©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran

advertisement
TÜRKİYE’NİN MOGADİŞU POLİTİKASI
“Ak Şahin Düşmesin”
Zülfikar Bağrıyanık
afsam@afrika.com.tr
Tarihi ve jeopolitik açıdan bir Afro-Avrasya ülkesi konumundaki Türkiye son yıllarda çok boyutlu
bir dış politika izlemeye çalışmaktadır. Bu çok boyutlu dış politikanın bir gereğinin göstergesi de
Türkiye’nin Somali’de yaptığı çalışmalardır. Tarihi olarak çok güçlü bağlarımız olan Somali’de yapılan
çalışmalar çok büyük önem taşımaktadır. Fakat Türkiye gerçekten Somali’de mi çalışma yapmaktadır.
İşte burası problemlidir. Çünkü Türkiye hem devlet hem de sivil toplum kuruluşları – bir iki istisnası
dışında tamamı- Somali’nin başkenti Mogadişu’da çalışma yapmaktadırlar. Yani “Somali’de çalışma
yapıyoruz” ifadesi gerçeği yansıtmamaktadır. Tanınmamasına rağmen 1991’de bağımsızlığını ilan etmiş
olan Somaliland, özerk Putland, Galmudug ve Güney Somali’de yaşayanlar Somalili değil midir?
Etiyopya işgali altındaki Ogaden özerk bölgesinde, Kenya’nın kuzeyindeki Somali bölgesinde ve Fransız
eski Somali’si Cibuti’de yaşayanlar da Somalilidir. Peki, hükümet yetkililerimiz, sivil toplum
kuruluşlarımız ve medya “Somali Politikası” diye neden bahsediyorlar. Elbetteki Mogadişu’da yapılan
çalışmalardan bahsediyorlar. Sadece Mogadişu’ya 7 tane hastane yapılmasını ne ile izah edebilirsiniz.
Peki diğer bölgelerde yaşayan Somalililerin hastane ihtiyacı yok mudur? Ülkenin yüzde 5’ine bile hâkim
olmayan, 4 km’ye 6 km alanda devletçilik oynayan “warlords” diye tabir edilen laik-militan savaş
baronlarının, savaş ağalarının oluşturduğu işbirlikçi bir geçici yönetimi desteklediklerini niçin
söylemiyorlar. Maalesef Türkiye’nin bir Somali politikası yoktur. Türkiye’nin Mogadişu politikası
vardır.
Türkiye’de Somali meselesi detaylı bir şekilde de bilinmemektedir. Gidip gelenler de
bilmemektedirler. Çünkü Mogadişu’nun dışında bir yeri görmemişler ve Mogadişu’nun dışında yaşayan
hiç kimseyle de muhatap olmamışlardır. Bilinmeyenler üzerine inşa edilen bir Somali politikası
yürütülmektedir. Bu bilinmezliğin çözülmesine, Somali gerçeklerinin göz önünde bulundurularak
politikalar üretilmesine ve Somali’nin sosyal, siyasal ve kültürel kodlar dikkate alınarak çalışma şekilleri
belirlenmesine katkıda bulunmasını ümit ederek bu satırları kaleme almış bulunmaktayız.
Somali’nin bugünkü noktaya geldiği süreci kısaca özetlersek burada ifade edilen düşüncelerin
daha iyi anlaşılabileceğini düşünüyoruz. Bugün Somali’de devlet, özerk yönetim, mahalli özerkliği olan
yönetimler, özerk şehirler ve hâlâ ihtilaflı olan veya sürekli el değiştiren bölgeler olmak üzere birçok
küçüklü büyüklü yapı bulunmaktadır.
Somali’nin Kısa Tarihi
Somali eskiden “Baharat Ülkesi” olarak bilinirdi. Bölgeye ilk olarak 750 yılında Galyalılar’ın
geldiği tahmin edilmektedir. Müslümanların Habeşistan’a hicretleri ile İslam bu bölgeye gelmiş oldu.
Onuncu yüzyılda, Müslüman Arap orduları da İslamiyet’i yaymak için bu ülkeye de gittiler. Ülkeye
yerleşen Müslümanlar bölgede Somali Sultanlığını kurdular. On altıncı asırda Somali Sultanlığı, Etiyopya
1
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
topraklarına girdi. Portekiz’den yardım alan Etiyopya 1542’de Müslüman ordularını ağır yenilgiye
uğrattı. Aynı dönemde Somali’nin kuzey kıyılarının bir bölümü resmen Osmanlı egemenliğinde
bulunuyordu.
On dokuzuncu asırda batılı devletlerin Afrika ülkelerini sömürge haline getirmek için bir yarış
içine girdiler. Somali’yi 1839’da işgal eden İngilizler sömürgelerine ekledilerse de Fransa ve İtalya ile
yapılan savaşlar neticesinde 1884’te İtalya bölgeyi ele geçirdi ve yapılan anlaşmalar neticesinde 1885’ten
1927 yılına kadar İtalyanlar ülke topraklarını işgal altında tuttular. 1949 yılında Birleşmiş Milletler,
Somali’nin bağımsızlığını onayladı ve ertesi yıl İtalyanlar ülkeden geri çekilmek mecbûriyetinde kaldılar.
1943’te ilk parti olarak Somali Gençlik Kulübü (Somali Youth League / SYL) kurulmuştur. II.
