Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri

advertisement
Derleme / Review
Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
Role of genetics in pediatric rheumatology
Eda Tahir Turanlı1, Elif Everest2, Ayşe Balamir2, Aslı Kireçtepe Aydın2, Özgür Kasapçopur3
İstanbul Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü, İstanbul, Türkiye
İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Moleküler Biyoloji-Genetik ve Biyoteknoloji Programı MOBGAM, İstanbul, Türkiye
3
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Romatoloji Bilim Dalı, İstanbul, Türkiye
1
2
Cite this article as: Tahir Tunalı E, Everest E, Balamir A, Kireçtepe Aydın A, Kasapçopur Ö. Role of genetics in pediatric
rheumatology. Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21.
Öz
Abstract
Çocuk romatolojisinde; otoenflamatuar tek gen hastalıkları, karmaşıktip model ile kalıtılan çok etkenli otoenflamatuar hastalıklar ve otoenflamatuar bulguları olmasına rağmen klinik tanısı net konulamayan
ya da daha önce tanımlanmamış hastalıklar yer almaktadır. Birçoğu
sistemik olan bu hastalıkların hızlı ve kesin tanılarının konulması ve
tanıya bağlı olarak doğru tedavilerin seçilmesi önem taşımaktadır.
Tanı, genellikle klinik gözlem ve akut faz yanıtlarının incelenmesi ile
konabilmektedir, fakat özellikle nadir tek gen hastalıkları için genetik analiz sonuçları kesin tanıyı destekleyici ya da tedaviye yön verici
olabilmektedir. Çok etkenli otoenflamatuar hastalıkların ise yatkınlık
genleri ve etiyopatogenezlerinde rol oynayan etmenler henüz tümüyle bilinmemektedir. Çok etkenli ve kliniği net olmayan otoenflamatuar
hastalık gruplarında hastalık geni arama çalışmalarıyla hastalıktan sorumlu genler ve yeni hastalıklar tanımlanarak tanı ve tedavi yollarının
açılması mümkündür. Bu derlemede, bahsedilen üç tipteki otoenflamatuar hastalık grubu ve genetik çalışmaların bu hastalıkların tanısındaki önemi anlatılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Çocuk romatolojisi, genetik, tanı
Pediatric rheumatology includes autoinflammatory monogenic diseases, autoinflammatory multifactorial diseases with complex inheritance, and diseases with uncertain clinical diagnosis or undefined
conditions, even though they show signs of autoinflammation. Most
of these diseases are systemic; it is important to diagnose patients
promptly and definitively and to select proper treatment options
based on the diagnoses. Clinical observation and acute-phase responses are usually sufficient for diagnosis; however, genetic analyses can
provide supportive data for definite diagnosis and treatment, especially for rare monogenic diseases. As for multifactorial autoinflammatory
diseases, susceptibility genes, and factors involved in the etiopathogenesis have not been fully identified. It is possible to identify disease
genes and novel diseases, and lead to new treatment options by gene
mapping studies and high-throughput screening strategies for multifactorial diseases and conditions with uncertain clinical characteristics. In this review, we discuss the three groups of autoinflammatory
diseases and role of genetics in their diagnosis.
Keywords: Diagnosis, genetics, pediatric rheumatology
Giriş
Çocuk Romatoloji Poliklinikleri’nde, çoğu sistemik olan
farklı tipte hastalıkların hızlı tanısı ve tanıya bağlı doğru tedavileri büyük önem taşımaktadır. Tanı, temelde
klinik gözlem ve akut faz yanıtlarının incelenmesi ile
konulmasına karşın bazı bu grup hastalıklarda genetik
tanı, destekleyici ve tedaviye yön verici olabilmektedir.
Bu konu özellikle çocukluk çağında ortaya çıkan enflamasyon temelli hastalıkların bir kısmını oluşturan nadir
tek gen hastalıkları (kalıtsal otoenflamatuar hastalıklar)
açısından büyük önem taşımaktadır. Aşağıda da ayrıntı-
lı olarak açıklandığı gibi bazı nadir tek gen hastalıkları,
Ailesel Akdeniz Ateşi (AAA) gibi, gerek bulunduğumuz
coğrafya gerekse de artan akraba evlilikleri sebebiyle
ülkemizde daha sık görülmektedir. Bu kalıtsal hastalıkların yanı sıra çok etkenli özellikte, genetik ve çevresel unsurların etkileşimleri ile ortaya çıkan, karmaşık
tip model ile kalıtılan, sistemik jüvenil idiyopatik artrit
gibi otoenflamatuar hastalıklar da vardır. Bu hastalıkların bir kısmında yatkınlık genleri ve bu genlerin hastalıklarla ilişkili kusurları tanımlanmış olmasına karşın, etiyopatogenezde rol oynayan etmenler hala tam
olarak bilinmemektedir. Son olarak; otoenflamatuar
Yazışma Adresi / Address for Correspondence: Eda Tahir Turanlı E-posta / E-mail: edatahir@gmail.com
Geliş Tarihi / Received: 07.11.2016 Kabul Tarihi / Accepted: 15.11.2016
©Telif Hakkı 2017 Türk Pediatri Kurumu Derneği - Makale metnine www.turkpediatriarsivi.com web adresinden ulaşılabilir.
©Copyright 2017 by Turkish Pediatric Association - Available online at www.turkpediatriarsivi.com
DOI: 10.5152/TurkPediatriArs.2017.4953
113
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
bulguları olan, ancak klinik tanısı net konulamayan ya
da bugüne kadar tanımlanmış hastalıklara fenotip olarak
tam uymayan, ailesel geçiş gösteren hastalar da vardır.
Bu gruptaki hastalıklar için ailesel geçiş yapısına, hasta ve
hasta olmayan akrabaların varlığı ve sayısına bağlı olarak,
bugüne kadar tanımlanmamış hastalıklar ve ilişkili genetik mutasyonlar belirlenerek, erken tanı ve gelecekte
etkili tedavi seçenekleri mümkün hale gelebilmektedir.
