girişim sermayesi ve iş melekleri, türkiye`de mevcut durum ve

advertisement
T.C.
EKONOMİ BAKANLIĞI
GİRİŞİM SERMAYESİ VE İŞ MELEKLERİ,
TÜRKİYE’DE MEVCUT DURUM VE POLİTİKA
ÖNERİLERİ
-
:
Tezi Hazırlayanın İsmi : Murat Can KILINÇ
Tez Danışmanının İsmi : M. Murat TAŞKIN
Birim Amirinin İsmi
: Mehmet KARABAY
TEZ JÜRİSİ KABUL VE ONAY SAYFASI
İsim - Soyisim: Murat Can KILINÇ
Bakanlığa Giriş Tarihi: 09/01/2012
Birimi: Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü
Tez Danışmanı: Mustafa Murat TAŞKIN
Tez Teslim Tarihi: 06/04/2015
Toplam Kelime Sayısı: 13.678
i
SİMGELER VE KISALTMALAR:
AB: Avrupa Birliği
ABD: Amerika Birleşik Devletleri
ARD: American Research and Development Corporation
BKS: Bireysel katılım sistemi
BKY: Bireysel katılım yatırımcısı
DPT: Devlet Planlama Teşkilatı
EC: Avrupa Komisyonu
EIB: Avrupa Yatırım Bankası
EBAN: Avrupa İş Melekleri Ağı
EBRD: Avrupa Kalkınma ve Yeniden Yapılandırma Bankası
EVCA: European Private Equity & Venture Capital Association
FMO: Entrepreneurial Development Bank
GSYİH: Gayrisafi yurt içi hasıla
IFC: Uluslararası Finansman Kurumu
İSO: İstanbul Sanayi Odası
IPA: Katılım öncesi mali yardım aracı
JCVA: Japan Venture Capital Association
KOBİ: Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development
RSYO: Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı
RSYŞ: Risk Sermayesi Yatırım Şirketi
SBA: Small Business Administration
SBIC: The Small Business Investment Company
SPK: Sermaye Piyasası Kurulu
TDA: Teşebbüs Destekleme Ajansı
TDK: Türk Dil Kurumu
TÜSİAD: Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği
ii
vb.: Ve benzeri
vd.: Ve diğerleri
WEF: Dünya Ekonomik Forumu
YASED: Uluslararası Yatırımcılar Derneği
TABLO, ŞEKİL VE GRAFİKLER:
Tablo 1: EBAN’a Kayıtlı Melek Yatırım Ağları
Tablo 2: Ülkelere Göre Melek Yatırımlar
Tablo 3: Melek ve Risk Sermayesi Yatırımcıları Arasındaki Farklar
Şekil 1: Risk Sermayesi Finansman Modelinin İşleyişi ve Risk Sermayesi
Kaynakları
Şekil 2: İşletmelerin Gelişim Aşamaları ve Finansman Yöntemleri
Grafik 1: ABD ve Avrupa’da Risk Sermayesi Yatırımları (milyar ABD doları)
(1995-2012)
Grafik 2: Finansman Sıkıntısı Yaşayan İşletmelerin Başlıca Sorunları
Grafik 1: İş Meleklerinin Yatırım Yaptığı Sektörler
Grafik 4: Avrupa’da Melek Yatırımcı Ağı Sayısı (1999-2013)
Grafik 5: Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik Kapsamında Lisans
Alan Yatırımcı Sayısı
Grafik 6: Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik Kapsamında
Gerçekleştirilen Yatırımların Toplam Tutarı
Grafik 7: Bireysel Katılım Yatırımcısı Olunmasında Vergi Desteğinin Etkisi
iii
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1
Temel Kavramlar ....................................................................................................... 1
1.
1.1 Risk ............................................................................................................................ 1
1.2 Girişimci.................................................................................................................... 2
1.3 Risk Sermayesi ......................................................................................................... 3
1.4 İş Meleği .................................................................................................................... 3
LİTERATÜR TARAMASI ................................................................................................... 5
Girişim Sermayesi Yatırımları ................................................................................. 5
1.
1.1 Risk Sermayesi Finansman Modelinin İşleyişi ...................................................... 8
1.2 Yatırım Aşamaları ve Girişim Sermayesi Türleri............................................... 10
1.2.1 Çekirdek Sermayesi (Seed Capital) ............................................................... 11
1.2.2 Başlangıç Sermayesi (Start-Up Capital) ....................................................... 12
1.2.3 Erken Aşama Finansmanı (Early Stage Finance) ........................................ 12
1.2.4 Büyüme-Gelişme Sermayesi (Expansion/Development Finance) ............... 13
1.2.5 Geçit Finansmanı (Gate Financing) .............................................................. 13
1.2.6 Köprü Finansmanı ve Ara Finansman (Bridge/Mezzanine Finance) ........ 13
1.3 Risk Sermayesi Şirketleri ...................................................................................... 14
1.3.1 Özel Risk Sermayesi Şirketleri ...................................................................... 14
1.3.2 Küçük Risk Sermayesi İşletmeleri................................................................. 15
1.3.3 Finansal Kurumlara Ait Risk Sermayesi Şirketleri ..................................... 15
1.3.4 Finansal Olmayan Kurumlara Ait Risk Sermayesi Şirketleri .................... 16
1.4 Girişim Sermayesi Piyasalarında Devletin Rolü................................................ 16
1.5 Girişim Sermayesi Tarihçesi ve Gelişimi ............................................................. 18
1.5.1 ABD’de Girişim Sermayesi ............................................................................ 19
1.5.2 AB’de Girişim Sermayesi ............................................................................... 20
1.5.3 Bazı Ülkelerde Girişim Sermayesi Uygulamaları ........................................ 25
1.5.4 Türkiye’de Girişim Sermayesi ....................................................................... 27
1.5.4.1 Türkiye’de Girişim Sermayesi Uygulamaları ....................................... 28
1.5.4.2 Türkiye’de Girişim Sermayesi Şirketleri ............................................... 33
1.5.4.3 Yasal Çerçeve ........................................................................................... 37
2.
İş Melekleri............................................................................................................ 39
iv
2.1 Melek Yatırım Sürecinin İşleyişi ...................................................................... 41
2.2 Melek Yatırımcı Türleri ........................................................................................ 44
2.2.1 Çekirdek Melekler (Core Angels) .................................................................. 44
2.2.2 İleri Teknoloji Melekleri (High-Tech Angels) .............................................. 45
2.2.3 Yatırım Getirisiyle İlgilenen Melekler (ROI Angels)................................... 45
2.3 Melek Yatırımcılığın Tarihçesi ve Gelişimi........................................................ 45
2.3.1 ABD’de Melek Yatırımcılık ........................................................................... 46
2.3.2 AB’de Melek Yatırımcılık .............................................................................. 46
2.3.3 Türkiye’de Melek Yatırımcılık ...................................................................... 48
2.3.3.1 Türkiye’de Melek Yatırım Ağları .......................................................... 48
2.3.3.2 Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi ........................................................ 52
3.
Girişim Sermayesi ve Melek Yatırımların Karşılaştırılması ............................... 58
GEREÇ VE YÖNTEMLER................................................................................................ 60
BULGULAR ......................................................................................................................... 62
TARTIŞMA VE KISITLAR ............................................................................................... 64
SONUÇ VE ÖNERİLER ..................................................................................................... 66
KAYNAKÇA ........................................................................................................................ 72
EKLER ................................................................................................................................. 78
BİREYSEL KATILIM SERMAYESİ HAKKINDA YÖNETMELİK ....................... 78
ÖZGEÇMİŞ........................................................................................................................ 122
v
ÖZET
Dinamik, yaratıcı ancak finansal gücü yeterli olmayan girişimcilerin yatırım fikirlerini
gerçekleştirmeye olanak tanıyan bir yatırım finansmanı biçimi olarak tanımlanan girişim
sermayesinin,
Türkiye’de
yeni
iş
fikirlerinin
hayata
geçirilmesinde
istenen
katkıyı
sağlayamadığı düşünülmektedir.
Bu çalışmada; gelişmiş ekonomilerde yaygın olarak kullanılmasına karşın ülkemizde yeni bir
finansman modeli olarak algılanan girişim sermayesinin ve bu alanda yatırım yapan iş
meleklerinin ekonomiye katkısını ortaya koymak, ülkemizde girişimcilerin girişim sermayesi
finansman modelini ne yaygınlıkta kullandığını araştırmak ve bulguları diğer ülkelerle
kıyaslamak, bu finansman modellerinin etkisini kısıtlayan faktörleri inceleyerek ülkemiz
özelinde politika önerileri geliştirmek amaçlanmaktadır.
Bu amaç doğrultusunda, çalışmanın giriş aşamasında; temel kavramlar açıklanmış ve bu
kavramların çalışma boyunca kullanılacağı bağlama ilişkin bilgi verilmiştir. Literatür taraması
bölümünde girişim sermayesi kavramı ve modelin işleyişinin açıklanması, özellikle gelişmiş
ekonomilerdeki gelişim süreci ve tarihçesi ile ülkemizdeki gelişiminin karşılaştırılması,
ülkemizdeki yasal çerçeve ortaya konularak mevcut duruma ilişkin bir çerçeve çizilmesi
amaçlanmıştır. Benzer çalışma iş melekleriyle ilgili olarak da yapılmış, daha sonra iki
finansman yöntemine ilişkin farklılıklara değinilmiştir.
Ülkemizde girişimcilerin işlerini kurarken ya da geliştirirken yararlandıkları finansman
kaynakları incelenmiş, özellikle ülkemizdeki işletmelerin büyük bir bölümünü oluşturan
KOBİ’lerin finansmana erişim imkanlarının ne ölçüde mümkün olduğu ve girişim sermayesi ve
iş meleklerinden bir finansman aracı olarak yeterince yararlanılıp yararlanılmadığı araştırılmış
ve elde edilen sonuçlar ışığında çalışmanın son bölümünde ülkemizde alternatif finansman
kaynaklarının geliştirilmesine yönelik uygulama önerilerinde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Girişim Sermayesi, Risk Sermayesi, İş Melekleri, Melek Finansman,
MelekYatırım, Girişimcilik.
vi
ABSTRACT:
Venture capital is an investment financing instrument that allows the dynamic, innovative
entrepreneurs who do not have sufficient financial strength to realize their investment plans.
However, this instrument is also considered to be unable to provide the required contribution to
the implementation of new business ideas in Turkey.
Although venture capital and the business angels investing in the similar fields are being
widely utilized in the advanced economies, they are still perceived as new financing techniques
in our country. The aim of this study is, to demonstrate the contribution of venture capital and
business angel financing models to the economy, to research how frequently the entrepreneurs
in our country utilize such financing resources and to compare the findings with other countries
and to develop Turkey-specific policy recommendations by examining the factors that limit the
impact of those funds.
In accordance with this purpose, the basic concepts and the details related in which context
they are used throughout the study are explained in the introduction chapter of the study. The
literature review chapter is designed to explain the concept and the process of the venture
capital financing, compare its development and history in advanced economies and in our
country, lay down a framework for the current situation by describing the related legal
structure in our country. A similar study have also been conducted for the business angels and
on the differences of the two financing methods.
The funding sources that are used by the entrepreneurs when starting or developing a
business are analyzed and SME’s access to finance is particularly examined. In the light of the
results obtained, the study proposes implementation recommendations serving the aim of the
development of alternative sources of financing.
Keywords:
Venture
Capital,
Business
Angels,
Angel
Financing,
Angel
Investment,
Entrepreneurship.
vii
GİRİŞ
1.
Temel Kavramlar:
1.1 Risk:
Genel anlamda risk, zarara uğrama tehlikesi olarak tanımlanmaktadır1. Risk
tanımlamasında, risk ve tehlike kavramları birbiri ile karıştırılmakta, zaman zaman
birbiri yerine kullanılmaktaır. Risk terimi, belirli bir tehlikeyle bağlantılı olarak
hasar, yaralanma, hastalanma, ölüm ve başka olumsuzlukların meydana gelme
olasılığını ifade eder. Tehlike ise genelde insanlara ve onların değer verdikleri
varlıklara yönelik bir tehdit olarak tanımlanır2.
Finansal anlamda risk ise yapılan yatırımın istenilen faydanın sağlanamaması ve
sonuç olarak yatırılan paranın kaybedilme olasılığı olarak tanımlanabilir. Daha geniş
bir tanımla risk, bir işleme ilişkin parasal kaybın veya bir giderin ya da zararın ortaya
çıkması ile sonuçlanabilecek ekonomik faydanın azalma ihtimalidir (Demirelli,
2007:123).
Finansal yatırım kararları, sistematik olan ya da olmayan birçok faktörden
etkilenebilmektedir.
Piyasa
aktörlerince
karşılaşılabilecek
riskler
farklı
sınıflandırmalara tabi tutulmakla birlikte sistematik riskler; piyasa riski, politik risk,
enflasyon riski, faiz oranı riski, operasyon riski ve kur riski olarak sayılabilir.
Sistematik olmayan riskler ise finansal riskler, endüstri riski ve yönetim riski olarak
sıralanabilir.
Risk kavramı ile nitelenebilecek durumlar ve gelecekteki olayların alternatif
sonuçlarına göre riske neden olan faktörler farklılık göstermektedir. Bu faktörler
1
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.550598cd8cf134.24
821404 (Erişim: 15.03.2015)
2
http://www.isgucdergi.org/?p=article&id=154&cilt=5&sayi=2&yil=2003
1
arasında; teknolojik risk, yönetim riski, finansman riski, üretim riski ve pazarlama
riski gösterilebilir (Sarıkamış, 2000:157).
Yatırımcılar, herhangi bir iş fikrine yatırım kararı almadan önce iş fikrinin hayata
geçirilmesi sonrasında elde edilecek kazancın miktarı kadar, iş fikrinin taşıdığı
riskleri de göz önünde bulundurmak zorundadır. Bu anlamda risk faktörü, yatırım
kararını belirleyici bir etkendir.
1.2 Girişimci:
Girişimci sözcüğü, TDK sözlüğünde “üretim için bir işe girişen, kalkışan kimse,
müteşebbis” ve “ticaret, endüstri vb. alanlarda sermaye koyarak girişimde bulunan
kimse” olarak tanımlanmaktadır3. Günlük dilde kullanılan girişimcilik kavramı bir
işe kalkışma ve sermaye koyma olarak iki temel faaliyete işaret etmektedir.
Fransızca’da “girişmek, yüklenmek, üstlenmek (to undertake)” gibi anlamlar
taşıyan “entreprendre” fiilinden gelen “girişimci (entrepreneur)” kavramının bir
ekonomi terimi olarak ilk kez kullanımı, 18. Yüzyılda Richard Cantillon tarafından
yapılmıştır. Cantillon’un girişimci tanımı genel olarak her türlü kendi işinde
çalışmayı kapsıyor ve girişimciyi belirli bir fiyattan aldığı malları gelecekte belirsiz
bir fiyattan satacağı için risk alan kimse olarak ortaya koyuyordu4.
Görüldüğü gibi Cantillon’un girişimci tanımı, kendi işini yapma, kar ve risk
arasında bir bağlantı kurmaktadır. Buradan yola çıkarak girişimcinin genel bir
tanımı, kar beklentisiyle yeni bir işe başlayan ve riske katlanan kişi olarak yapılabilir.
3
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5505fb89e57559
.41450427 (Erişim: 15.03.2015)
4
Ahmad, N. ve Seymour, R. G. “Defining Entrepreneurial Activity: Definitions Supporting
Frameworks for Data Collection”, OECD http://oecd.org/std/business-stats/39651330.pdf (Erişim:
15.03.2015)
2
1.3 Risk Sermayesi:
“Venture Capital” dilimize “risk sermayesi” ya da “girişim sermayesi” olarak
çevrilmektedir. Bir sermayedarın, büyümek isteyen küçük veya orta büyüklükteki bir
işletmenin hedeflerine ulaşabilmesi için, karşılığında bu işletmede küçük bir paya ya
da ileride böyle bir hisseye sahip olarak, geri alınması mümkün olmayan bir hak elde
ederek yaptığı özkaynak veya özkaynak benzeri yatırım girişim sermayesidir (Ergen,
2014:102).
Girişim sermayesi kavramı literatürde risk sermayesi, cesaret sermayesi, risk
kapitali vb. isimlerle anılmaktadır. Girişim sermayesi kavramının doğru kullanım
olduğu yönündeki görüşlere rağmen, kamuoyunda daha çok risk sermayesi ismi
benimsenmiştir (Tuncel, 1995:3). SPK tarafından 20/01/2014 tarihinde yayımlanan
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği’nde (III-52.4) de
risk sermayesi, girişim sermayesi olarak ifade edilmiştir. Bu çalışmada da girişim
sermayesi ve risk sermayesi kavramları yer yer birbirleri yerine kullanılmıştır.
Girişim sermayesi ile ilgili daha ayrıntılı bilgi çalışmanın ilerleyen bölümlerinde
verilmektedir.
1.4 İş Meleği:
İş melekleri ya da melek yatırımcılar, erken aşamada olan yüksek risk ve yüksek
büyüme potansiyeli içeren girişimlere destek sağlayan yatırımcıları ifade etmektedir.
Girişime, yaptığı yatırım miktarı karşılığında hisse almakla beraber bireysel destek
sunmaktadırlar5.
İş
melekleri
kendi
paralarını
girişimcilere
yatıran
kişilerdir.
Risk
sermayedarlarından en temel farkları budur. Başarılı girişimciler birikimlerini melek
5
http://www.istanbulstartupangels.com/melek-yatrmclk-nedir/ (Erişim: 15.03.2015)
3
yatırımcılıkla değerlendirmek yanında, kendi deneyimlerini de yatırım yaptıkları
şirketin faydasına sunan kişilerdir (Ergen, 2014:304). İş fikirlerini finanse etmek için
melek yatırımcıları tercih eden girişimciler, melek yatırımcıların tecrübelerini
sağladıkları finansmandan daha önemli bulmaktadırlar (EC, 2002:9). İş meleklerinin
mali ve idari tecrübeleri, kuruluş aşamasındaki firmaların piyasada tutunmasında
önemli rol oynamaktadır.
İş melekleri ile ilgili daha ayrıntılı bilgi çalışmanın ilerleyen bölümlerinde
verilmektedir.
4
LİTERATÜR TARAMASI
1. Girişim Sermayesi Yatırımları:
Girişimcilerin genel olarak kullanmakta oldukları finansman kaynakları kişisel
birikimleri, banka kredileri, girişimcinin teminat vermesi sonucunda sağladığı
krediler, aile ve yakın çevresinden sağladığı kaynaklar ve tedarikçilerden sağlanan
kısa vadeli ticari kredilerdir (Luecke, 2008:100).
Bu tür geleneksel finansman yöntemlerinin yanında, enformel finans (melek
finansman gibi), risk sermayesi, borsaya açılma, banka finansmanı ve hükümet
destekleri gibi dış kaynaklar da ihtiyaç duyulan finansmanı sağlamakta başvurulan
araçlardandır (Scholtens, 1999:141).
Bu finansman yöntemlerinden biri olan risk sermayesi yatırımları, SPK tarafından
çıkarılan ve 6 Temmuz 1993 tarih ve 21629 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak
yürürlüğe giren "Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği”nin
(Seri VIII, No: 21) 3 üncü maddesinde aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
“Türkiye'de kurulmuş ve kurulacak olan, yüksek gelişme potansiyeli taşıyan ve menkul
kıymetlerinin likiditesi düşük olan girişim şirketlerince birinci el piyasalarda ihraç edilen sermaye
piyasası araçlarına yatırım yapılarak gerçekleştirilen, uzun vadeli kaynak aktarım biçimine risk
sermayesi yatırımı denir.
Girişim şirketlerinin sınai uygulama veya ticari pazar potansiyeli olan araç, gereç, malzeme,
hizmet veya yeni ürün, yöntem, sistem ve üretim tekniklerinin meydana getirilmesini amaçlamaları
veya bu doğrultuda faaliyet gösteriyor olmaları ya da yönetim, teknik ve sermaye desteği ile bu
doğrultuya girebilecek nitelik taşımaları şarttır.”
Risk sermayesi, risk sermayedarlarının yeni teknolojiler ya da fikirler üreten ve
gelişim potansiyeli taşıyan KOBİ’lere, edinecekleri pay karşılığında yaptıkları öz
kaynak veya öz kaynak benzeri bir yatırım aracıdır (Yavuz, 2008:42).
5
Risk sermayesi, kaynak yetersizliği sebebiyle hayata geçirilemeyen, başarıya
ulaşma ihtimali yüksek yatırım projelerinin finansmanını, yönetimine katıldığı yeni
şirketler kurarak gerçekleştiren ve sonradan oluşacak kârlar ile pay senetleri fiyat
artışlarından yararlanmayı amaçlayan örgütlenmiş bir portföy yönetim kuruluşudur
(Rodoplu, 1993:117).
Bir başka tanıma göre, risk sermayesi finans yönetimi, iyi bir iş kurma fikrine ve
bilgisine sahip fakat yeterli finansmana ulaşamayan ya da hiç parası olmayan kişi ya
da kişilere fikirlerini uygulamaya geçirmek için gerekli finansmanı bulma olanağı
tanıyan bir modeldir (Sarıaslan, 1992:1).
Risk sermayesi, bir risk sermayedarı tarafından, büyüme hedefi olan küçük ya da
orta büyüklükte bir işletmenin hedeflerini gerçekleştirebilmek için ve bu işletmede
küçük bir paya veya bunu elde etmek için feshedilemez haklara sahip olarak yapılan
bir öz kaynak ya da öz kaynak benzeri yatırım olarak da ifade edilmektedir (Altıntaş,
1986:32).
Bu modelin kuruluşu ve işletilmesi temel olarak ortaklığa dayanmaktadır.
Ortaklığın bir tarafında bilimsel gelişmeleri takip eden ve bunları uygulanabilir
teknolojilere dönüştürerek satılabilir mallar üretebileceği inancında olan girişimciler
bulunmaktadır. Ortaklığın diğer tarafında ise, bu girişimcilerin fikirlerini inceleyip,
bu fikirlerin başarılı yatırımlara dönüşebileceğine inanan ve bu nedenle girişimcileri
finanse eden risk sermayedarları yer almaktadır. Risk sermayedarları, tasarruf
fazlasına sahip kişiler ve bu işi meslek edinmiş profesyonel risk sermayesi şirketleri
olabilir (Akkaya, 2001:61).
Bahse konu tanımlardan hareketle, risk sermayesi kavramının hem bir finansman
kaynağı, hem de bir yatırım aracını nitelemek üzere kullanıldığı söylenebilir. Çünkü
risk sermayesi ile riski yüksek girişimlere kaynak aktarılmakla birlikte aynı zamanda
6
sermayedar da yeni yatırımları, büyümeye çalışan genç işletmeleri finanse edip
büyük kâr sağlamak amacını güder (Erolgaç, 1993:197).
Risk sermayesi, yüksek gelişme potansiyeline sahip ve rekabet üstünlüğü olan
işletmelere uzun vadeli yatırım yapmakla birlikte büyümeyi amaçlayan küçük
işletmelere, finansal darboğaza düşmüş fakat bu durumu atlatmak ve yüksek kâr elde
etme potansiyeli olan kurulu işletmelere, özelleştirme sebebiyle satılan kamu
işletmeleri ve özel firmaları satın alma gibi çeşitli alanlara yatırım yapan geniş
kapsamlı bir finansman modelidir. Bu konudaki uzman kuruluşlar gerektiğinde aktif
yönetim desteği ve diğer uzmanlık hizmetleri de sunarak ekonomik değer artışı
sağlamaktadırlar. Kuruluşlar, portföylerindeki menkul kıymetlerin değerlerini
artırmak ve söz konusu menkul kıymetleri elden çıkarmak suretiyle yüksek getiri
sağlayabilmektedirler (Zaimoğlu, 1995:3).
Risk sermayesi yatırımları, yenilikçi iş fikirlerinin hayata geçirilmesinde önemli
bir enstrümandır. Avrupa Komisyonunca yayımlanan ve AB üyesi ve aday ülkelerin
yenilikçilik performansını değerlendiren “Innovation Union Scoreboard” 2014 yılı
raporunda risk sermayesinin GSYİH içindeki payı, yenilikçiliğin ölçülmesinde
kullanılan göstergelerden biri olarak değerlendirmeye alınmıştır (EC, 2014:10).
Türkiye, yenilikçilik performansı açısından 35 Avrupa ülkesi arasında 33. sırada yer
almakta olup (EC, 2014:28), risk sermayesi yatırımlarının geliştirilmesinin ülkemizin
geliştirilmeye ihtiyacı olan yenilikçilik performansına da olumlu etki edeceği
düşünülmektedir.
Yukarıda değinilen farklı risk sermayesi tanımlarının hemen hemen hepsinde, risk
sermayesinin yüksek gelişim potansiyeli gösteren işletmelerce, yeni bir ürün,
yöntem, sistem, fikir, üretim tekniği ya da yeni bir teknolojinin ticarileştirilmesine
sağlayabileceği katkıya vurgu yapıldığı görülmektedir. Risk sermayesi yatırımlarının
yüksek kazanç arayan yatırımcılar ile bir girişim fikrine sahip ve sermaye ihtiyacı
olan şahısları buluşturmak, ortaklıklar kurulmasını sağlamak gibi getirileri vardır.
7
1.1 Risk Sermayesi Finansman Modelinin İşleyişi:
Risk sermayesi finansman sürecinde üç temel aşamadan bahsedilebilir. Bu
aşamalar çeşitli kaynaklar bir araya getirilerek bir risk sermayesi fonunun
oluşturulması, daha sonra uygun görülen girişimin finanse edilmesi ve risk sermayesi
yatırımının yapılması, son olarak da risk sermayesi yatırımından çıkıştır.
Çesitli kaynaklardan toplanan fonlar risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları
bünyesinde organize edilmekte ve risk sermayesi yatırımları gerçekleştirilmektedir.
Ellerinde fon fazlası bulunan ve bu fonları risk sermayesi yatırımlarında kullanmak
isteyen gerçek ve tüzel kisiler, risk sermayesinin fon kaynaklarıdır. Bu fon
kaynakları özel risk sermayesi şirketleri, risk sermayesi yatırım fonları, ticari
bankalar, yatırım bankaları, sigorta şirketleri, vakıflar, yatırım grupları, emeklilik
fonları, üniversiteler, yabancı fonlar, devlet tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak
sağlanan fonlar ya da şahıslar olabilir. Bununla birlikte, ülke ekonomilerinin taşıdığı
farklı özellikler ya da farklı hukuki düzenlemelerin varlığı nedeniyle fon
kaynaklarının bileşimi ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilmektedir (Can, 2007:2729).
Bir projenin hemen her aşaması girişim sermayesi ile finanse edilebilir. Temel
olarak bir projenin araştırma geliştirme aşamasında finanse edilmesi en bilinen
finansman şeklidir. Yüksek belirsizliği nedeniyle aynı zamanda en riskli finansman
aşaması olan bu ilk devrede ortada henüz hiçbir fiziki ürün olmayıp yalnızca bir fikir
ve bunun gerçekleştirilmesine ilişkin maliyetler söz konusudur.
İkinci en riskli finansman aşaması, ürün geliştirme sürecinin veya pazara sunma
aşamalarının finansmanını kapsayan başlangıç sermayesi finansmanıdır. Bu devrede,
ticari amaçlı üretim ve satış için fon gereksinimi duyan firmalara kaynak aktarılır.
Bir başka finansman tekniği ise tam kapasiteye ulaşmak için halen ek finansmana
ihtiyaç duyan firmalara yönelik olanıdır.
8
İleri aşama finansman tekniklerinden olan gelişme ve büyüme sermayesi ise halen
faaliyette olan şirketlerin büyümelerinin finansmanına yöneliktir. Eğer şirket halka
açılma aşamasına gelmiş ve halen bazı ek kaynaklara ihtiyaç duyuyorsa bu kapsamda
bir finansman arayışı gündeme gelebilecektir.
Diğer girişim sermayesi yatırımları ise yerine koyma veya şirket kurtarma
finansmanı tarzındadır. Yerine koyma finansmanında halka açılma öncesi projeden
çıkmak isteyen ortakların paylarının satışının sağlanması hedeflenir. Kurtarma
finansmanında ise zarardaki bir firmanın bazı ek finans olanakları ile karlı bir hale
getirilmesi söz konusudur (SPK, 2010:5).
Risk sermayesi finansman modelinin işleyişi aşağıda (Şekil 1) özet olarak
gösterilmektedir. Risk sermayedarları çeşitli kesimlerden topladığı fonları, iş planları
çerçevesinde
danışmanlarının
da
katkılarıyla
başlangıç
aşamasındaki
veya
halihazırda kurulu girişim şirketlerine yönlendirerek bu şirketlerin yeni iş kurmaları,
işlerini genişletmeleri veyafaaliyetlerini sağlıklı bir şekilde yürütmelerini engelleyen
borçlarını kapatmaları için kaynak sağlamaktadır. Girişim sermayesi şirketlerinin
değerinin istenilen düzeye ulaşmasıyla risk sermayedarları portföyünde bulunan
girişim sermayesi şirketi hisselerini halka arz, stratejik ortaklara satış veya başka
şirketlerle birleşme yolları ile elden çıkarmakta ve sermaye kazancı elde
etmektedirler (Atilla, 2006:53).
9
Şekil 1: Risk Sermayesi Finansman Modelinin İşleyişi ve Risk Sermayesi
Kaynakları
Kaynak: KUHN, Robert Lawrence (1990) “Capital Raising and Financial
Structure”, Vol. 2 of the Library of Investment Banking Business Ione Homewood,
390.