Dünya Savaşı’ndan sonra ise Müttefik devletler Somali’nin Ogaden (Ücadin) bölgesini Etiyopya’ya
bırakmışlardır.
26 Haziran 1960’da, İngiliz yönetimi altındaki Somaliland Protektorası’nın İngiltere’den
bağımsızlığı kazanmasının ardından, BM mandası altında İtalya tarafından yönetilen İtalyan Somaliland’ı
da 1 Temmuz 1960’da bağımsızlığını elde etmiştir. Bu iki bölge 1 Temmuz 1960’da “Somali
Cumhuriyeti” adı altında birleşmişlerdir. Ancak, yıllarca iki ayrı sömürge devletinin kontrolünde yaşayan
kabileler birleşme sürecinde günümüze dek sürecek kanlı bir iktidar mücadelesini girişmişlerdir.
1969 yılında askeri ve polis gücünün Muhammed Siyad Barre başkanlığında müştereken yaptığı
darbe sonucu meclis dağıtıldı. 1975 yılında ülkede iç olaylar ve anarşi birçok kimsenin ölümüne sebep
oldu. Siyad Barre 1979’da Yeni Anayasayı yürürlüğe koydu ve ertesi sene resmen devlet başkanı seçildi.
Diğer taraftan dış politikada ise 1977 yılında Somali ile komşusu Etiyopya’nın arası Ogaden bölgesi
yüzünden açılmıştı. Etiyopya’ya yardım etmek üzere Sovyet birlikleri bölgeye geldiler. Bu arada 11.000
Kübalı asker getirildi ve Somali aleyhine olmak üzere bölgede olaylar çıkarıldı. Sovyet yardımı ve desteği
de olunca Somali birlikleri ve Etiyopya’daki Somalili gerillalar mağlup edildi. 1.5 milyon Etiyopyalı
mülteci, Somali topraklarına göç etti. Bu arada Ogaden’da gerilla hareketleri bir müddet daha sürdü.
Devlet Başkanı Muhammed Siyad Barre, ülkedeki huzursuzlukların artması üzerine çok partili
seçimlerin yapılacağını 1989’da açıkladı. 1991 Ocak ayında Siyad Barre devrildi ve yönetime Ali Mehdi
Muhammed geçici olarak el koydu. General Ali Mehdi kuvvetleriyle General Aidid kuvvetleri arasında
süren şiddetli çarpışmalar ve açlık yüzünden BM ülkeye silah ambargosu uygulamaya başladı. BM
güvenlik konseyinde alınan kararla havadan yiyecek yardımı yapılmaya başlandı. Ayrıca yardım
görevlilerini korumak için beş yüz kişilik bir barış gücünün gönderilmesi kararlaştırıldı. Bu karara başta
General Aidid olmak üzere çeşitli gruplar karşı çıktı. 3 Aralık 1992’de ABD’nin teklifiyle Birleşmiş
Milletler “Umut Operasyonu” adıyla Somali’ye asker gönderdi. Birleşmiş Milletler barış gücü askerleri
arasında bir seçme Türk birliği de bulunmaktaydı. Çevik Bir’in Somali’de yaptığı katliamlar ve iç
çatışmaları tetikleyen faaliyetler hala tartışmaya açılmamıştır.
Somali’de Geçici Federal Hükümet (Transitional Federal Government / TFG) olarak da bilinen
Geçici Hükümet 2004 Ekiminde başladığı 5 yıllık bir görev süresini kalıcı hükümetin oluşturulmasına
yönelik yapılan 2009’daki seçimlere kadar sürdürmüştür. Ancak 2009 Ocağında Geçici Federal
Parlamento, TFG’nin görev süresini 2011 yılına kadar uzatmış ve 200 kişilik milletvekili sayısını 550’ye
yükseltmiştir.
Cumhurbaşkanı Şeyh Şerif Şeyh Ahmed, Hawiye kabilesinin Abgal koluna mensuptur. Siyasi
yaşamına İslami Mahkemeler Birliği’nde (İMB / Islamic Courts Union / ICU) başlayan ve ülkenin önde
gelen İslami politika liderlerinden ve bir lisede coğrafya öğretmeni olan Ahmed, Cibuti’de yapılan
başkanlık seçimlerinde Somali Meclis üyelerinden 293 oy almış ve rakibi eski diktatör Siyad Barre’nin
oğlu Maslah Muhammed Siyad’a (126 oy) üstünlük sağlayarak 31 Ocak 2009’da görevine başlamıştır.
Bu arada, Somali geçici hükümetinin görev süresinin 2011 Ağustosunda sona ermesi öngörülmüş
olmasına karşın Şeyh Şerif Şeyh Ahmed istifa etmeyi reddetmiştir. 2011 Haziranında anlaşmaya varılmış
ancak bu anlaşma (Kampala Anlaşması) sevilen Başbakan Muhammed Abdullahi Muhammed’in
görevden alınmasına yol açmıştır. 8 9 Haziran 2011’de Uganda Cumhurbaşkanı Yoweri Museveni ile
BM’nin Somali Temsilcisi Augustine Mahiga’nın hazır bulunduğu bir törenle imzalanan Kampala
Anlaşması; başbakanın istifa etmesini, Somali’de geçiş kurumlarının süresinin 2012’ye kadar uzatılmasını
ve devlet ve parlamento başkanlığı seçimlerinin Ağustos 2012’de yapılmasını içermekteydi. Nitekim
2
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
Somali Başbakanı Muhammed Abdullahi Muhammed, toplumun çıkarını düşünerek ve Kampala
Anlaşması’na uygun olarak istifa ettiğini 19 Haziran 2011’de duyurmuştur. Yerine Abdiweli Muhammed
Ali geçmiştir.