Bu derlemede ülkemizde göreceli olarak sıkça rastlanan
çocukluk çağı romatizmal hastalıklarda genetik çalışmaların yeri ve önemi üç alt başlık altında toplanmıştır:
1) Tek gen kalıtsal otoenflamatuar (KOH) hastalıkların
genetik temeli ve genetik tanının önemi
2) Sık görülen karmaşık geçişli hastalıklarda bilinen yatkınlık genleri
3) Kliniği net olmayan ailesel olgularda yeni genlerin ve
hastalıkların tanımlanması
1. Tek gen kalıtsal otoenflamatuar hastalıkların genetik
temeli ve genetik tanının önemi
Tek gen mutasyonlarının bulunması, tekrar eden ateş
ve iltihap ile süregelen bir grup kalıtsal otoenflamatuar
hastalığın tanımlanmasına aracı olmuştur. Bu hastalıklar
doğal immün sistemin düzensizliği sonucu oluşan, aşırı
inflamazom aktivasyonu, tekrarlayan ateş atakları, isilik,
ürtikeryal döküntü, serozit, lenfadenopati ve artrit gibi
klinik bulgularla birlikte olan hastalıklardır. Bu hastalıklar,
otoantikor yapımının ve otoreaktif T hücrelerinin varlığı
olmadan enflamatuar atakların oluşumu nedeniyle otoimmün hastalıklardan ayrılmaktadır. Hastalıkların ilk çıkışı genellikle çocukluk çağında olmasına karşın, erişkin
dönemde görülen olgular nadir de olsa bulunmaktadır
(1). Kalıtsal otoenflamatuar hastalıklar, klinik özelliklerine ya da patogenezlerine göre farklı gruplarda sınıflandırılmışlardır (2). Bu kapsamda tanımlanan hastalıklar;
Ailesel Akdeniz Ateşi (AAA), tümör nekroz faktör (TNF)
reseptörü ilişkili periyodik sendrom (TRAPS), mevalonat kinaz eksikliği/hiperimmünoglobulin D sendromu
(MKD-HIDS), NLRP12 ile ilişkili sendrom (NLRP12AD),
Blau sendromu, piyojenik artrit, piyoderma gangrenozum ve akne sendromu (PAPAs), erken başlangıçlı sarkoidoz (EOS), Majeed sendromu (MS), interlökin-1 reseptör
antagonisti eksikliği (DIRA), Kriyopirin ilişkili periyodik
sendromlar (CAPS), IL-36 reseptör antagonist eksikliği
(DITRA), CARD14-aracılı püstüler psoriyazis (CAMPS)
ve kronik atipik nötrofilik dermatoz, lipodistrofi ve yüksek ateşidir (CANDLE). Bu hastalıklarla ilişkilendirilmiş
genler, mutasyonları ve kalıtım modelleri Şekil 1’de verilmiş, toplumumuzda göreceli olarak sıkça görülenlerin
ayrıca genetik özellikleri ve tanısı aşağıda daha ayrıntılı
114
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
olarak açıklanmıştır. Genellikle bu hastalıkların çoğu için
genetik tanı laboratuvarlarında en güvenilir mutasyon
saptama yöntemi, hastadan elde edilen DNA örneklerinde hastalıkla ilişkili gendeki kodlayan bölgelerin (Tablo
1’de verilen ekzonların) Sanger dizilemesi için polimeraz
zincir reaksiyonu (PZR) ile çoğaltıldıktan sonra otomatik
kapiler DNA dizileme cihazında (ABI gibi) okutulup, elde
edilen DNA dizilerinin (Elektroferogram) sağlıklı kontroller ile karşılaştırılmasıdır. Bu hastalıkların bazıları için
ülkemizde strip-assay olarak adlandırılan PZR ve tershibridizasyon temelli testler de rutinde kullanılıyor olmasına rağmen, bu testlerin hatalı sonuç verme olasılığı
vardır (3). Bunun yanı sıra AAA hastalığı için genelde kullanılan strip testi sadece 12 mutasyonu görebilmekte ve
nadir de olsa ekzon 2-3-5 ve 10’daki diğer mutasyonları
kaçırabilmektedir. Bir diğer yöntem ise yeni nesil dizileme (YND) temelli yöntemlerdir. Bu yöntemle aday gen
bölgelerinin tümü, kodlayan ve kodlamayan kısımlar
dahil, hastanın bir ya da daha fazla geninin dizileri elde
edilmektedir. Bu yöntemin en önemli avantajı bu olmasına rağmen, çıkan sonuçların biyoinformatik ve sonrasında genetik danışmanlık boyutunda değerlendirmeleri
ileri uzmanlık gerektirmektedir. Ortalama bir gende (15
kb uzunluğunda) bu tip bir analiz sonucunda hiç biyoinformatik temelli filtreleme yapmadan yaklaşık 300 ile
500 arasında varyant görülür. Daha sonra varyantların
kodlayan ya da kodlamayan bölgelerde olmaları, aminoasit değiştirip değiştirmedikleri, toplumda görülme
sıklıkları gibi ölçümlerine bağlı olarak, filtreleme sonrasında varyant sayısı 30-50’den 5-10’a kadar düşebilmektedir. Tablo 2’de bu tip hastalıklar için kullanılan genetik
tanı yöntemlerinin iyi ve kötü yanları karşılaştırılması
verilmiştir (4-6). Klinik hekime sunulacak genetik tanı
raporunda bütün bu bilgilerin yer alması ve mutasyon/
varyantın fenotip ile olası ilişkisinin detaylıca açıklanması önem taşımaktadır.
1.1. Ailesel Akdeniz Ateşi
Toplumumuzda en sık görülen tek genli otoenflamatuar
hastalık olan Ailesel Akdeniz Ateşi (AAA), çoğunlukla ateş
ile birlikte görülen periton, sinovyum, plevra ve nadiren
perikard enflamasyonları ile birliktedir. Türk toplumunda
AAA’nın görülme sıklığı 1/1 000 olmakla birlikte bu oran
iç bölgelerde 1/395’e kadar yükselmektedir. Ailesel Akdeniz Ateşi ile ilişkilendirilmiş MEFV geni, 16p13.3 bölgesinde bulunup, 10 ekzondan oluşmaktadır (7). Özellikle
nötrofil, eozinofil, monosit, dendritik hücrelerde ifade
edilen MEFV geni, 781 amino asitlik pyrin/marenostrin proteinini kodlamaktadır. MEFV gen mutasyonları,
sitokin sentezinde ve NF-κB aktivasyonunda artışa ve
apoptoz inhibisyonuna sebep olmakta ve enflamatuar
mekanizmadaki bu değişiklikler AAA patogenezine yol
açmaktadır (8). Ailesel Akdeniz Ateşi, otozomal çekinik
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
Tablo 1. Tek gen kalıtsal otoenflamatuar hastalıklar ile ilişkilendirilmiş genler ve mutasyonları
Hastalık
Gen
2
AAA
MEFV 1
2
3 4 5 6 7 8 9 10
5
2
TRAPS
TNFRSF1A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
4
CAPS
NLRP3
1 2
NLRP12AD
NLRP12
1 2
4 5 6 7 8 9
3
3
4 5 6 7 8 9 10 3
3
2
HIDS
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
MVK
6
10
PAPAs
PSTPIPI
DIRA
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
ILIRN
2
3
4
3
