www.MuhasebeNotlari.com

1234567891011-
GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBENĐN TEMEL KAVRAMLARI
Sosyal Sorumluluk Kavramı
Kişilik Kavramı
Đşletmenin Sürekliliği Kavramı
Parayla Ölçülme Kavramı
Maliyet Esası Kavramı
Tarafsızlık ve Belgelendirme
Tutarlılık ( Devamlılık) , Muhasebe Politikalarında sık sık değişiklik yapmamak
Tam Açıklama
Đhtiyatlılık
Önemlilik
Özün önceliği Kavramı
1-
SOSYAL SORUMLULUK
Muhasebe işlevini yerine getirme konusundaki sorumluluğu belirtmektedir. Muhasebenin organizasyonunda,
muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında belli kişi ve grupların
değil tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretilmesinde gerçeğe uygun , tarafsız ve dürüst
kavranılması gereğini ifade eder.
2-
KĐŞĐLĐK KAVRAMI
Đşletmenin ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin bu kişilik adına yürütülmesi
gerektiğini öngörür.
3-
ĐŞLETMENĐN SÜREKLĐLĐĞĐ KAVRAMI
Đşletmenin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. işletme sahiplerinin yada hissedarlarının
yaşam süreleriyle bağlı değildir. işletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.
4-
DÖNEMSELLĐK KAVRAMI
Đşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin
faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre
muhasebeleştirilmesi, hasılat gelir ve karlarının aynı döneme ait , maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu
kavram gereğidir.
5-
PARAYLA ÖLÇÜLME KAVRAMI
Parayla ölçülebilen, iktisadi olan ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak, para birimi ile yansıtılmasını ifade
eder. muhasebe işlemleri ulusal para birimlerine göre yapılır.
6-
MALĐYET ESASI KAVRAMI
www.MuhasebeNotlari.com
Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme
tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması
gereğini ifade eder.
7-
TARAFSIZLIK VE BELGELENDĐRME KAVRAMI
Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş, objektif belgelere
dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve önyargısız davranılması
gereğini ifade eder.
8-
TUTARLILIK KAVRAMI
Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının bir birini izleyen dönemlerde değiştirilmeden
uygulanması gereğini ifade eder. işletmenin mali durumunun , faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların
karşılaştırılabilir olması, bu kavramın amacını oluşturur. tutarlılık kavramı benzer olay ve işlemlerde kayıt düzenleriyle
değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda , birim ve içerik yönünden tekdüzeni öngörür. geçerli nedenin
bulunduğu durumlarda işletmeler uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. ancak bu değişiklikleri ve
bunların parasal etkilerini mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.
9-
TAM AÇIKLAMA KAVRAMI
Mali tablolardan ve bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde ,
yeterli , açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında , mali
tabloların kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek , gerçekleşmesi muhtemel
olaylara da yer verilmesi , bu kavram gereğidir.
10-
ĐHTĐYATLILIK KAVRAMI
Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini
ifade eder. bu kavramın sonucu olarak, işletmeler muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar. muhtemel gelir
ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. ancak bu kavramın gizli
yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturmaz.
11-
ÖNEMLĐLĐK KAVRAMI
Bir hesap kalemi veya bir olayın nispi ağırlık ve değerinin , mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeler veya
alınacak kararların etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. önemli hesap kalemleri , finansal olaylar ve diğer
hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
12-ÖZÜN ÖNCELĐĞĐ KAVRAMI:Đşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin
yapılmasında , birimlerden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. genel olarak işletmelerin birimleri ve özleri
paralel olmakla birlikte bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. bu takdirde özün biçime önceliği esastır.
MUHASEBE POLĐTĐKALARININ AÇIKLANMASI
1-
2345-
67-
Mali tablolar işletmenin sürekliliği, tutarlılık ve dönemsellik kavramlarına dayanılarak hazırlanmış ise
bunların açıklanması istenmez ancak bunlardan birinin eksik olması halinde mali tabloların
dipnotlarında nedenleri ile birlikte açıklanmalıdır.
Đhtiyatlılık, özün önceliği ve önemlilik kavramları muhasebe politikaları anlaşılır ve kısa olarak
açıklanmalıdır.
Mali tabloların içerdiği bütün muhasebe politikaları anlaşılır ve kısa olmalıdır.
Kullanılan muhasebe politikalarıyla ilgili açıklamalar mali tablolarla bütünlük oluşturur. Politikalara
ilişkin açıklamalar yönetim tarafından muhasebe departmanına toplu olarak verilmelidir.
Bilanço ve gelir tablosundaki hatalar muhasebe politikalarının açıklanması ve dipnotlarda belirtilmesi
suretiyle düzeltilmiş olmaz, düzeltme ancak muhasebe kayıt ve tekniğine uygun olarak yapılır ve mali
tablolara yansıtılır.
Mali tablolar dönemler itibariyle karşılaştırılabilir nitelikte olmalıdır.
Mali politikalarda, cari dönem veya gelecekte dönemlerde önemli etki yaratan veya yaratabilecek bir
değişiklik yapılmış ise durum nedenleri ile birlikte açıklanmalı ve bunun mali tablolara olan etkileri
gösterilmelidir.
www.MuhasebeNotlari.com
GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE
(MALĐ TABLOLAR) ĐLKELERĐ
Mali tablolar ilkeleri , temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmeler tarafından uygulanacak kuralları ifade
eder. Mali tablolar
1- bilanço
2- gelir tablosu
3- Şatışların maliyeti tablosu
4- Fon akım tablosu
5- Nakit akım tablosu
6- Kar dağıtım tablosu
7- Öz kaynaklar değişim tablosu
MALĐ TABLOLARIN AMAÇLARI
1- Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak.
2- Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak,
3- Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.
MALĐ TABLOLARDAKĐ BĐLGĐLERĐN ÖZELLĐKLERĐ
Mali tabloların anlaşılabilir, güvenilir, karşılaştırılabilir olması, zamanında düzenlenmesi gerekir.
MALĐ TABLOLARIN DÜZENLENME ĐLKELERĐ
1- Gelir tablosu ilkeleri
2- Bilanço ilkeleri
a- Varlıklara ilişkin ilkeler
b- Yabancı kaynaklara ilişkin ilkeler
c- Özkaynaklara ilişkin ilkeler.
GELĐR TABLOSU ĐLKELERĐ
Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışların maliyetinin , giderlerin, kar ve zararlara ait hesapların ve
belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.
1gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla
veya az gösterilmemelidir
www.MuhasebeNotlari.com
2belli bir dönemin satışları için gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile
karşılaştırılmalıdır.
3Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve
tükenme payı ayrılmalıdır.
4Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir
şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve
kullanma faktör dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.
5Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat
normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.
6Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarından düzeltme yapılmasını gerektirecek
büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.
7Karşılıklar, işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak
amacıyla kullanılmamalıdır.
8Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulama gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir
değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.
9Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına
bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin
edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır.
BĐLANÇO ĐLKELERĐ:
Bu ilkelerin amacı: sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait karı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile
alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt hesap ve tablolarında
anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla belli bir tarihte işletmenin mali durumunu açıklıkla ve ilgililer
için gerçeğe uygun olarak yansıtılmalıdır.
VARLIKLARI ĐLĐŞKĐN ĐLKELER:
1Đşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen
varlıklar grubu içinde gösterilir.
2Đşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen hizmetlerin bir hesap
döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir.
3Bilançoda varlıkları, bilanço tarihteki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için varlıklardaki değer
düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.
4Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek
dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.
5Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeri ile
gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.
6Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların
maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları
ayrıca bilançoda gösterilmelidir.
7Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine
yüklemek amacıyla her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.
8Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, menkul kıymetler bağlı menkul
kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili
bulunduğu ortaklara personele iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.
9Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar
bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.
10- Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço
dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.
YABANCI KAYNAKLARA ĐLĐŞKĐN ĐLKELER
1işletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları bilançoda kısa vadeli yabancı
kaynaklar grubu içinde gösterilir.
2Đşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları bilançoda uzun vadeli
yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.
3Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere işletmenin bilinen
ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yanancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda
gösterilmelidir.
4Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek
dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.
5Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe
uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemi yapılmalıdır.
6Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar alınan avanslar ve diğer ilgili
hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara personele iştiraklere ve bağlı
ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.
ÖZKAYNAKLARA ĐLĐŞKĐN ĐLKELER
1işletme sahip veya ortaklarının sahip ve ortak sıfatıyla işletme varlıkları üzerindeki hakları özkaynaklar
grubunu oluşturur.
2Đşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir.
www.MuhasebeNotlari.com
3Đşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir.
4Özkaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı özkaynaklar
grubunda indirim kalemleri olarak yer alır.
5Özkaynaklar ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıl karları (zararları) ve dönem
net karı (zararı) ndan oluşur.
MUHASEBE STANDARTLARI
Türkiye Muhasebe ve Denetim standartları Kurulu tarafından son olarak 2001 yılında 19 muhasebe standardı
yayınlanmıştır.
1-
FĐNANSAL TABLOLARIN SUNULUŞ STANDARDI: bu standart mali tabloların sunuluşu esaslarını gerek
işletmenin bir önceki döneme ait tabloları, gerekse diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırmaya
olanak verecek biçimde belirler. Bu amaca ulaşabilmek için standart finansal tabloların sunuluşu ile ilgili
genel ilkeleri finansal tabloların biçimi ve içeriği ile ilgili kuralları kapsar.
2-
YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERĐNDE FĐNANSAL RAPORLAMA STANDARTI
a- Bu standart yüksek enflasyon ortamında, temel finansal tabloların (konsolide olanlar dahil)
düzenleme esaslarını içerir.
b- Yüksek enflasyonlu dönemlerde faaliyet sonuçları dönem sonundaki liranın satınalma gücüne göre
düzeltilmesi sağlanır.
c- Düzeltme işlemi muhasebe kayıtları dışında raporlar aracılığıyla yapılır.
3-
NAKĐT AKIŞ TABLOLARI STANDARTI
Bu standartın amacı belirli muhasebe dönemlerinde işletmelerin nakit ve nakde eşdeğer varlıklarında meydana
gelen değişiklikleri “ işletme faaliyetleri” , “ yatırım faaliyetleri”
Ve “finansman faaliyetleri” itibariyle sınıflandırarak nakit akış tablosunda nasıl sunulacağını açıklamaktır.
4- SATIŞLAR VE DĐĞER OLAĞAN GELĐRLER STANDARTI
Bu standartın amacı olağan işlemler ve olaylar sonucu elde edilen gelirler ve karların muhasebeleştirilme
yöntemlerini belirlemektir.
5- KONSOLĐDE FĐNANSAL TABLOLAR STANDARTI
Bu standart bir şirketler topluluğuna dahil ana ortaklık ile bağlı ortaklıkların ve kontrol gücüne sahip olunan
iştiraklerin ve diğer ortaklıkların varlık , borç , sermaye, gelir ve giderlerinin tek bir ortaklık şeklinde gösterilerek
topluluğun finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında gerçeğe uygun ve güvenilir bilgi verilmesini sağlamak
amacıyla hazırlanmıştır.
6- ĐŞTĐRAKLERDEKĐ YATIRIMLARIN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ STANDARTI
Bu standartın konusu işletmelerdeki iştiraklerdeki yatırımların muhasebeleştirilmesidir.
7- YATIRIMLARIN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ STANDARTI
Bu standart yatırımların muhasebeleştirilmesi ve bu konuyla ilgili yapılması gerekli açıklamalara ilişkindir.
8- MADDĐ , MADDĐ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR ĐLE ÖZEL TÜKENMEYE TABĐ VARLIKLAR STANDARDI:
Bu standartın amacı işletmelerin toplam varlıklar içerisinde genellikle önemli bir yer tutan ve bu nedenle finansal
durumun belirlenmesinde büyük öneme sahip olan maddi, maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi
varlıkların muhasebeleştirilmesi yöntemlerini belirlemektir.
9-
AMORTĐSMAN MUHASEBESĐ STANDARTI
Bu standart amortisman muhasebesini ele almakta ve tüm amortismana tabi varlıklara ilişin temel amortisman
esaslarını kapsamaktadır.
10- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI TEMEL HATALAR VE MUHASEBE POLĐTĐKALARINDA
DEĞĐŞĐKLĐKLER STANDARTI
Bu standartın amacı bütün işletmelerin tutarlı bir biçimde gelir tablosu düzenlemeleri için gelir tablosundaki bazı
kalemlerin sınıflandırılması, açıklanması ve muhasebeleştirilmesi esasları esaslarını belirlemektir.
11- FĐNANSAL BĐLGĐLERĐN BÖLÜMLERĐNE GÖRE RAPORLANMASI STANDARTI
Finansal bilgilerin bölümlere göre raporlanmasının amacı, işletmenin faaliyette bulunuğu farklı endüstri kollarında
ve coğrafi bölgelerdeki oransal büyüklükleri, kar dağılımları ve büyüme eğilimleri ile ilgili hususlarda bilgi verecek
finansal tabloları kullananların, bölümlere ayrılmış bir işletmenin tümü hakkında daha doğru yargıya
varabilmelerini sağlamaktadır.
12- KUR DEĞĐŞĐM ETKĐLERĐNĐN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ STANDARTI
www.MuhasebeNotlari.com
Bir işletmede yabancı paraya dayalı faaliyetler iki şekilde yapılabilir. Bu faaliyetler yurt içindeki yabancı paraya dayalı
işlemler ile yurt dışındaki faaliyetleri içerir. Yabancı paraya dayalı faaliyetleri ilgili işletmenin finansal tablolarında
göstermek için hem yabancı paraya dayalı işlemler hem de yabancı işletmelerin finansal tabloları işletmenin
raporlama para birimine çevrilir. Yabancı para birimi ile yabancı paraya dayalı işlemlerin ve yabancı ülkedeki
faaliyetler ile ilgili işlemlerin muhasebeleştirilmesindeki temel konu hangi kurun esas alınacağı ve kur değişim
etkilerinin finansal tablolara nasıl yansıtılacağıdır.
13- STOKLAR STANDARTI
Bu standartın amacı tarihi maliyet sistemi içinde stoklara ilişkin muhaseb işlemlerini açıklamaktır. Bu standart
stok maliyetlerinin net gerçekleşebilir değere indirgemeyi de içererek nasıl saptanacağını ve gidere
dönüştürüleceğini açıklar.
14- BORÇLANMA MALĐYETLERĐNĐN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ STANDARTI
Bu standartın amacı borçlanma maliyetlerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin uygulamaların açıklanmasıdır. Bu
standart genel olarak borçlanma maliyetlerinin gerçekleştiği anda gider olarak muhasebeleştirmesini gerektirir.
Ancak standart alternatif bir uygulama olarak özellikli bir varlığın satın alınması, inşası veya üretimi ile doğudan
ilgisi bulanan borçlanma maliyetlerini aktifleştirilmesine izin vermektedir.
15- ARAŞTIRMA VE GELĐŞTĐRME MALĐYETLERĐ STANDARTI
Bu standart araştırma ve geliştirme maliyetlerinin finansal tabloların düzenlenmesinde ve sunulmasında ne
zaman aktif olarak ve na zaman gider olarak raporlanacağı konusundaki esasları belirler.
16-BANKA VE BENZERĐ FĐNANSAL KURULUŞLARIN FĐNANSAL TABLOLARININ KAMUYA AÇIKLANMASI
Bankalar ve benzeri finansal kuruluşların düzenleyecekleri finansal tabloların hazırlanmasına ve bu tablolarda ve
eklerinde yer alacak bilgilerin sunulmasına ilişkin esasların belirmesidir.
17-KĐRALAMA ĐŞLEMLERĐNĐN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ
bu stantardın amacı finansal ve faaliyet kiralamalarında kiracı ve kiralayan açısından uygulanacak muhasebe
politikalarının ve raporlama esaslarının açıklanmasıdır.
18- YILLARA YAYGIN ĐNŞAAT VE ONARIM SÖZLEŞMESĐ
Bu standartın amacı yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerine ilişkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe
uygulamasının açıklanmasıdır.
19-KARŞILIKLAR, KOŞULLU BORÇLAR VE KOŞULLU AKTĐFLER
bu standartın amacı karşılıklar, koşullu borçlar ve koşullu aktiflere özgü tahakkuk ve ölçme esaslarını belirlemek
ve finansal tablo kullanıcılarının bu kalemlerin özelliklerini, zamanlamasını ve tutarını anlamalarına olanak
sağlayacak ölçüde yeterli bilgilerin finansal tabloların dipnot ve eklerinde açıklanmasını sağlamaktır.
www.MuhasebeNotlari.com
DENETĐMĐN TANIMI
Denetim; Đktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini
araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen
sistematik bir süreçtir. Kurumların ve işletmelerin hukuk düzenine uygun faaliyette bulunup bulunmadıklarını
belirlemek, çıkar ilişkisinde bulunan kişilere ve devlete hesap verme yükümlülüklerini yerine getirmelerini
sağlamak amacıyla kayıt ve belge düzeni getirilmiş; belirli dönemlerde faaliyetlerle ilgili sonuçların ilgili
kişilere ve devlete raporlanması zorunlu tutulmuştur. Faaliyet sonuçlarının işletmelerle çıkar ilişkisinde
bulunan kişiler ve devlet adına araştırılması yasalarla zorunlu hale getirilmiştir.
Denetimin Konusu: ekonomik faaliyetle ve olaylara ilişkin bilgilerdir. Ekonomik faaliyetler ve olayla ile bunlara ilişkin
bilgiler arasındaki bağlantıyı örgütün bilgi sistemi ve muhasebe süreci sağlar. Bu nedenle denetimin konusu; bilgi
sistemini ve muhasebe kayıt ortamı ile mali tablolarda, iç raporlarda ve vergi beyannamelerinde yer alan
bilgileri kapsar.
Bilgi Kullanıcıları: Denetçinin elde ettiği bulguların bilgi kullanıcılarına iletilmesi ifade eder. Raporun türü ve kapsamı
denetimin niteliğine, amacına ve sunucuna göre arklılık gösterir. Denetim sonuçları işletme yönetimi tarafından
açıklanan bilgilerin önceden belirlenmiş kriterlere denetimle saptanmış olan uygunluk derecesi demektir. Ortaklar ,
ortak olmak isteyenler, kredi verenler, yöneticiler, kamu kurumları, diğer karar alıcılardır.
DENETĐMĐN UNSURLARI
1-Denetim bir süreçtir. Başlangıç ve sonuç arasındaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde yapılır.
2-Đktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddialar. Mali tablolar, işletmenin iktisadi faaliyetleri ile ilgili mali
iddialarıdır.Denetçide bu mali tabloların doğruluğunu araştırır.
3-önceden saptanmış ölçütler: Bu ölçütler Genel Kabul görmüş muhasebe ilkeleri, vergi mevzuatı(vergi denetimi
için), sayıştay mevzuatı(kamu denetimi için) ,Muhasebenin temel kavramları, SPK mevzuatı olabilir.
4-Đlgi duyan taraflar: işletme sahip ve ortakları, işletme yöneticileri işletmeye kredi verenler, potansiyel
yatırımcılar,Devlet + kamu (SPK gibi)
5-Uygunluk derecesi: Yönetim tarafından ileri sürülen iddia ve bildirimlerin saptanmış ölçütlere ne derecede uyum
içinde bulunduğunu belirleyen ölçüdür.
6-Tarafsızca kanıt toplamak ve kanıtları değerlendirmek.: Denetimin amaçlarına ulaşabilmesi için ulaşılabilen her
türlü bilgi kanıt niteliğindedir. Kanıtların türleri ve kanıtların değerlenmesi için kullanılacak kriterler denetimin amacına
göre farklı olabilir. Denetçi kanıtları toplarken tarafsız olmak zorundadır, önyargısız, bağımsız , profesyonel ve uzman
bir kişi olarak davranmak zorundadır.
7-Sonuçları Bildirme: Denetçi işletme yönetimi tarafından ileri sürülen iddiaların geçerliliğini ve güvenilirliğini
inceleyerek bunları onaylar ya da reddeder.
DENETĐMĐN TURLERĐ
A-DENETĐMĐN KONUSUNA VE AMACINA GÖRE DENETĐM TÜRLERĐ
www.MuhasebeNotlari.com
1-Mali tablolar denetimi(finansal tablolar denetimi)
2-Uygunluk denetimi(usul denetimi)
3-faaliyet denetimi(performans denetimi)
Denetim türü
Bağlı bulunan ölçüt
Kullanma
Finansal tablolar denetim
G.K.G.M. Đlkeleri
Ortaklar, kredi verenler,
resmi kurumlar ve devlet
Uygunluk denetimi
Đlgili bağıt veya sözleşmeler
Bağıtlarla veya
sözleşmelerle ilgili taraflar
Yönetim tarafından hazırlanmış
bütçeler veya diğer başarı
ölçütleri
Yönetim.
Faaliyet denetimi
1-
MALĐ (FĐNANSAL ) TABLOLARIN DENETĐMĐ
Finansal tabloların genel amaçlı denetimi, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluğu açısından
yapılır.Mali tablolar denetimi Bağımsız denetçiler ile kamu denetçileri tarafından yapılır. Bu denetimin konusu ortaklara
veya vergi dairelerine verilen mali tablolardır.
Mali tabloların denetiminde temel alınacak ölçütler
genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile
vergi kaynaklarındaki düzenlemelerden oluşur.
Finansal tabloların denetiminde denetçinin ilişkide bulunacağı gruplar:
1-yönetim
Đşletmede çalışan memurlar, muhasebeci ve kilit noktadaki görevliler kastedilmektedir.
2- ortaklar
Ortaklar yönetimin sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerini saptamak için denetlenmiş finansal tablolara
başvururlar. Bu açıdan denetçinin birinci derecede sorumluluğu ortaklara karşıdır. Denetim anlaşmasının yerine
getirilmesi sırasında denetçi ile işletme içinde çalışmayan ortaklar arasında doğrudan bir temas olmaz.
3-yönetim kurulu
Yönetim kurulu işletme faaliyetlerinin ortakların çıkarları doğrultusunda yürütülmesinden sorumludur. Denetçi ile
yönetim kurulu arasındaki ilişkiler yönetim kurulunun oluş şekline bağlıdır. Yönetim kurulu işletmede çalışan kişilerden
oluşuyorsa direkt ilişki sözkonusu olmakta yönetim kurulunun işletme dışından kişilerden oluşması durumunda bir
aracının kullanılması sözkonusu olmaktadır. Denetçinin bağımsızlığının kuvvetlendirilmesi işletme içinde kurulacak
denetim komitelerinin kurulmasıyla gerçekleştirilir.
Muhasebe ve denetim ilişkisi: Muhasebe bir ekonomik birime(işletmeye) etki yapan olayların ve işlemlerin
saptanmasını esas alır. Finansal tabloların denetimi ise muhasebe sürecini gözden geçirerek kritik bir gözle incelemek
ve finansal tabloların dürüstlüğü hakkında bir yargıya ulaşmaktır.
FĐNANSAL TABLOLARIN DENETĐMĐNDE BAĞIMSIZ DENETÇĐNĐN
SORUMLULUKLARI:
Finansal Tabloların bağımsız bir denetçi tarafından denetlenmesinin amacı; finansal tabloların bir bütün
olarak finansal durumu, faaliyet sonuçlarını ve finansal durumdaki değişmeleri genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri
ışığında bağımsız ve dürüst bir biçimde ortaya koymak ve belirli bir yargıya ulaşmaktır. Denetçi ulaştığı sonuçları
denetim raporunda bildirir, Denetim raporu denetlenen şirketin yayınladığı yıllık faaliyet raporu kapsamında ortaklara
ve diğer ilgi duyanlara dağıtılmak üzere müşteri işletmeye veya yönetim kuruluna verilir. Denetçinin esas sorumluluğu
hata ve hilelerin ortaya çıkarılması değildir denetçinin sorumluluğu mesleki standartlara uygun bir inceleme yapmak
ve bulgularını raporlamaktır. Denetçinin işlevi finansal tabloların güvenilirliğini pekiştirip açıklamak, bu raporların
kredisini arttırmaktır.
FĐNANSAL TABLOLARIN DENETĐMĐNDE YÖNETĐMĐN SORUMLULUĞU:
www.MuhasebeNotlari.com
Denetçinin sorumluluğu yayınlanmış finansal tabloların dürüstlüğü hakkında bir yargıya varmak ve bunu açıklamaktır.
Finansal tabloların hazırlanması ile ilgili sorumluluk ise işletme yönetimine aittir. Yönetim ortaklara ve kredi verenlere
karşı doğrudan sorumludur. Denetçi ise sadece fininsal bilgileri gözden geçirmektedir. Bu bilgileri yaratan veya
hazırlayan taraf denetçi değildir.
2-
UYGUNLUK DENETĐMĐ
Đşletme içinde(yetkili bir üst makam) veya dışında saptanmış olan kurallara (ana sözleşme , işletme politikaları vb.)
uygunluğunun incelenmesidir. örneğin muhasebe yönetmeliğine uygun kayıt yapılıp yapılmadığının belirlenmesi veya
kanun koyucunun çıkardığı yasalara uyulup uyulmadığının araştırılmasıdır. Denetçi koyulan kuralları değiştiremez,
sadece veri olarak kabul eder.
VERGĐ DENETĐMĐ dendiğinde uygunluk denetiminden bahsedildiği anlaşılmalıdır.
Uygunluk denetimi örgüt denetçileri ve örgüt dışındaki denetçiler tarafından da yapılabilir. Örneğin,
işletmelerin sosyal sigorta bildiriminin doğruluğu ücret işlemleri ve ilgili belgelerin sosyal sigorta mevzuatına
uygunluğunun SSK denetçileri tarafından araştırılması ile belirlenir. Bu denetimde kriter SSK mevzuatıdır.
Sayıştay denetçileri tarafından kamu kurum ve kuruluşlarının mali işlemlerinin ilgili mevzuata
uygunluğunun araştırılması da uygunluk denetimi kapsamına girer.
3FAALĐYET DENETĐMĐ(performans denetimi)
Bir örgütün faaliyetlerinin verimliliği ve etkinliğini değerlemek amacıyla bu faaliyetlerle ilişkili usul ve yöntemlerin
uygulanışının gözden geçirilmesini kapsar.
Đç denetimden daha geniş bir denetimdir. her türlü denetçi tarafından yapılabilirse de genellikle iç denetçi veya kamu
denetçileri tarafından yapıldığı gözlenir. faaliyet denetimi işletmenin;

örgüt yapısını

iç kontrol sistemini

iş akışlarını

yönetim başarısını saptamaya yönelik incelemelerdir.
bu nedenle işletmenin saptanmış amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını ölçmeye çalışır. başka bir ifadeyle iç denetim
finansal nitelikteki olayları incelerken, faaliyet denetimi;

işletmenin amaçlarına ne derece yaklaştığını

yöneticilerin performansının derecesini inceler
Denetimin sonunda faaliyetlerde etkinlik ve verimliliğin artırılmasına ilişkin önerilerde bulunulur. Faaliyet denetimi,
kamu ve özel sektör işletmelerinde iç denetçiler tarafından ayrıca kamu kuruluşlarında kamu denetçileri tarafından
yürütülür. Genel anlamda işletme dışındaki uzman kişilerce yapılır.
