Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s
advertisement
_____________________________________________________________________________________ Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date 10.08.2017 Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 13.10.2017 Doç. Dr. Ebru AYATA Yıldız Teknik Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi ebruayata3@gmail.com Doç. Dr. Ceylan ÜNAL AKBULUT Yıldız Teknik Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi ceylanunal@hotmail.com TÜRKİYE’DEKİ ÇOCUK KİTAPLARI VE DERGİLERİNDE TÜRK MÜZİK KÜLTÜRÜ ÖĞELERİ Öz “Türkiye’deki çocuk kitapları ve dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri” isimli araştırmada ülkemizde basılmış Türk Müzik Kültürü’nü çocuklara tanıtmaya yönelik kitap ve dergiler incelenmiştir. Kitap ve dergiler 0-6 ve 7-10 yaş grupları çerçevesinde ele alınmıştır. Toplam 6 dergi ve 14 kitap bu kapsamda araştırılmıştır. Kitap ve dergiler 2005-2017 yıllarını kapsamaktadır. Kitaplar ve dergiler yedi başlıkta sıralanmıştır. Biyografi, etkinlik, çalgı, yorumcu, tanım-örnek ve Türk Müzik Kültürü ile aynı anda Batı müziği içerip içermeme yönleri açısından analiz edilmiştir. Ayrıca kitaplarda CD olup olmama durumu ele alınmıştır. CD’lerin sözlü mü yoksa enstrümantal mi olduğu tespit edilmiştir. Kitap ve dergilerde en çok çalgıya yer verildiği gözlemlenmiştir. Araştırma, betimsel bir yöntem olan tarama yöntemi ile irdelenmiştir. Araştırmanın verileri doğrultusunda Türk Müzik Kültürü’nü tanıtıcı kitapların arttırılması ve dergilerin bu konudaki sayılara ve başlıklara daha çok yer vermesi sonucu ortaya çıkmıştır. Anahtar kelimeler: Çocuk, Kitap, Dergi, Türk Müzik Kültürü Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri ELEMENTS OF TURKISH MUSIC CULTURE IN CHILDREN BOOKS AND MAGAZINES IN TURKEY Abstract The research entitled 'Elements of Turkish Music Culture in Children Books and Magazines in Turkey' was examined with analysis of books and magazines which aim to help children become familiar with Turkish music culture. They are focused on the 0-10 age groups and embody the years between 2005-2017.Books and magazines are categorized under seven headlines. Biography, activity, musical instrument, interpreter, definiton-sample and the aspect of whether or not includes Turkish Music Culture and Western Music qualities at the same time were subjects of analysis. The books which may or may not have a CD included was also an important factor in this research. The research has been studied by the use of screening method which, is defined as a descriptive method. According to the result of this research, it is very important to increase the number of the books and magazines which is specifically related to Turkish Music Culture. Keywords: Children, Books, Magazines, Turkish Musical Culture Giriş Tarihin başlamadığı eski çağlarda doğmuş olan müzik duygu, düşünce ve hayal dünyasının ifade edilebilmesi için seçilebilecek en önemli yollardan biridir. Dünyada herkesin anlayabildiği ve anlayabileceği tek dildir. İnsanın içinde yaşadığı çevrede kaynağı, türü, değişik çeşitli müzikler vardır (Erdal, 2007; Munch, 1990). Her toplumun müzik geleneği kültürünü ifade eder. Kültür anlamında müzik toplumun bir üyesi olarak bireyin kültürel yaşantısında önemli bir yer edinmiştir (Erdal 2007; Erdal, 1998). Kültürel kimliğin oluşmasında, korunması ve gelişmesinde müziğin önemi büyüktür. Müzik bir kültür öğesi olarak, içinde oluşup biçimlendiği kültürün özelliklerini taşıyarak, bir anlamda kültür aktarımını gerçekleştirerek insanın kültürel yaşamında geçmişten günümüze ve geleceğe yönelerek dün, bugün, yarın sürecinde “geçmiş” ile “gelecek” arasında bağ kurar (Erdal, 2007; Günay, 2006; Uçan,1996). Kültürel kimliğin ana unsurlarından biri olan müziğin bu işlevlerini yerine getirebilmesi, çocukların eğitimsel açıdan müziğin öğeleriyle erken yaşta tanışmasıyla sağlanabilir (Erdal, 2007). Bir yaşından küçük bebekler üzerinde gerçekleştirilen çalışmalarda, insanın müziği doğustan itibaren algılamaya hazır olduğu sonucu ortaya çıkmış, hatta bu sürecin daha anne karnında başladığı belirtilmiştir (Yener, 2011; Bales, 1998). Birey hangi kültürden olursa olsun müzikle ilk tanışması, “ninni” ve “tekerleme” vasıtası ile olur. Bunun dışında ailenin