2
4
MS
LPIN2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
10
EOS BS
NOD2 1 2 3
DITRA
CANDLE
CAMPS
1
IL36RN
PSMB8
CARD14
4
1
2
5 6 7 8 9 10 11 12 4
2
3
3
4
5
2
4
5
6
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
2
Ekzon/Mutasyon
R143P, E148Q, R151S, E167D,
T177I, S179I, P180R, G196W,
3
T309M, R354W, P369S, R408Q
S242R, E225D, T267I, A268V,
P283L, A289V, E299G
P646L, L649P, D661N, G678E,
M680I/L, T681I, Y688X, M692del,
V496L, H478Y, F479L, I506V,
10
M694L/V/I/del, K695R/S, V704I,
G514E
L709R, R717S, V726A, F743L,
A744S, S749C, R761H, I772V
T37I, Y38C, L39F, D42del, C43R/Y/S,
D12E, Y20H/D, H22Y,
P46L, T50M, C52R/F/Y, C55R/S/Y,
3
C29F/Y, C30R/S/Y/F, C33G/Y
F60L/S/V, T61I, N65I, L67P, H69fs,
C70R/S/G/Y, C73R/W, S74C
S86P, C88R/Y, R92Q, V95M,
C96Y, C98Y, delY103-R104,
6
I170N, V173D
R104Q, H105P, F112I
C148Y, R168Q, I172T, V198M, C259W, R260W, V262G, L264V, G301D,
D303N, E304K, L305P, Q306L, G307V, F309S, E311K, H312P, P315L,
G326E, T348M, A352V, L353P, E354D, A374D, M406I, T436A, F443L,
N447K, I480F, R488K, E525K, Y563N, G569R, L571F, F573S, T587I, E627G,
L632F, M659K, M662T, E688K, E690K, Q703K, S710C
D142N, T260M, R284X, D294E, H304Y, P319R, R352C, F402L
DelEx5,
V132I, S135L,
delEx2,
delEx3,
E93fs,
G140fs,
L6fs,
3
L29fs,
4
Y114fs,
5
A141fs,
H20N/Q
L39P
I119M
A147T, A148T,
Y149X,
L168fs, G171R
W188X,
L265R,
Q190fs,
T237S,
I268T, S272F,
G211A/E
V203fs/A,
7
8
L246P,
9
R277C/H,
R215Q
N205D,
V250I
P288L,
T209A
V293M
G309S, T322S, G326R,
D366F/S, C367S, G376V, V377I,
11
S329N/R, G336S
S378P, H380R, D386N, R388X
R52Q
10
A230T
11
E250Q, E250K, D266N
p.Asp72_Ile76del,
N52KfsX25, Q54X
3
4
Q119X
E77X, C91F
A331S,
T180fs
7
P348L,
9
p.Ser439, Trpfs*15
K387E
E601K,
L504F
14
17
S734L
P626S
R334Q/W, E383K, D382E, L469F, W490L, C495Y, H496L, M513T, R587C,
T605P, N670K
E94X, R102W,
L27P,
N47S,
R102Q,
R10X
3
H32R,
4
R48W,
5
S113L, T123R,
K35R
P76L
T123M,
G141Mfs*29
T74S,
M117V,
Q49K
2
3
5
G201V
T75M
C135X
E138del,
E138A,
R69Q
3
G117S
4
L156P,
18
R826W
D176H,
S200N
AAA: Ailesel Akdeniz Ateşi; BS: Behçet sendromu; CAMPS: CARD14-aracılı püstüler psoriyazis; CANDLE: kronik atipik nötrofilik dermatoz, lipodistrofi ve yüksek
ateş; CAPS: Kriyopirin ilişkili periyodik sendrom; DIRA: interlökin-1 reseptör antagonisti eksikliği; DITRA: IL-36 reseptör antagonist eksikliği; EOS: Erken başlangıçlı
sarkoidoz; HIDS: hiperimmünoglobulin D sendromu; MS: Majeed sendromu; MVK: Mevalonate kinase; NLRP12AD: NLRP12 ile ilişkili sendrom; NOD2: Nucleotide
oligomerization domain 2; PAPAs: Piyojenik artrit, piyoderma gangrenozum ve akne sendromu; TRAPS: tümör nekroz faktör reseptörü ilişkili periyodik sendrom
115
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
Tablo 2. Kalıtsal otoenflamatuar hastalıkların genetik tanısı kapsamında yaygın kullanılan yöntemler
Avantajları
Dezavantajları
Kaynak
Strip-
Sadece önceden Ortalama 10 ile 30
assay
tanımlanmış arasında bilinen
varyantlar için PZR ve
varyantların
ters hibridizasyon
taranması
Test
Yöntemin prensibi
Kapsamı
• Ucuz
• Çabuk (bir-iki
gün içinde)
• Çok fazla uzmanlık gerektirmemesi
• Hatalı sonuç
verebilme ihtimalinin
yüksek olması
• Az sayıda
varyant taranabilmesi
4
Sanger
İstenen bölgeler için Seçilmiş bölgedeki
dizileme
ekzon-intron (ortalama tüm varyantların
500 bç) zincir sonlandırma saptanabilmesi
temelli dizileme PZR’si, ve otomatik kapiler
DNA cihazında okunma
• Ortalama iki
haftada sonuç
çıkabilmesi
• Otomatik DNA
analizinin gelişmiş
laboratuvarlarda hali hazırda bulunması
• Kapsamın
geniş olması
• Sonuçların okunmasında
ve yorumlanmasında
uzmanlık gerekmesi
• Hatalı okumaların
olabilmesi ve
tekrarların olması
• Büyük gen
bölgeleri ve
birden fazla gen
için pahalı olması
5
• Kullanılan sisteme
bağlı olarak iki ile
on gün arasında
sonuçların elde edilmesi
• Tüm varyantların aynı anda görüntülenmesi
• Testi yapan kişinin
hatalı sonuç verme
ihtimalinin az olması • Pahalı olması
• Özel cihaz
gerektirmesi
• Biyoinformatik ve
genetik uzmanlığı
gerektirmesi
6
Yeni Genelde sentez
Tüm gen ve
nesil aracılığıyla dizileme
genlerin
dizileme
prensibinde;
analizinin
pirodizileme,
yapılması
ters sonlandırıcı ya da
doğal nükleotidler
kullanılması
PZR: polimeraz zincir reaksiyonu
kalıtım gösteren bir hastalık olmasına karşın, baskın ya
da birleşik heterozigot geçiş gösteren ya da mutasyon
taşımayan olgular da bildirilmiştir. MEFV geni üzerinde, AAA ile ilişkilendirilmiş 171 varyasyon saptanmıştır.
Güncel mutasyon ve varyasyonlar tüm KOH’lar için InFevers veritabanında yer almaktadır (9). Özellikle 2., 3. ve
10. ekzonlarda yer alan mutasyonlardan M694V, M680I,
V726A, M694I ve E148Q; hastalıkla ilişkilendirilen varyasyonların %70’ini oluşturmaktadır. MEFV mutasyonları için taşıyıcılık oranının Türk toplumununda olduğu
bazı toplumlarda yüksek olması, AAA için yenidoğan taramasının gerekliliğine işaret etmektedir. Türk toplumu
gibi akraba evliliği oranının yüksek olduğu toplumlarda
bu gereklilik daha da ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte; AAA tanısında genetik test uygulaması, hastalığın
en şiddetli komplikasyonu olan amiloid-A (AA) amiloidozun yol açtığı hasarın önlenmesi açısından önem taşımaktadır. M694V için homozigot olan hastalarda şiddetli
hastalık fenotipi geliştirme riskinin daha yüksek olduğu
önceki çalışmalarla gösterilmiştir (10). M694V için homozigotluğun; Ermenilerde, İsraillilerde ve Araplarda
amiloidoz için yüksek risk etmeni olduğu görülmüştür
(11). Üç bin beş yüz beş Türk AAA hastasının alındığı
bir meta-analizde ise amiloidoz geliştiren 400 hastadan
189’unun M694V homozigot olduğu gösterilmiştir (12).
