ SEVİYELERİ Tahvil ve Bono Piyasası'nda işlem yapmaya yetkili kuruluşların temsilcileri yetki seviyelerine bağlı olarak "yönetici temsilci" ve "temsilci" olmak üzere ikiye ayrılır. Yönetici temsilci, o firma ile ilgili her pazarda/her menkul kıymette işlem yapma ve izleme, diğer işlemciler tarafından girilen emirleri onaylama ve izleme, tüm emirleri düzeltme ve iptal etme, pozisyon takip etme ve işlemcilerin yetki seviyelerini belirleme yetkisine sahiptir. Temsilci ise o firma ile ilgili kendisine işlem yapma yetkisi verilen pazarda/menkul kıymette emir girme, kendisi tarafından girilmiş olan emirleri düzeltme, iptal etme ve izleme yetkisine sahiptir. Başlangıç olarak tüm kullanıcılar "yetkili temsilci" olarak belirlenmiştir. Yetki seviyelerinin ayrıştırılması aracı kuruluşun talebine bağlıdır. Aracı kuruluş tarafından belirlenen yetkili yönetici ve temsilciler Borsa tarafından sistemde tanımlanır. Yetki seviyelerinin ayrıştınlmasma ilişkin başlangıç tarihi Borsa Başkanı tarafından belirlenir. 110 TEK ÜYENİN TARAF OLDUĞU İŞLEMLER 'Tahvil ve Bono Piyasasında aracı kuruluş tarafından kendi portföyüne, yatırım fonu/yatırım ortaklığı hesabına veya müşterileri hesabına iletilen emirlerin yine aynı kuruluş tarafından karşılanması ile ilgili bekleme süresi 30 saniyedir. Emri ileten aracı kuruluş, iletilen emir başka bir aracı kuruluş tarafından karşılanmadığı takdirde söz konusu emre karşıt emir girerek işlemi gerçekleştirebilir. Ancak, emir ekranda göründükten sonra 30 saniye (yarım dakika) geçmeden aracı kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletemez. 15.04.2008 3 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGiri 2 2A şYöntemleriveFiyat-GetiriHesapl İ ŞLEMLERİN İPTALİ ÜYE HATASI SONUCU GERÇEKLEŞEN İŞLEMLERİN İPTALİ Üye hatası sonucunda gerçekleşen işlemler prensip olarak iptal edilmez. Ancak alıcı ve satıcı üyeler tarafından yazılı olarak onaylanan ve Borsa tarafından kabul edilebilir bir gerekçeye dayanan iptal talepleri Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeliği 5 nin 17'inci maddesi hükümleri uyarınca değerlendirilerek işlem Borsa Başkanı tarafından iptal edilebilir. 2.2 EKSPER HATASI SONUCU GERÇEKLEŞEN İŞLEMLERİN İPTALİ Hatalı işlemlere itiraz süresi, işlem teyidinin üyeye iletilmesinden itibaren 15 dakikadır. Üyeler itirazlarını Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü'ne yukarıda belirtilen süre içerisinde telefonla iletmelerini takiben en geç 15 dakika içinde yazılı olarak da fakslarlar. Yapılan itirazlar Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü tarafından aşağıdaki esaslar göz önünde bulundurularak değerlendirilir. L Üyelerin iletişim araçlarında meydana gelen teknik arızalar veya bildirimi değişiklikler (faks numarası... v.b.) itirazlarda dikkate alınmaz. yapılmayan 2. Üye temsilcileri tarafından Tahvil ve Bono Piyasası'na iletilen emirler piyasa eksperi tarafından tekrar edilip üye temsilcisinin onayı alındıktan sonra sisteme girilmektedir. Eksper tarafından yapılan tekrarda herhangi bir hata yapılmış ise üye temsilcilerinin anmda düzeltmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, yanlış yapılmış tekrarın üye temsilcisi tarafından onaylanması söz konusu olur ve işleme itiraz kabul edilmeyerek işlem geçerli sayılır. Yukarıda belirtilen eksper tekrarı işlemlerin yoğunluğu nedeniyle yapılamadığı takdirde, üye temsilcisinin ilettiği emir geçerli olup itirazın değerlendirilmesinde esas olarak alınır. 3. İşlemin sadece eksper hatası sonucu gerçekleşmiş olması esastır. Bunun tespitinde telefon kayıtları ile Borsa bilgisayar sistemindeki bilgiler esas almır. 4. İtirazın geçerli bulunması halinde işlem iptal edilerek, bu durum taraflara teyid edilir. Üyenin/üyelerin iptal edilen işleme ilişkin telafi edici işlem talepleri olması halinde, telafi edici işlem Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü tarafından, hakkaniyet ve piyasa kuralları çerçevesinde ilgili kuruluşlar ile koordineli olarak sonuçlandırılır. 5. Bu işlemlerin öncelikle Tahvil ve Bono Piyasası'nda söz konusu üye/ler adına aynı gün valörlü işlemlerin gerçekleştirilme saatleri içerisinde yaptırılmasına çalışılır. Emirler eksper tarafından sisteme girilir ve alım-satım işlemleri gerçekleştirilir. Aynı gün valörlü işlemlerin gerçekleştirilme saatinden sonra yapılacak telafi edici işlemlerde, 14:00 sonrası aynı gün valörlü yatırım fonu işlemlerindeki esaslar uygulanır. 6. Üyenin/üyelerin alınan karara itiraz hakkı saklı olup, itirazlar işlem iptalini takiben en geç 1 iş günü içinde Borsa Başkanlığı'ııa yazılı olarak yapılır. 15.04.2008 4 Tahvil ve Bono Piyasası işleyiş Esasları İşlemlerin iptali 7. Eksper hatası nedeniyle farklı üye adına gerçekleştirilmiş işlemler için telafi edici işlem yapılmaz, sadece üye kodu değişikliği yapılarak işlem sonuçlandırılır. 2.2.1 Mağduriyetin Oluşması Mağduriyet, eksper hatası sonucu yanlış olarak gerçekleşen işlemin iptal edilerek, Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü tarafından yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda telafi edici işlemin yapılması halinde, üyenin iptal edilen işlemindeki koşullar ile Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü'nün gerçekleştirdiği işlem/işlemlerin koşulları arasında varsa, üye aleyhine oluşan farktır. Telafi edici işlem talebinde bulunmayan üye, herhangi bir mağduriyet ve hak iddiasında bulunamaz. 