Faaliyet denetimini yapmaya yetkili olanlar:
-kamu ve özel sektörlerde iç denetçiler
-kamu kuruluşlarında kamu denetçileri
B-DENETÇĐNĐN STATÜSÜNE GÖRE DENETĐM TÜRLERĐ
1-ĐÇ DENETĐM
2- KAMU DENETĐMĐ
3-BAĞIMSIZ DENETĐM olmak üzere üçe ayrılır.
ĐÇ DENETĐM: örgüte hizmet etmek amacıyla örgütün faaliyetlerini incelemek ve değerlemek içn örgüt içinde kurulmuş
bağımsız bir değerleme fonksiyonudur. Đç denetimin kapsamına hem finansal nitelikteki işlemler, hem de finansal
nitelikte olmayan işlemler girmektedir. Đç denetim çalışmaları finansal denetimi, uygunluk denetimini ve faaliyet
denetimini kapsamaktadır. Finansal denetim yönü mali tabloların doğruluğunun araştırılmasından çok mali tablolara
temel oluşturan muhasebe bilgilerinin doğruluk ve güvenilirliğini araştırmak ve bu bilgileri elde etmek için kullanılan
kayıt ortamını ve raporlama sistemini gözden geçirmektir. Hata ve yolsuzlukların bulunması ve önlenmesi finansal
tabloların kapsamına girer. Đç denetim örgüt faaliyetlerinin yönetim politikalarına , planlarına ve programlarına ve
yasalara uygunluğunu ölçerek, iç kontrol sisteminin etkinliğini değerlediği için aynı zamanda iç kontrol aracıdır. Đç
kontrol sisteminin gözden geçirilmesi çalışmaları iç denetimin uygunluk yönünü oluşturur. Đç denetim örgüt
kaynaklarının verimli kullanılıp kullanılmadığı , verimlilik standartlarının belirlenip belirlenmediği , belirlenen
standartların örgüt personelince anlaşılıp anlaşılmadığı , standartlardan sapmaların olup olmadığı ve sonuçlarının
analiz edilip edilmediği ve gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığı konularını araştırır. Đç denetçi iç kontrol sistemini gözden
geçirerek örgütün amaçlarına ve hedeflerine ekonomik ve verimli bir şekilde ulaşıp ulaşamayacağı konusunda iç
kontrol sisteminin yeterli güveni verim vermediğini belirler. Yapılan çalışmaların bu yönü faaliyet denetimini oluşturur.
KAMU DENETĐMĐ: Kamu denetimi , denetim amaçlarına, kapsamına ve denetimi yapan birimlere göre
sınıflandırılabilir. Kamu denetim kurumları: Devlet Denetleme Kurulu, Sayıştay ve Başbakanlık yüksek Denetleme
www.MuhasebeNotlari.com
kuruludur. Ayrıca kamu ve özel sektördeki işletmeleri denetleyen veya bağlı bulunduğu kurum ve kuruluşun işlem ve
hesaplarını denetleyen kamu kurum ve kuruluşlarına bağlık denetim kurulları bulunmaktadır.
BAĞIMSIZ DENETĐM: Serbest meslek sahibi olarak kendi adına çalışan veya bir denetim şirketinin ortağı olan kişiler
tarafından işletmelerin mali tabloların GKGMĐ ne uygunluk derecesini belirlemek amacıyla yapılan denetim
çalışmasıdır. Bu yetki SMMM ve YMM lere verilmiştir. Mali tabloların mevzuat hükümlerine GKGMĐ ne GKGDS na
uygun yapıldığını Tasdik yetkisi ise YMM lere verilmiştir. SPK ya göre bağımsız denetim ise ortaklıkların ve yardımcı
kuruluşların hesap ve işlemlerinin bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetleme ilke esas ve standartlarına göre
incelenmesi ve mali tabloların 2499 sayılı kanun çerçevesinde gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti ve rapora
bağlanmasıdır. SPK bağımsız denetim çalışmalarını denetimin konusuna göre SÜREKLĐ DENETĐM , SINIRLI
DENETĐM ve ÖZEL DENETĐM olmak üzere üçe ayırmıştır. Sürekli denetim; SPK düzenlemeleri çerçevesinde
hazırlanması ve kamuya açıklanması zorunlu olan yıllık mali tabloların tümünün denetimidir ve her yıl yapılması
zorunludur. Sınırlı Denetim ; altışar aylık ara bilanço ve gelir tablolarının denetimidir. Özel denetim ise; SPK tebliğleri
uyarınca özel denetim yaptırma zorunluluğu bulunan ortaklık ve yardımcı kuruluşların, kurla başvuruları üzerine
verilen menkul kıymetlerin halka arzı iznine ortaklık genel kuruları veya yetkili organların birleşme, devir veya tasfiye
kararlarına dayanak teşkil edecek mali tablolarının sermaye piyasası mevzuatı uyarınca bağımsız denetleme
kuruluşu tarafından denetlenmesidir.
BAĞIMSIZ DENETĐME TABĐ OLAN KURULUŞLAR
Türk Ticaret Kanunun, anonim şirketlerde denetçi veya denetim kurulu seçilmesini zorunlu tutmaktadır.
Denetçilerin mevcut olmaması anonim şirket için fesih nedeni sayılmaktadır. Ancak, denetçilerin TTK nun 353,357.
Maddelerinde sayılan görevleri yerine öğretilebilecek düzeyde mesleki eğitime ve yetkinliğe sahip olmasına ilişkin
olarak kanunda hiçbir hüküm bulunmamaktadır. Yalnızca denetçi bir kişi ise, onun; birden çok denetçi varsa,
denetçilerin yarısından bir fazlasının Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması gerektiği belirtilmiştir. Denetçilerin
bağımsızlığına ilişkin hükümler ise, denetçi seçildikleri şirkette yönetim kurulu üyeliğine seçilemeyecekleri ve şirketin
memuru olamayacaklarına ilişkin memuru olamayacaklarına ilişkin hükümlerdir. Ayrıca denetçilerin, yönetim kurulu
üyelerinin usul ve füruundan biri, eşi veya üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımları olmaması koşulu getirilmiştir.
Bu koşullara uygun olan ve okur yazar olan kişilerin TTK’na göre denetçi seçilmesi mümkündür.
3568 sayılı Kanun sadece muhasebeci mali müşavirlere ve yeminli mali müşavirlere denetim yetkisi vermiştir.
Ancak, kanun kimlerin bağımsız denetime tabi olması gerektiğini belirtmediği için, sermaye piyasası mevzuatındaki
hükümlere tabi olmayan anonim şirketler için TTK hükümlerinin uygulanmasına devam edilmektedir.
Sermaye piyasası mevzuatına göre, aşağıdaki ortaklık ve kuruluşlar, bu niteliklerini kazandıkları hesap
dönemi başından itibaren sürekli denetime ( Sermaye Piyasasındaki Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik
uyarınca her yıl yapılacak denetime ) tabidirler
1Aracılık faaliyetlerine münhasır olmak üzere bankalar,
2Aracı kurumlar,
3Yatırım fonları,
4Hisse senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören anonim ortaklıklar,
5Hisse senetleri halka arz edilmiş olan ve arz edilmiş sayılan ortaklıklardan,
a)
Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş olup, çıkarılmış sermayeleri tutarı 2 milyar TL ve daha
fazla olanlar
b)
Kayıtlı sermaye dışında olup, ödenmiş sermayeleri tutarı 5 milyar TL ve daha fazla olanlar,
Bu ortaklık ve kuruluşlara Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanması ve kamuya
açıklanması zorunlu olan mali tabloların tümü, sürekli denetim kapsamındadır.
ĐŞLETME YÖNETĐMĐNĐN VE BAĞIMSIZ DENETÇĐNĐN SORUMLULUKLARI
Mali tabloların hazırlanmasından, iletme yönetimi sorumludur. Denetçinin sorumluluğu, mali tablolar
hakkında bildirdiği görüşle ilgilidir. Đşletme yönetimi sağlam muhasebe politikaları kabul etmekten ve
muhasebe bilgilerini elde edecek iç kontrol sistemini kurmaktan ve işletmekten sorumludur. Đşletmenin
işlemleri, varlıkları ve borçları yönetimin doğrudan bilgisi ve kontrolü altındadır. Denetçinin bu
hususlardaki bilgisi denetimden elde ettikleriyle sınırlıdır. Bu nedenle mali tabloların, genel kabul görüş
muhasebe ilkelerine (GKGMĐ) uygun olarak mali durumun, faaliyet sonuçlarının ve nakit akımının
açıkça sunulması sorumluluğu işletme yönetimine aittir. Denetçi mali tabloların veya bunların
taslaklarının biçim veya içeriğine ilişkin önerilerde bulunabilir. Ancak, bu yardım yönetimin
sorumluluğunun ortadan kaldırmaz.
Denetçi, mali tablolarının işletmenin mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akımını açıkça
gösterdiğine ilişkin görüş bildirirse ve mali tabloların yayınlanmasından sonraki olaylardan mali
tabloların gerçeği yansıtmadığı anlaşılırsa, denetçi denetimi gerektiği şekilde yaptığını mahkemeye
kanıtlamak zorunda kalacaktır. Aksi halde görüşüne güvenen ve zarar gören kişilere karşı denetçi
sorumlu olacaktır.
Denetçi, denetim prosedürlerini planlamada, yürütmede ve sonuçlarını değerlendirmede mesleğin
gerektirdiği dikkat ve özeni göstermeli ve mali tablolardaki önemli yanlışlıkları makul süre ve maliyet
sınırları içinde bulacak şekilde denetimi planlanmalıdır. “ makul sürede ve maliyetle “ kavramı,
denetçinin mali tablolarının doğruluğunu garanti etmediğini ve raporunun bir garanti belgesi olmadığını
ifade eder.
www.MuhasebeNotlari.com
3568 sayılı Kanunun 2. Maddesinde mesleğin konusunu oluşturan işler sayılmıştır. Ancak, Kanunda;
12. Maddede tanımlanan tasdik işlemi dışında kalan diğer işlerin tanımı ve açıklaması yapılmadığı gibi,
denetimle ilgili herhangi bir hüküm de bulunmamaktadır. Bununla birlikte kanun, serbest muhasebeci
mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirliğe ait çalışma usul ve esaslarının bir yönetmelikle
düzenleneceğini ifade etmiştir.
Kanunda bağımsız denetimle ilgili hükümler olmadığı için bağımsız denetim yetkisi tanınan meslek
mensuplarına bağımsız denetime özgü bir sorumluluk getirilmemiştir. Kanun maddelerinde yer alan
sorumluluklar tüm meslek mensuplarını ilgilendiren genel hükümlerdir. Bu hükümlerle meslek
mensuplarına bazı yükümlülükler ve yasaklar getirilmiş bu yükümlülüklere ve yasaklara uyulmaması
halinde disiplin cezaları, para ve hapis cezaları öngörülmüştür,
Bu yükümlülük ve yasaklar şunlardır :
-
Meslek mensupları, kişisel veya ortaklık bürolarında mesleği yapmaları yasaklananları çalıştıramazlar,
meslekleriyle ilgili işbirliği yapamazlar
Odalara üye olmayanlar mesleki faaliyette bulunamazlar
Meslek mensupları ve bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları ifşa
edemezler
Suç oluşturan hallerin yetkili mercilere duyurulması zorunludur
Meslek mensupları iş elde etmek için reklam sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar
Meslek mensupları Unvanlarıyla hizmet akdi ile çalışamazlar: ticari faaliyette bulunamazlar; meslekle
ve meslek onuru ile bağdaşmayan işlerle uğraşamazlar
BAĞIMSIZ DENETĐMĐN MUHASEBEDEN FARKI
Muhasebe karar alıcılara mali bilgi sağlamak amacıyla bir örgütün veya bireysel bir işletmenin ticari ve mali
nitelikteki işlem ve olaylarına ilişkin verilerin kaydedilmesi, sınıflandırılması ve özetlenmesi sürecidir. Bu sürecin
sonunda mali tablolar ve işletme yöneticileri için muhasebe raporları düzenlenir. Muhasebeciler karar alıcıların
kararları ile ilgili bilgileri sağlamak için muhasebe bilgisinin hazırlanmasında temel alınan genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerini bilmek zorundadırlar.
Denetimde muhasebe verileri, denetimin konusunu oluşturur. Denetim, kaydedilen bilgilerin muhasebe
döneminde meydana gelen mali ve ticari işlemleri gerektiği gibi yansıtıp yansıtmadığını belirlemektir. Genel kabul
görmüş muhasebe ilkeleri, muhasebe bilgilerinin gerektiği gibi kaydedilip kaydedilmediğini değerlemede kriter
olduğundan, denetçi bu ilkeleri bilmek zorundadır. Denetçinin muhasebe konusunda bilgili olmasına ek olarak,
denetçi, denetim kanıtlarını toplamada ve değerlemede de uzman olmalıdır. Su uzmanlık denetçiyi muhasebeciden
ayırır. Denetim prosedürlerini, örneklem büyüklüğünü, incelenecek kalemler ive testlerin zamanının belirleme ve
denetim sonuçlarını değerleme denetçinin başlıca sorunlarıdır.
MALĐ TABLOLARIN DENETĐMĐN BAĞIMSIZ DENETÇĐ TARAFINDAN YAPILMASININ NEDENLERĐ
Bir bankaya yöneticisinin herhangi bir işletmeye kredi verme kararı alırken bankanın işletmeyle daha önceki
mali ilişkileri ve işletmenin mali tablolarında gösterildiği şekilde işletmenin mali durumu gibi etkenleri göz önünde
alacaktır. Banka, kredi verirken, üç etkenle belirlenen faiz ve komisyonu müşterisine yüklenecektir. Bu etkenler
şunlardır.
1Risksiz faiz oranı, hazine bonosu faiz oranıdır. Banka işletmeye aynı oranla kredi verme yerine hazine
bonosuna yatırım yapabilir.
2Banka müşterisinin işletme riski, işletmenin, işletme koşulları veya ekonomik koşullar yüzünden krediyi
bankaya geri ödeyememe olasılığıdır.
3Bilgi riski, mali tablolardaki bilgilerin yanlış, eksik ve taraflı olma riskidir.
Denetimin risksiz yatırıma ve işletme riskine hiçbir etkisi yoktur. Denetimin bilgi riskine önemli ektisi olabilir.
bilgi riskini oluşturan koşullar, mali tabloların denetiminin bağımsız denetçi tarafından yapılmasının nedenleri
olarak sayılabilir bu koşullar şunlardır.
-
Çıkar çatışması
Muhasebe sisteminin karmaşıklığı
Bilgilerin alınacak kararlarla ilgili olması,
Diğer nedenler
1-Çıkar Çatışması:
Mali tabloların kullanıcıları ile mali tabloların hazırlanmasından sorumlu şirket yöneticileri arasında gerçek
veya olası bir çıkar çatışması olabilir. mali tablolardaki bilgiler, kasıtlı veya kasıtsız olarak şirket yönetiminin çıkarı
doğrultusunda hazırlanmış olabilir. bu konuda bir çok örnek verilebilir. Şirket yönetimi sahip olduğu hisse senetlerinin
bir kısmını satmak istediğinde, şirketin mali durumunu ve karlılık durumunu, mali tablolarda gerçek durumundan daha
iyi göstermek suretiyle borsada şirketin hisse senedi fiyatının gerçek değerinin üstüne çıkmasını sağlayabilr. Böylece,
şirket yöneticileri hisse senedi satın alan yatırımcıların aleyhine haksız kazançlar elde edebilirler. Şirket yöneticileri
kar payı dağıtmamak veya hisse senetlerini düşük fiyatla piyasadan toplamak istediklerinde, şirketin mali tablolarında
şirketin durumunu gerçek kurumundan daha olumsuz göstererek, borsada hisse senedi fiyatının düşmesini sağlamak
suretiyle hisse senedini satan yatırımcıların aleyhine haksız kazanç elde edebilirler.
www.MuhasebeNotlari.com
Çıkar çatışması mali tabloların kullanıcıları arasında da olabilir. örneğin hisse senedi sahipleri kar payı
dağıtımı beklerken, şirkete kredi veren bankalar kar payı dağıtılmamasını isteyebilirler. Kullanıcılar arasındaki çıkar
çatışması nedeniyle, açıklanan muhasebe bilgilerinin doğruluğuna ilişkin kuşkuları gidermek amacıyla şirket
yönetimiyle çıkar ilişkisi içinde olmayan ve görüş bildirmede her kullanıcı grubunun ihtiyaçlarını eşit olarak göz önünde
bulunduran, bağımsız ve uzman bir kişi tarafından mali tablolardaki bilgilerin güvenilirliğine ilişkin görüş bildirilmesi
gerekir.
2-MUHASEBE SĐSTEMĐNĐN KARMAŞIKLIĞI
Muhasebe süreci ve mali tabloların hazırlanması, işletmeler büyüdükçe ve teknoloji ilerledikçe daha karmaşık
hale gelmekte ve mali tablolarla hata olma olasılığı artmaktadır. Bu durumda bilgi kullanıcılarından, mali tabloların
kalitesini değerlemeleri, muhasebe ilkelerine ve yasalara uygunluk derecesini ölçmeleri beklenemez bu bakımdan
bilgi kullanıcıları, mali tabloların kalitesi hakkında görüş bildiren bağımsız ve muhasebe mesleğinde uzman olan
denetçiye güveneceklerdir.
3-MUHASEBE BĐLGĐLERĐNĐN ALINACAK KARARLARLA ĐLGĐLĐ OLMASI
Đşletmelerin mali tablolarındaki bililerle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili bulunan birçok kullanıcı kişi ve grup
vardır. Bu ilgili kişi ve gruplar yöneticileri ortakları, potansiyel yatırımcıları borç para verenleri, finansal analistleri, işçi
sendikalarını, satıcıları, devleti ve halkı kapsar. Bu grupların işletme ile ilişki kurma nedenleri belirlenirse, açıklanacak
bilgilerin neler olduğu ve kime açıklanacağı sorunu kendiliğinden çözümlenir bu nedenle, kullanıcı gruplarını
belirlemek, muhasebede bilgilerinin kullanılması amaçlarını belirlemeye yardımcı olduğu gibi, aynı zamanda
açıklanacak bilgilerin ve açıklama biçiminin saptanmasını da kolaylaştırır.
Muhasebe bilgileri, özellikle işletme dışındaki bilgi kullanıcıları açısından önemlidir çünkü, bilgi olmadığı
takdirde bu grup büyük bir belirsizlik durumunda karar almak zorunda kalacaktır. Yöneticiler işletmeyle yakından ilişki
içinde bulundukları ve birçok önemli olayın içinde yaşadıkları için, dış bilgi kullanıcıları gibi tamamen muhasebe
bilgisine bağımlı kalma durumunda değildir. Bunun nedeni yöneticilerin istedikleri bilginin türünü, kalitesini ve
zamanını belirleyebilme gücüne sahip olmalarıdır.
Günümüzde en çok kabul edilen görüş, değişik amaçları olan çeşitli kullanıcı grupları için bir tip genel amaçlı
mali tablolar hazırlamaktır. Muhasebe bilgilerinin bu tür raporlanmasındaki amaç, işletme dışındaki birçok kişi ve grup
tarafından alınacak ekonomik nitelikteki kararlara ilişkin gerekli ortak bilgileri sağlamaktadır.
Bunlardan birincisi, kullanıcının, ihtiyaçlarına ilişkin konularda bilgi sahibi olabilmesi için elde ettiği bilgiyi
yorumlamasıdır. Mali tablolardan sağlanan bilgiler gelecekteki olayların tahmininde kullanıcılara yardımcı olmakla
birlikte, geleceğe ilişkin tahminler ve yorumlar mali tablolarda yer almaz. Bu işlevi kendi amaçları ve ihtiyaçları
doğrultusunda bilgileri yorumlayan kullanıcının görevidir. Çünkü geleceğin tahmini ve yorumu, riske katlanmanın bir
özelliğidir.
Mali tabloların kullanıcılarının bazıları, bilgileri analiz etme ve yorumlama yeteneğine sahip olsa bile, çeşitli
nedenlerle mali tablolardaki bilgiler yanıltıcı olabilir. böyle bir durumda kullanıcı, yanıltıcı bilgiyi doğru bilgiden
ayıramaz bu nedenle bilgilerin bir kakarda kullanılmak amacıyla analiz edilip yorumlanmasından önce doğruluk ve
güvenilirliğinin araştırılmasında ve bilgi kullanıcılarının kararları ile ilgili bilgilerin mali tablolarda açıklanmış olup
olmadığının belirlenmesinde bağımsız denetçiye güvenilir.
4-DĐĞER NEDENLER
Mali tablolardaki bilgilerin kullanıcıları ile mali tabloları düzenleyen şirketin farklı yerlerde olmaları,
kullanıcıların şirket yönetiminden sürekli veya sık sık bilgi almasında veya şirkette denetim çalışmasını kendilerinin
yapmalarında yasal engeller olması veya her bir kullanıcının denetim çalışmasını kendisinin yapmasının zaman ve
maliyet yönünden rasyonel olmaması durumlarında kullanıcılar mali tabloların kalitesini kendileri değerleyemezle.
Böyle durumlarda kullanıcılar bağımsız denetçinin mali tablolara ilişkin görüşüne güvenmek zorunda kalacaklardır.
BAĞIMSIZ DENETĐMĐ SINIRLAYICI ETKENLER
Genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yapılan mali tabloların denetimine, bir çok
sınırlayıcı etkenin önemli etkisi olmaktadır.
Bu sınırlayıcı etkenlerden biricisi, denetçinin oldukça kısıtlı ekonomik koşullar altında çalışmasıdır. Denetim,
uygun bir zaman boyutu içinde uygun bir maliyetle yapıldığı takdirde yararlı olur. Maliyet sınırlaması muhasebe
kayıtlarının ve destekleyici kanıtların test edilmesinde ortaya çıkar.
Denetçinin mali tablolara ilişkin raporu, yaklaşık bilanço tarihinden üc ay sonra yayınlanır. Zaman sınırlaması,
bilanço tarihinden sonra meydana gelen ve mali tabloları etkileyebilen olaylara ilişkin elde edilecek kanıt sayısını
etkileyebilir. Bundan başka, bilanço tarihinde mevcut belirsizliklerin çözümünü beklemek için oldukça kısa bir süre
vardır.
Diğer önemli sınırlama, mali tabloların düzenlendiği muhasebe sistemindedir. Genel kabul görmüş muhasebe
ilkeleri çerçevesinde farklı ilke ve yöntemlerin uygulanması mümkündür. Tahminlere göre kayıt yapma işlemi
muhasebe sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır. Belirsizliklere ilişkin kayıtlar yapılsa da hiç kimse belirsizliklerin sonucunu
önceden göremez. Bu sınırlamalara rağmen, bağımsız denetim mali tabloların güvenilirliğini artırır.
www.MuhasebeNotlari.com
BAĞIMSIZ DENETĐMĐN YARARLARI:
1- Finansal tabloların güvenilirliğini artırır.
2- Đşletme içinde sahtekarlık yapma eğilimlerinin kısılmasına yardımcı olur.
3- Kamu kurumlarınca vergi denetimi yapma olasılığı azalmış olur.
4- Kredi olanaklarının genişletilmesini sağlar
5- Muhasebe kayıt ortamındaki hataların ortaya çıkarılması; gelir ve giderlerin doğru olarak
gösterilmesini sağlar.
6- Holding kuruluşlar için Đşletme politika ve yordamlarına uyulduğu konusunda bilgi ve güvence verir.
SPK ya göre denetim türleri
sürekli denetim: Her dönemin sonunda yapılan ve bütün denetim tekniklerini kapsayan denetim türüdür.
sınırlı denetim: Ara mali tabloların denetimidir. Denetçi açısından kısıtlılık hesap döneminin sınırlı olması
değil incelenen olayların kapsamının kısıtlı olmasıdır. Denetçinin denetim tekniklerini kullanmakta zorluk
çekmesidir.
özel denetim: SPK gereğince belirlenmiş bazı olayların (tasfiye,birleşme, menkul kıymet ihracı vb.)
gerçekleşmesine bağlı olarak yapılan denetimdir.
DENETÇĐ TÜRLERĐ
DENETÇĐ : Denetim faaliyetini yürüten, mesleki bilgi ve deneyime sahip, bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki
nitelikler taşıyan uzman bir kişidir.
Denetçi türleri
1-Bağımsız denetçiler
2-iç denetçiler
3-Kamu Denetçileri (Đç denetçi ve Kamu denetçisi bağımlı denetçidir.)
1- 1BAĞIMSIZ DENETÇĐLER ( Dış Denetçi Olmaları En Büyük Özelliği)
Herhangi bir kişi veya kuruluşa bağımlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve esasları ışığında mali
tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişidir. 3568 sayılı yasa ile denetim yetkisi s.m.m.m ve y.m.m.lere
verilmiştir. Bu kişiler denetimleri sırasında faaliyet denetimi ve uygunluk denetimi de yaparlar.
Bağımsız denetçinin amaçları:
Mali tabloların güvenilir olup olmadığının ortaya çıkartılmasıdır.
Bunun yanında
1-Hata ve hilelerin ortaya çıkartılması
2-Hata ve hilelerin engellenmesi
3-Yönetime önerilerde bulunmak.
4-Đşletmenin gelecekteki mali durumunu belirlemek. Đşletme hayatının süreklilik göstereceği tespit ederek, bu
bağlamda mali durumunun yeterli güvence altında olup olmadığını belirlemek gibi tali amaçları vardır.
ĐÇ DENETÇĐLER: Đşletme yönetimine sorumluluklarını etkin ve verimli bir biçimde yerine getirmelerine yardımcı olmak
amacıyla işletmenin iç denetim hizmeti yapan kurmay bölümünün üyeleridir. Đç denetimin amacı genel olarak
organizasyonun yöneticilerine sorumluluklarını etkin ve verimli bir biçimde yerine getirmelerinde yardımcı olmaktır.
KAMU DENETÇĐLERĐ: kamusal örgütlere bağlı olarak çalışan denetçilerdir. Ssk müfettişleri, maliye müfettişleri vb.
uygunluk denetimi yaparlar.
Bağımsız denetçi türleri
abc-
SPK Tarafından kabul edilmiş dış denetim şirketleri
Yeminli Mali Müşavirler
Bankalar Bağımsız Denetçileri
Bankacılık sektörü spesifik faaliyetlerden oluştuğu için, bankaların denetimi bu konuda uzmanlaşmış bağımsız
denetçiler tarafından yapılır. Bağımsız denetçiler asıl faaliyetlerinin yanı sıra tahkim,bilirkişilik ve tasfiye
memurluğu da yapabilirler
SPK YA GÖRE BAĞIMSIZ DENETĐM YAPMA YETKĐSĐ
Şirket şeklinde örgütlenen Bağımsız Denetim Şirketlerine verilmiştir.spk mad 22/d
SPK YA GÖRE BAĞIMSIZ DENETĐMĐN AMACI
1-mali tabloların Genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uygunluğun saptanması.
2-Mali tablolarda yer alan bilgilerin doğruluğu ve gerçeği dürüst bir şekilde yansıtıp/yansıtmadığının saptanması.
www.MuhasebeNotlari.com
SPK YA GÖRE BAĞIMSIZ DENETÇĐLER
-sorumlu baş denetçi.10 yıl mesleki deneyimi olan denetçidir.
-kıdemli denetçi: en az 6 yıl mesleki deneyimi bulunan denetçidir.