Amiloid-A amiloidozun böbrek hasarına ve tedavi edilmediğinde uzun vadede çoklu organ yetersizliğine yol
açtığı göz önünde bulundurulduğunda, M694V homo116
zigot bireylerin saptanıp belirtisiz ya da orta derecede
belirtili olsalar dahi tedaviye başlatılmaları ya da yakından izlenmeleri hastalığın gidişi açısından büyük önem
taşımaktadır.
1.2. Tümör nekroz faktör reseptör ilişkili periyodik sendrom
Tümör nekroz faktör reseptör ilişkili periyodik sendrom
(TRAPS), ilk olarak 1982 yılında otozomal baskın geçişli,
ailesel periyodik ateş (FPF) olarak tanımlanmıştır (13).
Özellikle İrlanda-İskoç kökenli Avrupalılarda yaygın
olarak ortaya çıkan TRAPS, Aşkenazi ve Seferad Yahudileri, İsrail ve Ermeni Araplarında da görülmektedir (1).
Hastalık çoğunlukla çocukluk döneminde (ortalama üç
yaş) klinik bulgular vermeye başlamasına karşın, tanı
daha ileri çocukluk çağı ya da erişkin dönemde konabilmektedir. Tümör nekroz faktör reseptör ilişkili periyodik sendrom geni, 10 ekzondan oluşan TNFRSF1A
olup, 55-kDa’luk bir transmembran glikoprotein olan
tümör nekroz faktör reseptör-1 TNFR1’i kodlar. Özellikle 2., 3., 4. ve 6. ekzonlarda görülen 146 tanımlanmış
varyasyonun 105 tanesi hastalıkla ilişkilendirilmiştir (9).
Yüksek penetrans gösteren mutasyonlar, TNFR1 proteininin üç boyutlu yapısının bozulmasına ve hücre
yüzeyine çıkıp TNF’ye bağlanmasına engel olmaktadır. Hücre içinde kalan protein, enflamasyonu uyararak TRAPS tablosunun oluşmasına neden olmaktadır
(14). Bu mutasyonları taşıyan bireylerde hastalığın daha
erken başladığı ve klinik olarak daha ağır seyrettiği
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
görülmektedir. Diğer yandan R92Q ve P46L gibi mutasyonlar, hastalığın daha geç dönemde ortaya çıkmasına ve hafif klinik tabloya sebep olmaktadır (15). Grubumuz tarafından gerçekleştirilen çalışmada, TRAPS
şüphesi altında olan 50 bireyin TNFRSF1A genindeki
2., 3. ve 4. ekzonlar dizilenmiş; iki bireyde heterozigot c.236C>T (rs104895219, ekzon 3, patojenik mutasyon, p.Thr79Met-T50M), bir bireyde ise heterozigot
c.123T>G (rs104895271, ekzon 2, patojenik olmayan,
p.Asp41Gul-D12D) varyasyonları tanımlanmıştır (16).
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
larının yol açtığı farklı aktivasyon seviyelerinin, klinik
olarak farklı şiddette seyreden üç fenotipin ortaya çıkmasıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Öte yandan
NLRP3 mutasyonu taşımayan hastaların da benzer
klinik tablo göstermesi, modifiye edici başka genlerin
ya da çevresel etmenlerin de hastalık fenotipini etkileyebileceğini desteklemektedir (21). Gerçekleştirdiğimiz
çalışmada CAPS şüphesiyle gelen 55 hastanın NLRP3
geninin 3 ekzonun dizilenmesinde hastaların üçü patojenik olmak üzere 13 varyasyon bulunması, bu görüşü
destekleyici niteliktedir (16).
1.3. Blau sendromu
Blau Sendromu, granülomatöz tekrarlayan üveit, dermatit ve simetrik artrit ile karakterize edilen öncelikli olarak beyaz ırkta görülen nadir, otozomal baskın,
otoenflamatuar bir hastalıktır. CARD15/NOD2 genindeki üç yanlış anlam mutasyonunun (R334Q, R334W
ve L469F) Blau sendromuna sebep olduğunun gösterilmesinin ardından, farklı etnik kökene sahip birçok
çalışma grubu genotiplenerek farklı CARD15/NOD2
mutasyonları tanımlanmıştır (17). CARD15/NOD2 geni,
1040 amino asitlik ve çoklu alana sahip nucleotide
oligomerization domain 2 (NOD2) proteinini kodlamaktadır. Nucleotide oligomerization domain 2, miyelomonositik, dendritik ve Paneth hücrelerinde ifade
edilmekte ve doğal bağışıklık sisteminde önemli rol oynamaktadır. Blau mutasyonlarının çoğunu, 334. pozisyondaki arjinin amino asitinin değişmesine sebep olan
mutasyonlar (R334W ya da R334Q) oluşturmaktadır (18,
19). Klinik olarak Blau hastalarının diğer yangısal kronik tekrarlayan artritlerden ayırıcı tanısının karmaşık
olduğu olgularda moleküler genetik analiz yapılması
tanının netleşmesi için gereklidir. Grubumuz tarafından yapılan analizlerde 27 Blau sendromu şüphesi olan
bireyin NOD2 geninin 4. ekzonu taranmış, hastalarda
patojenik mutasyon saptanmamıştır (16).
1.5 Hiperimmünglobulin D sendromu
Hiperimmünglobulin D sendromu (HIDS), süt çocukluğu döneminde 3-7 günlük ateş atakları ile başlayan ve
her 4-6 haftada bir tekrar eden, çoğunlukla beyaz ırkta
görülen otozomal çekinik, otoenflamatuar bir hastalıktır.
Hiperimmünglobulin D sendromu geni, 12. kromozomda bulunan mevalonate kinase (MVK) genine haritalanmıştır (22). Genin kodladığı MVK enzimi, sterol biyosentez yolağında rol almaktadır. Gendeki mutasyonların
MVK protein seviyesinin azalmasına yol açtığı bilinmekle birlikte, patogenez tam olarak aydınlatılamamıştır. Hiperimmünglobulin D sendromunun diğer otoenflamatuar hastalıklardan ayırıcı tanısı; hastanın klinik tablosu,
tıbbi ve aile geçmişi, sonrasında ise genetik analiz ile yapılmaktadır. Fakat, AAA için negatif teste ve HIDS’de görülen temel klinik özelliklerden en az birine sahip hastaların yalnızca %2’sinde MVK mutasyonları saptanmıştır
(23). Bu nedenle, tanıda MVK mutasyon tespiti için genetik analizi yapılacak hastaların dikkatle seçilmesi önem
taşımaktadır. Grubumuz tarafından yapılan analizlerde
ise 27 HIDS şüphesi olan bireyin MVK geninin 2., 3., 4.,
6., ve 8-9. ekzonları taranmış, ikisi patojenik bilinen, ikisi
yeni varyant olmak üzere dokuz işlevi tam olarak bilinmeyen varyasyon saptanmıştır (16).