2.2.2 Tazmin Edilecek Tutar Verilmiş emirdeki koşullarla, daha sonra gerçekleşen telafi edici işlem/l erdeki koşullar arasında varsa üye aleyhine oluşmuş olan fark yani mağduriyet miktarı tazmine konu tutarın bazını oluşturur. Ancak, işlem başına her bir üyeye ödenecek tutar her durumda 100 YTL'yi geçemez. Mağduriyet tutarı 100 YTL'yi aştığı takdirde konu olay bazında Borsa Yönetim Kurulu'nca değerlendirilir. Tazmine konu tutar ancak üyenin Borsa'ya ibraname vermesinden sonra kendisine ödenir. Ödemeler üyelerin T. İş Bankası A.Ş. Borsa Şubesi nezdindeki hesaplarına yapılır. 15.04.2008 5 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Em 3 ir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesap PİYASA İZLEME BİLGİLERİ I Otomatik Alım Satım Sisteminde Yer Alan Bilgiler 1 Açıklama Alan Adı Veri Yayınına Dahil Olan Bilgiler Veri Dağıtım Valör î İlgili satırdaki emirlerin valörü- Repo işlemlerinde başlangıç valörü V Valör 2 İlgili satırdaki repo emirlerinin bitiş valörü V T anım M e n k u l kıymetin tanımı. < V KG/Repo Süresi Kesin alım-satım işlemlerinde vadeye kalan gün sayısı, repo işlemlerinde repo süresi. V Alış Derinliği (Toplam) İlgili menkul kıymet / vadede ilgili valör tarihi için bekleyen tüm alım emirlerinin toplam miktarı Alış Derinliği Alış / R e p o İlgili m e n k u l kıymet / v a d e d e ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi fiyat/oranlı alım emrinin/emirlerinin toplam miktarı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi alış emrinin fiyatı/repo emirlerinde oranı. V V Alış Getirişi Alış emrinin getirişi ( K E S Pazarı emirleri için ) V |Satış Getirişi h~ Satış emrinin getirişi ( K E S Pazarı emirleri için ) V Satış f e r s Repo İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi satış emrinin fiyatı/ters repo emirlerinde oranı. V Satış Derinliği İlgili m e n k u l kıymet / vadede ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi fiyat/oranlı satım emrin i n/em iri erinin toplam miktarı V Satış Derinliği (Toplam) İlgili menkul kıymet i vadede ilgili valör tarihi için bekleyen tüm satım emirlerinin toplam miktarı Son Getiri İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin getirişi ( K E S Pazarı işlemleri için ) V Son Fiyat/Oran İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin fiyatı. Repo işlemlerinde oran. V i Değişim Y ü z d e Değişim Son İşlem Miktarı Son İşlem i Tutarı İRee) Faiz i En Yüksek ! Fi vat/Oran I En Düşük Fiyat/Oran 15.04.2008 K E S ' t e en son gerçekleşen işlemin basit getirişinin, bir önceki işlem g ü n ü n ü n ağırlıklı ortalama basit getirişine göre net değişimi K E S ' t e en son gerçekleşen işlemin bileşik getirişinin bir önceki İşlem g ü n ü n ü n ağırlıklı ortalama bileşik getirişine göre % değişimi I V V İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin miktarı V İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin Y T L tutarı ( K E S İşlemleri için FiyatxMiktar) V Özellik arzeden belirli menkul kıymetler için (TÜFE..) enflasyondan arındırılmış yıllık reel getiri. V İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en yüksek Fiyat/repo işlemleri için oran. V İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en düşük Fiyat/repo işlemleri için oran. V 6 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Piyasa İzleme Bilgilen En Yüksek Getiri İlgili valör tarihi için gün İçerisinde gerçekleşen en yüksek getiri (KES Pazarı işlemleri için ) V En Düşük Getiri ilgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en düşük getiri (KES Pazarı işlemleri için ) V Ağırlıklı Ort. Getiri İlgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama getirişi. ( KES Pazarı işlemleri için ) V Ağr. Ort, Fivat/Öran İlgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama Fiyatı/repo işlemlerinde oran. V Bileşik Getiri İlgili valor tarihi için gerçekleşen son işlemin bileşik getirişi. (KES Pazarı işlemleri için) A Önceki Ağırlıklı Oıt. Bileşik Getiri Ağırlıklı Ort. Bileşik Getiri Bir önceki işlem gününde gerçekleşen (eğer varsa) işlemlerin ağırlıklı ortalama bileşik getirişi ilgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı Ortalama bileşik getirişi. V Bugünkü Miktar İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen toplam işlem miktarı. V Bugünkü İşlem Hacmi V Toplam Emir Sayısı ilgili menkul kıymette/ilgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen Y T L işlem hacmi tutan. İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gerçekleşen işlem adedi İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için verilen toplam emir sayısı Açık Emir Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen açık emirlerin toplam adedi İşlem Sayısı İ Birikimli Miktar Kıymetin işlem görmeye başladığı tarihten itibaren gerçekleşen toplam işlem miktarı. Birikimli İşlem Hacmi Kıymetin işlem gÖnneye başladığı tarihten itibaren gerçekleşen toplam YTE işlem hacmi tutarı. Ahş