Siyasi Kronoloji
1960-1969 Demokrasi
1969-1976 Askeri Rejim
1976-1991 Tek Parti İktidarı
1991-2000 Merkezi Hükümetsiz
2000- Geçici Federal Hükümet
1991’den Günümüze
Somali’de 1991’de Siyad Barre’nin devrilmesinden bu yana merkezi bir otorite bulunmuyor.
ABD’nin, Birleşmiş Milletler’in ve NATO’nun iç savaşı durdurmak(!) için yapmış oldukları müdahaleler
ülkedeki karışıklığı artırmaktan başka bir işe yaramadı. ABD 20 bin askerle insani yardım dağıtımını
kolaylaştırmak için gittiğini söylüyordu ama ortalık iç savaştan daha kötü bir duruma dönmüştü.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu NATO için de durum farksız değildi. BM işin içinden çıkamayınca
bütün görevlilerini çekti.
3
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
İslam Mahkemeleri Birliği ve Şebabül Mücahidin
Bu karışıklık devam ederken 1990’ların başında İslam Mahkemeleri Birliği ülkedeki istikrarsızlığı
ortadan kaldırmak için ortaya çıktı. İslam Mahkemeleri Birliği kurduğu okullar, hastaneler ve adil
mahkemeleriyle halkın gönlünü kazandı. İslam Mahkemeleri organizasyon ve liderlik açısından ülkedeki
en büyü güç olarak kabul edildi. 1999’da “warlords” olarak adlandırılan laik militanların teröründen
Somali halkını kurtaran İslam Mahkemeleri Birliği Mogadişu da dâhil olmak üzere Somali’nin büyük
kısmını ele geçirip ülkeye istikrar getirmişti. Bu “warlords” denen laik militanların temelleri BM, NATO
ve ABD tarafından iç savaşa müdahale adı altında Somali’ye yapılan operasyonlar sırasında atıldı.
ABD’nin CIA ve Etiyopya gizli servislerinin çalışmalarıyla Şubat 2006’da bu laik militanlar bir çatı
altında toplandı. ABD milyonlarca dolar harcamasına rağmen kaybetti. Cadde savaşlarıyla başlayan
çatışmalar 5 Haziran 2006’da İslam Mahkemelerinin zaferiyle sonuçlandı. Başkent Mogadişu güvenli bir
hale geldi, 11 yıl aradan sonra Mogadişu havaalanı ilk defa tekrar uluslararası uçuşlara açıldı. Adalet ve
güvenliğe susamış halk İslam Mahkemeleri Birliği’nin iktidarı ele geçirmesinden sonra rahatladı. İMB
iktidarında ülke yıllar sonra istikrara kavuşmuştu. Yiyecek - içecek ve hayat şartlar ucuzlamıştı. kabile
savaşları durmuştu. İMB açtığı hastaneler, okullar ve adil mahkemeler sayesinde huzuru getirmişti.
Etiyopya İMB’ni iktidardan uzaklaştırıp kukla –seküler geçici hükümeti getirmek için uzun
zamandan beri düşük yoğunluklu bir şekilde Etiyopya-Somali sınırında saldırıyordu. Fakat Amerika’nın
isteğiyle süreci hızlandıran Etiyopya tamamen saldırıya geçti. Aynı anda da Mogadişu açıklarında ABD
gemileri demirledi. Gece olunca çok kuvvetli projektörleri açıp Mogadişu’yu gündüz gibi aydınlattılar.
Herkes şaşırdı ve ne oluyor diye dışarı çıktıklarında üstlerine bombalar yağmaya başladı. Havadan ve
denizden bombaladılar fakat karaya ayak basmadılar. Etiyopya uçaklarının bombaladığı yetmezmiş gibi
ABD kendi uçaklarıyla saldırıya başladı. Fakat daha sonra ortaya çıktı ki Amerika’nın kendi uçaklarıyla
ayrıca bombalamasının nedeni biyolojik silahların kullanımı imiş. Yüzlerce Somalili şehid oldu. Binlerce
hayvan telef oldu. İslam Mahkemeleri Birliği Mogadişu daha fazla harab edilmesin diye başkenti terk
4
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
ettiler. Çünkü Mogadişu’yu daha sonra yine onlar inşa etmek zorunda olan kendileri olacaktı. Somali
halkı İslam Mahkemeleri Birliği’nin yönetiminden memnun idiler. Somali’de kurulacak yönetimin İslami
bir yönetim olmasını istiyor. İstiyor derken bu hareket istiyor da halk istemiyor değil. Somali yüzde yüzü
Müslüman olan bir ülkedir. İslami bir yönetim biçimini de halk istiyor. Etiyopya’nın ve Amerika’nın da
ilk vurduğu yerler havaalanı ve çevresi olmuştu.