müzik dinleme seçimleri de çocuğun algısını geliştirecektir. Böylelikle çocuğu eğlendirmek amaçlı başlayan süreç, çocuğun ilgisi ile doğru orantılı bir gelişme ve yönelime neden olacaktır. Çocuklar okul öncesi ve okul dönemleri süresince, genel olarak şarkılar yoluyla kendi ulusları ve kültürleri hakkında bilgi sahibi olmaktadırlar ( Dere, 2008; Özkardeş, 2005:266). Bu şarkılar vasıtasıyla çeşitli coğrafi bölgeleri, kültürleri ve etnik grupların müziklerini tanıma ve The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 35 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri farklı kültüre ait müzikleri ayırt edebilme imkanı bulabiliyor olabilirler ( Dere, 2008; Isenberg ve Jalongo, 1997: 132) .Fakat çocuğun kendi kültürünün müziğini tanıması ve özümseyebilmesi için sadece çocuk şarkıları yeterli değildir. Çocukların müzik eğitimine doğup büyüdükleri, üzerinde yaşadıkları toprakların müziğinden başlanmalıdır ancak bu sadece şarkılarla sınırlı kalmamalıdır. Müziği, çocuklara erken yaşta sevdirip, bu alışkanlığın hayatları boyunca devam ettirilmesine ortam hazırlanmalıdır. Müziğin çocuk için eğitim süreci içinde bir ders olması dışında, yaşamı boyunca keyif alacağı unsurlardan biri olması sağlanmalıdır. Müzikle uğraşmak, iç içe olmak çocuklara sayısız yararlar sağlar. Zekâlarını geliştirmenin yanı sıra, onlara disiplinli olma, hızlı problem çözme ve her konuda sistematik çalışma alışkanlıkları kazandırır. Müziğin insan beyni üzerindeki etkileri ve faydaları her geçen gün daha fazla dikkat çekmektedir. Aile, çocuğun kabiliyetlerinin keşif ortamıdır. Bundan dolayı ailede çocuğun her yönden gelişimine çalışıldığı gibi, müzik konusunda da eğitimine dikkat edilmelidir (Yaşar, 2002). Çocuk psikolojisi üzerine yapılan çalışmalar, çocuğun şahsiyetinin temel özelliklerinin ilk beş yıl içinde, yani çocuk henüz ilkokula başlamadan önce oluştuğunu ortaya koymuştur. Yine araştırmalara göre, bu ilk beş yılda kazanılan özellikler, hayatın geri kalan kısmını da etkilemektedir. Üç ile yedi yaş arasında duyguların alış gücünün dorukta olması, kişiliğin oluşmasının en önemli döneminin bu yaş grupları olduğunu gösterir (Yaşar, 2002). Okul öncesi dönem çocuğun müziğe olan eğiliminin, ilgisinin materyallerle ve çevre koşulları ile olumlu ya da olumsuz olarak etkilenebileceği dönem olarak tanımlanmaktadır. Bu dönem çocuğun müzik yeteneğini geliştirmesi açısından kritik bir dönemdir ve literatür içerisinde “temel müzik gelişim dönemi” olarak yer almaktadır ( Dere, 2008; Pollatou ve arkadaşları, 2005:362). Bu dönem, çocuklara müziği, çalgıları tanıtmak, sevdirmek için kendi yaş gruplarına uygun resimli kitaplarla, CD’li dergi veya masal kitapları gibi yayınlarla desteklenmesi gereken bir dönemdir. Müzik okul öncesi dönemde mutlaka olmalıdır. Erken dönemde gerek aile içinde, gerekse eğitim kurumlarında sunulabilecek müzik seçenekleri, çocukların müzik yaşantılarını zenginleştirmede ve müzik zevklerini oluşturmada oldukça önemlidir. Sürekli gelişen bilgi çağı toplumunun ihtiyaçlarına ayak uydurabilmek için çocukların erken eğitimine önem vermek kaçınılmazdır. Prof. Dr. Belgin ve arkadaşlarının “Anaokulundan Üniversiteye Müzik Eğitimi” isimli yazısında belirttikleri gibi Türk kültürünün müziği, dünyadaki diğer müziklerden çok daha renkli ve derin temellere dayanır. Çünkü tarihi geçmiş itibarıyla çok farklı dil, din ve ırklara mensup insanların ve kültürlerin bileşkesinden oluşan bir yapısal geleneği vardır. Bu gerçek, Türk Müzik Kültürü’nün alabildiğine zengin, derin ve geniş karakterini oluşturmuştur. Bu renkten, zenginlikten, derinlikten ve genişlikten çocukların erken yaştan itibaren faydalanmaması düşünülemez. (www.tmv.org.tr: 2017.) Okulöncesi eğitimin en önemli araçlarından biri çocuk yayınlarıdır. Bu yayınlar resimli kitap, masal, hikaye, bilmece, çocuk dergileri biçimindedir. Okuma alışkanlığının temellerini atan kişilerin aile üyeleri olduğu bir gerçektir. Kendisi kitap okuyan, çocuğuna kitap alan ve çocuğuna kitap okuyarak örnek olan aileler, çocukları için doğal bir öğrenim ortamı oluştururlar (Tuğrul, 2000; Jalango, 1993). Çocuklar kitaplar vasıtasıyla dış dünya hakkındaki bilgilerini, kendilerine ait duyarlılıklarını, hayal güçlerini, yaratıcılıklarını ve iletişim becerilerini