-denetçi-:en az 3 yıl fiilen mesleki deneyimi bulunan kişidir.denetim programının hazırlanması, müşteriyle görüşme
yapar, denetçi yardımcılarına nezaret eder., hazırladıkları çalışma kağıtlarını inceler, gerekli değişiklikleri yapar,
-denetçi yardımcısı:en az 2 yıllık mesleki deneyim yada en az 2 yıllık stajerlik dönemini tamamlamış olan
denetçilerdir.
-stajer denetçi yardımcısı:mesleki deneyimi 2 yıldan az olup bağımsız denetim kuruluşu tarafından eğitim tabi
tutulan denetçilerdir.
DENETÇĐ ÜNVANLARI
SPK MEVZUATINA GÖRE
1-STAJER DENETÇĐ
2-DENETÇĐ YARDIMCISI
3-DENETÇĐ (3 YIL)
4-KIDEMLĐ DENETÇĐ(6) YIL
5-BAŞ DENETÇĐ (10 YIL)
6-SORUMLU BAŞ DENETÇĐ
MUHASEBE MESLEK MEVZ.GÖRE
1-S.M.M.M (KISMĐ TASDĐK)
2-Y.M.M. (TAM TASDĐK)
BAĞIMSIZ DENETÇĐNĐN SORUMLULUĞU
Temel sorumluluğu mali tabloları incelemek ve onların doğruluğu hakkında görüş bildirmektir.bunun yanında
mali tablolardaki hata ve hilelerin bulunması, kanunsuz işleri tespit etmek ve işletme hayatının gelecekte de
süreklilik göstereceğini tespit ederek bu bağlamda mali durumun da yeterli derecede güvence altında
olduğunu belirlemek gibi tali sorumlulukları da vardır.
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETĐM STANDARTLARI
Denetim Standartları: Bir denetim eyleminin , amaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla yani
mali tabloların doğruluğunu ve güvenilirliğini tespit etmek için, denetimin; kimler tarafından, nasıl ve ne şekilde
yapılacağını ve sonuçlarının nasıl raporlanıp ilgililere sunulacağını belirleyen ilke ve kurullara genel kabul görmüş
denetim standartları denir.
Denetim işlemleri(Yordamları): Kanıt niteliğindeki bilgilerin elde edilmesi için başvurulan yollara denetim işlemleri
denir.
1-
Genel Standartlar (denetçiye ilişkin standartlar)
-mesleki eğitim ve yeterlilik standardı
-bağımsızlık standardı
-mesleğin özen ve titizlik standardı
www.MuhasebeNotlari.com
2-
Çalışma alanı standartları
-planlama ve gözetim standardı
-iç kontrol sisteminin incelenmesi standardı
-yeterli kanıt toplama standardı
-çalışma kağıtlarının hazırlanması standardı
3-
raporlama standartları
-Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluk.
-muhasebe ilkelerinde tutarlılık standardı.
-tam açıklama ilkesine uyum standardı
-görüş bildirme standardı.
1-GENEL STANDARTLAR
Bu standart denetçilerin karakterleri, davranışları ve mesleki eğitimleri ile ilgili esasları içerir.
1-Mesleki Eğitim ve Yetkinlik Standardı:
Denetim bir denetçi olarak yeterli teknik eğitime ve yetkinliğe sahip kişi veya kişilerce yapılmalıdır”
Bağımsız denetçi olarak çalışabilmek için zorunlu olan serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali
müşavir unvanını alabilmek için meslek yasasının SM, SMM, YMM Kanunu) belirlediği genel ve özel şartları taşımak
gerekmektedir. Özel şartlara göre SMM olabilmek için,
a)
Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarında en
az lisans düzeyinde mezun olmak,
b)
Staj amacıyla serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir yanında iki yıl çalışmış
olmak,
c)
Türmob tarafından yapılan SMMM sınavını kazanmış olmak,ve SMMM ruhsatını almış olmak
gerekmektedir.
Özel şartlara göre yeminli mali müşavir olabilmek için:
a)
b)
En az on yıl serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olmak,
Türmob tarafından yeminli mali müşavirlik sınavını kazanmış olmak, ve ruhsat almış olmak aranır.
SPK SERĐ X: NO:16 tebliğine göre denetçi olabilmenin şartları:
Başdenetçi olabilmek için en az fiilen 10 yıl ,kıdemli denetçi ünvanının kazanılması için 6 yıl, denetçi ünvanının
kazanılması için 3 yıl mesleki deneyim şarttır.ayrıca bağımsız denetim kuruluşları mesleki deneyime sahip olmaksızın
ilk kez işe aldıkları denetçi yardımcılarını 4 ay süre ile muhasebe denetim standart v eteknikleri, .bilgi işlem para ve
sermaye piyasası, ticaret hukuku, vergi mevzuatı ve bankacılık konularında eğitime tabi tutarlar.bu kurslar 200
saatten az olamaz.
2-BAĞIMSIZLIK STANDARDI
“Denetçi veya denetçiler, denetim görevleri ile ilgili tüm konularda bağımsız düşünme mantığı içinde
olmalıdırlar.
Denetçi denetleme görevinin sonuçları bakımından kamuya hizmet sunmaktadır.
Bağımsızlığı ortadan kaldıran durumlar:
1-denetçinin ve denetçinin 3.derecede akrabalarının denetlenen şirkette ilişkilerinin olmaması gerekir.
2-geçmiş yıllara ilişkin denetim ücretinin geçerli bir nedene dayanmaksızın müşteri tarafından ödenmemesi
3-denetim ücretinin piyasa rayicinin altında veya çok üstünde olması.
3-MESLEKĐ ÖZEN VE TĐTĐZLĐK STANDARDI
“ Denetimin yapılmasında ve denetim raporunun düzenlenmesinde mesleğin gerektirdiği dikkat gösterilmelidir”
Denetçi bağımsız ve uzman olsa da denetim çalışmasında mesleğin gerektirdiği dikkat ve özeni
göstermedikçe, bildirdiği görüşün bir değeri olmayacağı gibi, bu görüşe güvenip, yanlış kararlar alan ve zarara
uğrayan bilgi kullanıcılarına karşı sorumlu olacaklardır.
Denetim mesleği, denetim çalışması sırasında ve raporlama safhasında mesleğin gerektirdiği dikkat ve
özenin gösterilmesini, denetim standartlarına eksiksiz bir biçimde uyulmamasını, bilgi, deneyim ve becerilerin en iyi
şekilde kullanılmasını gerektiren bir meslektir. Bu koşullara uyulmaması durumunda denetçinin ahlaki, mesleki ve
www.MuhasebeNotlari.com
hukuki sorumlulukları doğar. Denetçi, görevini en iyi şekilde yerine getirmekle kendisini yükümlü saydığında, en
yüksek sorumluluk olgusuna ulaşır. Denetiler, aynı zamanda üyesi oldukları meslek odasına karşı da sorumludurlar.
Disiplin yönetmeliği, meslek mensuplarının meslek ahlakı kurallarını belirlemektedir.
Meslek yasası hükümlerine göre meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları
saklıdır.
2-ÇALIŞMA ALANI STANDARTLARI
Genel kabul görmüş denetim standartlarının kinci grubu olan çalışma alanı standartları, denetim çalışması
sırasında denetçinin uymak zorunda olduğu kurallardır.
-denetimi planlama ve gözetim standardı
-iç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme standardı
-yeterli ve güvenilir kanıt toplama standardı.
1-DENETĐMĐ PLANLAMA VE GÖZETĐM STANDARDI
“ Denetim çalışması yeterli şekilde planlanmalı ve varsa, yardımcılar gerektiği şekilde gözenmelidir”
Denetimin planlanması, müşteri işletme hakkında bilgi edinilmesi, uygulanacak denetim prosedürlerinin
niteliğinin, zamanın ve büyüklüğünün belirlenmesi ve buna uygun olarak personelin görevlendirilmesi çalışmalarından
oluşur.
Planlama çalışması için yazılı bir genel planın yapılması uluslar arası standartlara göre zorunludur. Amerikan
standartlarında ise zorunluluk yoktur. Her iki standart denetçiden yazılı bir denetim programı hazırlamasını zorunlu
tutar. Denetim programı, denetçinin çalışmasında uygulayacağı denetim prosedürlerinin bir listesidir.
SPK Mevzuatına göre yazılı bir denetim programının yapılması zorunludur. Denetim planının yapılması SPK
mevzuatına ve GKGDS’na göre zorunlu değildir.
Denetim çalışmalarının yeterli ve etkin bir şekilde gözetimi, denetim amaçlarının ve bu amaçlara ulaşmak için
uygulanacak denetim prosedürlerinin anlaşılması bakımından zorunludur. Denetimin yeterli şekilde yürütülmesinden
bağımsız denetçi sorumlu olacağından, yardımcılar tarafından bu kağıtların gözden geçirilmesiyle yardımcıların
gözetimi yapılır. Ancak, gözetim yalnızca yardımcıların düzenlediği çalışma kağıtlarının gözden geçirilmesi olarak
anlaşılmamalıdır.
2-ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐ HAKKINDA BĐLGĐ EDĐNME STANDARDI
Denetimi planlamak ve yapılacak testlerin niteliğini, zamanını ve büyüklüğünü belirlemek için iç kontrol yapısı
hakkında yeterli bilgi edinilmelidir.
-
Bu standartları üç önemli unsur bulunmaktadır.
Denetçi, denetimi planlamak için iç kontrol hakkında bilgi edinir.
Denetçi, iç kontrol sistemi hakkında edindiği bilgiye bağlı kalarak, yapacağı testlerin niteliğini,
zamanını büyüklüğünü belirler.
Đç kontrol sistemi hakkında bilgi elde etme süreci, denetimin tamamı değildir.
3-YETERLĐ VE GÜVENĐLĐR KANIT TOPLAMA STANDARDI
“Denetlenen mali tablolara ilişkin bir görüşe yeterli düzeyde temel oluşturmak amacıyla belge incelenmesi gözlem,
soru sorma ve doğrulama yoluyla yeterli sayıda ve güvenilir kanıt elde edilmelidir.”
Bu standartta yer alan önemli unsurlar şunlardır:
Denetçi mali tablolara ilişkin görüşüne etki edecek kanıtları toplamalıdır.
Kanıtlar, standartta sayılan belge incelemesi, gözlem, soru sorma ve doğrulama prosedürleri ile gerekli
diğer denetim prosedürlerinin kullanılmasıyla elde edilir.
Kanıtlar, görüşe varmak için yeterli sayıda toplanmalıdır. Toplanacak kanıtın sayısını etkileyen başlıca
faktörler: denetlenen kalemin nemlilik derecesi ve riskli olma derecesi, işlemlerin büyüklük derecesi ve niteliği ile
kanıt toplama maliyetidir.
Toplanan kanıtlar güvenilir olmalıdır. Kanıtın güvenilirliğini etkileyen başlıca faktörler; kanıtın ilgili olması,
kanıtın elde edildiği kaynak kanıtın tarih açısından uygunluğu ve kanıtın objektifliğidir.
Bağımsız denetim çalışmalarının büyük bir kısmı, kanıt toplama ve değerleme çalışmalarından oluşur. Denetim
amaçları bakımından, toplanan kanıtların sayısının yeterli olup olmadığına ve güvenilirliğine , denetçi mesleki
yargısını kullanarak kendisi karar vermelidir.
Kanıt toplama ile ilgili denetim işlemleri
1-Maddi doğruluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri
www.MuhasebeNotlari.com
abcdef-
varlıkların fiziken varoldukları saptanır
değerlemenin doğru olarak yapıldığı saptanır
kayıtlarda doğruluk saptanır
uygun sınıflandırmaya uyulduğu saptanır
kapanışın doğru olarak yapıldığı saptanır
finansal tablolarda açıklama kuralına uyulduğu saptanır.
2-Uygunluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri
abc-
fiziki güvenlik önlemlerine ne dereceye kadar uyulmakta olunduğunun araştırılması
kredili satışlarla ilgili olarak kredi onaylamalarının öngörülen ilkelere uygun olarak yapıldığının araştırılması
manyetik disklerin dosyalanması ile ilgili esaslara uygun davranıldığının araştırılması
4-RAPORLAMA STANDARTLARI
Mali tabloların birçok kullanıcısı için, mesleki bir denetimin yapılmış olduğunu gösteren tek kanıt denetçinin
raporudur. Bu nedenle, denetim raporunun mesleki bir görüşle hazırlanması hem kullanıcılar hem de denetçi
açısından son derece önemlidir. Raporlama standartları, denetçinin raporunu hazırlarken ve raporunda görüşünü
belirtirken, denetçinin uymak zorunda olduğu kurallardır.
Bu grupta dört standart yer alır:
Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluk standardı,
Tutarlılık ilkesine uygunluk (Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinde değişmezlik standardı,)
Tam açıklama ilkesine uygunluk.
Görüş bildirme standardı
1-GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE ĐLKELERĐNE UYGUNLUK STANDARDI
“ Denetim raporu, mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak düzenlenip
düzenlenmediğini belirtmelidir.”
Denetim raporu; müşteri işletmenin mali tablolarının müşterinin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru
olarak gösterip göstermediğine ilişkin bir görüşün ifadesi olduğundan, denetçi doğruluğu ölçmek için genel kabul
görmüş muhasebe ilkelerini (GKGMĐ) kriter olarak kullanır. Denetçi muhasebe kayıtlarında ve mali tabloların
hazırlanmasında müşterinin kullandığı ilkelerin gerçekten (GKGMĐ) olup olmadığına karar vermelidir. Denetçi
görüşünü bildirirken, ilkelere uyulup uyulmadığını, uyulmamışsa bunun sonuçlarını açıklamakla yükümlüdür.
2-GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE ĐLKELERĐNDE DEĞĐŞMEZLĐK STANDARDI
“ Denetim raporu, denetimin yapıldığı dönemde uygulandığı gözlemlenen GKGMĐ ve bunların
uygulanmasında kullanılan yöntemler bir önceki dönemdeki uygulamalarla tutarlı değilse, farklı uygulandığı durumları
açıklamalıdır.”
Muhasebenin temel kavramlarından biri de değişmezlik ( tutarlılık ) kavramıdır. Bu kavram seçilen
muhasebe ilkelerinin ve bunların uygulama yöntemlerinin birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması
gereğini ifade eder. Tutarlılık kavramı, işletmelerin yıllar itibariyle mali durumlarının ve faaliyet sonuçlarının
karşılaştırılabilir olmasını sağlar. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları ilke ve
yöntemlerde değişiklik yapabilirler. Ancak, bu değişiklikler ve bunların parasal etkileri mali tabloların dipnotlarında
açıklanır. Denetçi, denetim çalışması boyunca bir önceki dönemde uygulanan ilke ve yöntemlerden sapmaların olup
olmadığını araştırır, bir önceki döneme göre değişiklik yoksa, bunu raporunda belirtmez, fakat değişiklikler varsa,
yönetim mali tabloların dipnotlarında bu değişikliği açıklasa bile denetçi kendi raporunda da bu değişiklikleri
belirtmelidir.
3-MALĐ TABLOLARDAKĐ AÇIKLAMALARIN YETERLĐLĐĞĐ STANDARDI (tam açıklama ilkesi)
“ Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, mali tablolarda yapılan açıklamaların yeterli olduğu kabul
edilmelidir.
Muhasebenin temel kavramlarından biri de tam açıklama kavramıdır. Bu kavram, mali tablolardan
yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olması
gerektiğini ifade eder. Muhasebe bilgilerini kararlarında kullanacak olanlar özellikle ortaklar, potansiyel yatırımcılar ve
kredi verenlerdir. Bu kişi ve kuruluşların kararlarında kullanacakları tüm bilgilerin önceden bilinmesi ve mali tablolarda
açıklanması olanaksız olduğundan, tam açıklama yerine yeterli açıklama kavramı tercih edilmektedir. Denetçi, mali
tablolardaki bilgileri kullanacak kişi ve kuruluşların bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde mali tablolarda açıklama
yapılıp yapılmadığına kendi mesleki yargısını kullanarak karar verecektir. Denetçi bu kararını verirken, tekdüzen
muhasebe sistemi uygulama tebliğleri hükümlerini de göz önünde bulundurur. Açıklamaları, denetçi yeterli
bulduysa,bunu raporunda belirtmez; yetersiz bulursa, yetersiz bulduğu konulara ilişkin açıklamalara raporunda yer
verir.
4-GÖRÜŞ BĐLDĐRME STANDARTI
“Denetim raporu, ya bir bütün olarak mali tablolara ilişkin bir görüşün bildirilmesini kapsamalı ya da bir görüş
bildirilemiyorsa, bu durumu nedenleriyle birlikte açıklamalıdır. Mali tablolarla birlikte denetçinin adının geçtiği bütün
www.MuhasebeNotlari.com
durumlarda, denetim çalışmasının niteliği ve varsa denetçinin üstlendiği sorumluluk derecesi denetim raporunda yer
almalıdır.”
Denetim raporuyla mali tabloların kullanıcıları, denetçinin görüşüne güvenerek, mali tablolardaki bilgileri
doğru ve güvenilir kabul ederler ve alacakları kararlarda kullanırlar.
Görüş bildirme standardı şu hususlarla ilgilidir.
denetim raporu ya bir bütün olarak mali tablolar hakkında bir görüşü açıklamalı veya bu konuda bir görüş
belirtilmeyeceğinin açıklamalıdır.
Şartlı olarak görüş açıklanıyorsa bunun nedenleri belirtilmelidir.
Mali tablolarla birlikte denetçinin adı geçecekse, denetçinin yaptığı incelemenin mahiyeti ve sorumluluk
derecesi raporda yer almalıdır.
Denetim raporunda görüş bildirme şekilleri aşağıdaki gibidir.
1-olumlu görüş: denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine tutarlılık ilkesine ve
tam açıklama ilkesine uygunsa olumlu görüş bildirir.
2-Olumsuz görüş: Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine tutarlılık ilkesine
ve tam açıklama ilkesine uygun değilse, denetçi bu uygunsuzluğun önem derecesine karar verir ve bu
uygunsuzluğu önemi görürse olumsuz görüş bildirilir.
3-Şartlı Görüş: Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine tutarlılık ve tam
açıklama ilkesine uygun değilse ve bu uygunsuzluk önemli değilse şartlı görüş bildirilir. Denetçi şartlı görüşe
neden olan alayı da raporunda belirtir.
4-Görüş bildirmekten kaçınma: denetçi kısıtlama ve sınırlılık nedeniyle kanıt toplayamıyorsa görüş bildirmekten
kaçınır. Görüş bildirmekten kaçınmaya neden olan olaylar şunlardır.
a-Denetim kapsamının görüş bildirilemeyecek kadar sınırlandırılmış olması
b-Yeterli kanıt toplanamaması
c-etkin olmayan bir iç kontrol sisteminin olması
d-Önemli belirsizliklerin olması
DENETĐM RAPORU
Denetçinin ulaşmış olduğu sonuçları ve yargısını belirttiği denetim sürecinin son evresidir. Denetim raporları Kısa
şekilli ve uzun şekilli denetim raporu olmak üzere iki türdedir. Kısa şekilli denetim raporuna özet rapor veya denetçinin
standart raporu da denir. Denetim raporları yazılı metin açısından tekdüzendir ancak değişik koşullarda farklı denetim
raporları da hazırlanabilir.
KISA ŞEKĐLLĐ DENETĐM RAPORU
Adres
Kapsam
ait
Bölümü
Görüş
(sonuç)
Bölümü
Özkan Şirketi Ortaklarına,
Özkan şirketinin 31 Aralık 2002 ve 2002 tarihli bilançolarını ve bu tarihlerde sona eren yıllara
ekteki gelir, dağıtılmayan kârlar ve finansal durumda değişmeler tablolarını incelemiş bulunuyoruz
Đncelememiz genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yapılmış ve muhasebe
kayıtları ile ilgili olarak örnekleme yöntemleri ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve muhasebe
işlemleri uygulanmıştır.
Görüşümüze göre, yukarıda belirtilen fmansal tablolar Özkan Şirketinin 31 Aralık 2002
ve 2002 tablolar Özkan Şirketinin 31 Aralık 2002 yıllara ait faaliyet sonuçlarını ve
finansal durumdaki değişmeleri devamlılık temeline göre uygulanmış genel kabul görmüş
muhasebe ilkeleri doğrultusunda açık ve dürüst olarak yansıtmaktadır
.
Denetim Ortaklığı
Đmza
Tarih
www.MuhasebeNotlari.com
13 Mart 2003
KISA ŞEKĐLLĐ DENETĐM RAPORUNUN BÖLÜMLERĐ
1- Denetim raporunun verileceği adres: Denetim raporu genel olarak müşteri işletmeye, ortaklarına veya
yönetim kuruluna hitaben hazırlanır.
2- Kapsam bölümü: Đncelenen finansal tablolar tek tek belirtilerek birinci cümlede “ ......tarihli bilanço ve bu
tarihlerde sona eren yıllara ait ...........incelemiş bulunuyoruz.” Đbaresi yer almaktadır. Kapsam bölümünün
ikinci cümlesi “.....muhasebe kayıtları ile ilgili olarak örnekleme yöntemleri ve koşullara göre gerekli
gördüğümüz diğer denetim işlemleri uygulanmıştır.” Olarak tamamlanmaktadır. Kapsam bölümünde ayrıntılı
açıklamalar yerine çok genel nitelikte açıklamalar bulunmaktadır.
3- Denetçi görüşü bölümü: Denetçi incelediği finansal tablolarla ilgili yargısını bu bölümde bildirir. Görüş
bölümü tek bir cümleden oluşmaktadır. Bu cümle “görüşümüze göre, yukarıda belirtilen finansal
tablolar..........” şeklinde başlamaktadır.
4- Denetim raporunun tarihi: Denetim çalışmalarının tamamlandığı günün tarihi denetim raporu tarihi olarak
denetçi tarafından belirlenir.
5- Denetçinin imzası : Denetim raporunu denetim firmasının sorumlu yöneticisi veya sahibi imzalar.
OLUMLU GÖRÜŞ ĐÇEREN RAPOR FORMU
........ A.Ş.'nin....... HESAP DÖNEMĐNE AĐT BAĞIMSIZ DENETĐM RAPORU
...........A.Ş.'nin......../......./19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap
dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. Đncelememiz, genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve
standardlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe kayıtlarının kontrolü ile
gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
Görüşümüze göre, söz konusu mali tablolar........A.Ş.'nin......./......./19.... tarihindeki gerçek mali durumunu ve
bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir
şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır.
(Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETĐM KURULUŞUNUN ÜNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve Đmzası
OLUMSUZ GÖRÜŞ ĐÇEREN RAPOR FORMU
.... A.Ş.’nin .... HESAP DÖNEMĐNE AĐT BAĞIMSIZ DENETĐM RAPORU
..... A.Ş.’nin ...../...../19.... tarih itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait
gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. Đncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş
denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe
kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
............................................................................................................................................................................................
.....................................................................
Görüşümüze göre, yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tablolar bütünüyle, ..... A.Ş.’nin .../.../19..
tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve
bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru
bir biçimde yansıtmamaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETĐM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve Đmzası
NOT: Birinci paragraftaki parantez
www.MuhasebeNotlari.com
içi ifade, çalışma alanını
sınırlayan herhangi bir hususun
var olması durumunda kullanılır.
ŞARTLI GÖRÜŞ ĐÇEREN RAPOR FORMU
...... A.Ş.’nin ...... HESAP DÖNEMĐNE AĐT BAĞIMSIZ DENETĐM RAPORU
...... A.Ş.’nin ....../....../19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine
ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. Đncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş
denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe
kayıtlarını kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
...... A.Ş.’nin .... Şubesi, ....../...../19.... tarihinde fiili stok sayılı yapmamıştır. Bu nedenle fiili miktarlar ile kaydi
miktarların karşılaştırılması mümkün olamamıştır. Sözkonusu stok tutarı ..../..../19.... tarihli bilançodaki toplam
................. TL’lık stokların ...............TL’lık bölümünü oluşturmaktadır.
Görüşümüze göre, sözkonusu mali tablolar, stoklara ilişkin fiili sayımın yapmaması nedeniyle ortaya
çıkabilecek düzeltmeler dışında ....../A.Ş.’nin .../.../19.. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren
hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETiM KURULUŞUNUN ÜNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve Đmzası
NOT: Yukarıdaki rapor formunda,
stok sayımına ilişkin eksiksiz örnek
olarak verilmiştir. Birinci paragraftaki
parantez içi ifade, çalışma alanını
sınırlayan herhangi bir hususun
varolması durumunda kullanılır.
GÖRÜŞ BĐLDĐRMEME HALĐNDE RAPOR FORMU
........A.Ş.’nin .......HESAP DÖNEMĐNE AĐT BAĞIMSIZ DENETĐM RAPORU
........A.Ş.’nin ...../...../19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine
ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. Đncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş
denetim ilke, esas ve standartlarına göre yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe ve
kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
......./...../19.... tarihinde, Şirkette çıkan bir yangında muhasebe kayıtlarının büyük bir bölümü yanmıştır. Bu
nedenle denetim sürecine ilişkin bazı prosedürler uygulanamamış ve gerekli olan bilgi ve belgeler elde edilememiştir.
Yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tabloların, ....A.Ş.’nin ....../...../19.... tarihindeki gerçek mali
durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı hakkında görüş bildirememekteyiz.
(Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETĐM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve Đmzası
NOT:
Yukarıdaki rapor formunda,
yer alan yangın olayı örnek
olarak verilmiştir. Birinci paragraftaki
parantez içi ifade, çalışma alanını
sınırlayan herhangi bir hususun varolması
durumunda kullanılır.
www.MuhasebeNotlari.com
OLUMLU GÖRÜŞ ĐÇEREN RAPOR FORMU
(Menkul Kıymetler Yatırım Fonları Đçin)
....... A.Ş.’nin ........HESAP DÖNEMĐNE AĐT BAĞIMSIZ DENETĐM RAPORU
....... Menkul Kıymetler Yatırım Fonunun .../.../19... tarihinde sona eren hesap dönemine ait mali tablolarını
incelemiş bulunuyoruz. Đncelememiz, genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılması
ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe ve kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim
yöntem ve tekniklerini içermiştir.
Görüşümüze göre, fon portföyünün değerleme işlemleri, ... Menkul Kıymetler Yatırım Fonunun iç tüzük
hükümlerine uygunluk arzetmekte; sözkonusu mali tablolar, fonun .../.../19... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu
tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir
şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır.
(Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETĐM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve Đmzası
SINIRLI DENETĐM ÇALIŞMASI SONUCU DÜZENLENECEK RAPOR FORMU
..... A.Ş.’nin ................. ARA DÖNEMĐNE AĐT SINIRLI DENETĐM RAPORU
..... A.Ş.’nin .../.../19... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren ara döneme ait gelir
tablosunu sınırlı denetim ilke ve kurallarına göre incelemiş bulunuyoruz. Ara bilanço ve gelir tablosu üzerinde
yaptığımız çalışma, yıllık mali tablolara ilişkin olarak genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına göre
yapılan incelemeye oranla sınırlı tutulmuştur. Đncelememiz esas olarak, ara bilanço ve gelir tablosunun
hazırlanışındaki sistemi anlamaya yönelik olarak, analitik inceleme, bilgi toplama ve sınırlı denetim ilke ve kurallarının
gerektirdiği çeşitli denetim tekniklerinin uygulanmasından oluşmuştur. Bu nedenle raporumuzun, yıllık bağımsız
denetim raporlarından farklı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu çerçevede, yukarıda belirtilen ara mali tablolarda, bir önceki yılın aynı ara dönemi ile tutarlı bir şekilde
uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve ara mali tabloların hazırlanmasına ilişkin ilke ve kurallara
uymayan önemli bir hususa rastlanmamıştır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETĐM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve Đmzası
Sınırlı denetim sonucu, ara mali tabloların, ara mali tablolara ilişkin ilke ve kurallara uygun hazırlanmadığının
tespit edilmesi durumunda rapor formunda yapılacak değişikliğe örnek:
(2’inci Paragraf):
Yönetim sağladığı bilgilere dayanarak daha önce aktife alınmış sabit kıymetlerin iktisabına ilişkin kredilerin bu
dönemdeki faizlerinin, sabit kıymet maliyetine eklendiği anlaşılmıştır. Kurulun Seri: XI, No: 1 “Sermaye Piyasasında
Mali Tablo ve Raporlara Đlişkin Đlke ve Kurallar Hakkında Tebliği’nin 30’uncu maddesine göre sabit kıymetlerin
iktisabına ilişkin kredilerin ilgili sabit kıymet maliyetine dahil edilmeyip finansman gideri olarak muhasebeleştirilmesi
gerektiğini düşünüyoruz. Şirket bu kapsamda anılan kredi faizini finansman gideri olarak muhasebeleştirse idi ara
dönem karı ................................... TL. azalacaktı.
(3’üncü Paragraf):
Bilanço tarihi itibariyle şirketin aktifine kayıtlı amortismana tabi sabit kıymetler için kıst (zaman ile orantılı pay)
esasına göre hesaplama yapılmadığı incelememiz sırasında tesbit edilmiştir. Kurulun Seri: XI, No: 3 “Sermaye
Piyasasında Ara Mali Tablo ve Raporlara Đlişkin Đlke ve Kurallar Hakkında Tebliği”nin 4’üncü maddesine göre; ara
döneme ait hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması zorunludur.
Dolayısıyla Şirket amortisman tutarını zaman ile orantılı pay esasına göre hesaplamış olsaydı, ara dönem karı
............................... TL. tutarında azalacaktı.
(Sonuç Paragrafı):
Düşüncemize göre; sözkonusu ara mali tablolarda, yukarıda iki ve üçüncü paragraflarda açıklanan hususlar
nedeniyle ortaya çıkabilecek düzeltmeler dışında, bir önceki yılın aynı ara dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve ara mali tabloların hazırlanmasına ilişkin ilke ve kurallara uygun olmayan
önemli bir hususa rastlanmamıştır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETĐM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Ortak Başdenetçinin Ad ve Đmzası
www.MuhasebeNotlari.com
DENETÇĐ GÖRÜŞÜNÜ ETKĐLEYEN AKSAKLIKLAR
Aksaklığın önem
derecesi
AKSAKLIK
Önemsiz
Önemli
((inansal tablolar
bir bütün olarak
dürüst ve
güvenilir)
\.Muhasebe Genel kabul görmüş muhasebe
ilkeleri;
OLUMLU
Tam Açıklama;
Devamlılık
2-Kapsam
OLUMLU
3BelirsizIik
OLUMLU
ŞARTLI
ŞARTLI
ŞARTLI
Yeterince önemli
(finansal tablolar
bir bütito olarak
dürüst ve
güvenilir değil)
OLUMSUZ
GÖRÜŞ
BĐLDĐRMEKTEN
.
KAÇINMA
GÖRÜŞ
BĐLDĐRMEKTEN
KAÇINMA
ÇALIŞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE 58.MADDE DENETĐM RAPORU BÖLÜMLERĐ:
AGENEL BĐLGJ BÖLÜMÜ- ilgililer belirtilir
BDENETĐM KAPSAMI BÖLÜMÜ – dönemi belirtilen mali tab.GKGDS göre düzenlenip düzenlenmediği
belirtilir.
CMESLEK MENSUBU AÇIKLAMA VE GÖRÜŞ BÖLÜMÜ- oluşan kanaat belirtilir.
DRAPOR TARĐHĐ BÖLÜMÜ- denetimin bittiği tarihin gösterildiği
EMESLEK MENSUBU ĐMZASI
SINIRLI DENETĐM RAPORU BÖLÜMLERĐ:
a-BAŞLIK
b-KAPSAM
c-AÇIKLAMA VE DENETÇĐ TESPĐTLERĐ
d-TARĐH, ĐMZA VE ADRES
SINIRLI DENETĐM RAPORU TEMEL ĐLKELERĐ:
1-ara mali tablolar üzerinde etkisi olan veya olması olası her türlü mevzuat aykırılıklarını ve genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerine aykırılıkları belirtmelidir, denetim sonucunda ilkelerden sapmalar belirlenirse bu sapmaların
ara mali tablolar üzerindeki etkisi belirtilmelidir.
2-muhasebe politikalarının bir önceki yılın aynı ara dönemiyle tutarlı olarak uygulanıp uygulanmadığını
değişiklikler varsa bu değişikliklerin neler olduğunu açıklamalıdır.
3-ara mali tabloların tam açıklama kavramına aykırı bulunması halinde bu husus gerekçeleriyle birlikte raporda
belirtilmelidir.
4- sınırlı denetleme raporunda denetçi yönetimin sağladığı bilgilerin test edilmesine dayanarak ara mali tablolar
hakkında ulaştığı sonuçlara yer vermelidir.
ÇALIŞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE DENETĐM RAPORU ÇEŞĐTLERĐ
A –OLUMLU RAPOR
www.MuhasebeNotlari.com
B- OLUMSUZ RAPOR
C- ŞARTLI DENETĐM RAPORU
ÇALIŞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE DENETĐM ÖNCESĐ SAPTANACAK HUSUSLAR:
A -GENEL BĐLGĐ
B -PERSONEL DURUMU
C- MUHASEBE DEPARTMANI
D- SATIŞLAR
E- ENVANTER
F- MALĐYET SĐSTEMĐNĐN MUHTEVĐYATI
H- ÜRETĐM FAALĐYETLERĐNĐN MUHTEVĐYATI
I- ŞĐRKET BORÇ VE ALACAKLARININ DURUMU
J- VERGĐ DAĐRESĐ V EDĐĞER KULUŞLARLA ĐLĐŞKĐLER
K- SABĐT KIYMETLERĐN DURUMU
L- SON ĐKĐ YILIN BĐLANÇO VE K/Z TABLOSU
M-ÖZEL BĐLGĐLER
Denetim raporu: denetçinin yapmış olduğu çalışmaların kapsamını belirttiği ve denetlenen işletmenin mali
tabloları hakkında ulaşmış olduğu kanaatini açıkladığı yazılı bir belgedir.
Denetim raporu genellikle üç bölüm şeklinde düzenlenir.
1-BAŞLIK (GENEL BĐLGĐ) BÖLÜMÜ
2-KAPSAM BÖLÜMÜ
3-GÖRÜŞ BÖLÜMÜ
1-BAŞLIK BÖLÜMÜ : taraflara ilişkin genel bilgiler yer alır.
denetlenen şirketin adı, dış denetim raporu kelimeleri bu bölümde yer alır.
2-KAPSAM BÖLÜMÜ: kapsam bölümünde mali tablolar ile ilgili denetimin genel kabul görmüş denetim
standarlarına göre yapıldığı ifadesi yer alır.
Denetimin kapsamı (sınırlı,özel,sürekli)
Denetlenen finansal tablolar
Hangi döneme ait oldukları
Nerelere dikkat edildiği
Kullanılan denetim teknikleri bu bölümde belirtilir
3-GÖRÜŞ BĐLDĐRME BÖLÜMÜ: bu bölümde denetçi işletmenin mali tabloları hakkında kanaat bildirir. Görüş tek
bir cümleden oluşmaktadır. Bu cümle “ görüşümüze göre yukarıda belirtilen mali tablolar işletmenin mali
durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıtmaktadır.” Şeklindedir. Olumlu görüş sapma olursa kapsam
bölümünden sonra sapmaların nedeninin açıklandığı açıklama bölümü eklenir.
Görüş bildirme şekilleri :
aolumlu görüş bildirme
bşartlı görüş bildirme
columsuz görüş bildirme
dgörüş bildirmekten kaçınma
1olumlu Görüş Bildirme: müşterinin mali durum ve faaliyet sonuçlarının gerçeği yansıttığı anlamındadır.
Standart denetim raporu kullanılır.
2-olumsuz görüş bildirme: müşterinin finansal tablolarının gerçeği yansıtmadığını ifade eder
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden sapmalar, denetim kapsamındaki sınırlamalar ve gelecekle ilgili
belirsizlikler gibi aksaklıklar olduğunda denetçi bu sapmalar ve aksaklıkların önemli olması ve mali tablolar bir bütün
olarak güvenilirliğinin ortadan kalkması halinde olumsuz görüş bildirir.
3-şartlı görüş bildirme: bir bütün halinde mali tabloların güvenilirliğini bozmayacak aykırılıkların bulunması durumunda
şartlı rapor düzenlenir. Bazı istisnaların saklı tutulması şartıyla bir bütün olarak mali tabloların doğruluğu hakkında
olumlu görüş bildirmesine engel olacak kadar önemliyse denetçi görüş bildirmekten kaçınır veya olumsuz görüş
bildirir.
4-Görüş Bildirmekten Kaçınma: denetçinin ve müşterisinin iradesi dışında oluşan , çalışma alanını sınırlayan önemli
bir hususun var olması yeterli kanıt elde edememesi veya finansal tabloların doğruluğu hakkında bir görüş bildirmeye
sahip olmaması halinde görüş bildirmekten kaçınma şeklinde rapor verir.
Şu koşulların bulunması halinde görüş bildirmekten kaçınılır.
1Denetim kapsamının görüş bildiremeyecek kadar sınırlandırılmış olması
2Finansal tablolarda yer alan önemli kalemlere ilişkin yeterli ve uygun kanıt toplanamaması.
3Önemli belirsizliklerin bulunması
4Etkin olmayan bir iç kontrolün bulunması şeklinde sayılabilir.
www.MuhasebeNotlari.com
DENETĐM SÜRECĐ VE ĐŞĐN KABULÜ
DENETĐM SÜRECĐ
Denetim çalışmasını planlamanı genel amacı, bir bütün olarak mali tablolara ilişkin bir görüşe yeterli düzeyde
temel oluşturacak yeterli ve geçerli kanıt elde ekmektir. Denetçi, mali tabloların her bir kalemi için özel denetim
amaçlarını belirledikten sonra, kanıt toplama sürecini başlatabilir. Denetçi denetim sürecini izleyerek, toplayacağı
kanıtları belirler. Ancak, denetim süreci kanıt toplama süreci ile başlamaz. Denetim süreci, müşterinin seçimi ve
işin kabul edilmesiyle başlar. Denetimin planlanması ve denetim çalışmalarının yapılması ile devam eder,
denetim raporunun yazılmasıyla sona erer.
www.MuhasebeNotlari.com
Denetim sürecinde 4 safha vardır:
1-
1Müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi,
a-Müşteri kabul politikası ışığında gerekli bilgilerin toplanması.
b-bir önceki denetçi ile görüşme
c-Denetim anlaşma mektubunun yazılması.
d-denetim sözleşmesinin imzalanması.
2-Denetimin planlanması,
a-Müşteri işletmeyi tanıma amacıyla faaliyetleri hakkında bilgi toplama
b-Denetim programının hazırlanması
c-Çalışma programının hazırlanması(işgücü ve zaman planlaması)
3-Denetim programının yürütülmesi
a-Đç kontrol sisteminin incelenmesi ve değerlendirmesinin yapılması
b-denetim programında gerekli değişikliklerin yapılması
c-Hesap bakiyelerinin doğruluğunun araştırılması
d-toplanan kanıtları değerleme
4-Denetimin tamamlanması ve bulguların raporlanması
a-Mali tabloların dürüstlüğü hakkında yargıya varılması
b-Yargının şekillendirilmesi, denetim raporunun yazılması ve yayınlanması.
1-MÜŞTERĐNĐN SEÇĐLMESĐ VE ĐŞĐN KABUL EDĐLMESĐ
Denetçi denetim işini almadan önce denetleyeceği işletme veya şirkete ilişkin bilgi toplar. Bu bilgiler ışığında denetim riskini
değerlendirir. Đleride çıkabilecek anlaşmazlık durumlarında yönetimin takınacağı tavrı belirleyerek, kendi itibarını etkileyip
etkilemeyeceğini değerlendirir. Bu ön bilgiler ışığında olumlu bilgi alınmışsa iş alınır ve denetim sözleşmesi imzalanır.Đş kabul
edilmeden önce görüşmede aşağıdaki hususlar görüşülmeli ve karara bağlanmalıdır.
1- denetimin amacı
2-denetimin kapsamı
3-denetimin süresi
4-denetim raporunun teslim tarihi
5-müşterinin denetim çalışmalarına sınır getirip getirmeyeceği
6-denetim ücreti ve
7-denetim ücretinin ödenme biçimi
Bir denetim sözleşmesinde yer alacak hususlar şunlardır.
1-Yapılacak işin amacı
2-yapılacak denetim çalışmasının kapsamının belirtilmesi
3-Denetimin amacının hataları ve yolsuzlukları bulmak olmadığı, amacın sadece mali tabloların doğruluğu hakkında
görüş bildirmek olduğu.
4-Gerekli durumlarda belirli konuların yönetime rapor edileceği hususu.
5-Eğer kararlaştırılmışsa vergi danışmanlığı, yönetim danışmanlığı hizmetleri veya başka tür hizmetlerin verileceği.
6-ücret, denetim faaliyetlerinin başlama ve bitiş tarihleri.
DENETĐM SÖZLEŞMESĐNĐN ŞEKĐL VE ĐÇERĐK ŞARTLARI:
ŞEKĐL ŞARTLARI:
A-yazılı olacak
B-taraflar arasında imza edilecek
ĐÇERĐK ŞARTLARI:
a-yapılacak işin önemi , amacı, kapsamı, ve varsa özel nedenleri
b-bağımsız dış denetim kuruluşunca denetim çalışmasının dışında müşteri firmaya başka hizmetler verilecekse bunlar
c-tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri.
d-ücret.
Denetim kuruluşu hangi hallerde sözleşmeyi fesih edebilir
-çalışma alanının önemli ölçüde sınırlandırılması
-mali tablolarda bilgi ve belgeleri elde edememesi halinde Kurul dan görüş alınarak sona erdirebilir. SPK seri x no:16 madde 37
www.MuhasebeNotlari.com
Önceki Denetçiyle Görüşme
Denetim isteğinde bulunan müşteri, daha önce başka bir denetim şirketi veya denetçi tarafından denetlenmiş olabilir.
bağımsız denetçi veya denetim şirketi, müstakbel müşteriden gelen denetim isteğini kabul etmeden önce, önceki denetçiyle
görüşmelidir. Bu prosedür, önceki denetçinin vereceği bilgilerin, denetimi kabul edip etmeme kararını almada denetçiye
yardımcı olacağı için gereklidir. Bu görüşmeler yerine yazışmalar da yapılabilir. Denetçilerin önemli bir yükümlülüğü de sır
saklamak olduğundan, denetçi, önceki denetçi ile görüşme yapması gerektiğini müşteri adayına bildirir ve bunu yapmasına
ilişkin yazılı izin alır. Müşteri adayı, bu izni vermeyi kabul etmezse veya önceki denetçinin cevap vermesine kısıtlamalar
getirirse , denetçi bunun nedenlerini araştırmalı ve denetim işini kabul edip etmeme kararını almada kendisine yardımcı
olacağına inandığı konulara ilişkin soruları önceki denetçiye sorar. Özellikle, aşağıdaki konularda bilgi istenir;
Yöneticilerin dürüstlüğü
Muhasebe ilkeleri, denetim prosedürleri ve diğer benzer konularda
Yönetim ile uyuşmazlığa düşülüp düşülmediği,
Önceki denetçiye göre denetçi değişikliğinin nedenleri
Önceki denetçi sorulara tam cevap vermezse, bunu belirtmelidir. Bu durumda denetçi denetim işini alıp almama kararını
vermede, önceki denetçinin cevabının sınırlı kalmasını dikkate almalıdır.
Çalışma usul ve esasları yönetmeliğine göre, meslek mensupları, ilgili yönetmelikler çerçevesinde ve mesleki eğitimde
birbirine her türlü bilgiyi vermek ve aktarmak sorumluluğunu taşırlar. Mesleğin gelişmesi ve sağlam temellere oturtulması için
aralarında gerekli dayanışmayı kurarlar ancak, bu hüküm tüm meslek mensupları için genel nitelikte bir hüküm olup, doğrudan
bağımsız denetim amacıyla bilgi istemeyi kapsamamaktadır.
Sermaye piyasası mevzuatına göre, “kendisine denetim görevi önerilen bağımsız denetim kuruluşu, öneriyi kabul etmeden
önce, görevi devredecek olan bağımsız denetim kuruluşu, öneriyi kabul etmeden önce, görevi devredecek olan bağımsız
denetim kuruluşundan görevin sürdürülmemesi nedenleri ile işin kabulünü etkileyebilecek bilgileri 15 gün içinde yazılı olarak
alır. Yapılacak görüşmede ilgili ortak baş denetçilerin bulunması şarttır. Görüşme sonuçları tutanakla tesbit edilir. Sözü geçen
görüşmenin herhangi bir nedenle gerçekleşmemesi veya istenilen bilgilerin verilmemesi veya fesih ve çekilme durumlarında,
kendisine görev önerilen bağımsız denetim kuruluşu görevi kabulden önce Kuruldan uygun görüş almak zorundadır.”
Kalite Kontrol Politikaları ve Prosedürleri ile Müşteriyi Değerlendirme
Bir yandan denetim çalışmasını oluştururken, diğer yandan denetim uygulamasını yönlendirir. Müşteri hakkında
gerekli inceleme ve soruşturmaların yapılması için benimsenmiş politika ve prosedürlere kalite kontrol standartları denir.
Bağımsız denetçi, denetim çalışmasının yaparken, genel kabul görmüş denetim standartlarına uymak zorundadır. Denetim
şirketleri de denetçilerinin bu standartlara da genel kabul görmüş denetim standartlarına uyulmasını sağlamak için kendi kalite
kontrol politikaları ve prosedürlerini oluştururlar.
Genel kabul görmüş denetim standartları, bir denetim çalışmasının yapılmasıyla ilgilidir. Kalite kontrol standartları ise,
bir bütün olarak denetim şirketinin denetim çalışmaları ile ilgilidir. Bu nedenle şirketin benimsediği kalite kontrol politikaları ve
prosedürleri hem her bir denetim çalışmasını, hem de bir bütün olarak denetim şirketinin denetim uygulamasını etkileyebilir.
Yeni bir müşteri için denetim çalışmasının kabul edilmesinden önce, müşteri hakkında gerekli inceleme ve soruşturmaların
yapılması için benimsenmiş politika ve prosedürlere kalite kontrol standartları adı verilir. Bu standartlar, aynı zamanda halen
müşteri olan işletmelerin denetimine devam edip etmeme kararlarının alınmasında da denetçiye ve denetim şirketine yardımcı
olur.
Yeni bir müşterinin kabulüne ve mevcut müşterilerin denetimine devamına ilişkin politika ve prosedürler önemlidir. Çünkü,
bunlar yönetimi dürüst olmayan bir müşterinin mali tablolarını denetlemekten kaçınmak için alınacak ilk önlemdir.
Denetçi, mevcut müşterinin denetimine devam edip etmeme kararını almadan önce, müşteri işletmenin yöneticileri ile daha
önceki deneyimlerini göz önüne almalıdır. Örneğin, denetçi önceki denetimlerde, bulunan önemli hata ve yolsuzluklar ile
yasadışı eylemleri göz önüne almalıdır. Denetim sırasında, denetçi şarta bağlı borçların ve zararların mevcut olup olmadığını,
yönetim kurulu kararlarının tamamının karar defterinde kayıtlı olup olmadığını, mevzuata uygunluğun sağlanıp sağlanmadığını
ve bu gibi konuları yöneticilere sorar. Önceki denetimlerde bu sorulara yöneticilerin verdiği yanıtların doğruluk derecesi,
yöneticilerin dürüstlüğünü değerlemede dikkate alınmalıdır.
Bağımsız denetim kuruluşları, denetlenecek müşterileri ile denetim sözleşmesi yapmadan önce, üstlenecekleri denetimin
kendilerine getirebileceği riski ve denetimin kapsamı ve planlamasının belirlemek amacıyla gerekli ön araştırmaları yapmak
zorundadırlar.
Müşteri ile Sözleşme Yapılması
Denetçi, denetim görevini kabul etmeden önce, kendisine denetim görevini teklif edenlerle görüşmelidir. Bu görüşmede
denetimin amacı, kapsamı ve süresi belirlenir. Müşterinin denetim çalışmalarına bir sınırlama getirip getirmeyeceği denetçinin
nerede çalışacağı ve işletme olanaklarından ne şekilde yararlanacağı denetim raporunun teslim tarihi üzerinde de denetçi ve
müşterisi anlaşma sağlamalıdır. Son olarak, denetçin alacağı üret ve ödeme biçimi görüşülüp kararlaştırılır. Denetim koşulları
taraflarca imzalanan yazılı sözleşme ile belirlenebileceği gibi, denetçinin müşteriye denetim sözleşme mektubu yazması ve
mektubun müşteri işletme tarafından imzalanarak denetçiye geri gönderilmesiyle de belirlenebilir.
Denetim koşullarının yazılı olarak belirlenmesinin amacı yanlış anlaşılmaları önlemek veya en aza indirmektir.
Sözleşme veya sözleşme mektubu, aynı zamanda denetçinin tüm yolsuzluk eylemlerini ortaya çıkarmaktan sorumlu olmadığı
konusunda müşteriyi bilgilendirme aracıdır.
Sözleşmeye veya sözleşme mektubunun biçimi ve özü her müşteri için farklı olabilmesine rağmen, genellikle
şu bilgileri içerir.
Mali tabloların düzenlenmesinden yönetimin sorumlu olduğu,
Denetimin amacı, kapsamı varsa özel nedenleri,
Denetimin başlama ve bitiş tarihi ile denetim raporunun teslim tarihi,
Đçi kontrol sisteminde ve denetimin niteliğinde mevcut sınırlamalar nedeniyle bazı önemli yanlışlıkların
ortaya çıkarılamayacağı nedeniyle kaçınılmaz bir riskin var olduğunu,
Denetim ücretinin hesaplanma ve ödeme biçimi
Denetimi Kabul Etme Zamanı
Denetçi denetimi müşterisinin muhasebe döneminin sona ermesinden önce ve ya sonra kabul edebilir. Müşterinin
denetçiyi erken seçmesi ve denetçinin kabul etmesi denetimin planlanmasını kolaylaştırır. Örneğin denetçinin muhasebe
www.MuhasebeNotlari.com
döneminin ilk ayında denetimi kabul etmesi, denetçiye çalışmanın planlanmasına ve yürütülmesine bazı kısıtlamalar getirir.
Denetçi muhasebe döneminin sonunda veya sona ermesinden sonra denetimi kabul etmeden önce mevcut durumun denetimi
GKGDS na uygun olarak yapmasına uygun olup olmadığını belirlemelidir. Denetçi, çalışmasının programlamada ve
yürütmedeki kısıtlamalar yüzünden mali tablolar üzerinde şartsız bir görüş bildirememe olasılığını müşterisine bildirmelidir.
Denetim anlaşma Mektubu: Yeni müşteri hakkında bilgi toplandıktan ve önceki denetçi ile görüşüldükten sonra işin
alınması ya da alınmaması kararı verilir. Đşin kabulü halinde ilgili tarafa yazılı olarak bildirilir. Bu bildirim denetçi
tarafından hazırlanıp imzalanan ve müşteriye gönderilen bir “denetim anlaşma mektubu” ile yapılır. Bu mektubun
amacı yapılacak denetimin koşullarını, kapsamını, konulan sınırlamaları, denetimin tamamlanacağı tarihi ve başkaca
hususları müşteriye açıklamaktır. Anlaşma mektubu müşteri ve denetçi arasında bir sözleşme niteliğini taşır. Müşteri
imzaladığı anlaşma mektubunu denetçiye iade etmesi gerekir. Müşterinin de imzalaması ile denetim görevi her iki
tarafca onaylanmış olur.
DENETĐM ANLAŞMA MEKTUBU
Denetçinin Baş lığ ı
M üsleri Adresi
Anlaşmanın
Amacı
Kapsam
Genel
Kabul
Görmüş
Denetim
Standartları tle
Uyumlu
Yolsuzluklar
Yönelim
Mektubu Diğer
Çalışmalar
Anlaşmanın
Ücreti
Deneıçi Đmzası
Müşteri
tarafından
imzalanarak
denetçiye
iade
S:türker Denelim işletmesi
Ankara, 31 mart 2004
Hamit Kesgin Yön.Kur.Bşk.
fil Sok. 10
Ankara
Bu mektup Çalışkan Ortaklığının 31 Aralık 2003
tarihinde sona eren faaliyet dönemine aıl finansal
tablolarının tarafımızdan incelenmesi konusundaki
görüşmelerimizin teyididir.
Ortaklığımız 31 Aralık 2003 tarihli bilançosu ve bu
tarihte sona eren faaliyet dönemine ait gelir tablosu,
dağıtılmayan kârlar tablosu ve linansal durumunda
değişmeler tablosu, bunlarla ilgili bir denetim görüşünün
verilmesi
amacıyle
tarafımızdan
incelenecektir.
Đncelemelerimiz genel kabul görmüş denelim standartları
doğrultusunda olacak ve amacımıza varmak için
koşullara göre gerekli görülecek denetim işlemlerinin
uygulanmasına yer verilecektir.
Bu istemler muhasebe defterlerine kaydedilmiş işlemlerin
doğruluğunu destekleyen belgeli kanıtların test edilmesi
(mümkün olduğu takdirde örnekleme yoluyla test,
stokların fizikî varlıklarının test edilmesi ve alacakların
doğrudan doğruya mutabakatı ve belirli diğer varlıklar
ile yükümlülüklerin seçilecek müşteriler, alacaklılar ve
bankalarla yapılacak doğrulamalarını kapsayacaktır.
Bu tür incelemeler sırasında genel olarak bazı
yolsuzlukların veya benzen düzensizliklerin ortaya
çıkarılması mümkün ve olağan ise de, bizim
çalışmalarımızın amacı bu olmadığından bu türde
aksaklıklar bulunsa bile açıklanmayacaktır.
Đncelemelerim E sırasında olağanüstü veya normal
olmayan durumların saptanması halinde, bunlar
tarafınıza bildirilecektir. Ortaklığın 31 Aralık 2003 de sona
eren faaliyet dönemi için verilecek vergi beyannamesi
tarafımızdan gözden geçirilecektir. Ancak bu
beyannameler sizin tarafınızdan hazırlanacaktır.
Bunun yanısıra yıl içinde, işletme politikanızda yapılacak
değişikliklerin muhasebe ve vergi işlerine yapacağı etkinin
öğrenilmesi istendiğinde her türlü danışmanlık hizmeti
sunulacaktır.