1.2 Yatırım Aşamaları ve Girişim Sermayesi Türleri:
Yatırım kararları alınırken birçok farklı değişken göz önünde bulundurulmaktadır.
Yatırım yapılması planlanan işletmenin hangi aşamada bulunduğu da yatırım kararını
etkileyen bir değişkendir. Bazı yatırımcılar gelişmiş ve kendi pazarında bilinen
büyük ölçekli firmalara yatırım yapmayı tercih ederken, bazıları yenilikçi bir iş
fikrine ya da erken dönemde bulunan, henüz sektöründe kendini kanıtlamamış bir
işletmeye yatırım yapmayı daha avantajlı bulabilir. Riskin seviyesi ve kâr beklentisi,
nihai yatırım kararını önemli ölçüde etkileyen iki temel değişkendir. Aşağıda
şirketlerin gelişim aşamaları, risk ve getiri arasındaki ilişki açıklanmaktadır (Şekil 2).
Şekil 2’de de görüleceği gibi, risk sermayesi her gelişim seviyesindeki işletmenin
faydalanabileceği bir finansman yöntemidir.
10
Şekil 2: İşletmelerin Gelişim Aşamaları ve Finansman Yöntemleri
Kaynak: CHRISTOFIDIS, C., DEBANDE, O. (2001) “Financing Innovative Firms
through Venture Capital”, European Investment Bank Sector Papers, s: 6.
Girişim
sermayesi,
işletmelerin
yaşam
döngüsünün
farklı
aşamalarında
kullanılabilir ve kullanıldığı aşamaya göre farklı isimler alabilir. Çeşitli kaynaklarda
birbirinden farklı isimlendirmelerle sınıflandırılan girişim sermayesi türleri; erken
dönem, gelişme dönemi ve çıkış dönemi olarak üç temel kısımda incelenebilir.
Çekirdek, başlangıç, erken aşama finansmanları erken dönem; büyüme-gelişme ve
geçit finansmanı gelişme dönemi; köprü finansmanı ise çıkış dönemi girişim
sermayesi olarak sınıflandırılabilir.
Erken dönem girişim sermayesi “klasik girişim sermayesi”, gelişme ve çıkış
dönemleri
girişim
sermayeleri
ise
“ticari
girişim
sermayesi”
olarak
da
sınıflandırılmaktadır (Bygrave ve Timmons, 1992:4-10).
1.2.1 Çekirdek Sermayesi (Seed Capital):
11
Henüz düşünce aşamasında olan yeni bir fikir veya teknolojik buluş projesinin
desteklendiği finansman türüdür. Bu aşamada girişimcinin geliştirdiği fikir henüz
teknik ve ticari olarak biçim almamış, işletme henüz kurulmamıştır. Bu yatırım,
projenin uygulanabilirliğinin bilinmediği bir aşamada yapıldığı için en riskli yatırım
biçimidir (Çapanoğlu: 2005:9).
Çekirdek sermayesi, ancak işletmeye ait projenin daha önce karşılaşılmamış,
ihtiyaç duyulur yeni ürün veya hizmetin, hızla büyüyebilme kapasitesi olan bir
pazara sahip olması halinde hayata geçirilmektedir6.
1.2.2 Başlangıç Sermayesi (Start-Up Capital):
Başlangıç sermayesi örgütlenme sürecindeki veya kısa bir süredir faaliyette olan,
ancak henüz ürününü ticarileştirip piyasaya sürmemiş şirketlere sağlanmaktadır. Bu
aşamada şirketler genellikle yönetim kadrosunu oluşturmuş, iş planını hazırlamış ve
pazar araştırmalarını yapmışlardır. Başlangıç aşamasında hem girişimci, hem
sunacağı ürün denenme durumundadır. Başlangıç sermayesi ofis kiralanması,
personel temini, ürün veya hizmetin geliştirilmesi ve satışların başlatılması için
kullanılmaktadır (İşeri, 1993:28).
1.2.3 Erken Aşama Finansmanı (Early Stage Finance):
Ürün geliştirme aşamasını bitirmiş ve ticari üretim ve satış için fon gereksinimi
olan firmaların finansmanında kullanılmaktadır. Bu aşamada firma, pazara sürdüğü
bir mal ya da hizmete sahiptir fakat bir marka imajı ve önemli bir pazar payı yoktur.
Bunların oluşması uzun zaman alır ve yüksek yatırım gerektirir. Bu aşama süresince,
diğer kaynaklardan fon sağlanması güçtür. Şirketin varlıkları bankaları tatmin edecek
düzeyde olmadığı gibi, hisse senetleri de henüz alım-satım için borsaya kote
olmamıştır. Bu nedenle şirketin para ve sermaye piyasalarından fon sağlayabilmesi
güçtür (Zaimoğlu, 1995:10).
6
http://www.yoikk.gov.tr/upload/komiteler/kobi/gsyo.pdf (Erişim: 14.03.2015)
12
1.2.4 Büyüme-Gelişme Sermayesi (Expansion/Development Finance):
Gelişme aşamasında işletme, ürününü yeni pazarlara satmaya başlamıştır.
Gelişme sermayesi, başa baş noktasında olan veya karlı çalışan bir işletmenin
büyümesi için sağlanan fonlardır. Söz konusu fonlar firmanın artan üretim
kapasitesini, pazar payını, ürün geliştirmesini ya da ek çalışma sermayesini finanse
etmek için kullanılmaktadır. Genişleme aşamasında bir işletme için, organik büyüme
ve ele geçirme yoluyla büyüme olmak üzere iki ana genişleme yolu olabilmektedir
(Çapanoğlu, 2005:10).
1.2.5 Geçit Finansmanı (Gate Financing):
Bu aşamadaki işletmelerin artık sadece ürettiğini satmak dışında, tam kapasite ile
üretim ve pazar payını artırma hedefi de vardır. Bu dönem işletmenin kendini
kanıtladığı ve daha karlı bir işletme olma eğilimi gösterdiği bir dönemdir. Bu
aşamada yapılacak girişim sermayesi yatırımları, geçit finansmanı olarak
nitelenebilir (Tuncel, 1996:56).
1.2.6 Köprü Finansmanı ve Ara Finansman (Bridge/Mezzanine Finance):
Bu aşamada işletmeler yeni pazarlara açılmaya ve ürünlerini söz konusu pazarlara
satmaya başlamışlardır. İşletmenin üretim ve dağıtım kapasitesi genişlemiştir. Ancak
bu aşamaya gelmiş işletmelerin de çeşitli sorunları olabilmektedir. Köprü
finansmanı, kurulu ve işlemekte olan ancak çeşitli sorunları bulunan işletmelerin
kurtarılması için kullanılmaktadır. Köprü finansmanı bir şirketin daha fazla risk
sermayesi elde edene ya da bir borsada satışa çıkana kadar finanse edilmesine yardım
eder (Çapanoğlu, 2005:10).
Başka bir deyişle, piyasada tutunmuş ve değerleri artmakta olan şirketlerin, daha
fazla risk sermayesi sağlayana ya da borsada satışı yapılıncaya kadar finanse
13
edilmesinde kullanılan girişim sermayesi yatırımlarına köprü finansmanı (bridge
finance) denir.
Ara finansman da bir köprü finansman türüdür. Getiri açısından öz sermaye ile
borç arasında bir yerdedir ve her iki finansman türünün de özelliklerini taşır
(Zaimoğlu, 1995:77).
İhtiyaç duyulan kaynağın bu finansman türleri ile sağlandığı dönem, girişim
sermayedarının yatırım yaptığı firmanın hisse senetlerini elinden çıkarması işlemini
ifade eden çıkış dönemidir. Girişim sermayedarının elde edeceği kar çıkış stratejisine
bağlıdır.
1.3 Risk Sermayesi Şirketleri:
Risk sermayesi şirketleri, risk sermayesi fonlarını toplayan ya da sahip olduğu
fonlarını risk sermayesi yatırımlarına yönlendiren ve temel faaliyet amacı KOBİ
odaklı risk sermayesi yatırımları olan şirketlerdir (Beşkardeşler, 2010:25). Büyük
fonların toplandığı bu şirketlerin amacına hizmet eden verimli şirketler olarak
faaliyette bulunmaları ve bu şirketlere işlerlik kazandırılması, risk sermayesi
piyasalarının gelişimi ve bu doğrultuda ülke ekonomilerinin kalkınma ve büyüme
hamlelerinin gerçekleştirilmesine katkı sağlayacak girişim fikirlerinin hayata
geçirilmesi açısından çok büyük bir önem arz etmektedir (Can, 2007:30).
1.3.1 Özel Risk Sermayesi Şirketleri:
Kurumsallaşmış risk sermayesi gruplarıdır. Bu grup, aile şirketlerini ve fonları
kurumlar tarafından sağlanmış özel ortaklıkları içermektedir. İlk özel risk sermayesi
şirketlerinin bazıları A.B.D.’de Rockefeller, J. H. Whitney gibi varlıklı aileler
tarafından kurulmuştur. 1940 ve 50’li yıllarda faaliyet gösteren bu tür şirketler, risk
sermayesinin başlangıcını teşkil etmektedir. Günümüzde risk sermayesi sistemine,
14
sermaye özel ortaklıklar kanalıyla veya aileler adına kurulmuş vakıflar aracılığıyla
gelmekte birlikte, sistemin başlangıcını oluşturan aile şirketleri sektördeki en
deneyimli yatırımcılar arasında bulunmaktadır (Toroslu, 2000:14).
1.3.2 Küçük Risk Sermayesi İşletmeleri:
Küçük işletme yatırım şirketleri, büyüme potansiyeline sahip küçük işletmelere
risk sermayesi desteği imkanı sağlayan özel finans kurumlarıdır. Yalnızca küçük
işletmelere yatırım yapma hakkına sahiptirler. Yatırım yaptıkları küçük işletmelere
ya hisse karşılığı ortak olmakta ya da borç vererek finansman desteği
sağlamaktadırlar. Ayrıca ortak oldukları ya da borç verdikleri küçük işletmelere
ücretli veya ücretsiz danışmanlık hizmeti vermektedirler. Küçük İşletme İdaresi
(SBA) şirketlere kuruluş izninin verilmesi ve faaliyetlerinin denetimini yapmaktadır
(Sarıaslan, 1992:315).
Bu yapıdaki şirketler, portföylerinin en çok %33’lük kısmını gayrimenkul
yatırımlarına ayırabilirler. Yurt dışında yatırım yapamazlar. SBA’dan sermayelerinin
en fazla üç katına kadar borçlanabilirler. Bu nedenle, bu şirketlerin genelde kredi
verme yönü gelişmiş ve risk sermayesi şirketi özelliğini yitirmeye başlamışlardır
(Toroslu, 2000:15).
1.3.3 Finansal Kurumlara Ait Risk Sermayesi Şirketleri:
Ticari bankaların ve sigorta şirketlerinin çoğunluğu, kendi kredi koşullarına
uymayan, risk ve getiri potansiyeli yüksek girişimlerin finansmanı için risk
sermayesi şirketleri kurmuşlardır. ABD’de bankaların hisse senedi alımı yaparak
iştirakte bulunmaları sınırlandırılmıştır. Bu nedenle de ticari bankaların çoğu ve
sigorta şirketleri, kendi kredi koşullarına uymayan ancak yüksek karlılık beklenen
yatırımların finanse edilmesi için risk sermayesi şirketleri kurmuşlardır (Yolaş,
2002:19-20).
15
1.3.4 Finansal Olmayan Kurumlara Ait Risk Sermayesi Şirketleri:
Genellikle bu tür şirketler büyük sanayi işletmeleri tarafından kurulurlar. Örneğin;
aralarında 3M, Eastman, Kodak, Lubrizol ve Xerox‟un bulunduğu yaklaşık 90 tane
büyük sanayi şirketi risk sermayesi bölümü oluşturmuşlardır. Ayrıca 100’den fazla
şirkette kendilerinin olmayan ortaklıklara yatırım da bulunmuş veya direkt risk
sermayesi yatırımlarında bulunmuşlardır (Zaimoğlu, 1995:39).
Girişim Sermayesi Piyasalarında Devletin Rolü:
1.4
Girişim sermayesi ve melek yatırımların istihdam yaratma, kalkınmayı ve
yenilikçiliği teşvik etme fonksiyonu, tüm dünyada hükümetlerin dikkatini çekmekte
ve
bu
araçları
yaygınlaştırma
isteğini
artırmaktadır.
Devletlerin
sisteme
müdahalesinin yol açacağı sonuçlar ise tartışmalıdır. Devlet müdahalesi, daha çok bu
tür geleneksel olmayan finansman yöntemlerinin görece yeni araçlar olduğu ve bu
alanda yeterli sermaye birikiminin henüz gerçekleşmediği temelinde savunulmakta
olup, devlet destekleriyle teknolojinin gelişimine katkı sunulmasının toplumun
tümünün refahını artırıcı pozitif bir dışsallık oluşturacağı kabul edilmektedir. Diğer
taraftan, kamu otoritesinin doğrudan finansman sağladığı durumlarda yatırım
yapılacak girişimcilerin seçiminin adil ve objektif ölçütlere göre belirlenmesi büyük
önem arz etmektedir. İş fikirlerini finanse etmek için risk sermayedarları ya da melek
yatırımcıları tercih eden girişimciler, bu yatırımcıların sağlayacakları finansman
kadar onlardan alınacak danışmanlık ve mentorluk yardımına da ihtiyaç
duymaktadır. Bu kapsamda, finansmanın kamu tarafından sağlandığı durumlarda
benzer etkinlikte bir uzmanlık desteği sağlanamayabilir.
Hükümetlerin girişim sermayesi programlarını tasarlarken ve uygularken dikkat
etmesi gereken başlıca hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
16
Tasarım: Programların tasarımında teşvikin türü, miktarı, hedef kitlesi ve risk
faktörleri gibi konular göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin, doğrudan
girişimcilerin mi yoksa girişim sermayedarlarının mı hedef alınacağı belirlenmelidir.
Katkı Özelliği: Girişim sermayesi programları esas olarak özel sektör fonlarını
harekete
geçirmeyi
ve
sürdürülebilir
bir
ticari
piyasanın
oluşturulmasını
hedeflemelidir. Devlet tarafından sağlanan fonların yerini özel sektör yatırımları
almalı ve devlet piyasadan kademeli olarak çekilmelidir.
Yönetim: Özel sektörün program tasarımı ve yönetimine etkin bir şekilde katıldığı
ve programın yönetiminde profesyonel bir role sahip olduğu sistemler başarılı
olabileceklerdir.
İşleyiş: Küçük işletme, yatırımcı ya da girişim sermayesi ortaklığınca izlenecek
başvuru süreci basit ve anlaşılır olmalı, gereksiz biçimde uzun sürmemelidir.
Şeffaflık: Devletin yürüttüğü program hakkında girişim sermayedarları, girişimci ve
işletmelere geniş bilgi sağlayacak biçimde adımlar atılmalıdır.
Değerlendirme: Girişim sermayesi programları düzenli olarak incelenmeli ve
değerlendirilmelidir. Desteklenen girişimlerin ticari varlığını ve faaliyetlerini
sürdürebilmesi, cazip kar oranlarına ulaşması başarının bir ölçütüdür (OECD,
1997:4).
17
1.5 Girişim Sermayesi Tarihçesi ve Gelişimi
Zengin bir sermayedarın bir şirkete sermaye sağlaması uzun yıllardır yaşanan bir
durumdur. İngiltere’de 15. Yüzyılda tekstil yatırımları bunun örneklerindendir.
Yüksek riskin bir getirisi olarak edinilen yüksek gelirin ilk örenkleri Rönesans
döneminde denizyolu taşımacılığıyla Avrupa’ya getirilen çay, kahve ve baharata
yapılan yatırımlardır7. Riskin dağıtımı için oluşturulan gruplarda üyelerin yaptıkları
yatırımlar bir fonda toplanmış, gemi ve personelin ücretleri buradan ödenmiştir. Bu
system aynı zamanda uzak mesafelerden mal nakliyatı yapan gemilerin
karşılaşabileceği risklerin de paylaşımını sağlamaktaydı.
Buhar makinesinin icadı ve sanayi devrimi, özellikle Batı toplumlarında refah
düzeyini artırmış ve “buluş” kavramı önem kazanmıştır. Bu dönemde sıradan
insanlar da yenilikçi teknolojiler üzerine düşünmeye ve çalışmaya başlamışlardır.
Ancak bu insanlar, finansmanın tek kaynağı olan zenginler ve bankaların yatırım
konusunda muhafazakar tutumları, madencilik ve üretim alanlarına yatırm yapmayı
tercih etmeleri ve yeni buluşları riskli bularak bunlara yatırım yapmaktan
kaçınmaları
nedeniyle
çalışmalarını
ticarileştirebilecek
mali
kaynaklara
ulaşamamaktaydı (Ergen, 2014:100).
Risk sermayesi finansman modeli tarih boyunca uygulanmakla birlikte, 1950’li
yıllara kadar kurumsal bir nitelik taşımamıştır. Modern anlamda risk yatırımının
temelleri 1940’lı atılmıştır. 1946’da John Hay Whitney, J. H. Whitney şirketini
kurmuş ve Benno Schmidt ilk risk yatırım ortağı olarak ona katılmıştır. Whitney’in
“Özel Macera Sermayesi” (Private Adventure Capital) adını verdiği bu iş daha sonar
ortağı Schmidt tarafından “Venture Capital” olarak kısaltılmıştır (Ergen, 2014:101).
Günümüzde
risk
sermayesi
yatırımları,
bilimsel
literatürde
bu
biçimde
isimlendirilmektedir.
7
Annenberg
Learner
“Renaissance:
Exploration
and
Trade,”
http://www.learner.org/interactives/renaissance/exploration.html; Judkins, D. “Life in Renaissence
England,” http://www.uh.edu/~djudkins/life_in_renaissance_england.htm (Erişim 13.03.2015).
18
Bu yıllarda ABD’de ortaya çıkan ve kuramsal gelişimini tamamlayarak somut bir
nitelik kazanan risk sermayesi finansman modeli, 1970’li yıllardan itibaren çok
büyük boyutlara ulaştıktan sonra İngiltere ve Japonya'da geniş uygulama alanı
bulmuştur (Beşkardeşler, 2010:7).
1.5.1 ABD’de Girişim Sermayesi:
Risk sermayesi finansman modeli, kurumsal olarak ilk uygulama alanını ABD’de
bulmuştur. Göç yoluyla ülkeye gelen yeni iş gücünün, yeni istihdam alanlarının
yaratılması için yönlendirilmesi, bankaların verdiği uzun vadeli “girişimcilik
sermayesi” kredileriyle desteklenmiştir. Ülkeye yeni bir hayat kurmak üzere gelen
göçmenler bu kredilere sıklıkla başvurmuşlardır.
İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan ilk risk sermayesi firması, 1946’da Laurance
S. Rockefeller (1910–2004) tarafından kurulan 1,5 milyon $ sermayeyle kurulan
Rockefeller Brothers, Inc. olmuştur. Rockefeller, savaştan dönen arkadaşlarının
kurdukları yeni şirketlerin hisselerinin bir bölümü karşılığında finansman sağlayarak,
modern anlamda ilk risk sermayesi yatırımlarını gerçekleştirmiştir. Şirket halen
Venrock ismiyle faaliyetini sürdürmektedir.
Harvard Business School dekanlığı da yapmış olan Georges Doriot tarafından
1946 yılında Boston’da kurulan Amerikan Araştırma ve Geliştirme Şirketi (ARD) ilk
kamu risk sermaye şirketi olarak kabul edilmektedir. Şirket, başta ikinci dünya
savaşından dönen askerlerce yapılacak özel sektör yatırımlarını desteklemek
amacıyla kurulmuş, 1972’de başka bir şirketle birleşip faaliyetlerini durdurana kadar
150’den fazla yatırım yapmış ve önemli başarılar elde ederek risk sermayesi
yatırımlarının alternatif bir finansman aracı olarak tanınmasında önemli rol
oynamıştır. 1953 yılında bazı bankalar ve yatırım şirketleri, küçük ölçekli işletmelere
uzun vadeli fonlarla finansman hizmeti sağlamak üzere kurulan Küçük İşletmeler
İdaresi (SBA) de ABD’deki ilk risk sermayesi uygulamalarındandır (Tuncel,
1995:4).
19
PriceWaterhouseCoopers’ın ABD’deki girişim sermayesi yatırımlarına ilişkin
verileri yıllık olarak değerlendirdiği MoneyTree raporunda, 2014 yılında girişim
sermayesi yatırımlarının önemli artış kaydettiğini oratya koymaktadır. Rapora göre
2014 yılında gerçekleşen yatırım miktarı bir önceki yıla göre % 61 artmış ve 4.356
adet projeye toplamda 48,3 milyar dolarlık yatırım yapılmıştır. Bu tutarın yaklaşık 20
milyar dolarlık bölümü yazılım sektörüne yapılan yatırımlardır. Yatırım tutarı
bakımından yazılım sektörünü bioteknoloji, medya ve eğlence, bilgi teknolojileri,
tıbbi cihaz ve ekipmanlar takip etmektedir.
Yatırımların hangi aşamada daha çok gerçekleştiriliğinde bakılacak olursa, 20
milyar dolar civarında bir kaynağın Büyüme-Gelişme (expansion) aşamasında
firmalara aktarıldığı görülmektedir. Bu dönemde Erken Aşama (early stage)
yatırımları 15,8 milyar dolar, Çekirdek (seed) yatırımları 3,7 milyar dolar olarak
gerçekleşmiştir.
ABD’de yüksek teknoloji üretimi yapan birçok firmanın merkezi ya da çıkış yeri
olan Silikon Vadisi, girişim sermayesi yatırımlarını büyük oranda çekmeye devam
etmektedir. 2014 yılında gerçekleştirilen toplam yatırımın yarıya yakını bu bölgede
yerleşik şirketlere yapılmıştır8. ABD’de girişim sermayesi fonlarının belirli
bölgelerde yoğunlaşması, devletin bu alanda sağladığı desteklerin zaman zaman
sorgulanmasına neden olmuş ve söz konusu destekler Kongre’de incelemeye
alınmıştır (Lerner, 1996:23).
Sonuç olarak, günümüzde ABD’de girişim sermayesi yatırımcılarının özellikle
teknoloji-yoğun ve yüksek katma değer yaratması beklenen sektörlere yöneldiği
görülmektedir.
1.5.2 AB’de Girişim Sermayesi:
8
http://www.pwc.com/en_US/us/technology/assets/pwc-moneytree-q4-full-year-2014-summary.pdf
(Erişim: 10.03.2015)
20
ABD’de risk sermayesinin gelişimi İkinci Dünya Savaşı’nın hemen sonrasına
dayanırken, Avrupa ülkelerinde risk sermayesinin yaygınlaşması 1980’li yıllarda
gözlemlenmiştir. ABD’de risk sermayesi modeliyle elde edilen başarılar, bu modelin
rekabet gücünü ve istihdamı arttırıcı etkisinin diğer ülkelerce de anlaşılmasını
hızlandırmıştır.
İngiltere’nin ilk risk sermayesi şirketi olan “Investors In Industry (3i)” 1945’te
kurulmuş olmasına rağmen, İngiliz risk sermayesi modelinin esas gelişimi 1980’li
yıllarda gerçekleşmiştir (Atilla, 2006:51). 1983 yılında Avrupa’da risk sermayesinin
geliştirilmesi ve koordinasyonu amacıyla merkezi Brüksel olan Avrupa Risk
Sermayesi Birliği (EVCA) kurulmuştur (İşeri, 1993:11-12).
Risk sermayesi, 1990’larda AB ölçeğinde tartışılmaya başlanmış ve modelin etkin
bir biçimde uygulanabilmesini sağlayacak önlemler gündeme gelmiştir. İstihdama
ilişkin olarak 20-21 Kasım 1997 tarihlerinde düzenlenen Lüksemburg Konseyi sonuç
bildirgesinde, risk sermayesinin istihdam yaratmada kullanılabileceği ve yüksek
teknoloji sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’lere risk sermayesi sağlayacak bir fon
oluşturulacağı belirtilmiş ve AB’de risk sermayesi piyasalarının gelişimini olumsuz
etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik bir rapor hazırlanması gerektiği
bildirilmiştir9. “Risk Sermayesi: AB’de istihdam yaratmada anahtar” başlıklı bildirge
bu amaçla yayımlanmıştır10.
Bildirge, KOBİ’ler ve yüksek büyüme potansiyeli bulunan şirketlere özel fon
sağlayan risk sermayesi piyasalarının yeni başlayan şirketlerin gelişmesinde önemli
rol oynadığını vurgulamıştır. Bildirgede aynı zamanda risk sermayesi piyasalarının
istihdam yaratmada araç olarak geliştirilmesinin gerekliliği ile risk sermayesinin
AB’de finansman aracı olarak kullanılmasının önündeki engeller ortaya koyulmuştur.
9
http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/00300.htm (29.08.2014)
Commission Communication, Risk Capital: A Key to Job Creation in the European Union, 31
March 1998, SEC (1998) 552.
10
21
Bildirge de AB risk sermayesi piyasalarının gelişmesinin önünde 5 alanda engel
bulunduğu tespit edilmiştir:
a.
Üye ülkelerdeki sermaye piyasalarının bölünmüş bir yapıda olması ve bunun
sermaye birikimi ve likiditeyi azaltıcı yönde etki etmesi,
b.
Gerek AB seviyesinde gerek ulusal düzeyde başta risk sermayesi fonlarına
ilişkin kurumsal yatırımcılar (sigorta şirketleri, emeklilik fonları) ve yatırım
hizmetlerine ilişkin mevzuat, sınır ötesi faaliyetler ve muhasebe kuralları alanları
olmak üzere yeterli mevzuat çerçevesinin bulunmaması nedeniyle kurumsal ve yasal
engellerin bulunması; Ulusal vergi sisteminin risk sermayesi yatırımlarını teşvik
edici nitelikte olmaması; Şirketlere doğrudan uygulanan verginin, menkul kıymet ve
mevduat faizlerinden elde edilen gelire uygulanan vergiden daha fazla olması. Risk
sermayesi fonlarına uygulanan vergi rejiminin açık olmaması,
c.
Yeni işe başlayan KOBİ’ler ve bunların yatırımlarında ileri teknoloji
eksikliği,
d.
Risk sermayesi yatırım projeleri için girişimci ve nitelikli uzman gibi insan
kaynaklarının yetersizliği,
e.
Yatırımcıların risk karşısındaki tutumları, okul ve üniversitelerde girişim
kültürünün bulunmaması gibi faktörlerin yeni Avrupa girişimcilerinin oluşmasını
engellemesi.
Bildirge’yi takiben 1998 Temmuz ayında yayımlanan Risk Sermayesi Eylem
Planı ile AB’de risk sermayesine ilişkin kısa ve uzun vadede alınması gereken
önlemler belirlenmiştir. Aşağıda sayılan tedbirlerin alınmasıyla risk sermayesinin
gelişmesi için uygun ortamın sağlanması amaçlanmıştır:
22
a.
Şirketlerin sınır ötesi sermaye tedarikini kolaylaştırıcı yöntemlere ilişkin
direktiflerin yeniden düzenlenmesi,
b.
Kurumsal yatırımcıların risk sermayesine yatırımlarının arttırılmasına yönelik
kuralların kabulü,
c.
Mevcut muhasebe ve denetim gereksinimlerinin değerlendirilmesi,
d.
Kurumsal yönetişimde örnek uygulamaların yayılması,
e.
İflas ve tasfiyeye ilişkin yasanın reformu,
f.
Topluluk patent sisteminin reformu (Çapanoğlu, 2005).
23
Grafik 1: ABD ve Avrupa’da Risk Sermayesi Yatırımları (milyar ABD doları)
(1995-2012)
120
100
80
60
40
20
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
ABD
Avrupa
Kaynak: OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2013, 31.
KOBİ’lerde büyümenin finansmanına ilişkin olarak 2006 yılında yayımlanan
Komisyon Tebliği’nde11 Birlik ve üye ülke seviyesinde yenilikçi KOBİ’lerin
finansmana ulaşımının kolaylaştırılması hedefi kapsamında, sınır ötesi risk sermayesi
yatırımlarının kolaylaştırılmasına yönelik mevzuatın geliştirilmesi ve vergi
engellerinin kaldırılması gerektiği belirtilmişir. Risk sermayesi fonları aracılığıyla
sınır ötesi yatırımların önündeki engellerin kaldırılmasına yönelik Komisyon
Tebliği12 2007 yılında yayımlanmıştır. Tebliğ’de risk sermayesinin yenilikçi
firmaların büyümesi için şart olduğu, Birlik genelinde risk sermayesi piyasalarının
milli sınırlarla bölümlenmiş olduğu ve bunun yenilikçi KOBİ’lerin ihtiyaç duyduğu
ve erişiminin olduğu risk sermayesi arzını sınırladığı belirtilmektedir.
11
Financing SME Growth – Adding European Value,
http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/3317/attachments/1/translations/en/renditions/pdf
12
Removing obstacles to cross-border investments by venture capital funds,
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52007DC0853&from=EN
24
1.5.3 Bazı Ülkelerde Girişim Sermayesi Uygulamaları:
ABD ve Avrupa dışında girişim sermayesi modellerinin gelişimi ancak teknolojik
imkanların arttığı 90’lı yıllardan sonar gerçekleşebilmiştir. Bunun nedenlerinden biri,
Asya ekonomisinin en büyük iki gücünden biri olan Japonya’da sektörün yeterince
gelişmemesi, kendine özgü bir ekonomi modeli izleyen bir diğer büyük ekonomi
olan Çin’de ise gerekli hukuki altyapının bulunmamasıdır.
