maliye politikası

MALİ
YE POLİ
Tİ
KASI









Maliye politikası
nda klasik görüş
ten sapmalar
özellikle 1930 yı
lı
ndan sonra önem kazanmaya
baş
lamı
ş
tı
r.
Para arzı
, IS-LM eğrileri analizinde LM eğrisini
hareket ettiren bir değiş
kendir.
Gelir düzeyini artı
rmak için para arzı
nı
n artı
rı
lması
gerektiğ
ini savunan yaklaş
ı
m Monetarist
yaklaş
ı
mdı
r.
Otomatik istikrar sağlayı
cımaliye politikası
na
yöneltilen en önemli eleş
tiri Ekonomik büyümenin
otomatik frenlenmesini ortaya çı
karması
dı
r.
Enerji, hammadde veya nitelikli eleman kı
tlı
ğıgibi
nedenlerle üretim artmadan fiyatları
n yükselmesine
Yapı
sal enflasyon denir.
Artan kamu harcamalarıhipotezini savunan iktisatçı
Wagner'dir.
Geliş
mekte olan ülkelerde geniş
letici maliye
politikası
nı
n etkin olamaması
nı
n nedeni Yapı
sal
darboğaz ve kapasite eksikliğidir.
Stagflasyon tanı
mıiçinde yer alanlar: Kullanı
lmayan
üretim kapasiteleri, Yüksek bir fiyat artı
ş
ı
, Yetersiz
iktisadi büyüme, İ
ş
sizlik
Bir ekonomide bütçe açı
ğıve vergilemenin ekonomi
üzerindeki etkisinin aynıolduğu görüş
ünü savunan
yaklaş
ı
m Ricardian yaklaş
ı
mı
dı
r.








Keynesyen maliye politikası
nı
n geliş
mekte olan
ülkelerde uygulanabilirliğini yitirebilmesinin nedeni
Gözlemlenen ekonomik dalgalanmaları
n yapı
sı
nı
n ve
kaynağı
nı
n farklıolması
dı
r.
Genel bir harcama vergisi öneren ve gelir vergisinin
böyle bir vergi ile ikame edilmesi halinde iktisadi
büyümenin hı
zlandı
rı
lacağı
nıileri süren iktisatçı
Kaldor'dur.
Ani amortisman, otofinansman olanağı
nıen fazla
artı
rı
r.
Geliş
mekte olan bir ekonomide geleneksel
yöntemlerin hakim olduğu tarı
m kesiminde
gözlemlenen durumlar: Paralıdeğiş
imin azlı
ğı
,
Düş
ük verimlilik, Hı
zlınüfus artı
ş
ı
, Düş
ük gelir
düzeyi
Ekonomide net bir yararı
n oluş
madı
ğı
, fakat
bölgelerarasıve kiş
ilerarasırant aktarı
mı
nı
n ortaya
çı
ktı
ğıyarar tipi Parasal yarardı
r.
Ortalama oranı
n yüksek, marjinal oranı
n düş
ük
uygulandı
ğıdolaysı
z vergilerde Gelir etkisi, ikame
etkisine ağı
r basarak faktör arzıartar.
Borç faiz ödemeleri, Türkiye'de 1990'lıyı
llarda
kamu transfer harcamaları
nı
n önemli bir miktarı
nı
oluş
turmuş
tur.
Fonksiyonel gelir dağı
lı
mı
, çeş
itli üretim
faktörlerinin üretime katı
lmalarıkarş
ı
lı
ğı
nda milli
gelirden aldı
klarıpaylarıgösterir.