Denetim çalışmamızın ücreti çalışılan saat başına normal
ücret haddi uygulanarak hesaplanacaktır. Yapılacak
seyahat giderleri ve tarafımızdan sizin için ödenecek her
türlü giderler size aittir. Bu tutarlar ve tahakkuk edecek
ücretler her iki haftada bir sunulacak fatura ile talep
edilecekti!.
Fatura
tularlan
faturanın
ibrazında
ödenecektir. Sayın kurulurunuza hizmet sunabilmekten
büyük onur duymaktayız.
Bu mektupta bildirilen hususlarla mutabık olduğunuz
takdirde, mektubun ilişikte sunulan ikinci kopyasını
imzalayarak tarafımıza göndermenizi rica ederiz.
Saygılarımızla.
S.türker
Dinelim
işletmesi
Onaylanmıştır;
Đmza
Đmza
www.MuhasebeNotlari.com
2-DENETĐMĐ PLANLAMA
Çalışma alanı standartlarının birincisine göre “denetim çalışması yeterli şekilde planlanmalı ve
varsa, yardımcılar gerektiği şekilde gözlenmelidir.”
Denetimi planlama, denetimin amacına ulaşmak için sıra ile yapılacak işlerin düzenlenmesidir.
Denetim planlanması , tasarlanan denetim uygulaması ve kapsamı hakkında genel bir stratejinin
oluşturulmasıdır. Denetim planlamasının niteliğini, kapsamının ve zamanlamasının etkileyen
başlıca faktörler, denetçinin müşterisinin işi konusunda bilgisi, denetçinin müşterisini denetlemede
geçirdiği deneyim ve müşterinin işinin büyüklük derecesi oluşturmaktadır.
1-Denetim planlama süreci
Denetim planlamasını oluşturan işlemler ve sırası şöyledir.
1müşteri hakkında bilgi toplama
2denetim çalışmalarını bölümleme
3iç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskini değerleme
4önemlilik düzeyini belirleme
5denetim riski düzeyini belirleme
6denetim amaçlarını belirleme
7denetim programının taslağını yazma
8denetim süresini ve zamanını belirleme
9denetim personelini görevlendirme.
1-MÜŞTERĐ HAKKINDA BĐLGĐ EDĐNME
Denetim planlamak için, mali tablolara önemli etkisi olan olayları, işlemleri ve uygulamaları
denetçinin anlayabilmesini sağlayacak müşteri işletmenin işi konusunda yeterli bilgi edinilmelidir.
Denetçi aşağıdaki konularda bilgiye sahip olmalıdır
Müşteri işletmenin işi, örgüt yapısı ve faaliyetinin özellikleri,
Müşteri işletmenin yer aldığı sektör,
Müşteriyi etkileyen yasal düzenlemeler,
Müşteri işletmenin muhasebe bilgilerine uygulanan analitik prosedürlerin sonuçları
Denetimi planlama safhasında analitik prosedürleri uygulamanın başlıca amaçları aşağıda
belirtilmiştir:
Müşterinin işi hakkında bilgi edinme,
Müşterinin faaliyetinin sürekliliğini değerleme,
Mali tablolarda olası hataların varlığını belirleme,
Denetim testlerini azaltma
1Müşterinin işi Hakkında Bilgi Edinme
Analitik prosedürler, müşterinin işi ve bulunduğu sektör hakkında bilgi elde etmede kullanılan
yöntemlerden biridir. Analitik prosedürler, cari yılın denetlenmemiş bilgileri önceki yılların
denetlenmiş bilgileriyle karşılaştırılarak uygulandığında, belirlenen farklar piyasada, sektörde veya
işletmede önemli olayları gösterebilir. Bu tür olaylar denetimin planlanmasını etkileyecektir.
2Đşin Sürekliliğini Değerleme
Analitik prosedürler, genellikle işletmelerin karşılaştığı mali krizleri ölçmede kullanılır. Đşletmenin
faaliyetine kriz dolayısıyla son vermesi olasılığı denetim planını etkileyecektir.
3Olası Hataların Varlığını Belirleme
Analitik prosedürler, veriler arasındaki anormal ilişkileri ve olağandışı sapmaları belirler. Olağandışı
sapmalar anormal farklar beklenmediği halde varsa veya beklendiği halde mevcut değilse ortaya
çıkar. Böyle durumlarda olağandışı sapmaların olası nedenlerinden biri muhasebe hatasının veya
yolsuzluğunun mevcut olmasıdır. Bu nedenle analitik prosedürler, denetimde daha fazla dikkat
gerektirecek, hata ve yolsuzlukların olabileceği özel denetim alanlarını belirler.
4Denetim Testlerini Azaltma
Analitik prosedürler olağandışı sapmaların olmadığını gösterirse, hata ve yolsuzluk olasılığının
az olduğu şeklinde yorumlanır ve ilgili hesaplar için daha az sayıda test uygulanır. Böyle
durumlarda örneklem büyüklükleri azaltır, bazı denetim prosedürlerinin uygulanmasına gerek
kalmaz veya bazı prosedürlerin bilanço tarihinden çok önce yapılması yoluna gidilir. Bu
nedenle planlama safhasında analitik prosedürlerin uygulanmasından elde edilen sonuçlar,
yapılacak denetim çalışmasının niteliğini, zamanlamasını ve büyüklüğünü planlamada
denetçiye yardımcı olur.
www.MuhasebeNotlari.com
2-DENETĐM ÇALIŞMALARINI BÖLÜMLEME
Denetim çalışmasını bölümlemenin farklı yolları vardır. Geleneksel yaklaşım mali tablolar
sınıflamasına göre yapılan bölümlemedir. Mali tablolarda yer alan kalemleri oluşturan
hesapların her biri ayrı bir birim kabul edilir. Bağımsız denetim mesleğinin ortaya çıkmasının ve
denetimin bu şekilde yapılmasının nedeni gelişmiş ülkelerde sermaye piyasalarının henüz
gelişmediği yıllarda işletmelerin bankalardan kısa vadeli borçlanma gücünü belirlemek için,
işletmelerin bilançolarında kısa vadeli yabancı kaynaklar ile döner varlıkların doğruluğuna
ilişkin denetçilerden görüş istemişlerdir. Đlk bağımsız denetçiler bu nedenle bilanço kalemlerinin
incelenmesine başlanması ve denetim kitaplarında da önce bilanço kalemlerinin denetiminin
açıklanması gelenek haline gelmiştir. Oysa, sermaye piyasalarının gelişmesiyle, gelir tablosu
bilançodan daha önemli mali tablo haline gelmiştir.
Denetim çalışmasının örgütlemek için işlemler aşağıdaki gibi bölümlendirilebilir.
Hasılat çalışmasını ( satışlar, satış iade ve iskontoları, para ve çek tahsil işlemleri,
Harcama işlemleri ( satın alma, para çek ile ödeme işlemleri, ücret işlemleri,
Üretim işlemleri,
Finansman işlemleri ( sermaye, kısa ve uzun vadeli borç sağlama ve ödeme vergi ve
diğer yasal yükümlülüklerin tahakkuku ve ödeme),
Yatırım ve duran varlık işlemleri
3-ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐ HAKKINDA BĐLGĐ EDĐNME VE KONTROL RĐSKĐNĐ DEĞERLEME:
Đşletme faaliyetlerinin şirket politikaları ile uyum içinde düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi,
varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip engellenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve
doğru olması, güvenilir mali bilgilerin zamanında hazırlanması hedeflerine mümkün olduğunca
ulaşmak amacıyla yönetimin kullandığı tüm yöntem ve usullere iç kontrol sistemi denir.
Đyi bir iç kontrol sisteminin taşıması gereken özellikler:
1-şirket politikaları ile uyum
2-işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda işlemlerin etkin ve verimli şekilde yürütülmesi
3-varlıkların korunması: fiziki koruma ve ekonomik koruma
4-hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi.
5-muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması
6-güvenilir mali tabloların zamanında hazırlanması.
Đç kontrol sistemi kaça ayrılır.
1-Yönetsel kontroller(faaliyet kontrol sistemi)
Đşlemlerin, işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine
yönelik, yönetim politikalarına bağlılığı artıran ve mali olaylar ve muhasebe kayıtlarıyla direkt ilişkisi
bulunmayan yöntem ve usullerdir. Örneğin istatistiksel analizler(üretim raporları, satış raporları),
zaman ve hareket etütleri (iş akım şeması gibi birbirini izleyen işlerin planlaması,) eğitim
programları, kalite kontrol sistemleri.
Đyi bir iç kontrol sisteminde yönetimin amaçladığı fayda dört grupta toplanır
1- güvenilir bilgi sağlanması
2- işletme varlıklarının ve kayıtlarının korunması
3- verimliliğin arttırılması
4- belirlenmiş politikalara bağlılığı özendirme.
2-Muhasebe kontrolleri(muhasebe kontrol sistemi)
varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru
şekilde yapılması, mali tabloların zamanında güvenilir olarak hazırlanması amacına yönelik olarak
konulan tüm yöntem ve usullerdir. Örneğin: yetki ve onay vermek, kayıt ve raporlama sistemleri, iyi
ve detaylı bir hesap planı, muhasebe yönetmeliği. Muhasebe kontrolü üç unsur tarafından belirlenir:
1- varlıkların korunması
2- finansal kayıtların güvenilirliği
3- kıymet hareketleri.
Bu unsurlar dışında iç muhasebe kontrolu tanımında ve muhasebe kontrolu kavramında açıkça
belirtilmeyen bazı özellikler vardır. Genelde tüm muhasebe kontrolleri için olan bu özellikler: 1yönetimin sorumluluğu 2- sistemin yeterince güvence vermesi 3-sistemi kısıtlayan faktörler 4bilgi işleme yöntemleri şeklinde sıralanabilir.
www.MuhasebeNotlari.com
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐ ORTAMI
Etkin ve güvenilir bir iç kontrol sisteminin kurulması ve çalıştırılması için uygun bir kontrol ortamına
gerek vardır. Bu ortama iç kontrol sistemi ortamı adı verilir. Bu ortam işletme içi ve dışı etkenler
tarafından belirlenir. Dış etkenler işletme yönetiminin kontrolu dışında olan faktörlerdir. Đç etmenler
ise yönetimin doğrudan kontrol edebildiği faktörlerdir.
Đç etmenler; yönetimin önderliği, organizasyon yapısı, personel, iç denetim, bütçeleme ve işletme içi
raporlama, işletme uygulama ve politikaları şeklinde sayılabilir.
ETKĐN BĐR ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐ ĐÇĐN TEMEL ĐLKELER
1- görevlerin ayırımı ilkesi
2- kuymet hareketlerinin yetkilendirilmiş olması ilkesi
3- uygun belgeleme ve muhasebe kayıt düzeninin varolması ilkesi
4- varlıkların ve muhasebe kayıtlarının fiziki koruması ilkesi
5- bağımsız mutabakatların yapılması ilkesi
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN AMAÇLARI
1-iç kontrol sisteminin esas amaçları
2-iç kontrol sisteminin genel amaçları
3-iç kontrol sisteminin özel amaçları
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN ESAS AMAÇLARI
1-işletme varlıklarını korumak
Đstenmeyen durumlar nedeniyle varlıklarda meydana gelebilecek azalmalar veya zararların
engellenmesi için önceden yönetimce tedbir alınmasıdır.
2-muhasebe bilgilerinin doğruluğu ve güvenilirliğini sağlamak
Muhasebe kayıt ortamının kontrol altına alınması ve sağlanan bilgilerin güvenirlik derecesinin en
üst düzeye çıkarılması için gerekli önlemler alınmasını amaçlar.
3-işletme faaliyetlerinin yönetim politikalarına , planlara ve yasalara uygunluğunu sağlamak.
Đç kontrol sistemi faaliyetlerin verimliliğini sağlamaya yardımcı olur bütçe ve yönetim politikalarına
uygunluğun korunmasına yardımcı olur.
4-kaynakların ekonomik ve verimli kullanımını sağlamak: doğru ve uygun zamanda en az kaynak
kullanılarak amaçlara ulaşılmış ise verimlilik sağlanmış demektir, Verimliliğin sağlanıp sağlanmadığı
iç kontrol sisteminin iyi işlemesine ve faaliyete uygun ve teknik personelin çalıştırılmasına bağlıdır.
5-Yönetim tarafından belirlenmiş hedeflere ve amaçlara ulaşılmasını sağlamak:Planlanmış
sonuçların gerçekleşen sonuçlarla karşılaştırılmasıyla faaliyetlerin etkinliği değerlendirilir, iç kontrol
sistemi hedeflere ulaşılabilecek şekilde yönlendirildiğinde planlanmış sonuçların gerçekleştirilmesi
kaçınılmazdır.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN GENEL AMAÇLARI
1-işlemler yönetimin devrettiği genel ve özel yetkilere uygun olarak yürütülmelidir.
2-işlemler gelen kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak ve hesap verme yükümlülüğünü
yerine getirecek şekilde kaydedilmelidir.
3-varlıklara ve belgelere erişim yetkili personelle sınırlandırılmalıdır.
4-mevcut varlıklar belirli sorumluluk kayıtlarıyla karşılaştırılmalı ve herhangi bir fark
belirlendiğinde arkın özelliğine göre gerekli soruşturma yapılmalıdır.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN ÖZEL AMAÇLARI
Genel kontrol amaçları bir işletmenin belirli işlem gruplarını yürütmek için gerekli kontrol usul ve
yöntemlerin sahip olup olmadığının göz önünde bulundurulmasında genel bir çerçeve oluşturur.
Belirli bir işlem grubunu yürütmek için ise genel kontrol amaçlarına paralel olarak özel kontrol
amaçlarının da belirlenmesi gerekir. Örneğin kredili satış işlemlerinin yürütülmesine ilişkin özel
kontrol amaçları şöyle sıralanabilir:
1-yetki: Kredili satışları yetkili satış personeli yapmalı ve bu personel kendilerine tanınan yetki
sınırını aşmamalıdır.Müşterilere tanınan kredi limitleri aşılmamalıdır.
2-gerçeklik: Kredili satış kayıtları işletmenin gerçek kredili satışlarını göstermelidir.
3-bütünlük: yapılan tüm kredili satışlar gösterilmelidir.
4-kayıtsal doğruluk: Kredili satışlarla ilgili gönderilen mallar için sevk irsaliyesi ve fatura
düzenlenmeli , stok kayıtları doğru tutulmalıdır.
5-sınıflandırma: Kredili satış işlemleri müşteri hesaplarına ve stok kayıtlarına kaydedilirken doğru
hesaplara kaydedilmelidir.
6-zamanlılık: Kredili satış işlemleri işlemin gerçekleştiği dönemin kayıtlarında gösterilmelidir.
www.MuhasebeNotlari.com
7-varlıkları koruma: Müşteri ve stok kartları ile alacak senetleri ve alınan çekler kilitli yerlerde
saklanmalıdır.
8-Mutabakat: Kredili satışlarla ilgili belgeler satış kayıtlarıyla, müşteri kartları ticari alacaklar
hesabıyla karşılaştırılmalı ve alarınaki mutabakat sağlanmalıdır.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN KURULMASINDA GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN
FAKTÖRLER:
Đç kontrol sistemi kurulurken bazı faktörler göz önünde bulundurulur ve değerlendirilir. Bu
değerlendirme sonucunda iç kontrol sistemi kurmaya, kurulacak sistemin organlarının
belirlenmesine , sistemde görevlendirilecek personelin belirlenmesine karar verilir.
Đç kontrol sisteminin kurulmasında göz önünde bulundurulması gereken, risk ve maliyet faktörü
olmak üzere iki faktör vardır.
A-RĐSK FAKTÖRÜ: Risk planlanan faaliyetlerin gerçekleşmeme olasılığıdır. Đç kontrol sistemi
kurulmadan önce işletme yönetimi mevcut risklerin türlerini ve önemlilik derecesini bilmelidir. Bu
riskler nedeniyle oluşabilecek zararları en aza indirebilmek için iç kontrol sitemi kurulmalıdır.
Yönetim iki tür riskle karşılaşabilir:
1-finansal riskler: Yanlış Yönetim politikalarının uygulanması ve yolsuzluklar nedeniyle varlıkların
kaybolma olasılığıdır.
2-Muhasebe riskleri: Varlıklarla ilgili hesap verme yükümlülüğünün yerine getirildiği raporlarda ve
kayıtlarda hata olasılığıdır.
Bu risklerin dışında bazı faktörler
risk oranlarını arttırır. Verimsiz faaliyetler, varlıkların
korunmasında başarısız yönetim alacaklılar ve ortaklar için zarar riskini ortaya çıkarır. Raporlar ve
kayıtlardaki hatalar yöneticiler ve işletme dışındaki kişilerin alacakları kararlarda yanılma riskini
ortaya çıkarır.
B-MALĐYET FAKTÖRÜ: Đç kontrol sisteminin kullanılacak teknik ekipmanlar ve personel gibi bir
maliyeti söz konusudur. Đç kontrol sistemi ilk aşamada bürokrasiyi arttırabilir ve verimliliğin
düşmesine neden olabilir , ek maliyetlerin doğmasına neden olabilir. Đç kontrol sisteminin maliyeti
beklenen faydayı geçmemelidir. Fayda ve maliyet ilişkisi oranının fayda yönünde olmalı Fayda
maliyet analizi yapılarak sistemin sağlayacağı fayda veya önleyeceği kayıplar, sistemin
maliyetinden yüksekse kontrol sistemi kurulmalıdır.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN KISITLAMALARI:
1-iç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi
2-iç kontrol sisteminin olağan işlere yönelmesi.
3-potansiyel insan yanlışlıkları
4-çalışanların iç kontrolleri ihmal etme olasılıkları.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN UNSURLARI
Đç kontrol yöntemlerinin ve tekniklerinin seçiminde ve etkin bir biçimde uygulanmasında bir çok
unsurlar söz konusudur. Bu unsurların değerlendirilmesi kontrol yöntem ve tekniklerini
değerlendirmek için gereklidir. Bir işletme uygun ve etkin bir kontrol sisteminin kurulması için
gerekli unsurlara sahip olmadıkça iç kontrolün amaçlarına ulaşması beklenemez. Etkin bir iç kontrol
sistemini oluşturan unsurlar şöyle sınıflandırılabilir.
1-KONTROL ÇEVRESĐ (ORTAMI)
Etkin bir iç kontrol sisteminin kurulabilmesi için uygun bir ortamın sağlanması gerekmektedir. Bu
ortam ise bir işlem grubuna özgü politika , usul ve yöntemlerin etkinliğini belirlemede, artırmada
veya azaltmada etkili olan tüm faktörlerdir. Đç kontrol ortamını etkileyen çeşitli faktörler aşağıda
sıralanmıştır.
a-yönetim felsefesi
Yönetim iç kontrol sisteminin gerekliliğine inancının tam olması ve işletme çalışanlarına kontrolün
gerekliliği bilincini yerleştirmede önderlik etmeli ve çalışanların kontrol usul ve esaslarına tam olarak
uymalarını sağlamalıdır.
b-örgütsel yapı
Örgütsel yapının iyi bir örgüt yapısına sahip olması bunun içinde satın alma, satış , imalat,
muhasebe, teslim alma ve iç denetim gibi fonksiyonların bağımsız bölümlerce yerine getirilmesi
gerekir. Yetki ve sorumluluklar açıkça tanımlanmalı örgüt şeması ve yönetmeliğinde belirtilmelidir.
c-personel durumu
Çalışanların yeterli mesleki bilgiye ve dürüstlüğü sahip olması iç kontrol sistemi için çok önemlidir.
Gerekli niteliklere sahip, görevini özenle yürüten, işletme amaçlarına hizmet eden ve kurallara uyan
bir personel yapısı etkin bir iç kontrol sisteminin varlığında büyük öneme sahiptir.
www.MuhasebeNotlari.com
d-Bütçe sistemi
Bütçeler planlama, kontrol, koordinasyon, motivasyon fonksiyonlarının yürütülmesine ve başarı
ölçmeye yardımcı olur. Kontrolün amacı, yöneticilerin arzuladığı sonuçların işletme tarafından
gerçekleştirilip, gerçekleştirilemeyeceğinin saptanmasıdır.
e-işletme politikaları ve uygulamaları
Đyi bir iç kontrol sisteminin oluşturulmasında işletme uygulama ve politikaları büyük önem taşır. Đç
kontrol sistemi ne kadar iyi planlanırsa planlansın sistemin yönetimi yine de kişilere bağlıdır. Bu
nedenle sistemi yürütecek kişileri ilgilendiren uygun politikaların belirlenmiş olması gerekir. Đşletme
politikası ve uygulamalarına örnek olarak çalışanların üçüncü kişilere verebilecekleri zararlara karşı
yaptırılan mali sorumluluk sigortası, kasa tazminatı ödenmesi, personel ve sicil yönetmeliği, disiplin
yönetmeliği gibi politika ve uygulamalar sayılabilir.
f-iç denetim: Đşletme yönetimine yardımcı olmak amacıyla , muhasebe, mali ve diğer faaliyetlerini
incelemek için yapılan bağımsız bir inceleme ve değerleme işlemidir. Diğer türdeki kontrollerin
etkinliğini ölçen ve değerlendiren bir yönetim kontrolüdür. Đç denetim birimleri nin başlıca çalışma
alanları şu konuları kapsar.
muhasebe ve iç kontrol sistemini inceler
işletmenin faaliyet sonuçları ile mali durumuna ait bilgileri kontrol eder.
Faaliyet sonuçlarının etkinlik ve verimlilik açısından değerlendirilmesini yapar.
Bağımsız denetçi etkin ve güçlü bir iç denetim birimi olduğuna inanırsa çalışma alanının daraltabilir.
Bağımsız denetçinin güvenini etkileyen faktörler şunlardır:
işletme iç denetim birimimin örgüt yapısındaki yeri ve büyüklüğü
iç denetim biriminin çalışma alanı, görev ve yetkileri
iç denetim personelinin teknik bilgi düzeyi ve deneyimi
iç denetim personelinin görevlerini yaparken gösterdikleri özen.
KONTROL ÇEVRESĐ HAKKINDA BĐLGĐ EDĐNME
1-kilit personele sorular sorarak
2-müşterisinin belgesini inceleyerek
3-müşterinin faaliyetlerini gözlemleyerek
4-müşteri ile ilgili geçmiş denetim deneyimleri hakkında bilgi edinerek.
2-MUHASEBE SĐSTEMĐ
Bir işletmenin faaliyetlerine ve finansal durumuna ilişkin hesap vermek yükümlülüğünü yerine
getirmek amacıyla işlemleri belirleme, belgelere ve muhasebe defterlerine kaydetme ve raporlama
ile ilgili usul ve yöntemlerden oluşur.
a: gerçek işlemlerin kaydedilmesi
b-tüm işlemlerin kaydedilmesi
c-işlemlerin uygun şekilde sınıflandırılması
d-işlemlerin uygun şekilde değerlendirilmesi
e-işlemlerin zamanında kaydedilmesi
3-KONTROL PROSEDÜRLERĐ(usul ve yöntemleri) : işletme amaçlarına ulaşmayı sağlamak için
yönetimin işletme kontrol çevresine eklediği usul ve yöntemlerdir.
a-işlemlerin yönetimin devrettiği yetkilere uygun olarak yapılaması
b-yeterli düzeyde işbölümü yapılması
c-varlıkların kullanılması ve kayıtlara erişim yetkisinin sınırlandırılması
d-sorumluluk kayıtlarının mevcut varlıklarla karşılaştırılması
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN ÖĞELERĐ:
1Organizasyon Planı: Etkin bir iç kontrol iyi bir organizasyon planı gerektirir. Đyi bir örgüt planı
(Örgüt Şeması) ve iş akış şeması ile iyi bir bölümünün sağlanmasıyla, görevlerin kişilerce birbirlerini
kontrol edecek bir şekilde dağıtılması gerekir.
Satın alan , satan , ödemeyi yapan ve kullanan vb.. kimselerin farklı olması gerekir. Đyi bir
organizasyon planının özelliği satın alma, üretim, satış, muhasebe ve finansman gibi ayrı
departmanlara gönderilmesidir. Herhangi bir işlemin başından sonuna kadar yürütülmesi aynı
departmana verilmelidir.
2Muhasebe sistemi: Đç kontrol açısından muhasebe sistemi, belgeler, hesap planı, muhasebe
yönetmeliği gibi konuları kapsamaktadır. Đyi bir muhasebe sistemi ile alacaklarda ve borçlarda
www.MuhasebeNotlari.com
meydana gelen değişikliği gelir ve gider akımlarının zamanında muhasebeleştirilmesini yapacak bir
sistem kurulmalıdır: Đyi bir belge düzeni ve belgelerin yetkililerce zamanında imzalanması gibi .
3Yöntemler: Etkin bir iç kontrol sistemi için, her departmanın faaliyetini nasıl yürütüleceği
belirtilmelidir. Bunun için de yetki ve sorumlulukların bölümlenmesi gerekir.
4Personel: Đşlerin yürütülmesi için personel gerekir. Bu açıdan ister memur ister müdür olsun,
işin gerektirdiği kalite ve miktarda personel çalıştırması şarttır.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN GÖZDEN GEÇĐRĐLMESĐ
Bağımsız denetçi, işletmenin iç kontrol sistemini iki açıdan inceler.
1Sistem işleyişinin, denetçinin finansal tablolar hakkında genel olarak kesin fikir vermesine
yetecek nitelikte olup olmadığı.
2Đç kontrolün zayıf ve kuvvetli yanlarının tespit edilmesi
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
Đç kontrol sisteminin değerlenme nedenleri:
1-iç kontrol sisteminin güvenilirliğini araştırmak
2-denetim çalışmasını planlamak
3-yönetime önerilerde bulunmak.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN DEĞERLEME AŞAMALARI:
1-SĐSTEMĐN TANIMLANMASI: sistemle ilgili bilgi toplamada kullanılan 3 yöntem vardır. Bunlar
1-not alma yöntemi: görüşmeler sırasında not olmak, edinilen bilginin nereden ve kimden alındığını
yazılı hale getirmek.
2-anket yöntemi: 40-50 soruluk genel bir anketin çalışanlarca doldurulması
3-akış şemaları: herhangi bir olayı ele alıp, başından sonuna kadar olan aşamaları şekil üzerinde
çizmek.
2-SĐSTEMĐN ÖNDEĞERLEMESĐ: ön değerleme ile edinilen bilgiler ışığında denetçi denetimin
planlamasını yapar. Denetimde yoğunluk vereceği alanları tespit eder.
3-SĐSTEMĐN UYGULAMADAKĐ ETKĐNLĐĞĐNĐN TEST EDĐLMESĐ : iç kontrol sisteminin
uygulamadaki etkinliği ölçülür. sistemin etkin çalışıp, çalışmadığına karar verdikten sonra, sistemin
ön değerlemesi ile bir farklılık meydana gelmişse denetim planlamasında değişiklik ve düzenleme
yapar.
4-SĐSTEMĐN SON DEĞERLEMESĐ: bu aşamada uygulamadaki etkinliğin tespiti için yapılan
testlerin, sistemin ön değerlemesini doğrulayıp doğrulamadığı araştırılır. Sonuçlara göre denetim
programında bazı düzeltmeler yapar.