geliştirir- The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 36 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri ler. Farklı kitap türleri bilgi, beceri, estetik gibi gelişimlerini destekler (Tuğrul, 2000; Silvern, 1985). Ayrıca bunların da ötesinde kitaplar çocukları eğlendirir ve mutlu eder. Ailelerin çocuk kitabının önemi ve özellikleri konusunda doğru bilgilere sahip olması, çocuğun kitapla tanışma ve kitapla olan arkadaşlığını sürdürmesinde doğrudan etkilidir (Tuğrul, 2000) Çocuklar 11 – 12 aylıktan itibaren dış dünyayla kitaplar sayesinde tanışırlar. Resimli kitaplar, çocukları sanatsal ve estetik öğrenme sürecinin öznesi olarak görsel okur-yazarlığa hazırlar; nesne ve kavramları tanıtır. Özellikle okul öncesi dönemde çocuklara öğretilmesi gereken pek çok kavramın kitaplarda ele alındığı görülmektedir. Aileler ve öğretmenler anlatmak istedikleri her türlü kavramı kitaplar aracılığı ile çocukların yaşlarına ve seviyelerine uygun bir şekilde aktarabilirler (Kılıç, Güleç ve Genç, 2014). Böylelikle çocuklara, birçok kavram gibi müzikal kavramlar da kitaplar vasıtasıyla öğretilebilir. Çocuklar değişik dönemlerde farklı kitaplara ilgi duyarlar. Yaşa ve çocuğun yapısına uygun kitapları seçebilmek çok önemlidir. 0 – 6 yaş arası olan evre okul öncesi dönem olarak adlandırılır. Bu dönemde ninniler, resimli kitaplar, tekerlemeler, masallar, hikayeler, bilmecelerden hoşlanırlar. Okul öncesi için hazırlanan kitaplar 5 sayfayı geçmemelidir. Resimler çocuklar tarafından kolayca görülmeli ve nesneler aslına uygun olarak renklendirilmelidir (Çınar, 2009). 2 yaşına kadar olan süreçte seçilmesi gereken kitaplar yazısız, renkli ve basit çizimli resimlerden oluşmalıdır. 2 – 4 yaş arasındaki çocuklar için olan kitaplar ise yine renkli ve bol resimlidir fakat resimlerin altında kısa yazılar vardır. Yetişkinler çocuklara yazıları okurken çocuklar da resimlerden hikayeyi veya kavramları takip edebilmelidir. 4 – 6 yaş arasında ise çocukların masallara, hikayelere ilgisi artar. Resimli öykü bulmaca ve tekerlemelerden hoşlanırlar. Bu dönemde duyduklarını, gördüklerini hemen belleklerine kaydederler ( Uçak, 2010). 7 – 10 yaş arası olan evre ise okul dönemidir. Ders kitaplarının dışında halk masalları, kişilik verilmiş hayvan ve nesnelere ait hikayelerle birlikte çocuk edebiyatının da okunmaya başlandığı dönemdir. Hayal güçleri de oldukça geniştir (Uçak, 2010). Dergiler de çocuk eğitiminde kitaplar kadar önemli bir yer tutmaktadır. Süreli yayınlar belirli bir zaman diliminde meydana gelen olayları, o dönemin düşünce ve yaklaşımını, temel sorunlarını ve ideallerini yansıtabilecek en önemli yazılı kaynaklardır (Sarıkaya, 2010: 54). “Çocuğun Gelişiminde Gazete ve Dergilerin Önemi” isimli yazıda dergilerin içerdikleri yazılar sayesinde çocukların zihinsel gelişimine katkı sağladığı ve kelime hazinelerinin geliştiği belirtilmiştir.(www.eokulsistem.com, 2015) “Yedi Yanıtta Çocuk Dergilerinin Önemi” isimli makalede çocuk dergilerinin çizgi öyküleri ve etkinlikler olmak üzere birçok bölüm içerdiği anlatılmıştır. (www.birdolapkitap.com, 2014) Dergilerin çocuklar için her istediğinde ulaşılabilir olması açısından geliştirici olduğu “Okul Öncesi Çocuk Dergilerinin Önemi” isimli çalışmada vurgulanmıştır. Dergileri seçerken ailelerinin yaş düzeyini dikkate almaları gerektiği ifade edilmiştir.(Bengisu, 2014). The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 37 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri Bilinç Kazandırmada İşlevsel Bir Araç isimli araştırmada dergilerin kitap okuma alışkanlığı kazandırma açısından önemli bir basamak olduğu belirtilmiştir (Gerçek, 2009). Eğitici ve öğretici vasfını bütün yazılarda gösteren dergi bunu daha eğlenceli bir hale getirebilmek için çocuk oyunları, bilmeceler, sorular ve deney örneklerini sayfalarına taşımıştır (Balcı, 2002:340). XIX. Yüzyıl Çocuk Dergiciliği ve Eğitsel İşlevleri Üzerine isimli makalede çocuk dergilerinin eğitim aracı olması yanında günlük yaşamda karşılaşılmış olan problemlerin çözümüne yardımcı olduğu ve süreli yayınların okul ve meslek yaşamında öğrenilenlere ek olarak tamamlayıcı bilgiler verdiği aktarılmıştır (Şimşek, 2001). Dergileri okumak çocuklar için keyif verici olmakla birlikte kitap okumak kadar dinlendirici öğelere sahiptir. Dergiler, okul öncesi ve okul dönemindeki