Bölgesel dengesizlikleri ortadan kaldı
rmaya yönelik
mali araçları
n etkisiz kalması
na yol açan en önemli
faktör Olumsuz iktisadi ve sosyal koş
ullardı
r.
Bölgesel dengesizliği gidermeye yönelik olarak
altyapıyatı
rı
mları
nı
n getirdiği en önemli yarar
Maliyet tasarrufu sağlaması
dı
r.
Bir ekonomide, üretim ve istihdam hacminin, toplam
talebe bağlıolduğunu savunan iktisatçıKeynes'tir.
Bütçe açı
ğıveya fazlasıölçüsünün maliye politikası
iş
lemlerinin ekonomik etkilerini ölçmede sakı
ncalı
olması
nı
n nedeni Ekonomik faaliyet düzeyindeki
değiş
iklikler tarafı
ndan etkilenmesidir.
Keynes'e göre, bir ekonomide üretim ve istihdam
düzeyi Toplam talep düzeyine bağlı
dı
r.
Gelir düzeyini artı
rmak için para arzı
nı
n artı
rı
lması
gerektiğ
ini savunan yaklaş
ı
m Arz ekonomisi
yaklaş
ı
mı
dı
r.
Gider vergisi türlerinden Kiş
isel bir harcama
vergisinin konjonktürel esnekliği en fazladı
r.
IMF kökenli istikrar programları
na yöneltilen
eleş
tiriler:
Yapı
sal sorunlara gereken önemi göstermemesi
Gerçek gelirleri azaltması
Ekonomik büyümeye önem vermemesi
Gelir dağı
lı
mı
nda eş
itsizliklere neden olması
1980 öncesi dönemdeki ekonomik istikrarsı
zlı
ğı
n
nedenleri:
Tarı
msal üretimin doğa koş
ulları
na bağlıolması
Şehirleş
menin hı
zlıolması
Değiş
en talebe karş
ıüretim yapı
sı
nı
n değiş
memesi
Sanayi sektörünün dı
şpiyasalarla rekabet
edebilmeolanağı
nı
n olmaması






Tüketim mallarıüzerine salı
nan dolaylıvergilerin
tasarrufu artı
rması
nı
n nedeni Tüketimi kı
sması
dı
r.
Türkiye'de 5 yı
llı
k kalkı
nma planları
nı
n ilk üçünde
özellikle, sanayi sektöründeki üretimin niteliğive
üretim teknolojisi gibi konularda herhangi bir
düzenleme bulunmaması
nı
n sonuçları
:
İ
thal girdilere bağlıkalması
, Teknolojik etkinliğin
sağlanamaması
, Üretimin yüksek maliyetle
gerçekleş
mesi, Sanayi sektörünün kendi kaynakları
nı
yaratamaması
Bir ekonomide vergilerin kiş
isel gelir dağı
lı
mı
üzerindeki etkilerini gösteren yöntem Lorenz eğrisi
yöntemidir.
Kı
şayları
nda hava kirliliğini azaltmak için tek
plakalıaraçlarla, çift plakalıaraçları
n trafiğe
çı
kı
ş
ları
na farklıgünlerde izin vermek İ
dari önleme
bir örnektir.
Bölgesel dengesizlikleri ortadan kaldı
rmaya yönelik
mali araçları
n etkisiz kalması
na yol açan en önemli
faktör Olumsuz iktisadi ve sosyal koş
ullardı
r.
Bölgesel dengesizliği gidermeye yönelik olarak
altyapıyatı
rı
mları
nı
n getirdiği en önemli yarar
Maliyet tasarrufu sağlaması
dı
r.









Y.Müh. Naim Uygun tarafı
ndan hazı
rlanmı
ş
tı
r.
Tarafsı
z maliye, klasik yaklaş
ı
mı
n savunduğu bir
görüş
tür.
Bir ekonomide devletin önemli bir vergi azaltması
programıyürütmesinin arzulanan mal ve hizmetleri
üretmek açı
sı
ndan gerekli teş
viki sağlayabileceğini ve
böylece gerçek gelirde hı
zlıbir geliş
me yaratacağı
nı
savunan yaklaş
ı
m Arz ekonomisi yaklaş
ı
mı
'dı
r.
IS-LM analizine göre Vergilerde yapı
lan bir azalı
şIS
eğrisini sağa doğru kaydı
rı
r.
Ekonomi eksik istihdamda dengede iken Merkez
Bankası
nı
n Pm (para arzı
) artı
rmasıkarş
ı
sı
nda Gelir
artar , Yatı
rı
mlar artar , Tahvil fiyatlarıyükselir ,
LM eğrisi sağa kayar .
Enflasyonun sonuçları
: Faiz oranlarıyükselir
yatı
rı
mlar düş
er Gelir dağı
lı
mısabit gelirlerin lehine
bozulur Kı
sa vadeli ve spekülatif yatı
rı
mlarıartı
rı
r
Göstermelik tüketim artar ve tasarruflar azalı
r.
Transfer harcamalarıTransfer geliri elde edenlerin
marjinal tüketim eğilimi 1 olduğunda , cari ve
yatı
rı
m harcamalarıkadar gelir artı
rı
cıetkiye sahip
olur.
Stagflasyonla mücadelede alı
nacak önlemlerden biri
Geniş
letici maliye politikasıile daraltı
cıpara
politikası
nı
n optimal bileş
imi oluş
turulmalıve
uygulanmalı
dı
r.
Büyük bütçe açı
klarısonucunda ortaya çı
kan
olgular: Yüksek fiyat düzeyi Yüksek faiz Yüksek
borç servisi Yüksek dı
şticaret