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN YETERSĐZ KALMASININ NEDENLERĐ NELERDĐR:
1-iç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi
2-iç kontrol sisteminin çoğunlukla rutin işlere yönelmiş olması
3-potansiyel insan yanlışları
4-şartların değişikliği yüzünden prosedürlerin yetersiz kalması
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN BAĞIMSIZ DIŞ DENETĐMDEKĐ ÖNEMĐNĐ AÇIKLAYINIZ.:
1-işin alınması, planlanması ve yürütülmesi sırasında denetçiye yol gösterir.
2-denetim alanında kullanılması gereken denetim tekniklerinin niteliklerini belirler.
3-denetim kanıtlarının güvenilirliğini etkiler
4-denetim riskini etkiler
5-denetim alanının sınırlarını etkiler
6-denetim süresini belirler
7-denetim maliyetini etkiler
8-hata ve hilelerin saptanmasını sağlar.
DENETÇĐ ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐNĐN ETKĐN ÇALIŞIP ÇALIŞMADIĞINI ANLAMAK ĐÇĐN HANGĐ
GÖSTERGELERE BAKAR
Denetim tekniklerine başvurarak kanıt toplamak ve değerlemek (kontrol testleri yapmak) suretiyle
oluşturur.
DENETĐMĐ PLANLAMA SAFHASINDA ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐ HAKKINDA BĐLGĐ EDĐNME
Bilgi edinme hem mevcut kontrol politikaları ve prosedürleri ile kayıt ortamı hakkında bilgi edinmeyi
hem de mevcut kontrol politikaları ve prosedürlerinin işletme tarafından uygulanmakta olup
olmadığına ilişkin bilgi sahibi olmayı içerir.
Edililen bilgiler şu amaçlar için kullanılmalıdır.
1- olası hata ve yolsuzluk türlerini belirlemek.
2- Önemli hata ve yolsuzluk riskini etkileyen faktörleri belirlemek
3- Maddi doğruluk testlerinin planlamak
www.MuhasebeNotlari.com
Đç kontrol sistemi denetçinin bu amaçlara ulaşmasında başlıca bilgi kaynağıdır. Diğer bilgi
kaynakları şunlardır:
1- önceki denetimlerde edinilen bilgiler
2- müşterinin faaliyette bulunduğu sektöre ilişkin bilgiler .
KONTROL ÇEVRESĐ HAKKINDA BĐLGĐ EDĐNME
1- kilit personele sorular sorar
2- müşterisinin belgelerini inceler
3- müşterisinin faaliyetlerini gözlemler.
DENETĐMĐ PLANLAMA SAFHASINDA KONTROL RĐSKĐNĐ DEĞERLEME
KONTROL RĐSKĐNĐN ĐLK DEĞERLEMEsi şu adımlardan oluşur.
1- kontrol amaçlarını belirleme
2- kontrol prosedürlerini belirleme
3- kontrol zayıflıklarını belirleme ve değerleme
4- kontrol riskini değerleme
kontrol riski: müşterinin iç kontrol politikaları ve prosedürleriyle önlenemeyecek
bulunamayacak önemli hata ve yolsuzlukların mali tablolarda olma olasılığıdır.
veya
ĐÇ KONTROL SĐSTEMĐ
BĐLGĐ EDĐNME PROSEDÜRLERĐNĐ BELGELEME
NOT ALMA YÖNTEMĐ: Denetçi müşterisinin personeli ile görüşme yaparken sorduğu soruları ve
aldığı cevapları not eder. Denetçi kontrol amaçlarını politikalarını ve prosedürlerini içeren
yönetmelik genelge ve yönerge gibi dokümanları incelerken de önemli gördüğü hususları not eder.
Denetçi faaliyetleri ve iş akışını gözlemleyerek edindiği bilgileri not eder.
AKIŞ ŞEMALARI HAZIRLAMA YÖNTEMĐ: belirli faaliyetlere ilişkin tüm yöntemleri gösterir. Akış
şemaları sistemin işleyişini gösteren şemalardır. Denetçi iç kontrol sistemine ilişkin bilgi edinirken
hazırladığı başka bir doküman akış şemasıdır. Personelle yapılan görüşmelerden elde edilen
bilgilerden akış şemaları hazırlanır.
SORU FORMU UYGULAMA YÖNTEMĐ: Denetçi bu yöntemi uygulamak için iç kontrol sistemine
ilişkin çeşitli sorular hazırlar. Genelde bir soru formu işletmenin tüm yönlerine ilişkin ayrıntılı ve
çeşitli sorulardan oluşur. Sorular genellikle evet ya da hayır cevabı alınacak şeklinde düzenlenir.
4-ÖNEMLĐLĐK DÜZEYĐNĐ BELĐRLEME
Denetimde, önemlilik ( kabul edilebilir hata ) kavramı hem mali tablolar düzeyinde hem de
hesap kalanları düzeyinde kullanılır.
Mali tablolar düzeyinde önemliliği değerlemenin nedeni, bir bütün olarak mali tablolara
ilişkin görüş bildirilmesidir. Denetimi planlama safhasında, denetçi her bir mali tablo için bir veya
birkaç önemlilik düzeyi belirleyebilir. Örneğin, gelir tablosu mali tablo için bir veya birkaç önemlilik
düzeyi belirleyebilir. Örneğin gelir tablosu için net satışların %1 i veya faaliyet karının %5 i veya
%10 u önemlilik düzeyi olarak kabul edilebilir. Ancak, ne GKGMĐ ne de GMGDS ile bir oran
belirlenmemiştir.
5-DENETĐM RĐSKĐ DÜZEYĐNĐ BELĐRLEME
Denetim riski; mali tablolarda önemli yanlışlıklar olduğu halde denetçinin mali tablolarla ilgili olarak
olumlu görüş bildirme olasılığıdır. Bu risk beraberinde işletme riskini de getirir. Đşletme riski ise
yanlış bildirilen görüşten dolayı denetim firmasının itibarının sarsılması v denetim görevinin
kendisinden alınması olasılığıdır.
www.MuhasebeNotlari.com
Denetim riski, denetimi planlama safhasında alınacak diğer kararları özellikle etkileyebildiğinden,
göz önünde bulundurulur. Örneğin örneğin denetim riskinin fazlalaştırılmasında ortaya çıkacak olası
sorumluluklar, denetimde daha deneyimli personelin görevlendirilmesini, gözetimin arttırılmasını ve
daha yüksek mesleki şüphecilikle denetimin yürütülmesini gerektirir.
Denetim riski aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:
1-iç kontrol sisteminin bulunmaması yada yetersizliği
2-iç kontrolün önleyemediği hata ve yanlışların bulunması.
3-denetim uygulamalarına rağmen olası hatalar yanlışların bulunması.
6-DENETĐM AMAÇLARINI BELĐRLEME:
Đşlem gruplarına göre denetim çalışmasının bölümlenmesi, denetçiye denetimi
örgütlemesinde ve yönetmesinde yardımcı olur. özel denetim amaçlarını oluşturmak için önce genel
denetim amaçlarını belirlemek gerekir.
Genel Denetim Amaçları:
1Gerçeklik: Gerçek olmayan arlıklar ve borçlar bilançoda gerçekmiş gibi gösterilmemelidir.
hayali işlemler gerçek olmayan işlemler gerçekleşmiş gibi gösterilmemelidir.
2Bütünlük: Bilançoda yer alması gereken bazı gerçek varlıklar ve borçlar kayıt dışı
bırakılmamalıdır. denetçi bütünlük amacına ulaşmak için, bilanço tarihi itibariyle varlıklar, borçlar,
hasılat, gelir ve giderlerin kayıt dışı bırakılmış olup olmadığını araştırır. örneğin bilanço tarihinde
yaptığı kasa sayımında 5,000,000 lira para mevcudu belirlemişse , fakat denetlenmemiş kasa
hesabının kalanı 2,000,000 lira ise hesap kalanı 3,000,000 lira eksik gösterilmiş başka bir deyişle
kasadaki paranın tamamı kayıtlarda gösterilmemiş demektir. bütünlük amacına aykırı olan bu
durum, birçok kayıt hataları dışında başka nedenlerden dolayı ortaya çıkmış olabileceğinden,
kasada olması gereken para mevcudunun sayım sonucu belirlenen para mevcudu olduğunu
göstermez.
3Sahiplik ve Yükümlülükler:
Bilançoda yer alan varlıklar, bilanço tarihi itibariyle işletmenin mülkiyetinde olan varlıklar ile
alacak haklarından oluşmalıdır. bilançoda yer alan borçlar ise işletmenin kendi yükümlülüklerini
göstermelidir. örneğin, bazı varlıklar, müşteri işletmede var ve müşterinin zilyetliğinde olsa bile,
müşterinin mülkiyetinde değildir. Konsinye olarak mevcut olan mallar bilançoda yer
almamalıdır. Yoldaki mallar işletmede mevcut olmamasına karşın, işletmenin mülkiyetindedir.
aynı şekilde işletme ortaklarının kişisel işlemlerinden doğmuş olan borçlar olabilir, ancak bu
borçlar müşteri işletmenin yükümlülüğü olmadığı için bilançoda gösterilmemelidir.
varlıkların sahipliğini ve borçların kime ait olduğunu belirlemek. denetlenen varlık ve borç
hesaplarının niteliğine göre farklıdır. örneğin, binaların denetiminde sahipliği belirlemek için
tapu kayıtlarına, taşıtların denetiminde trafik tescil belgelerine başvurulur.
4-
Değerleme ve Gidere Dönüştürme
Varlıklar, borçlar, hasılat ve giderler mali tablolarda uygun tutarlarla ifade edilmelidir. mali
tablolarda her bir kalemin değerinin uygun tutarlarla ifade edilmesi demek, genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerinden maliyet, karşılaştırma (gidere dönüştürme) ve tutarlılık ilkelerine göre
kayıt yapılması demektir. mali tablolarda kalemlerin GKGMĐ’ ne göre brüt ve net değerleri
gösterir. örneğin, ticari alacakların brüt tutarı gösterilir, ayrıca tahsili şüpheli olanlar için ayrılan
karşılıklar ile bilanço tarihindeki net tahsil edilebilir değerini bulmak için hesaplanan reeskont
tutarı brüt ticari alacaklar tutarından indirilecek net ticari alacaklar tutarı bulunur.
5-
Sınıflandırma:
işlemlerin doğru hesaplara kaydedilmesini ve mali tablolarda doğru hesaplarda gösterilmesini
ifade eder. örneğin denetçi alacak senetlerini vadelerine göre ve ticari bir işlemden doğmuş
olup olmamasına göre inceleyerek, sınıflamanın doğru olması halinde yeniden sınıflandırır.
6Zamanlılık: Bilanço tarihine yakın işlemler doğru muhasebe dönemine kaydedilmelidir.
Bilanço tarihinden önce, henüz gerçekleşmemiş hasılat, gelir, gider kar ve zararlar gerçekleşmemiş
gibi kaydedilmemelidir. işlemlerin gerçekleştiği tarihi belirlemek, işletmenin doğru muhasebe
dönemine kaydedilip kaydedilmediğini belirler.
7Açıklama: mali tablolarda veya dipnotlarda yer alan bilgilerin gerektiği şekilde açıklanıp
açıklanmadığı ile ilgilidir. örneğin varlıkların rehinli olup olmadığı mali tablolarda açıklanmalıdır.
8Kayıtsal Doğruluk: işlemlerin doğru hesaplara, hesapların doğru tarafına ve doğru tutarda
kaydedilmesi ile ilgilidir. denetçi, bu amaca ulaşmak için günlük defter toplamının, büyük defter
hesapları ile yardımcı defter hesaplarının borç ve alacak tarafları toplamlarının doğruluğunu
araştırır.
www.MuhasebeNotlari.com
Mali tabloların denetiminde 2 tür risk vardır
1-denetim riski :mali tablolarda önemli hataların, yanlışlıkların bulunmasına rağmen denetçinin
bunları fark etmeyerek olumlu rapor hazırlaması riskidir denetim riskini hazırlayan riskler
1-yapısal risk
2-kontrol riski
3-bulgu riski
normal denetim riski hesap kalanları düzeyinde %3 veya %5 düzeyinde olmalıdır. Denetim riski
denetimin planlanması aşamasında belirlenir.
Denetim riskinin hesaplanması:
Đstenilen risk=yapısal risk*kontrol riski*bulgu riski
Denetim riskinin özel alanları:
1-yöneticilerin yolsuzlukları
2-yasadışı eylemleri
3-işletmenin ilişkili olduğu kişi ve kurumlardan kaynaklanan olaylar.
4-müşteri işletmenin faaliyetine son verme olasılığın varlığı
2-işletme riski: mali tablolara yönelik denetçinin bir dava yada söylenti nedeniyle mesleki
uygulamasının zarar görmesi riskidir.
Denetçi denetim riskini mümkün olan en düşük düzeyde tutarak denetimi planlamalıdır. Denetim
riski, müşteri işletme işlemlerinin çeşitlenmesi karmaşıklığı ile denetçinin deneyimine göre
değişebilmektedir.
-
Denetim Riski üç tür riskin sonucudur.
Yapısal risk
Kontrol riski
Bulgu riski
Yapısal Risk: Đç kontrol sistemini oluşturan politikaların ve prosedürlerin olmadığı varsayıldığında,
belli yapısal ve çevresel özellikleri nedeniyle hesap kalanlarının önemli yanlışlıklardan
etkilenebilirliğidir. Bu yanlışlık riski, bazı hesap kalanları ve işlem türlerinde diğerlerine göre daha
büyüktür. Örneğin paranın hırsızlıktan etkilenme derecesi kömür stoklarına göre daha fazladır. Dış
etkenler de yapısal riski etkileyebilir. Örneğin teknolojik gelişmelerin bir mamulün modasının
geçmesine yol açması, bilançoda stokların abartılmış gösterilmesine neden olabilir.
Kontrol Riski : Đç kontrol sistemini oluşturan politika ve prosedürlerle önlenemeyecek veya
bulunamayacak hataların olması riskidir. Bu risk, iç kontrol siteminin etkinliğinin bir fonksiyonudur.
Bir hesaba ilişkin etkin iç kontrol politikaları ve prosedürleri kontrol riskini azaltır. Đç kontrol sistemi,
içinde var olan sınırlamalar nedeni ile, tüm önemli hataların önlenmesini veya bulunmasını tam
sağlayamadığından, kontrol riski hiçbir zaman sıfır olamaz.
Bulgu Riski
: Mali tablolarda var
olan önemli bilgi yanlışlığını denetçinin denetim
prosedürleriyle bulamaması riskidir. Bulgu riski denetim prosedürlerinin ve bunların denetçi
tarafından uygulanmasındaki etkinliğinin bir fonksiyonudur. Bu risk, bir hesap kalanının veya işlem
türünün tamamının denetçi tarafından denetlenmediği durumlarda var olan belirsizlikten doğar (
örnekleme riski) veya denetçinin uygun olmayan denetim prosedürlerini seçmesinden, uygun bir
prosedürü yanlış uygulamasından ya da denetim sonuçlarını yanlış yorumlamasından kaynaklanan
belirsizliklerden doğabilir.
Arzu edilen denetim riski oldukça düşük olmalıdır. Örneğin hesap kalanları düzeyinde denetim riski
%3 veya %5 olmalıdır. Denetim riski,aşağıdaki formülle gösterilebilir.
DR= YR*KR*BR
DR= Arzu edilen denetim riski
YR= Yapısal Risk
KR= Kontrol Riski
BR= Bulgu Riski
Denetim planlamada denetim riski formülü iki şekilde kullanılır. Denetim riski formülü, denetçinin
denetim planının, mantığa uygun görünüp görünmediğini değerlemesinde denetçiye yardımcı olur.
Örneğin, denetimi planlamada, denetçi yapısal riskin %80 , kontrol riskinin %50 ve bulgu riskinin
%10 olması gerektiğine karar verirse, hesaplanan denetim riski %4 (0,80*0,50*0,10) den daha
büyük ise, bu plan denetçi tarafından kabul edilecektir.
www.MuhasebeNotlari.com
Yukarıdaki şekilde denetim riski formülü denetçinin kabul edilebilir denetim riskini bulmasına yardım
etmesine rağmen, bu şekilde hesaplama denetçi için verimli olmayabilir. Daha verimli denetim lanı
oluşturmak için, denetçiler bu formülü farklı şekilde kullanırlar. Bu formül bulgu riskini ve elde
edilecek kanıt sayısını belirlemek için kullanılır. Bu amaç için, denetim riski formülü aşağıdaki
şekilde kullanılır.
DR
BR= -----------------YR*KR
Önceki örneğe dönerek, denetçinin denetim riski düzeyini %5 olarak planladığını varsayalım.
Denetim planı, %12,5 bulgu riski, 0,05 / (0,80*0,50) düzeyine uygun sayıda kanıt toplamak için
değiştirilecektir.
Denetim riskinin özel alanları , denetimi planlamada denetçinin sorumluluklarını etkiler. Ancak, bu
etki denetimin planlanmasının ötesinde denetimin yürütülmesinde, denetim testlerinin sonuçlarının
değerlendirilmesinde ve denetimin raporlanmasında da öneme sahiptir.
Bu özel risk alanları aşağıdakileri kapsar:
1Yöneticilerin Yolsuzluklarını
2Yasadışı Eylemleri
3Müşteri işletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlar
4Müşterinin faaliyetine son vermesi olasılığı
DENETĐM PROGRAMININ YÜRÜTÜLMESĐ
denetim prosedürü de denen bu aşama, planlama aşamasında hazırlanan denetim
programının uygulamaya konulmasıdır. Bu aşama aynı zamanda kanıt toplama aşamasıdır.
Kanıtların kaliteli ve uygun olması gerekir bunun için bazı denetim testleri yaparak kanıtın
kalitesi araştırılır. Bu kanıtlar uygunluk v maddilik testleri ile kontrol edilir.
Uygunluk denetim programı ve maddilik denetim programı olmak üzere iki çeşit denetim
programı hazırlanır. Bunlardan ilki müşteri işletmenin içi kontrol sisteminin etkinliğini ölçüp
maddilik denetim programı üzerinde gerekli değişiklikleri yapmaya yararken, ikincisi mali
tabloların doğruluk ve güvenilirliğinin araştırılmasını amaçlar.
1-UYGUNLUK TESTLERĐ: Đç kontrol sisteminin amaçlara uygun şekilde yapılıp yapılmadığına
ilişkin olarak yapılan testleri ifade eder. Đşletmenin belirlemiş olduğu iç kontrol sistemlerinin
doğruluğu, etkinliği, verimliliği ve yürütülüp yürütülmediği test edilerek araştırılır.
Kontrol testleri dönem içinde, maddi doğruluk testleri ise dönem sonuna doğru ve dönem sona
erdikten sonra yürütülür.
Maddi doğruluk testleri ile kontrol testleri aynı anda yapılabilir. Örneğin satış faturasındaki
imzanın yetkili personelin imzası olup olmadığı incelenirken, faturalardaki parasal hataları da
araştırır. Bu test türüne çift amaçlı testler denir.
Kontrol riskini değerleme:
Mali tablolarda önemli hata ve yolsuzluklar yer almasını önlemede veya bulmada iç kontrol
politikaları ve prosedürlerinin etkinliğini değerleme sürecidir. Kontrol riskini değerleme
sonucuna kontrol riski düzeyi adı verilir.
uygulanacak prosedürler:
müşterinin personeline sorular sorma
belge ve kayıtların incelenmesi
kontrol yöntemlerinin uygulanışını gözlemleme
denetçi tarafından kontrol yöntemlerinin uygulanmasının yeniden yapılması
2-MADDĐLĐK TESTLERĐ: Denetçi artık olay ve işlemleri incelemeye başlar. Bu aşamada mali
tablolarda yer alan hesap kalemlerinin doğruluğu araştırılır. Bu araştırmada bulgu ve deliller
toplanır.
Muhasebe verilerinin doğruluğunu tespit etmek için şu prosedürün izlenmesi gerekir.
1-Muhasebeye uygunluklarını anlamak amacıyla hesap bakiyelerini genel bir incelemeye tabi
tutmak
2-G.K.G.M.Đ ne uyum ve sonradan değişiklik yapılmadığına kanaat getirmek.
3-Mevcut aktifleri kontrol etmek
www.MuhasebeNotlari.com
4-Bütün aktif ve pasiflerin bilançoda doğru olarak gösterildiğinden emin olmak için belirli
muhasebe kayıtlarını incelemek.
5-Bütün gelirler, giderler ve zararların gelir tablosunda doğru olarak beyan edildiğinden emin
olmak için belirli muhasebe kayıtların incelemek.
6-Mali tablolardaki kalemlerin paraca değerlerinin hesaplardakini aynen yansıttığından emin
olmak.
Uygulanacak prosedürler:
- işlemlerin test edilmesi
-hesap kalanlarının test edilmesi
- analitik testler
7-DENETĐM PROGRAMININ TASLAĞINI YAZMA VE TASARIMI
Denetim çalışması sırasında uygulanacak denetim yöntemlerinin listesidir. denetim
programları işletmelerdin test edilmesinde, hesap kalanlarının test edilmesinde ve analitik
prosedürlerin uygulanmasında kullanılmak için hazırlanır. başka bir deyişle denetim programı,
denetimde yapılacak işlerin neler olduğunu, kimin tarafından ve ne zaman yapılacağının belirlendiği
bir taslaktır denetim programı, her hesap ve her işlem türü için hazırlanır ve hem kontrol testlerine
hem de maddi doğruluk testlerine ilişkin denetim prosedürlerine yer verilir.
Denetim programının teme tasarımı denetimi planlama sırasında olur. ancak denetim
çalışması ilerledikçe, programda değişiklikler yapmak gerekebilir. yeni bir müşteri için hazırlanan
denetim programı belirsizlikler nedeniyle uygulanamaz duruma gelebilir. ilk kez denetlenen bir
www.MuhasebeNotlari.com
müşteride, denetçi müşterinin iç kontrol sistemindeki zayıflıkları müşterinin işlemlerindeki
karmaşıklığı veya denetime başlamadan önce sorunlu olanların sayısını iyi anlayamamış olabilir. bu
koşullarda denetim programı aşama aşama yapılır. ilk kez yapılan denetimlerde, denetlenen
dönemin başındaki hesap kalanlarının doğruluğunun belirlenmesi ve önceki dönemlerde kullanılan
muhasebe ilke ve yöntemlerinin belirlenmesi sorunlarının da denetim programına alınması
zorunluluğu vardır. yinelenen denetimlerde denetçi önceki yıllarda kullandığı denetim programlarını
ve bu programlara ilişkin çalışma kağıtlarını kullanabilir.
8-DENETĐM SÜRESĐNĐ VE ZAMANINI BELĐRLEME:
Uygulanması tasarlanan denetim prosedürlerinin denetim programına yazılmasından sonra,
denetçi çalışmanın yürütülmesi ile ilgili zamanının planlar. Denetim çalışması, müşteri
işletmenin muhasbe dönemi içinde veya dönem sona erdikten sonra kısa bir süre içinde
yapılır.
Denetim çalışmasının süresinin ve zamanının planlanması, denetimin amaçlanan zamanda
tamamlanmasını ve denetim personelinin zamanını verimli kullanmasını sağlar.
9-DENETĐM PERONELĐNĐN GÖREVLENDĐRĐLMESĐ VE GÖZETĐMĐ:
Denetim için gerekli personel sayısının belirlenmesinde Denetçi Denetim programını
müşterinin işini
ve
DENETĐM FAALĐYETLERĐNĐN YÜRÜTÜLMESĐ
Bağımsız denetim yöntemleri:
Dört çeşit bağımsız denetim yöntemi vardır.
1- Şekli denetim ve Maddi denetim
2- Aralıksız denetim ve örnekleme yoluyla denetim
3- Đleriye doğru denetim ve geriye doğru denetim
4- Doğrudan denetim ve dolaylı denetim
1-ŞEKLĐ DENETĐM VE MADDĐ DENETĐM: Şekli denetim:Đşletmede tutulan muhasebe
kayıtlarının şekil açısından uygunluğunun araştırıldığı uygunluk denetimidir. Vergi incelemeleri
bir usul denetimidir. Kayıtların V.U.K. hükümlerine uygun olarak kaydedilip kaydedilmediğinin
araştırılmasıdır.
Maddi denetim: Đşletme varlıklarında değişiklik doğuran işlemlerin gerçeğe ve amaca
uygunluğu ile defter, hesap ve değerleme ölçüleri ışığında doğru olarak kaydedilip
kaydedilmediğini inceler. Mali tablo kalemlerinin içerik ve özü açısından incelenmesi maddi
denetim işlemidir. Vergi incelemelerinde beyan edilen kazancın doğru olup olmadığına ilişkin
envanter incelemeleri, hasılat incelemeleri de maddi denetim kapsamındadır.
Yıl içerisinde kapanış gününden önce yürütülen denetime ön denetim denir. Ön denetim
çalışmaları şekli denetim niteliğindedir.
2-ARALIKSIZ DENETĐM VE ÖRNEKLEME YOLUYLA DENETĐM:
Aralıksız denetim: Belirli bir zaman kesiti içindeki tüm işlemlerin kayıt ve belgelerinin tek tek
gözden geçirilmesidir.Bu usule Tarama usulü veya boşluk bırakmayan denetim de denir.
Aralıksız denetim yöntemi sık kullanılmamakla beraber küçük denetimlerde kullanılabilir.
Örnekleme yoluyla denetim ise belirli bir zaman dilimi içindeki işlemlerin tek tek incelenmesi
yerine bunların belirli ölçütlere göre seçilen kısmı denetlenir.Örnek seçilen inceleme birimlerinin
denetimi ise kendi içinde aralıksız yapılır. Bu usule sondaj yöntemi de denilmektedir.
Örnekleme yoluyla denetimde iki yöntemden söz edilebilir; bunlardan birincisi denetlenecek
dönem içinde belli kriterlere göre veya tesadüfi seçilen bir zaman dilimi içindeki tüm işlemlerin
aralıksız denetime tabi tutulmasıdır. Örneğin Kasım ve Nisan aylarında tüm işlemlerin
denetlenmesi gibi. Bu yöntemlerden ikincisi ise Denetlenecek
dönem içinde yapılan
işlemlerden önceden belirlenen kriterlere göre bazı işlemlerin ayrıntılı incelemeye tabi
tutulmasıdır. Örneğin incelenecek dönem içinde yapılan ve belli tutarı aşan ödemelerin ya da
giderlerin veya ilişkili işletmelere yapılan satışlar veya onlardan yapılan alışların ayrıntılı
incelemeye tabi tutulması gibi.
3-ĐLERĐYE DOĞRU DENETĐM VE GERĐYE DOĞRU DENETĐM:
Đleriye doğru denetim ; muhasebe belgelerinden başlanarak, mali tablolara doğru bir sıra
izlenerek yapılan denetim türüdür.
Geriye doğru denetim ise mali tablolardan başlayarak defter kayıtlarına ve belgelere kadar
devam edilerek yapılan denetim türüdür.
www.MuhasebeNotlari.com
4-DOĞRUDAN DENETĐM VE DOLAYLI DENETĐM:
Doğrudan denetim her muhasebe işlemenin ayrı ayrı ve doğrudan incelendiği yöntemdir.
Dolaylı denetim ise aynı nitelikteki veya birbirleriyle ilişki içerisindeki hesaplar arasında toplam
karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında uygunluk araştıran bir denetim yöntemidir.
DENETĐMĐN TAMAMLANMASI
Denetim çalışmaları sonucu denetim görüşünün oluştuğu ve bulgulara göre denetim raporunun
yazıldığı aşamadır. Bu bölümdeki işlemler 4 aşama şeklinde sıralanabilir.
