iran`da bulunan tarihi - kültürel merkezlere
advertisement
T.C. Tahran Büyükelçiliği İRAN’DA BULUNAN TARİHİ - KÜLTÜREL MERKEZLERE İLİŞKİN NOT TAHRAN Niyavaran Sarayı Niyavaran Parkı’nın kuzeydoğu bölgesinde yer alan Niyavaran Sarayı’nın inşaatına, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin emriyle 1958 yılında başlanmış ancak bazı nedenlerden dolayı sarayın yapımı 1967’de tamamlanabilmiştir. Muhammed Rıza Pehlevi ve ailesi, İran mimarisi ile İslam öncesi ve sonrası mimarisinden esinlenerek tasarlanan Niyavaran Sarayı’nı kış aylarında kullanmaktaydılar. Sadabad Sarayı Tahran'ın en iyi iklimine sahip, Elburz Dağlarının eteğinde yer alan Sadabad Sarayı’na içinde yer alan çok sayıda köşklerden dolayı Sadabad Kompleksi adı verilmiştir. Bu Saray Kaçar Şahlarının özellikle yaz mevsimlerinde tercih ettikleri bir çok saraydan oluşan ve doğal güzellikleri barındıran bir saray kompleksidir. Gülistan Sarayı Gülistan Sarayı Kompleksi, Kaçar Hanedanlığı dönemine ait, 200 yıllık tarihiyle Tahran'ın en eski binalarından sayılmaktadır. Gülistan Sarayı Kompleksinin tarihi geçmişi Safavi dönemine dayanır. Pehlevi döneminden Rıza Pehlevi'nin emriyle Sarayın birçok yeri değiştirilerek müzeye çevrilmiştir. Rıza Pehlevi'nin oğlu Muhammed Rıza Pehlevi döneminden itibaren bu koplekste yabancı devlet adamları ağırlanmıştır. T.C. Tahran Büyükelçiliği İran Milli Müzesi İran'a ait birçok tarihi eser bulunan İran Milli Müzesi, Müzey-e İran-e Bastan ve İslam Dönemi müzelerinden oluşmaktadır. 60 yıllık bir geçmişe sahip olan Müze, arkeolojik ve tarihi açılardan İran'ın en büyük müzesidir. İran Milli Müzesi içinde yer alan eserlerin çeşitliliği, sayı ve kalite bakımından dünyadaki büyük müzelerden birisi olarak kabul edilmektedir. İran müzecilik kültüründe İran Milli Müzesi "Ana Müze" olarak adlandırılmıştır. Halı Müzesi İran’da halıcığın 3500 yıllık tarihi olduğu varsayılmaktadır. 1978 yılında Tahran’da faaliyete geçen ve 3400 m²’lik alanda iki ayrı sergi mekanından oluşan Halı Müzesinde 17. yüzyıldan bugüne çok değerli ve nadide İran halı ve kilimleri sergilenmektedir. Mücevher Müzesi: İran’ın en gözde müzelerinden biri olan Mücevher Müzesi İran Merkez Bankası’nın içinde yeralmaktadır. Aralarında, 34 kg saf altın ve 51,366 parça mücevherden oluşan Nasreddin Şah’ın altın dünya küre atlasının da yer aldığı müzede, Derya-yı Nur adlı 182 karat pembe elmas gibi paha biçilmez eserler sergilenmektedir. T.C. Tahran Büyükelçiliği Tuğrul Bey Türbesi Selçuk Bey’in oğlu ve Alparslan’ın amcası olan,1040 yılında Dandanakan savaşında Gaznelileri yenen, Selçuklu Devleti’nin kurucusu kabul edilen Tuğrul Bey’in (MS 9901063) kabri Tahran’ın güney semtlerinden (Selçukluların o dönemdeki başkenti) Rey’de bulunmaktadır. Dönemin mimarisini yansıtan eser 20m yüksekliktedir. Kufi hatla yazılmış hat örnekleri tavanda yer almaktadır. 