ABD İslam Mahkemeleri Birliği ile uzlaşmaya çalıştı. ABD’nin Kenya Büyükelçisi Michael
Ranneberger, Kenya’da gözaltına alınan İMB liderlerinden Şeyh Ahmed Şerif’le bilinmeyen ve ilan da
edilmeyen bir yerde görüştü. Görüşmenin detaylarıyla alakalı olarak da hiçbir bilgi verilmedi. Mesele çok
basit idi. Siz ABD’nin çıkarlarına karşı sesinizi çıkarmazsanız size bütün yolları açarız ama ses çıkaracak
olursanız Mogadişu’da bir gün bile kalamazsınız. Şey Ahmet Şerif işte bu yaşanan süreç sonunda Kenya,
ABD ve Etiyopya ile işbirliği yapmayı kabul ettiği için devlet başkanı yapılmıştır. Anlaşmaya göre Şeyh
Şerif Ilımlı İslamcıları bir çatı altında toplayacak ve devlet başkanı yapılacaktır. Ve bu şekilde de
olmuştur. İslam Mahkemeleri Birliği’nin diğer üyeleri ve İMB’nin silahlı kanadı Hareket-i Şebabül
Mücahidin (Genç Mücahitler Hareketi, 2011 Aralık ayı başında ismini Somali İslam Emirliği olarak
değiştirdiklerini ilan etmişlerdir.) Kenya, ABD ve Etiyopya ile işbirliğini kabul etmedikleri için terörist
ilan edilmiştir. Peki, Şeyh Şerif’in Mogadişu’da kurduğu hükümet nasıl ayakta kalacaktı. Afrika Birliği
askerleri bundan sonra yerleştirildiler. Çünkü 1991 sonrası yaşanan süreçte BM, NATO ve ABD
Somali’de mağlup olmuştur. Yeni askeri güç Afrika ülkelerinde meşruiyet kazanması için Afrika Birliği
Barış Güçleri istenmiştir. Fakat bu işin askeri tarafıdır. Diğer sahalarda yani ülkenin yeniden inşası,
okullar hastaneler kurulması gibi konularda bu ülkede varlık göstermesi gereken bir ülke ihtiyacı vardır.
İşte bu ülke Türkiye'dir. Askeri olarak İtalya geçici hükümetin askerlerinin maaşlarını verir.
Korsanlık Meselesi
Somali 3300 km sahile sahip olmasına rağmen ülkede balıkçılık çok gelişmiş değildi. Balıkçılar da
toplum içerisinde küçük görülürdü. Danimarka, İngiltere, Irak, Japonya, İsveç, SSCB, Batı Almanya
Siyad Barre rejimine destek vermek için balıkçılık sektörüne yardım ettiler ve kayda değer gelişmeler
kaydedildi. Balıkçılık ciddi gelir getiren bir sektör haline geldi. Fakat Somali’de merkezi yönetim yıkılıp
da hükümetsiz dönem başlayınca Somali deniz kuvvetlerinin ortadan kalkması Somali sahillerini
savunmasız bırakmıştır. Yabancı ülkelerin balık avcıları Somali sahillerinde avlanmaya başlamıştır.
Somalililer de bunları sahillerinden kovalamaya çalıştılar. Somalili korsanlar, geçimlerini sağladıkları
yaşam kaynakları olan balıkçılık illegal bir şekilde avlanan yabancı balıkçılar tarafından ciddi şekilde
zarar görmüş eski balıkçılardır. Kendi sahillerini korumaya çalışmakla başlayan bu faaliyetler savaş
ağalarının (warlords) da işin içine girmesiyle uluslararası güçlerin de işin içinde olduğu bir yapıya
bürünmüştür.
Somalili Korsanlar, Avrupalı firmaları nükleer atıklar da dâhil olmak üzere zehirli atıkları 20
yıldır Somali Sahillerine boşaltmakla suçlamaktadırlar. Avrupalı firmalara 1 ton atığın maliyeti
Avrupa’da 1000 dolara malolurken Somali sahillerine boşaltılmalarının maliyeti 2.5 dolar olmaktadır. İşin
içinde İtalya’nın temizlik şirketlerinin yüzde 30’unu elinde bulunduran İtalyan mafyası da bulunmaktadır.
Ciddi şekilde atık bırakan Uluslararası Koalisyon Güçleri’nin savaş gemileri de Aden körfezinde
bulunmaktadır. Batılı ülkeler, 1990’lı yılların başından bu yana uranyum, kurşun, cıva gibi zehirli ve
endüstriyel atık boşaltma ve illegal balık avlama ile suçlanıyorlardı. Fakat bunların kanıtları 2004 yılında
ülkeyi vuran Tsunami sonrasında Somali’nin kuzey sahillerinde ortaya çıktı. Birleşmiş Milletler Çevre
Programı, tsunaminin zehirli atık varillerini Putland sahillerine çıkardığını raporlarla ortaya koymuştu. Bu
sahile vuran variller yüzünden yüzlerce Somalili hastalandı.
5
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
Somalili korsanlar meselesi dünya ekonomisi için de büyük önem taşımaktadır. Çünkü dünyada ticari
malların yüzde 90’ı denizyoluyla taşınmaktadır. Ve bunun da yüzde 40’ı olan yaklaşık 28000 gemi Hint
Okyanusu, Aden Körfezi ve Arap Denizi’nden geçmektedir.