Emri Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen alım Emirlerinin toplam adedi Satış Emri Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen satını Emirlerinin toplam adedi Önceki Seans Bir önceki işlem günü tarihi. V Önceki Getiri Bir önceki işlem gününde gerçekleşen son işlemin getirişi. A i Önceki Fi vat t ^ b—— ; Önceki Ort. Getiri Önceki O n . Fi vat Bir önceki işlem gününde gerçekleşen son işlemin fiyatı. V Bir önceki işlem gününde gerçekleşen (eğer varsa) işlemlerin ağırlıklı ortalama getirişi. Bir önceki işlem gününde gerçekleşen ağırlıklı ortalama fiyat Son İşlem Saati Gerçekleşen son işlemin saati Saat: Dakika: San iye Seans İlgili menkul kıymette işlemlerin gerçekleştiği seans. Pazar Tür,Estrüman İtibari Değer Durum Notlar Enflasyon i Katsayısı î 5.04.2008 Menkul kıymetin işlem gördüğü pazar. İlgili satırdaki menkul kıymette/vadede bulunan en iyi alım/satım emirlerinin geçerli olduğu pazar. Menkul kıymetin türü. ( Devlet tahvili, hazine bonosu grup Kodu S, Repo gibi..) Kıymetin birim nominal değerleme tutan (100 Y T L ) Menkul kıymetin işlem görme durumu. A:aktif,D: durdurulmuş İlgili menkul kıymetin tanımına ait açıklama < V Özellik arzeden belirli menkul kıymetler için (TÜFE..) fiyat hesaplamasında kullanılan enflasyon katsayısı. 7 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Em 'Kupon Faizi | İşlemiş Faiz Kuponlu menkul kıymetlerde ödenecek ilk kupon faizi (%. dönemsel) Dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden, diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına isabet eden tutarı Son İşlem Takas Fiyatı İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin takas fiyatı Alış Takas Fiyatı Satış Takas Fi vatı ilgili menkul kıymette, ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi alış emrinin takas fiyatı İlgili menkul kıymette, ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi 1 satış emrinin takas fiyatı 15.04.2008 9 ir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesap V V V V Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGirişYönt 4 emleriveFiyat-GetiriHesaplamaları PAZARLARIN İŞLEYİŞİ 4.1 4.1 A KESİN ALIM SATIM PAZARI Amaç Sabit getiri li menkul kıymetlerin şeffaf ve rekabete açık bir ortamda işlem görmelerini sağlayarak bu menkul kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akışını hızlandırmak amacıyla kurulmuştur. 4/1.2 Pazarın İşleyişi Sabit getirili menkul kıymetlerin aynı gün veya ileri valörlü olarak doğrudan ahin/doğrudan satım işlemlerinin yapıldığı pazardır. Kabul edilebilir en az ve en fazla ileri valör tarihi menkul kıymet türü bazında Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Üye kodu piyasa ekranlarında ve sorgu ekranlarında gösterilmez, İşlem gerçekleştiren taraflara, işlem gerçekleşmesini takiben, işlem bilgileri ile birlikte karşı üye bilgisi de verilir. Üye merkez ofislerinde müşteri bazında emir girme ve yine müşteri bazında borç-alacak takibi yapılabilir. Bu tip işlemlerde adına işlem yapılacak müşteri hesap kodları ile müşteri kimlik bilgileri işlemlere başlanmasından en az bir gün önce Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü'ne iletilmelidir. En iyi alım/satım emirleri ve son işleme ait fiyat/getiri/nominal tutar bilgileri piyasa ekranlarında eşanh olarak gösterilir. Eşanlı olarak piyasa bazında, emir bazında ve işlem bazında sorgulama yapılır ve pozisyon bilgisi alınabilir. Pazar izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler ile birlikte emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ulaşılabilir. Yönetim Kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklüğü bazında Küçük Emirler veya Normal Emirler Pazar'ında işlem yapılır. 4.1.3 Bu Pazarda İşlem Görecek Menkul Kıymetler Pazar'da Yeni Türk Lirası ve döviz ödemeli Devlet İç Borçlanma Senetleri, Gelir Ortaklığı Senetleri, Gayrimenkul Sertifikaları ve Özel Sektör Tahvilleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen Likidite Senetleri işlem görebilir. 4.1.4 Emir Tipleri Limitli Emir: Limitli emirler fiyat/getiri ve nominal tutar belirtilerek, minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilir. Emrin gerçekleşmeden kalan kısmı pasif olarak bekler. Piyasa Emri: Bu tür emirlerde fiyat/getiri belirtilmez. Minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilen emir pasif emirlerle kısmi veya tamamen karşılaşır, emrin gerçekleşmeden kalan kısmı iptal edilir. 4.1.4.1 Özel Koşullu Emirler Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere aşağıdaki özel koşullu emirler de verilebilir. Kalanı İptal Et Emri: Kısmen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildiği anda bekleyen karşıt emirler ile eşleşir, gerçekleşmeyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. "Limitli Emir' veya "Piyasa Emri" şeklinde verilebilir. 9 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGirişYönt emleriveFiyat-GetiriHesaplamaları Gerçekleşmezse İptal Et Emri; Tamamı gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girilir girilmez bu koşul sağlanmadığı takdirde iptal edilir. "Limitli Emir" veya "Piyasa Emri" şeklinde verilebilir. 