Genel olarak geliş
mekte olan bir ekonomiye özgü
istikrarsı
zlı
k kaynakları
:İ
hracat miktarı
nda
değiş
meler Bütçe açı
kları
ndaki değiş
meler
UluslararasıTicaret hacmindeki değiş
iklikler
Tarı
msal üretimdeki değiş
meler
Türkiye'de ocak 1980'de uygulanmaya baş
lanan
ekonomik istikrar politikasıönlemleri: İ
hracatı
n
artması, Yüksek faiz oranları, Ücretlerin
sı
nı
rlandı
rı
lması, Kamu harcamaları
nı
n azaltı
lması
Türkiye'de 5 Nisan 1994 kararları
nı
n alı
nması
nı
gerektiren nedenler: Dövize olan talebin artması, İ
ç
borç faizlerinin artması, Dı
şticaret açı
ğı
nı
n
artması, Kamu açı
kları
nı
n artması
Tasarruf eğilimi, ekonomik büyümenin temel
öğelerinden biridir.
Geliş
mekte olan bir ekonomide vergi kapasitesini
belirleyen etkenler: Nüfus artı
şhı
zı, Bozuk gelir
dağı
lı
mı, Fert baş
ı
na düş
en gelir düzeyi , vergi
denetiminin etkinliği
Geliş
mekte olan ülkelerde vergi yönetiminin zayı
f
olmasıGümrük vergisini ön plana çı
karmaktadı
r.
Yüksek faiz oranıile yatı
rı
mları
n getiri süresi
arası
ndaki iliş
ki: Kı
sa sürede getiri sağlayan
yatı
rı
mlar tercih edilir.
Geliş
mekte olan ülkelerde özellikle artan oranlı
vergilerin kullanı
ldı
ğıdurumda kamu ve özel
yatı
rı
mları
n birbirine rakip olduğu iddia edilebilir.
Bu mantı
k Kamu yatı
rı
mları, teş
vik edici olduğunda
genel verimlilik artı
ş
ısağlayacağıgerekçesi ile
reddedilebir.







Kamu kesimi projeler değerlendirilirken dikkate
alı
nanlar: Dı
ş
sal maliyetler , Doğrudan faydalar ,
DolaylıFayda , Doğrudan maliyetler
Gerçek gelir üzerinden alı
nan dolaysı
z vergilerin yol
açabileceği en önemli sakı
nca Toplam birikim
düzeyinin azalması
dı
r.
Bir ekonomide geliş
menin ilk aş
amaları
nda Gider
vergisi ağı
rlı
klıolarak uygulanı
r.
Ortalama vergi oranıyüksek , marjinal vergi oranı
düş
ük olan bir vergi sisteminde Gelir etkisi en
fazladı
r.
Dolaylıvergilerin özellikleri: Tüketim üzerine
salı
nı
r , Malları
n fiyatı
nıyükseltir , Uyarı
lmı
ş
yatı
rı
mlarıartı
rı
r , Tüketim harcamaları
nı
n
azalması
na neden olur .
Türkiye'de 1980'li yı
llarda uygulanan ekonomi
politikasıİ
hracatı
n artı
rı
lması
na bağlıbir kalkı
nma
anlayı
ş
ı
na dayanı
r.
Türkiyede 1970'lilerden sonra Türkiye'yi
istikrarsı
zlı
ğa iten ve 28 Ocak 1980 kararları
na
sürükleyen unsurlar: Üretim niteliği ve üretim
teknolojisinin geri kalması, Fiyatları
n hı
zla
yükselmesi , İ
thal girdilere aş
ı
rıbağlıkalı
nması,
Spekülatif faaliyetlere ağı
rlı
k verilmesi