NATO’nun “Operation Ocean Shield” ve Avrupa Birliği’nin “Operation ATALANTA” korsanlığı
önleme çalışmaları ilerledikçe, gemiler göndermelerine ve bölgede gemiler devriye gezmesine rağmen
2008’den bu yana korsanlıkların yapıldığı alan enteresan bir şekilde genişlemektedir. Aden Körfezinden,
Doğu Somali’den Madagaskar ve Güneybatı Hindistan’a kadar genişlemiştir.
2009 yılında 45, 2010 yılında 49, 2011 yılında 31 gemi kaçırılmıştır. Korsanlar balıkçı gemilerini
ve büyük ticari gemileri de kaçırıp daha büyük gemileri ele geçirmek için kullanmaktadırlar. Ele
geçirdikleri büyük gemilerden daha yüksek miktarlarda fidyeler almaktadırlar. Büyük gemilerle korsanlık
yapmalarının bir diğer sebebi ise muson yağmurları zamanında küçük gemilerle Hint Okyanusunda su
türbülanslarından daha az etkilenmektedirler. Korsanlar özellikle Kızıldeniz’de diğer gemilerin arasına
kaynaşarak normal gemilerden bir gemi gibi davranıp gemilere saldırmaktadırlar. Bu taktik “geleneksel
korsanlık ölçütleri”ni ortadan kaldıran bir taktiktir. Korsanlar genellikle Kuzey ve Orta Somali bölgesinde
Mogadişu ve Putland arasındaki sahilleri kullanmaktadırlar. Kimilerine göre de Kismayo limanı
kullanılmaktadır. Fakat Kismayo’da gemi tutulduğu bildirilmemiştir. Son zamanlarda “Kismayo’dan
korsanlar saldırıyor veya Kismayo korsanların lojistik sağlama, adam kaçırma merkezi” gibi haberlerin
arkasında kismayo’ya askeri müdahale için şartları olgunlaştırmak içindir. Kismayo, Somali’de ülkenin
kuzey bölgesine kadar hâkim olan Hareket-i Şebabül Mücahidin hâkimiyetindedir.
Korsanlara karşı koyabilmek için çeşitli taktikler kullanılmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı
korsanlar gemiye saldırınca gemi personelinin güvenli bir odaya saklanmalarıdır. Bu şekilde korsanların
gemiyi kontrol etmelerinin önüne geçilmektedir. 2011 yılındaki bütün olaylarda ya korsanlar gemiyi
terketmişlerdir ya da bölgede devriye gezen deniz kuvvetleri geldiği zaman korsanları etkisiz hale
getirmiştir. Fakat devriye gezen deniz kuvvetlerinin müdahalesi gecikince korsanlar gemi mürettebatını
bulmaktadırlar. Korsanların güvenli odayı bulup kıramamaları için en geç 24 saat içinde müdahale
edilmesi gerekmektedir. Kimi gemiler silahlı özel güvenlik kuvvetleri istihdam etmektedirler. Fakat bu
güvenlikçiler günlük 350-400 dolar civarında ücret almaktadırlar. Beş kişilik bir ekibin maliyeti 30-40
günlük bir yolculukta 100 bin dolara yaklaşmaktadır. Bir de silahla girilemeyecek limanlarda gemi limana
yanaşmadan denize silahları atmaları gerekmektedir. Bu da ayrı bir maliyettir. Fakat 2011 yılında başta
Norveç, Hindistan, İngiltere ve İtalya gibi ülkeler ticari gemilerde silahlı muhafızlar bulundurulmasına
izin veren kanunlar geçirmişlerdir. Aden körfezinden geçen gemilerin yüzde 75’inde silahlı muhafız
bulunmamaktadır. Son aylarda Putland özerk bölgesinin korsanlara karşı tedbirler alması, ticari gemilerin
silahlı tedbirleri nedeniyle saldırıların azaldığı görülmektedir.
Korsanlığın yıllık maliyeti 7 ile 12 milyon dolar arasında değişmektedir. Korsanlar her bir gemi
için ortalama 5 milyon dolar fidye almaktadırlar. Bu 2004 yılında 4 milyon dolar idi. Fidyenin miktarı da
geminin yüküne göre değişmektedir. 2011 yılında korsanlara 31 rehine karşılığı 160 milyon dolar ödeme
yapılmıştır.
Şimdi, bu korsanlık meselesinden esas çıkarı olanlar kimlerdir. Somalili korsanlar sebebiyle
sigorta şirketleri savaş riskli bölge alanını genişletmişlerdir. 2011 yılında savaş riski, kaçırma ve fidye
riski maliyeti için yaklaşık 635 milyon dolar harcanmıştır. Güvenlik ekipmanı, muhafızlar vd. için
güvenlik şirketlerine ödenen para ise 1.16 milyar dolar olmuştur. 30’un üzerinde ülkenin katıldığı
korsanlığa karşı mücadele operasyonları için harcanan para ise 1.27 milyar dolar olmuştur.