1884’de zarar gören türbeyi Kaçar Hükümdarı Nasreddin Şah restore ettirmiştir. Türk ziyaretçilerin önemli uğrak merkezlerindendir. Türbe güzel ve bakımlı bir bahçe içindedir. Şehir merkezine 30 dakikalık bir mesafededir. T.C. Tahran Büyükelçiliği İSFAHAN Nakş-i Cihan Meydanı (Bugünkü adı İmam Meydanı) Şah Abbas döneminde Safevi Devleti’nin yeni başkenti İsfahan’da en gözde mimari eserlerden bir olarak inşa edilmiştir. 512 x 163 metrelik ölçüleriyle dünyanın yapıldığı dönemde en geniş, şimdi ise en geniş ikinci meydanıdır (Çin’in Tiananmen meydanından sonra ikinci sırada gelmektedir). Meydanın etrafı, İsfahan Çarşısı, Şeyh Lütfullah Camii, İmam Camii, Ali Gapu Sarayı gibi eserlerle çevrelidir. İmam Camii İslam Mimarisinin önemli eserlerinden sayılan İmam (Şah) Camii, Safavi döneminde Nakş-i Cihan meydanında inşa edilmiştir. Bina mimarisi ve içinde kullanılan seramik ve tahta oymacılık işleri bakımından bir "şaheser" sayılmaktadır. İmam Cami’nin inşasına ilk olarak Safavi döneminde I. Şah Abbas zamanında iktidarının 24. yıl dönümü vesilesiyle başlanmış, daha sonra diğer Safavi hükümdarlarının katkılarıyla tamamlanmıştır. Aligapu Sarayı Aligapu (Yüksek kapı-Bab-ı Ali) ilk Safavi Şahlarının giriş yaptıkları kapı olarak kullanılmıştır. Aligapu binası İran tarihi seyri içerisinde Timur dönemine ait bir binadır. İlk olarak basit bir bina olarak inşa edilen Aligapu, daha sonra I.Şah Abbas ve II. Şah Abbas dönemlerinde yeni katlar ve balkon eklenmek suretiyle büyütülmüştür. 7 katlı Aligapu 48 metre yüksekliğindedir. T.C. Tahran Büyükelçiliği Şeyh Lütfullah Camii İsfahan Eyaletine ait tarihi yapılardan birisidir. Bu bina Safavi döneminde I. Şah Abbas'ın emriyle 18.yüzyılda inşa edilmiştir. Caminin mimarı Üstat Mohhammad Rıza İsfahani'dir. Yabancı Arkeologlar Şeyh Lütfullah Cami’nin mimari özelliklerini tanılamak için "bu binanın insan eliyle inşa edilmiş olduğuna inanmak çok zor" cümlesini sarf etmişlerdir. Kırk Sütün Müzesi Kırk Sütün Müzesi İsfahan Eyaletine ait tarihi binalardan birisidir. 67.000 m2'lik Kırk Sütün Bahçesi'nin inşaatına Safavi Hükümdarı I. Şah Abbas döneminde başlanmıştır. Bahçedeki merkezi bina daha sonra II. Şah Abbas tarafından Ayna ve Onsekiz Sütünlü Salonlarda yapılan değişikliklerle tamamlanmıştır. Bina'daki Seramik ve Ayna işlemeleri ve çizilen desenler II. Şah Abbas dönemine aittir. Cuma Mescidi 771 yılında inşasına başlanan Cuma Mescidi, 20. yüzyıla kadar farklı dönemlerde ilave bölümler eklenmek suretiyle devam etmiştir. Bu nedenle Cami farklı dönemlere ait İran mimarisini yansıtmaktadır. İran’daki en eski dört camiden biri olan Cuma Mescidi, Selçuklu mimarisinin seçkin eserlerinden biridir. Güney Kubbesi 1086-87 yıllarında ünlü Vezir Nizamül Mülk tarafından yaptırılmıştır. Sözkonusu kubbe döneminin en büyüğü olma özelliğini taşımaktadır. 20 bin m2’lik alanıyla İran’ın en büyük camileri arasındadır. 