1980'li yı
llarda izlenen ekonomi politikası
nı
n
uygulama sonuçlarıincelendiğinde İ
hracatı
n
artı
rı
lmasıamacı
nı
n öne çı
ktı
ğıgörülmektedir.
Devlet depresyonla mücadele etmek için bütçe açı
ğı
verir bunu borçlanmayla finanse etmek isterse
konjonktür politikası
na ters düş
memek için
borçlanmanı
n Merkez Bankası
ndan yapı
lması
gerekir.
Vergilerin kiş
isel gelir dağı
lı
mıüzerindeki etkilerini
gösteren yönteme Lorenz eğrisi yöntemi denir.
Gerçek gelir üzerine salı
nan dolaysı
z vergilerden
vergi kaçı
rma kanalları
nı
n fazla olması
nı
n sonuçları
:
Kamu kesimine aktarı
lan fonları
n az olması,
Tasarruf kanalları
nı
n özel birimlerce verilmesi ,
Sermaye birikiminin özel sektörde oluş
ması,
Vergilemede adalet ilkesinin sarsı
lması
Yeniden gelir dağı
lı
mıdeğiş
tirilmesi maliye
politikası
nı
n temel amaçları
ndan biri değildir.
Yerel yönetimlerin kendi gelir kaynakları
: Emlak
vergisi , Bazımeslek vergileri , İ
ş
yeri kurma izin
rüsumları, Hemş
ehrilik mükellefiyetleri
Ani amortismanı
n getirisi ilk yı
llarda elde edilen
yatı
rı
mlarıdaha avantajlıhale getiren bir teş
vik
aracı
dı
r.
Klasik yaklaş
ı
mı
n temel varsayı
mları
: Her arzı
n
kendi talebini yaratması, Bütün piyasalarda tam
rekabetin geçerli olması, Ekonominin tam
istihdamda olduğu , Miktar kuramı
nı
n geçerli olması








Keynesyen Yaklaş
ı
ma göre Kamu harcamaları
nı
n
arttı
rı
lmasıtoplam talebi doğrudan doğruya ve
kesinlikle artı
rı
r.
Post Keynesyen beklentilerin ekonomik davranı
ş
a
hakim olduğunu ve bir ekonomide yatı
rı
mları
n temel
belirleyicisi olduğunu savunur.
Philips Eğrisi analizi Tam istihdam - Fiyat istikrarı
arası
ndaki iliş
kiyi belirlemek amacı
yla
kullanı
lmaktadı
r.
Tam istihdam bütçe fazlası
nda bir değiş
ikliğe yol
açabilen öğeler: Vergi oranları, Kamu harcamaları,
Fiyat düzeyi , Potansiyel gayrisafi milli hası
la
Maliye politikası
nı
n araçları
: Kamu cari
harcamaları, Kamu yatı
rı
m harcamaları, Katma
Değer Vergisi hası
latı, Gelir vergisi oranı
Transfer harcamaları
ndaki değiş
ikliklerin, milli gelir
üzerinde aynımiktardaki reel harcamalara oranla
daha az bir etkiye sahip olması
nı
n temel nedeni
Transfer harcamaları
ndan yararlananları
n
gelirlerinin bir kı
smı
nıtasarruf etmeleridir.
Kamu harcamaları
nda gerçekleş
tirilecek bir artı
ş
eş
it düzeyde vergi artı
ş
ıile finanse edildiğinde milli
gelir denge düzeyindeki değiş
me Kamu
harcaması
ndaki artı
şkadar artar .
Keynesyen yaklaş
ı
ma göre yatı
rı
m talebi faiz
esnekliği Sı
fı
rdı
r.