Korsanlar her gemiye saldırmamaktadırlar. Özellikle kömür ve petrol taşıyan tanker gemiler
kaçırılmaktadır. İçinde yüküyle uzun süre denizde beklememesi gereken sülfik asit yüklü gemiler tercih
edilmektedirler. Çünkü uzun süreli sülfik asit gemide tutulamaz. Gemi ve mal sahipleri 5 milyon dolar ile
25 milyon dolar arasında bir parayı gözden çıkarmaktadırlar. Bu tür gemilerin bilgileri merkezi Londra’da
6
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
bulunan Uluslararası Denizcilik Kuruluşu aracılığıyla korsanlara bildirilmektedir. Korsanlar da bu
gemileri kaçırmaktadırlar. Medyada ve uluslararası kuruluşlar tarafından dile getirildiği şekliyle durum
sadece korsanların saldırması değildir. Bilakis çok büyük uluslararası bir işbirliği söz konusudur. Bu
korsanların hepsi Somalili ama yapmış oldukları işlere bakıldığında büyük güçlerle bağlantılarının
bulunmaktadır. Aden Körfezi'nden tank, silah, askeri mühimmat taşıyan gemileri korsanlar nasıl rehin
alabilmektedirler. Gemilerde ne yüklü olduğunu nereden bilmektedirler. Dahası rehineler karşılığında
fidyeleri niçin Dubai’de teslim almaktadırlar. Korsanların saldırıları gösterilerek petrol fiyatları da
yükseltilmektedir. Aşağıda korsanlıkla ilgili yayınlanan haritalardan birisi:
7
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
Korsanlığın Somali ekonomisine katkıda bulunduğunu da dile getiren raporlar bulunmaktadır.
Hâlbuki korsanlık sebebiyle esas kazananlar çok ciddi paralar kazanan sigorta ve özel güvenlik
şirketleri ile Doğu Afrika’ya askeri olarak yerleşmeye çalışan Amerika Birleşik Devletleri ve
İngiltere’dir.
Batılılar Somalili korsanları gösterilip bir taşla birden fazla kuş vurmaktadırlar. Somalili Korsanlar
petrol fiyatları, sigorta şirketleri, Amerika Birleşik Devletleri’nin AFRICOM için destek sağlama
çalışmaları, Seyşeller’den havalanan insansız hava araçlarına meşruiyet sağlanması, Putland bölgesindeki
petrol yataklarına sahip olmasını kolaylaştırma rolü oynamaktadır.
TÜRKİYE’YE TRUVA ATI ROLÜ MÜ?
Türkiye, Somali ve İstanbul Konferansı
Altyapı, üst yapı insani yardım, sağlık ve eğitim işlerini de yapacak Somalililerin gözünde
meşruiyet problemi çekmeyen bir ülke veya birlik gerekmektedir. Somali yüzde yüzü Müslüman olması
hasebiyle en güçlü aday İslam İşbirliği Teşkilatı’dır. Fakat adı bile işbirlikçi yapıda olan bu teşkilatın
askeri gücü bulunmamaktadır. İşte bu noktada Müslüman kimliği, Hilafet geçmişi, Somalililerin beslediği
muhabbet dikkate alınarak Türkiye devreye sokulmuştur. Tarihi olarak güçlü bağlara sahip olan
Türkiye’ye Somali halkı daha yakın davranacaktır. Ve bu şekilde de olmuştur. Somali halkı Türkiye’nin
Somali’ye gelmesine ve yardımlar getirmesine müteşekkir olmuştur. Fakat yardımlar bir türlü
Mogadişu’yu aşıp ta büyük Somali’nin birlikteliğine vesile olacak şekilde diğer bölgelere
geçememektedir.
Londra’da düzenlenen Somali Konferansı İngiltere’nin Somali’deki işgal faaliyetlerini ve petrol
yataklarına çöreklenme gayretlerini meşrulaştırmak içindi. İstanbul’da düzenlenen Konferans ise daha
sadece 10 gün önce Somali topraklarına çıkan Avrupa Birliği Deniz Kuvvetleri’nin işgalini
meşrulaştırmak içindir.
II. İstanbul Somali Konferansı’nda “Tüm gruplar temsil edilecektir” denilerek kamuoyu
yanıltılmıştır. Somali’de iç çatışmaların sebebi olan “warlords” denilen savaş ağaları-laik militanlar şu
8
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
anda işbirlikçi Geçici Hükümet’in ve parlamentonun üyeleridir. İstanbul’daki toplantıya gelenler
Mogadişu’dan çıktıktan sonra Nairobi, İsveç ve Roma’da görüşmeler yaptıktan sonra bu toplantıya
katılmışlardır. Yani Türkiye’den önce kararlar alan, kararlar dikte eden yerler var. Bu toplantıda da bu
dikte edilen kararları destekleyici kararlar aldırılmıştır.
Toplantıda AMISOM Somali’de güvenlik ve istikrarın sağlanmasında başlıca askeri güç olarak
tam meşruiyet kazanmış ve AMISOM’a destek çağrısında bulunulmuştur. Altyapı çalışmaları
güçlendirilerek Somali’de toplumsal uzlaşma sağlanacağı düşünülmektedir. Somali halkının yüzde
80’inin temsil edilmediği bir toplantı gayrimeşru bir toplantıdır. Dahası International Contact Group adı
altında düzenli konferanslar düzenleyen Batılı ülkelerden oluşan bir grup vardır. Türkiye zannediyor ki
kendisinin katıldığı toplantılarda alınan kararlar uygulanacak. Esas karar mercileri diğerleridir. 2-3
Temmuz 2012 tarihlerinde Roma’da düzenlenecek ICG toplantısı gibi toplantılarla Batılılar durumu
manipüle etmeye devam edeceklerdir.