4 1.5 Emir Geçerlilik Süreleri Emirler verildikleri gün itibarıyla geçerlidir. Aynı gün valörlü tüm emirler gerçekleşmediği takdirde saat 14:0CTda, ileri valörlü olanlar Pazar kapanış saatinde iptal edilir. 4.1.6 Emir Büyüklükleri Emirler işleme konu menkul kıymetin nominal değerleri itibarıyla minimum emir büyüklüğü ve katları şeklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve maksimum nominal emir büyüklükleri aşağıdaki gibidir: Normal Emirler Pazarı Küçük Emirler Pazarı Minimum Maksimum Minimum 100.000 10.000.000 1.000 99.000 10.000 1.000.000 100.000 10.000.000 1.000 99.000 Özel Sektör Tahvili (YTL) 1.000 100.000 ÖST (USD / EUR) 1.000 100.000 GOS (USD / EUR) 1.000 100.000 100.000 10.000.000 DİBS (YTL) DİBS (USD / EUR) TCMB Likidite Senetleri (YTL) GOS (YTL) 4.1.7 Maksimum Valör Pazar'da emirler aynı gün veya ileri valörlü olabilir. Valör süresi; Pazar'da yapılacak devlet tahvili ve hazine bonosu işlemlerinde en fazla 90 gün, işlem gören diğer menkul kıymetlerde ise en fazla 7 gündür. Temiz fiyat üzerinden işlem gören değişken faizli tahvillerin kupon faizi henüz belirlenmemiş kupon dönemlerine ve enflasyon katkısız temiz fiyat üzerinden işlem gören TÜFE'ye endeksli tahvillerin referans endeks ilan edilmemiş dönemlerine ait valörlü emir iletilemez. 4.1.8 Fiyat Tabanı Alım satım emirleri menkul kıymetlerin ihraç edildiği para birimleri cinsinden 100 birim fiyat tabanı esas alınarak iletilir. 4.1.9 Fiyat Tipleri Menkul kıymetin işlemiş faizi içermeyen fiyatı temiz fiyat, işlemiş faizi içeren fiyatı ise kirli fiyat olarak adlandırılır. İşlemiş faiz dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden, diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına isabet eden tutarıdır. Takas fiyatı ise işlemin takas tutarının hesaplanmasında kullanılan fiyat olup enflasyona endeksli Devlet Tahvilleri için enflasyon katkısı dikkate alınarak hesaplanır. Diğer menkul kıymetler için kirli fiyata eşittir. 15.04.2008 10 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esaslan 4.1.10 Kesin Alım Satım Pazarı Emir Giriş Yöntemleri Emirler her bir menkul kıymet için İMKB tarafından belirlenen tek bir fiyat tipi veya getiri üzerinden iletilir. a) Basit getiri üzerinden emir iletilen menkul kıymetler; İskontolu olarak ihraç edilen YTL/Döviz ödemeli Hazine Bonoları, Devlet Tahvilleri, TCMB likidite senetleri ve kuponlu tahvillerin (TÜFE'ye endeksli tahviller hariç) ayrıştırılmış anaparaları b) Temiz fiyat üzerinden emir iletilen menkul kıymetler; YTL/Döviz ödemeli sabit faizli tahviller ve ilk kupon faiz oram sabitlenmiş YTL ödemeli değişken faizli tahviller (Hazine tarafından Şubat 2007'de ihracına başlanan TÜFE'ye endeksli Devlet tahvilleri için enflasyon katkısı hariç temiz fiyat kullanılır.) c) Kirli fiyat üzerinden emir iletilen menkul kıymetler; Kuponlu tahvillerin ayrıştırılmış kuponları, ilk kupon faizi de sabit olmayan değişken faizli tahviller ve döviz cinsi değişken faizli tahviller (Hazine tarafından Şubat 2007'de ihracına başlanan TÜFE'ye endeksli Devlet tahvillerinin ayrıştırılmış kupon ve anaparaları için enflasyon katkısı hariç kirli fiyat kullanılır.) Alım satım sisteminde ve bültenlerde yer alan fiyat alanı, menkul kıymetin emir giriş yöntemine göre temiz veya kirli fiyatı ifade eder. Her menkul kıymet için fiyat alanının yanısıra takas fiyatı ve varsa işlemiş faiz de ilan edilir. 4.1.11 Fiyat ve Getiri Adımları Pazar'da temiz veya kirli fiyat üzerinden iletilen emirlerde 0.001 YTL, getiri üzerinden iletilen emirlerde ise % 0.01 Tik adım uygulanır. 4.1.12 Emir Değişikliği Pıyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış karşılanmadan kalan kısımları değiştirilebilir. olanlar ile kısmen karşılanmış emirlerin Rmrin fiyatı/getirişindeki değişiklik, nominal tutarındaki artış ve işlem hesap sahibinin değişimi zaman önceliğinin kaybedilmesine neden olurken, temsilci referansı ile nominal tutarın azaltılması emrin önceliğinin kaybedilmesi sonucunu doğurmaz. 4.1.13 Emir İptali Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış olanlar karşılanmadan kalan kısımları iptal edilebilir. 4.1.14 ile kısmen karşılanmış emirlerin Emir Eşleşme Kuralları Pazar'da emirler "çok fıyat-sürekli müzayede" yöntemiyle eşleşmektedir.Kesin Alım-Satım Pazar'ında iki karşıt emrin eşleşmesi, alımda en yüksek fiyatlı, satımda en düşük fiyatlı emirlere öncelik verilerek sağlanır. Aynı fiyatlı emirlerde zaman önceliği uygulanır. Fiyat eşitliği olan emirlerin gerçekleşmesinin yanısıra, var olan alış emrinin fiyatından daha düşük fiyatlı satış emri geldiğinde veya var olan satış emrinin fiyatından daha yüksek fiyatlı alış emri geldiğinde de iki karşıt emrin eşleşmesi mümkündür. Fiyat eşitliğinin olmadığı durumda, sistemde öncelikle varolan emrin fiyatı işlem fiyatıdır. 15.04.2008 11 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGirişYönt 4.1.15 emleriveFiyat-GetiriHesaplamaları Döviz Ödemeli Devlet İç Borçlanma Senetleri İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler 4 1.15.1 İşlem Valörü Döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetlerinin alım satım işlemleri en az üç işgünü en fazla doksan gün valörle yapılabilir. 