V eritabanı Mimarisi ve Oracle Veritabanı C. Kara, S .Aksoy SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 5.Cilt, 2.Sayı (Eylül 2001) VERİTABANI MİMARİSİ VE ORACLE VERİTABANI Cuma Kara , Saadettin Aksoy •• I.VERİTABANI VE SORGULAMA DİLİ Ozet - Son yıllarda hızla gelişen bilişim teknolojileri dünyasındaki gelişmelerde veritabanları önemli yer tutmaktadır. Bu çalışmada veritabaniarında veri ihtiyaç tammlama, bütünlüğünün kontrolü, veri ve kontrolü veritabanı sorgulanması Veritabanı ( database) rezervasyon sistemlerinden, sistemleri bilgiyi depolayabileceğimiz ortamlardır. Geniş ölçekli havayolu gelen t abaniarına erişimin veritabaniarının güncellenmesi haline oluşturmaya ve kadar dağıtabilirler. için gerekli komutlara sahip olan bir veritabarn kart veritabanlan Daha önceki sistemleri koleksiyonu bilgileri yıllara yalnızca depolayıp kadar büyük büyük Bilişim rnainframe bilgisayarlarda çalışabilirlerdi. Bu sebeple pahalı dizayn dünyasında ki yerini alan ORACLE ve fiyatlara sahiptiler. Şimdi ise günümüz bilgisayarları veritabanının üstün özellikleri araştırılmıştır. Oracle daha güçlü olup programcılara program dizaynında ve alt dil SQL (Yapılandırılmış V eritabanı Sorgulama Dili) ele alınınıştır. Teknolojileri veritabanında, kurtarma, Bu geliştirme, uygulama veritabanının çalışmada verileri yedekleme, güvenilirliliği, daha hızlı ve ucuz bir şekilde dağıtınada yardımcı olmaktadır. sunduğu çözümler, yenilikler, ihtiyaçlara cevap, performans, yönetme, Bir veritabanına yönelik sunduğu ürünler ve çok databa s e bulunmaktadır. ağ bağlantıları incelenmiştir. Bu ebeveyn-çocuk de metodun bir çok ilişkisı avantaj ve dezavantajları vardır. Bu s ayede disk üzerindeki fıziksel Anahtar Kelimeler güvenliği, - veri yapısı önemini kaybetmektedir. Programcılar basit Veritabanı, veritabanı dili, veri olarak pointer'lan bir sonraki yerde saklayarak veriyi dba ( database administrator) görevleri, erişilebilir kılmaktadır. Bu yolla sql*net - Databases has a valuable place in the new Veritabanında ilişkisel cebirin matematiksel kavramlan devolopment in the IT rapid improvement has been ile veriyi küme ve ilişkisel alt küınelere bölerek alt living. In the database that became base tool defining database c ontrolling database access database integrity, and SQL gruplar şeklinde auditing olarak veya alan (Column-Fields) olarak tanımlanır. Bir grup is a leading db in the db world. It was dealt with solutions innovations, that answering alan kümesi satır veya kayıt olarak isimlendirilir. solutions, recovery, has been needs, yoluyla toplanmıştır. Bu tablo yapısında veri elementleri kolon with. It was searched about Oracle Db' properties it security, kümeler Çünkü bilgi doğal altında, veri k:ümelere bölünmüş ve tablo yapısında and updating data is a sublanguage, has been dealt devoling app., hackup farklı saklanmaktadır. gruplanır. Veritabanı sistemi bu kavram etrafında toplanmıştır. ilişkisel model (Structured Query Language) that has commands for querying about veri ilave edilebilmekte veya silinebilınektedir. Abstract data, kolayca rendered, V eritabanında performans, saklanan verilere ulaşmak veya veritabanına veri girişi yapmak için bir çok veritabanın management, productions about db management and ortak kullandığı network connections in the Oracle. V eritabanı bir dil olan Sorgulama Dili) SQL (Yapılandrrılıruş in ilk çalışması Californiya'daki IBM laboratuarlannda çalışan San Jose Keywords - Database, Oracle, dba, SQL tarafından başlatılmış ve 197 O'li yıllann sonunda IBM'in DB2 ürünü (RDBMS- Relational Database Management System- i lişkisel Veritabanı Yönetim Sistemi) için geliştirilmiştir. IBM DB2 hala çok yapılı şirketler için satın alınabilecek RDBMS' lerden biri olmaya devam etmektedir. Gerçekte ilişkisel veritabarn yönetim C.Kara, İstanbul Büyükşehir Belediyesi sistemini SQL o lanaklı hale getirmiştir. SQL dilinde S.Aksoy, SAÜ, MOh.Fak. Elekt.