Eğitim Meselesi
Türkiye’nin Somali’de en temel problemlerden birinin eğitim olduğunu görmesi ve eğitim üzerine
yoğunlaşması takdirle karşılanacak bir girişimdir. Fakat dini eğitim için öğrenci getirmesi de aynı oranda
karşı çıkılacak bir durumdur. Türkiye Somali’den dini eğitim için çocukları getirmekten vazgeçmelidir.
Somali halkı İslami ilimler geleneği olan bir halktır. Türkiye’ye İmam hatip Liselerinde okumak üzere
uçaklara çocukların doldurulup gelmesi tam bir felakettir. Elifi görse mertek zanneden Karadağ’dan
gelmiş çocukla tam hafız, fevkalade Arapça konuşan Somali’den gelmiş çocuk aynı sınıfta eğitimöğretim(!) görmektedir. Çocuklar ağlıyorlar. Biz zaten Müslümanız bizim bunlara ihtiyacımız yok
diyorlar. Somali’den, Burkina Faso’dan Nijer’den gelen çocuklara İslami İlimlerde eğitim verecek
Arapçası olan hoca ne İmam Hatip Liselerimizde ne de İlâhiyat fakültelerimizde bulunmamaktadır.
Çünkü bu ülkelerden gelen çocuklar fevkalade Arapça konuşurlar, yazarlar, okurlar. İslam ilim
geleneğine vâkıftırlar.
Kendi eğitim sistemi bile yeterli olmayan bir ülke niçin böyle bir işe girişir. İşte işin can alıcı
noktasını da burası oluşturuyor. Somali’de işgal güçlerine karşı direnişi kırmak için hâkim kılınmak
istenen “Ilımlı İslam” projesinin bir parçası gibi yetiştirilmek istenmektedir. Somalili çocuklar Şebab gibi
terörist olmasınlar diye de söylüyorlar. Şebab kimdir? Somali’deki işgal güçlerinin çekip gitmesini
isteyen bir harekettir. Biz de topraklarımızı işgal eden sömürgeci güçlere karşı mücadele vermedik mi?
9
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
Hâsılı işbirlikçilik ve ılımlı İslam eğitimi veriliyor. Somali meselesi bir projedir. Aynı zamanda bir
laboratuvardır. Küresel emperyalizme karşı direnişlerin nasıl kırılacağının test edildiği bir ülkedir.
Diğer bir önemli nokta, Somalili çocuklar eğitimlerini Şafii mezhebine göre almışlardır. Burada
zorla Hanefilik öğretilmeye çalışılmaktadır. Hanefilik din midir? Türkiye, Somali’de yürüttüğü bu
politikadan en kısa zamanda vazgeçmelidir.
Somalililer Türkiye’nin çalışmalarına karşı Şubat ayına kadar herhangi bir şey söylememişti.
Fakat Şubat ayından bu yana “biz din doktoru istemiyoruz, biz hastalarımızı iyileştirecek doktorlar
istiyoruz” diyorlar. Yardımlar özellikle de Türkiye’nin yapacağı yardımlar engelleniyor demesinler diye
Şebab Mogadişu’dan çekildi. Bugün geri dönse Mogadişu’daki İtalya’dan maaşlarını alan 15000 Afrika
Birliği askeri Şebabı durduramaz. Demek ki Mogadişu’da çok kırılgan ve her an her şeyin olabileceği bir
yapı vardır. Türkiye bütün bunları göz önünden bulundurarak Somali’deki bütün tarafları muhatap olarak
almak zorundadır.
Türkiye’nin Somali’deki insani krizi durdurmak için yaptığı çalışmalar takdire şayandır. Fakat bu
yardımlar “Truva Atı” rolü oynamamalıdır. Somalililer Türkleri çok sevmektedirler. Ve dünyada sadece
Türkiye’nin kendilerine çıkar gözetmeksizin yardım edeceğini söylemektedirler. Hâlâ kendilerini
Osmanlı hilafetinin bir parçası gibi görürler ve Türkiye’ye de Hilafetin mirasçıları olduğu için saygı ve
sevgi beslerler. Bu güven boşa çıkarılmamalıdır. Somali’de Şubat ayından bu yana memnuniyetsizlikler
baş göstermeye başladı. Özellikle çocukların İmam Hatip Liselerinde dini eğitim alacak olmalarından
dolayı zaten dini bilen insanlara niçin dini eğitim verilecek diye soruyorlar. Asıl amaç “dini düşünceyi”
şekillendirerek küresel güçlerin politikalarına uyumlu Müslüman tipi yetiştirmek olmamalıdır. Küresel
güçlerin çıkarlarıyla uyumlu ılımlı İslam düşüncesi pazarlamak ve bunu da size güven duyan ümmetin
çocuklarına karşı kullanmak felaket bir durumdur.