4.1.15.2 Para Birimi Döviz ödemeli tahvillere ait alım-satım emirleri menkul kıymetin ihraç edildiği döviz cinsi üzerinden verilir. Dolar cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler 100 Amerikan Doları. Euro cinsinden ihraç edilen tahvillerde 100 Euro üzerinden fıyatlandırılır. 4.1.15.3 Piyasa Dışı İşlemler Borsa üyesi aracı kuruluşların T.C. Merkez Bankası ve müşteri ile gerçekleştirdikleri işlemler dışındaki kendi aralarında yapılan döviz ödemeli tahvillere ait tüm kesin alım satım işlemlerini Tahvil ve Bono Piyasası'nda gerçekleştirmeleri zorunludur. 4.1.16 Gayrimenkul Sertifikalarının İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler 4.1.16.1 Baz Fiyat Tahvil ve Bono Piyasası'nda işlem gören tahvil ve bonolardan farklı olarak Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı'nda işlem görecck sertifikalar için baz fiyat tespit edilir. Baz fiyat, gayrimenkul sertifikasının en son işlem gününde gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatıdır. Baz fiyat tespitinde kendinden kendine işlemler gözönüne alınmaz. Baz fiyat teşkil edecek işlem gerçekleşmemesi durumunda ise, bir önceki baz fiyat esas alınır, 4.1.16.2 Fiyat Aralığı Tahvil ve Bono Piyasası'nda işlem gören tahvil ve bonolardan farklı olarak. Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı'na iletilecek emirlerin fiyatlarında alt ve üst fiyat limiti uygulaması yapılır. Buna göre Yönetim Kurulu Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı'nda uygulanacak fiyat aralığını, baz fiyatın ±%5'i olarak belirlemiştir. Gerektiğinde Borsa Yönetim Kurulu kararı ile fiyat aralığı değiştirilebilir. 4.1.16.3 Fiyat Adımı Tahvil ve Bono Piyasası'nda işlem gören tahvil ve bonolardan farklı olarak Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı'na iletilen emirlerde fiyat adımı uygulanır. Fiyat adımı, her sertifika için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimidir. Fiyat adımları Borsa Yönetim Kurulu'nca belirlenir ve ilan edilir. 4.1.16.4 Sertifika Tanımı Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı'nda işlem gören sertifikalar; • Asli edim bitiş tarihi • Sertifikaya konu proje kodu • İhraççı kodu ile tanımlanır. 15.04.2008 12 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esaslan 4.2 4.2.1 Repo-Ters Repo Pazarı REPO TERS REPO PAZARI Amaç Sabit getırılı menkul kıymetlerin gen alım vaadi ile satım ve gen satım vaadi ile alımını organize piyasa koşullan içinde güvenli bir şekilde gerçekleştirmek amacıyla açılmıştır. 4.2.2 Pazarın İşleyişi Bu pazarda devlet tahvilleri ve hazine bonoları ile TCMB likidite senetlerinin geri alım vaadi ile satım ve gen satım vaadi ile alım işlemleri yapılır. Üye kodu piyasa ekranlarında ve sorgu ekranlarında gösterilmez. İşlem gerçekleştiren taraflara, işlem gerçekleşmesini takiben, işlem bilgileri ile birlikte karşı üye bilgisi de verilir. Pazar'da aynı gün ve ileri başlangıç valörlü işlemler yapılabilir. Tutar, repo oranı, başlangıç ve bitiş valörleri ile işlem yapılmak istenen menkul kıymet cinsi (repo işlemleri için teslim edilecek, ters repo işlemleri için teslim alınacak) belirtilerek iletilen repo ve ters repo emirleri oran ve zaman önceliğine göre sistemde sıraya konulur. Repo emirleri arasında en yüksek, ters repo emirleri arasında en düşük oranlı olanlar önceliklidir. İşlem gerçekleştikten sonra repo yapan taraf emir girişi sırasında belirttiği koda ait menkul kıymetlerden en fazla beş değişik vadede olmak üzere bildirimini yapar. Bu bildirim sırasında. Borsa tarafından her gün ilan edilen fiyatlar üzerinden, toplam tutarı repo işleminin anapara ve faiz tutarının belli bir yüzdesinden az olmamak kaydıyla uygun nitelikteki menkul kıymetler bildirilir. Bu yüzde şu an için %97 olup faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak gün içinde değiştirilebilir. Bildirilen menkul kıymetler başlangıç valöründe Takasbank'a teslim edilerek takas yükümlülüğü yerine getirilir. Bu menkul kıymetler ters repo yapan üye adına bitiş valörüne kadar bloke saklamada tutulur. Bu menkul kıymetler ilk repo/ters repo işleminin vadesi içinde kalmak koşuluyla ters repo yapan üye tarafından başka repo işlemlerinde kullanılabilir. En iyi repo/ters repo emirleri ve gerçekleşen son işleme ait oran/tutar bilgileri piyasa ekranlarında eşanlı olarak gösterilir. Eşanlı olarak, emir bazında ve gerçekleşen işlem bazında sorgulama yapılır ve pozisyon bilgisi alınır. Pazar izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler ile birlikte emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ulaşılabilir. Yönetim Kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklüğü bazında Küçük Emirler veya Normal Emirler Pazar'ında işlem yapılır. 4.2.3 Bu Pazarda İşlem Görecek Menkul Kıymetler Bu pazarda özelliklerine göre gruplandırılmış menkul kıymetler üzerinde işlem yapılır. Emir girişi sırasında repo karşılığı teslim edilmek istenen ya da ters repo işlemi karşılığı teslim alınmak istenen menkul kıymet grubu belirtilir ancak menkul kıymet belirtme imkanı yoktur. İlk aşamada bu menkul kıymet grupları ve içerecekleri menkul kıymetler aşağıdaki gibi belirlenmiştir: S: YTL ödemeli devlet iç borçlanma senetleri ve TCMB likidite senetleri K: Döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetleri 13 Tahvil ve Bono Piyasası işleyiş Esasları Repo-Ters Repo Pazarı Yönetim Kurulu bu grupların sayısını ve gruba dahil edilen menkul kıymetlerin özelliklerini değiştirebilir. 