Görme Duyusu GÖZ
advertisement
Görme Duyusu GÖZ Hazırlayan :SEDAT AKBULUT ERZURUM ATATÜRK LİSESİ BİYOLOJİ ÖĞRETMENİ GÖZ • Göz düşünen canlı insanın en önemli organlarından biridir. • İnsan algılamasının yaklaşık %80’i bu inanılmaz organ tarafından sağlanır. • İnsanda gözler; burnun iki yanında bulunan, önde göz kapaklarıyla örtülü kemik boşlukları içinde yer alan, koruyucu bir yağ yastıkçığı üstünde yerleşmiş, düzensiz küre biçiminde yaklaşık 25 mm çapında ve her biri 7-8 gr ağırlıkta olan organlardır GÖZÜN YAPISI • Göz, iç içe geçmiş üç tabakayla çevrelenmiştir. • Sert tabaka da denilen dış tabaka beyaz ve serttir. • Gözü en dıştan saran koruyucu tabakadır. Beyaz renkli kısmına göz akı denir. • Sert tabaka gözün ön kısımlarında dışbükey bir hal alarak saydamlaşır. Buna kornea ya da saydam tabaka denir. • Damar tabaka koyu renktedir ve burada sık kan damarları vardır. • Sert tabakanın altında yer alan damar tabaka, gözün ön kısımlarına kadar uzanır ve korneanın altında, göz bebeğinin orta kısmında çeşitli renkli, iris denen dairesel bir organ halini alır. Işınların göze giriş deliği olan gözbebeği, ışık yoğunluğuna göre daralıp genişleme özelliğine sahiptir. • Göz bebeği irisin ortasındadır; çapı 2mm ile 8mm arasında değişebilir.. • İç tabaka olan ağ tabaka (retina) ışığa karşı çok duyarlıdır. • Işık uyarılarını alan çomak hücreler, renklere duyarlı konik hücreler ve görme sinirleri bu tabakadadır. • Konik hücrelerin duyarlılığı az ışıkta azalır. Bu nedenle az ışıkta renkleri fark edemeyiz. • Görme sinirlerinin göze girdiği yer duyarlı değildir. Buraya kör nokta denir. • Kör noktanın üst kısmında sarı benek bulunur. • Işık ve renk uyarılarını alan hücrelerin yoğun olarak bulunduğu bu nokta renkleri çok iyi ayırt edebildiği halde yanda kalanların karartıları görülür • Göz Kasları • Gözün hareketi belli sayıda hareket ettirici kaslar tarafından sağlanır BU KISIMLARIN GÖREVLERİ • Çeşitli renkte olabilen irisin arkasında bir mercek bulunur. • Gözün her bölümünün bir görevi vardır. • Dış tabaka gözü korur, ışığın göze girmesini sağlar. • Damar tabaka onu besler ve görüntüyü düzenler. • Ağ tabaka ise görüntülerin düzenlenmesine yardımcı olur; yani kendine ulaştırılan • görüntüleri toplar ve beyne ulaştırır. GÖRME OLAYI • Bir cismin görülebilmesi için bu cisimden göze ışınlar gelmesi gerekir. Bu ışınlar: • Işık kaynaklarından doğrudan doğruya, • Işık kaynağı olmayan cisimlerden de, başka ışık kaynaklarından aldıkları ışınları yansıtarak gelir. • Göze gelen ışınlar, gözün saydam kısımlarından (saydam tabaka, ön oda, göz bebeği)kırılarak geçip göz merceğine ulaşırlar. • Göz merceği de bu ışınları birbirine yaklaştırarak kırar ve normal bir gözde cismin görüntüsünü retina üzerine düşürür. • Görme sinirleri bu uyartıları alarak, beynin arka lopları üzerinde bulunan görme merkezine iletir. • Görme merkezindeki hücreler faaliyete geçerek cismin düz ve renkli görüntüsünü oluşturur. • İnsan gözü, kırmızı ve mor arsındaki tüm renklere duyarlıdır. GÖZ UYUMU • Göz merceğinin, odak uzaklığını değiştirerek(şişkinleşip, incelerek) cismin net görüntüsünün retina üzerine düşmesini sağlamasına göz uyumu denir. • Göz merceği, yakında bulunan bir cismin net görüntüsünü retina üzerine düşürmek için mercek kasları tarafından kasılarak şişkinleşir ve odak uzaklığını küçültür. • Uzakta bulunan bir cismin görüntüsünün retina üzerine düşmesi için de kasların gevşemesiyle incelen merceğin