Batılı güçler özellikle ABD, Somali’de işbirliği içinde oldukları gruplar ve Geçici Federal
Yönetim eliyle Somali halkının ileri gelenlerini öldürmeye devam etmektedir. İmamları, Somali halkı
arasındaki anlaşmazlıkları çözen medrese hocalarını toplumun ileri gelenleri öldürülerek bitirilmeye
çalışılmaktadır. Bu gözden kaçırılmaktadır. Geleneksel toplum yapısına sahip Somali’de toplumsal yapıyı
bozmaya çalışmaktadırlar. Afrika Birliği Askeri diye gönderilenler kasıtlı olarak Hıristiyan askerlerden
seçilerek gönderilmektedir. Somali sömürgeciliğe karşı en fazla direnen Afrika bölgelerinden birisi de
Somali’dir. Bundan dolayı da Somali cezalandırılmaktadır. Somali’de muhatap alınmayan, egemenlik
hakları dikkate alınmayan halk gittikçe hırçınlaşmaktadır. Şebab’ın El-Kaide’ye katıldığını ilan etmesini
bu çerçeveden görmek gerekir. Ülkelerini işgal güçlerine karşı savunmada destek verecek kimse
bulamamışlardır.
ABD Seyşeller’de kurduğu insansız hava araçları üssünden kaldırdığı insansız uçaklarla her gün
Somali’de saldırılar yapmaktadır ve insanları katletmektedir. Cibuti’deki Joint-Force Horn of Africa
üssünden her gün saldırılar düzenlemektedir.
Türkiye, Somali’de gelişen süreci hâlâ iyi okuyamamaktadır. Türkiye, daha Çevik Bir’in NATO
Barış (!) Gücü komutanı olarak Somali’de yaptığı katliamların, işbirliklerinin hesabını vermeden
Somali’yi inşâ etmeye kalkmaktadır.
2006 yılında, bugünkü Somali Geçici Devlet Başkanı olan Şeyh Ahmet Şeyh Şerif’in başkanı
olduğu İslam Mahkemeleri Birliğinin ve onun silahlı kanadı olan Şebabül Mücahidin’in Orta ve Güney
Somali’de istikrarı sağladığı, ilk defa Mogadişu havaalanının uluslararası uçuşlara açıldığı, silah satışının
yasaklandığı, gıda fiyatlarının düştüğü ve yavaş yavaş tüm ülkeyi istikrara götüren süreç başladığında
Türkiye nerede idi. Niçin o zaman istikrarlı bir yapıyı desteklemedi de Kenya, Etiyopya, İsrail ve ABD ile
anlaşan ve Somali halkı tarafından işbirlikçi olarak görülen Şeyh Şerif Şeyh Ahmed Devlet Başkanı
olunca destekliyor. İslam Mahkemeleri Birliği Başkanı iken Şeyh Şerif Şeyh Ahmed “terörist” ama
işbirlikçilik yapınca Somali devlet başkanı olarak kabul ediliyor. Düşünün bir kurumun başındaki kişiyi
10
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
işbirliği yapmayı kabul edince alıyorsunuz geri kalanına da siz teröristsiniz diyorsunuz. Buna kim inanır.
Türkiye hâlâ bunu bilmiyor veya bilmezlikten geliyor.
Türkiye, Arap Baharı denen bu kış mevsiminde hep “halkların yanında olmak” tezini işlemiştir.
Fakat mevzu Somali olunca “Geçici Federal Hükümeti ve Parlamento’yu tanımayan yüzde 99’luk kesim
görmezden gelinmektedir. İşte size halk. Hiçbir işgal gücünü istemeyen, işbirlikçiliği kabul etmeyen,
küresel emperyalizmin çarkına su taşımayan, sömürgeciliğin eski yeni bütün formlarına karşı çıkan bir
halk var. Somali halkı. Bu halk desteklenmelidir. Eğer Türkiye bu halkı desteklemezse halkların
desteklendiği tezi de biter. Türkiye Somali konusunda çok kötü şekilde yanıltılmaktadır. Tarihi hatalar
yapmasına sebep olmaktadır.
Türkiye, 1920 yılında ölünceye kadar sömürgecilere karşı mücadele veren İngilizlerin Mad
Mullah dediği Muhammed Abdullah bin Hasan’ın mücadelesini okumalı, anlamalı ve Muhammed
Abdullah’ın yaptığı çağrıyla Somali halkına şu çağrıda bulunmalı: Ey Somalililer Birleşin!
Türkiye, Batılıların hazırlamış oldukları projelerden vazgeçip sadece kendisi olarak Somali’de
halkın taleplerine ve tercihlerine saygı duyarak istikrarlı bir yönetimin kurulması için çalışmalıdır.
Türkiye, Somali’de Mogadişu Hükümeti, Somaliland, Putland, Galmudug, Ehlu Sünneh vel
Cemaat (bu sadece grubun ismi, Somali’deki tüm taraflar Ehli Sünnet vel Cemaat’tir), Şebabül
Mücahidin, Hizbul İslam gibi tarafların tamamıyla görüşmek zorundadır. Bütün bu tarafların içinde
olduğu bir yönetim için çaba sarf etmelidir. Eğer Türkiye bu şekilde bir politika içine girerse bütün
Somalililerin gönlünde taht kuracak ve tarihe geçecektir. Aksi olur da işbirlikçi warlordsların - savaş
ağalarının oluşturduğu geçici hükümeti desteklemeye devam ederse Türkiye’nin Afrika Boynuzundaki
gönüllerde yüzlerce yıldır var olan sevgi ve muhabbet kalkacaktır. Türkiye, BM’nin, Amerika Birleşik
Devletleri’nin, NATO’nun mağlubiyetlerini iyi okumalıdır. Kara Şahin düştü Ak Şahin düşmesin.
MUHAMMED ABDULLAH BIN HASAN
11
©AFSAM, Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi, Haziran-2012
Download