Tokyo, Osaka ve Nagoya şehirlerinde 1963 yılında “Küçük İşletme Yatırım
Kanunu”nun kabul edilmesiyle kurulan üç Küçük İşletme Yatırım Şirketi,
Japonya’da kurulan ilk girişim sermayesi ortaklıkları olarak kabul edilmektedir. Bu
şirketler ABD tecrübelerinin Japonya’ya uyarlanması çabaları sonucunda kurulmuş
olsalar da, ABD’den farklı olarak yerel yönetimlerce de desteklenmekteydiler.
Sektöre verilen yoğun devlet desteği Japon girişim sermayesi şirketlerini ABD’deki
benzerlerinden ayıran bir özelliktir (Liang, 2008:11).
1970’lerin ilk yarısında sekiz girişim sermayesi şirketinin faaliyet gösterdiği
Japonya’da, girişim sermayesi modelinin esas gelişimi Avrupa ülkelerinde olduğu
gibi, 1980’lerden sonra gerçekleşmiştir (İşeri, 1993:12). Japon Girişim Sermayesi
Derneği (JVCA) ise 2002 yılında kurulmuş olup, ülkede yeni girişim sermayesi
şirketlerinin kurulmasının desteklenmesi, risk sermayesi sisteminin güçlendirilmesi,
ilgili yasal düzenlemelerin ve fon yönetimlerine ilişkin vergi düzenlemelerinin
geliştirilmesi için kamu otoriteleriyle görüşmeler yürütülmesi, sektördeki trendlerin
analizi için raporlar hazırlanması gibi faaliyetlere devam etmektedir13.
Risk sermayesinin gelişimine yönelik devlet desteklerinin başarısı ile dikkat
çeken İsrail, risk sermayesinde devletin rolünün önemini ortaya koyan iyi bir örnek
olarak değerlendirilmektedir. İsrail’de profesyonel risk sermayesi sisteminin
13
http://www.jvca.jp/english/about/ (Erişim: 29.03.2015)
25
gelişiminde kamu otoritesinin uygulamaya koyduğu iki program etkili olmuş ve
araştırma faaliyetlerinin son teknoloji ürünlerine dönüşümü başarılmıştır.
Bu programlardan ilki kuluçka (incubator) programıdır. Kuluçkalar; girişimciler
ve başlangıç aşamasındaki firmalara fiziki imkanlar, yönetim desteği, teknik destek,
finansman olanaklarına erişim, hukuki yardım ve iletişim hizmetleri sunan
kuruluşlardır.
Akademisyenlerin
fikirlerinin
ticarileşmesine
ve
ekonomiye
kazandırılmasına ve girişimcilerin eğitilmesine olanak sağlayan, üniversite ve sanayi
arasında işbirliğinin gerçekleştirilmesine katkıda bulunan yapılardır.
Ülkede uygulanan bir başka desek programı olan Yozma (Girişim) ile, yabancı
risk sermayesi şirketlerinin İsrail’de yapacağı yatırımların desteklenmesi yoluyla
ülkede bir risk sermayesi endüstrisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Program
kapsamında yabancı bir risk sermayesi şirketi yerli bir ortakla birlikte bir yatırım için
12 milyon $ tutarında bir finansman sağladığında, İsrail devleti de söz konusu
yatırıma 8 milyon $ tutarında bir sermaye ile destek olmuştur. Bununla uzmanlık ve
bağlantı (network) gibi bilgi ve tecrübe transferinin sağlanması amaçlanmıştır.
Ayrıca önceden belirlenmiş bir süre sonunda da yatırımdaki devlet payının özel
sektör firmalarına satışına da imkan verilmiştir.
Yozma programı kapsamında ilki 1993 yılında oluşturulan on ayrı fondan
dokuzunda devletin payı özel sektör tarafından satın alınmıştır. Bu fonlarla finanse
edilen şirketler ülkenin yüksek teknoloji devleri haline gelmişlerdir. Programın
başarısı beklentileri aşmıştır (Atilla, 2006:105-107).
İsrail hükümetinin toplamda 100 milyon dolarlık kaynak ayırdığı programın 80
milyon dolarlık kısmı kurulan on özel sektör girişim sermayesi fonuna eşit olarak
dağıtılmış, kalan 20 milyon dolarlık kısım ileri teknoloji (high-tech) şirketlerine
doğrudan yatırım için kullanılmıştır. Program 7 yıl sürmüştür (YASED, 2012:130).
26
Bunun sonucunda İsrail, bugün WEF Rekabetçilik Endeksi’nde Girişim
Sermayesi yoğunluğu en çok olan ülke olarak yer almaktadır. Bahse konu iki destek
programı bu başarının en temel nedenlerinden biridir.
1.5.4 Türkiye’de Girişim Sermayesi:
Türkiye’de ilk girişim ya da risk sermayesi yatırımları 1990’lı yılların başlarında
gerçekleşmiştir. 2000’li yılların başlarına kadar az sayıda ve aralıklı olarak devam
etmiştir.
1986 yılında kurulan TDA, risk sermayesiyle ilgili ilk sistematik girişim olarak
kabul edilmektedir. Ajansın kuruluşu ile, 1 ila 10 kişi arasında personel istihdam
eden ve yeni teknoloji alanında mal ve hizmet üretmeyi hedefleyen girişimcilerin
desteklenmesi amaçlanıyordu. TDA’nın yararlanıcılarına sağlamayı planladığı
destekler ise;
-
Parasal destek
-
Pazar araştırma desteği
-
Pazar güvencesi desteği
-
Eğitim desteği
-
İş yeri temin desteği
-
Uzman personel desteği
-
Teknik destek
-
Doğrudan destek
-
Anlaşmalı destek
-
Tavsiye yolu ile desteklerdir (Zaimoğlu, 1995:191).
Belirli bir büyüklüğün altında ve yeni teknoloji üretme hedefinde olan işletmelere
sağlanacak parasal desteklerin yanında teknik destek, uzmanlık ve eğitim
27
desteklerinin risk sermayesi ortaklıklarının girişimcilere vaad ettiği desteklerle
paralellik arz ettiği görülmektedir.
Dünya Bankası desteğiyle 1990 yılında hazırlanan Teknoloji Geliştirme Projesi,
ileri teknolojiye yönelik yeni yatırımların finansmanı amacıyla bir risk sermayesi
şirketinin kuruluşunu da kapsamaktaydı. Proje kapsamında 1991 yılında Teknoloji
Geliştirme Vakfı kurulmuş, Türk Standardları Enstitüsü’nün metroloji hizmetlerinin
ve sanayinin araştırma-geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla 100 milyon
dolarlık bir kredi sağlanmıştır (Kaya, 1992:84).
İlk girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının kurulduğu 1990’lı yıllar boyunca özel
sektörün girişim sermayesi yatırım modeline ilgisi giderek artmıştır. Bunun sonucu
olarak, 2002 yılında yapılan bir anket çalışmasına katılan 172 firmanın 30’u, yeni
kurulan işletmelere finansman desteği sağladığını beyan etmiştir. Bu araştırma
sonucu, istenilen seviyede ve sistematik bir şekilde olmasa da sermaye arzının
varlığına ilişkin bir gösterge olarak kabul edilebilir (Çetindamar, 2002:86).
1.5.4.1 Türkiye’de Girişim Sermayesi Uygulamaları:
Türkiye’de 20 yılı aşkın bir süredir girişim sermayesine ilişkin mevzuatın
bulunması ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları 1990’lı yıllardan itibaren
faaliyete geçmiş olmasına karşın, söz konusu finansman modeli halen yaygın olarak
kullanılmamakta, alternatif bir finansman yöntemi olarak öne çıkmamaktadır.
Girişim sermayesi kavramı ilk kez, 1996-2000 yılları arasındaki dönemi kapsayan
7. Beş Yıllık Kalkınma Planı kapsamında planlama gündemine girmiştir. Planda,
“Sanayi Yaklaşımı” gelişme ekseni altında KOBİ’lerin desteklenmesi ve finansman
olanaklarının artırılması, bu amaçla gerekli mevzuat düzenlemelerinin yapılması,
üretici düşüncelerin üretim sürecine sokulması ve teknolojik ilerlemeye katkısı
nedeniyle önem kazanan risk sermayesi kurumu ve kredi garanti fonuna işlerlik
28
kazandırılması hedeflenmiştir. Bu planda risk sermayesi kuruluşları, yaratıcılığın ve
yaratıcı girişimciliğin desteklenmesi için gerekli olan yapılar olarak tanımlanmakta,
bu tür risk sermayesi kuruluşlarının ülkemizde tesis edilemediği belirtilmektedir
(DPT, 1995:69-70).
2001-2005 yılları arasındaki dönemi kapsayan 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda
“Sosyal ve Ekonomik Sektörlerle İlgili Gelişme Hedef ve Politikaları” başlığı altında
KOBİ’lerin Geliştirilmesi hedefine yönelik olarak belirlenen politikaların büyük bir
kısmı,
ülkemiz
KOBİ’lerinin
rekabetçiliklerinin
sermayesi,
Ar-Ge
üretkenliğinin
geliştirilmesini
faaliyetlerinden
arttırılması
ve
uluslararası
amaçlamaktadır. Kalkınma Planı’nda risk
elde
edilen
teknolojik
bilginin
ürüne
dönüştürülmesinde finans imkanı sağlayacak bir araç olarak tanımlanmakta, mevcut
durumda
bu
araçtan
yararlanılamadığı
belirtilmektedir.
Risk
sermayesi
uygulamalarının yaygınlaştırılması, Kalkınma Planı’nda hem KOBİ’lerin, hem de
bilim ve teknoloji yeteneğinin geliştirilmesi politikalarından biri olarak kendine yer
bulmuştur:
“KOBİ'ler sermaye piyasası ve mali piyasalarla düzenli çalışan bir ortamda modern finansman
araçları ve kurumları ile desteklenecektir. Kredi garanti fonu, risk sermayesi, finansman yatırım
ortaklığı, gayrimenkul yatırım ortaklığı gibi finansman sağlama uygulamaları yaygınlaştırılacaktır.”
“Bilgi toplumu hedefi doğrultusunda bilimsel ve teknolojik gelişmeler desteklenecektir. Teknolojik
gelişme için gerekli fiziki, beşeri ve hukuki altyapı geliştirilecek, ulusal yenilikçi buluş sistemi
güçlendirilecektir. Ar-Ge'ye yönelik devlet yardımları artırılacak, teknoparklar desteklenecek ve risk
sermayesi uygulaması geliştirilecektir.” (DPT, 2000:125-226).
Aynı Kalkınma Planı’nda Risk sermayesi sisteminin gelişmesini sağlayacak
hukuki düzenlemelerin yapılması da öngörülmektedir (DPT, 2000:125-127).
14-15 Haziran 2000 tarihlerinde İtalya’nın Bologna kentinde düzenlenen I. OECD
KOBİ’lerden Sorumlu Bakanlar Konferansı’na ülkemiz temsilcileri de katılmış olup
Türkiye KOBİ Politikalarına Dair Bologna Deklarasyonu’nun taraflarından biri
29
olmuştur14. AB adayı bir ülke olarak Türkiye, 2002 yılı Nisan ayında “Küçük
İşletmeler İçin Avrupa Şartı”nı onaylamış, burada yer alan öncelikleri temel alınarak
hazırlanan ve 2001-2005 yılları arası dönemi kapsayan Avrupa İşletmeler ve
Girişimcilik Çok Yıllı Programı’na (MAP) katılmıştır. Küçük İşletmeler İçin Avrupa
Şartı’nda belirlenen öncelikler arasında girişimciliğin teşviki de bulunmakta olup,
Çok Yıllı Program’ın amaçlarından biri, bilgi ve teknoloji tabanlı yenilikçi
işletmeleri desteklemek için AB tarafından geliştirilen – başlangıç sermayesi, risk
sermayesi, teminatlı krediler ve iş melekleri ile ilgili - mali araçları ve
mekanizmaların hızla öğrenilmesi ve uygulanması idi.
Bu dönemde Türkiye, yeni kurulan işletmeleri desteklemek için mali altyapıdan
yoksundur (Wacquez vd., 2004:52). Girişimcilerin deneyimsizliği ve yeni kurulan
işletmelerin doğal olarak taşıdığı riskten dolayı, gerekli altyapının oluşturulması ve
piyasada yeterli fonlar bulunması durumunda bile, bankaların yeni kurulan
işletmelere fon sağlamak konusunda isteksiz davranacaktır.
Diğer taraftan Türkiye, aynı dönemde örgütlü bir risk sermayesi sisteminin
başlangıcına da sahip bulunmaktadır. Sadece belli zenginlik gerekliliklerini
karşılayan “sofistike” yatırımcılara açık olan özel hisse senetleri ve bu türden
yatırımcılara hisse ihraç edecek RSYŞ’lere izin veren mevzuat SPK tarafından
yayımlanmıştır. Bu mevzuat, RSYŞ’lerin geçmişe göre daha az katı koşullar altında
kurulmasına ve işletilmesine izin vermektedir. Yeni mevzuat piyasa katılımcılarının
dikkatini çekmektedir (Wacquez vd., 2004:52).
Girişim sermayesinin Türkiye’deki durumu, 3-5 Haziran 2004 tarihlerinde
İstanbul’da 30 OECD ülkesinin yanısıra 35 üye olmayan ülke ve çok sayıda
uluslararası kuruluş ile hükümet dışı örgütün katılımıyla yapılan İkinci OECD
KOBİ’lerden sorumlu Bakanlar toplantısında da gündeme gelmiştir. Toplantının
teması
14
“Küresel
Ekonomide
Girişimciliğin
ve
Yenilikçi
KOBİ’lerin
http://www.oecd.org/cfe/smes/bolognacharter2000.htm
30
Geliştirilmesi”dir. Toplantı sonucunda yayımlanan “Türkiye’de Küçük ve Orta
Ölçekli İşletmeler, Mevcut Durum ve Politikalar” başlıklı OECD raporunda
Türkiye’de “risk sermayesi ve iş melekleri gibi geleneksel olmayan finansman
araçlarının gelişiminin yavaş ilerlediği (Wacquez vd., 2004:13)” tespiti yer
almaktadır.
Girişim sermayesi ve melek yatırımların özellikle kuruluş aşaması ve erken
aşamada oynadığı katalizör rolünün, girişimciliği ve yenilikçiliği desteklediği
bilinmektedir. Bunun yanında, ülkemizde girişimcilik eğiliminin oldukça yüksek
olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Avrupa Komisyonu’na bağlı olarak çalışan
Eurobarometer’in AB üyesi ülkelerin tamamını kapsayan raporunda, Türk
vatandaşları % 83’lük oranla 40 ülkede yapılan araştırmada kendi işini kurma isteği
en yüksek olan katılımcılar olarak dikkat çekmektedir. Bu oran AB vatandaşları
arasında %37’dir. Türk vatandaşlarının sadece %33’ü kendi işini kurma fikrinin hiç
aklından geçmediğini beyan etmiştir ve bu oran da araştırma kapsamı ülkeler
arasında en düşük değerdir (EC, 2012:5-7).
Bu araştırma sonucunda, Türkiye’de girişimcilik eğiliminin yüksek olduğu ancak
finansmana
erişimin
zorluğu
nedeniyle
bu
eğilimin
somut
yatırımlara
dönüştürülemediği çıkarımı yapılabilir.
KOBİ’lerin ekonomideki rolü dünya genelinde giderek artmaktadır. Bireysel
tasarrufların ekonomiye kazandırılması ve yeni istihdam alanları yaratılmasındaki
katkıları, piyasa koşullarındaki değişikliklere kısa sürede uyum sağlamalarına imkan
veren esnek yapıları, sermayenin tabana yayılması ve ekonomik ve sosyal
kalkınmanın sağlanmasındaki etkileri KOBİ’leri ekonominin önemli bir unsuru
haline getiren özelliklerindendir. Bu noktada, KOBİ’lerin teşviki ve gelişimi için
uygun politikaların geliştirilmesi önem kazanmaktadır.
Diğer taraftan, küreselleşme ve büyük bir hızla gerçekleşen teknolojik değişimler
rekabet koşullarını da giderek ağırlaştırmaktadır. Bu yeni rekabet koşulları, özellikle
31
finansman kaynaklarına erişim açısından büyük ölçekli firmalar karşısında
dezavantajlı
bir
konumda
olan
KOBİ’lerin
rekabet
gücünü
korumalarını
zorlaştırmaktadır.
Türkiye’deki işletmelerin sayıca %99,8’ini oluşturan KOBİ’lerin 15 karşılaştığı
temel problemlerin başında mali araçlara ve banka kredilerine erişim gelmektedir.
Özkaynaklarının
yetersizliği
nedeniyle finansman ihtiyaçlarını
giderebilmek
amacıyla bankalara başvuran KOBİ’ler kredi miktarı, maliyeti, vadesi, kredi
sağlamada teminat zorlukları gibi birçok problemle karşılaşmaktadır. Büyük ölçekli
işletmeler varlıklarını teminat olarak gösterirken, kredi başvurusunda bulunan
KOBİ’ler genellikle işletme ortaklarının kişisel varlıklarını teminat olarak
gösterebilmektedirler. Buna ek olarak, alınan kredinin geri ödenmesinde büyük
ölçekli işletmelere göre daha yüksek risk arz ettikleri kabulüyle KOBİ’lere sağlanan
kaynaklar görece yüksek faiz şartıyla bu işletmelere aktarılmaktadır.
Buna karşın Avrupa genelinde banka kredilerine başvuru oranı en yüksek olan
ülke Türkiye’dir (% 42). Özkaynakları yeterli olduğu için banka kredisine
başvurmadığını beyan eden Türkiye’de yerleşik KOBİ’lerin oranı sadece % 15’tir.
Bu ise Avrupa genelinde en düşük oran olup, AB genelinde banka kredisine başvuru
oranı % 21’de kalmış, özkaynaklarını yeterli bulan işletmelerin oranı % 50 olarak
gerçekleşmiştir. Finansmana ulaşım probleminin işletmesi üzerinde aşırı seviyede
baskı oluşturduğunu bildirenlerin oranı Türkiye’de % 26 iken, bu oran AB
ortalamasının oldukça üzerindedir (% 14) (EC, 2013:18-29). Bütün olumsuzluklara
karşın banka kredilerine yüksek oranda başvurulması sermaye birikiminin
yetersizliğini gösterdiği kadar, OECD raporunda yer alan, ülkemizde geleneksel
olmayan finansman araçlarının gelişiminin yavaş olduğu tespitini doğular
niteliktedir. Bu noktada girişim sermayesi yatırımları, finansman sağlamakta
sorunlarla karşılaşan kuruluş aşamasındaki firmaların (start-up) ve KOBİ’lerin
ihtiyaçlarını karşılamada bir alternatif olarak ortaya çıkmaktadır.
15
TÜİK Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri, 2014 (02.10.2014 tarihli ve 18521 sayılı
Haber Bülteni)
32
Grafik 2: Finansman Sıkıntısı Yaşayan İşletmelerin Başlıca Sorunları
Kredi maliyeti yüksekliği
70,6
İşletme sermayesi ihtiyacının hızla artışı
57,1
Özkaynak yaratamamak
42,2
Kredi bulamamak
21,5
Diğer
17,5
Vadeli kredilerin yenilenmemesi
10,9
Teminat mektubu limiti bulamamak
7,3
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Kaynak: İstanbul Sanayi Odası (İSO): İstanbul Sanayi Odası Ekonomik Durum
Tespiti Anket Sonuçları, 2013-I, Ağustos 2013, İstanbul, 55.
Türkiye halen girişimcilerin risk sermayedarı bulma olasılığına göre yapılan
sıralamada, 144 ülke arasında 7 üzerinden 2,5 puanla 90. sırada yer almaktadır
(WEF, 2015:369).
1.5.4.2 Türkiye’de Girişim Sermayesi Şirketleri:
1.4.4 numaralı “Türkiye’de Girişim Sermayesi” bölümünde değinilen erken
dönem girişimler dışında, risk sermayesi yatırım ortaklığı olarak kurulan ve alanında
öncü olan bazı şirketlere ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.
1.5.4.2.1 Vakıf Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı:
Ülkemizde ilk risk sermayesi yatırımı, Vakıflar Bankası’nın bir yan kuruluşu
olarak 1996’da kurulmuş olan Vakıf Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş.’dir.
Anonim şirket bankadan bağımsız özerk bir yapıda kurulmuştur. Şirketin amacı
Türkiye’de bu alanda faaliyet göstermek, büyüme potansiyeli olan sektörlerde
rekabet avantajına sahip şirketlere, Türkiye ekonomisine katkı sağlayacak projelerini
33
gerçekleştirmeleri için yönetim bilgisi ve sermaye katkısı sağlamak, sahip olduğu
kollektif kaynakları devreye sokarak; girişimcilerin bu bilgi, tecrübe ve
deneyimlerinden en uygun şekilde faydalanmasını sağlamak, bunun yanı sıra etkin
portföy yönetimi ve örnek kurumsal yapısı ile hissedarlarına diğer yatırım
alternatiflerinden daha yüksek kazanç sağlamayı hedeflemek olarak beyan edilmiştir.
Vakıf Girişim’in unvanı 2010 yılının ilk ayında “RHEA Girişim Sermayesi Yatırım
Ortaklığı”
olarak
değiştirilmiş
olup,
faaliyetini
halen
bu
isim
altında
16
sürdürmektedir .
RHEA Girişim’e 31/12/2014 tarihi itibarı ile bağlı bulunan ortaklıklar sağlık,
teknoloji ve taşımacılık alanlarında faaliyetlerini sürdürmektedir17.
1.5.4.2.2 İş Girişim Sermayesi:
Girişimciler ve sermaye piyasalarını birbirine bağlayan bir sermaye piyasası
kuruluşu olarak 2000 yılında 29,3 milyon dolar fon büyüklüğü ile Türkiye’nin en
büyük girişim sermayesi şirketi olarak kurulmuş olan şirket, ülkemizde KOBİ'lerin
büyüme ve rekabet yeteneklerini geliştirebilmelerinin önündeki en önemli
engellerden biri olarak gördüğü alternatif finansman metodlarının eksikliğini
gidermeyi, yüksek büyüme potansiyeline sahip KOBİ'lerin sermaye ihtiyaçlarını
karşılayarak gelişimleri süresince desteklemeyi amaçlamaktadır.
Şirketin %37,69'u İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda 57,78 milyon ABD
Doları piyasa değeri ile 2004 yılı Ekim ayında halka arz edilmiş olup, şirket Aralık
2012 tarihi itibarı ile iştiraklerine toplam 109,4 milyon ABD Doları sermaye
aktarmıştır. İş Girişim Sermayesi'nin iştiraklerindeki toplam çalışan sayısı, ortaklık
16
http://www.rheagirisim.com/tr/tarihce (Erişim: 29.03.2015)
http://www.rheagirisim.com/files/rhea/PDF/faaliyetraporlari/RHEAG%2031122014%20Yoenetim%20Kurulu%20Faaliyet%20Raporu.pdf (Rhea Girişim
Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. 2014 Yılı Faaliyet Raporu)
17
34
sırasında 8.688 kişi artarak %59 oranında büyümüştür. Gerçekleştirilen 11 çıkıştan
%26,46 yıllık bileşik getiri elde edilmiştir18.
Şirketin bilişim teknolojileri, gıda, spor ürünleri, kargo taşımacılığı, havaalanları
yer hizmetleri, ilaç, diyaliz hizmetleri, ortopedik cerrahi, yapı yalıtımı, filo kiralama,
fuarcılık, sinema, ses otomasyonu gibi alanlarda yatırımları bulunmaktadır. Bu
yatırımların bazılarında çıkış gerçekleşmiş olup, bir kısmında halen ortaklık devam
etmektedir19.
1.5.4.2.3 KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş.:
KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş., 1999 yılında KOBİ’lerin
finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla TOBB, Halk Bankası, KOSGEB, TESK
ve 16 Sanayi ve Ticaret Odası’nın ortaklığında “KOBİ Yatırımlarına Ortaklık A.Ş.”
adı altında 317.800 TL sermaye ile kurulmuştur. Ancak yaşanan ekonomik
istikrarsızlıklar nedeniyle faaliyete geçmesi zaman almış, şirket girişim sermayesi
alanında faaliyetine 2003 yılında başlamıştır.
Bu kapsamda, şirketin unvanı da girişim sermayesi alanında faaliyet göstermek
üzere “KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı” olarak aynı yılda değiştirilmiştir.
2004 yılı sonunda SPK’dan alınan "Portföy Yönetim Belgesi" ile ödenmiş sermayesi
20 milyon TL’ye çıkarılarak faaliyetlerine resmen başlamıştır.
2009 yılında şirketin sermayesi 38 milyon TL'ye çıkarılmıştır. KOBİ Girişim
Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş., finansman kaynaklarına ulaşmakta zorluk çeken
yenilikçi KOBİ’lerin Türkiye ekonomisine katkı sağlayabilecek yüksek rekabet
18
19
http://www.isgirisim.com.tr/TR/tarihce.asp (Erişim: 29.03.2015)
http://www.isgirisim.com.tr/TR/yatirim_tarih.asp (Erişim: 29.03.2015)
35
avantajına sahip ürün veya hizmet projelerini, sermaye ve yönetim desteği ile
gerçekleştirme hedefi doğrultusunda halen faaliyetini sürdürmektedir20.
KOBİ A.Ş., makine, tıbbi cihaz, laboratuvar ekipmanları, savunma sanayii,
aydınlatma, inşaat, plastik ve kimya gibi çeşitli sektörlerde yatırımlarına devam
etmektedir21.
1.5.4.2.4 Turkven Private Equity:
Girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak kurulmuş olmayan ve bu itibarla
SPK’ya tabi olmayan kuruluşlardan olan Turkven, ciddi miktarda risk sermayesi
yatırımı yapmaktadır. Dünya Bankası Grubu’na bağlı Uluslararası Finansman
Kurumu (International Finance Corporation - IFC), Avrupa Kalkınma ve Yeniden
Yapılandırma Bankası (European Bank for Reconstruction and Development EBRD), Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank - EIB) ve Hollanda
merkezli bir kalkınma bankası olan FMO (Entrepreneurial Development Bank)
firmanın hissedarlarındandır22.
Türkiye’de faaliyetlerine 2000 yılında başlayan şirket, ilk yatırımını 2003 yılında
“Uno” markası ile ambalajlı ekmek sektöründe faaliyet gösteren Unmaş’a yapmıştır.
BC Partners ve DeA Capital firmalarıyla oluşturulan konsorsiyum ile, Migros’un
%98’inin 3,2 milyar dolara satın alınması işlemi ile Türkiye’de gerçekleşen en büyük
girişim
sermayesi
yatırımını
gerçekleştirmiştir.
Turkven,
prensip
olarak
danışmanlığını yaptığı fonlarda bağımısızlığın sağlanması ve anlaşmazlıkların
bertaraf edilmesi adına Türk yatırımcı bulundurmamaktadır. Toplam varlıkları 1,7
trilyon
doların
üzerinde
olan
uluslararası
kurumsal
yatırımcıları,
firma
20
http://kobias.com.tr/web/tarihce.html (Erişim: 29.03.2015)
http://kobias.com.tr/web/yatirim_portfoyu.html (Erişim: 29.03.2015)
22
http://turkven.com/tr/hissedarlar.htm (Erişim: 29.03.2015)
21
36
kaynaklarından yararlanan girişimcilere önemli bir uluslararası networke ulaşma
imkanı vermektedir23.
Turkven’in yatırım yaptığı girişimler arasında Digiturk, Doğa Okulları, Doğtaş
Kelebek, Domino’s Türkiye, Flo, Intercity, Koton, Mavi, Medical Park, Tekin Acar
gibi birçok ünlü marka bulunmaktadır24.
1.5.4.3 Yasal Çerçeve:
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları, 28/07/1981 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda yapılan
29/04/1992 tarihli değişiklikle ile hukuk sistemimize girmiştir. Buna göre Yatırım
Ortaklıkları, sermaye piyasası kurumları arasında sayılmış, kuruluş ve faaliyet
şartları, faaliyetlerinin kapsamı belirlenmiştir. Tüm yatırım ortaklıkları ile ilgili
ayrıntılı düzenlemeler SPK Tebliğlerinde yapılmıştır. Girişim Sermayesi Yatırım
ortaklıkları bir anonim şirket şeklinde kuruldukları için, Sermaye Piyasası
Mevzuatı'nda düzenlenmemiş tüm konularda, Türk Ticaret Kanunu'nun anonim
şirketlere ilişkin düzenlemelerine uymakla yükümlüdürler (SPK, 2010:7).
Türkiye’de girişimciliği teşvik aracı olarak girişim sermayesi finansman
sisteminin oluşturulması yönündeki ilk somut adım olan, SPK tarafından çıkarılan ve
6 Temmuz 1993 tarih ve 21629 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Risk Sermayesi
Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde (Seri VIII, No: 21) RSYO’ların
kuruluşlarına, faaliyetlerine, yönetim ilkelerine ve tasfiyelerine dair esaslar
düzenlenmiştir.
Türk sermaye piyasası mevzuatında risk sermayesi (Venture Capital) şirketlerine
en yakın kuruluşun, Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıkları olduğu belirtilmiştir
23
24
http://turkven.com/tr/hakkimizda.htm (Erişim: 29.03.2015)
http://turkven.com/tr/yatirimlar.htm (Erişim: 29.03.2015)
37
(Beşkardeşler, 2010:68). 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda ise, faaliyette
bulunacak kuruluşlar Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıkları, Menkul Kıymetler
Yatırım Fonları ve Aracı Kurumlar olarak üç başlık altında toplanmışlardır.