odak uzaklığı büyür. • Normal bir göz, sonsuzla 25cm arasında bulunan cisimlerin hepsini net olarak görür. • Göz, ışığa duyarlı plakası retina olan bir fotoğraf makinesine benzer. GÖZÜN YARDIMCI BÖLÜMLERİ • Göz kapakları ,göz yuvarlarının önünde bulunur ve açılıp kapanarak, gözyaşı bezlerinin salgıladıkları sıvıyı gözün yüzeyine yayarlar. Göz kapaklarını hareketi istemsiz bir şekilde yani kendiliğinden oluşur. Ani veya şiddetli ışık karşısında hemen kapanarak gözleri kapayan göz kapakları, yine uyuduğumuz zamanda kapanarak gözlerimizin dış etkilerden korunmasını sağlar. • Kirpikler, göz kapaklarının uçlarında bir sıra halinda olup, gözü fazla ışıktan, hava cereyanlarından, özellikle de tozlardan korur. • Kaşlar, alına dökülen terlerin göze girmesini engeller. • Gözyaşı bezleri, gözyaşı dediğimiz tuzlu bir yapı salgılar. Göz kapaklarının ve göz yuvarlarının hareketini kolaylaştıran bu sıvı, göze yabancı bir maddenin kaçması sonucu, üzüntü ve sevinç duygusu gibi nedenlerle daha da artar. Bu durumda bir kısmı dışarıya taşındığı gibi,bir kısmı da ince bir kanal vasıtasıyla burun deliklerine akar. Ağlayan bir insanın sık sık burun silme gereği duymasının nedeni budur. Ayrıca gözyaşının içinde mikrop kapmayı önleyen dezenfekte edici bir madde de bulunur. • Göz kasları, göz yuvarlarını, başımızı hareket ettirmeden, bulunduğu yerde çevirmeye yarar. Bunlar gözü yukarıya, aşağıya ve yanlara çevirici olmak üzere üç çeşittir. • Bazı gözler, uzaktaki cisimleri yakındakiler kadar net göremez.Bazıları da bunun tersi bir özelliğe sahiptir.Bazıları ise aynı uzunluktaki doğru parçalarını farklı doğrultularda ve farklı boylarda görür • .Bunun nedenleri, gözün bazı kısımlarındaki şekil bozukluğudur.Bu bozukluklara göz kusurları adı verilir.Bu kusurlar: a) MİYOP: • Miyopluk, gözün uzaktaki cisimlerinet olarak görememesidir. • Bunun nedeni; göz yuvarlağının tam yuvarlak değil de,önden arkaya doğru uzanmış olmasıdır. • Ayrıca göz merceğinin kırma indisinin büyük olması da buna neden olabilir. • Bu durumda uzaktaki bir cismin görüntüsü retinanın önünde oluşur. • Bu kusur,konkav, yani kalın kenarlı mercek kullanılarak tedavi edilir.Ayrıca tedavi yollarından biri de lens kullanımıdır.Son zamanlarda da lazer yöntemiyle miyopluk tedavi edilebilir. b)HİPERMETROPLUK: • Miyopluğun ters özelliğini taşır. • Göz yuvarlağı kısa olduğu için paralel ışınlar göz dinlenirken retinanın arkasında birleşerek, belli bir resmin oluşumunu engeller. • Bu yüzden sadece uzaktaki noktalar görülür., yani ince kenarli(dış bükey) mercek veya lens kullanımı ile tedavi edilir. c)ASTİGMATİZM: • Gözün saydam tabakasının yüzeyi her yöne doğru aynı oranda kubbeleşme göstermeyip, bazı sapmalar olabilir. • Bu yüzden bir nokta çizgi gibi , yani optik eksen yönünde herşey uzunlamasına görülür. • Bu hastalığa astigmatizm denir. • Silindirik merceklerle tedavi edilebilir. e)ŞAŞILIK • :Göz yuvarlarını hareket ettiren kasların birinin uzun veya kısa olmasından kaynaklanır. • Bunun sonucu olarak da görme ekseninin parelelliği bozulur. • Dolayısıyla gözler farklı eksenlere bakar. • Ameliyatla düzeltilir. • Ayrıca sağlam gözü kapatıp, kusurlu gözün çalışırılmasıyla da düzeltilmesi mümkün olabilir. f)RENK KÖRLÜĞÜ: • Renk körlüğü kalıtsal bir hastalıktır. • Renk körlüğü olan kişiler kırmızı ve yeşili birbirinden ayırt edemezler. • Ayrıca renk körlüğü erkeklerde daha fazla görülür. • Kalıtsal olduğu için iyileştirilmesi mümkün