1.4. Kriyopirin ilişkili periyodik sendromlar
Kriyopirin ilişkili periyodik sendromlar (CAPS); genellikle otozomal baskın olarak kalıtılan, nadir, otoenflamatuar bir hastalık grubudur. Hastalığın şiddetine göre
CAPS’nin üç klinik alt formu bulunmaktadır: Ailesel
soğuk otoinflamatuar sendrom (FCAS), Muckle-Wells
sendromu (MWS) ve kronik infantil nörolojik kütanöz
artiküler sendromu/neonatal başlangıçlı multisistemik
inflamatuar hastalık (CINCA/NOMID). Çoğu CAPS
olgusundan, kromozom 1q44 bölgesinde bulunan,
NLRP3 genindeki baskın yanlış anlam mutasyonları
sorumludur (20). Yanlış anlam mutasyonlarının NLRP3
aktivasyonuna sebep olması, böylece monositlerde ve
makrofajlarda IL-1 üretiminin artması sonucu görülen
enflamasyonun CAPS’nin patogenezindeki temel mekanizma olduğu düşünülmektedir. NLRP3 mutasyon-
1. 6. Kalıtsal otoenflamatuar hastalıkların genetik tanısında
kullanılan yöntemler
Bu hastalıklarda genetik tanı önem taşımasına karşın,
grubumuzun çalışmalarında ve diğer yayınlanmış çalışmalarda hastalık genlerinin belirli bölgelerinin ya da tek
bilinen mutasyonların incelenmesi çoğu durumda yeterli olmamaktadır. Yapılan bir çalışmada, sistemik otoenflamatuar hastalıklara sahip hastaların %50’sinde Sanger
dizileme ile hiçbir mutasyon saptanmadığı, bu hastalıkların çoğunda yer alan 10 gen YND yöntemiyle tarandığında ise neredeyse beklenen tüm varyantlar ile birlikte yeni varyantların da saptanabildiği bildirilmiştir (24).
Sanger dizilemenin yetersiz kalabildiği bir başka durum,
bazı olgularda somatik mozaizmin saptanamamasıdır.
Kriyopirin ilişkili periyodik sendrom şüphesi ile gelen ve
Sanger dizileme ile NLRP3 mutasyonu taşımadığı göste117
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
rilen sekiz hastanın altısında büyük çaplı paralel dizileme ile somatik mozaizm olduğu ve bu bireylerin bilinen/
yeni patojenik mutasyonlar taşıdığı saptanmıştır. Kalan
iki hasta için ise YND yapılmış, birinde NOD2 mutasyonu görülerek bu hasta için CAPS yerine Blau sendromu
tanısı konmuştur (25). Daha da önemlisi, çoğu zaman
hastalar klinikten birden fazla şüpheli tanı ile genetik laboratuvarlarına yönlendirilebildiğinde, CAPS ve TRAPS,
TRAPS ve HIDS ya da HIDS, TRAPS, CAPS ve AAA gibi,
tek şüpheli genlerin standart dizileme ile taranması zaman ve maliyet açısından etkin olmamaktadır. Bu durumlarda özellikle tanımlanmış sık görülen otoenflamatuar genlerin birlikte YND yöntemleri ile taranması daha
yararlı gözükmektedir.
2. Sık görülen karmaşık geçişli hastalıklarda bilinen yatkınlık
genleri
Çocukluk çağı romatizmal hastalıklar arasında jüvenil
idiyopatik artrit (JIA), sistemik lupus eritematozus (SLE),
Crohn hastalığı, Behçet Sendromu (BS) gibi karmaşık
geçişli hastalıkları bulunmaktadır. Jüvenil idiyopatik
artrit, çocukluk çağının süreğen romatizması olarak bilinen, otoimmün ve enflamatuar özelliklere sahip, klinik heterojenite gösteren, genetik ve çevresel etmenlerin etkileşimleri ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Genetik
epidemiyoloji çalışmaları JIA’nın kalıtılabilirliğini göstermiş olmakla beraber, çoğu olgu sporadik olarak ortaya çıkmaktadır. Jüvenil idiyopatik artrit oluşumunda,
birçok farklı gende çeşitli varyasyonlar tanımlanmıştır.
Çoğunlukla insan lökosit antijen (HLA) bölgesinde tanımlanan, farklı antijenleri üreten alel varyasyonları öne
çıkmaktadır. Belirli klinik tablo ve farklı JIA alt tipleri ile
ilişkilendirilen farklı HLA alelleri bulunmuştur. Örneğin;
DRB1*08- DQA1*0401-DQB1*0402 haplotipinin persistan ve genişlemiş (extended) JIA yatkınlığını arttırdığı,
DRB1*01-DQA1*0101-DQB1*0501 haplotipinin ise entezit ilişkili artrit (ERA) ve psoriatik artrit riski ile ilişkili
olduğu görülmüştür (26). Buna karşın, sistemik JIA (sJIA)
ile güçlü ilişki gösteren HLA alellerinin tanımlanamamış
olması, sJIA’nın antijenlerce yönlendirilmiş olduğuna
işaret edebilir. Fakat, yakın zamanda yapılan bir çalışmada DRB1*11 alelinin ve DRB1*11-DQA1*05-DQB1*03
haplotipinin sJIA ile oldukça güçlü ilişki gösterdiği bulunmuştur (27). İnsan lökosit antijen bölgesi dışında tanımlanan JIA ilişkili varyasyonlardan biri, PTPN22 genindeki C1858T T allel ve T/T genotipidir (28). Bunlara ek
olarak MIF, SLC11A6, WISP3, TNF gibi başka genlerdeki
varyasyonların da JIA ile ilişkileri gösterilmiştir (29, 30).
Bir diğer karmaşık geçişli hastalık olan sistemik lupus
eritematozus (SLE); genellikle deri, kemik, böbrek, akciğer ve merkezi sinir sistemini etkileyen, değişken kliniği olan kronik, sistemik bir otoimmün hastalıktır. İkiz
118
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
çalışmalarıyla gösterilen birliktelik oranları ve birinci/
ikinci derece akrabalardaki sıklık sonuçları SLE oluşumunda genetiğin önemli rol oynadığına işaret etmiştir
(31, 32). İmmün cevap oluşumunda önemli rol oynadığı bilinen Fc gamma reseptörlerini kodlayan FCGR2A,
-2B, -3A ve -3B genlerindeki polimorfizmlerin SLE ile
ilişkili olabileceği düşünülmektedir (33). PTPN22 geninin 14. ekzonundaki R620W varyasyonu, birçok otoimmün hastalıkla olduğu gibi SLE riski ile de ilişkilendirilmiştir (34). STAT4 genindeki polimorfizmler de SLE
ile ilişkisi gösterilenler arasındadır. Bunlar arasından
intronik rs7574865 varyasyonunun daha şiddetli fenotipe yol açtığı düşünülmektedir. İnsan lökosit antijen lokusundaki DRB1*0301 ve DRB1*1501 alelleri de
SLE riski ile ilişkili olduğu görülenler arasındadır (35).
Ek olarak; TNFAIP3 gibi immünolojik yolaklarda rol
alan genlerdeki varyantların da SLE oluşumu riskini
arttırabileceği gösterilmiştir (36). Şu ana kadar SLE ile
ilişkili 100’den fazla 1,15 ile 2 arasında göreceli risk
oranına sahip varyasyon tanımlanmıştır ve çoğu SLE
olgusunun bu etmenlerin birikimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Crohn hastalığı, gastrointestinal kanalını etkileyen enflamatuar bağırsak hastalığının kronik yineleyen şeklidir.