Tasarruflarını değerlendirmek isteyen, ancak hangi alanda yatırım yapacağını ve bu
yatırımını tehlikelerden nasıl koruyacağını bilmeyen küçük yatırımcıların bu küçük
tasarrufları birleştirerek çeşitli menkul kıymetlere yönlendirecek ve böylece hem
ekonomik güç oluşturacak, hem de tasarrufların yönlendirildiği portföyün
çeşitlendirilmesiyle riski dağıtacak yatırım kurumlarına ihtiyaç vardı (Kocaman,
1991:15).
SPK tarafından 20/03/2003 tarihinde yayımlanan Girişim Sermayesi Yatırım
Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliğinin amacı, girişim sermayesi yatırım
ortaklıklarının kurucularına ve kuruluş usullerine, hisse senetlerinin Kurul kaydına
alınması ve halka arzına, yönetimine ve yöneticilerinde aranacak niteliklere, faaliyet
konuları ve portföy sınırlamaları ile kamuyu aydınlatma yükümlülüklerine ilişkin
esasları düzenlemektir (Kuğu, 2004:150).
38
2. İş Melekleri
Finans kuruluşu olarak örgütlenmiş firmaların yanı sıra, gelecek vaat ettiklerine
inandıkları projelere sadece finansman sağlayarak değil, sahip oldukları şahsi bilgi,
tecrübe ve iş bağlantılarını da girişimcinin yararına kullanarak projeyi hayata geçiren
iş melekleri (business angels), yenilikçiliğin girişimciliğe dönüşmesinde önemli rol
oynayan kurumsallaşmamış risk sermayesi yatırımcılarıdır.
İş meleklerinin birçoğu, başarılı girişimcilik geçmişlerine sahip kişilerdir. Bu
nedenle sağladıkları sermayenin yanında kişisel tecrübelerini ve kişisel iş ilişkisi
ağlarını da yatırımlarını yönlendirdikleri işletmelerin faydasına kullanmaları, yatırım
yapılan işletme açısından büyük önem taşımaktadır. Melek yatırımcılar, girişimciye
hem para hem de iş deneyimi getirmektedirler (Vance, 2005:112).
İş melekleri, şirketlere yatırım yapmak ve bilgi ya da tecrübelerini yatırım
yaptıkları şirketle paylaşmak isteyen kişilerdir. Yeni işe başlayan ya da kurulu ve
büyüme potansiyeli bulunan, borsaya kote edilmemiş şirketlerin ilk aşamalarında iş
meleklerine duyulan ihtiyaç giderek artmaktadır. Bankacılık sektöründe düşük
marjlar ve yüksek sabit maliyetler nedeniyle küçük işletmelere borç vermenin cazip
olmaması bu durumu ortaya çıkaran önemli faktörlerdendir (Koç, 2007:88).
Melek yatırımcılar; yeni kurulmuş firmalara sermaye yatırımı yapan biçimsel
olmayan risk sermayedarlarıdır (Karabayır vd. 2012:72 içinde Mayfield 2000). Kendi
paralarını başkasının işine yatıran bireylerdir. Onlara, melek denmesinin sebebi ise
yatırım yaptıkları firmaların diğer yatırımcılar tarafından yetersiz görülmesidir
(Karabayır vd. 2012:72 içinde Vance 2000). Osnabrugge, melek yatırımcıları birçoğu
daha önceden kendi işini kurmuş, servetlerini ve tecrübelerini yeni kurulan küçük
girişimlere yatırmak isteyen bireysel yatırımcılar olarak (Karabayır vd. 2012 içinde
Osnabrugge 2000), Hindle ve Lee (2002) ise, yatırım yapılan firmanın yönetim
takımında yer almayan ve bu yöneticilerin herhangi biriyle ilişkisi olmayan
kurumsallaşmamış özkaynak yatırımcıları olarak tanımlamışlardır (Karabayır vd.
39
2012 içinde Hindle ve Lee 2002). Melek yatırımcılar, özelikle yeni başlayan
işletmelere
yatırım
desteğinde
bulunmaktadır.
Yeni
girişimlere,
risk
sermayedarlarına kıyasla 16 kat daha fazla yatırım yapmaktadırlar. 2008 yılı ABD
verilerine göre melek yatırımcılar, % 45’i yeni işe başlama aşamasında olan
girişimlere 19,2 milyar dolar yatırım yapmışlardır (Karabayır vd. 2012 içinde Sohl
2009). Melek yatırımcıların kendi başarıları ve yatırım yaptıkları firmaların başarıları
göstermiş oldukları girişimcilik özelliklerine bağlıdır (Karabayır vd. 2012 içinde
Lindsay 2004).
Hemen her sektörde yatırım yaptıkları gözlenen iş meleklerinin, başta medikal,
yazılım ve bioteknoloji olmak üzere yüksek katma değer yaratan alanlarda
yoğunlaştığı söylenebilir.
40
Grafik 2: İş Meleklerinin Yatırım Yaptığı Sektörler:
Kaynak: PRESTON, S. L. (2007) “Angel Financing For Entrepreneurs”, JosseyBass, San Francisco. sf. 12.
Bireysel faaliyetlerinin yanı sıra ağlar kurarak bir araya gelen iş melekleri,
girişimcilere daha aktif destek sağlamaktadır.
2.1 Melek Yatırım Sürecinin İşleyişi:
Yeni bir iş fikrine sahip ancak yeterli sermaye gücü olmayan girişimci ile sermaye
bakımından güçlü ve yeterli bilgi birikimiyle yeni iş fırsatları arayan yatırımcılar
sistemin iki temel aktörüdür. Bu iki aktörün bir araya gelmesiyle anlaşma şartlarının
41
taraflarca kabulü, yatırımın yapılması, yatırım sonrası destek ve yatırımdan çıkış
aşamaları sürecin kısaca özetidir. Melek yatırım sürecinin işleyişi aşağıdaki ana
başlıkla altında özetlenebilir:
Anlaşma Kaynağı Bulma: Anlaşma kaynağı proaktif veya reaktif olabilir. Çoğu
anlaşma kaynağı; üyeler ve onların bağlantıları, sistemdeki diğer oyuncuların (hizmet
sağlayıcıları, risk sermayedarları vb.) ilişkileri kanalıyla kendini belli eder.
Anlaşmayı İnceleme: Uygulamalar çoğunlukla yazılım programları paketleriyle
(sıklıkla melek yazılımları kullanılır) merkezileştirilir ve yönetilir. İlk incelemeler
resmi (grup veya iletişim ağı yöneticileri tarafından yürütülen) ya da gayriresmi
olabilir (üyelerden bazıları tarafından yürütülen).
Başlangıç Geri Bildirimi/Antrenörlüğü: Şirketler, ilk inceleme için bağlantı
kurabilir ve yatırımcıların beklentileri ve şirketin yatırımcıya sunumuyla ilgili
rehberlik hizmeti verebilir.
Yatırımcıya Şirket Sunumları: Seçilen şirketler genellikle ayda bir kez olacak
şekilde üyelere sunum için davet edilebilir. Daha sonra yatırımcılar şirketi her
yönden tartışır ve potansiyel anlaşma için kapalı oturum yapar.
Makul Önlemler: Rekabet analizi, IP veya ürünün onaylanması, şirket yapısının
değerlendirilmesi, finansal konular ve sözleşmeler, konuların uyumunun ve referans
takımın kontrolü çalışmaları yapılır.
Yatırım Şartları ve Görüşmeler: Eğer üyeler hala ilgiliyse, anlaşma metni
hazırlanır ve şirket değeri görüşülür. Artan bir şekilde iş melekleri grupları ve
bağlantıları taslak antlaşma metinleri kullanmaktadır. Daha sonra şirket son bir kez
üyelere sunum yapabilir.
42
Yatırım: Görüşmeler sonucunda yatırım kararı verilebilir. Son anlaşma hazırlanır ve
genellikle avukatlar da bu sürece dâhil olur. Resmi sözleşme imzalanır ve üzerinde
anlaşılan fonlar toplanır.
Yatırım Sonrası Desteği: Yatırımdan sonra, yatırımcılar şirkete uzmanları ve
bağlantılarıyla birlikte yardımcı olur ve mentörlük yapar. Uygun zamanda şirketten
ayrılmayı kolaylaştırmak için yatırımcılar, şirketle yakın temas halinde bulunur
(OECD, 2011:34).
Profesyonel iş melekleri, yeterince incelenmemiş ve gerekli hazırlığın
yapılmadığı işlerle ilgili referansları dikkate almazlar. İş melekleriyle bağlantı
kurabilecek kişilere ulaşıldığında onlarda iyi bir etki bırakmak projenin
gerçekleşebilmesi için oldukça önemlidir. Melek yatırımcı için güvenilen bir
kaynaktan alınan referans diğer referanslardan daha büyük önem taşır (Hill ve
Power, 2002:171). Melek yatırımcılar, profesyonel iş ilişkisi içerisinde oldukları
avukatları, muhasebecileri, iş ortakları ve dostları gibi yakın ilişki içerisinde
oldukları insanlara güven duymaya eğilimlidirler.
Girişimci, iş meleği ile yapacağı ilk görüşmede işletmesi ya da iş fikri hakkında
kısa bilgiler verir. Bu aşamada yatırımcı girişimciyi yakından tanımaya çalışır. Bu
nedenle girişimci, sunum aşamasına geçmeden önce kendini tanıtmalıdır. Yapılacak
sunum kısa olmalı, ancak iş fikrine ilişkin yeterli bilgiyi içermelidir. Bir sonraki
görüşme öncesinde, iş fikrini anlatan özet bilgiler yatırımcıya üzerinde uzlaşıldığı
biçimde ulaştırılır.
İş fikriyle ilgili genel bir fikir edinen yatırımcı, elde ettiği bilgiler ışığında iş
fikriyle ilgili çeşitli araştırmalar yapar. Bu araştırmalar, iş fikrinin plan
doğrultusunda gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin projeksiyonu, piyasa araştırması,
uzun dönemde karşılaşılabilecek getiri ya da riskler gibi konularda öngörülerin
43
oluşturulmasına yönelik olabilir. Bu araştırmalar sonucunda işin yatırım için uygun
olup olmadığı kararı alınır.
Yatırım kararı alındıktan sonra anlaşıldığı şekilde iş yapılmaya başlanır ve
yatırımcı da finansman ve bilgi desteğini vererek işin planlandığı şekilde
gerçekleşmesini sağlar (Preston, 2007:134-142).
Melek sermayedeki yatırım araçları, iş meleğinin beklentisi ve yatırımın
ihtiyaçlarına göre çeşitlilik göstereilir. Getiri beklentisi, yönetime katılma, oy hakkı
gibi faktör iş meleğince kullanılacak yatırım aracınının türünü belirler.
Melek yatırımcılar genellikle 5-10 yıllık bir dönem için yatırım yaparlar.
İşletmenin satışı veya halka arz edilmesini takiben hisselerini satarak yatırımdan
çıkarlar. İş meleklerinin yaptıkları yatırım karşılığında işletmede elde ettikleri pay
adi hisse senetleri, tercihli hisse senetleri, ertelenmiş adi hisse senetleri, hisse
senedine dönüştürülebilir tahviller ve benzer araçlarla temsil edilebilmektedir.
2.2 Melek Yatırımcı Türleri:
İş melekleri, çeşitli kaynaklarda farklı kategorizasyonlara tabi tutulsa da genel
olarak üç ana kategoriden söz edilebilir.
2.2.1 Çekirdek Melekler (Core Angels):
Bilgi birikimleri yüksek düzeyde olan ve uzun zamandır iş hayatında faaliyette
bulunan kişilerdir. Çeşitli iş kollarında yatırımları bulunur. Bütün sektörler yatırım
alanlarını oluşturabilir. Yatırım alanlarını yalnızca ileri teknoloji ve internetle ilgili
işlerle sınırlamazlar. Yatırım yaptıkları şirketler için değerli birer akıl hocası
olabilirler (Hill & Power, 2002:87).
44
2.2.2 İleri Teknoloji Melekleri (High-Tech Angels):
Çekirdek meleklere göre daha tecrübesizlerdir ancak ilgi alanları modern
teknolojiye yönelik olduğu için yatırımlarını o sektörlere yönlendirirler. Risk alma
eğilimleri yüksektir ve teknolojik gelişmeleri takip etmektedirler. Yeni teknolojik
ürünlerin pazarını genişletme konusunda iştahları yüksektir25.
2.2.3 Yatırım Getirisiyle İlgilenen Melekler (ROI Angels):
Yüksek risk - büyük getiri beklentisiyle hareket ederler. Yatırımlarını hızlı bir
şekilde performansı zayıflayan pazarlardan büyüme potansiyeli yüksek pazarlara
aktarırlar. Sağlam ve büyük olan ancak performansı zayıflayan pazarlardan uzak
dururlar26.
2.3 Melek Yatırımcılığın Tarihçesi ve Gelişimi:
Genel hatlarıyla yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli gösteren firmalara,
erken dönemde yatırım yapan ve bu firmalara bilgi birikimi ile tecrübesini de
aktararak danışmanlık sağlayan özel bir yatırımcı tipi olarak nitelendirilen iş
meleklerinin geçmişi oldukça eskidir. 1874 yılında Alexander Graham Bell’in
buluşlarına yatırım yapan iki Bostonlu girişimci, modern çağlarda bu yöntemin ilk
örneklerini teşkil etmektedir (Smith, 2004:34). Henry Ford’un Ford Fabrikasını
melek yatırımcı fonları ile finanse ettiği bilinmektedir (Odabaşı, 2005:91). Son
yıllarda küresel ölçekte başarı yakalamış Facebook, Google, Yahoo, Apple, Youtube,
Hotmail, Skype gibi önemli şirketler de erken aşamalarında iş meleklerince
desteklenmişlerdir.
25
http://www.go4funding.com/articles/angel-investors/types-of-angel-investors.aspx (Erişim tarihi:
15.02.2015)
26
http://www.go4funding.com/articles/angel-investors/types-of-angel-investors.aspx (Erişim tarihi:
15.02.2015)
45
Eski çağlardan bu yana yenilikçi bir iş fikrine sahip girişimci ve sermaye sahipleri
arasında iş anlaşmaları kurulmuş olsa da, melek yatırımcılığın kurumsal ve
sistematik uygulaması 1950’li yıllardan itibaren ABD’de gözlemlenmiştir.
2.3.1 ABD’de Melek Yatırımcılık:
Ses ve video kayıt cihazları üreten Ampex, Silikon Vadisi’nin borsaya açılan ilk
şirketlerinden biridir. Daha sonra “The Group” isimli melek yatırımcı grubunu
kuracak olan Reid Dennis isimli girişimcinin 1952’de firmaya sağladığı 20 bin
dolarlık finansman, günümüzde ilk melek yatırımlardan biri olarak kabul
edilmektedir. The Group’un amacı yeni kurulmuş elektronik firmalarına finansan
sağlayarak onlara ortak olmaktı.
Amerikan devletinin 1958 yılında hayata geçirdiği küçük işletme yatırımlarını
destekleme fonu (SBIC), yapılan her bir birimlik yatırım için üç birim devlet desteği
öngörüyordu. Birçok özel finans kuruluşunun yoğun olarak faydalandığı SBIC, özel
sektör fonları kurulana kadar ABD melek yatırım piyasasında önemli rol oynamış,
daha sonar ise önemini yitirmiştir (Ergen, 2014:303).
2.3.2 AB’de Melek Yatırımcılık:
İş melekleri kavramı, Avrupa Komisyonu’nun 2003/361/EC sayılı tavsiye
kararında belli bir işe düzenli olarak risk sermayesi yatırımı yapan kişi ya da grupları
tanımlamak üzere kullanılmıştır. Yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli bulunan
firmalara çok erken bir dönemde yatırım yapan özel bir yatırımcı tipi olan iş
melekleri, yatırım yaptıkları firmalarda iş konusunda sürekli danışmanlık yapmak ve
yol göstermek sureti ile daha fazla katma değer oluşmasını sağlarlar. Yatırımlarının
46
söz konusu işletmenin bağımsızlığını ortadan kaldırması için, iş meleklerinin bir
işletmedeki yatırımlarının 1.250.000 Avro’nun altında olması gerekir27.
AB’de iş melekleri ağlarının gelişimi, 1998 yılında Avrupa İş Melekleri Ağı’nın
(EBAN) kurulması ile hızlanmıştır. EBAN iş meleklerinin bir çatı altında toplamış,
aynı zamanda tecrübe ve örnek uygulamaların yayılmasına ve iş melekleri ağlarının
faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla kamu politikasının şekillendirilmesine katkıda
bulunmuştur.
Avrupa’da
en
gelişmiş
iş
melekleri
piyasası
İngiltere’de
bulunmaktadır. 1999 ve 2000 yıllarında 50 ağda kayıtlı 386 iş meleği 215 İngiliz
şirketine yaklaşık 44 milyon Avro yatırım yapmıştır (Çapanoğlu, 2005:23).
Avrupa çapında melek yatırımcı ağlarının sayısı hızla artmaktadır. 1999 yılına
gelindiğinde AB ülkelerinde %80’i üç ülkede faliyet gösteren melek yatırımcı ağı
sayısı 100’ü aşmıştı (Bayram, 2007:165). Avrupa genelinde çok sayıda iş melekleri
ağı
bulunmakla
birlikte,
2004
yılında
Avrupa
Komisyonunca
yapılan
değerlendirmede, iş melekleri ağları aracılığıyla faaliyet gösteren yatırımcı ve
girişimcilerin bu yolla iş kurma oranlarının oldukça düşük olduğu belirtilmektedir28.
Geçtiğimiz 10 yılda aktif melek yatırımcı ağı sayısı her yıl ortalama % 17
oranında artış göstermiş ve 2013 yılında 468’e ulaşmıştır. Aynı yılda sayıları
271.000’i bulan iş melekleri toplamda 33.430 girişime yatırım yapmış ve 184.170
yeni istihdam yaratmıştır. Toplam yatırım miktarı ise 5,5 milyar Avro’dur29.
27
Commission Recommendation of 6 May 2003 concerning the definition of micro, small and
medium-sized enterprises (2003/361/EC),
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:124:0036:0041:en:PDF
28
European Commission, Benchmarking Business Angels Final Report, 4 October 2004
29
EBAN Statistics Compendium 2014, s: 7-8
47
Grafik 4: Avrupa’da Melek Yatırımcı Ağı Sayısı (1999-2013)
Kaynak: EBAN Statistics Compendium 2014, s: 8
2.3.3 Türkiye’de Melek Yatırımcılık:
Dünya’nın birçok ülkesinde girişimciler ve yatırımcılar tarafından uzun süredir
kullanılan melek finansman yöntemi ülkemizde özellikle son dönemde gelişim
göstermiş olup, EBAN verilerine göre 2013 yılında 450 melek yatırımcı tarafından
toplamda 14,7 milyon Avro tutarında yatırım gerçekleştirilmiştir. İş meleklerinin
yatırımlarına bağlı olarak 400 yeni istihdam yaratılmıştır (EBAN, 2014:5).
2.3.3.1 Türkiye’de Melek Yatırım Ağları:
Ülkemizde iş melekleri ağının ilk uygulaması, ODTÜ ve ODTÜ Teknokent
tarafından geliştirilen Teknokent Teknoloji Yatırımcıları Derneği (METUTECHBAN)’dır.
“METUTECH-BAN, başarılı gerçek veya tüzel kişilerin yatırımcı olarak üye olabildiği ve özellikle
teknoloji tabanlı girişimcilerle yatırımcılar arasında köprü kurmayı amaç edinen bir kuruluştur. 30”
30
http://www.metutechban.org/index.php?id=2 (Erişim: 15.02.2015)
48
2007 yılında “Teknoloji Yatırımcıları Ağı” adı altında ilk melek yatırımcı derneği
olarak faaliyetine başlayan METUTECH-BAN aynı zamanda bir EBAN üyesidir.
İleri teknoloji araştırmaları, yazılım geliştirme, bilgi teknolojileri, savunma ve
elektronik sanayi temelli yatırımlarla ilgili çalışmalar sürdürmektedir. Sanayi, kamu
kurumları ve akademik kuruluşlar arasında işbirliği oluşturmak amacıyla kurulmuş
kâr amacı gütmeyen bir organizasyondur.
2006 yılında “Girişimcilik ve Yatırım Danışmanlık şirketi” olarak faaliyete geçen
LabX, Türkiye’nin ilk melek yatırım şirketidir. Şirket aynı zamanda, birçok farklı
sektörden 85 kişilik bir melek yatırımcı ağı oluşturmuştur31.
Faaliyetini dernek statüsünde sürdürmekte olan, merkezi New York’ta bulunan
Endeavor ise Arjantin, Şili Brezilya, Uruguay, Meksika, Kolombiya ve Güney
Afrika’dan sonra, 2007 yılında Türkiye’de faaliyetlerine başlamıştır32. Dernek; tespit
ettiği girişimcilere mentorluk, networking, stratejik danışmanlık gibi kaynaklar
sağlayarak desteklemektedir 33.
EBAN verilerine göre Türkiye’de 2008 yılında 2 adet olan melek yatırımcı
ağlarının sayısı, zaman içinde 10’a yükselmiştir. Bu ağlar aşağıda listelenmiştir
(Tablo 1). Bunların yanında yeni kurulmuş ya da EBAN veri tabanında kayıtlı
olmayan ağlar da bulunmaktadır. Diğer taraftan herhangi bir melek yatırım ağına üye
olmayan, melek yatırımcı işini yapan ancak resmi anlamda kendini henüz iş meleği
olarak tanımlamayan kişilerin olduğu da bilinmektedir.
31
http://lab-x.org/hakkimizda.html (Erişim: 09.03.2015)
http://www.endeavor.org.tr/tr-TR/endeavor-turkiye/4.aspx (Erişim: 15.02.2015)
33
http://www.endeavor.org.tr/tr-TR/neden-endeavor/9.aspx (Erişim: 09.03.2015)
32
49
Tablo 1: EBAN’a Kayıtlı Melek Yatırım Ağları
İsim
Şehir
Aktifbank
İstanbul
Business Angels (BUBA) – Boğaziçi Unıversity’s Official Angel
İstanbul
Investor Network
Crowdfon
İstanbul
Fırat Yücesoy
İstanbul
Galata Business Angels
İstanbul
Hüseyin Ulubeyli
İstanbul
Metutech BAN
Ankara
Şirket Ortağım BAN
İstanbul
TBAA – Business Angels Association Turkey
İstanbul
Terra Bona Partners
İstanbul
Kaynak: http://www.eban.org/about/find-a-member/ (Erişim: 11.03.2015)
EBAN’IN 2014 yılında yayımladığı istatistiklere göre 2013’de Türkiye’de 10
melek yatırımcı ağı ve 450 melek yatırımcı 61 şirkete 14,7 milyon Avro yatırım
yapmıştır. Toplam yatırım miktarı bir önceki yıla göre % 40’lık bir artış göstermiş ve
melek yatırımcılar toplamda 400 yeni istihdam yarartmıştır (Tablo 2).
50
Birleşik
İstihdam
Yeni
(2012)
Değişim
(M €)
Yatırım
(2013)
Toplam
(M €)
Yatırım
Firma
Toplam
Edilen
Ağı
Finanse
Yatırımcı
Melek
Melek
Ülke
Yatırımcı
Tablo 2: Ülkelere Göre Melek Yatırımlar:
4350
38
535
84,4
68,3
% 24
2354
İspanya
2520
63
245
57,6
62,5
% -8
1485
Rusya
220
13
165
41,8
-
-
808
Fransa
4320
83
376
41,1
40,9
%0
1807
Almanya
1510
37
185
35,1
27,9
% 26
916
Finlandiya
490
12
208
26,4
28,4
% -7
916
İsveç
762
11
110
19,4
23,2
% -17
506
TÜRKİYE
450
10
61
14,7
10,5
% 40
400
Portekiz
611
13
73
13,8
11,6
% 19
497
İsviçre
424
7
44
13,3
11,6
% 15
130
İrlanda
480
6
59
13,2
12,1
%9
286
Danimarka
155
5
102
11,8
-
-
539
Belçika
350
6
67
10,0
5,1
% 96
332
İtalya
760
11
43
9,9
11,0
% -10
282
Hollanda
810
11
58
9,8
10,1
% -3
281
Polonya
160
4
38
6,6
-
-
233
Estonya
52
1
83
4,7
-
-
457
Norveç
110
3
19
4,2
-
-
88
Avusturya
240
2
24
2,9
-
-
132
Bulgaristan
52
2
37
2,9
-
-
163
Krallık
51
Yunanistan
52
2
18
2,1
1,5
% 40
99
Litvanya
80
1
18
2,0
10,9
% -81
77
Lüksemburg
80
1
17
1,6
0,3
% 433
59
Hırvatistan
25
1
10
0,8
-
-
42
Sırbistan
25
1
6
0,7
0,7
%7
28
Güney
39
1
2
0,6
-
-
14
Kıbrıs Rum
Yönetimi
Kaynak: EBAN Statistics Compendium 2014, s: 5
2.3.3.2 Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi:
4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda 13
Haziran 2012 tarihinde yapılan değişiklik ve bu değişikliğe dayanan 15 Şubat 2013
tarihli “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik”in yürürlüğe girmesi ile,
melek yatırım finansman modeli Türkiye’deki hukuki altyapıya kavuşmuştur.
Yönetmelikte geçen bireysel katılım sermayesi sistemi kavramı melek yatırım
sistemini, bireysel katılım yatırımcısı ise melek yatırımcıyı nitelemektedir.
Yönetmelik incelendiğinde, bu düzenleme aracılığıyla finansman güçlüğü çeken
erken aşama şirketler için yeni bir finansal araç oluşturulması, melek yatırım
piyasalarında belirli bir davranış kültürü ve etik ilkelerinin hâkim kılınması ve
profesyonelliğin artırılması, sistemin kurumsallaştırılarak girişimci ve yatırımcıların
güven duyacağı bir finans piyasası haline getirilmesi ve vergi avantajı gibi devlet
destekleri aracılığıyla Bireysel Katılım Sistemi yatırımlarının daha cazip hale
getirilmesinin amaçlandığı görülmektedir.
Bireysel
Katılım
Sermayesi
Hakkında
Yönetmelik;
bireysel
katılım
52
yatırımcılarının yönetmelik kapsamında şirketlere aktardığı nakdi sermayeyi bireysel
katılım sermayesi, kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya
büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişileri bireysel katılım yatırımcısı,
girişimcilerin bireysel katılım yatırımcıları ile bir araya gelerek Türk Medeni
Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerince oluşturdukları
yapıları bireysel katılım yatırımcısı ağı ve Hazine Müsteşarlığınca belirlenen
kriterleri karşılayan bireysel katılım yatırımcılarına verilen ve devlet desteğinden
yararlanmayı
sağlayan
belgeyi
bireysel
katılım
yatırımcısı
lisansı
olarak
tanımlamaktadır34.
2013 yılı Mayıs ayından itibaren sisteme başvurarak kayıt altına alınan melek
yatırımcılara ilişkin olarak Hazine Müsteşarlığınca aylık bazda ilerleme raporları
oluşturulmakta ve bu raporlar kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır. Ocak 2015
tarihli son ilerleme raporuna göre lisans başvurusu yaparak sisteme kayıt olarak
Müsteşarlıkça lisans verilen 283 adet iş meleği bulunmakta olup, Yönetmelik
kapsamında yapılan yatırımların toplam tutarı ise 3.728.882 TL’dir35. İlerleme
raporlarında başvuruların illere göre dağılımı, yatırımcı türü, eğitim durumları,
mesleklere göre dağılımı yatırım motivasyonları gibi bilgiler yer almakta ve çeşitli
sınıflandırmalara göre yatırımcı profilinin tespitine yardımcı olacak bir veri tabanı
oluşturulmaktadır.
34
www.resmigazete.gov.tr. (Erişim: 25.05.2014)
Bireysel Katılım Sermayesi İlerleme Raporu Ocak Sayısı, 2015. T.C. Başbakanlık Hazine
Müsteşarlığı.
35
53
Grafik 5: Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik Kapsamında Lisans
Alan Yatırımcı Sayısı:
300
250
200
150
100
50
Oca.15
Ara.14
Kas.14
Eki.14
Eyl.14
Ağu.14
Tem.14
Haz.14
May.14
Nis.14
Mar.14
Şub.14
Oca.14
Ara.13
Kas.13
Eki.13
Eyl.13
Ağu.13
Tem.13
Haz.13
May.13
0
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı’nın aylık Bireysel Katılım Sermayesi İlerleme
raporlarından derlenmiştir.
Yönetmelik 15 Şubat 2013 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, 2013 yılı sonunda
154, 2014 yılı sonunda ise 275 bireysel katılım yatırımcısı lisans almıştır. Sistemin
ilk uygulama yılı olan 2013 sonunda gerçekleşen başvuruların toplam tutarı
2.377.500 TL iken, bu miktar 2014 yılı sonunda 3.948.882 TL’ye yükselmiştir.
54
Grafik 6: Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik Kapsamında
Gerçekleştirilen Yatırımların Toplam Tutarı:
TL
4.500.000
4.000.000
3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
Oca.15
Ara.14
Kas.14
Eki.14
Eyl.14
Ağu.14
Tem.14
Haz.14
May.14
Nis.14
Mar.14
Şub.14
Oca.14
Ara.13
Kas.13
Eki.13
Eyl.13
Ağu.13
Tem.13
Haz.13
May.13
0
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı’nın aylık Bireysel Katılım Sermayesi İlerleme
raporlarından derlenmiştir.