çocuklara başta çalgılar olmak üzere, Türk müzik kültürünü hikayelerle, oyunlarla, etkinliklerle öğretmek için eğlenceli ve etkili bir yoldur. Araştırmanın Amacı: Günümüzde çocuklara yönelik eğitici, konu anlatımlı, CD’li kitap ve dergilerin gün geçtikçe artan sayısı son derece sevindiricidir. Bu dergi ve kitaplar uzun soluklu okuma alışkanlığının geliştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Müzik denilince akla, çalgı, besteci, yorumcu, müzik türü ve elbette konserler gelir. Müzik informal olarak evde, formal olarak da okulda çocukların hayatına girer. Son yıllarda müziğin tanıtılmasında 0-6 ve 7-10 yaş grubuna hitap eden birçok çocuk kitabı ve çocuk dergisi yayınlanmıştır. Bu kitap ve dergiler içerisinde müzik kültürünü çoğunlukla Klasik Batı müziğinin oluşturduğu gözlemlenmiştir. Araştırmanın ilk aşamasında okul öncesi ve ilkokul dönemine ait oldukça geniş basılı yayına ulaşılmıştır. Hatta bu kaynaklara ulaşmak son derece kolay olmaktadır. Buradan yola çıkarak, Türk Müzik Kültürü’ne ait çeşitli örnekler içeren çocuk kitap ve dergi yayınlarının mevcut durumu ile bu yayınların içeriklerini incelemek araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Sınırlılıklar: Bu çalışma, 0-6 ve 7-10 yaş grubu çocukları için Türk yayınevleri tarafından basılmış müzik konulu ve içerisinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri içeren hikaye kitapları ile sınırlıdır. İncelemeye alınan ve 2005-2016 yılları arasını kapsayan kitaplar; Şıkırdak’ın Çıngırağı, Masal Rüzgarı, Benim Müzikli Dünyam, Aşık Veysel-Uzun İnce Bir Yol/ İnci’nin Kitabı/ Müzikli Türkiye Yolculuğu- (Gizli Dost, Denizden Korkan Su, Rüzgarla Konuşmak, Çingene Kızın Gizemi)/ Müzik Nedir?/ Tanburi Cemil Bey-Cemil’in Gizli Konserleri/ Tanburi Cemil Bey Enstrümanları Anlatıyor/ Masal Şehir-Seslerin Sırrı/ Karacaoğlan olarak belirlenmiştir. Bu çalışma, okul öncesi ve ilkokul dönemi için piyasalarda hali hazırda ulaşılabilen Türk yayınevleri tarafından basılmış çocuk dergileri ile sınırlıdır. Bu dergiler içerisinde Türk Müzik Kültürü içeren öğeler araştırılmıştır. Bu dergiler; Meraklı Minik/ Bilim Çocuk/ TRT Çocuk/ Minika Go/ 7’den 70’e/ Mavi Kırlangıç olarak belirlenmiştir. 2009 itibariyle incelenen dergilerin son araştırılma tarihi Haziran 2017’dir. The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 38 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri Yöntem: Betimsel bir yöntem izlenen bu çalışmada, Türk Müzik Kültürü’ne ait “Çalgı”, “Besteci”, “Yorumcu”, “Tanım”/ “Örnek” ile etkinlik içeren ve CD eklenen toplam 17 basılı kaynak taranmıştır. Tanımlar: Türk Müzik Kültürü; 1-Türk Halk Müziği 2-Türk Sanat Müziği 3-Çok sesli müzik kapsamında eser yazan Türk Besteciler Kısaltmalar: TMK: Türk Müzik Kültürü KBM: Klasik Batı Müziği Bulgular ve Yorum: Araştırmada toplam 14 kitap ve 6 dergi incelenmiştir. Kitaplar incelenirken tablolarda aşağıdaki başlıklara yer verilmiştir. Kitap ve dergilerin içinde bulunan CD’lerde müzikleri söz içerenler için “sözlü”, sadece çalgı içerenler için “enstrümantal” ifadesi kullanılmıştır. Biyografi; Türk Halk Ozanlarını, Türk Makam Müziği bestecilerini ve Cumhuriyet dönemi Türk bestecilerini kapsamaktadır. Etkinlik; yazılı olarak kitap ya da dergilerde çocukların yapabileceği uygulamaları açıklamaktadır. Çalgı; Türk Halk Müziği ve Türk Makam Müziği’nde kullanılan çalgıları tanıtmaya yöneliktir. Yorumcu; Türk Halk Müziği, Türk Makam Müziği yorumcuları ile Klasik Batı Müziği icra eden Türk sanatçıları içermektedir. Tanım ve Örnek; Müzikte herhangi bir terim ile şarkı, türkü, parça şeklindeki örnekleri açıklamak adına kullanılmıştır. Örneğin; nota, türkü, mehteran birer “Tanım”, “Tren Gelir”, “ Saz Semaisi”, “Masal” isimli türkü, şarkı ve parçalar “Örnek”tir. TMK ve KBM; Türk Müzik Kültürü ve Klasik Batı Müziği öğelerini aynı anda içeren yayınları belirtmek amacıyla kullanılmıştır. Tablolar: ŞIKIRDAK’IN ÇINGIRAĞI 2009 MASAL RÜZGARI 2013 BENİM MÜZİKLİ DÜNYAM TMK+KBM Tanım/ Örnek Yorumcu Çalgı Etkinlik Biyografi Enstrüman tal CD Sözlü YAYIN ADI Basım Yılı 0 – 6 Yaş Dönemi: Tablo1. Kitapların içeriklerine göre dağılımı 2012 Toplam 1 F 3 0 1 0 1 %0 %33,3 2 0 1 2 %0 %33,3 %66,6 %33,3 % %0 %33,3 %66,6 Tablo 1.’de görüldüğü üzere, 0-6 yaş grubu için incelenen üç kitabın % 33.3’ünde CD bulunduğu ve enstrümantal olduğu tespit edilmiştir. Bu kitaplarda “Biyografi” ve “Yorumcu”lara yer verilmediği gözlemlenmiştir. % 33.3’ünde “Etkinlik” ve “Tanım-Örnek”, %66’sında The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 39 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri “Çalgı” anlatımı ile “Türk Müzik Kültürü ile Klasik Batı Müziği”nin aynı anda verildiği saptanmıştır. 