-Elektronik Bl. veritabanı operasy o nunun nasıl yapılacağından çok n e 38 SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 5.Cilt, 2.Sayı (Eylül 2001) Veritabanı Mimarisi ve Oracle Veritabanı C .Kara, S .Aksoy olduğu önemlidir (hangi kayıtlara ulaşılacak, silinecek vb ) yetkisi , CPU gibi sistem kaynaklarını kullanma oram, [1]. çalışma zamanının sistemde tamtılınasıyla kontrol altına alınabilir. SQL'in standardı iki farklı tanımlanmıştır. Bunlardan endüstri tarafından organizasyon biri ANSI Oracle veritabanında sistemdeki aktif işlemler, bu (American National Standards Institute) diğeri ise ISO işlemlerin hangi prograın tarafından Organization) dur. Standards (International Veritabaniarındaki gelişim ve veritabarn teorisi, SQL'in kullamcılan, kayıtları işleyip işlemediği, çalışma zamarn nasıl çalıştığı anlayabilmemize konusunu çalıştınldığı, aktif ve kullandığı CPU'yu, giriş/çıkış yaptığı veri sözlüğü yardımcı olabilecek bir arka plan sunar. görüntüleri (data izlenebilir. Sistem dictionary views) yöneticisi sürekli yardımıyla dinamik veri sözlüğü görüntülerini kullanarak izleme yaptığı problemi Son yıllarda hızla gelişen teknolojik gelişim sürecinde ki hemen yakalar ve yerini alan ORACLE, veritabanının güvenilirlik özelliği Böylece olası bir sistem kilitlenmesini önlemiş olur. gerekirse işlemi (kill) sonlandırır. ile sürekli ön planda olan ilişkisel veritabarn sistemi olma özelliğini taşımaktadır. Teknolojisi ile liderliği Oracle elinde bulunduran Oracle veritabam, sunduğu çözümler, işlemler bir yenilikler, Sistemin dinamik olarak üzerinde iyileştirmeler güvenilirlik, perfonnans sahiptir. ve ihtiyaçlara veritabanına Böylece cevap yönelik yeni uygulamalara bu verebilme, ürünlere yapılabilecek veritabanında (trace) izleme dosyasında kullamcılann yaptığı yazdırılabilir. dosyasına perfoınıansını ölçmek yapmak ''init.ora" parametreleri yatırımların arttınlmasım sürdürmektedir. istenirse, adı tutulmaktadır. mümkündür. verilen bir Sistem parametre parametre Bu ve üzerinde yapılan değişiklikler sistemin perfoıınansını etkiler. • •• •• ll. ORACLE VERITABANI VE USTUN Oracle herkesin ortak kullanabildiği ve ardışık olarak ÖZELLİKLERİ sayı listesi üretebilen bir veritabanı nesnesine sahiptir. Bu nesneye sıra (sequence) adı verilmektedir. Oracle Veritabanı ile terabyte'lar mertebesinde geniş verilerin yönetimi, sınırsız sayıda tablo oluşturmak fazla Oracle veritabam; Tüm Unix versiyonlan, Su..rı Solaris, verilerle çalışma kapasitesine sahiptir. V eritabanı iyi bir Linux, OS2, AS/400, Windows NT veya Windows gibi analiz ile tasarlanırsa, sistemin performansı çok yüksek olur. Paralel okuma ve yazma yapılarak birden fazla raporun çalıştırılması, değişik işletim sistemleri üzerinde çalışabilmektedir. aynı anda bölge verilerinin işlenmesi ve kullanıcıların veri girişi yapması Oracle veritabanında sistemi "Optimizer", yavaşlatmaz. hem hem özelliği sayesinde araya sadece toplanıp ilgili de özelliği "partitioning" ''Partitioning" yapılırken diğer veritabanianndan tablolarda indekslerinde veriler bir farklı kullanacağına tabloların kullamlabilir. ve okunarak bir işlem performans planın1 karar veııne mekanizmasıdrr. Bu Oracle'ın kendisi Dağınık yapıdaki farklı şirketler için Oracle, sunmaktadır. karar verir ve en veritabaniarına sahip çözümünü replikasyon Replikasyon, farklı olan bölgelerde kurulan veritabanlan arasındaki veri alışverişini sağlamanın e n teknolojik yoludur. Replikasyon ile, şubelerde bulunan Oracle veritabanında ters indeksierne yapılabilmektedir. veritabanlannda Böylece veritabanına çok yoğun bir giriş yapılırken