Yönetmelik
incelendiğinde,
devlet
desteğinin
bazı
koşullara
bağlandığı
görülmektedir. BKY olarak faaliyette bulunan gerçek kişilerin vergi desteğinden
yararlanabilmeleri için Hazine Müsteşarlığınca verilen BKY lisansına sahip olması
gerekmektedir. Girişim şirketlerine ait iştirak hisselerinin edinim bedelinin %75’i
(Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi
Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları
kapsamında, vergi desteği için Müsteşarlığa başvurulan tarihten itibaren projesi son
beş yıl içinde desteklenmiş girişim şirketlerine iştirak sağlayan BKY’ler için %
100’ü) gelir vergisi beyannamesi üzerinden indirime konu olmaktadır. Bunun için de
iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutma şartı aranmaktadır. Buna ek olarak,
55
yıllık indirim tutarının 1.000.000 TL’yi aşamayacağı Yönetmelikte hükme
bağlanmıştır. Bu hükümle yüksek miktarda vergi kayıplarının önüne geçilmesinin
amaçlandığı değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, % 75’lik vergi indiriminin
dünyada en yüksek oran olduğu belirtilmelidir36. Hazine Müsteşarlığınca yapılan
çalışma, bireysel katılım yatırımcısı olunmasında vergi desteğinin oldukça etkili
olduğunu ortaya koymaktadır. Katılımcıların % 45’i sisteme katılımda vergi
avantajının çok etkili olduğunu, yaklaşık % 40’ı vergi avantajının etkili olduğunu
beyan etmiştir.
Grafik 7: Bireysel Katılım Yatırımcısı Olunmasında Vergi Desteğinin Etkisi:
%
50
45,07
45
39,44
40
35
30
25
20
15
10
6,34
9,15
5
0
Vergi Avantajı Etkili
Olmadı
Vergi Avantajı Az
Etkili Oldu
Vergi Avantajı Etkili
Oldu
Vergi Avantajı Çok
Etkili Oldu
Kaynak: BKS İlerleme Raporu Ocak Sayısı, Hazine Müsteşarlığı 2015.
BKY lisansı alabilmek için yüksek gelir ya da belirli bir miktarda servet sahibi
olma veya tecrübeli bir yatırımcı olma şartlarından herhangi birini yerine getirmek
gerekmektedir. Lisanslar 5 yıllık bir süre için verilmekte ve süresi dolan lisanslar için
süre uzatımı yapılmaktadır. Lisanslar başkasına devredilemez.
36
http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2014/08/13/girisimciyi-melek-yatirimci-ucurdu
10.03.2015)
(Erişim:
56
BKY’ler bireysel olarak en fazla 20 şirkete yaptıkları yatırımlar için devlet
desteği alabilmektedir. Desteklenecek yatırımların tarım, avcılık ve ormancılık;
imalat sanayii; ulaştırma, haberleşme ve depolama hizmetleri; iş faaliyetleri
(bilgisayar yazılım danışmanlığı, program üretmi ve temini, veri işleme vb.) ya da
diğer toplumsal, sosyal ve kişisel hizmet faaliyetleri altında sınıflandırılan
sektörlerde olması ve son desteklenecek şirketlerin iki yıldaki net satışlarının
5.000.000 TL’yi geçmemesi gerekmektedir. Net satışlar için bir üst sınır belirlenmiş
olması, melek finansman yönteminin amaçları doğrultusunda başlangıç aşaması ya
da
erken
dönem
aşamasındaki
şirketlerin
desteklenmesinin
hedeflendiğini
göstermektedir.
Yönetmelikte BKY ağları da tanımlanmış ve akreditasyon şartları belirlenmiştir.
Bu şartlar; Müsteşarlık tarafından belirlenen en az beş lisanslı BKY üyenin varlığı,
işlevsel bir internet sayfası ile yeterli teçhizata sahip fiziki bir mekâna sahip
olunması gibi hususları kapsamaktadır. BKY ağları 5 yıllık bir süre için akredite
edilmekte ve bu süre uzatılabilmektedir.
57
3. Girişim Sermayesi ve Melek Yatırımların Karşılaştırılması
Gerek girişim sermayesi yatırımları, gerekse melek yatırım yoluyla sağlanan
finansman, uygulamada birbirine benzemekle birlikte aralarında önemli farklılıklar
bulunmaktadır.
Risk sermayesi fonları genellikle daha büyük girişimlere yatırım yapar. Aynı
yatırıma ilerleyen aşamalarda tekrar tekrar yatırım yapılabilir. Risk sermayesindeki
aktif ortakların, kendi çıkarlarını ve ortaklarının çıkarlarını korumak için yapmak
zorunda oldukları işlemlerin yüksek sabit maliyetleri beraberinde getirmesi, bu
yatırımcıların daha küçük girişimlere yatırım yapmalarını engelleyen bir faktördür
(Freear vd., 2002:278).
Risk sermayesi fonları daha belirgindir, daha fazla kaynağı kontrolünde
bulundurur ve iş meleklerinden daha organizedir. Diğer taraftan melekler daha az
göz önündedir, bulunması ve ulaşılması daha zordur, risk sermayesi fonlarıyla
kıyaslandığında
daha
az
miktarlarda
yatırım
yaparlar.
Bu
nedenle
risk
sermayedarlarının ilgisini çekmeyecek kadar küçük ama büyük potansiyel gösteren
yatırımların da finansman ihtiyacı melekler tarafından karşılanabilir. Risk sermayesi,
melek yatırım gibi geleneksel olmayan piyasalarda finansman açığı ile birlikte
enformasyon boşluğu da vardır. Melek yatırımcılar bir taraftan sürekli olarak fon
talep edilmesinden kaçınmak için isimlerini gizli tutma ile potansiyel olarak değerli
girişimlere fon sağlamaya devam etme arasında hassas bir dengeyi korumaya
çalışırlar (Uluyol, 2008:54-55).
58
Tablo 3: Melek ve Risk Sermayesi Yatırımcıları Arasındaki Farklar
Özellik
Risk Sermayedarı
İş Meleği
Özgeçmişi
Girişimciler
Finans, danışmanlık, sektör tecübesi olan
kişiler
Yatırım Yaklaşımı
Kendi parasıyla yatırım yapar
Bir fonu yönetme ve/veya diğer insanların
parası ile yatırım yapar
Yatırım Aşaması
Çekirdek ve erken evre
Çekirdek, erken ve ileri evre, ancak ileri
evre oranı artmaktadır.
Yatırımın
2 milyon dolar ve üstü
Bireysel melek sayısı 5.000-100.000;
melek gruplar, çoğu bireysel melek ve
Büyüklüğü
risk sermaye arası.
Yatırım Araçları
Adi hisse senetleri
İmtiyazlı hisse senetleri.
Yatırım Yapılabilir
Proje
Sosyal networkler ve/veya
melek grup/networkler
aracılığıyla
Proaktif destek ve sosyal networkler
aracılığıyla.
Durum Tespiti
Tecrübelerine dayalı melek
yatırımcılar tarafından yapılır.
Bazen dışarıdaki firmaların (hukuk vb.)
yardımıyla risk sermayesi şirketindeki
personel tarafından yapılır.
Yatırımların Coğrafik
Yakınlığı
Çoğu yatırımlar yereldir (birkaç
saatlik uzaklıkta)
Ulusal ve artan biçimde yerel ortaklarla
uluslararası yatırımlar
Yatırım Sonrası Rol
Aktif, işin içinde
Yönetimde temsil, stratejik
Yatırımın Getirisi ve
Yatırım Motivasyonu
Önemlidir, ancak melek yatırımı
için temel gerekçe değildir.
Kritik. Risk sermayesi fonu,
yatırımcıların yeni fon vermeleri
(dolayısıyla da işte kalmaları ) için
mevcut yatırımcılara makul getiri
sağlamalıdır.
Kaynak: OECD (2011) “Financing High-Growth Firms: The Role Of Angel
Investors”, OECD Publishing. sf. 39
59
GEREÇ VE YÖNTEMLER
Araştırma, saptanan problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile planlı ve
sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi
ve rapor edilme sürecidir. Araştırma bir arama, öğrenme, bilinmeyeni bilinir hale
getirme çabasıdır (Karasar, 2000:22).
Bilindiği gibi sosyal bilimlerde gerek nicel (quantitative) gerekse nitel
(qualitative) araştırma türleri kullanılabilmektedir. Girişim sermayesi yatırımcıları ve
iş meleklerinin ülkemizdeki durumunu ortaya koymak ve bu sistemlerin
geliştirilmesine yönelik önerilerin oluşturulması amacıyla hazırlanan bu çalışmada,
konu hakkında daha önce yapılmış çalışmaların büyük bölümünde olduğu gibi nitel
araştırma metodundan yararlanılmıştır.
Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve dokümanların analizi gibi veri toplama
tekniklerinin kullanılabileceği, algı ve olayların gerçekçi ve bütüncül olarak ortaya
konmasına yönelik bir yöntem olarak tanımlanmaktadır (Yıldırım & Şimşek,
2008:39).
Nitel araştırma yönteminin tercih edilmesinde, girişim sermayesi ve iş
meleklerine yönelik mevcut sayısal verilerin, bu kavramların farklı tanımlarına
dayanılarak toplanmış olması, özellikle Türkiye dahil olmak üzere ABD ve AB
dışında kalan ülkelere ilişkin veri ve istatistiklerin belirli bir sistematik dahilinde bir
araya getirilmemiş olmasıdır.
Araştırma kapsamında çok sayıda uluslararası akademik çalışma, süreli yayın,
kitap, rapor, analiz, resmi veri ve istatistikler, politika belgeleri, yasal düzenleme,
internet siteleri ve haberler taranmış, ülke uygulamaları incelenmiştir. Bu inceleme
sonucunda ulaşılan veriler girişim sermayesi ve melek yatırımcılık kavramlarının ve
60
sistemlerinin işleyişinin açıklanmasında, tarihsel gelişimlerinin ortaya konulmasında,
söz konusu finansman modellerinin ülkemizdeki gelişimi ve yasal altyapısına ilişkin
çıkarımların yapılmasında kullanılmıştır.
Bu çerçevede, çalışmanın son bölümünde literatür taraması sonucunda elde edilen
veri ve bulguların yorumlanması ışığında değerlendirmelerde bulunulmuş, ülkemizde
sürdürülebilir bir biçimde alternatif finansman kaynaklarının oluşturulması yönelik
somut uygulama önerileri geliştirilmiştir.
61
BULGULAR
Kişisel birikimler, banka kredileri, aile ve yakın çevreden sağlanan kaynaklar ve
tedarikçilerden sağlanan kısa vadeli ticari krediler, girişimcilerin geleneksel olarak
başvurdukları finansman kaynaklarındandır.
Bu tür geleneksel finansman yöntemlerinin yanında, risk sermayesi ve melek
yatırımlar, gelişen ekonomilerde yeni alternatifler olarak ortaya çıkmışlardır. Yeni
kurulan girişimlerin geleneksel kaynaklar aracılığıyla finansman ve yönetim
desteğine ulaşmaları daha zor olduğundan, bu firmalar için melek yatırımcı ve
girişim sermayesi fonlarının sağladığı olanaklar ön plana çıkmaktadır (YASED,
2012:37).
Dünyadaki gelişmelere paralel olarak Türkiye’de de risk sermayesi, işletmelerin
kuruluşunda ve gelişmesinde, yaratıcı, yenilikçi fikir, teknoloji ve süreçlerin hayata
geçirilmesinde önemli bir finans kaynağı olarak önemini giderek artırmakta ve daha
yaygın olarak kullanılmaktadır.
Avrupa
Birliği’nde
1980’li
yıllarda
başlatılan
risk
sermayesinin
yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar, 1998 yılında Avrupa Komisyonu’nca bir
eylem planı hazırlanması ve planın kamuoyu ile paylaşılmasıyla Birlik çapında
resmiyet kazanmıştır. Eylem planı, AB risk sermayesi piyasasının ABD’ye kıyasla
gelişmemiş olduğunu ortaya koyarak, alınması gereken önlemleri ve yapılması
gerekenleri bir takvime bağlamıştır. KOBİ’lerde büyümenin finansmanına ve Birlik
genelinde sınır ötesi risk sermayesi yatırımları önündeki engellerin kaldırılmasına
ilişkin olarak 2006 ve 2007 yıllarında Komisyon Tebliğleri yayımlanmıştır.
Mevzuatımızda 1990’lı yıllardan itibaren yer alan ve ülkemizde uygulama alanı
bulan girişim sermayesi fonları için ayrılan kaynaklar son yıllarda artış göstermiş
62
olmakla birlikte, Dünya Ekonomik Forumu Küresel Rekabetçilik Raporu’nda
Türkiye halen girişimcilerin risk sermayedarı bulma olasılığına göre yapılan
sıralamada 144 ülke arasında 90. sırada yer almaktadır.
Ülkemizde halen mevcut girişim sermayesi finansmanının yeterli olduğunu
söylemek mümkün değildir. Var olan kaynaklar ise genellikle geleneksel sektörlere
yatırım yapmayı tercih etmiş, teknoloji ağırlıklı projeler yüksek risk arz etmeleri
nedeniyle daha az tercih edilmiştir. Diğer taraftan, girişimci potansiyelinin iş
planlama, yönetim becerileri gibi konularda kapasitesinin yükselmesi firmaları
yatırım yapma konusunda teşvik edici gelişmelerdir. Özellikle başlangıç veya erken
aşama girişimlerin idari kapasite hususunda daha büyük eksiklikleri olduğu
söylenebilir (TÜSİAD, 2011:9).
Ülkemizde yatırım yapan uluslararası girişim sermayesi şirketleri, girişimcilerin,
melek yatırımcıların ve hukuk danışmanlarının genel kabul görmüş evrensel girişim
finansmanı kültürü, yatırım süreci farkındalığı ve ilgili standart araçlar konusundaki
deneyimsizliklerinden yakınmaktadırlar. Girişimlerde tercihli hisse, geri alma hakkı,
hisse opsiyonları gibi global uygulamaların kolaylıkla uygulanamaması, yurtdışından
fon transferinde yaşanan zorluklar girişim sermayesi fonlarının ülkemizde gelişimini
yavaşlatan unsurlardandır (YASED, 2012:37).
63
TARTIŞMA VE KISITLAR
Bu çalışmada girişim sermayesi ve iş meleklerine yönelik mevcut sayısal
verilerin, bu kavramların farklı tanımlarına dayanılarak toplanmış olması, özellikle
Türkiye dahil olmak üzere ABD ve AB dışında kalan ülkelere ilişkin veri ve
istatistiklerin belirli bir sistematik dahilinde bir araya getirilmemiş olması nedeniyle
sayısal analizler yerine nitel araştırma yöntemi takip edilmiştir.
Araştırma kapsamında çok sayıda uluslararası akademik çalışma, süreli yayın,
kitap, rapor, analiz, resmi veri ve istatistikler, politika belgeleri, yasal düzenleme,
internet siteleri ve haberler taranmış, ülke uygulamaları incelenmiştir. Bu inceleme
sonucunda ulaşılan veriler girişim sermayesi ve melek yatırımcılık kavramlarının ve
sistemlerinin işleyişinin açıklanmasında, tarihsel gelişimlerinin ortaya konulmasında,
söz konusu finansman modellerinin ülkemizdeki gelişimi ve yasal altyapısına ilişkin
çıkarımların yapılmasında kullanılmıştır.
Bu çerçevede, çalışmanın son bölümünde literatür taraması sonucunda elde edilen
veri ve bulguların yorumlanması ışığında değerlendirmelerde bulunulmuş, ülkemizde
sürdürülebilir bir biçimde alternatif finansman kaynaklarının oluşturulması yönelik
somut uygulama önerileri geliştirilmiştir.
Araştırmanın literatür taraması bölümünde de belirtildiği gibi, gerek ekonomiye
gerekse çalışma konusu finansman yöntemlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik devlet
müdahalesi tartışmalı bir konudur. Bununla birlikte girişim sermayesi ve melek
finasman yöntemlerinin yenilikçiliğin ticarileştirilmesine, istihdamın artırılmasına ve
kalkınmanın hızlandırılmasına yönelik olumlu etkileri devletlerin bu araçları
kullanma eğilimini artırmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de bu sistemlerin henüz çok
gelişmemiş olduğu gerçeğinden hareketle devlet müdahalesinin gerekli olduğu,
devletin sağlayacağı fonların özel sektör yatırımlarını harekete geçirecek
64
tamamlayıcı nitelikte kaynaklar olması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu kapsamda
önerilen model, çalışmanın “Sonuç ve Öneriler” bölümünde ayrıntılandırılmıştır.
65
SONUÇ VE ÖNERİLER
Devlet kurumlarının girişim sermayesi sisteminde aktif rol oynamasının
sonuçlarına ilişkin az sayıda çalışma yapılmıştır (Beuselinck ve Manigart, 2007:21).
Girişim sermayesi piyasalarına devletin müdahalesi, literatürde tartışmalı bir
konudur. Bu tür geleneksel olmayan finansman yöntemlerinin yeni araçlar olması ve
bu alanda yeterli sermaye birikiminin henüz gerçekleşmediği, devlet destekleriyle
teknolojinin gelişimine katkı sunulmasının toplumun tümünün refahını artırıcı pozitif
bir dışsallık oluşturacağı gerekçeleriyle devlet müdahalesinin gerekli olduğunu
savunan görüşlerin yanında, kamu otoritesinin doğrudan finansman sağladığı
modellerde, risk sermayedarlarının yatırım yaptıkları girişimciye sağlayabileceği
danışmanlık ve mentorluk yardımının eksik kalacağı öne sürülmektedir.
Girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak örgütlenmiş finans kuruluşlarının yanı
sıra, gelecek vaat ettiklerine inandıkları projelere sadece finansman sağlayarak değil,
sahip oldukları şahsi bilgi, tecrübe ve iş bağlantılarını da girişimcinin yararına
kullanarak projeyi hayata geçiren iş melekleri (business angels), yenilikçiliğin
girişimciliğe dönüşmesinde önemli rol oynayan kurumsallaşmamış risk sermayesi
yatırımcılarıdır.
Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanan ve ülkemizde iş meleklerini yasal bir
statüye kavuşturan
“Bireysel
Katılım
Sermayesi
Hakkında
Yönetmelik”te,
Müsteşarlığın melek yatırım piyasasındaki düzenleyici ve denetleyici fonksiyonu
ayrıntılı bir şekilde belirlenmiştir. Desteklenecek sektörler ve girişim başına
yapılacak yatırımlar, Yönetmelik’le sınırlandırılmıştır. Müsteşarlık, ilgili birimleri
vasıtasıyla, belirlenen şartları taşıyan ağlarla işbirliği yaparak finansmana erişimde
sıkıntı yaşayan girişimcilerin ve özellikle erken dönem aşamasında yer alan
şirketlerin desteklenmesini amaçlamaktadır. 2013 yılı Mayıs ayından itibaren sisteme
başvurarak kayıt altına alınan melek yatırımcılara ilişkin olarak Hazine
66
Müsteşarlığınca aylık bazda ilerleme raporları oluşturulmakta ve bu raporlar
kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır.
Yenilikçiliğin ticarileştirilmesinde önemli rolü olan iş melekleri ve risk sermayesi
şirketleri gibi yeni finansal destek mekanizmalarının yetersiz olması, ülkemizde
yenilik alanında üretilen politikaların uygulanması önünde engel teşkil eden ve
ülkemizin yenilikçilik performansını olumsuz etkileyen faktörlerdendir (Varlı,
2010:181). Yenilikçilik performansında 35 Avrupa ülkesi arasında 33. sırada yer alan
Türkiye’de, girişim sermayesi ve melek yatırımların geliştirilmesi gereken finansman
yöntemleri olarak ele alınmalıdır.
Türkiye’deki işletmelerin çok büyük bölümünü oluşturan KOBİ’lerin finansmana
erişim sorunlarının çözümünde risk sermayesi ve melek yatırımlar önemli araçlardır.
Risk sermayesi ve melek yatırımlar, borçlanmanın maliyeti ile kıyaslanacak olursa
özellikle kuruluş aşamasındaki işletmeler için avantajlı bir model olarak
yaygınlaştırılması gereken finansman kaynaklarıdır. Küresel ölçekte rekabetçiliğin
geliştirilmesinde rol oynayan markalaşma ve yüksek teknoloji üretiminde de bu tür
yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Girişim sermayesi ve melek yatırımların etkin bir finansman aracı haline
gelebilmesi için konu sistematik bir yaklaşımla incelenmeli, ekonomik ve sosyal
koşullar göz önünde bulundurulmalıdır.
Türkiye’deki işletmelerin uygun koşullarla finansman kaynaklarına erişiminin
kolaylaştırılması ve finansman kaynaklarında çeşitliliğin artırılması, girişim
sermayesi sisteminin geliştirilerek işletmelerin kaynak temininin kolaylaştırılması
planlanmaktadır (DPT, 2007:66). Girişimcilere başlangıç sermayesi sağlayabilmek
için Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları teşvik edilmeli, iş melekleri sistemi gibi
yeni finans mekanizmalarının etkinleştirilmesi için yasal altyapı güçlendirilmelidir
(Koç, 2007:127).
67
Halihazırda ülkemizde girişim sermayesi sektörüne yönelik yasal altyapıyı
oluşturan "Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği” ve iş
meleklerini yasal bir statüye kavuşturan “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında
Yönetmelik”in mali araçlarla da desteklenmesi, bu finansman araçlarının etkinliğinin
artırılması açısından önem taşımaktadır. Halen uygulamada olan vergi teşviklerinin,
yatırımların bu alana yönlendirilmesinde önemli bir motivasyon olduğu yapılan
araştırmalardan anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, yatırım yapacak risk sermayesi
şirketleri ya da iş meleklerine birtakım vergi avantajlarının sağlanmasına ek olarak
tasarlanacak teşvik sistemleri, özel sektör yatırımcılarının ilgisini çekecek ve
sermaye akışının sürekliliğini sağlayacaktır.
Bu noktada, Ekonomi Bakanlığı tarafından uygulanmakta olan yatırım teşvik
sistemi kapsamında risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve iş melekleri sistemi teşvik
edilmelidir. Bakanlıkça belirlenecek hedef sektörlerde yatırım yapılmak üzere
oluşturulacak fonlar, önceden belirlenmiş bir oranda eş finansman şartı ve özel
sektörden bir uluslararası ve bir de yerli ortak bulma zorunluluğu ile
oluşturulmalıdır. Eş finansman şartı ile projenin taraflarca sahiplenilmesi ve bu
alanda yatırım yapma planı olan girişimcilerin projeye dahil edilmesi sağlanırken,
yabancı ortak şartı küresel bir bakış açısı ve diğer ülkelerdeki iyi uygulama
örneklerinden faydalanılmasına yardımcı olacaktır. Sistemde yer alacak yerli ortak,
tecrübe ve iş yapış biçimlerinin aktarımıyla çalışmanın önceki bölümlerinde bir
sorun alanı olarak ortaya konmuş olan genel kabul görmüş evrensel girişim
finansmanı kültürü, yatırım süreci farkındalığı ve ilgili standart araçlar konusundaki
deneyimsizlik gibi hususların bertarafına yardımcı olurken, yatırımlardan çıkışta kar
transferi yoluyla kaynakların tamamen ülke ekonomisi dışına yönlendirilmesini de
engelleyecektir. Bu şekilde oluşturulacak ortaklılar, bilgi, tecrübe ve uzmanlığın
aktarımı yanında yerel risk sermayesi sağlayıcıları ve iş meleklerinin küresel ölçekte
iş bağlantılarının geliştirilmesini de beraberinde getirecektir.
Sisteme tahsis edilecek kaynaklar karşılıksız hibeler olarak tasarlanmamalı ve
daha büyük miktarda kaynağın harekete geçirilmesi için kullanılan bir kaldıraç
68
olarak düşünülmelidir. Bu itibarla, kamu otoritesi tarafından sağlanacak fonlar
doğrudan proje yararlanıcılarının mülkiyetine geçirilmemeli, yararlanıcılara belirli
bir süre sonunda uygun koşullar altında kamu sahipliğindeki bu fonları satın alma
(buy-out) imkanı tanınmalıdır. Ortaklığın ticari yaşamını kendi yarattığı kaynaklarla
sürdürülebilir bir biçimde devam ettirmeye başladığı noktada, kamuya ait hisselerin
özel sektör ortaklarınca satın alınması teşvik edilmeli ve devlet kar amacı
gütmeksizin ortaklıktan ayrılmalıdır.
Kamunun ortaklıktan ayrıldığı ve devlet temsilcilerinin oy hakkının ortadan
kalktığı durumda, en başta Bakanlıkça belirlenmiş olan hedef sektörlerde yatırım
yapma şartı da sona erecek ve ortaklık ticari hayatına sektör sınırlaması olmaksızın
devam edecektir. Bu modelde kamunun çıkarı, kaynakların ihracat, markalaşma,
yüksek teknoloji üretme gibi hedefleri olan yüksek katma değer yaratması beklenen
yatırımlara yönlendirilmesini sağlamak olurken, özel sektör temsilcileri ise banka
kredileriyle kıyaslandığında çok düşük maliyetler karşılığında, büyük miktarlarda
faiz ödemesine katlanmaksızın kaynak kullanabileceklerdir. Ortaklığın sağladığı
finansmandan yararlanacak yenilikçi iş fikirlerine sahip girişimcilerin katılımıyla
teşvikin etkinliği daha da artacaktır.
Kamu ya da özel sektörden sağlanacak kaynaklar kadar, ülkemizin kullanımına
açık uluslararası fonlardan da yararlanılması önemlidir. Uygulamasına devam edilen
ve Türkiye’nin de faydalanıcı ülkelerden olduğu AB’nin Katılım Öncesi Yardım
Aracı (IPA) kapsamında “Rekabetçi Sektörler Programı” kapsamında sağlanan
kaynakların
risk
sermayesi
ve
melek
yatırım
fonlarına
yönlendirilmesi
gerekmektedir. Bu kaynakların ülkemize çekilebilmesi için, ilgili kurum ve
kuruluşlarca programın etkin bir şekilde tanıtımı yapılmalı ve proje döngüsü
yönetimi eğitimleri yaygınlaştırılmalıdır.
Girişim sermayesi ve iş meleklerine ilişkin verilerin genellikle yurtdışı
kaynaklardan sağlanması, bu kavramların tanımlanmasında yaşanan görüş ayrılıkları
69
eldeki veri ve istatistik setinin geleceğe dönük yapılacak planlama ve projeksiyonlara
sağlam bir temel oluşturmasına engel olmaktadır. Özellikle bireysel yatırımcılar
olarak faaliyet gösteren iş meleklerinin yerel ağlarda toplanarak organize olması ve
yaygınlaştırılması data kalitesinin sağlanması açısından önem arz etmektedir. Hazine
Müsteşarlığınca Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği kapsamında desteklenen
kuruluşlara yönelik olarak 2013 yılı Mayıs ayından itibaren kamuoyu ile paylaşılan
ilerleme raporları bu alanda önemli bir boşluğu doldurmuş olmakla birlikte, Hazine
Müsteşarlığı veritabanına kayıtlı olmayan iş meleklerine ilişkin veriler bu raporlarda
yer almamaktadır.
Melek yatırımcıların desteklenmesi Türkiye’de girişimciliğin gelişmesi için
önemli bir adımdır. Genç nüfus ile birlikte değerlendirildiğinde, ülkemizde ciddi bir
iş fikri geliştirme potansiyelinin mevcut olduğu görülmektedir. Bu nedenle, bu tür iş
fikirlerine yatırım yapma isteği ve risk alma kapasitesine sahip melek yatırımcıların
özellikle vergisel anlamda teşvik edilmesi, akademik buluşturulması, Ar-Ge ve
bölgesel
kalkınma
teşviklerinin
somutlaştırılması,
girişimcilik
kültürünün
yaygınlaştırılması ve yaratıcı ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi için son derece
önemlidir.
Girişimcinin haklarının korunması, girişim sermayesi fonlarının yatırıma
girişinden sonra girişimcinin yatırımına dair motivasyonunu ve dolayısıyla girişim
sermayesi fonunun da yatırım amacına ulaşması için sağlanması gereken
haklardandır. Bununl birlikte tercihli hisse, geri alma hakkı, hisse opsiyonları
(preferred stock, buybacks, stock options) gibi global uygulamaların kolaylıkla
uygulanamıyor olması, girişimciler ve girişim sermayesi şirketleri için kritik
sorunlardan biridir. Mevcut yapıda, bu ve benzeri uygulamalar, girişimci ile yapılan
özel
anlaşmalar
çerçevesinde
hayata
geçirilmekle
birlikte
yaygı
olarak
uygulanmamaktadır. Profesyonel çalışan yapılar dışında da hukuki altyapısı
bilinmemekte, bu hak veya opsiyonların kullanımı amacıyla ileriye yönelik fiyatlama
yapılması da mümkün olamamaktadır. Bu tür uygulamaların yaygınlaştırılması
amacıyla uygulamaya yönelik eğitim faaliyetleri ve eğitimin okul düzeyine
70
indirgenmesi, bu tür danışmanlık faaliyetlerine erişimin yaygınlaştırılması uygun
olacaktır.
Girişim sermayesi fonlarının belli bir pay satın almak suretiyle ortaklık yaptıkları
şirketlerde, özellikle büyümeye yönelik olarak karşılaştıkları finansman sorununu
aşmak için üçüncü bir kaynaktan fon temin edilebilmesi son derece önemlidir.