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesine alınmıştır. T.C. Tahran Büyükelçiliği Melikşah, Nizamülmülk ve Terken Hatun’un Mezarları Selçuklu Türk Devletinin bu mümtaz şahsiyetlerinin türbelerinin İsfahan’ı ziyaret edecek her Türk turist tarafından ziyaret edilmesi tavsiye edilir. Mezarlar İsfahan’ın Ahmet Abad bölgesindeki Dar’ül Betik semtinde son derece mütavazi bir haldedir. Restore edilmektedir. T.C. Tahran Büyükelçiliği TEBRİZ Azerbaycan Müzesi Şehrin merkezi kısmında ve Gök Mescid’in hemen bitişiğinde bulunmaktadır. Nisan 1958 yılında açılmıştır. 1962 yılında da yenilenmiştir. 3 kattan oluşan müzenin en üst katında Pers, Selçuklu, Safavi medeniyetleri başta olmak üzere İran tarihinin muhtelif dönemlerine ait eserler, giriş katındaki arkeolojik eserler bölümünde çoğunluğu Azerbaycan’da yapılan kazılarda bulunan ve 4 bin yıl öncesine kadar giden çeşitli tarihi buluntular, zemin katında ise Tebrizli heykeltraş Ahad Hüseyni günümüz dünyasına ve insanlığı tehdit eden tehlikeleri çağdaş sanat anlayışı ile sembolize eden heykelleri sergilenmektedir. Gök Mescid – Mavi Cami (Mescid-i Kabud) Karakoyunlu Türkmen Hükümdarı Muzaferiddin Cihanşah (1436- I467) tarafından 1465 yılında yaptırılmıştır. İlk Türk-İslam eserlerindendir. Mavi çinilerinden dolayı Gök Mescid olarak anılmakta ve bu özelliği nedeniyle “İslam Turkuvazı” olarak da adlandırılmaktadır. Tebriz ve civarında yaşanan birçok depremden sonra harabe haline gelmiş, 18.yüzyılda da tamamen yıkılmıştır. Yeniden inşasına 1950 yılında başlanmıştır. Restorasyon çalışmaları halen devam etmektedir. Camiye ismini veren mavi çiniler sadece kapı çevresinde ve duvarında küçük bir yerde bulunmaktadır. T.C. Tahran Büyükelçiliği Tebriz Kapalı Çarşısı (Bazaar) İstanbul’daki kapalıçarşının daha egzotik, daha yerel ve daha kalabalık bir benzeridir. 1255-1275 yılları arasında inşa edilmiştir. Şehrin merkezinde 30.000 hektar genişliğinde bir alana yayılmıştır. 1 kilometre uzunluğundadır. Tuğladan yapılan büyük ölçekli yığma binaları, kubbeleri, dükkanlar arasındaki özel aheng ve dizaynı, muhtelif meslek gruplarının ve çok sayıda medrese ve camilerin varlığı Tebriz Kapalı Çarşısını dünyanın mimari harikalarından biri haline getirmiştir. En büyük kapalı çarşı unvanıyla UNESCO'nun kültür mirası listesine girmiştir. Kapalı çarşıda her türlü ev ve giyim eşyası, takılar, baharat, kuruyemiş, antika eşyalar, cam eşyalar, elektronik malzemeler gibi ürünler satılmaktadır. Halıcıların, kuyumcuların ve baharatçıların bulunduğu bölümler turistler tarafından özellikle ziyaret edilen bölümlerdir. Tebriz Meşrutiyet Binası Şehrin merkezinde, Motahari Caddesi üzerinde tarihî büyük bir yapıdır. İki katlı olan bina 1868'de Tebriz’in zengin tüccarlarından Hacı Mehdi Koozekonani tarafından Hacı Vali Mimar Tebrizi’ye inşa ettirilmiştir. Kaçar dönemi mimarisinin bir örneğidir. Bina sahibi Koozekonani 1905 yılında İran’da ilk Anayasanın ilan edildiği Meşrutiyet Devriminin mali destekçileri arasında yer almıştır. Bina Meşrutiyet devrimi sırasında aralarında Settar Han, Bagır Han, Sigat-ül