3 – 6 Yaş Dönemi: Tablo 2. Dergilerin içeriklerine göre dağılımı YAYIN ADI Ay/Yıl MERAKLI MİNİK Ekim 2016 Biyografi Sayı Etkinlik 118 1 0 Çalgı 1 Yorumcu Tanım/Örnek TMK+ KBM 1 0 0 1 % Tablo 2.’de görüldüğü gibi, 3-6 yaş grubuna yönelik yayınlanan dergiler içerisinden araştırma kapsamına uygun sadece bir tanesinin verileri değerlendirmeye alınabilmiştir. Bundan dolayı yüzde hesaplaması istatistiksel olarak anlamsızdır. Dergide “Biyografi”, “Yorumcu”, “Tanım-Örnek” öğeleri hiç işlenmemiştir. Buna karşılık hem “Türk Müzik Kültürü” hem “Klasik Batı Müziği” içeren “Etkinlik” ve “Çalgı” öğeleri bulunmaktır. 7-10 Yaş Dönemi:Tablo 3.Kitapların İçeriklerine Göre Dağılımı AŞIK VEYSELUzun İnce Bir Yol İNCİ’NİN KİTABI 2015 2016 RÜZGARLA KONUŞMAK (İçAnadolu) 2016 ÇİNGENE KIZIGİZEMİ (Güneydoğu Anadolu) 2016 MÜZİK NEDİR 2011 TANBURİ CEMİL BEY Cemil’in Gizli Konserleri 2015 TANBURİ CEMİL BEY Enstrümanları Anlatıyor 2016 SESLERİN SIRRI KARACAOĞLAN F 2014 Toplam 4 2005 11 40 DENİZDEN KORKAN SU (Akdeniz) TMK+KBM Örnek Tanım/ Yorumcu Çalgı Etkinlik Biyografi 2015 2016 GİZLİ DOST (Marmara) Müzikli Türkiye Yolculuğu Enstrümantal YAYIN ADI Sözlü Basım Yılı CD 6 2 5 1 10 5 8 2 %72,7 %18,1 %54,5 % %45,4 %36,3 %9,09 %90,9 %45,4 %18,1 Tablo3.’e bakıldığında, 7-10 yaş grubunda toplam altı kitap bulunmaktadır. Bunların % 54.5’i CD’lidir. Bu CD’lerin %36.3’ünün müzikleri söz içermektedir. %18.1’i ise enstrümantaldir. Kitaplarda “Biyografi” % 45.4, “Etkinlik” %9.09, “Çalgı” %45.4, “Tanım-Örnek” %72.7 oranında yer verilmiştir. İçerisinde hem “Türk Müzik Kültürü” hem “Klasik Batı Müziği” olma durumuna %18.1 oranında rastlanmıştır. The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri Tablo 4:Dergilerin içeriklerine göre dağılımı YAYIN ADI TRT ÇOCUK Basım Sayı Ocak 2015 _ Ekim 2013 _ Mart 2017 3 Haziran 2017 Biyografi Etkinlik Çalgı Yorumcu Tanım/Örnek TMK+KBM 208 Nisan 2017 206 Mart 2017 205 7’DEN 70’E Haziran 2017 10 BİLİM ÇOCUK Ağustos 2015 _ Şubat 2010 _ Haziran 2009 _ MİNİKA GO MAVİ KIRLANGIÇ F % 10 2 %20 7 %70 9 4 %90 %40 4 6 %40 %60 Tablo 4.incelendiğinde, 7-10 yaş grubu toplam beş derginin 10 sayısında araştırma ile ilgili veriler bulunmuştur. TRT Çocuk’un iki, Minika Go ve 7’den 70’e dergilerinin birer, Mavi Kırlangıç ve Bilim Çocuk’un üçer sayısında Türk Müzik Kültürüne ait öğeler tespit edilmiştir. Bu dergilerin %20’sinde “Biyografi”, %70’inde “Etkinlik”, %90’ında “Çalgı”, %40’ında “Tanım-Örnek”, %60’ında hem “Türk Müzik Kültürü” hem “Klasik Batı Müziği” öğeleri içerme durumu ortaya çıkmıştır. Bu çalışmaya başlarken yapılan kaynak taramasında yukarıda incelenen kitap ve dergiler dışında Dede Korkut Masallarında kopuz, zurna ve davuldan, Nasreddin Hoca fıkralarında düdük ve tanburdan bahsedildiği gözlemlenmiştir. Türkülere ise Ziya Gökalp’in Alageyik kitabında Keloğlan ve Nar Tanesi masallarında, yine aynı klasikler arasında yer alan Oğuz Kaan Destanında geçen Türeyiş ve Göç destanında yer verilmiştir. Bestami Yazgan’a ait Masal Denizi adlı kitapta da ninniler bulunmaktadır. Bu çalışma verilerinden elde edilen bulgulara göre; Çalgılardan bağlama, kemençe, ney, kanun, tulum, davul, kabak kemane, bendir, ud, sipsi, kaval, kaşık, tanbur, daire, def, kudüm, dilsiz kaval, zurna; biyografisi geçen halk ozanı ve besteciler Aşık Veysel, Karacaoğlan, Tanburi Cemil bey, Itri, Ahmet Adnan Saygun, Cemal Reşit Rey; yorumculardan Tanburi Cemil bey, Neyzen Niyazi Sayın, Kanuni Erol Deran, Udi Cinuçen Tanrıkorur, Bağlama Ustası Neşet Ertaş, Tulum Sanatçısı Remzi Bekar, Zurna, May ve Kaval Sanatçısı Binali Selman, Kabak Kemane Üstatı İhsan Mendeş, Klasik Batı Müziği icracıları Suna Kan, Şefika Kutluer, Fazıl Say, Gülsin Onay, Ayla Erduran; tanım ve örneklerden “Türkü”, “Mehteran”, “Terennüm”, “Peşrev”, “Naat” vb. incelenen kitap ve dergilerde tespit edilmiştir. Tüm dergi ve kitaplarda çalgı üzerine bilgiler çoğunluğu oluşturmaktadır. Dergilerde