Çoğunlukla banka kredi kulllanma kapasitesi sınırlı olan girişimcinin, finansman
kuruluşlarından girişim sermayesi fonunun teminat desteği olmadan borçlanması
mümkün olamamakta, söz konusu borç finansmanının maliyeti ise son derece yüksek
olmaktadır (YASED, 2012:129-130).
71
KAYNAKÇA
AKKAYA, G. C. ve İÇERLİ, M. Y. (2001) “KOBİ’lerin Finansal Problemlerinin
Çözümünde Risk Sermayesi Finansman Modeli”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı 3.
ALTINTAŞ, B. (1986) “Bir Finans Tekniği Olarak Risk Sermayesi”, Para ve
Sermaye Dergisi, Aralık sayısı.
ATİLLA, O. (2006) “Girişimciliğin Finansmanında Risk Sermayesi”, Gazi
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi,
Ankara.
BAYRAM, M. (2007) “Girişimcilik ve Yerel Ekonomik Kalkınma: Program ve
Politika Önerileri” T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi
Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, İstanbul.
BEŞKARDEŞLER, H. (2010) “Türkiye ve Dünyada Risk Sermayesi”, Kadir Has
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Finans ve Bankacılık Anabilim Dalı, Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul.
BEUSELNICK, C. ve MANIGART, S. (2007) “Public Venture Capital Across
Europe: A 15-year Perspective” in GREGORIOU, M., KOOLİ, M. ve KRAEUSSL,
R. (2007) “Venture Capital in Europe”, Elsevier Inc., Great Britain.
BYGRAVE, W. D. & TIMMONS J. A., (1992) “Venture Capital at the Crossroads”,
Harvard Business School Press, Boston, MA.
CAN, İ. (2007) “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Finansında Risk Sermayesi”,
Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yüksek
Lisans Tezi, Kocaeli.
CHRISTOFIDIS, C. and DEBANDE, O. (2001) “Financing Innovative Firms
through Venture Capital”, European Investment Bank Sector Papers.
ÇAPANOĞLU, S. G. (2005) “Avrupa Birliği’nde Risk Sermayesi Uygulamaları ve
Türkiye”, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları No: 190, İstanbul.
ÇETİNDAMAR, D. (2002) “Türkiye’de Girişimcilik”, TÜSİAD Yayınları.
DEMİRELLİ, E. (2007) “Finansal Yatırım Kararlarında Risk Unsuru ve Riske
Maruz Değer”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 9
Sayı: 1.
72
DPT (1995) “Yedinci Kalkınma Planı (2006-2000)”, Ankara.
DPT (2000) “Sekizinci Kalkınma Planı (2001-2005)”, Ankara.
DPT (2007) “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)”, Ankara.
EBAN (2014) “Statistics Compendium EBAN 2014”, http://www.eban.org/wpcontent/uploads/2014/09/13.-Statistics-Compendium-2014.pdf
EC
(2002)
“Benchmarking
Business
Angels
Final
Report,
http://www.avco.at/upload/medialibrary/17103_0_benchmarking_ba_en.pdf
EC (2012) “Flash Eurobarometer 354, Entrepreneurship in the EU and Beyond
Report”, http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_354_en.pdf
EC (2013) “2013 SMEs’ Access to Finance Survey Analytical Report”,
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/finance/files/2013-safe-analyticalreport_en.pdf
EC
(2014)
“Innovation
Union
Scoreboard
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ius/ius-2014_en.pdf
2014”,
ERGEN, M. (2014) “Girişimci Kapital Silikon Vadisi Tarihi ve Startup Ekonomisi”,
Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
EROLGAÇ, Y. (1993) “Profesyonel Para Yönetimi”, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
FREEAR, J., SOHL, J. E., WETZEL, W, (2002), “Angels on Angels: Financing
technologie-based ventures- a historical perspective”, Venture Capital, Vol.4, No. 4.
HILL, B. E. ve POWER, D. (2002) “Attracting Capital From Angels”, John Wiley &
Sons Inc., New York.
İŞERİ, E. F. (1993) “Risk Sermayesi”, BIAR & Konrad Adenauer Stiftung İşbirliği
ile TOSYÖV Armağanı Yayınları, Ankara.
İSO (2013) “İstanbul Sanayi Odası Ekonomik Durum Tespiti Anket Sonuçları, 2013I, Ağustos 2013”, İstanbul.
KARABAYIR M. E., GÜLŞEN A. Z., ÇİFCİ S., MUZAFFAR H. (2012) “Melek
Yatırımcıların Yatırım Kararlarında Girişimci Odaklılığın Rolü: Türkiye’deki Melek
Yatırımcılar Üzerine Bir Çalışma”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 67.
KARAKURT, E. (2003) “Risk Toplumunda Birey”, İş Güç Dergisi Sayı: 2
http://www.isgucdergi.org/?p=article&id=154&cilt=5&sayi=2&yil=2003
(Erişim:
15.03.2015)
73
KARASAR, N. (2000) Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara.
KAYA, R. (1992) “Bir Finansman Modeli Olarak Risk Sermayesi ve Türkiye’de
Uygulama İmkanları”, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Etüdü, Ankara.
KOCAMAN, B. (1991) “Finansal Açıdan Factoring”, Özgü Yayınları, Ankara.
KOÇ, T. (2007) “Avrupa Birliği ve Türkiye’de Küçük ve Orta Boy İşletmelerin
Finansmanı”, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği
İlişkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
KUĞU, T. (2004) “Finansman Yöntemi Olarak Risk Sermayesi”, Yönetim ve
Ekonomi, Cilt 11, Sayı 2.
KUHN, R. L. (1990) “Capital Raising and Financial Structure”, Vol. 2 of the Library
of Investment Banking Business Ione Homewood.
LERNER, J. (1996) “The Government as Venture Capitalist: The Long Run Impact
of the SBIR Programme”, Harvard Business School Working Paper 96-038,
Washington DC.
LIANG, P. (2008) “Venture Capital in Japan and Enlightment to China”, Chinese
Business Review, Vol: 7:1.
LUECKE, R. (2008) “Girişimcinin El Kitabı”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,
İstanbul.
ODABAŞI, Y. (2005) “Girişimcilik”, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, Sayı: 1567,
Eskişehir.
OECD (1997) “Government Venture Capital for Technology-Based Firms”, Paris.
OECD (2011) “Financing High-Growth Firms: The Role of Angel Investors”, OECD
Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789264118782-en
OECD (2013) “OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2013”, OECD
Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/sti_scoreboard-2013-en
PRESTON, S. L. (2007) “Angel Financing For Entrepreneurs”, Jossey-Bass, San
Francisco.
RODOPLU, G. (1993) “Türkiye'de Sermaye Piyasası ve İşlemleri”, Yaylım
Matbaası, İstanbul.
SARIASLAN, H. (1992) “Venture Capital Finansman Modeli ve Türkiye'de
Uygulama Olanakları”, ASO Dergisi, Sayı 1.
74
SARIKAMIŞ, C. (2000) “Sermaye Pazarları”, Alfa Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.
SCHOLTENS, B. (1999) “Analitical Issues In External Financing Alternatives for
SBEs”, Small Business Economics 12.
SMITH, J. K. ve SMITH, R. (2004) “Entrepreneurial Finance”, John Wiley & Sons,
Stanford, California.
SPK (2010) “Yatırımcı Bilgilendirme Kitapçıkları-6, Girişim Sermayesi Yatırım
Ortaklıkları”, Ankara.
TOROSLU, V. (2000) “Risk Sermayesi Finansman Modeli”, Activeline Dergisi,
Sayı: 2.
TUNCEL, K. (1995) “Risk Sermayesi Finansman Modeli”, SPK Yayınları, Ankara.
TUNCEL, K. (1996) “Risk Sermayesi Finansman Modeli: Dünya Uygulamalarının
Analizi ve Türkiye İçin Özgün Bir Model Önerisi”, SPK Yayınları, Ankara.
TÜSİAD (2011) “Türkiye’de Daha İyi Bir Ar-Ge ve İnovasyon Ortamı İçin Öneriler
Görüş Belgesi”, Teknoloji, İnovasyon ve Bilgi Toplumu Komisyonu, İstanbul.
ULUYOL, O. (2008) “Girişimcilikte Alternatif Bir Finansman Modeli Olarak Melek
Finansman Yöntemi”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, C:3 S: 2.
VANCE, D. E. (2005) “Raising Capital”, CA: Springer-Verlag Inc., New York.
VARLI, B. (2010) “Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli
İşletmeler; Yeniliğin Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin Önemi”, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği ve Uluslararası Ekonomik
İlişkiler (Ekonomi-Maliye) Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
WACQUEZ, B., GRAY T. & FLANDORFFER, W. (2004), “Türkiye’deki Küçük ve
Orta Ölçekli İşletmeler, Mevcut Durum ve Politikalar”, OECD Raporu.
http://www.oecd.org/cfe/smes/33705673.pdf
WEF (2015) “The Global Competitiveness Report 2014–2015”, World Economic
Forum.
YASED (2012) “2023 Hedefleri Yolunda Bilgi ve İletişim Teknolojileri”,
Uluslararası Yatırımcılar Derneği, İstanbul.
YAVUZ, M. (2008) “İhracatta Alternatif Finansman Teknikleri”, İGEME Yayını.
YILDIRIM, A. & ŞİMŞEK, H. (2008) “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma
Yöntemleri”, Ankara.
75
YOLAŞ, S. (2002) “Risk Sermayesinin Türkiye’de ve Afyon İlinde
Uygulanabilirliği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme
Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
ZAİMOĞLU, T. (1995) “Risk Sermayesi ve Türkiye’de Uygulama Olanakları”,
Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Pelin Ofset, Ankara.
76
İnternet Siteleri:
http://www.consilium.europa.eu
http://www.eban.org/
http://ec.europa.eu/
http://www.endeavor.org.tr/
http://eur-lex.europa.eu
http://www.evca.eu/
http://www.isgirisim.com.tr/TR
http://www.isgucdergi.org
http://www.istanbulstartupangels.com
http://kobias.com.tr/
http://www.jvca.jp/english/
http://lab-x.org/
http://www.learner.org
http://www.metutechban.org/
http://nvca.org/
http://www.oecd.org/
http://www.pwc.com
http://www.resmigazete.gov.tr
http://www.rheagirisim.com/tr
http://www.sabah.com.tr/
http://www.tdk.gov.tr/
http://turkven.com/tr/
http://www.uh.edu/
http://www.yoikk.gov.tr/
77
EKLER
BİREYSEL KATILIM SERMAYESİ HAKKINDA YÖNETMELİK
Resmi Gazete Tarihi: 15.02.2013
Resmi Gazete Sayısı: 28560
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı yüksek risk içermesi nedeniyle
finansmana erişimde sıkıntı yaşayan başlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimler
için finansal bir araç olan bireysel katılım sermayesinin desteklenmesine, bireysel
katılım yatırımcılarının ve 9/12/1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun ek 5 inci maddesine tabi kişi, kurum ve
kuruluşların faaliyetlerinin izlenmesine, denetlenmesine ve sona ermesine ilişkin usul
ve esasları düzenlemektir.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanunun ek 5 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Akreditasyon: Bireysel katılım yatırımcısı ağlarının Kanunun ek 5 inci
maddesi kapsamında Müsteşarlık tarafından yetkilendirilmesini,
b) Bireysel katılım sermayesi (BKS): Bireysel katılım yatırımcılarının bu
Yönetmelik kapsamında şirketlere aktardığı nakdi sermayeyi,
c) BKS mevzuatı: 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun
geçici 82 nci maddesi, Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun ek 5 inci maddesi, bu Yönetmelik ve ilgili diğer mevzuatı,
78
ç) Bireysel katılım yatırımcısı (BKY): Kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve
birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişileri,
d) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) Bireysel katılım yatırımcısı ağı (BKY
ağı): Girişimcilerin BKY’ler ile bir araya gelmesine aracılık eden, BKY’ler
tarafından 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu veya 13/1/2011
tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca kurulan tüzel kişiliği
haiz yapıları,
e) Bireysel katılım yatırımcısı lisansı (BKY lisansı): Müsteşarlıkça belirlenen
kriterleri karşılayan BKY’lere verilen ve devlet desteğinden yararlanma olanağı
sağlayan belgeyi,
f) Girişimci: Bir iş fikrine dayalı olarak kendi işini kurmak isteyen/kuran
gerçek veya tüzel kişileri,
g) Girişim şirketi: BKY’lerin yatırım yapmak amacıyla sermaye koyarak ortak
olduğu anonim şirketi,
h) İş planı: BKY tarafından Müsteşarlığa sunulan ve yatırım yapılacak sektörü
ve faaliyetleri bir takvim çerçevesinde gösteren planı,
ı) Kanun: 9/12/1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanunu,
i) Kurul: Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığını,
j) Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Devlet Desteğinden Yararlanma ve Lisanslama
Devlet desteğinden yararlanma
MADDE 4 – (1) Gelir Vergisi Kanununun geçici 82 nci maddesi kapsamında
vergi desteğinden yararlanmak için BKY’lerin Müsteşarlık tarafından bu
Yönetmelikte belirtilen kriterleri yerine getirmeleri ve iktisap ettikleri tam mükellef
girişim şirketlerine ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şarttır. İki
yıllık süre, girişim şirketi adına 25 inci madde kapsamında açılan ortaklık banka
hesabına nakdi sermayenin yatırıldığı tarihte başlar. İki yıllık sürenin başlaması ve
79
BKY tarafından taahhüt edilen sermayenin vergi desteğinden yararlanabilmesi için
ilgili taahhüt tutarının nakit olarak ortaklık banka hesabına yatırılması zorunludur.
(2) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) BKY’ler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı
Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin
tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin
iktisap edildiği dönemde indirebilirler. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli
İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen
araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında, vergi desteği için
Müsteşarlığa başvurulan tarihten itibaren projesi son beş yıl içinde desteklenmiş
kurumlara iştirak sağlayan BKY’ler için bu oran %100 olarak uygulanır. Yıllık
indirim tutarı 1.000.000 TL’yi aşamaz.
BKY lisansı
MADDE 5 – (1) BKY olarak faaliyette bulunan gerçek kişilerin vergi
desteğinden yararlanabilmeleri için BKY lisansına sahip olması şartı aranır.
(2) BKY’lerin lisans sahibi olması için aşağıda yer alan yüksek gelir veya
servete sahip yatırımcı ya da tecrübeli yatırımcı tanımlarındaki şartlardan herhangi
birini taşıması gerekir:
a) Yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar;
1) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) Lisans almadan önceki iki yıl için, yıllık
gelir vergisi beyannamesinde yer alan gelir unsurlarının veya ücretli çalışanlar için
yıllık ücretlerinin gayrisafi tutarları toplamı olarak ifade edilen yıllık gayrisafi geliri
en az 200.000 TL olan veya,
2) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) Müracaat anında sahip oldukları her türlü
menkul ve gayrimenkul varlıklarından oluşan kişisel servetin toplam değeri en az
1.000.000 TL olan yatırımcıları,
ifade eder. Ancak; ikamet edilen konut veya bu konutu ipotek ederek alınan
herhangi bir kredi, sigorta sözleşmelerinden doğan haklar ve emeklilik primi şeklinde
kazanılan mali haklardan ölüm veya emeklilik halinde ödenecek tutarlar, kişisel
servetin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
b) Tecrübeli yatırımcılar;
80
1) Banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak ya da
banka ve finansal kuruluşların küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı,
proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde veya girişim sermayesi
yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde müdür veya dengi bir
pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olan veya,
2) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) Lisans alınmadan önce son beş yıl içinde
en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir işletmede genel müdür
yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda çalışan veya,
3) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) BKY ağlarının birine lisans alınmadan
önce en az bir yıl süreyle üyeliği bulunan ve müracaat sırasında son mali yıldaki net
satışları 5.000.000 TL’nin altında olan ve halka açık olmayan bir veya daha fazla
şirkette BKY olarak ortak olan veya,
4) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) Başlangıç veya büyüme aşamasındaki
şirketleri desteklemek amacıyla kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da
teknoloji geliştirme merkezlerinde en az iki yıl tecrübesi bulunan ve bu
merkezlerdeki başlangıç veya büyüme aşamasındaki bir veya daha fazla şirkete
asgari 20.000 TL sermaye koyan,
kişileri ifade eder.
Lisans başvurusu
MADDE 6 – (1) BKY lisansı başvuruları, akredite edilmiş BKY ağları
aracılığıyla 7 nci maddede belirtilen bilgi ve belgelerle Müsteşarlığa yapılır.
(2) Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi süreli hapis veya
cezası ne olursa olsun basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, görevi kötüye
kullanma gibi yüz kızartıcı suçlar ile kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara
fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, Devlet sırlarını
açığa vurma veya vergi kaçakçılığı suçlarından dolayı hüküm giymiş kişiler, 5 inci
maddedeki şartları taşısalar bile lisans başvuruları kabul edilmez.
Lisans başvurusunda aranan belgeler
MADDE 7 – (Değişik:RG-24/12/2014-29215)
81
(1) Lisans başvurusunda bulunacak BKY’ler, yüksek gelir veya servete sahip
yatırımcı ya da tecrübeli yatırımcı tanımlarından birine göre, aşağıdaki belgeleri
akredite olmuş BKY ağları vasıtasıyla Müsteşarlığa ibraz eder:
a) Yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar için;
1) BKY tarafından doldurulmuş ek 1’deki örneğe uygun başvuru formu ve
fotoğraf,
2) Başvuru tarihi itibariyle son iki yılda yıllık gayrisafi gelirinin en az 200.000
TL olduğunu gösteren son iki yıla ait ilgili vergi dairesince ya da noterce ya da mali
müşavirce tasdik edilmiş yıllık vergi beyannamesi örneği, ücretliler için çalışılan
kurumun yetkilisi tarafından imzalanmış son iki yıla ilişkin belge veya başvuru tarihi
itibariyle kişisel servetinin en az 1.000.000 TL olduğunu gösteren, tapudaki kayıtlı
değeri ya da taşınmazın bulunduğu belediyenin belirlediği rayiç bedel üzerinden
veya SPK tarafından lisanslanmış bir veya daha fazla gayrimenkul/konut değerleme
uzmanı tarafından tespit edilmiş değer üzerinden dikkate alınan, mülkiyetindeki
gayrimenkullere ilişkin belgeler ve/veya Türk ve/veya yabancı para ve sermaye
piyasası araçlarına, Türk ve/veya yabancı para cinsinden nakdi mevduata sahip
olduğunu gösteren, bu araçların tutulduğu bankaların ya da kurumların yetkilileri
tarafından imzalanmış belgeler ve/veya halka açık olmayan şirketlerde ödenmiş
sermaye üzerinde sahip olunan payın parasal tutarını gösteren Türkiye Ticaret Sicil
Gazetesinin, ortaklar pay defterinin ve en yakın tarihte hazırlanmış bilançonun birer
örneği,
3) Özgeçmiş ve kimlik örneği.
b) Tecrübeli yatırımcılar için;
1) BKY tarafından doldurulmuş ek 1’deki başvuru formu ve fotoğraf,
2) Lisans başvuru tarihinden önce bir BKY ağına en az bir yıl üyeliği olduğunu
gösteren söz konusu ağın yetkilisi tarafından imzalanmış belge ile birlikte, son mali
yıldaki net satışları 5.000.000 TL’yi geçmeyen ve halka açık olmayan bir veya daha
fazla şirkete ortak olduğunu gösteren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin, ortaklar pay
defterinin ve varsa en yakın tarihte hazırlanmış bilanço ile son iki mali yıla ait gelir
tablosunun birer örneği veya,
3) Banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak veya
girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde ya da
82
banka ve finansal kuruluşların küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı,
proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde müdür veya dengi bir
pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olduğunu
gösteren söz konusu şirketin ya da kuruluşun yetkilisi tarafından imzalanmış belge
veya,
4) Yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir işletmede lisans alınmadan önce
son beş yıl içinde en az iki yıl genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya
da daha üst bir pozisyonda çalıştığını gösteren söz konusu şirketin yetkilisi tarafından
imzalanmış belge ve ilgili yıllara ait gelir tabloları veya ilgili yıllarda şirketin
cirosunun en az 25.000.000 TL olduğunu gösteren mali müşavirce onaylanmış belge
veya,
5) Başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketleri desteklemek amacıyla
kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinden ya da teknoloji geliştirme
merkezlerinden birinde en az iki yıl tecrübesi olduğunu tevsik eden, ilgili merkezin
yetkilisi tarafından imzalanmış belge ile bu merkezlerde başlangıç veya büyüme
aşamasında bir veya daha fazla şirkete asgari 20.000 TL sermaye koyulduğunu
tevsik eden Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin, ortaklar pay defterinin ve en yakın
tarihte hazırlanmış bilançonun birer örneği,
6) Özgeçmiş ve kimlik örneği.
(2) Yabancı uyruklu BKY’ler için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından
alınan çalışma izni ve İçişleri Bakanlığından alınan oturma iznine ilişkin belgelerin
de gönderilmesi gerekir.
(3) Müsteşarlık gerekli gördüğü takdirde kanıtlayıcı belgelerde imzası bulunan
kişilerin yetkilerini gösteren imza sirkülerini, başvuru belgelerini destekleyici veya
tevsik edici benzeri belgeleri talep edebilir.
Lisans süresi
MADDE 8 – (Değişik:RG-21/8/2013-28742)(1)
(1) BKY’lere verilen lisanslar beş yıl için geçerlidir. BKY lisansının geçerlilik
süresinin başlangıç tarihi, BKY’nin adı ve soyadı, lisans numarası ile Müsteşarlık
tarafından gerekli görülen diğer hususlar lisans belgesinde belirtilir. Lisans süresi
sonunda BKY’ler akredite olmuş BKY ağları vasıtasıyla 7 nci maddede sayılan
güncel belgelerle birlikte lisans yenileme talebinde bulunabilirler. Lisans yenileme
83
talebi Müsteşarlıkça belirlenecek ölçütlere göre değerlendirilerek BKY’nin sahip
olduğu lisansın süresi beşer yıllık sürelerle uzatılabilir.
Lisans devri
MADDE 9 – (1) Müsteşarlık tarafından verilen lisanslar başkasına
devredilemez.
Lisans bilgisinin saklanması
MADDE 10 – (1) Müsteşarlık, BKY lisans belgelerinin bir suretini bulundurur
ve bilgi sisteminde lisans sahibine ilişkin bilgileri saklar. Lisans belgesi zayi olan ve
bunu Müsteşarlığa bildiren BKY’lere yeni lisans belgesi, eski lisans belgesi iptal
edilerek verilir.
Lisansın iptalini gerektiren durumlar
MADDE 11 – (1) Lisans iptalini gerektiren durumlar şunlardır:
a) BKY’nin fiil ehliyetini kaybetmesi.
b) Lisanslama kriterlerinin kaybedildiğinin tespit edilmesi.
c) BKY’nin vefatı.
ç) BKY tarafından girişim şirketine konulan sermayenin iş planında belirtilen
amaca aykırı biçimde kullanılması.
d) Müsteşarlığa kasıtlı olarak yanlış bilgi ve belge verilmesi, Müsteşarlığı
aldatmaya yönelik işlemlere girişilmesi.
e) 13 üncü maddedeki sektörel kısıtlamalara, 14 üncü maddedeki yatırım
sınırlamalarına, 18 inci maddedeki ortaklık payına ve oranına uyulmaması.
(2) Birinci fıkranın (ç) ve (e) bentlerinde yer alan hususların oluştuğunun tespit
edilmesi veya bu Yönetmeliğin diğer hükümlerine aykırı bir fiilin oluşması
durumunda Müsteşarlık öncelikle BKY’yi ve girişim şirketini uyarır. Yapılan
uyarıya rağmen bir aydan az üç aydan fazla olmamak şartıyla verilen süre içerisinde
aykırılığın sona erdirilmemesi veya aykırılığın sona erdirilmesinin mümkün olmadığı
hallerde Müsteşarlık, BKY lisansını iptal edebilir.
(3) Birinci fıkranın (ç), (d) ve (e) bentlerinde yer alan durumların
gerçekleşmesi nedeniyle, aykırılığa konu olan yatırımlara sağlanmış olan vergi
desteğinin geri alınabilmesi için Gelir İdaresi Başkanlığı iki ay içinde yazı ile
Müsteşarlık tarafından bilgilendirilir.
84
(4) Lisansı iptal edilen BKY, lisans iptalinden itibaren iki yıl süreyle yeni
lisans belgesi müracaatında bulunamaz, iki yıl dolmadan yapılan yeni lisans
başvuruları kabul edilmez. İptal edilen lisans belgeleri, BKY tarafından iptal
tarihinden itibaren en geç bir ay içerisinde Müsteşarlığa iade edilir.
BKY kimliğinin gizliliği
MADDE 12 – (1) Adli ve idari makamlarca ilgili kanunlarda belirtilen
durumlar saklı kalmak kaydıyla, lisanslı BKY’ye ait kimlik bilgileri Müsteşarlıkça
gizli tutulur.
(2) (Ek:RG-24/12/2014-29215) BKY’nin yazılı başvurusu ve izni olmak
kaydıyla, Müsteşarlık BKY’nin kimlik ve iletişim bilgilerini, yatırım yaptığı girişim
şirketini yayımlayabilir. Müsteşarlık gerekli gördüğü takdirde girişim şirketinin
bilgilerinin yayımlanması konusunda BKY dışındaki diğer ortakların da yazılı iznini
talep edebilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BKY Yatırımlarının Tabi Oldukları Hususlar
Yatırım sınırı ve faaliyet alanları
MADDE 13 – (1) BKY’ler, dördüncü bölümde belirtilen ortak yatırımlar hariç
lisanslarının beş yıllık geçerlilik döneminde bireysel olarak en fazla yirmi farklı
anonim şirkete yaptıkları yatırım için devlet desteği alabilir. Bu sınırı aşan yatırımlar
için devlet desteği sağlanmaz. Ek 4’teki devlet desteği sağlanacak sektörlere ilişkin
listedeki sektör veya faaliyetler dışındaki BKS yatırımları devlet desteğinden
yararlandırılmaz. Bu maddeye aykırılığın tespiti halinde 11 inci maddenin ikinci ve
üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır.
Asgari ve azami yatırım tutarları
MADDE 14 – (Değişik:RG-24/12/2014-29215)
(1)
BKY’nin
girişim
şirketine
koyduğu
sermayenin
indirimden
yararlanabilmesi için BKY tarafından her bir girişim şirketinde iktisap edilen şirket
hisselerinin bedeli emisyon primi dahil 20.000 TL’den az ve yıllık bazda 1.000.000
TL’den fazla olamaz. Ancak BKY tarafından farklı girişim şirketlerine yapılacak
yatırımların toplamı bu tutarı aşabilir.
85
(2) BKY’ler tarafından, dördüncü bölümde belirtilen esaslar dahilinde
Müsteşarlığa bildirimde bulunması kaydıyla yapılacak ortak yatırımlarda yıllık bazda
her bir girişim şirketine yapılacak yatırım için konulacak sermayenin azami tutarı
emisyon primi dahil 2.000.000 TL olarak uygulanır. Ortak yatırım için aranan şartları
taşımaması durumunda her bir girişim şirketine BKY’ler tarafından yatırılan toplam
sermaye yıllık emisyon primi dahil 1.000.000 TL’yi aşamaz.
Müsteşarlığa başvuru
MADDE 15 – (1) BKY’ler girişim şirketlerine yapacakları yatırımların vergi
desteğinden yararlanması için 21 inci maddede belirtilen belgelerle yatırım
yapmadan önce Müsteşarlığa başvuruda bulunurlar. Bu müracaatlar BKY adına üyesi
olduğu BKY ağı tarafından yapılır. BKS düzenlemelerine aykırı olması durumunda
başvurular iade edilir. Eğer düzeltilmesi gereken hususlar var ise, düzeltme isteği
gerekçeleriyle birlikte BKY ağına bildirilir.
İş planı
MADDE 16 – (1) BKY’lerin girişim şirketine koydukları sermayenin vergi
desteğinden yararlanması için BKY’nin girişim şirketiyle veya girişimci ile mutabık
kaldığı bir iş planını Müsteşarlığa sunması gerekir. BKY’lerin girişim şirketlerine
koydukları sermayeyi hangi amaçla ve ne kadar sürede kullanacaklarını gösteren iş
planları ek 3’teki örneğe uygun şekilde hazırlanır. İş planı, BKY’nin yatırım planını
gösteren beyandır. İş planı Müsteşarlıkça yatırımın gerçekleşme aşamalarının takibi
amacıyla kullanılır. Müsteşarlığa gönderilen iş planında değişiklik yapılması halinde,
değişikliğin yapıldığı tarihten itibaren en geç bir ay içerisinde güncellenmiş iş planı
Müsteşarlığa gönderilir.
Esas sözleşme
MADDE 17 – (1) BKY ve girişimciler esas sözleşmeyi kendi ihtiyaç ve
öncelikleri doğrultusunda düzenler. Düzenlenen esas sözleşme taslağı nihai hale
gelmeden önce 21 inci madde kapsamında Müsteşarlığa gönderilir. Müsteşarlık esas
sözleşme hükümlerinde BKS mevzuatına aykırı bir husus bulunup bulunmadığını
kontrol eder.
(2) Girişimci ve BKY esas sözleşme dışında karşılıklı hak ve sorumluluklarını
teminat altına alan sözleşme ya da sözleşmeler yapabilir. Ancak yapılan sözleşmeler
esas sözleşme hükümlerine aykırılık teşkil edemez.