İkiz çalışmaları ve ailesel agregasyon bulguları, Crohn
oluşumunda genetiğin rolünü göstermiştir (37). Mikrobiyal tanımada görevli NOD2 genindeki varyasyonlar,
Crohn için tanımlanmış en güçlü genetik risk etmenleridir (38). R702W, G908R ve L1007fsinsC, Crohn’da en
sık görülen NOD2 mutasyonlarıdır. Hastalık ile güçlü
ilişki gösterdiği bulunan bir başka varyasyon, otofagozom oluşumunda rol alan ATG16L1 genindeki T300A
polimorfizmidir (39). Yine otofajiyi düzenleyici rolleri olan IRGM ve LRRK2 genlerindeki varyasyonlar da
Crohn ile ilişkilendirilmiştir (40). Crohn riskine önemli
ölçüde katkıda bulunan lokuslardan biri de HLA bölgesidir. Yapılan bir meta-analizde, sınıf II HLA alellerinden DRB1*0410 ve DRB1*0103, sınıf I HLA alellerinden
de Cw8 ve B21’in Crohn ile en yüksek ilişki gösteren
HLA varyantları olduğu gösterilmiştir (35). Başka HLA
alelleri ve genel olarak lenfosit aktivasyonu, sağ-kalımı
ve çoğalmasıyla ilişkili PTPN22 ve IL23R gibi genlerdeki varyasyonların da Crohn ile ilişkisi gösterilmiştir (40).
Behçet sendromu (BS), mukozal ülserleşme ve göz, beyin, sinoviyal eklem gibi immün-korunmuş bölgelerde
nötrofilik enflamasyon ile karakterize edilen çok sayıda
sistemi tutan otoenflamatuar bir bozukluktur (41). Birçok
BS olgusu sporadik olmakla birlikte, jüvenil hastalarda
daha yüksek oranda olmak üzere farklı toplumlarda değişen sıklıklarda ailesel birliktelik görülmektedir (42, 43).
Behçet sendromu riski ile ilişkilendirilmiş en güçlü ge-
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
netik etken, ailesel olgularda sporadik BS’lere oranla
daha sık görülen HLA-B5/B51 alel taşıyıcılığıdır (44, 45).
Dört bin sekiz yüz BS hastası ve 16 289 kontrolün dahil
edildiği bir meta-analizde, HLA-B51/B5 frekansının BS
hastalarında %57,2, kontrollerde ise %18,1 olduğu görülmüştür (OR 5,78, %95 CI=5,00-6,67) (45). Bir başka çalışmada ise HLA-B*5101 varyantının BS ile güçlü ilişkisinin
gösterilmesiyle birlikte, MICA-A6 alelinin de BS yatkınlığını arttırdığı bildirilmiştir (46). STAT4, CCR1, KLRC4
ve ERAP1 genlerinin BS ile ilişkisi ile birlikte, ERAP1’in
HLA-B51 ile epistatik etkileşimini gösteren bulgular da
mevcuttur (47). Ek olarak; HLA-A26, KIAA1529, CPVL,
LOC100129342, UBASH3B, UBAC2, IL10, IL23R-IL12RB2,
TNF gibi diğer gen ve lokusların BS riski ile ilişkisi farklı
çalışmalarla gösterilmiştir (48-50).
3. Kliniği net olmayan ailesel olgularda yeni genlerin ve
hastalıkların tanımlanması
Nadir hastalıkların sayısı tam olarak bilinmese de, Mendelian Inheritance in Man (OMIM) veri tabanı muhtemelen 24 000’den fazla genetik hastalık ya da fenotip olduğunu ve bunların arasında moleküler temeli (etiolojisi)
açıklanmış hastalık sayısının ise yaklaşık 4 200 olduğunu
bildirmektedir (http://www.omim.org/statistics/entry).
İnsan genomundaki mutasyon oluşum hızı ve bilinen
genlerin sayısı göz önüne alındığında, genetik hastalıkların sayısının 28 000’e kadar çıkması beklenmektedir.
Öngörülen genetik hastalıklar arasından yaklaşık 7 000
tanesinin çok nadir olduğu bilinmektedir.
Otoenflamatuar bulgularla gelen, ancak tam olarak bilinen hastalıklarla birebir uyuşmayan ve ailesinde birden fazla etkilenmiş birey olan hastalarda hastalık geni
arama çalışmalarıyla hastalıkların genleri bulunabilir
ve yeni hastalıklar tanımlanabilir. Bu kapsamda değerlendirilecek her ailede öncelikli olarak kalıtım modeli
saptanarak (otozomal ya da gonozomal, çekinik ya da
baskın gibi), buna uygun genotiplendirme araçları ile
bağlantı analizi yöntemleri kullanılarak hastalıktan sorumlu genomik bölgeler araştırılır. Bağlantı analizleri
sonucunda ortaya çıkan aday gen bölgelerinde fenotip
ile en uygun aday genler araştırılır. Ülkemizde akraba
evliliklerinin fazla olmasından dolayı çoğu zaman homozigotluk haritalaması hastalığın otozomal çekinik
kalıtıldığı durumlarda en etkili yöntemlerdendir. Bu
yaklaşımın temeli, hasta bireylerin hastalıkla ilişkili lokusları homozigot olarak taşıma olasılığının çok yüksek
olmasına dayanmaktadır. Aday gen bölgelerini daraltmak için diğer etkin bir yöntem de, genomun sadece
protein kodlayan bölümlerinin dizileminin çıkartılması
olan “ekzom dizileme” yöntemidir. Bu sayede hastalıktan sorumlu genetik mutasyonların saptanması mümkündür. Aday genlerin ve mutasyonların, daha sonra
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
Sanger dizileme yöntemi ile doğrulanması ve sağlıklı
popülasyonda kalıtılma sıklıklarının araştırılması gerekmektedir. Bu çalışmaların sonucunda hastalıkların
tanı ve tedavi yollarının açılması mümkündür.
Sonuç olarak, kalıtsal otoenflamatuar hastalıklar ilk tanımlandıklarından bu yana yeni genlerin ve mutasyonların keşfiyle birçok yeni hastalık belirlenmiştir. Bu
hastalıklarda farklı klinik birleşimler hakkında bilgi beraberinde dışlama ölçütleri otoenflamatuar şüpheli hastalık tanısına yönlendirse de, kesin tanı çoğu durumda
moleküler genetik analizleri gerektirmektedir. Genetik
sonuçların nasıl yorumlanacağı belirli bir düzeyde uzmanlık gerektirdiği gibi hatalara da açıktır. Hastalarda
saptanan genetik çeşitlilik tiplerinin (yüksek ya da düşük
penetrans mutasyonları, polimorfizmler) hastalık patolojisindeki olası etkilerinin açıklanması gerekmektedir. Yukarıda da açıklandığı gibi çok tipik klinik hastaların belirli
bir yüzdesinde pozitif genetik bulgu bulunamamaktadır.
