Yaşam bölgesinde Dünya büyüklüğünde ilk gezegen
advertisement
Yaşam bölgesinde Dünya büyüklüğünde ilk gezegen NASA araştırmacıları, artık görev yapamayan gezegen avcısı Kepler uzay teleskopunca derlenmiş veri yığınının süregelen incelenmesiyle, uzak ve soluk bir yıldızın çevresindeki “yaşam alanı” içinde “şimdiye kadar Dünya’ya en yakın büyüklükte” bir gezegen keşfedildiğini açıkladılar. Kepler-186f diye adlandırılan gezegen, Dünya’dan yaklaşık 500 ışıkyılı uzaklıkta Kuğu Takımyıldızı bölgesinde Güneş’in yarı büyüklüğünde olan M-sınıfı “kırmızı cüce” bir yıldızın çevresinde dolanan beş gezegenden en dışarıda olanı. Science dergisinin 18 Nisan 2014 tarihli sayısında yayımlanan raporda, Kepler -186f’nin Dünya’dan yalnızca yüzde 10 daha büyük çapa ve 130 günlük bir yörünge periyoduna sahip olduğu kaydediliyor. Açıklanan veriler, gezegenin , yıldızının çevresinde tanıdığımız yaşam için gerekli sıvı suyun varolabileceği sıcaklıklara izin veren ve “yaşam bölgesi” diye adllandırılan hayali bir diskin içinde yer aldığını gösteriyor. Yaklaşık 1.5 Dünya büyüklüğünde olan öteki dört gezegense yıldıza çok daha yakın yörüngelerde dolandıklarından yüzey sıcaklıkları, yaşamın ortaya çıkıp gelişmesine izin vermeyecek kadar yüksek. Gezegenlerin yıldızlarına olan uzaklıkları Astronomi Birimi (Astronomical Unit ya da kısaca AU) denen ve Güneş-Dünya uzaklığı olan 150 milyon kilometreye karşılık gelen bir birimle gösteriliyor. Belirlenmeleri daha güç olan yaklaşık dünya kütlesindeki kayaç gezegenleri saptayabilecek duyarlılıkta donanımla 2009 yılında fırlatılan Kepler, Kuğu Takımyıldızı bölgesinde 150.000 yıldızı aynı anda gözleyip, ışıklarında önlerinden geçen olası gezegenlerin yol açacağı periyodik değişimleri yakalamak için yarım saatte bir ölçüm yaparak, irili ufaklı 3500’in üzerinde gezegen adayı belirledi ve bunlardan 961’inin gezegenliği kesinleşti. Arızalanan jiroskoplarının aracı Kuğu Takımyıldızı yönünde sabit tutamaması üzerine Kepler’in başarılı gezegen avı 2013 yılında sona erdi. Alışılmış medya abartılarına karşı hazırlıklı olan NASA araştırmacıları, açıklamalarında bir gezegenin yaşam bölgesi içinde yer almasının, yaşam için uygun olduğu anlamına gelmeyeceği, yaşamın ortaya çıkıp evrilebilmesi için uygun sıcaklıkların yanısıra daha birçok etmenin bir araya gelmesi gerektiği uyarısında bulundular. Keşfi yapan ekibi yöneten SETI Enstitüsü ve NASA’nın Ames Araştırma Merkezi görevlilerinden Elisa Quintana, “Biz bu gezegene Dünya’nın ikizi değil, bir kuzeni olarak bakıyoruz” diyor. Kepler-186f’nin bilinen büyüklüğüne karşın kütlesi henüz belirlenememişse de, bu büyüklüklerdeki gezegenlerin genelde kayaç olduğu varsayılıyor. Keşfedilen gezegenle ilgili bilinmeyen başka bir kritik faktör de atmosferinin bileşimi ve kalınlığı. Çok kalın (ve ağır) atmosferler sera-etkisiyle yüzeyi yaşama izin vermeyecek kadar ısıtabiliyorlar. Daha da başka bir faktör de, yıldızın niteliği. Bir G-sınıfı sarı yıldız olan Güneş’ten daha küçük (0.1 – 0.5 Güneş kütlesi) ve daha soğuk olan kırmızı cüce gezegenler, gökadamız Samanyolu’ndaki toplam yıldız nüfusunun yüzde 70 kadarını oluşturuyorlar. Ömürleri Güneş’inkinden kat kat fazla . Güneş benzeri yıldızların yaklaşık 10-12 milyar yıllık ömürlerine karşılık, kırmızı cücelerin en küçükleri trilyonlarca yıl yaşayabiliyor. Dolayısıyla bunların birinin çevresindeki gezegenlerin üzerlerinde yaşam gelişmesi için bol bol zaman var Ancak çok daha küçük kütlede olduklarından, yaydıkları enerji de oldukça düşük (Güneş, enerjisinin büyük kısmını görünür ışık dalgaboylarında yayarken, kırmızı cücelerin radyasyonu daha çok kızılaltı dalga boylarında.) Kepler-186f’nin üzerine düşen ener ji, Dünya’nın Güneş’ten aldığı enerjinin üçte biri düzeyinde. Gökbilimciler, Kepler-186f’nin Güneş’e bakan tarafında duracak birinin öğle vakti gökyüzünü, Dünya’da günbatımındaki gibi göreceğini düşünüyorlar. Belki daha da önemli olarak, kırmızı cüce yıldızlar Güneş gibi “iri kıyım” yıldızlara kıyasla daha kararsız oluyorlar ve yanlarında yörelerindeki olası gezegenlerde yaşamı bir anda silebilecek devasa parlamalar yapıyorlar. KAYNAKLAR: “An Earth-Sized Planet in the Habitable Zone of a Cool Star”, Science, 18 Nisan 2014 “NASA's Kepler Discovers First Earth-Size Planet In The 'Habitable Zone' of Another Star”, www.nasa.gov 17 Nisan 2014 ETİKETLER: Kepler, Kepler-186f, güneşdışı gezegen, kırmızı cüce