86
(3) BKY’ler girişim şirketlerine koydukları sermaye karşılığında girişimciden
borç doğurucu nitelikte bir belgeyi imzalamasını talep edemez, ipotek, rehin gibi
teminatlar alamaz, temlik ve temettü garantisi talep edemez. Bu durumun tespiti
halinde, BKS yatırımı destek kapsamından çıkarılır ve BKY lisansı iptal edilebilir.
Varsa kullandırılan destek Gelir Vergisi Kanununun geçici 82 nci maddesi
çerçevesinde geri alınmak üzere Gelir İdaresi Başkanlığı bilgilendirilir.
Asgari ve azami ortaklık payı
MADDE 18 – (1) BKY’ler ya da BKY ortaklıkları girişim şirketinde hâkim
ortak olamaz, doğrudan ya da dolaylı olarak, tek başına veya birlikte girişim şirketini
kontrol edemez. BKY’ler tek başlarına veya birlikte veya eşi ya da kendisinin veya
eşinin altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları
ile birlikte doğrudan veya dolaylı olarak sermayeyi temsil eden payların ve payların
temsil ettiği toplam oy hakkının %50’sinden fazlasına sahip olamaz ve yönetim
kurulu üyelerinin %50’sinden fazlasını atayamaz. BKY’ler girişim şirketinin yönetim
kurulunda temsil edilme hakkı sağlayan imtiyazlı paylara sahip olabilir. Bu madde
hükümleri saklı kalmak kaydıyla BKY ve girişimci, önem arz eden konular için
BKY’ye girişim şirketinin yönetiminde veto hakkı veren imtiyazların ve girişimciye
getirilebilecek kısıtlamaların kapsamını serbestçe belirleyebilir. Bu maddeye
aykırılığın tespiti halinde 11 inci maddenin ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri
uygulanır.
BKY’lerin girişim şirketi yönetimine katılımı
MADDE 19 – (1) BKY’lerin girişim şirketi yönetimine katılımı resmi yönetim
organına katılımla sınırlıdır. Bu katılım, genel kurul, yönetim kurulu yahut danışma
kurulu veya komitesi vasıtasıyla gerçekleşir. BKY girişim şirketinde yönetim kurulu
dışında idari görev alamaz ve şirket personeli olarak çalışamaz. BKY girişim
şirketinden herhangi bir şekilde ücret ya da maaş alamaz. Bu maddeye aykırılığın
tespiti halinde 11 inci maddenin ikinci fıkrası hükümleri uygulanır.
Gizli bilgilerin ifşası
MADDE 20 – (1) BKY’ler ve BKY ortaklıkları, girişimcinin yazılı onayı
olmaksızın, girişimci için ticari sır niteliğindeki bilgileri yayamaz veya kullanamaz.
Girişimci, BKY’den ticari sırlarının korunmasını amaçlayan bir sözleşmeyi
87
imzalamasını talep edebilir. Bu maddeye aykırılığın tespiti halinde 11 inci maddenin
ikinci fıkrası hükümleri uygulanır.
Başvuruda aranan belgeler
MADDE 21 – (1) BKS yatırımında devlet desteğinden yararlanmak isteyen
BKY, yatırım yapmadan önce Müsteşarlığa aşağıdaki belgeleri ibraz ederek akredite
BKY ağı aracılığıyla yatırım için müracaatta bulunur:
a) İş planı.
b) Türk Ticaret Kanununa uygun şekilde girişim şirketinin faaliyet konusu,
ortaklık yapısı, kayıtlı ve ödenmiş sermayesi ile mevcut ortaklarını ve diğer hususları
içeren esas sözleşme taslağı.
c) Girişim şirketi ortaklarının kimlik bilgileri ve özgeçmişi.
ç) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) BKY’nin ortaklık kurduğu girişimcilerle
Gelir Vergisi Kanunu geçici 82 nci maddesine aykırılık teşkil edebilecek akrabalık
bağları bulunmadığını ve girişim şirketiyle hakim ortaklık ilişkisinin olmadığını
belirten taahhütname.
d) Girişim şirketi ortaklarının Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamındaki
düzenlemelere uyacaklarını belirten taahhütname.
e) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme
İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik
programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş bir girişim şirketine
yatırım yapılması halinde %100 vergi desteğinden yararlanılması için ilgili
kurumdan alınmış durumu tevsik eden belge.
(2) Müsteşarlık iş planının ve şirket esas sözleşmesinin Kanunun ek 5 inci
maddesine, Gelir Vergisi Kanununun geçici 82 nci maddesine ve bu Yönetmeliğe
aykırılık teşkil edip etmediğini kontrol eder. Bu husus dışında iş planı ve şirket esas
sözleşmesi üzerinde Müsteşarlığın herhangi bir sorumluluğu yoktur.
Girişim şirketinin kurulması
MADDE 22 – (1) BKY’lerin girişimcilerle yeni kuracakları girişim
şirketlerinde şirketin kuruluşu, şirket esas sözleşmesinin bu Yönetmelikte belirtilen
hükümlere uygun şekilde nihai hale getirilmesini müteakip Türkiye Ticaret Sicil
Gazetesinde ilan edilmesiyle gerçekleşir. Mevcut bir şirketle ortaklık tesis edilmesi,
88
BKY’nin şirket ortağı olduğunu gösterecek şekilde şirket esas sözleşmesinde bu
Yönetmelik
hükümlerine
uygun
gerekli
değişikliklerin
yapılması
ve
bu
değişikliklerin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilmesiyle gerçekleşir. Her iki
durumda ortaklık yapısı şirketin pay defterine işlenir ve tüm bilgi ve belgeler
Müsteşarlığa ulaştırılır. 23 üncü maddede belirtilen süre içerisinde belgelerin haklı
nedenler ileri sürülmeksizin Müsteşarlığa ulaştırılmaması durumunda müracaat iptal
edilir. İptalden sonra gerekli bilgi ve belgelerin tamamlanması durumunda müracaat
yenilenebilir.
(2) Yeni kurulan şirkette sermaye taahhüdünün mevcut bir şirkette ise, sermaye
artırımlarının yerine getirilmesi yoluyla şirket sermaye yapısının güçlendirilmesini
teminen emisyon primi dahil sermayenin veya hisse senetlerinin iktisap bedellerinin
nakdi olarak girişim şirketi banka hesabına yatırılması zorunludur. Girişim şirketi
hesabına nakdi olarak yatırılan hisse senedi iktisap bedellerinin hesaba giriş
tarihinden itibaren en geç oniki ay içinde iş planında belirtilen şekilde harcanması ya
da fiziki yatırıma dönüşmesi gerekir.
Başvuruların sonuçlandırılması
MADDE 23 – (1) 21 inci maddede belirtilen belgelerin Müsteşarlığa ulaşması
ve başvurunun Müsteşarlık tarafından uygun görülmesini müteakip üç ay içerisinde
girişim şirketinin tescil edilmiş esas sözleşmesini içeren Türkiye Ticaret Sicil
Gazetesinin bir örneğinin ve iş planında aktarılacağı belirtilen iktisap bedeli tutarının
girişim şirketi adına açılmış ortaklık banka hesabına aktarıldığını gösteren banka
yetkilisi tarafından imzalanmış banka dekontunun akredite olmuş BKY ağları
üzerinden Müsteşarlığa ulaştırılır. Müsteşarlık, bu maddede belirtilen şartların yerine
getirilmesini müteakip BKY’nin vergi desteğinden yararlanması için bir ay içerisinde
ilgili vergi dairesine bildirimde bulunur.
Girişim şirketi esas sözleşmesinde değişiklik
MADDE 24 – (1) Müracaat sırasında ibraz edilen Türk Ticaret Kanununun
339 uncu maddesi kapsamında hazırlanan şirket esas sözleşmesi taslak metni ile
Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanan esas sözleşme metinleri arasında fark
bulunması durumunda bu değişikliğin nedeni BKY tarafından Müsteşarlığa yazılı
olarak izah edilir. Müsteşarlık bu değişiklikleri ilgili kanunlara ve bu Yönetmelik
89
hükümlerine aykırılık teşkil edip etmediği açısından inceler. Aykırılık bulunması
durumunda düzeltilmesini yatırımcıdan talep eder.
(2) Vergi desteğinin sağlanmasından itibaren iki yıllık süre içerisinde şirket
esas sözleşmesinde değişiklik yapılması durumunda, Müsteşarlık değişikliğin
yapıldığı tarihten itibaren en geç bir ay içerisinde bilgilendirilir.
Ortaklık banka hesabı açılması
MADDE 25 – (1) BKY tarafından iktisap edilen girişim şirketi hisse bedelleri
münhasıran açılan ticari bir banka hesabında tutulur. Bu banka hesabı girişim
şirketinin yönetiminde olan, ancak BKY tarafından belirlenecek belirli bir tutarın
üzerindeki harcamalar konusunda müşterek imza gerektiren bir hesap niteliğindedir.
Bu hesabın, münhasıran, girişim şirketi tarafından iş planında belirtilen faaliyetlerin
finansmanında kullanılması zorunludur.
(2)
Bu
hesaptan
yapılacak
tüm
ödemeler
ve
transfer
işlemlerinin
belgelendirilmesinde Vergi Usul Kanununca kabul edilen vesikalar dikkate alınır.
Banka hesaplarına ait aylık dökümler girişim şirketi tarafından saklanır ve
gerektiğinde Gelir İdaresi Başkanlığına ve Müsteşarlığa ibraz edilir. Bu maddeye
aykırılığın tespiti halinde 11 inci maddenin ikinci fıkrası hükümleri uygulanır.
Yatırım yapılacak şirketin niteliği
MADDE 26 – (1) BKY’lerin devlet desteğinden yararlanabilmesi için sermaye
koydukları şirketin Türk Ticaret Kanununa tabi bir anonim şirket olması zorunludur.
BKY’lerin devlet desteğinden yararlanabilmesi için iktisap ettikleri hisselere ait
şirketin aşağıdaki şartları haiz olması gerekir:
a) Şirketin BKY’nin iştirakinden önceki son iki mali yıldaki net satışlarının
yıllık 5.000.000 TL’den fazla olmaması.
b) En fazla elli çalışanı bulunması.
c) Şirketin, BKY’nin kendisine, eşine, kendisinin veya eşinin altsoyu ve
üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımlarına ve kayın hısımlarına idaresi,
denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı
bulunmaması ya da nüfuzu altında olmaması.
ç) Başka bir şirketin kontrolünde olmaması.
d) Müsteşarlıkça belirlenen ve ek 4’te yer alan devlet desteği sağlanacak
sektörlere ilişkin listedeki sektörlerde veya faaliyetlerde bulunması.
90
e) Paylarının halka arz edilmemiş olması.
Yasal olmayan alanlara yatırım yapmama
MADDE 27 – (1) Girişim şirketleri, yasal olmayan veya şüpheli kaynaklardan
elde edilmiş gelirlerle yürütülen veya genel ahlaka aykırı faaliyetlerde bulunamaz.
Bu tür faaliyetler, mali kaçakçılıktan, silah ticaretinden, yasal olmayan yollardan elde
edilen
kazançlardan,
kadın
ticareti,
organize
suçlar,
yolsuzluk
gibi
suç
faaliyetlerinden ve genel ahlaka aykırı işlerden gelir elde edilmesini ifade eder. Bu
maddeye aykırılığın tespiti halinde 11 inci maddenin ikinci ve üçüncü fıkraları
hükümleri uygulanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BKY Ortak Yatırımları
Ortaklık türü
MADDE 28 – (1) En az iki lisanslı BKY tarafından bir girişim şirketine
beraber yatırım yapılması durumunda, bu yatırımlar BKY ortak yatırımları olarak
adlandırılır. Bu ortakların tamamı Türk Ticaret Kanununda anonim şirket ortakları
için getirilen hükümlere tabidir.
Ortak yatırım lider ortağı
MADDE 29 – (1) BKY’ler tarafından yapılan ortak yatırımlarda BKY’ler
kendileri arasından bir kişiyi lider ortak olarak belirler. Lider ortak BKY ağı
üzerinden, ortaklık adına iş planını Müsteşarlığa sunar ve Müsteşarlıkça talep edilen
bilgi ve belgeleri Müsteşarlığa iletir.
Ortak yatırımlarda sınır
MADDE 30 – (1) BKY’ler, kendilerinin bireysel katılım yatırımları hariç,
lisanslarının beş yıllık geçerlilik döneminde en fazla yirmi farklı anonim şirkete
yaptıkları ortak yatırım için devlet desteği alabilir. Bu sınırı aşan yatırımlar için
devlet desteği sağlanmaz. Ortak yatırımlarda bulunan BKY’ler aynı anda en fazla beş
yatırımda lider ortak olarak görev alabilir. BKY ortak yatırımlarında her bir girişim
şirketine yapılacak azami yatırım tutarı yıllık bazda 2.000.000 TL olarak uygulanır.
Ortak yatırımda bulunan her bir BKY için 14 üncü maddede belirtilen asgari yatırım
tutarı geçerlidir.
91
Lider ortağın seçimi
MADDE 31 – (1) BKY’ler kendi aralarında lider ortağı serbestçe
belirleyebilirler. BKY’ler ortak yatırım kararlarını ve lider ortağı BKY ağı
aracılığıyla Müsteşarlığa müştereken bildirirler. Bu yazılı beyan olmaksızın yapılan
yatırımlar BKY’ler için getirilen bireysel yatırım sınırlamalarına tabidir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
BKY Ağları
BKY ağlarının akreditasyonu
MADDE 32 – (1) Müsteşarlık, 34 üncü maddede belirlenen akreditasyon
kriterlerini yerine getirmesi durumunda BKY ağlarını akredite ederek bu akredite
ağlarla BKY faaliyetlerinin izlenmesi ve denetlenmesi amacıyla işbirliği yapabilir.
Akredite olmayan BKY ağlarıyla izleme ve denetim alanında işbirliği yapılmaz.
Akreditasyon başvurusu
MADDE 33 – (Değişik:RG-24/12/2014-29215)
(1) Akreditasyon başvuruları 34 üncü maddede belirtilen kriterleri tevsik eden
bilgi ve belgelerle Müsteşarlığa yapılır. Yönetmeliğin 32 ve 34 üncü maddeleri
çerçevesinde akreditasyon kriterlerini haiz BKY ağı kuracağını Müsteşarlığa başvuru
yaparak taahhüt eden BKY ağı ve bu ağa üye 5 kişinin lisans başvurusu ve 5 yatırım
başvurusu doğrudan Müsteşarlığa yapılabilir. BKY ağı tarafından taahhüdün
verildiği tarihten itibaren 12 ay içerisinde akreditasyon başvurusu tamamlanır. Aksi
takdirde akreditasyon kriterlerini yerine getirmeyi taahhüt eden BKY ağı temsilcisi
veya temsilcilerinin daha sonraki akreditasyon başvuruları kabul edilmez.
Akreditasyon kriterleri
MADDE 34 – (1) BKY ağlarının Müsteşarlıkça akredite edilebilmesi için
aşağıdaki şartları yerine getirmesi gerekir:
a) BKY ağının, BKY ve girişimcilerin bir araya gelmelerini sağlayacak,
ayrıntıları protokolle belirlenecek olan yeterli teçhizata sahip fiziki bir mekana sahip
olması.
b) BKY ağında girişimci tekliflerinin ön elemesini yapacak üniversite lisans
mezunu en az bir kişinin istihdam edilmesi.
92
c) (Değişik:RG-24/12/2014-29215) BKY ağına üye en az beş lisanslı BKY’nin
bulunması ve bu BKY’lerin son mali yıldaki net satışları 5.000.000 TL’nin altında
olan toplam en az beş şirkete yatırım yaparak ortak olması.
ç) BKY ağının işlevsel bir internet sayfasının ve veri tabanının olması.
d) Müsteşarlıkça düzenlenen protokolü imzalamış olması.
Akreditasyonun süresi
MADDE 35 – (1) Müsteşarlık tarafından verilen akreditasyonun süresi beş
yıldır. Beşinci yılın sonunda BKY ağı tarafından tekrar akreditasyon başvurusunda
bulunulması durumunda Müsteşarlık akreditasyon kriterlerinin yerine getirilip
getirilmediğini kontrol eder ve kriterlere uyum sağlanıyorsa ağın geçmiş performansı
ve Müsteşarlığın düzenlemelerine uyumda gösterdiği başarıyı göz önüne alarak
akreditasyon süresini beşer yıllık sürelerle uzatabilir.
Akreditasyon kapsamındaki ağlara verilen haklar
MADDE
36
– (1)
BKY’lerin
yatırımlarının
devlet
desteğinden
yararlanabilmesi için BKY’ler müracaatlarını akredite olmuş ağlar üzerinden
gerçekleştirirler. Bir BKY, birden fazla BKY ağına üye olabilir.
Akredite olmuş BKY ağlarının yükümlülükleri
MADDE 37 – (1) BKY’lerin izlenmesi ve denetimi ile sınırlı kalmak üzere
BKY ağları;
a) Kendi ağlarına üye BKY’ler tarafından Müsteşarlığa sunulan iş planlarına
uyumun takip edilmesi amacıyla Müsteşarlıkça istenen raporları hazırlama ve
Müsteşarlığa altı aylık dönemler itibariyle bu raporları sunma,
b) Kendi üyeleriyle ilgili usulsüzlükleri Müsteşarlıkça belirlenen şekle uygun
olarak raporlama,
c) Müsteşarlıkça talep edilen istatistiki bilgileri zamanında sağlama,
görevlerini yerine getirmekle yükümlüdür.
(2) (Ek:RG-24/12/2014-29215) Akredite olmuş BKY ağları, BKY’lerin
gizliliğini muhafaza etmekle yükümlüdür. BKY’lerin gizliliğini ihlal eden BKY
ağlarına aşağıdaki yaptırımlar uygulanır:
a) İhlalin gerçekleşmesini müteakip BKY ağı Müsteşarlıkça uyarılır ve derhal
gerekli tedbirleri alması istenir.
93
b) Gerekli tedbirlerin alınmaması veya ihlalin devamı veya tekrarı halinde iki
aylık bir süre için BKY ağının yükümlülükleri saklı kalmak üzere BKY ağı
üzerinden lisans ve yatırım başvuruları alınmaz.
c) İki aylık süre sonunda BKY ağının gizlilik konusunda gerekli tedbirleri
almaması, ihlallerin devamı ve tekrarlanması durumunda BKY ağının akreditasyonu
Müsteşarlık tarafından iptal edilebilir.
Akreditasyon protokolü
MADDE 38 – (1) Müsteşarlık, BKS mevzuatı hükümlerine göre hazırladığı ve
tarafların karşılıklı görev ve yükümlülüklerini belirten bir protokolü BKY ağları ile
imzalar. Müsteşarlık tarafından bu protokole aykırı eylemlerin tespit edilmesi
durumunda eylemlerin ağırlığına göre protokol sona erdirilerek akreditasyon iptal
edilebilir.
Akreditasyonun iptali
MADDE 39 – (Değişik:RG-24/12/2014-29215)
(1) Akreditasyon protokolünde hangi şartlar altında akreditasyonun iptal
edileceğine ilişkin durumlar ve yaptırımlar önceden belirlenir. 45 ve 46 ncı maddeler
kapsamında yapılan gözetim ve denetim faaliyetleri sırasında BKS mevzuatına ve
protokollere aykırı bir işlem tespit edilmesi durumunda Müsteşarlık aykırı işlemin
ortadan kaldırılmasını talep eder. Düzeltme talebinin, işlemin niteliğine göre bir
aydan az üç aydan fazla olmamak şartıyla verilen süre içerisinde karşılanmaması ve
37 nci maddenin ikinci fıkrasının (c) bendindeki nedenlerin gerçekleşmesi
durumunda akreditasyon iptal edilebilir.
Akreditasyonun iptali sonrası işlemler
MADDE 40 – (Değişik:RG-24/12/2014-29215)
(1) Akreditasyonun iptal edildiği tarihe kadar BKY ağları kullanılarak
gerçekleştirilen yatırımlar vergi desteğinden yararlanır. Ancak ağ üzerinden
Müsteşarlığa başvuru yapmış olmakla birlikte ağın akreditasyonunun iptali nedeniyle
başvuru işlemlerini tamamlayamayan BKY’lerin talepleri Müsteşarlıkça yerine
getirilir. Akreditasyonun iptalinden sonra bu ağa üye BKY’lerin vergi desteğinden
yararlanması için başvurularını farklı bir akredite ağ üzerinden göndermeleri gerekir.
ALTINCI BÖLÜM
94
Raporlama ve Bildirim
Faaliyet raporları
MADDE 41 – (1) BKY’nin girişim şirketine ortak olmasından ve ortaklık
banka hesabına nakdi sermayeyi yatırmasından itibaren iki yıllık süre boyunca
girişim şirketi, altı aylık dönemler itibariyle iş planına göre hangi aşamada olduğunu,
gerçekleştirdiği yatırımı ve faaliyetleri gösteren ek 5’te yer alan örneğe göre
hazırlanacak faaliyet raporunu ve ortaklık banka hesap özetlerini Müsteşarlığa
göndermekle yükümlüdür. Hisselerin iktisap edilmesinden itibaren başlayan iki yıllık
dönemin sona ermesini müteakip sadece faaliyet raporları bilgi amaçlı olarak BKY
tarafından girişim şirketi hisselerinin tamamının satışına kadar yılda bir kez
Müsteşarlığa gönderilir. Bir girişim şirketine yapılan ilave her sermaye iştiraki 2
yıllık dönemi yeniden başlatır. Hisselerin satılması yoluyla girişim şirketinden çıkış
yapan BKY’ler satıştan itibaren en geç bir ay içerisinde ek 6’daki örneğe uygun
şekilde hazırladıkları satış raporunu Müsteşarlığa gönderir. Bu maddeye aykırılığın
tespiti halinde 11 inci maddenin ikinci fıkrası hükümleri uygulanır.
Mali tabloların hazırlanması
MADDE 42 – (1) Mali tablolar, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre
hazırlanması zorunlu tabloları ifade eder. Girişim şirketinin, Kamu Gözetimi,
Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından belirlenen Türkiye Muhasebe
Standartlarını uygulama zorunluluğu kapsamında olmaması halinde mali tablolar
Maliye Bakanlığı düzenlemelerine uygun olarak düzenlenir. Müsteşarlık gerek
gördüğünde girişim şirketlerinden mali tablolarını istemeye yetkilidir.
Özel durumların bildirilmesi
MADDE 43 – (1) Tescilden sonraki esas sözleşme değişiklikleri, iflas gibi
önem arz eden durumların, olayın ortaya çıkışından itibaren en geç bir ay içerisinde,
yapılan vergi incelemelerine ilişkin raporların ise vergi mükellefine tebliğ tarihinden
itibaren en geç bir ay içerisinde BKY’ler tarafından Müsteşarlığa bildirilmesi
zorunludur. Girişim şirketi hisselerinin tamamının BKY tarafından satışına kadar
girişim şirketinin iflas etmesi durumunda BKY’ler iflas sürecinin başlamasından
itibaren en geç bir ay içerisinde ek 7’deki örneğe uygun şekilde hazırladıkları iflas
95
raporunu Müsteşarlığa gönderir. Bu maddeye aykırılığın tespiti halinde 11 inci
maddenin ikinci fıkrası hükümleri uygulanır.
İstatistiki bilgilerin hazırlanması
MADDE 44 – (1) Müsteşarlık girişim şirketlerinden ve akredite olmuş BKY
ağlarından istatistiki bilgi talep edebilir. Müsteşarlık BKS sistemine ilişkin elde ettiği
istatistiki bilgileri toplulaştırılmış olarak altı aylık veya yıllık dönemler itibariyle
yayınlayabilir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Gözetim ve Denetim
Gözetim faaliyetleri
MADDE 45 – (1) Gözetim faaliyetleri, girişim şirketleri tarafından iş planına,
ortaklık paylarına ve iştirak edilecek ortaklıklara ilişkin getirilen düzenlemelere
uyumun sağlanmasına yönelik olarak Müsteşarlık tarafından BKY’ler, akredite
olmuş BKY ağları, BKY ortaklıkları ve girişim şirketleri üzerinde sürekli olarak icra
edilecek kontrol faaliyetlerini kapsar.
Denetim faaliyetleri, denetim yetkisi ve raporlama
MADDE 46 – (1) Kurul, Müsteşarlık adına BKY’leri, BKY ortaklıklarını,
akredite olmuş BKY ağlarını ve girişim şirketlerini denetlemekle yetkilidir.
(2) Denetim faaliyetleri, BKS sisteminde yer alan BKY’ler, BKY ortaklıkları,
akredite olmuş BKY ağları ve girişim şirketleri üzerinde Müsteşarlık tarafından
kapsamı belirlenen alanlarda risk değerlendirmeleri esas alınarak belirlenen
örneklem üzerinden Kurul tarafından yapılan denetim faaliyetlerini içerir.
(3) Kurul denetimlerini yıllık plan çerçevesinde yerine getirir. BKY’ler, BKY
ortaklıkları, akredite olmuş BKY ağları ve girişim şirketleri Müsteşarlık ve Kurul
tarafından talep edilen tüm bilgi ve belgeleri ıslak imzalı ve/veya elektronik ortamda,
istenilen şekilde zamanında vermekle yükümlüdür. Kurul denetime ilişkin raporlarını
uluslararası denetim standartları çerçevesinde hazırlar.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
96
Süreler ve tebligat
MADDE 47 – (1) Aksi belirtilmedikçe bu Yönetmelikte geçen sürelerin
başlangıcı olarak evrakın Müsteşarlıktan çıkış tarihi ya da evrakın Müsteşarlığa giriş
tarihi dikkate alınır. Müsteşarlığa yapılan tüm başvurular, en geç bir ay içerisinde
yazılı ve elektronik yolla veya sadece elektronik yolla cevaplandırılır. BKY’lere,
akredite olmuş BKY ağlarına, girişimcilere ve girişim şirketlerine yapılan tebligatlar
yazılı ve elektronik yolla veya sadece elektronik yolla yapılabilir.
Bilgi sistemi
MADDE 48 – (Değişik:RG-24/12/2014-29215)
(1) Müsteşarlığa yapılan başvuruların işleme alınması için Müsteşarlık
tarafından talep edilen bilgi ve belgeler elektronik ortamda BKY ağı veya BKY
tarafından, her türlü rapor, bildirim ve benzeri belge ise girişim şirketleri veya
BKY’ler tarafından elektronik ortamda Müsteşarlığın bilgi sistemine girilir.
Belgelerin asılları ya da Müsteşarlık tarafından kabul edilmesi halinde örnekleri de
Müsteşarlığa gönderilir.
Akredite olmuş BKY ağlarının devreye girmesi
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 31/12/2013 tarihine kadar BKY lisansı ve BKS
yatırımlarına ilişkin vergi desteği almak ve BKY ortaklığına ilişkin bildirimde
bulunmak için Müsteşarlığa yapılacak müracaatlar doğrudan BKY’ler tarafından
Müsteşarlığa yapılır.
Yürürlük
MADDE 49 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 50 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Hazine Müsteşarlığının bağlı
olduğu Bakan yürütür.
__________
(1)
Bu değişiklik 1/3/2013 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
97
1.
2.
Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin
Tarihi
Sayısı
15/2/2013
28560
Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmeliklerin Yayımlandığı Resmî
Gazetelerin
Tarihi
Sayısı
21/8/2013
28742
24/12/2014
29215
98
EK 1: BİREYSEL KATILIM YATIRIMCISI LİSANS BAŞVURU FORMU
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞINA
(Mali Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel Müdürlüğü)
Konu: Bireysel Katılım Yatırımcısı Lisans Başvurusu
Yenilikçi, büyüme potansiyeli olduğunu düşündüğüm çekirdek, başlangıç veya
gelişim aşamasındaki şirketlerin hesabına doğrudan sermaye sağlayarak
girişimcilerle ortaklık kurmak, aynı zamanda tecrübem ve birikimimle bu
şirketlere/girişimcilere destek olmak istediğimi kabul ve beyan ederek 09/12/1994
tarihli ve 4059 sayılı Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında bireysel katılım
yatırımcısı lisans başvurumun değerlendirilmesini ve sonucunun tarafıma
bildirilmesini talep etmekteyim.
Bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip olmak için Bireysel Katılım Sermayesi
Hakkında Yönetmelikte yer alan şartları taşıdığımı, halihazırda söz konusu
Yönetmeliğe aykırılık teşkil edecek bir durumum olmadığını, ileride Yönetmelik
hükümlerine aykırı bir durumun ortaya çıkması halinde olayın ortaya çıkışından
itibaren 15 gün içinde Hazine Müsteşarlığı’nı resmi yazı yoluyla bilgilendireceğimi
kabul ve beyan ederim.
Başvuru formunu hazırlamış olmamın, Hazine Müsteşarlığı’na herhangi bir
yükümlülük getirmeyeceği ve tarafıma herhangi bir talep hakkı doğurmayacağını,
müktesep hak teşkil etmeyeceğini kabul ederim.
Bilgileri ile gereğini arz ederim.
Adı Soyadı
Tarih:
…./…./.......