1-bilanço sonrası olası olayların belirlenmesi
2-belirsizliklerin ve taahhütlerin belirlenmesi
3-Çalışmaların nihai olarak gözden geçirilmesi
4-Bulguların değerlendirilip raporun yazılması
DENETĐMĐN TAMAMLANMASI ÇALIŞMALARI
Denetim tamamlanması aşamaları şöyle sıralayabiliriz:
1-şarta bağlı borçlar ve zararların gözden geçirilmesi
ŞARTA BAĞLI BORÇLAR:
aişletme aleyhine açılmış çeşitli tazminat davaları
bvergi uyuşmazlıkları
cıskonto ettirilmiş alacak senetleri
dsatılan mamullerin garanti süresi kapsamına giren garanti süreleri
eişletme tarafından verilen kefaletler
2-bilanço tarihiden sonraki önemli olayların gözden geçirilmesi
denetim raporunun hazırlanması ile denetim sona erer. Bilanço tarihinde şüpheli durumda olan
alacağın tahsili veya değersiz duruma gelmesi gibi durumlar bilanço tarihinden sonraki önemli
olaylar arasındadır.
3-müşteri ile ilişkili olan kişi ve kuruluşlarla yapılan işlemleri belirleme ve inceleme
Đşletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlarla yapılan bütün işlemler belirlenmeli ve incelenmelidir.
Bu kuruluşların işlemlerinde Spk mevzuatına aykırı hususlar içerebileceği dikkate alınmalıdır.
4-müşteri işletmeden beyan mektubu alınması
Denetçi denetimi tamamladığında sözlü beyanları yazılı hale getirmek için yönetimden yazılı beyan
mektubu ister. Yazılı beyan istemenin amacı:
a- denetçiye verilen sözlü beyanları doğrulamak
b- Dönem içindeki sözlü beyanların uygunluğunun devam ettiğini belirlemek
c- Yönetimin beyanlarına ilişkin yanlış anlaşılma olasılığını azaltmak.
d- Mali tabloların düzenlenmesinde esas sorumluluğun yönetime ait olduğunu vurgulamak.
e- Müşteri ile denetçi arasında anlaşmazlık halinde kanıt olarak kullanmak.
5-genel analitik testlerin yapılması.
Genel analitik testler mali tablolarda yer alan bilgilerin güvenilirliğinin ölçülmesinde kullanılır.
Analitik testler aşağıdaki çalışmaları kapsar.
Mali tabloların toplamlarının önceki dönem tutarları ve cari yılın bütcelenmiş verileriyle
karşılaştırma.
www.MuhasebeNotlari.com
-
Mali tablolarla ilgili oranları hesaplama
Finansal olmayan verilerin önceki yıl ve cari yıl planlanmış verilerle karşılaştırılması.
Cari yıl oranlarının sektör oranları ile karşılaştırılması.
6-Denetim programının yeniden gözden geçirilip atlanılan bir hususun olup olmadığının
araştırılması.
BĐLANÇO DĐPNOTLARIYLA AÇIKLANACAK OLAYLAR
1birleşme ve ele geçirme olayları
2işletme yapısında değişiklik olması, faaliyetin genişlemesi veya daralması ya da yeni
faaliyetlere başlanılması
3bilanço tarihinden sonra varlıklarda değer kayıplarının ortaya çıkması
4sermaye artırımı ve önemli ölçüde diğer menkul kıymet ihraçları
5önemli ölçüde maddi duran varlık alım ve satımları, iştirakte bulunulması veya işletmeye
iştirak edilmesi
6grev ve benzeri anlaşmazlıklar
7kıdem tazminatı limitlerinin artırılması
8benzeri olayların gerçekleşmesi
DENETĐM SONUCUNU DEĞERLEME
1kanıtların yeterliliğini değerleme: Yeterli kanıtın toplandığı kanaatine ulaşılmasıdır.
2önemlilik düzeyinin ve denetim riskinin son değerlemesi: Denetçi denetim riskini kabul
edilebilir düzeyde olduğu sonucuna ulaşamazsa ek maddi doğruluk testleri yapmalı ve gerekli
düzeltmelerin yapılmasını müşteriden istemelidir.
3hataların düzeltilmesini isteme: denetçi çalışmaları sonucu hatalı bulduğu kayıtları
çalışma kağıtlarına kayıt eder ve bu hataların düzeltilmesi için müşteriye liste halinde verir eğer
hesaplar kapatılmışsa ve düzeltme gerçekleştirilememişse denetim raporunda belirtir.
4çalışma kağıtlarını gözden geçirme: Denetimden sorumlu olan denetçi tarafından
çalışma kağıtları son olarak gözden geçirilmelidir.
ÖN DENETĐM: yıl içinde yürütülen denetim çalışmaları ön denetimdir
YILSONU DENETĐMĐ(ESAS DENETĐM): yıl sonunda yürütülen denetim çalışmalarına denir.
Ön denetimin yapılmış olması yılsonu denetimi çalışmalarını kolaylaştırır.
DENETĐM TEKNĐKLERĐ
KANIT TOPLAMA TEKNĐKLERĐ
Denetçinin incelediği bir konu hakkında edindiği kanaatinin dayanağı toplamış olduğu
delillerdir. Muhasebe denetiminde delil, denetçinin bir kanaate ulaşmak için kullandığı belge,
işlem ve bilgidir. Denetçi yeterli ve kaliteli delil toplar. Denetçi yeterli ve kaliteli delil toplar.
KANIT TÜRLERĐ:
a- fonksiyonlarına göre kanıt türleri
esas muhasebe verilerinden oluşan kanıt türleri (doğrulayıcı kanıtlar): Đşletmenin
muhasebe sisteminden veya mali tablolarında elde edilen kanıtlardır. Örneğin yevmiye
defteri, defteri kebir (büyük defter) , yardımcı defterler, muhasebe fişleri, hesap planı,
muhasebe yönetmeliği, mizanlar, gider dağıtım tabloları, müşterilere gönderilen hesap
ekstreleri ve bilgisayarlı muhasebede teyp, disk, disket gibi.
-
destekleyici kanıtlar: Đşletmenin kayıt ortamında varolan muhasebe bilgilerinin
doğrulanmasına destek olan kanıtlardır.
DESTEKLEYĐCĐ KANIT TÜRLERĐ
1-fiziksel kanıtlar
2-üçüncü kişilerin beyanları
3-işletme personelinin beyanları
4-belgesel kanıtlar
5-matematiksel kanıtlar
6-analitik kanıtlar.
b-
amaçlarına göre kanıt türleri
genel kanıtlar: Đşletmenin genel durumu hakkında bilgi veren kanıtlardır. Đşletmenin çevresi
, faaliyetleri, işkolu ile bilgiler verir. Đşletmenin muhasebe sistemi içinden elde edilmezler.
www.MuhasebeNotlari.com
-
-
sistem kanıtları:Đşletmenin muhasebe sisteminin işleyişi hakkında bilgi veren kanıtlardır.
Değer hareketlerinin doğru kayıtlandığı, sınıflandırıldığı ve açıklandığı konusunda gerekli
bilgiler işletmenin muhasebe kayıtlarındaki ve mali tablolarındaki yer alan sistem kanıtları
yardımıyla doğrulanır.
temel kanıtlar: Varlıkların gerçekten varolduğu , değer hareketlerinin gerçekliği , işlemlerin
onaylanmış olduğunu belirten temel durumlara ilişkin bilgileri içerin kanıtlardır.
Başlıca kanıt türleri şunlardır:
123456789-
fiziki varlıklar
doğrulamalar
belgeler
muhasebe defter ve kayıtları
yeniden hesaplamalar
işletme yönetimi ve personelinin yazılı ve sözlü beyanları
karşılaştırma ve oranlar.
Đstatistiki analizler
Đç kontrol sisteminin etkinliği ölçmede kullanılan testler
DENETĐM KANITI
1- Muhasebe kayıt ortamı
Yevmiye defteri, büyük defter ve yardımcı defterler, muhasebe hesap planı ve
açıklamaları, çalışma tabloları, hesaplamalar, doğrulamalar gibi enformel
kayıtlar ve hatırlatıcı notlar.
2- Destekleyici bilgiler
Çekler, faturalar, sözleşmeler, doğrulamalar, soruşturma, fiziki gözden
geçirme, teftiş, gözlem sonucu elde edilen bilgiler, denetçi tarafından elde
edilen veya geliştirilen diğer bilgiler
TOPLANAN KANITLAR KAYNAK AÇISINDAN NASIL SINIFLANDIRILIR:
1-DENETÇĐNĐN BĐZZAT KENDĐ ÇALIŞMALARIYLA ELDE ETTĐĞĐ KANITLAR:
- direkt kanıtlar: stokların fiziki sayımı veya sayıma nezaret
denetçinin gözlemleri sonucu toplanan uygunlukla ilgili kanıtlar
denetçi tarafından düzenlenen analitik kanıtlar (karşılaştırma ve yeniden hesaplama
sonuçları)
2-ĐŞLETME DIŞI BAĞIMSIZ KAYNAKLARDAN ELDE EDĐLEN KANITLAR
1-sözlü ifadeler(işletme avukatından)
2-yazılı belgeler( banka hesap özeti , teyit mektupları
- işletme dışından hazırlanıp işletmeye gönderilen belgeler( satıcı faturaları
gibi)
-işletme dışından hazırlanıp denetçinin isteği üzerine gönderilen belgeler (teyit mektupları
gibi)
3-ĐŞLETME ĐÇĐ BAĞIMLI KAYNAKLARDAN ELDE EDĐLEN KANITLAR
1-sözlü ifadeler (işletme çalışanlarından,yetkililerinden)
2-yazılı belgeler (yönetimin ikrar mektubu gibi)
3-işletme içinden hazırlanan belgesel kanıtlar (satış faturaları gibi)
DENETĐM KANITLARININ GÜVENĐRLĐĞĐNĐ ETKĐLEYEN UNSURLAR NELERDĐR:
1-kanıtın ilgili olması
2-kanıtın elde edildiği kaynak
3-kanıtın tarih açısından uygunluğu
4-kanıtın objektifliği
TOPLANACAK KANITLARIN SAYISINI ETKĐLEYECEK FAKTÖRLER
1-denetlenecek kalemin önemlilik derecesi
www.MuhasebeNotlari.com
2-riskli olma derecesi
3-işlemlerin niteliği
4-kanıt toplama maliyeti
SPK mevzuatına göre kaynak açısından denetim kanıtlarının güvenilirlik derecesi aşağıdaki
gibidir:
1-işletme dışı bağımsız kaynaklardan elde edilen kanıtların işletme içinden sağlananlarla,
2-iç denetim sisteminin etkin olduğu ortamdan elde edilen kanıtların bu sistemin etkin olmadığı
ortamda elde edilenlerle,
3-bizzat denetçinin uyguladığı denetim teknikleriyle elde edilen kanıtların dolaylı yollardan elde
edilenlere, oranla daha güvenilir olduğu kabul edilir.
DENETĐM YÖNTEMLERĐ
Denetim yöntemleri, denetim çalışmasının kapsamını, şekil ve içeriğini ve inceleme yönünün
belirler. Denetim yöntemi denetim tekniğinden daha geniş kapsamlıdır. Denetim tekniği
yöntemin belirlediği kapsam içinde nasıl delil toplanacağını belirler denetim yöntemleri 4 e
ayrılır
1-KAPSAM YÖNÜNDEN DENETĐM YÖNTEMLERĐ
a-ön denetim yöntemi: denetçinin işletme faaliyetleri hakkında genel bir kanaat edinmek
amacıyla detay işlemlere girmeden yaptığı denetim yöntemidir.
b-örnekleme denetim yöntemi: ana kütleyi oluşturan az sayıda birimin incelenmesi
sonucunda ana kütleye ilişkin bir görüş oluşturulmasına örnekleme yöntemi denir
c-aralıksız (sürekli) denetim yöntemi: kümeyi oluşturan tüm birimlerin tek tek incelenmesi
yöntemidir.
2-ŞEKĐL VE ĐÇERĐK YÖNÜNDEN DENETĐM YÖNTEMLERĐ
a-şekli denetim veya uygunluk denetimi: her muhasebe kaydının belgeye dayanıp,
dayanmadığına bakılır. Şekil açısından belge ve kayıtlar incelenir.
b-Maddi denetim veya doğruluk denetimi: belgelerdeki olayların özü ile ilgilenilir.
Belgelerdeki olayın özü ve niteliğinin işle ilgili olup olmadığı incelenir.
3-ĐNCELEME YÖNÜ BAKIMINDAN DENETĐM YÖNTEMLERĐ
a-ileriye doğru denetim yöntemi: belge , defter, mali tablo sıralaması ile inceleme.
b-Geriye doğru denetim yöntemi: mali tablo,defter, belge sıralaması ile inceleme. Denetçi
sondan başa doğru giden bu yöntemi seçmelidir.
4-KAYNAK BĐLGĐ VE BELGE YÖNÜNDEN DENETĐM YÖNTEMLERĐ:
a-doğrudan denetim yöntemi: her bir muhasebe işleminin kendi bazında ayrı ayrı ve
doğrudan doğruya incelenmesi yöntemidir.
b-Dolaylı denetim yöntemi: benzer veya aynı nitelikteki hesaplar veya birbiriyle yakın ilişki
içindeki hesaplar arasında toplam karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında bir uygunluk
araştırması yapan denetim yöntemidir. Bu yönteme ilişkisel denetim de denir.
Denetim delilinin elde ediliş şekillerine denetim teknikleri denir. denetçi çeşitli denetim tekniklerine
baş vurarak, destekleyici kanıt toplar destekleyici kanıt elde etmek için kullanılan teknikler:
DENETĐM TEKNĐKLERĐ
Denetçinin delil elde etmek için kullandığı her türlü araca denetim tekniği denir.
Başlıca denetim teknikleri (prosedürleri)
fiziki inceleme ve sayım, doğrulama, kayıt sistemini ileriye doğru izleme, gözlem,yeniden
hesaplama,belgelerin incelenmesi, göz atma, soruşturma, hesaplama ve karşılaştırma.
Diğer bir anlatımla,
12345-
6-
SAYIM VE ENVANTER ĐNCELEMESĐ
BELGE ĐNCELEMESĐ
GÖZLEM
BĐLGĐ TOPLAMA
DOĞRULAMA
-pozitif doğrulama
-negatif doğrulama
KARŞILAŞTIRMA VE ARĐTMETĐK ĐNCELEME
www.MuhasebeNotlari.com
7-
a-karşılaştırma
b-aritmetik inceleme
ANALĐTĐK ĐNCELEME
1-
SAYIM VE ENVANTER ĐNCELEMESĐ:
işletmenin kayıtlarında görülen fiziki varlıkların gerçekten var oluşunu tespiti
bu varlıkların işletmeye ait olup olmadığının tespiti.
2BELGE ĐNCELEMESĐ: şekli ve içerik incelemesidir. Đçerik maddi incelemedir.şekil kayıtlara
uygunluktur. Belgenin varlığı gerçekliği ve doğruluğu incelenir.
3GÖZLEM: denetçinin bizzat kendi yerine getiremediği denetim faaliyetleri için süreçlere,
işlemlere ve personele nezaret etmesi göz kulak olmasıdır.
4-BĐLGĐ TOPLAMA: işletme kayıtlarında ve belgelerinde yeterli açıklık yok ise ilgililerden bilgi
alınması ve tutanakla tespit edilmesidir.
5-DOĞRULAMA: Teyit mektubu adı verilen bu tür kanıt toplama tekniği de oldukça fazla kullanılır.
doğrulama denetlenen işletmenin aracılığıyla denetçiliği ulaştırılacak şekilde üçüncü kişilerden
cevap isteme şeklidir. denetlenen işletmenin borçları alacakları ve banka mevduatları ile ilgili olarak
doğrulama işlevine başvurulur. üç türlü teyit mektubu vardır.
anegatif Doğrulama Mektubu: Đşletme tarafından yazılan rakamda mutabık olunduğunda,
karşı taraftan cevap istenmez. Mutabık olunmadığı takdirde, karşı taraftan rakamlıyla birlikte yazılı
cevap istenir. yani mutabıksanız bildirmeyiniz, mutabık değilseniz bildiriniz.
bpozitif Doğrulama mektubu: karşı tarafa bildirilen rakamla mutabık kalınsa da kalınmasa da
mutlaka denetim firmasına, cevapların yazılı bildirilmesi gerekir. Genellikle hesap kalanı büyükse bu
doğrulama tekniğine başvurulur.
cRakamsız Teyit Mektubu: karşı tarafa hiçbir rakam bildirmeden, sadece karşı tarafı borç ya
da alacağına ilişkin rakamın yazılı olarak denetim firmasına bildirilmesi istenir. Boş bakiyeli de
denir.
6-A)KARŞILAŞTIRMA: aralarında uygunluk bulunması gereken tutarların karşılaştırılması ve her
türlü tutar aktarımlarının kontrolüdür.
B)ARĐTMETĐK ĐNCELEME: kayıt ve belge üzerindeki her türlü aritmetik işlemin doğruluğunun
incelenmesidir yani yeniden hesaplamadır.Amortisman hesaplamaları yeniden hesaplamadır.
7-ANALĐTĐK ĐNCELEME: Bu denetim işlemi, karşılaştırmalar, oran analizleri, karşılıklı hesaplar
arasında ilişki kurma gibi işlemlerden oluşur. denetim için önemli oranlar, cari oran, stok devirleri,
alacakların devir hızı oranlarıdır. örneğin giren- çıkan ilişkisi , satışların karlılıkla karşılaştırmaları
gibi. Kullanılacak analizler: trend analizi, oran analizi, dikey analiz, yatay analiz.
ÇALIŞMA KAĞITLARI
Amaç: Denetim standartlarına uygun bir denetim faaliyetlerinin tamamlanmasında denetçiye
yardımcı olmaktır.
Tanımı: Denetçinin izlediği denetim yöntem ve tekniklerini topladığı bilgileri ve
incelemeleri ile ilgili olarak ulaştığı sonuçları gösteren ve tutulması zorunlu olan yazılı
kağıtlardır. Denetim raporunun hazırlanabilmesi için çalışmaların belgesel bir nitelik taşıması
gerekir. Bu belgelerin SPK ya 5 yıl sorumluluğu vardır.
Çalışma kağıtlarının Düzenlenmesindeki yararları ve amaçları:






Denetim raporunun düzenlenmesine esas teşkil etmek.
Đç kontrol sisteminin değerlemesine yardımcı olmak.
Denetim çalışmasının yürütülmesine yardımcı olmak.
Mahkemede delil olarak kullanmak
Çeşitli konularda bilgi kaynağı olmak.
Gelecekteki denetim çalışmalarına yardımcı olmak.
Çalışma kağıtlarının denetçi görüşünü destekleyici bilgiler içermesi gerekir. Bu nedenle iyi bir
çalışma kağıdı aşağıdaki nitelikleri içerir.





Denetim ile ilgili bilgileri kapsayacak şekilde hazırlanması
Finansal işlemlerin doğruluğunu gösteren bilgi, ele alınmalı
Çalışma Kağıtları okunaklı ve anlaşılır olması
Çalışma kağıdının hazırlanmasına neden olan şeyin kısa bir özeti bulunmalı.
Kullanılacak bilgi bulunmalı
www.MuhasebeNotlari.com
ÇALIŞMA KAĞITLARININ ÇEŞĐTLERĐ:






Denetim raporu ve finansal tabloların örnekleri
Denetim planı, soru kağıtları, iş akış şemaları
Çalışma mizanı
Düzeltmeler ve sınıflandırmalarla ilgili, kayıtların yapıldığı çalışma kağıtları
Denetlemenin her aşaması ile ilgili analizler, listeler ve hesaplamalar
Tutanaklar, sözleşmeler ve diğer belgelerin özeti.
Çalışma kağıtlarının şekil yapısı
Çalışma kağıtlarının standart bir şekli yoktur.anacak hazırlanmasında bazı ilkelere uyulması
gerekir. Bu ilkeler şunlardır:
1-çalışma kağıdının üst kısmında denetlenen işletmenin adı, denetim dönemi, çalışma kağıdının
adı, hazırlayan denetçinin adı ve hazırlanış tarihi yer alır.
2-çalışma kağıtları endekslenmelidir(kodlanmalıdır)
3-yapılan denetim işlemleri çalışma kağıdında açıkça gösterilmelidir.
4-çalışma kağıtlarında hazırlanma amacına uygun olarak yeterli bilgi bulunmalıdır.
5-denetim işlemi sonucunda ulaşılan sonuç öz ve açık olarak belirtilmelidir.
Çalışma kağıtları nasıl dosyalanır:
Daimi ve geçici dosyalarda dosyalanır. Daimi dosya: denetçiye gelecekte yapacağı denetimde
yararlı olabilecek bilgileri içeren çalışma kağıtları kapsar, cari dosya ile denetçinin belirli bir
dönemde yapmış olduğu incelemeler esnasında düzenlenmiş olduğu ve gelecekte pek fazla bir
yarar sağlamayacak olan dokümanları kapsar.
Çalışma dosyası:
Çalışma kağıtlarının doğruluk testlerinin yazışmaların, denetlenen kuruluşa ait mukavelelerin ,
talimatların yönetim karar suretleri gibi meslek mensubunun denetlenen kurum ve kuruluştan
ibrazının istediği belgelerin muhafaza edilmesi amacıyla kullanılan denetim dosyasıdır.
Đki tür çalışma dosyası vardır:
1-Daimi dosya: devamlı denetlenen denetim finansında tutulan dosyadır.
-müşteri hakkında genel bilgiler
-şirket ana sözleşmesi, yönetmelikler vs.
-vekaletnamelerle ilgili suretler
-hisse senetlerine ait dokümanlar
-organizasyon şeması
-imza sirküleri vs.
-geçmiş yıllara ait denetim raporları
-Hesap planı
-kira kontratları, toplu sözleşmeler
-geçmiş yıllar vergi beyannameleri
2-cari dosya: içinde bulunan yıl ki dökümle ilgili dosyadır.
-incelenen finansal tablolar
-denetim planları
-denetim programları
-termin (denetimin planlamasına ait zaman planı)
iş akış şemaları
teyit mektupları vs.
denetçi mizanı ve çalışma tablosu
çalışma kağıtlarının SPK mevzuatına göre 5 yıl 3568 sayılı yasaya göre 10 yıl saklanması
zorunludur.
www.MuhasebeNotlari.com
KANIT TOPLAMA TEKNĐKLERĐNDE ÖRNEKLEME YÖNTEMLERĐ
Bir ana kütleden seçilmiş az miktarda birimlerden oluşan bir örnek grubunu inceleyerek elde
edilen sonuçların bütün ana kütle için genelleştirilmesine denir. Örnek grubu ana kütleden
tesadüfi alarak seçilirse bu örneklemeye istatistiki(tesadüfi) örnekleme, iradi olarak seçilirse
iradi örnekleme adı verilir.
Örneklem: ana kütleden seçtiği birimlerin büyüklüğüne örneklem denir.
Đstatistiki örneklemenin üstünlükleri
1-örnek sonuçlar elde edilir
2-örnek grubun büyüklüğü ve ekonomik ve etkin bir biçimde önceden belirlenir.
3-örneklemenin hatası tahmin edilebilir
4-maliyetler ve zaman tasarrufu sağlar
5-istatistiki örnekleme , genel denetçiler tarafından yürütülebilir, sonuçları birleştirilebilir ve
birlikte değerlenebilir.
6-test sonuçları objektif olarak değerlenebilir.
7-büyük yığınların incelenmesinde tarama yönteminden daha doğru sonuç çıkarmaya imkan
sağlar.
Đstatistiki örnek seçme teknikleri:
1-basit istatistiksel örnek seçimi
seçilen örneğin kullanılabilirliği, onun ana kütlenin özellikleri yansıtmasına bağlıdır. Bu durumu
da ancak basit tesadüfi örnekleme sağlar. Bunun için ana kütleyi oluşturan kayıtların her birine
seçilebilme şansı verilmelidir. Çeşitli sayı ve harf çizelgeleri ile teste girecek her kayda bir
numara verilerek kura ile örnek seçilen kaydın numarasını belirlenir.
www.MuhasebeNotlari.com
2-sistematik istatistiksel örnek seçimi
sistematik seçim, örnek grubuna girecek birimlerin numaraları arasındaki aralığın sabit
tutularak yapıldığı seçimdir. Bu yöntemde ilk birimin seçiminde basit seçim tekniği uygulanır.
3-zümrelere göre istatistiksel örnek seçimi
incelenecek birimler özelliklerine göre gruplar halinde toplanır. Bu zümrelerin nasıl
denetleneceği belirlenir bu zümrelerin içinden örnekleme yapılacaksa basit veya sistematik
seçime göre örnek seçilir. Bu teknikle denetim etkinliği arttırılmaktadır.
4-kümelere göre istatistiksel örnek seçimi
örnek grubunu oluşturacak birimler zaman ve mekan faktörüne göre kümelere ayrılır. Bu
kümelerin nasıl denetleneceği belirlenir. Bu kümeler içinde basit veya sistematik seçime göre
küme seçilerek incelenir
örnekleme riski: uygun şekilde çekilen bir örneklemin ana kütleyi temsil etmemesi olasılığıdr.
Örneklemedışı risk: ana kütlenin tamamı incelense bile ortaya çıkabilen bir risktir. Bu risk
denetçinin incelediği belgelerdeki hataları bulmada başarısız olması belirli bir denetim
amacına uymayan denetim prosedürlerini kullanması veya örneklemenin sonuçlarının yanlış
yorumlaması gibi insan hatalarından doğar.
ĐSTATĐSTĐKSEL ÖRNEKLEME MODELLERĐ
Ana kütleninin nicelikleri ve nitelikleri olarak ikiye ayrılır.
Nitelik örneklemesi : bir ana kütledeki kabul edilmiş kontrol prosedürlerinden sapmalın oranının
tahmin etmektir. Kontrol testleriyle belirlenir.
Nicelik örneklemesi: bir ana kütledeki hataların parasal tutarının veya ana kütlenin parasal
tutarını tahmin etmektir. Maddi doğruluk testleriyle belirlenir .
ÖRNEKLEME BÜYÜKLÜĞÜNÜ BELĐRLEYEN ETKENLER
1iç kontrole gereğinden fazla güvenme riski
2kabul edilebilir sapma riski
3beklenen ana kütle sapma riski
4ana kütlenin büyüklüğü
diğer bir deyişle örneklem büyüklüğünü belirleyen etkenler
1ana kütlenin defter değeri
2yanlış kabul riski
3kabul edilebilir hata
dış denetimde başlıca örnekleme yöntemleri iki gruba ayrılır.
1- iradi örnekleme yöntemi
2- istatistiki örnekleme yöntemi
ĐRADĐ ÖRNEKLEME YÖNTEMĐ: Dış denetçinin bir ana kütleden iradi olarak
örnek
büyüklüğünü ve sayısını seçmesidir. Seçilecek örnek büyüklüğü ve sayısı denetçinin
kararlarına bağlı olup örneğe girecek bütün birimlerin eşit seçilme şansı yoktur.
Đradi örneklemeye başvuran denetçi örnek birimlerin seçiminde aşağıdaki ölçütlere göre seçim
yapar:
1- fonksiyonlara göre iradi seçim(nakit hareketleri, mal hareketleri, ücret
ödemeleri....)