4.2.4 Emir Tipleri Limitli Emir: Bu tür emirler oran ve repo tutarı belirtilerek, minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilir. Emrin gerçekleşmeden kalan kısmı pasif olarak bekler. Piyasa Emri: Bu tür emirlerde oran belirtilmez. Minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilen emir pasif emirlerle kısmi veya tamamen karşılaşır, emrin gerçekleşmeden kalan kısmı iptal edilir. 4.2.4.1 Özel Koşullu Emirler Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere aşağıdaki özel koşullu emirler de verilebilir. Kalanı İptal Et Emri: Kısmen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildiği anda bekleyen karşıt emirler ile eşleşir, gerçekleşmeyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. "Limitli Emir" veya "Piyasa Emri" şeklinde verilebilir. Gerçekleşmezse İptal Et Emri: Tamamen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girilir girilmez bu koşul sağlanmadığı takdirde iptal edilir. "Limitli Emir" veya "Piyasa Emri" şeklinde verilebilir. 4.2.4.2 Emir Geçerlilik Süreleri Emirler verildikleri gün itibarıyla geçerlidir. Aynı gün valörlü tüm emirler gerçekleşmediği takdirde saat 14:00'da, ileri valörlü olanlar Pazar kapanış saatinde iptal edilir. 4.2.5 Emir Büyüklükleri Emirler minimum emir büyüklüğü ve katlan şeklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve maksimum emir büyüklükleri aşağıdaki gibidir: Normal Emirler Pazarı Küçük Emirler Pazarı Minimum Maksimum Minimum 500.000 10.000.000 1.000 4.2.6 Maksimum 499.000 Valör Pazarda 7 güne kadar ilen başlangıç valörlü emir iletilebilir. Repo bitiş valörü için herhangi bir kısıtlama yoktur. 4.2.7 Oran Adımı Pazara iletilen emirlerde %0.05' lik oran adımı uygulanır. 4.2.8 Emirlerin Değiştirilmesi Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış karşılanmadan kalan kısımları değiştirilebilir. olanlar ile kısmen karşılanmış emirlerin Emrin oranındaki değişiklik, repo tutarındaki artış ve işlem hesap sahibinin değişimi zaman önceliğinin kaybedilmesine neden olurken, temsilci referansı ile repo tutarının azaltılması emrin önceliğinin kaybedilmesi sonucunu doğurmaz. 15.04.2008 14 emleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGirişYönt 4.2.9 Emir İptali Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış olanlar karşılanmadan kalan kısımları iptal edilebilir. ile kısmen karşılanmış emirlerin 4.2.10 Emirlerin Eşleşme Kuralları Pazar'da işlemler çok fiyat sürekli müzayede yöntemine göre gerçekleştirilir. Buna göre repo emirleri aynı ya da daha düşük oranlı ters repo emirleri ile, ters repo emirleri ise aynı ya da daha yüksek oranlı repo emirleri ile eşleştirilir. Pazara iletilen emirler oran ve zaman önceliğine göre işleme konur. Buna göre repo emirlerinde en yüksek, ters repo emirlerinde ise en düşük oranlı emirlerin önceliği vardır. Aynı oranlı emirlerde ise zaman önceliği uygulanır. Oran eşitliği olan emirlerin gerçekleşmesinin yanısıra, var olan repo emrinin oranından daha düşük oranlı ters repo emri geldiğinde veya var olan ters repo emrinin oranından daha yüksek oranlı repo emri geldiğinde de iki karşıt emrin eşleşmesi mümkündür. Oran eşitliğinin olmadığı durumda, sistemde öncelikle varolan emrin oranı işlem oranıdır. 15.04.2008 i/ı^C^ 15 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGiriş 5 5.1 Yöntemleri veFiyat-GetiriHesaplamaları YATIRIM FONLARI VE YATIRIM ORTAKLIKLARININ İŞLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR GENEL ESASLAR Seri VI, No:4 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğinin Bölüm:III, Madde: 18 (e) şıkkı gereğince Yatırım Ortaklıklarının, Seri VII, No: 10 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğinin Bölüm:VI, Madde:41 (c) şıkkı gereğince Yatırım Fonlarının, Borsada işlem gören varlıkları fon portföyüne alımları ve fon portföyünden satımlarının Borsa kanalıyla yapılması zorunluluğu getirilmiş ve ayrıca Yatırım Fonlarının Borsamız Tahvil ve Bono Piyasasından aynı gün valörü ile aynı gün valörlü işlem saatleri dışında fon portföyüne alım ve fon portföyünden satım yapmalarına imkan sağlanmıştır. Hisse senedi dışındaki menkul kıymetler üzerinde yapılan fon ve ortaklık işlemlerinde, 'Tahvil ve Bono Piyasası" işlemlerinde uygulanan kurallara ek olarak aşağıdaki kurallar esas alınır: 1. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyüne alım veya satım emirlerini Tahvil ve Bono Piyasasında işlem yapmaya yetkili bir kuruluşun yetkili elemanları Borsa'ya iletir. Emir verilirken, emrin hangi yatırım ortaklığı veya yatırım fonu için olduğu mutlaka belirtilir. Bu emirleri verirken, Borsa tarafından her bir yatmm fonu ve ortaklığı için geliştirilen standart kodlar kullanılır. Yetkili aracı kuruluşlann aynı anda sadece tek bir yatırım fonu ve ortaklığı adına emir iletmesi gerektiğinden tek bir işlemle birden fazla fon/ortaklık adına işlem yapılması mümkün değildir. 