İmza
EKLER:
1. Başvuru Sahibinin Kişisel Bilgileri (1 sayfa)
2. Yüksek Servete Sahip Yatırımcı veya Tecrübeli Yatırımcı olduğunu
99
Gösteren Belgeler (Toplam … sayfa)
- …… (… sayfa)
- …… (… sayfa)
- …… (… sayfa)
BAŞVURU SAHİBİNİN KİŞİSEL BİLGİLERİ
Adı/Soyadı:
Vergi No:
TC Kimlik No:
E-posta:
Telefonu:
Faks:
Mesleği/Unvanı:
Doğum Yeri ve Tarihi:
Tebligat Adresi:
İli:
İlçesi:
Posta Kodu:
100
EK-2:
(Mülga:RG-21/8/2013-28742)37
37
Bu değişiklik 1/3/2013 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
101
EK- 3:
İş Planı
Yönetici Özeti: Burada işletmenin kısa bir tanıtımı, misyonu, sunduğu
ürün ve hizmetler, şirketin mali durumu ve finansman ihtiyacı ile bireysel
katılım yatırımcısının koyacağı sermaye tutarı ve yatırımdan beklentileri
gibi BKS yatırımına ait temel bilgilerin kısa ancak ana özelliklerini
kapsayan iş planının bir özeti yer alacaktır. Bu bölüm bir sayfadan uzun
olmamalıdır.
A. Şirket Bilgileri
1. Şirketin Ticaret Unvanı:
Başvuruyu Dolduran BKY’nin Adı, Soyadı: _______________________________
Başvuruyu Dolduran BKY’nin Lisans Numarası: __________________________
2. Kuruluş aşamasında veya mevcut bir işletme midir?
❏
Kuruluş Aşamasında
❏
Mevcut İşletmenin kuruluş tarihi:
(Gün/Ay/Yıl)_____
3. Mevcut İşletme İse;
Türkiye Ticaret Sicil Numarası (TTSN)
Vergi Dairesi
Vergi Numarası
SGK İşyeri Sicil Numarası
İnternet Adresi (varsa)
Son 2 Mali Yıl Öncesindeki Net Cirosu
Geçen Mali Yıldaki Net Cirosu
4. Başvuru tarihinden itibaren projesi son 5 yıl içinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
KOSGEB ya da TÜBİTAK tarafından desteklenmiş midir?
❏
Evet ise projenin/desteğin adı: _________________
_________________
❏ Hayır
Tarihi:
Not: Şirketin son iki mali yıla ait gelir tablosu ve varsa projesinin son 5 yıl içinde
sayılan kurumlardan biri tarafından desteklendiğine ilişkin yazı da Hazine Müsteşarlığına
gönderilmelidir.
102
5. Faaliyet Sahası (TÜİK’in Ulusal Ürün ve Faaliyet Sınıflaması US-97’ye göre):
❏
❏
❏
❏
❏
❏
İmalat
Tarım, Avcılık ve Ormancılık
Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama
İş Faaliyetleri
Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet
Diğeri (açıklayın) ___________________________________
6. Posta Adresi:
7. İrtibat Bilgileri:
Sabit Tel: ______________
Cep Tel: ______________
Faks:
_______
E-posta: ______________
8. Faaliyetin Yapılacağı Adres:____________________________________________
B. Şirket Ortakları ve Yönetimi - Mevcut şirket için ya da kuruluş
aşamasındaki durum için doldurulacaktır.
1. Şirket Ortakları:
AdSoyadı/
Ticari
Unvanı
Pozisyonu
(Eğer
Şirkette
Görevliyse)
Ortaklık
Süresi
(Yıl)
Hisse
Oranı
(Ortaklık
Yüzdesi
Uyruğu
TC
Kimlik
No./
Pasaport
No.
BKY
ise
Lisans
No.
Vergi
Kimlik
No.
2. İşletmedeki Yöneticiler ve Kilit Personel (bu bölüm ekte yer alacak organizasyon
şeması ile desteklenecektir):
AdSoyadı
Pozisyo
n
İş
Tecrübesi
(Yıl)
Hisse
Oran(%)
Uyruğu
TC. Kimlik/
Pasaport No.
103
3. İşletmedeki Çalışan Sayısı:
İşçi:
Teknik Personel:
İdari Personel:
Toplam:
4. Yatırım Sonrasında Edinilecek İmtiyazların/İmtiyazlı Payların Nitelikleri:
İmtiyaz Sahibi Olacak BKY(ler) için doldurulacaktır.
Adı
Soyadı
Lisans
İmtiyazın Niteliği
Numarası
(Veto hakkı, tasfiye
halinde öncelik,
yönetim kurulunda
temsil, diğer)
Açıklama
C. İş Tanımı
1. Kısaca yaptığınız/yapacağınız işi açıklayınız:
Burada şirketin mevcut/yeni çalışma alanları ve sunduğu/sunacağı ürün ve
hizmetlerle ilgili tanıtıcı bilgi verilmesi beklenmektedir
D. Faaliyet Planı
1. Kısaca yaptığınız/yapacağınız faaliyetleri açıklayınız:
İşletmenin mevcut/yeni üretim ve operasyon planları (üretim metodu, üretim
yeri, üretim süresi, depolanması, iş akışı ile), pazarlama stratejileri, gelecek
dönemde yapacağı ürün geliştirme ve kapasite artırımına yönelik yapacağı
çalışmalar ile bu kapsamında satın almayı düşündüğü makine, ekipman,
hammadde ve ara malı ile bünyesine katmayı planladığı personele ilişkin
bilgilerin verilmesi beklenmektedir.
2. Ortaklık Banka Hesabından finanse edilmesi düşünülen ekipman, hammadde/aramalı,
personel ve diğer kalemlerin tahmini satın alım tarihlerini ve maliyetlerini listeleyiniz.
Buradaki toplam tahmini maliyet/harcamaların F bölümünün 2. maddesinde belirtilen
tutar ile aynı olması beklenmektedir.
Madde/Ekipman/Personel/Diğer
Tahmini satın
Tahmini
104
alma tarihi/işe
alma tarihi
Maliyet/Harcama
3. Faaliyetlere başlama tarihi (beklenti):
E. İşletmeyi/Faaliyeti Etkileyen Temel Ekonomik, Sosyal ve
Demografik Faktörler
Bu bölümde proje ya da faaliyet alanı kapsamındaki ürün ve hizmetle ilgili
olarak ekonomik potansiyeli, ekonomik ve demografik trendler, sosyal ve
kültürel faktörler gelişim, teknolojik, politik değişiklikler gibi çeşitli dışsal
faktörler, olası etkileri ve bunlara cevaben uygulanabilecek tedbirler gibi
hususlara değinilmesi beklenmektedir. Eldeki verilerle azami gayret esasına göre
doldurulması beklenmektedir.
F. Finansman Bilgileri
1.
Yatırım Şekli:
❏
BKY ortaklığı
❏
Bireysel Yatırım
2.
Şirketin Ortaklık Banka Hesabına Yatırılması Düşünülen BKY Sermayesi (TL):
3.
BKY Ortaklığı ise Her Bir BKY’nin Bilgilerini Giriniz:
Adı
Soyadı
BKY
Lisans
Numarası
BKY
Bazında
Yatırılması
Düşünülen
Sermaye
(TL)
Oluşması
Beklenen
Şirket Pay
Dağılımı
(Ortaklık
Yüzdesi)
Lisansının
Geçerlilik
Döneminde
Daha Önce
Yatırım Yaptığı
Şirket Sayısı
Lider Ortak
Üye BKY
Üye BKY
Üye BKY
105
Üye BKY
Sağlanması Beklenen Kaynak ve Kullanım Projeksiyonu:
4.
Kaynağı:
BKY
Kullanımı:
________
Arazi
________
Banka Kredisi
________
Bina
________
Devlet Desteği
________
Ekipman
________
Girişim Sermayesi
________
Araçlar
________
Tohum(Başlangıç)Sermayesi
________
Kiralama
________
Öz Sermaye
________
Stok
________
Diğerleri
________
Diğer İşletme Sermayesi
________
Muhtelif
________
Toplam (TL)
________
Toplam (TL)
5.
________
Finansal Planlarınız nelerdir?
Geleceğe ilişkin projeksiyonlar doğrultusunda şirketin ihtiyaç duyduğu
finansman tutarı ve türleri ile bu tutarın hangi takvimde kullandırılacağının
detaylandırılması beklenmektedir.
G. Pazar Bilgileri – (Eldeki verilerle azami gayret esasına göre
doldurulması beklenmektedir)
1.
Ürün/Hizmet
Burada sunulan mal veya hizmetler, pazar gelişmeleri, mevsimsellik gibi
ürün veya hizmetin sunumunu ve maliyetini etkileyen unsurlar detaylı
olarak tanıtılacaktır.
2.
Müşteriler
Ürün veya hizmeti kimler almaktadır?
Yaş: _________
3.
Cinsiyet: _________
Gelir Düzeyi: __________
Rekabet
106
Rakipleriniz kimlerdir? Yerli mi yoksa yabancı mı? Güçlü ve zayıf yanlarınız nelerdir?
Aynı veya benzer ürün ve hizmeti sunan diğer üreticiler ve işletmelere
ilişkin bilgi ile işletmenin rakip işletmelerden farklı ve üstünlük veya
zayıflık yaratabilecek özelliklerinin ortaya koyulması gerekmektedir.
4.
Pazar Büyüklüğü
Pazar Büyüklüğü nedir? Hedef pazarınızın faaliyetlerinizi destekleyecek büyüklükte
ve kapasitede olduğuna inanıyor musunuz? Nasıl?
Burada pazarın büyüklüğü, gelişim aşamaları, dağıtım kanalları gibi ürün
ticarileşmesini etkileyen piyasa bilgilerinin verilmesi gerekmektedir.
5. Reklam/Tanıtım
Ürününüzü/hizmetinizi nasıl tanıtacaksınız? Maliyetini nasıl karşılayacaksınız?
6. Pazar Tecrübesi
Sizin ve girişimcinin pazar bilgisi yeterli midir? Pazar bilgisini nasıl elde
ettiniz?
H. Çıkış Stratejisi-Öngörü niteliğinde olup, yatırımcıyı bağlayıcı
nitelikte değildir.
Yatırımcı şirketteki ortaklıktan ne kadar sürede ve hangi şekilde çıkmayı
düşündüğünü belirtecektir.
İ. Diğer Bilgiler – Bu bölüm ve sonrasında yer alan bilgiler
öngörü niteliğinde olup, yatırımcıyı bağlayıcı nitelikte değildir.
Faaliyet sonunda tahmini olarak yaratılacak ilave istihdam nedir?
❏
Tam zamanlı______
❏
Yarı Zamanlı ______
❏
Mevsimsel ______
J. Finansal Öngörüler
107
Finansal kaynaklar ve nakit akımlarını da içeren kapsamlı tablolara yer
verilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, mevcut işletmeler için son 2
mali yıla ilişkin gelir tablosu ile aşağıda yer alan örneğe uygun
doldurulmuş gelecek 3 yıla ilişkin beklenen nakit akım ve 3 yıla ilişkin
beklenen gelir tabloları; yeni kurulacak işletmeler içinse; aşağıda yer
alan örneğe uygun doldurulmuş gelecek 3 yıla ilişkin beklenen nakit
akım ve 3 yıla ilişkin beklenen gelir tablolarına bu bölümde yer
verilmelidir.
1. Nakit Akım Tablosu Öngörüsü
BAŞLANGIÇ
BAKİYESİ
1.
GELİRLER
Satışlar
2.
Diğer Gelirler
3.
Toplam Gelirler
4.
NAKİT GİRİŞİ
Nakit Satışlar
5.
Tahsil Edilen Alacaklar
6.
Sağlanan Borçlar
7.
Diğer Nakit Girişi
8.
Diğer Nakit Girişi
9.
Diğer Nakit Girişi
1. YIL
2. YIL
3. YIL
10. Toplam Nakit Girişi
NAKİT ÇIKIŞI
11. Satışların Maliyeti
12. Pazarlama, Satış ve
Dağıtım Giderleri
13. Araç Giderleri (yakıt,
bakım, kiralama dahil)
14. Ofis Malzemeleri
15. Bankacılık Hizmet
Giderleri
16. Sigorta Giderleri
(sorumluluk, varlık, araç
dahil)
17. Profesyonel Hizmet
Giderleri (hukuk,
muhasebe, tescil)
18. Kira Giderleri (bina ve
ekipman)
19. Vergi ve Lisans Giderleri
20. İletişim Giderleri
21. Elektrik, Su, Gaz vb.
Giderler
22. Personel Giderleri
23. Personele Sağlanan Diğer
İmkanlara İlişkin Giderler
24. Hissedarlara Ödenen
Temettü, Maaş veya Diğer
Ödemeler
25. Ödenen Borçlar
26. Maddi Duran Varlık
Alımları
108
27. Tamir, Bakım ve Yakıt
Giderleri
28. Diğer Nakit Çıkışı
29. Diğer Nakit Çıkışı
30. Toplam Nakit Çıkışı
ÖZET
31. Toplam Nakit Girişi
(madde 10)
32. (+) Önceki Yılın Nakit
Bakiyesi (madde 35)
33. (=) Toplam Nakit
34. (-) Toplam Nakit Çıkışı
(madde 30)
35. (=) Nihai Nakit Bakiyesi
2. Gelir Tablosu Öngörüsü
1. YIL
2. YIL
3. YIL
GELİRLER
Satış Gelirleri (net)
Diğer Gelirler
TOPLAM GELİRLER
Satışların Maliyeti (-)
BRÜT KAR
Giderler (-):
Pazarlama, satış ve dağıtım
giderleri
Araç Giderleri (yakıt, bakım,
kiralama dahil)
Ofis Malzemeleri
Bankacılık Hizmet Giderleri
Sigorta Giderleri (sorumluluk,
varlık, araç dahil)
Profesyonel Hizmet Giderleri
(hukuk, muhasebe, tescil)
Kira Giderleri (bina ve
ekipman)
Vergi ve Lisans Giderleri
İletişim Giderleri
Elektrik, Su, Gaz vb. Giderler
Personel Giderleri
Personele Sağlanan Diğer
İmkanlara İlişkin Giderler
Hissedarlara Ödenen Maaş
veya Diğer Ödemeler
Diğer
Diğer
Faaliyet Karı
Finansman Giderleri (-)
Finansman Gelirleri (+)
Diğer
Vergi Öncesi Dönem Karı
Vergi Gideri (-)
Net Kar
109
Tarih/İmza
Bireysel Katılım Yatırımcısı
(Ortaklıksa Lider Ortak )
Tarih/İmza
Girişimci/Girişim
Şirketinin Kaşesi
Adı-Soyadı
Adı-Soyadı
110
EK-4: Devlet Desteği Sağlanacak Sektörlere İlişkin Liste:
US-97
Kodu
US-97 Başlığı
TARIM, AVCILIK ve ORMANCILIK
011
15
17
181
19
20
BİTKİSEL ÜRÜNLERİN YETİŞTİRİLMESİ; BOSTAN, MEYVE VE SEBZE
YETİŞTİRİLMESİ(Bu başlıkta adı geçen ürünlerin yalnızca sertifikalı tohumlarının
veya fidanlarının üretimi ve destek kapsamındadır.)
İMALAT SANAYİİ
GIDA ÜRÜNLERİ VE İÇECEK İMALATI(1551(alkollü içecekler,1552 (şarap),1553
(bira ve malt) hariç)
TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI
KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI
DERİNİN TABAKLANMASI, İŞLENMESİ; BAVUL, EL ÇANTASI, SARAÇLIK,
KOŞUM TAKIMI VE AYAKKABI İMALATI
AĞAÇ VE MANTAR ÜRÜNLERİ İMALATI (MOBİLYA HARİÇ); HASIR VE
BUNA BENZER, ÖRÜLEREK YAPILAN MADDELERİN İMALATI
332
333
34
35
36
37
KÂĞIT VE KÂĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI
KOK FIRINI ÜRÜNLERİ İMALATI
RAFİNE EDİLMİŞ PETROL ÜRÜNLERİ İMALATI
KİMYASAL MADDE VE ÜRÜNLERİN İMALATI
PLASTİK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ İMALATI
METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI
ANA METAL SANAYİİ
MAKİNE VE TEÇHİZATI HARİÇ; METAL EŞYA SANAYİİ
B.Y.S. MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALATI (Harp araç ve gereçleri ile silah,
mühimmat ve patlayıcı madde üretimi yatırımlarında; Milli Savunma Bakanlığından
tesis kuruluş izni, av malzemeleri, nişan tabancası, av bıçakları ve tekel dışı bırakılan
patlayıcı maddeleri ve benzerlerinin imali yatırımlarında; İçişleri Bakanlığı’ndan
kuruluş izni ve ses ve gaz fişeği atabilen silahların üretimi yatırımlarında; Bilim Sanayi
ve Teknoloji Bakanlığı’ndan kuruluş ve ön izin belgesi alınması ön koşuldur.)
BÜRO, MUHASEBE VE BİLGİ İŞLEM MAKİNELERİ İMALATI
B.Y.S. ELEKTRİKLİ MAKİNE VE CİHAZLARIN İMALATI
RADYO, TELEVİZYON, HABERLEŞME TEÇHİZATI VE CİHAZLARI İMALATI
TIBBİ ARAÇ VE GEREÇLER, ÖLÇME, KONTROL, TEST, SEYRÜSEFER VB.
AMAÇLI ALET VE CİHAZLARIN İMALATI (OPTİK ALETLER HARİÇ)
OPTİK ALETLER VE FOTOĞRAFÇILIK TEÇHİZATI İMALATI
SAAT İMALATI
MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI-RÖMORK İMALATI
DİĞER ULAŞIM ARAÇLARININ İMALATI
MOBİLYA İMALATI; B.Y.S. DİĞER İMALAT
GERİ KAZANIM
642
ULAŞTIRMA, HABERLEŞME ve DEPOLAMA HİZMETLERİ
TELEKOMÜNİKASYON
722
İŞ FAALİYETLERİ
BİLGİSAYAR YAZILIM DANIŞMANLIĞI, PROGRAM ÜRETİMİ VE TEMİNİ
21
231
232
24
25
26
27
28
29
30
31
32
331
111
723
724
729
731
VERİ İŞLEME
VERİ TABANI FAALİYETLERİ
BİLGİSAYARLARLA İLGİLİ DİĞER FAALİYETLER
MÜHENDİSLİK VE FEN BİLİMLERİ İLE İLGİLİ ARAŞTIRMA VE DENEYSEL
GELİŞTİRME FAALİYETLERİ
90
DİĞER TOPLUMSAL, SOSYAL VE KİŞİSEL HİZMET FAALİYETLERİ
KANALİZASYON, ÇÖP VE ATIKLARIN TOPLANMASI, HIFZISIHHA VE
BENZERİ HİZMETLER
SİNEMA VE VİDEO YAPIMI VE DAĞITIMI
9211
112
EK-5: FAALİYET RAPORU
BÖLÜM 1: GENEL BİLGİLER
Raporu Gönderen Şirketin Ticaret Unvanı:
Türkiye Ticaret Sicil Numarası (TTSN):
Vergi Dairesi:
Vergi Numarası:
SGK İşyeri Sicil Numarası:
Raporun Tarihi/Dönemi:
BÖLÜM 2: KURUMSAL BİLGİLER
1.
Ortaklar
AdSoyadı
/ Ticari
Unvanı
2.
Pozisyonu
(Eğer
Şirkette
Çalışıyorsa)
Ortaklık
Süresi
(Yıl)
Hisse
Oranı
(Ortaklık
Yüzdesi
%)
Uyruğu
TC Kimlik
No./ Pasaport
No.
BKY
ise
Lisans
No.
Vergi
Kimlik
No.
İşletmedeki Yöneticiler ve Kilit Personel
Adı-Soyadı
Pozisyon
Ortaklık
Süresi
(Yıl)
Hisse
Oranı (%)
Uyruğu
TC. Kimlik No. /
Pasaport No.
113
BÖLÜM 3: BAŞLICA FAALİYET VE GELİŞMELER
İşletmenin 6 aylık dönemlerle ve yılsonu itibariyle gerçekleştirdiği üretim ve
operasyonları (üretim metodu, üretim yeri, üretim süresi, depolanması),
pazarlama çalışmaları, gerçekleştirdiği ürün geliştirme ve kapasite artırımı
çalışmaları ile bu kapsamda satın aldığı makine, ekipman, hammadde ve ara
malı ile bünyesine kattığı personele ilişkin bilgilerin verilmesi
beklenmektedir.
İş
planında
öngörülen
faaliyetler/gelişmeler
ile
dönem/yılsonu itibariyle gerçekleştirilen faaliyetler/gelişmeler arasında
sapmalar varsa, bu sapmaların gerekçelerine ve telafiye yönelik planlamalara
da yer verilmesi beklenmektedir.
BÖLÜM 4: FİNANSAL BİLGİLER
Finansman Kaynağı ve Kullanımı
Kaynağı:
Kullanımı:
BKY
________
Arazi
________
Banka Kredisi
________
Bina
________
Devlet Desteği
________
Ekipman
________
Girişim Sermayesi
________
Araçlar
________
Tohum (Başlangıç) Sermayesi ________
Kiralama
________
Öz Sermaye
________
Stok
________
Diğerleri
________
İşletme Sermayesi
________
Muhtelif
________
Toplam
________TL
Toplam
________ TL
Ortaklık Banka Hesabındaki Kaynakla Alınan Ekipman, Makine, Malzeme,
Tefrişat ve Mobilya (Banka hesap özetleri ile desteklenecektir.)
No
Adet
Tanım
(Üreticinin
ismi,
makinanın
kapasitesi
vb.)
Modeli
İmalat
Tarihi
Satın Alınan
Tarih
Satın Alım
Fiyatı
Diğer Hususlar
(Ekipmanın durumu
vb.)
114
(Değişik tablo:RG-24/12/2014-29215)
Ortaklık Banka Hesabındaki Kaynakla Yapılan Diğer Harcamalar (Banka hesap
özetleri ile desteklenecektir.)
No
Harcama Türü
(Personel,
pazarlama
gideri ve benzerleri)
Tutarı
Harcama Dönemi
Açıklama
Nakit Akım Tablosu Gerçekleşmesi
1. YARI YIL
2. YARI
YIL
YIL SONU
GELİRLER
36. Satışlar
37. Diğer Gelirler
38. Toplam Gelirler
NAKİT GİRİŞİ
39. Nakit Satışlar
40. Tahsil Edilen Alacaklar
41. Sağlanan Borçlar
42. Diğer Nakit Girişi
43. Diğer Nakit Girişi
44. Diğer Nakit Girişi
45. Toplam Nakit Girişi
NAKİT ÇIKIŞI
46. Satışların Maliyeti
47. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
48. Araç Giderleri (yakıt, bakım, kiralama dahil)
49. Ofis Malzemeleri
50. Bankacılık Hizmet Giderleri
51. Sigorta Giderleri (sorumluluk, varlık, araç
dahil)
52. Profesyonel Hizmet Giderleri (hukuk,
muhasebe, tescil)
53. Kira Giderleri (bina ve ekipman)
54. Vergi ve Lisans Giderleri
55. İletişim Giderleri
115
56. Elektrik, Su, Gaz vb. Giderler
57. Personel Giderleri
58. Personele Sağlanan Diğer İmkanlara İlişkin
Giderler
59. Hissedarlara Ödenen Temettü, Maaş veya
Diğer Ödemeler
60. Ödenen Borçlar
61. Maddi Duran Varlık Alımları
62. Tamir, Bakım ve Yakıt Giderleri
63. Diğer Nakit Çıkışı
64. Diğer Nakit Çıkışı
65. Toplam Nakit Çıkışı
ÖZET
66. Toplam Nakit Girişi (madde 10)
67. (+) Önceki Yılın Nakit Bakiyesi (madde 35)
68. (=) Toplam Nakit
69. (-) Toplam Nakit Çıkışı (madde 30)
70. (=) Nihai Nakit Bakiyesi
Gelir Tablosu Gerçekleşmesi
1. YARI YIL
2. YARI YIL
YIL SONU
GELİRLER
Satış Gelirleri (net)
Diğer Gelirler
TOPLAM GELİRLER
Satışların Maliyeti (-)
BRÜT KAR
Giderler (-):
Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri
Araç Giderleri (yakıt, bakım, kiralama
dahil)
Ofis Malzemeleri
Bankacılık Hizmet Giderleri
Sigorta Giderleri (sorumluluk, varlık,
araç dahil)
Profesyonel Hizmet Giderleri (hukuk,
muhasebe, tescil)
Kira Giderleri (bina ve ekipman)
Vergi ve Lisans Giderleri
İletişim Giderleri
Elektrik, Su, Gaz vb. Giderler
Personel Giderleri
Personele Sağlanan Diğer İmkanlara
İlişkin Giderler
Hissedarlara Ödenen Maaş veya Diğer
Ödemeler
Diğer
Diğer
116
Faaliyet Karı
Finansman Giderleri (-)
Finansman Gelirleri (+)
Diğer
Vergi Öncesi Dönem Karı
Vergi Gideri (-)
Net Kar
117
EK-6: HİSSE SATIŞ RAPORU
BÖLÜM 1: GENEL BİLGİLER
Raporu Gönderen BKY’nin Adı, Soyadı:
Raporu Gönderen BKY’nin Lisans Numarası:
Rapor Konusu Şirketin Ticaret Unvanı:
Türkiye Ticaret Sicil Numarası (TTSN):
Vergi Dairesi:
Vergi Numarası:
SGK İşyeri Sicil Numarası:
İnternet Adresi (varsa):
Raporun Tarihi:
BÖLÜM 2: ŞİRKETİN SATIŞ ÖNCESİ ORTAKLIK YAPISI
Ortaklar
AdıSoyadı
Pozisyon
Ortaklık
Süresi
(Yıl)
Hisse
Oranı
(%)
Ödenmiş
Sermayesi
Ödenmemiş
Sermayesi
Uyruğu
TC. Kimlik/
Pasaport
No.
BÖLÜM 3: ŞİRKETİN SATIŞ SONRASI YENİ ORTAKLIK YAPISI
Ortaklar
AdıSoyadı
Pozisyon
Ortaklık
Süresi
(Yıl)
Hisse
Oranı
(%)
Ödenmiş
Sermayesi
Ödenmemiş
Sermayesi
Uyruğu
TC.
Kimlik/
Pasaport
No.
118
BÖLÜM 4: FİNANSAL BİLGİLER
Satışın Gerçekleştiği/Gerçekleşeceği Tarih:
BKY Hisselerini Devralan Kişi:
Hissenin Satıldığı Kişinin Niteliği (BKY, fon, holding, şirket, diğer ise
açıklayın):
Satışın Niteliği (birleşme/satın alma, halka arz, girişim sermayesi, diğer ise
açıklayın):
Satışın Nedeni (Kar, rekabet baskısı, likidite ihtiyacı, diğer ise açıklayın):
Hisse Satış Fiyatı:
Hisse Alış Maliyeti:
Hisse Başına Kar (Zarar):
Toplam Kar (Zarar):
119
EK-7: İFLAS RAPORU
BÖLÜM 1: GENEL BİLGİLER
Raporu Gönderen BKY’nin Adı, Soyadı:
Raporu Gönderen BKY’nin Lisans Numarası:
Rapor Konusu Şirketin Ticaret Unvanı:
Türkiye Ticaret Sicil Numarası (TTSN):
Vergi Dairesi:
Vergi Numarası:
SGK İşyeri Sicil Numarası:
İnternet Adresi (varsa):
İflas Sürecinin Başladığı Tarih:
Raporun Tarihi:
BÖLÜM 2: İFLAS ÖNCESİNDEKİ/SIRASINDAKİ ORTAKLIK YAPISI
Ortaklar
AdıSoyadı
Pozisyon
Ortaklık
Süresi
(Yıl)
Hisse
Oranı
(%)
Ödenmiş
Sermayesi
Ödenmemiş
Sermayesi
Uyruğu
TC. Kimlik/
Pasaport
No.
BÖLÜM 3: İFLAS NEDENLERİ – Aşağıdan seçiniz. Birkaç tane seçmeniz
mümkündür.
a)
b)
c)
d)
Yanlış Sektör Seçimi
Finansman Bulunamaması
Ortaklarla Sorun Yaşanması
Kurumsallığın Sağlanamaması
120
e) Rekabet Baskısı
f) Makroekonomik Koşullar
g) Diğer
İflas nedenlerini burada detaylı açıklayabilirsiniz.
121
ÖZGEÇMİŞ
MURAT CAN KILINÇ
Adres: Atakent mah. 1481. sk. No: 27 – Etimesgut/ANKARA
Telefon: 312 2048079
e-mail: kilincc@ekonomi.gov.tr
KİŞİSEL BİLGİLER
Doğum Tarihi: 01/03/1988
Medeni Hali: Bekar
Uyruğu: Türkiye Cumhuriyeti
Askerlik Durumu: 14/05/2015 tarihine kadar tecilli.
EĞİTİM
2005-2010
Hacettepe Üniversitesi
Ankara
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
İşletme Bölümü
Not Ortalaması: 2,3/4
2001-2005
Karadeniz Ereğli Anadolu Lisesi
Ereğli
İŞ TECRÜBESİ
2012-...
T.C. Ekonomi Bakanlığı
Ankara
Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü
Dış Ticaret Uzman Yardımcısı
122
2010-2012
Güney Marmara Kalkınma Ajansı
Balıkesir
Uzman
YABANCI DİL
-
İngilizce
İspanyolca (Temel)
MESLEKİ EĞİTİMLER/SEMİNERLER
-
AB Hukuku Yaz Okulu (Yeditepe Üniversitesi – University of
Amsterdam, 2014)
İnovasyon Yönetimi Eğitimi (İstanbul Sanayi Odası, 2011)
Moderasyon ve Problem Çözme Teknikleri (Milli Prodüktivite Merkezi,
2011)
İhracat Mevzuatı ve Uygulamaları (Ege İhracatçı Birlikleri, 2011)
Temel Makroekonomik Göstergeler (Kalkınma Bankası, 2011)
123
Download