2- muhasebe bölümünün organizasyonu itibariyle iradi seçim (sabit varlıklar
muhasebesi, ambar muhasebesi)
3- siparişlere göre iradi seçim (gemi, makine, bina inşaa...)
4- müşterilere veya satıcılara göre iradi seçim
5- zaman süresi itibariyle iradi seçim (işlemlerin yoğun olduğu aylar)
6- değer veya miktar büyüklüklerine göre iradi seçim.
7- Đşletmedeki görevlilerin faaliyet sahaları itibariyle iradi seçim.
8- Đç kontrol sistemi dikkate alınarak yapılan iradi seçim.
www.MuhasebeNotlari.com
ĐSTATĐSTĐKĐ ÖRNEKLEME YÖNTEMĐ: Örneklemenin daha objektif, bilimsel ve sistematik
olarak yapılmasını sağlar. Bir ana kütleden tesadüfi olarak seçilen örneklerin incelenerek ana
kütle hakkında belirli bir görüş elde edilmesini sağlayan örnekleme yöntemidir.
Örneklem seçim yöntemleri
1- rassal sayılar tablolarıyla örnekleme : ana kütledeki her birime numara verilerek yapılan
yöntemdir. Bu tablolar dört-beş rakamlı rassal olarak seçilmiş sayıların birçok kolana
yazılmasıyla oluşturulmuş tablolardır. Denetçi bu tablolardan başlangıç noktası olarak bir
sayıyı belirledikten sonra kalemini tablo üzerinde yatay ve dikey gezdirerek sayıları okur
ve bu sayıların gösterdiği birimleri örneklem birimi kabul eder.
2- Bilgisayarla seçim: bilgisayardan numara istenir ve bu numaraların karşılığı olan birimleri
örneklem birimi olarak seçer.
3- Sistematik seçim: örnekleme aralığı belirlenir, örnekleme aralığı denetçinin kabul ettiği
örnekleme oranının tersidir.
MADDĐ DOĞRULUK TESTLERĐNDE ĐSTATĐSTĐKSEL NĐCELĐK ÖRNEKLEMESĐ
1- Pasaral birim örneklemesi: hem işlemlerin hem de hesap kalanlarının maddi doğruluk
testlerinde kullanılabilir. Ana kütle içindeki hatanın toplam parasal tutarına ilişkin sonuçlara
ulaşır. Parasal birim örneklemesinde izlenen adımlar şunlardır:
denetim teslerinin amaçlarını belirleme
hata durumlarını tanımlama
ana kütleyi ve örnekleme birimini tanımlama
örneklem büyüklüğünü belirleme
örnek seçim yöntemini belirleme
denetim prosedürlerini yürütme
örnekleme sonuçlarını değerleme
2- Birim başına ortalama tahmin örneklemesi: örneklemi oluşturan birimlerin parasla
tutarlarının belirlenmesi sbu tutarların ortalamasının hesaplanmasını ve ana kütlenin
bilinmeyen toplam tutarını belirli bir olasılıkla tahmin etmek için bu ortlamanın ana kütle
birim sayısıyla çarpımını kapsar. Đzlenen adımlar şunlardır:
ana kütleyi ve örnekleme birimini tanımlama
örneklem büyüklüğünü belirleme
örneklem seçim yöntemini belirleme
denetim prosedürlerini uygulama
örneklem sonuçlarını değerleme
DENETĐMDE ĐSTATĐSTĐKĐ ÖRNEKLEME
Örneklerin seçilmesinde iradi seçim veya tesadüfü seçim yollarına başvurulabilir örnek alınacak
birimlerin bilerek seçildiği örneklemeye iradi örnekleme; tesadüfi olarak seçildikleri örneklemeye
tesadüfi örnekleme denir.
Tesadüfi örnekleme yöntemleri
1- tahmin örneklemesi:numuneler analize tabii tutularak örnekleme sonucundan ana kütle
hakkında bir tahmine ulaşılır
2- keşif örneklemesi:ana kütle içerisindeki hatalı birimlerin ortaya çıkarılma olasılığı
hesaplanır genellikle yolsuzlukların araştırılmasında başvurulan bir yöntemdir
3- kabül orneklemesi:ana kütlenin belirli yapısı hakkında yapılan faraziye test edilerek bu
faraziyenin geçerliliği araştırılır hatalı birimlerin payı hesaplanır bu hesaplama sonucuna
dayanarak ana kütle kabul yada reddedilir.
DENETĐMDE KULLANILACAK DAĞITIM MODELLERĐ
1- Hipergeometrik dağılım.Ö
rnek olarak çekilen bir birimin tekrar dan ait olduğu ana kütleye
iade edilmediği yani iadesiz seçim yapıldığı durumlar için söz konusu olur
2- Binom dağılım: her birimin numuneye girme ihtimali çekim işlemi tarafından etkilenmez
bu dağılım tipi numune seçiminin iadeli seçim yoluyla yapılması halinde uyğulanır
3-Normal dağılım : örnek sayısının yeterınce büyük ve numuneler içindeki hata payının çok küçük
olmadığı durumlarda hipergeometrik dağılım binom dağılımı yerine normal dağılım kullanılabilir
www.MuhasebeNotlari.com
ÖRNEK SEÇĐM TEKNĐĞĐNĐN BELĐRLENMESĐ
1-
23456-
Tesadüfi sayılar cetveline göre seçim:tesadüfi sayılar cetveli kura usulü ile tesadüfi olarak
secilmiş bulunan pekçok miktardaki sayıların peşpeşe sıralanmasıyla elde edilmiş bir
cetveldir.
Sistematik seçim:numuneye girecek birimlerin numaraları arasındaki aralığın sabit
tutularak yapıldığı seçimdir
Tarihi esasına göre seçim:belirli tarihleri taşıyan inceleme birimleri seçilir
Baş harflere göre seçim:birimlerin ad ve soy adına yad müessese isminin baş harflerine
göre seçilirler
Zümrelere göre örnekleme:
Küme örneklemesi
MUHASEBE VERĐLERĐNDEKĐ HATA VE USULSÜZLÜKLER
a- Kasıtlı ve Kasıtsız hatalar: Mali tablolarda ve muhasebe verilerinde bilerek yapılan hatalar
kasıtlı hatalardır. Ancak bir kasıt söz konusu değilse kasıtsız hatalar denir.
b- Nitel ve nicel hatalar : Đşletmenin işleyişinde iç kontrol sisteminin veya yasaların koymuş
olduğu kuralların yerine getirilmemesi nitel hata ya da usul hataları denir. Örnek satış
faturalarında seri numaralarının olmayışı. Hesap kalanlarına ve mali tablolardaki
tutarlarına etki eden hatalar ise nicel hatalar yada parasal hatalardır. Ağırlık,miktar gibi
ölçü birimlerini ile bunların parasal değerlemelerinde yapılabilen hatalardır. Usul hataları
hesapların kalanlarını etkilemez ancak usul hatalarının çok olması parasal hatalarında
çok olacağının işaretidir.
c- Önemli ve önemsiz hatalar: Karar alıcılarının kararlarına etki etmeyen ve denetçi
tarafından düzeltilmeksizin kabul edilen hatalar önemsiz hatalardır. Düzeltilmediği takdirde
muhasebe verilerini kullananların kararlarına etkili olan tutarca önemli hatalardır.
Kabul edilebilir sapma oranı: denetçinin planladığı kontrol riski düzeyini kabul etmesi için bir
kontrol prosedürünün yürütülmesinde denetçinin hoş görebileceği maksimum sapma oranıdır.
SATIŞ ĐŞLEMLERĐNE ĐLĐŞKĐN DENETĐM AMAÇLARI
1kayıt edilen satışlar gerçek olmalıdır
2tüm satış işlemleri kayıt edilmelidir
3satış işlemleri tutar olarak doğru kayıt edilmelidir
4satışlar dönem bakımından doğru kayıt edilmelidir.
5Satış işlemleri alt hesaplara uygun şekilde kayıt edilmelidir.
ALACAK ĐŞLEMĐNE ĐLĐŞKĐN DENETĐM AMAÇLARI:
1alacak hesapları gerçek alacakları göstermelidir.
2Alacak hesapları müşterinin tüm alacaklarını göstermelidir
3Alacak hesaplarına tutar bakımından doğru kayıt yapılmalıdır
4Alacak hesaplarının tahsil edilebilir değerleri bilançoda gösterilmelidir
5Alacak hesapları uygun şekilde sınıflandırılmalı, bilançoda gerekli açıklamalar
yapılmalıdır.
SATINALMA ĐŞLEMLERĐNE ĐLĐŞKĐN DENETĐM AMAÇLARI
1satın alma kayıtları gerçek satın almaları göstermelidir.
2Tüm satın alma işlemleri kayıt edilmelidir
3Satın alma işlemleri tutar olarak doğru kayıt edilmelidir
4Satın alma işlemleri dönem bakımından doğru kayıt edilmelidir
5Satın alma işlemi hesap adı bakımından doğru kayıt edilmelidir.
STOK HESAPLARINA ĐLĐŞKĐN DENETĐM AMAÇLARI
1stok hesapları işletmenin gerçek stoklarını göstermelidir.
2Stok hesapları işletmenin tüm stoklarını göstermelidir.
3Stok hesapları tutar olarak doğru kayıt edilmiş olmalıdır.
4Değeri düşük stokların satılabilirliği belirlenmelidir.
5Stokların rehinli olup olmadıkları belirtilmelidir.
6Stok hesapları uygun sınıflandırılmalı bilançoda yeteri kadar açıklıkta gösterilmelidir.
Yatırımların denetimi
www.MuhasebeNotlari.com
Geçici yatırım: kısa vadeli fonların değerlendirilmesi amacıyla yapılan yatırımlardır. Bu yatırımlar
pazarlanabilir devlet tahvilleri ve kısa süreli hazine bonolarından oluşur. Uzun dönemli menkul
değerler bilançoda duran varlıklar bölümünde iştirakler kalemi altında gösterilir.
NAKĐT SĐSTEMĐNĐN DENETĐMĐ
Nakit tutarının genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak gösterilmiş olduğunu ve
naktin müşteri işletmenin kontrolu altında bulunduğunun saptanmasıdır.
NAKĐT TAHSĐLATI ĐLE ĐLGĐLĐ ĐÇ KONTROL
Mal veya hizmet satışı nedeniyle yapılan tahsilat ile ilgilidir. Satış işlemlerinden kaynaklanan
tahsilatın incelenmesinde satış iade ve indirimleri, satış iskontoları, tahsili şüpheli alacaklar gibi
satış ile ilgili ayarlamalarında dikkate alınması gerekir.
A- Örgüt yapısı: Nakit tahsilatı ile ilgili etkin bir iç kontrolun temel koşulu iyi bir örgüt yapısına
sahip olmaktır. Görev ve sorumluluk açıkça belirlenmiş olmalıdır. Nakit tahsilatı açısından
bölümlerarası görev ayrımı şu şekilde sağlanabilir:
1- muhasebe bölümü : Kredili satışlardan tahsilat üzerindeki muhasebe kontrolü,
bankadaki nakit üzerindeki muhasebe kontrolü, büyük defterin tutulması, kasa tahsil
yevmiyesinin tutulması,alacaklar yardımcı defterlerinin tutulması, aylık banka
mutabakatlarının hazırlanması, aylık müşteri hesap özetlerinin çıkartılması
2- finansman bölümü: tahsilatın korunması ve kredili satışlardan tahsilatın bankaya
yatırılması
3- muhasebe ve finansman bölümlerinin dışındaki işlevler: banka hesapları ile ilgili
yetkilendirme(yönetim kurulu), banka hesabının kapatılması(yönetim kurulu)
bu örgütlenme düzeninden izlendiği gibi tahsil edilen nakdin korunması sorumluluğu
kayıtlara geçirme sorumluluğundan ayrılmıştır.
Görev ayrımları şu şekilde gerçekleştirilebilir
1- koruma ve kayıtlama sorumluluğu
2- muhasebenin kayıtlama sorumluluğu
BCDE-
tahsilatın yapılması:
işlemlerin kayıtlara geçirilmesi
varlıklara erişim
defter kayıtları ile karşılaştırma
NAKĐT ÖDEMELERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ĐÇ KONTROL
Mal ve hizmet alımları nedeniyle satıcılara yapılan ödemeler ile ilgilidir.
A- Örgüt yapısı
1- muhasebe bölümü
a- ödeme taleplerinin onay açısından gözden geçirilmesi
b- kasa ödemeleri yevmiyesinin tutulması
c- ödeme belgeleri günlük defteri veya alış yevmiyesinin tutulması
d- aylık banka mutabakatının hazırlanması
2- finansman bölümü
a- naktin fiziki olarak korunması
b- çeklerin imzalanması
c- imzalanmış çeklerin dağıtımı
3- muhasebe ve finansman dışındaki işlevler
a- ödeme onayının verilmesi (satınalma)
b- banka hesapları ile ilgili yetkilendirme (yönetim kurulu)
c- banka hesabının kapatılması(yönetim kurulu)
B- ödemelerin yapılması
C- işlemlerini kayıtlara geçirilmesi
D- Varlıklara erişim
E- Defter kayıtları ile karşılaştırma
NAKĐT SĐSTEMĐ ĐLE ĐLGĐLĐ UYGUNLUK DENETĐMĐ
Kasa ve banka hesaplarının doğruluğunun araştırılmasıdır.
Nakit tahsilatı uygunluk denetimi:
Aşağıdaki hususların saptanması için yapılır
1- tahsil edilmesi gereken tutarlar eksiksiz olarak tahsil edilmiştir.
2- Tahsilat anında ve uygun olarak kayıtlara geçirilmiştir.
3- Tahsil edilen tutarlar derhal ve uygun olarak banka hesabına yatırılmıştır.
www.MuhasebeNotlari.com
Nakit tahsilatının denetiminde denetçi şu yolları izlemelidir.
1- tahsilat kayıtları incelenerek tahsilat toplamının aritmetik doğruluğu araştırılmalıdır.
2- Büyük defterlere aktarmalar incelenmelidir.
3- Tahsilat banka hesap özetinde gözüken para yatırma tutarları ile karşılaştırılmalıdır.
4- Tahsilat ve tüm ayrıntılı bilgiler kayıtlarda gözüken bilgiler ile karşılaştırılmalıdır.
5- Banka dekontları veya bankaya para yatırma makbuzları ile tahsilat kayıtları
karşılaştırılmalıdır.
6- Tahsilat kayıtları bağımsız karşıt kayıtlar ile karşılatrılmalıdır.
7- Nakit iskontoları satış indirimleri ve müşteri hesaplarına düşülen alacak kayıtları
incelenmelidir.
8- Tahsilatla ilgili muhasebe kayıtları gözden geçirilmelidir.
Nakit ödemeleri ile ilgili uygunluk denetimi:
Aşağıdaki hususların saptanması için yapılır
1- ödemeler gerçekten teslim alınmış mal ve hizmetler için yapılmıştır.
2- Ödemeler için gerekli onaylar alınmıştır.
Başlıca denetim yordamları aşağıdaki gibidir.
1- Ödemeler toplamının arıtmetik doğrulugu incelenmeli ve toplamlar büyük defterde yeniden
izlenmelidir.
2- Ödenmiş banka çekleri ödeme kayıtları ile karşılaştırılmalıdır.
3- Tüm çeklerin hesabı araştırılmalıdır.
4- Ödemelere ait muhasebe kayıtları ile banka hesap özeti arasında uyğunluk aranmalıdır.
5- Destekleyici belgeler incelenmelidir.
6- Ödeme kayıtları olağandışı kalemler açısından gözden geçirilmelidir.
Maddi dorluk denetimleri
Nakit denetiminin önemli bir bölümü ara denetim çalışması olarak yıl içinde yürütülür.Bu
denetimler tahsilat ve ödemelerle ilgili uygunluk denetimleridir.Yıl sonu denetimi bilançoda yer
alan kasa banka bakiyesinin doğruluğunu araştırmaya yöneliktir.Bu denetim ise maddi dorluk
denetimidir.Kasa ve banka hesabının denetiminde izlenen denetim yordamları:
A- Eldeki naktin denetimi-kasaının denetimi
a- kasa sayımının pılanlanması
b- kasa sayımının yürütülmesi
c- bankaya yatırılmamış tahsilat
B- Bankadaki naktin denetimi-banka hesabının denetimi
a- Banka bakiyesinin doğrulanması:Dogrulama talep formu yapılır
b- Banka mutabakatının incelenmesi
c- Banka kapanış hesap özeti:Banka tarafından banka mutabakatını
izleyen belirli birkaç güne ait nakit hareketlerini ve gerekli eklerini
içeren doğrudan denetçiye gönderilen durum raporudur
C- Nakit ile ilgili yolsuzlukların araştırılması
D- Tamamlayıcı açıklamalar
ALACAKLARIN DENETĐMĐ
Alacaklar kalemi işletmenin esas faliyetinden dogan alacaklar ile esas faliyeti dışındaki işlemlerden
doğan senetli ve senetsiz alacakları kapsar,
Alacaklar ve kredili satışlar için etkin bir iş kontrol modeli aşağıda açıklanmıştır
A-Örgüt yapısı
B-Satış işleminin yapılması
C-Đşlemlerin kayıtlara geçirilmesi
D-Varlıklara erişim
E- Defter kayıtları ile karşılaştıma
ALACAKLARLA ĐLGĐLĐ UYGUNLUK DENETĐMĐ
Denetçinin izleyeceğı yollar
1234-
Satış faturalarının ve alacaklar hesabına düşülen her alacak kaydı için düzenlenen
mahsup fişlerinin sıra numarası izledigi kontrol edilmelidir.
Satışlar toplamının aritmetik doğrulugu araştırılmalıdır
Satışlar ve alacaklandırma mahsup fişi kayıtları büyük defterde yeniden izlenmelidir
Satış faturaları aritmetik doğruluk miktar birim fiyatlar ve müşterinin kabul etmiş olması
açılarından incelenmelidir
www.MuhasebeNotlari.com
56789-
Yollama ile ilgili kayıtlar satış kayıtları ve faturalarla karşılaştırılmalı yollama belgelerinin
sıra numarası izlemekte olduğu araştırılarak belgelerinin hesabı sorulmalıdır.
Alacaklandırma mahsup fişi ile ilgili onay aranmalıdır.
Alacaklandırma kaydının dayandığı alınan iadeler aritmetik doğruluk iade alınan miktarlar
ve birim fiyatlar açısından kontrol edilmelidir.
Müşterilerden alacak hesaplarına yapılan alacak kayıtları kasa tahsil yevmiyesi kayıtları ile
karşılaştırılmalıdır.
Kayıtlardan çıkartılmış bulunan alacaklar gözden geçirilerek incelenmelidir.
MADDĐ DOĞRULUK DENETĐMLERĐ
Alacakların denetimi
Denetçi ilk olarak müşteriden alacakların son mizanını elde etmelidir Bu mizan bilanço tarihi
veya dorlama tarihi itibariyle düzenlenmiş olmalıdır.Denetçi bu mizanın aritmetik doğruluğunu
araştırmalı ve toplamı büyük defter hesabı bakiyesi ile karşılaştırarak uygunluk
aramalıdır.Yardımcı hesaplarla ilişkiler kurularak olagan dışı borç ve alacak kayıtlarının var
olup olmadığına göz atmalıdır.
123-
Alacakların doğrulanması
Maddi denetim
Satışların döneme ilişkinliğinin denetimi
ALACAK SENETLERĐNĐN MADDĐ DOĞRULUK DENETĐMĐ
Denetçi denetledigi işletmeden senede bağlanmış alacaklarının bir listesi almalı aritmetik
doğruluğunu saptamalı ve büyük defter bakiyesi ile karşılaştırmalı. Liste içeriği örnekleme yoluyla
destekleyici kayıtlarda yeniden izlenmelidir.Senetler karşılığında güvence alınmışsa bu güvenceler
incelenmeli güvencelerin bilançoda tam açıklama kuralına uygun olarak sunulduğu araştırmalıdır.
Senetler fiziki olarak incelenmeli bu olanaklı değilse doğrulama yoluna gidilmelidir.
STOKLARIN DENETĐMĐ
Stokların denetiminin amacı bu varlık kaleminin devamlılık temeline göre GKGMĐ doğrultusunda
kayıtlara geçirildiğinin ve finansal tablolarda dürüst bir biçimde raporlanmış olduğunun
saptanmasıdır
Denetci stokların fiziken var olduklarını bunların işletmenin sahipliğinde bulunduklarının kullanılabilir
veya satılabilir durumda olduklarını ve doğru bir biçimde fiyatlandıklarını saptamalıdır bu neden le
stokları saymalı stokların degerleme yöntemlerini ve aritmetik doğruluğun incelemelidir.
STOKLARLA ĐLGĐLĐ ĐÇ KONTROL
12345-
Örgüt yapısı
Stok alımlarının yapılması
Đşlemlerin kayıtlara geçirilmesi
Varlıklara erişim
Defter kayıtları ile karşılaştırma
STOKLARLA ĐLGĐLĐ UYGUNLUK DENETĐMĐ
Đki yordam söz konusudur
1- Satın alma hammadde-Malzeme istek,üretim ve yordamalar ile ilgili ayrıntılı stok kayıtları
incelenmelidir
2- Büyük defter hesapları olağan dışı kayıtlamaların bulunup bulunmadıklarını saptamak
açısından gözden geçirilmelidir.
STOKLARLA ĐLGĐL MADDĐ DOĞRULUK DENETĐMLERĐ
Stokların fiziki sayımı denetçi tarafından gözlenmelidir. Bu yapılamamış ise diğer denetim
yordamlarına başvurarak stoklar tutarının dürüstlüğü hakkında denetçinin tatmin olması gerekir.
1- Müşteri işletmenin sayım planın gözden geçirilmesi
2- Stok sayımının gözlenmesi
3- Sayım sonrası denetim çalışmaları
4- Stokların degerlenmesinin denetimi
5- Konsinye stoklar alım ve satım taahhütleri
MADDĐ DURAN VARLIKLARIN DENETĐMĐ
www.MuhasebeNotlari.com
Bu denetimde denetçinin üç amacı vardır
1- işletmenin defterlerinde gösterilen duran varlıkların fiziken var olduklarının var olanların
eksiksiz bir biçimde kayıtlara geçirilmiş olduklarının ve bu varlıkların işletmedeki amaçlara
uygun olarak kullanıldıklarının saptanması
2- bu varlıkların gerçekten işletmenin sahipliğinde bulunduğunun ve bunlar üzerinde haciz ve
ipoteğin olup olmadığının saptanması
3- duran varlıklar muhasebesinin GKGMĐ doğrultusunda devamlılık temeline göre yürütülmek
te olduğunun araştırılması
UYGUNLUK DENETĐMĐ
Bu konuda nakit ödemelerine ilişkin açıklamalar geçerlidir denetçi maddi duran varlıklara ait iç
kontrol sistemini degerlerken genellikle soru kağıdı yöntemi not alma yöntemine başvurur.
MADDĐ DOĞRULUK DENETĐMLERĐ
Bu denetimde hesap bakiyelerinde meydana gelen degişikliklerin gözden geçirilmesi ve
incelenmesi esastır
Hesap bakiyelerindeki azalmaların denetiminde hesaba yapılan kayıtlar incelenerek satış ve
devre dışı bırakılmak suretiyle elden çıkarılan maddi duran varlıkların muhasebe kayıtlarına
doğru olarak yansıtıldıkları araştırılır.
1- Varlık bakiyelerindeki değişmelerin incelenmesi
2- Birikmiş amortismanlardaki değişmelerin incelenmesi
3- Döneme ait işlemlerin özetlenmesi
YATIRIMLARIN VE DĐĞER VARLIKLARIN DENETĐMĐ
Geçici yatırım:Atıl olarak kalabilecek kısa vadeli fonların değerlendirilmesi amacıyla yapılan
yatırımlardır.
Pazarlanabilir hisse senedi ve tahviller devlet tahvilleri ve kısa süreli hazine bonolarından
oluşur istenildiği anda paraya çevrilebilir.
Uzun dönemli menkul deger yatırımları bilanço da duran varlık lar bölümünde iştirakler kalemi
altında gösterilir.
Denetim amaçları
1- Bu varlık kalemlerinin ve yatırımlardan sağlanan gelirlerin finansal tablolarda doğru olarak
gösetirldiklerinin saptanması
2- Bu varlık ların gerçekten var olduklarının ve işletmenin sahipliginden bulunduklarının veya
başka bir kurum ve kişiden işletme adına saklandıklarının saptanması
3- Bu varlıklara ve ilgili yatırım gelirlerine ait muhasebe kayıtlarının GKGMĐ doğrultusunda ve
devamlılık temeline göre yürütülmekte olduğunun araştırılması
YATIRIMLARLA ĐLGĐLĐ DENETĐM YORDAMLARI
Đşletmenin sahip olduğu menkul değerlerin bir listesi hazırlattırılmalı veya hazırlanmalıdır.
DĐĞER VARLIKLARIN DENETĐMĐ
123-
Peşin ödenmiş giderlerin denetimi
Maddi olamayan duran varlıkların denetimi
Diger çeşitli varlıkların denetimi
YABANCI KAYNAKLARIN(BORÇLARIN) DENETĐMĐ
Borcların denetimini yürüten denetçi oldugundan düşük gösterilmiş veya muhasebe
kayıtlarında gösterilmemiş yükümlülüklerle ilgilenir
DENETĐM YORDAMLARI
12345-
alış yevmiyesi fatura defteri veya ödeme belgeleri defterinin incelenmesi
ticari borçların incelenmesi
borç senetlerinin incelenmesi
ödenecek borçların incelenmesi
uzun vadeli borçların denetimi
ÖZ SERMAYENĐN DENETĐMĐ
www.MuhasebeNotlari.com
Kayıtlı sermayeli anonim şirketleri sahip olmaları zorunlu olan asgari çıkarılmış sermayelerine
başlangıç sermayesi,satışı yapılmış hisse senetlerini gösteren sermaye kısmına da çıkarılmış
sermaye denir.
DENETĐMĐN AMACI
123-
öz sermaye hesaplarına yapılmış borç ve alacak kayıtlarının uygunluğunu araştırmak
öz sermaye hesaplarının bilançoda doğru ve uyğun olarak sunulduğunu araştırmak
müşteri işletmenin öz sermaye ile ilgili işlemlerini yasalara ve spk ya uygun olarak
yürüttüğünü araştırmak
ÖZ SERMAYENĐN DENETĐMĐ
Denetçi öz sermaye hesaplarında dönem içinde meydana gelen degişmeleri gösteren bir cetvel
hazırlamalı dönem başı bakiyeleri önceki yılın çalışma kağıtlarında yeniden izlenerek
doğrulanmalıdır yıl içinde yeni çıkarılan hisse senetleri için gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
Çıkarılan senetler ile ilgili yönetim kurulu onayı aranmalı senetlerin değeri incelenmeli işlemlerin
GKGMĐ yasalara ve spy ya uyğunluguna bakılmalıdır
GELĐR TABLOSUNUN DENETĐMĐ
Tabloda yer alan gelirlerin ve giderlerin devamlılık temeline göre GKGMĐ doğrultusunda
muhasebeleştirilmiş olduklarının ve dönemin faliyet sonuçlarını dürüst bir biçimde yansıttıklarının
araştırılmasıdır.
www.MuhasebeNotlari.com