Bu sebeple, uzman merkezlerin genetikçiler ile işbirliği
içinde çalışmaları önemlidir. Ayrıca KOH grubundaki
hastalıklar genellikle nadir hastalıklar sınıfına girmesine
rağmen, hastalık sayısının çok fazla olabilmesinden dolayı toplumda etkilenen kişi sayısı bakımından oldukça
önemlidirler. Son kısımda açıklanan ailesel geçiş gösteren bu grup hastalıklarda, hastalığa sebep olan genetik
değişimlerin saptanması, hem hastalığın mekanizmasının aydınlatılması hem de olası tedavi olanaklarının geliştirilmesine ışık tutabilecektir.
Hakem Değerlendirmesi: Dış bağımsız.
Yazar Katkıları: Fikir - E.T.T., E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.; Tasarım
- E.T.T., E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.; Denetleme - E.T.T., E.E., A.B.,
A.K.A., Ö.K.; Kaynaklar - E.T.T., Ö.K.; Malzemeler - E.T.T.,
Ö.K.; Veri Toplanması ya/ya da İşlemesi - E.T.T., E.E., A.B.,
A.K.A., Ö.K.; Analiz ya/ya da Yorum - E.T.T., Ö.K.; Dizin Taraması - E.T.T., E.E., A.K.A.; Yazıyı Yazan - E.T.T., E.E., A.B.,
A.K.A., Ö.K.; Eleştirel İnceleme - E.T.T., E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.
Çıkar Çatışması: Yazarlar çıkar çatışması bildirmemişlerdir.
Finansal Destek: Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadıklarını beyan etmişlerdir.
Peer-review: Externally peer-reviewed.
Author Contributions: Concept - E.T.T., E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.;
Design - E.T.T., E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.; Supervision - E.T.T.,
E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.; Funding - E.T.T., Ö.K.; Materials E.T.T., Ö.K.; Data Collection and/or Processing - E.T.T., E.E.,
A.B., A.K.A., Ö.K.; Analysis and/or Interpretation - E.T.T., Ö.K.;
Literature Review - E.T.T., E.E., A.K.A.; Writing - E.T.T., E.E.,
A.B., A.K.A., Ö.K.; Critical Review - E.T.T., E.E., A.B., A.K.A., Ö.K.
119
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
Conflict of Interest: No conflict of interest was declared by
the authors.
Financial Disclosure: The authors declared that this study has
received no financial support.
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
sistent with abnormal function. Arthritis Rheum 2006;
54: 2674-87. [CrossRef ]
15. Ravet N, Rouaghe S, Dode C, et al. Clinical significance of
P46L and R92Q substitutions in the tumour necrosis factor
superfamily 1A gene. Ann Rheum Dis 2006; 65: 1158-62.
[CrossRef ]
Kaynaklar
1. Caso F, Rigante D, Vitale A, et al. Monogenic autoinflammatory syndromes: state of the art on genetic, clinical, and therapeutic issues. Int J Rheumatol 2013; 2013:
513782. [CrossRef ]
2. Rigante D, Vitale A, Lucherini OM, Cantarini L. The hereditary autoinflammatory disorders uncovered. Autoimmun Rev 2014; 13: 892-900. [CrossRef ]
3. Bidari A, Ghavidel-Parsa B, Najmabadi H, et al. Common
MEFV mutation analysis in 36 Iranian patients with familial Mediterranean fever: clinical and demographic significance. Mod Rheumatol 2010; 20: 566-72. [CrossRef ]
4. Delague V, Kriegshäuser G, Oberkanins C, Mégarbané A.
Reverse-hybridization vs. DNA sequencing in the molecular diagnosis of familial Mediterranean fever. Genet
Test 2004; 8: 65-8. [CrossRef ]
5. van Dijk EL, Auger H, Jaszczyszyn Y, Thermes C. Ten years of next-generation sequencing technology. Trends
Genet 2014; 30: 418-26. [CrossRef ]
6. Zhang W, Cui H, Wong LJ. Application of next generation
sequencing to molecular diagnosis of inherited diseases.
Top Curr Chem 2014; 336: 19-45. [CrossRef ]
7. Ancient missense mutations in a new member of the RoRet gene family are likely to cause familial Mediterranean fever. The International FMF Consortium. Cell 1997;
90: 797-807. [CrossRef ]
8. Chae JJ, Aksentijevich I, Kastner DL. Advances in the understanding of familial Mediterranean fever and possibilities for targeted therapy. Br J Haematol 2009; 146: 467-78.
[CrossRef ]
9. Infevers. The registry of hereditary auto-inflammatory
disorders mutations 2014. address: http://fmf.igh.cnrs.fr/
ISSAID/infevers/ (Date retrieved: 27.04.2015).
10. Ozturk C, Halıcıoglu O, Coker I, et al. Association of clinical and genetical features in FMF with focus on MEFV
strip assay sensitivity in 452 children from western Anatolia, Turkey. Clin Rheumatol 2012; 31: 493-501. [CrossRef ]
11. Touitou I, Sarkisian T, Medlej-Hashim M, et al. Country
as the primary risk factor for renal amyloidosis in familial
Mediterranean fever. Arthritis Rheum 2007; 56: 1706-12.
[CrossRef ]
12. Akpolat T, Özkaya O, Özen S. Homozygous M694V as a
risk factor for amyloidosis in Turkish FMF patients. Gene
2012; 492: 285-9. [CrossRef ]
13. Williamson LM, Hull D, Mehta R, Reeves WG, Robinson
BH, Toghill PJ. Familial hibernian fever. Q J Med 1982;
51: 469-80.
14. Rebelo SL, Bainbridge SE, Amel-Kashipaz MR, et al. Modeling of tumor necrosis factor receptor superfamily 1A
mutants associated with tumor necrosis factor receptorassociated periodic syndrome indicates misfolding con-
120
16. Kirectepe-Aydin A. Sequencing analysis of hereditary
autoinflammatory diseases in Turkish population. 9 th
International Congress on Autoimmunity, Nice, March
26-30, 2014.
17. Miceli-Richard C, Lesage S, Rybojad M, et al. CARD15
mutations in Blau syndrome. Nat Genet 2001; 29: 19-20.
[CrossRef ]
18. Snyers B, Dahan K. Blau syndrome associated with a
CARD15/NOD2 mutation. Am J Ophthalmol 2006; 142:
1089-92. [CrossRef ]
19. Wang X, Kuivaniemi H, Bonavita G, et al. CARD15 mutations in familial granulomatosis syndromes: A study of
the original Blau syndrome kindred and other families
with large-vessel arteritis and cranial neuropathy. Arthritis Rheum 2002; 46: 3041-5. [CrossRef ]
20. Hoffman HM, Mueller JL, Broide DH, Wanderer AA, Kolodner RD. Mutation of a new gene encoding a putative
pyrin-like protein causes familial cold autoinflammatory
syndrome and Muckle-Wells syndrome. Nat Genet 2001;
29: 301-5. [CrossRef ]
21. Aksentijevich I, Nowak M, Mallah M, et al. De novo
CIAS1 mutations, cytokine activation, and evidence for
genetic heterogeneity in patients with neonatal-onset
multisystem inflammatory disease (NOMID): A new
member of the expanding family of pyrin-associated
autoinflammatory diseases. Arthritis Rheum 2002; 46:
3340-8. [CrossRef ]
22. Drenth JP, Cuisset L, Grateau G, et al. Mutations in the
gene encoding mevalonate kinase cause hyper-IgD and
periodic fever syndrome. Nat Genet 1999; 22: 178-81.