2. Yatırım ortaklığı veya yatmm fonu portföyünden satış yapılıyorsa, önce satış emri Borsa'ya iletilir ve sisteme girilir. Yatırım ortaklığı veya yatmm fonu portföyüne alım yapılıyorsa önce alım emri Borsa'ya iletilir. 3.Emri ileten yetkili kuruluş (örneğin fon yöneticisi Banka), başka bir alıcı veya satıcı çıkmadığı takdirde söz konusu menkul kıymeti kendisi alabilir veya satabilir. Ancak, emir ekranda göründükten sonra 30 saniye (yarım dakika) geçmeden, yetkili kuruluş karşıt enirini Borsa'ya iletemez. 4. Gerçekleşen yatırım fonu işlemlerinde yapılan fon kodu hatalarına ilişkin düzeltme talebi Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü'ne yazılı olarak iletilir. Müdürlüğün değerlendirmesi sonucunda geçerli sebebe dayanan değişiklik talepleri kabul edilerek gerekli düzeltme Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğünce yapılır. 5. İşlem aynı yetkili üye ile gerçekleştiği takdirde, alım-satım aynı üye tarafından yapılmış olacağından takas gerekmeyecektir. Aksi takdirde, normal prosedüre uygun şekilde takas yapılır. 6. Yatırım fonu veya ortaklığı adına yapılan ters repo işlemlerinde işleme konu menkul kıymetler, işlemin bitiş valörüne kadar işlemi gerçekleştiren üye yerine yatırım fonu veya ortaklığı adına saklanacaktır. Bu kıymetler üzerinde üyelerin kendi adlanna işlem yapmalan mümkün değildir. 7. Üyelerin Tahvil ve Bono PiyasasEnda adına işlem yapacakları yatmm fonu ve yatırım ortaklıkları Borsa işlem kodlarını bildirmeleri; bu bildirimlerinde daha sonra meydan gelebilecek değişiklikleri de yine yazılı olarak yatırım fonu ya da ortaklık adına işlemlere başlamadan en az bir gün önce Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü'ne iletmeleri gerekir. 16 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş EsaslarıEmirGiriş 5.2 Yöntemleri veFiyat-GetiriHesaplamaları 14.00 17.00 ARASINDA YAPILAN AYNI GÜN VALÖRLÜ İŞLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR: YATIRIM FONU 1) Yetkili aracı kuruluş, 14.00-17.00 saatleri arasında yatırım fonları için verdiği emirlerde de önce fon emrini iletir. Emri ileten yetkili kuruluş, başka bir alıcı veya satıcı çıkmadığı takdirde söz konusu emri kendisi karşılayabilir. Ancak, emrin ekranda görünmesinden itibaren 30 saniye (yarım dakika) geçmeden yetkili kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletemez. 2) Bu işlemlerde her Pazar'da saat 14:00'a kadar oluşan ağırlıklı ortalama oran ve fiyatlar referans alınır. Repo-Ters Repo Pazarı'nda işlemler, fon lehine olaeak şekilde ters repo emirlerinde ağırlıklı ortalama oran veya üzerinde, repo emirlerinde ağırlıklı ortalama oran veya altında gerçekleştirilebilir. Kesin Alım Satım Pazarı'nda ise işlemler fon lehine olacak şekilde alım emirlerinde ağırlıklı ortalama fiyat veya altında, satım emirlerinde ağırlıklı ortalama fiyat veya üzerinde gerçekleştirilebilir. Ancak, gün içerisinde işlem gerçekleşmemiş menkul kıymet veya vadede yetkili aracı kuruluş kendi oranını/fiyatını bildirebilir. 3) Fonu yöneten kuruluş dışındaki kuruluşlar da ekranda varolan fon emirlerini karşılayabilirler. Ancak, 14.00-17.00 saatleri arasında gerçekleştirilen aynı gün valörlü fon işlemlerinin takasını yetkili aracı kuruluşlar kendi aralarında Borsa dışında yapmayı peşinen kabul etmiş sayılırlar. 4) Bu işlemler, Borsa tarafından piyasa bazında yayımlanan üye sıralamasında yer almaz. 5)14.00-17.00 saatleri arasında yapılan aynı gün valörlü işlemler üzerinden, piyasa dışında gerçekleştirilen işlemlere uygulanan borsa payı tahsil edilir. Yatırım ortaklıkları adına saat 14.00-17.00 arasında aynı gün valörlü emir iletilemez. Borsa, Tahvil ve Bono Piyasası'nda yetkili kuruluşların yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları adına yaptıkları işlemlere ilişkin işleme taraf kuruluşların, işleme konu menkul kıymetlerin, işlem oran ve fiyatlarının bir listesini haftalık olarak Sermaye Piyasası Kurulu'na gönderir. 15.04.2008 . . rj /O 17 Tahvil ve Bono Piyasası işleyiş Esasları 6 Piyasa Yapıcılığı Sistemi PİYASA YAPICILIĞI SİSTEMİ Hazine Müsteşarlığı tarafından Piyasa Yapıcı olarak belirlenen kuruluşlar İMKB Tahvil ve Bono Piyasası'nda Piyasa'mn işleyiş kuralları çerçevesinde T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından tespit edilen kurallar doğrultusunda, belirlenen ölçüt ihraçlar için, miktar ve açıklık olarak belli koşullan sağlayan alım ve satım emirlerini PY ek koduyla sisteme iletirler. Belirlenen minimum miktar ve açıklık aralığında girilen emirler en iyi emirler ise piyasa izleme ekranlarına yansıtılır. Ayrıca, Piyasanın mevcut yayın sayfaları dışında veri dağıtım firmalarının sayfalarında piyasa yapıcılara ait emirler piyasa yapıcı kodu ile ilan edilir. Bu şekilde tüm piyasa katılımcıları ölçüt menkul kıymetlerde piyasa yapıcıların emirlerim görme imkanına sahiptir. 