Esnek döviz kurunun benimsendiği bir ekonomide
fiyatlar genel seviyesinde meydana gelecek bir
artı
ş
tan dolayıÜlke parası
nı
n değeri düş
er, İ
hracat
azalı
r, İ
thalat artar, Yurt dı
ş
ı
na döviz çı
kı
ş
ıartar.
Yatı
rı
m talebi faiz esnekliğinin sonsuz kabul edildiği
bir ekonomide Para arzıartı
ş
ıyoluyla milli gelir
arttı
rı
labilir.
İ
htiyari maliye politikasıyönteminde önlemlerin
fiilen uygulamaya konmasıile ekonomik
istikrarsı
zlı
ğı
n giderilmesi arası
ndaki süre
Etkilemeye iliş
kin gecikmeye örnektir.
Gider vergileri içinde konjonktürel esnekliği en
düş
ük olan vergi Özel tüketim vergisidir.
Kiş
isel gelir vergisinin konjonktürel esnekliğini
arttı
ran etkenler: Artan oranlı
lı
k derecesinin
kuvvetli olması, Verginin kaynaktan kesme usulü ile
tahsil edilmesi , Vergi matrahnı
n konjonktürel
geliş
meye hassas gelir türlerinden oluş
ması,
Verginin tahsil süresinin kı
sa tutulması
Anti-enflasyonist politikaları
n gündeme geldiği
dönemlerde en ş
iddetli darbeyi Yatı
rı
m harcamaları
almaktadı
r.
Kamu cari harcamaları
nda yapı
lacak bir kı
sı
ntı
aş
ağı
daki etkilerden hangisini ortaya çı
kan etkiler:
Önceden yapı
lmı
şkamu yatı
rı
m harcamaları
nı
n
veriminin düş
mesine yol açar. Personel ödemelerinde
yapı
lan kı
sı
ntısosyal adalet ilkesi ile çatı
ş
ı
r. Uzun
dönemde üretimde kalite kaybı
na yol açar. Toplam
kamu harcamalarıüzerindeki baskıazalı
r.









Anti-enflasyonist politika aracıolarak servet
vergilerinin doğurabileceği en önemli sakı
nca Servet
dağı
lı
mı
nıbozması
dı
r.
"Artan Kamu HarcamalarıHipotezi" iktisatçı
Wagner tarafı
ndan ortaya atı
lmı
ş
tı
r.
Devlet tahvillerinin halka satı
lmasıdurumunda
Vadeleri içinde kiş
i ve kurumları
n portföyünde
tutulmasılikiditeyi kı
sı
cıetki en yüksektir.
Enflasyonda uzun vadeli borçları
n kı
sa vadeli
borçlara tercih edilmesinin temel nedeni Likiditeyi
daha fazla kı
sabilmeleridir.
Devlete borç verenlerin ileride bu borca ait faiz yükü
geleceğinden dolayıtasarruf oranları
nı
arttı
racakları
nısöyleyen görüşBarro Hipotezidir.
Durgunluk dönemlerinde gelir vergisi otomatik
istikrar sağlayı
cıolarak Artan oranlıtarife yapı
sıile
etkili olur.
1930'lara gelininceye kadar kuram ve uygulamadaki
hakim görüştam istihdam ve fiyat istikrarı
nı
n
Otomatik olarak sağlanacağı
nısavunmaktaydı
.
B.Kitching'in 1971'de yapı
sal iş
sizlik ve enflasyonun
bir arada görünmesi olayı
nıaçı
kladı
ğıyaklaş
ı
m Real
Crowding Out Hipotezi
Keynesyen Yaklaş
ı
ma göre geçici bir vergi azalması
toplam talep üzerinde ani ve önemli bir etki
yaratarak milli gelirin yükselmesine neden olur.



Neo klasik yaklaş
ı
ma göre sermaye hareketlerinin de
kapsandı
ğıdı
ş
a açı
k küçük bir ekonomide bütçe
açı
klarıNet ihracatı
n dı
ş
lanması
na neden olur.
İ
thal girdi fiyatları
nı
n çok artması
, geliş
mekte olan
ülkelerde karş
ı
laş
ı
lan enflasyonun mali olmayan bir
nedenidir.
Geliş
mekte olan ülkelerde görülen iç istikrarsı
zlı
k
kaynakları
: Tarı
msal üretimdeki değiş
meler ,
Devletin mali sorunlarıyönetmedeki hataları, Politik
karı
ş
ı
klı
k ve istikrarsı
zlı
klar , İ
zlenen yanlı
şpara
politikaları
Pencereyi Kapat (Close the window)
http://www.pekiyi.150m.com
Y.Müh. Naim Uygun