[CrossRef ]
23. Federici L, Rittore-Domingo C, Kone-Paut I, et al. A decision tree for genetic diagnosis of hereditary periodic
fever in unselected patients. Ann Rheum Dis 2006; 65:
1427-32. [CrossRef ]
24. Rusmini M, Federici S, Caroli F, et al. A Next Generation Sequencing approach to the mutational screening
of patients affected with systemic autoinflammatory disorders: diagnosis improvement and interpretation of
complex clinical phenotypes. Pediatr Rheumatol Online
J 2015; 13: O24. [CrossRef ]
25. Gomes SM, Arostegui J, Omonyinmi E, et al. The role of
somatic NLRP3 mosaicism and new gene discovery in
mutation negative cryopyrin-associated periodic syndrome patients. Pediatr Rheumatol 2014; 12: P70. [CrossRef ]
26. Thomson W, Barrett JH, Donn R, et al. Juvenile idiopathic
arthritis classified by the ILAR criteria: HLA associations in
UK patients. Rheumatology 2002; 41: 1183-9. [CrossRef ]
27. Ombrello MJ, Remmers EF, Tachmazidou I, et al. HLADRB1* 11 and variants of the MHC class II locus are
strong risk factors for systemic juvenile idiopathic arthritis. Proc Natl Acad Sci USA 2015; 112: 15970-5. [CrossRef ]
Turk Pediatri Ars 2017; 52: 113-21
28. Lee YH, Bae SC, Song GG. The association between the
functional PTPN22 1858 C/T and MIF− 173 C/G polymorphisms and juvenile idiopathic arthritis: a metaanalysis. Inflamm Res 2012; 61: 411-5. [CrossRef ]
29. Prahalad S. Genetics of juvenile idiopathic arthritis: an update. Curr Opin Rheumatol 2004; 16: 588-94. [CrossRef ]
30. Rosen P, Thompson S, Glass D. Non-HLA gene polymorphisms in juvenile rheumatoid arthritis. Clin Exp
Rheumatol 2003; 21: 650-6.
31. Block SR, Winfield JB, Lockshin MD, d’Angelo WA, Christian CL. Studies of twins with systemic lupus erythematosus: a review of the literature and presentation of 12
additional sets. Am J Med 1975; 59: 533-52. [CrossRef ]
32. Alarcón-Segovia D, Alarcón-Riquelme ME, Cardiel MH,
et al. Familial aggregation of systemic lupus erythematosus, rheumatoid arthritis, and other autoimmune diseases in 1,177 lupus patients from the GLADEL cohort.
Arthritis Rheum 2005; 52: 1138-47. [CrossRef ]
33. Relle M, Weinmann-Menke J, Scorletti E, Cavagna L,
Schwarting A. Genetics and novel aspects of therapies in
systemic lupus erythematosus. Autoimmun Rev 2015; 14:
1005-18. [CrossRef ]
34. Orozco G, Sánchez E, González-Gay MA, et al. Association of a functional single-nucleotide polymorphism of
PTPN22, encoding lymphoid protein phosphatase, with
rheumatoid arthritis and systemic lupus erythematosus.
Arthritis Rheum 2005; 52: 219-24. [CrossRef ]
35. Fernando MM, Stevens CR, Walsh EC, et al. Defining the
role of the MHC in autoimmunity: a review and pooled
analysis. PLoS Genet 2008; 4: e1000024. [CrossRef ]
36. Graham RR, Cotsapas C, Davies L, et al. Genetic variants
near TNFAIP3 on 6q23 are associated with systemic lupus
erythematosus. Nat Genet 2008; 40: 1059-61. [CrossRef ]
37. Spehlmann ME, Begun AZ, Burghardt J, Lepage P, Raedler A, Schreiber S. Epidemiology of inflammatory bowel
disease in a German twin cohort: results of a nationwide
study. Inflamm Bowel Dis 2008; 14: 968-76. [CrossRef ]
38. Brant SR, Wang MH, Rawsthorne P, et al. A populationbased case-control study of CARD15 and other risk factors in Crohn’s disease and ulcerative colitis. Am J Gastroenterol 2007; 102: 313-23. [CrossRef ]
Tahir Turanlı ve ark. Çocuk romatolojisinde genetiğin yeri
39. Hampe J, Franke A, Rosenstiel P, et al. A genome-wide
association scan of nonsynonymous SNPs identifies a
susceptibility variant for Crohn disease in ATG16L1. Nat
Genet 2007; 39: 207-11. [CrossRef ]
40. Barrett JC, Hansoul S, Nicolae DL, et al. Genome-wide
association defines more than 30 distinct susceptibility
loci for Crohn’s disease. Nat Genet 2008; 40: 955-62.
[CrossRef ]
41. Hatemi G, Yazici Y, Yazici H. Behçet’s syndrome. Rheum
Dis Clin North Am 2013; 39: 245-61. [CrossRef ]
42. Koné-Paut I, Geisler I, Wechsler B, et al. Familial aggregation in Behçet’s disease: high frequency in siblings and
parents of pediatric probands. J Pediatr 1999; 135: 89-93.
[CrossRef ]
43. Zouboulis CC. Epidemiology of adamantiades-Behçet’s
disease. Ann Med Interne 1999; 150: 488-98.
44. Yazici H, Akokan G, Yalcin B, Müftüoğlu A. The high prevalence of HLA-B5 in Behçet’s disease. Clin Exp Immunol 1977; 30: 259-61.
45. de Menthon M, LaValley MP, Maldini C, Guillevin L,
Mahr A. HLA-B51/B5 and the risk of Behçet’s disease: A
systematic review and meta-analysis of case-control genetic association studies. Arthritis Rheum 2009; 61: 128796. [CrossRef ]
46. Yabuki K, Mizuki N, Ota M, et al. Association of MICA
gene and HLA-B* 5101 with Behcet’s disease in Greece.
Invest Ophthalmol Vis Sci 1999; 40: 1921-6.
47. Kirino Y, Bertsias G, Ishigatsubo Y, et al. Genome-wide
association analysis identifies new susceptibility loci for
Behcet’s disease and epistasis between HLA-B*51 and
ERAP1. Nat Genet 2013; 45: 202-7. [CrossRef ]
48. Meguro A, Inoko H, Ota M, et al. Genetics of Behçet’s disease inside and outside the MHC. Ann Rheum Dis 2010;
69: 747-54. [CrossRef ]
49. Remmers EF, Cosan F, Kirino Y, et al. Genome-wide association study identifies variants in the MHC class I, IL10,
and IL23R-IL12RB2 regions associated with Behçet’s disease. Nat Genet 2010; 42: 698-702. [CrossRef ]
50. Touma Z, Farra C, Hamdan A, et al. TNF polymorphisms
in patients with Behcet disease: a meta-analysis. Arch
Med Res 2010; 41: 142-6.[CrossRef ]
121
Download