15.04.2008 18 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları 7 7.1 Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları TAHVİL VE BONO PİYASASI'NDA EMİR GİRİŞ YÖNTEMLERİ ve FIYATGETİRİ HESAPLAMALARI TANIMLAR Fiyat: Bir menkul kıymette 100 birim nominal üzerinden verilen değerdir. Menkul kıymetin İMKB tarafından belirlenen emir giriş yöntemine göre temiz, kirli veya takas fiyatı olarak adlandırılır. İşlemiş faiz: Dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden, diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına (GGS) isabet eden tutarıdır. İşlemiş Faiz = Dönemsel kupon x GGS : Kupon dönemi içerisindeki gün sayısı x 100 Temiz fiyat: İşlemiş faizi içermeyen fiyattır. Menkul kıymetin kirli fiyatından işlemiş faizin düşülmesi suretiyle bulunur. Kirli fiyat: Menkul kıymetin işlemiş faizini de içeren fiyatıdır. Referans endeksler: TÜİK tarafından açıklanan TÜFE endeks değerleri Hazine tarafından aşağıdaki formül ile hesaplanarak ilan edilen endekslerdir. A ayının g günü için referans endeks G ü n l ü k referans e n d e k s 8 = TÜFE a _ 3 TÜFEa.2 :a-2 ayının TÜFE'si TÜFEa.3 :a-3 ayının TÜFE'si kullanılarak (TÜFE a . 7 - T U F E a _ 3 ) AG g : Aybaşından itibaren geçmiş güıı sayısı AG : Ay içerisindeki toplam gün sayısı TÜFE'ye endeksli devlet tahvilleri: Vadeleri boyunca TÜFE enflasyonu üzerine Hazine tarafından belirlenen sabit bir reel getiriyi garanti eden kuponlu tahvillerdir. Kupon ve anapara ödemeleri aşağıdaki formüllere göre yapılmaktadır. Anapara ödemesi = K u p o n ödemeleri = Referans endeks itfa tarihi R e f e r a n s endeks ihraç tarihi R e f e r a n s endeks kupon tarihi R e f e r a n s endeks „ x 100 ^ „ „ x 100 x Reel k u p o n oranı ihraç tarihi Enflasyon katsayısı: Valör tarihindeki referans endeks değerinin menkul kıymetin ihraç tarihindeki referans endeks değerine bölünmesi suretiyle bulunan katsayıdır. Takas fiyatı: İşlemin takas tutarının hesaplanmasında kullanılan fiyattır. Enflasyona endeksli olup da enflasyon katkısı hariç olarak işlem gören menkul kıymetlerde kirli fiyatın valör tarihindeki enflasyon katsayısı ile çarpılması suretiyle bulunur. Diğer menkul kıymetlerde kirli fiyata eşittir. Bazı menkul kıymetlerde yukarıda belirtilen değişkenlerin 0 veya 1 (örneğin iskontolu menkul kıymetlerde işlemiş faizin 0, TÜFE'ye endeksli tahviller haricindeki menkul 15.04.2008 19 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları kıymetlerde enflasyon katsayısının 1 olması gibi) olabileceği göz önünde bulundurularak aşağıdaki eşitlikler genel olarak geçerlidir. Takas fiyatı = Kirli fiyat x Enflasyon katsayısı = (Temiz fiyat + İşlemiş faiz) x Enflasyon katsayısı İşlem hacmi = Nominal tutar x Takas Fiyatı / 1 0 0 İşlemiş faiz tutarı = Nominal tutar x İşlemiş faiz x Enflasyon katsayısı / 1 0 0 Anapara tutarı = Nominal tutar x Temiz fiyat x Enflasyon katsayısı / 1 0 0 15.04.2008 , / //Sj*^ - 20 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları 7.2 Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları FORMÜLLER VKG DGS KGS GGS Vadeye kalan gerçek gün sayısı Bir kupon döneminin içerdiği gerçek gün sayısı Bir sonraki kupon ödeme tarihine kalan gerçek gün sayısı Bir önceki kupon ödeme tarihinden (veya ihraç tarihinden) valör tarihine kadar geçen gerçek gün sayısı Bir yıl içindeki kupon ödeme sayısı Vadeye kalan kupon adedi Yıllık basit getiri Vadeye kadar getiri Anapara (100) Kupon faiz oranı x l 0 0 Hazine tarafından açıklanan referans endeks M N r R A. KPN REF _A Fiyat r x VKG +- 365 KPN Kirli Fiyat = I1 4- KG S R 1DGS 1-fM (İ + R/M)A'" R/M ~~ A KG S (l + R/M) N " ,+ i5s 365 Bileşik getiri = Bileşik getiri = v 6 7 8 r x VKG VKG -1 365 +- MJ İşlemiş faiz = Dönemsel KPN(= ) x ^ ^ ' M ' DGS_ Kirli fiyat = Temiz fiyat + İşlemiş faiz E n f l a s y o n katsayısı = R E F valör tarihi R E F ihraç tarihi | Takas Fiyatı = Kirli fiyat x Enflasyon katsayısı 15.04 7Q<38 . w LİJ ... 21 Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları 7.3 M E N K U L KIYMET TÜRÜ KULLANILAN FORMÜLLER Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları BAZINDA | Emir Giriş Yöntenj İşlemiş Faiz Fiyat i Basit getiri 1 Kirli fiyat EMİR GİRİŞ YÖNTEMLERİ VE Temiz Fiyat • Kirli Fiyat Takas Fiyat Basit Getiri Bileşik Getii Formül 1 Kirli fiyat I Basit getiri Formül 3 ! - YİLveD^^ Tahviller j j i Emir. Giriş Yöntenj İşlemiş FaîjİF^at f ; FTemiz Fiyatj Kirli Fiyat Takas Fiyatf Basit Getir i [ Bileşik Getij Temiz fiyat Formül 5 j Temiz fiyat j Temiz fiyat j Formül 6 j Kirli fiyat j Formül 1 Formül 4* *Son kupon döneminde basit ve bileşik getiri hesabında sırasıyla 1 ve 3 no'lu formüller kullanılacaktır, ilk Kupon Faiz Oranı Sabitlenmiş YTL Ödemeli Değişken Faizli Tahviller Emir ©rj^ Yöhte ^ ! Temiz fiyat j Formül 5 j Temizjîyatj Temiz fiyat] Formül 6 j Kirli fiyat j Kuponlu Tahvillerin Ayrıştırılmış Kuponları, İlk Kupon Faizi de Sabit Olmayan Değişken Faizli Tahviller ve Emir Giriş Yöntenj İşlemiş Faiz ^tptılt'..;.:-. Temiz Fiy; Kirli Fiyat I Takas Fiyat] Basit Getirij Bileşik Getîl Kirli fiyat T Kirli fiyat jKirli fiyat [Kirli fiyat - Emir Giriş Yönten İşlemiş Faiz IH^||||ı;|jj||i Temiz Fiyatj Kirli Fiya^ Takas Fiyat Basit Getiri Bileşik Getii ılıHmhi (rmMm Temiz fiyat Formül 5 Temiz fiyat Temiz fiyat j Formül 6 İ Formül 8 TÜFE'ye Endeksli Tahvillerin Ayrıştırılmış Kupon ve Anaparaları Emir Giriş Yöntenj İşlemiş Faiz Temiz Fiy: Kirli Fiyat Kirli fiyat 15.04.2ÛÖ8 Kirli fiyat Kirli fiyat Formül 2 i Formül 4 | Takas Fiyat Basit Getiri Bileşik Getii Formül 8 22