İslam Tebrizî ve Hacı Mirza Ağa Farisi gibi devrim liderlerinin de bulunduğu aktivistlerin ve sempatizanların toplanma yeri olarak kullanılmıştır. Günümüzde müze olarak kullanılan ve 1975 yılından bu yana İran’ın kültürel mirasını oluşturan eserler arasında yer alan binada Meşrutiyet devrimiyle ilgili materyeller sergilemektedir. T.C. Tahran Büyükelçiliği İlgoli Parkı (Şahgoli Parkı) İlgoli Parkı 12 metre derinliğinde büyük bir havuz ve ortasında bir binadan oluşmaktadır. Parkın ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. İlk önceleri tarımsal amaçlı bir su kaynağı olarak yararlanılan Park, Kaçar hanedanlığı devrinde bir yazlık saray olarak da kullanılmıştır. Parkın 1979 yılına kadar Şahgoli (Şah’ın gölü) olarak bilinen adı İran Devrimi'nden sonra İlgoli (Aşiret gölü) olarak değiştirilmiş ve resmi belgelerde bu şekilde geçmiş olsa da günümüzde eski ismi olan Şahgoli isminin de hala kullanıldığı görülmektedir. Şairler Anıtı (Makberetüş Şüera) Bir çok şair yetiştirmiş olan Tebriz Dünya'da yetiştirdiği şairler için özel bir şairler mezarlığına sahip tek şehir olarak da bilinmektedir. Sigat-ül İslam caddesinde yer alan Şairler mezarlığında aralarında Saib Tabrizi, Ohadi Maraghani, Seikh Mahmoud Shabistani, Esed-i Tursi, Katran-ı Tebriz, Felek-i Şirvani gibi şairlerin de bulunduğu bir çok şairin kabri bulunmaktadır. Tebriz'in yetiştirdiği en ünlü şair olan Şehriyar’ın kabrinin de bulunduğu mezarlıkta bir de şairler anıtı inşa edilmiştir. Anıt ve civarında halen bazı yenileme çalışmaları yapılmaktadır. T.C. Tahran Büyükelçiliği ŞİRAZ Sadî Anıt/Mezarı Ortak değer ve isimlerimizden, büyük şair Sadî’nin Anıt/Mezarı geçmiş dönemde birkaç kez restore edilmiştir. Bugünkü durumuna 1923 yılında kavuşmuştur. Ağaçlar ve bahçeler içindedir. Yabancı veya şehre gelen İranlıların önemli ziyaret merkezlerindendir. Hâfız Anıt/Mezarı Yine İranla ve bütün bölgeyle en önemli ortak isim, değer ve şairlerimizden biri olan Hâfız’ın Anıt/Mezarı son derece etkileyici ve güzeldir. Şiraz’da mutlaka ziyaret edilmesi gereken mekanların başında gelmektedir. T.C. Tahran Büyükelçiliği Ulu Camii Şiraz’ın en tarihi/dini mekanlarından olan Camiinin geçmişi hicri 281 yılına, dayanır. Özellikle mozaik ve çini işlemeleri etkileyicidir. Perspolis Şiraz’ın 60 kilometre kadar dışındadır. Ahemeniş hükümdarı I. Darius’un devrinde yapılmıştır. Tarihi açıdan bu sarayın yapılışı M.Ö. 125 yılı civarındadır. Eser M.Ö. 330 yılında İskender orduları tarafından yıkılıp, yakılmıştır. Pasargad Pasargad, 2.500 yıl önce Kral Büyük Koroş’un devrinde yapılmıştır. Koroş’un anıt-mezarını, Koroş’a ait özel sarayı, teşrifat sarayını ve dinî mekanları içermektedir. T.C. Tahran Büyükelçiliği İrem Bağı Şiraz’ın en önemli, çok ilgi çeken ve güzel bağlarından birisidir. Uzun servi ağaçları, gülleri ve sulama kanallarıyla süslü bu bağ tarihi yansıtmaktadır. Bağın içindeki Köşkün dış cephe çini süslemeleri, güzel ve çekicidir.