çalgılardan sonra çoğunluğu etkinlik içermektedir. Buna karşın etkinliğe kitaplarda çok az yer ve- The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 41 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri rilmiştir. Hem Türk Müzik Kültürü öğelerini hem Klasik Batı Müziğini aynı anda içerme durumu ise dergilerde çoğunlukta; incelenen kitaplarda ise, araştırma konu başlığından yola çıkılarak araştırılan kaynaklar nedeni ile son derece azdır. Kitap ve dergilerde yorumcular eşit oranda tanıtılmıştır. Kitapların yarısında biyografi varken dergilerde minimum düzeydedir. Tanım ve örnekler kitaplarda daha çok görülürken, dergilerde yarıya yakın oranda geçmiştir. CD’ler kitapların neredeyse yarısında mevcuttur. Bunların çoğunluğu sözlü şarkılardan oluşmaktadır. Sonuç ve Öneriler Bu araştırmada kapsamında toplam on dört kitap ve altı dergi analiz edilmiştir. Kitapların üç tanesi 0-6 yaş, on bir tanesi 7-10 yaş aralığını kapsamaktadır. Dergilerin bir tanesi 3-6 yaş, beş tanesi 7-10 yaş aralığını oluşturmaktadır. Bu analizlerde basım yılları, “CD” olup olmama durumu ( sözlü-enstrümantal), “Biyografi”, “Etkinlik”, “Çalgı”, “Yorumcu”, “Tanım-Örnek”, aynı anda hem “Türk Müzik Kültürü” hem “Klasik Batı Müziği” içerip içermeme konusu ele alınmıştır. 0-6 yaş grubuna ait kitaplardan elde edilen verilerin sonucunda, üçte birinin “CD” (enstrümantal), üçte birinin “Etkinlik” ve “ Tanım-Örnek”, üçte ikisinin “Çalgı” ve yine üçte ikisinin hem “Türk Müzik Kültürü” hem “Klasik Batı Müziği” içerdiği tespit edilmiştir. “Biyografi” ve “Yorumcu” tanıtımı hiç ele alınmamıştır. 7-10 yaş grubuna ait kitaplar incelendiğinde varılan sonuç, neredeyse yarı yarıya “CD”, “Biyografi”, “Yorumcu” içerdiği gözlemlenmiştir. “CD”lerin üçte ikisi sözlü, üçte biri enstrümantal olarak yayınlanmıştır. Bu gruptaki kitapların % 10’una yakını “Etkinlik”, %100’e yakını da “Çalgı” bulundurmaktadır. %70’i “Tanım- Örnek” içermekte, %20’sine yakınında ise aynı anda hem “Türk Müzik Kültürü” hem “Klasik Batı Müziği” bilgisi yer almaktadır. 3-6 yaş grubuna ait dergilerde tek bir örneğe ulaşılmıştır. Bu dergide “Etkinlik”, “Çalgı”ve “Türk Müzik Kültürü” ile “Klasik Batı Müziği” unsurları bir arada bulunmaktadır. “Biyografi”, “Yorumcu” ile “Tanım”-“Örnek” verilerine hiç rastlanmamıştır. 7-10 yaş grubu dergilerinde varılan sonuca göre ancak %20’lik dilimde “Biyografi”, yarısına yakın kısmında “Yorumcu” ile “Tanım-Örnek”, yarısından biraz fazla oranda “Türk Müzik Kültürü” ve “Klasik Batı Müziği”, %70’inde “Etkinlik”, tamamına yakınında ise “Çalgı” okuyucuya aktarılmıştır. Bu bilgiler ışığında, Türkiye’de özellikle son yıllarda Türk Müzik Kültürünü çocuklara tanıtmayı amaçlayan kitapların arttığı bir gerçektir. Yine son yıllarda Türk Müzik Kültürü’nü tanıtan ve çocukları müziğe teşvik eden dergilerin sayısında da artış meydana geldiği görülmektedir. Zengin ve uyarıcı bir çevrede çocuklar daha iyi öğrenme eğilimindedirler. Özellikle öğretim malzemesi bakımından zengin bir çevre, yeterli sayıda kaliteli müzik içeren kitaplar, kasetler, CD, v.b. sağlanmalıdır. ( Çilden, 2001) 0-3 yaş çocukları için resimli kitap üreten yayınevleri; kitapların hazırlanması ve basılması aşamalarında, çocuğun yaş ve gelişimsel özelliklerini göz önünde bulundurmalı; nitelikli kitapların oluşturulması ve piyasaya sunulması için alan uzmanları, çocuk gelişimcileri ve okul öncesi eğitimcilerinin konuya ilişkin görüşlerine başvurmalıdır(Gönen, vd. 2014). Musa Güner, Müzik Öğretmenliği bölümünde (Geleneksel) Türk Müziği Yok! Hüzzam’a Cüzzam Muamelesi…isimli yazısında, çocukların ve gençlerin kendi müziklerine ilgi duyma- The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 42 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri masını ülkenin önemli bir kültür sorunu olduğunu belirtmiştir. Yine aynı makalede Erdinç Bal’ın Ankara’da 1020 öğrenci üzerinde yaptığı bir araştırma sonucunda katılımcılardan sadece 139 kişinin Türk Halk Müziği, 91 kişinin de Türk Sanat Müziği dinlediği ortaya çıkmıştır (Güner, 2007). Türk Kültürünü Yansıtan Dekoratif Bebeklerin İncelenmesi ve Okul Öncesi Eğitimde Kullanımına İlişkin Öneriler (Çağdaş, 2016) isimli yazıda, çocuklara Türk Kültürünü yansıtmak amacıyla çeşitli işitsel kaynaklarla şarkı, türkü, halk hikayeleri dinletilmesinin öneminden