veri aralıklarla bloğu üzerinde oluşan beklemeler Oracle 8.0.4 ile gelen fotoğraflar ters indeksler ile sıralama mantığını değiştirerek, veri bloklanna bilgilerin homojen olarak durumda dağıtılınasını Oracle ve büyümesini yönlenditmek mümkündür. V eritabanındaki Genişlernelerin ( snapshots) merkezdeki halinde herhangi bir veri her nesne sayısı ve genişlemesine büyüklüğü büyür. veritabamna yansıtılmaktadır.Bu aktarımı işlemine gerek güncelleme yetkisi, ve veritabanı ve "Reports" yönelik Developer veritabanıyla ürünlerinden ürünleri en çok 2000'nin içerdiği "Forms" çalışan en uyumlu bir arayüzdür. Forms ürününün e n önemli özelliklerinden kullamcıların okuyabilecekleri PL/SQL database'e kullamlanlardır. Developer biri tetikleyici (fonu triggers) lerdir. Bu özellik ile tüm Oracle veritabanına erişim kontrol altındadır. Roller ve verilerek fırmasının SQL *Plus, yöneticisi tarafından belirlenir. uygulamaları, anında istenilen kopyalanması sağlanır. Oracle ile disklerde veritabanımn kapladığ ı alanı kontrol altına almak veya işlemler tüm yapılan duyulmadan tüm işlemlerin otomatik olarak merkeze sağlamaktadır. kolonlannı, çalışnlô kullanışlı hangisi ise onu seçer. tablolardaki belli gruplanır grup bu SQL'in mekanizma ile SQL in tüm tabioyu mu yada indeksi nu sağlanır. ayrıcalıklar Oracle'ın çıkarırken kullandığı Oracle veritabanında olarak, "Optimizer'' mekaniznıas1 vardır. kullanacağı tabloları, giriş ekran kontrolleri yapılmaktadır [2]. yetkisi, tablo silme 39 V eritabanı Mimarisi ve Oracle Veritabanı SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 5.Cilt, 2.Sayı (Eylül 2001) Oracle Veritabanına yapılmaktadır. Bilinen C.Kara, S.Aksoy bağlantı SQL *Net standart SQL üzerinden ile komutları çalışabildiği gibi, proğram parçalannın PL/SQL bloklan biçiminde ile yazılması çalıştınlabilmektedirler. sırasında Bu cümlelerinde SQL de proğramlama sayede göz SQL'den ardı edilebilecek durumlannda karşılanabilmesi olasıdrr [3]. Dağınık veritabanı özelliklerinin kullamlabilmesi için Oracle7 Distributed Option seçeneğinin kullamlıyor olması gerekmektedir. Bu seçenek sayesinde birbirini ağ üzerinden görebilen veya SQL *Net ile bağlanabilen bütün veritabanlan arasında iletişim sağlanabilmektedir. Uzak iki veritabanı arasındaki veritabarn bağı TCPIIP "tııslistener" kullanan servisi yine kullamlarak SQL*Net üzerinden yapılmaktadır [4]. m. ORACLE VERİTABANlNIN DEZAV ANTAJLARI Oracle'ın üstün özelliklerinin veritabanı yanında, yönetimi zor olduğu için bir dezavantaj oluşturmaktadır. Yanlış tasarlanan bir yedekleme veya kurtarma stratejisi ile veritabanındaki tüm bilgiler kaybedilir. Veritabanı üzerinde tüm uzmanlaşmış veritabanını zamanını gözlemleyip, çalışmalar yaparak geçiren bir veritabarn yöneticisinin bulunması gerekir. Veritabarn uygulama geliştiınıez.. çalışmalar yapar. sadece yöneticisi veritabanı ile Veritabanının tüm ilgili sorumluluğu veritabarn yöneticisine aittir. Veritabanına ait kontrol ve redolog dosyalan çok büyük önem taşımaktadır. Kontrol dosyası silindiğinde veya kaybedildiğinde veritabanı açılmaz. Açılahilmesi için yeni kontrol dosyasının oluşturulması gerekir. Online redolog dosyası silinir ve veritabamnda yapılan işlemler veri dosyaianna yazılmamış ise yapılacak kurtarma işleminde veri kaybı olur. Bu nedenle redolog dosyalan fıziksel olarak iki kopya halinde ve farklı disklerde tutulmalıdır. KAYNAKLAR [1] R. Elmasri ve S.B. Navathe Fundamentals of Database Systeıns, The Benjamin Cwning Pub., 1994 [2] Chu, Ken and Lim, Gina , 1994. Oracle Developer/2000 Forms 4.5 References Manual,Oracle Corporation, Ireland. [ 3] Lurnbly, Joe, 1998.Inforınix DBA Survival Guide,Prentice Hall,USA. [4] Unisys Corporation, 1993 A Series Line II Release Notes, Unisys corporation, New Zealand 40