bahsedilmiştir. Bunun yanı sıra, çocukların kendi müzik kültürlerine ilgi duymalarını sağlayabilmek ve Musa Güner’in yukarıda belirtilen araştırması ile ilgili oranları arttırabilmek için sadece işitsel kaynakların değil, kitap ve dergiler gibi görsel kaynakların da bu yöndeki çalışmalara katkı sağlaması gerektiği bu araştırma sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu çalışma kapsamında yapılan, Türk Müziği Kültürü’nü ve çalgılarını, Türk bestecilerini, yorumcularını içeren 0 – 10 yaş arası çocuk kitaplarının ve dergilerinin araştırılması, incelenmesi sürecinde, Klasik Batı müziği ile ilgili çalışmaların çocuklara çok daha geniş bir yelpaze sunduğu; çalgıları, bestecileri, yorumcuları tanıtan CD’lerin, çocuk kitaplarının ve dergilerin yoğunlukta olduğu gözlemlenmiştir. Buradan yola çıkarak, Türk Müzik Kültürü öğelerini içeren kaynakların, yayınların ise Klasik Batı müziğine oranla daha az olduğu kanaati oluşmuştur. Bu araştırmanın konusunu oluşturan çocuklara erken yaşlarda kendi yerel müzik kültürlerini hikaye, masal, etkinlik, CD gibi hem işitsel hem görsel olarak eğlenceli, keyifli aynı zamanda eğitici yollarla tanıtmak, sevdirmek, üzerine yapılan çalışmalarla ilgili olarak, Türkiye’deki yayın evlerinin son yıllarda bu konudaki yayın sayılarını arttırmaları her ne kadar sevindirici ve ümit verici olsa da henüz yeterli değildir. Kreşler, anaokulları, anasınıfları ve ilkokullarda çocuklara kitap okurken ve öneride bulunurken Türk Müzik Kültürü öğeleri içeren yayınların listelenmesi erken yaşta müzik bilinci ve kendi kültürünü tanıma açısından son derece faydalı olacağı gibi bu tür yayınların da artmasını sağlayacaktır. Ayrıca T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'nın “Müzik Dersi Müfredatı” kapsamında bu türde kaynakları işaret etmesinin çocuklar için teşvik edici olması yanı sıra “Türk Müzik Kültürü”nün daha iyi ve bilinçli tanıtımına aracı olacağı düşünülmektedir. Bu konuda nitelikli kitap ve dergi sayının çok daha fazla olması çocuklara hem kitap ve dergilerle hem kendi müzik kültürleriyle erken yaşta tanışma olanağı sağlayacaktır. Unutulmamalıdır ki okumayan ve kendi kültürüne yabancı olan toplumlar geri kalmaya mahkumdurlar. KAYNAKLAR Aytan, S. (2015). Çocuklar İçin Biyografik Öyküler Dizisi: Tanburi Cemil Bey Cemil’in Gizli Konserleri, ( Ed. Aysel Gürmen), Pan Yayıncılık, İstanbul. Balcı, A. (2002). “Çocuklara Rehber Dergisi’nin Çocuk Eğitimine Katkısı Açısından İncelenmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay. Bengisu, D. N. (2014). web.site: http://www.hurriyetaile.com/cocuk/okul-oncesi-egitim/okuloncesi-cocuk-dergilerinin-onemi_6039.html (Erişim Tarihi: 27.07.2017). Bilim Çocuk Dergisi. (Ağutos 2015), Tübitak Popüler BilimYayınları, Ankara. Bilim Çocuk Dergisi. (Şubat 2010), Tübitak Popüler BilimYayınları, Ankara. Bilim Çocuk Dergisi. (Haziran 2009), Tübitak Popüler BilimYayınları, Ankara. The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 43 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri Çağdaş, A., Yıldız, F. Ü. (2016). “Türk Kültürünü Yansıtan Dekoratif Bebeklerin İncelenmesi ve Okul Öncesi Eğitimde Kullanımına İlişkin Öneriler”, Geçmişten Günümüze Bozkır, S:1005-1018. Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 6-8 Mayıs, Konya. Çakman, A. K. (2013). Masal Zamanı Dizisi 9 –Masal Rüzgarı, Erdem Çocuk, İstanbul. Çilden, Ş. (2001). “Müzik Çocuk Gelişimi ve Öğrenme”. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 21, Sayı 1, S:1-8, Ankara. Çınar, İ. (2009). “Çocuk Kitaplarında Bulunması Gereken Bazı Özellikler”, Eğitişim Dergisi, Sayı:22, S:1307-1785. Dere , Z. (2008). “Ankara İl Merkezindeki Anasınıflarında Görev Yapan Öğretmenlerin Müzik Eğitiminde Yaşadıkları Sorunları İncelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Elal, M. (2012). “Dede Korkut Hikayeleri”, 2. Baskı Say Yayınları, İstanbul. Erdal, G. G. (2007). “Müziğin Kişisel-Toplumsal-Ulusal-Uluslararası İşlevleri Üzerine” 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 10-15 Eylül, Ankara. Genç, G. (2015). İnci’nin Kitabı / Bir Müzik Masalı, Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş.,İstanbul. Gerçek, H. (2009). “Bilinç Kazandırmada İşlevsel Bir Araç: Çocuk Dergileri”, web site: http://www.haksozhaber.net/bilinc-kazandirmada-islevsel-bir-arac-cocuk-dergileri10272yy.htm (Erişim Tarihi: 27.07.2017) Güner, M. (2007). “Müzik Öğretmenliği Bölümünde (Geleneksel) Türk Müziği Yok! Hüzzam’a Cüzzam Muamelesi…” web site: http.arsiv2007.musikidergisi.net/?p=190 (Erişim Tarihi: 19.07.2017). Gökalp, Ziya. ( 2015). Ala Geyik. Erdem Çocuk Yayınları, İstanbul. Gönen, M., Uludağ, G., Tanrıbuyurdu, F. E., Tüfekçi, E. (2014). “0-3 “Yaş Çocuklarına Yönelik Resimli Çocuk Kitaplarının Özelliklerinin İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 29(1), 126-139, Ankara. Gümüş, Y. (2016). Çocuklar İçin Müzik Kültürü, Tanburi Cemil Bey Enstrümanları Anlatıyor, Erdem Çocuk, Sedir Yayınları A.Ş., İstanbul. Gürmen, A. (2015). “Aşık Veysel Uzun İnce Bir Yol”, Çocuklar İçin Biyografik Öyküler Dizisi, Pan Yayıncılık, Beşiktaş. Gürmen, A. (2008). Şıkırdak’ın Çıngırağı, Kırlangıç Yayınları, İstanbul. İnal, A. (2011). Müzik Nedir? İlk Okuma Kitabım, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. Karacaoğlan. (2005). Parlak Yayınları, İstanbul. Koç, F. (2014). Masal Şehir Seslerin Sırrı, Genar Kitaplık, İstanbul. Kılıç, Ö. Ö., Güleç, H., Genç, S. Z. (2014). Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 15, Sayı 1, Sayfa 35-52 Nisan, Kırşehir. The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 44 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri Mavi Kırlangıç. (Haziran 2017). Yeşilay Çocuk Dergisi, S:208, Türkuvaz haberleşme ve yayıncılık, İstanbul. Mavi Kırlangıç. (Nisan 2017). Yeşilay Çocuk Dergisi, S:206, Türkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık, İstanbul. Mavi Kırlangıç. (Mart 2017). Yeşilay Çocuk Dergisi, S:205, Türkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık, İstanbul. Meraklı Minik Dergisi. (Ekim 2016). S:118, Tübitak Popüler BilimYayınları, Ankara. Minika Go Dergisi. (Mart 2017). S:3, Türkuvaz Medya, İstanbul. Nasreddin Hoca Fıkraları. (1995). Şenyıldız Yayınevi, İstanbul. Oğuz Kaan Destanı, (2015), Erdem Çocuk Yayınları, İstanbul. Sarıkaya, M. (2010). Türk Çocuk Dergilerinde Tarih 1918-1931, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl:6 .S:12. Şimşek, H. (2001). “XIX. Yüzyıl Çocuk Dergiciliği ve Eğitsel İşlevleri Üzerine”, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/151/simsek.htm (Erişim Tarihi: 28.07.2017) TRT Çocuk Dergisi. (Ocak 2015). Pelikan Basım, İstanbul. TRT Çocuk Dergisi. (Ekim 2013). Pelikan Basım, İstanbul. Tuğrul, B. (2000). “4-10 Yaş Grubunda Çocukları Olan Ailelerin Çocuk Kitapları Hakkındaki Görüşlerinin ve Tutumlarının İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.2, S. 22 ss.21-30, Adana. Türkeş, N., Uçar, N., Ökten, M. (2016). Müzikli Türkiye Yolculuğu - Çingene Kızın Gizemi, Doğan ve Egmont Yayıncılık, İstanbul. Türkeş, N., Uçar, N., Ökten, M. (2016). Müzikli Türkiye Yolculuğu - Denizden Korkan Su, Doğan ve Egmont Yayıncılık, İstanbul. Türkeş, N., Uçar, N., Ökten, M. (2016). Müzikli Türkiye Yolculuğu – Gizli Dost, Egmont Yayıncılık, İstanbul, Türkeş, N., Uçar, N., Ökten, M. (2016). Müzikli Türkiye Yolculuğu – Rüzgarla Konuşmak, Doğan ve Egmont Yayıncılık, İstanbul. Uçak, Ö. N. (2010). “Çocuk ve kitap”, Halk Kütüphanecileri Çanakkale Bölge Semineri, s:1628 3-5Aralık , Çanakkale. web site: http://www.bby.hacettepe.edu.tr/ebulten/dosyalar/file/bulten (Erişim Tarihi: 25.07.2017). Yaşar S. ( 2002). Seslerin Estetiği “Çocuk ve Müzik”, Köprü Dergisi, sayı 79. İstanbul. Yazgan, Bestami.(2014). Masal Zamnı Dizisi 2 –Masal Denizi. Erdem Çocuk Yayınları, İstanbul. Yener, A.Y. (2011). “Müziğin Çocuklar ve Yaşlılar Üzerindeki Etkileri”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 29, ss. 119-124, Denizli. Yeprem, K. G. (2012). Benim Müzikli Dünyam, Okul Öncesi.Erdem Yayınları, İstanbul. The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46 45 Türkiye’deki Çocuk Kitapları ve Dergilerinde Türk Müzik Kültürü Öğeleri 7’den 70’e Dergisi. (Haziran 2017). S:10, BRG Basın Yayın Reklam, İstanbul. http://www.eokulsistem.com/2015/ cocugun-gelisiminde-gazete-ve-dergilerin-onemi (Erişim Tarihi: 27.07.2017) http://www.birdolapkitap.com/2014/ 7 yanıtta çocuk dergilerinin önemi (Erişim Tarihi:27.07.2017) http://www.tmv.org.tr, 25.07.2017). “Anaokulundan Üniversiteye müzik eğitimi”, (Erişim Tarihi: 46 The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 34-46