değildir. Körlüğün Nedenleri ve Korunma Yolları KÖRLÜK ÖNLENEBİLİR Mİ? • Körlüğün Nedenleri ve Korunma Yolları • KÖRLÜK ÖNLENEBİLİR Mİ? • İnsanlarda görme duyusunu kaybetme duyusu yaşam ile eşdeğerdir. Bu derece önemli bir duyu organı olan gözlerimizin sağlığı, çeşitli sebeplere bağlı olarak bozulabilir. • Günümüzde tedavi imkanı bulamadığımız veya sınırlı olarak yardım edebileceğimiz körlük nedenleri mevcuttur. • Bu konuda en önemli noktalardan birisi , birçok göz hastalığının zamanında teşhis ve tedavi edilmesi ile körlüğün önlenebileceği gerçeğidir. Hastaların bu konuda duyarlı olması, en küçük bir şikayeti dikkate alması, en kıymetli organlarımızdan biri olan gözlerimiz için çok önemlidir.Özellikle periyodik göz kontrollerinin yapılması, birçok göz hastalığını henüz belirtileri başlamadan önlenmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını sağlayacaktır KÖRLÜĞÜN SEBEPLERİ • 1.Doğuştan veya Çocukluk Çağı Körlükleri • 2.Yetişkinde Körlüğe Yol Açan Sebepler ör:diabet(şeker hastalığı) • 3. Yüksek Kol Tansiyonu Damar Sertliği • 4. Görme Tabakası ve Sinirini Etkileyen Dejeneratifİltihabi Hastalıkları • 5. Göz Tansiyonu (Glokom) • Glokom sinsi başlayan ve yavaş gelişen bir hastalıktır. kolaylıkla kontrol altında tutulabildiği halde, genellikle, tamiri mümkün olmayan görüş kaybı oluşturduktan sonra, teşhis edilir • • Katarakt nedir? • • Katarakt, normalde saydam olan gözün lensinin kesifleşmesidir. Camın buğulanması gibi düşünülebilir.Katarakt hakkında pekçok yanlış anlayış mevcuttur.Katarakt:Göz önündeki bir film değildir.Gözlerin fazla kullanılmasıyla meydana gelmez.Kanser değildir.Bir gözden diğerine geçmez. Kalıcı körlük sebebi değildir. • Kataraktın sık görülen belirtileri şunlardır:Ağrısız görme kaybı. Kamaşma veya ışığa duyarlılığın artışı.Gözlük numaralarının sık sık değişmesi. Bir gözde çift görme.Okuma için daha fazla ışığa ihtiyaç duyma.Gece görüşün bozulması.Renklerde soluklaşma veya sararma.Lensteki kesifleşme miktar ve şekli değişme olabilir.Kesiflik lensin merkezi civarında değilse kataraktın farkına varmayabilirsiniz. Kataraktın sebepleri nelerdir? • • • • • • • En sık görülen katarakt tipi gözün yaşlanmasıyla ilişkilidir.Diğer katarakt sebeplerişunlardır: Aile hikayesi Şeker hastalığı gibi tıbbi problemler Göz yaralanması Kortizon gibi ilaçlar Uzun süre korunmadan güneşte kalma Önceden göz cerrahisi geçirme GÖZ SAĞLIĞI İÇİN YAPMAMIZ GEREKENLER: • Okurken ve yazarken kitaba veya deftere yüz çok yaklaştırılmamalıdır. Göze en uygun mesafe 2025cm.dir. • Gözü kamaştıran ışıklardan kaçınılmalıdır.En uygun ışıklandırma gizli ışıklandırmadır. • Taşıtlarda (özellikle sallanan taşıtlarda) kitap okunmamalıdır. • Gözler temiz tutulmalıdır. • Başkalarının numaralı gözlükleri kullanılmamalıdır. • Dengeli ve düzenli beslenilmelidir.Çünkü göz A vitaminine gereksinim duyar. GÖZ SAĞLIĞINI BOZAN DAVRANIŞ ve ETKENLER: • • • • • • Kirli ellerle gözleri ovmak Başkalarının havlusunu, mendilini kullanmak Çok fazla tozlu , topraklı yerlerde durmak Başkalarına ait numaralı gözlük kullanmak Çok fazla ya da çok az ışıklı ortamlarda bulunmak Televizyon seyrederken mesafeyi ayarlayamayıp,çok yakından izlemek • Gözümüze gerekli olan A vitaminini almamak • Birşey okurken çok yakından okumak ve ışığı sağ üstten vermek • GÖZ SAĞLIĞIMIZI BOZAR • FOTOĞRAF MAKİNESİ İLE GÖZ ARASINDAKİ BENZERLİK • Fotoğraf makinesinin objektifini oluşturan ince kenarlı mercek sistemi yerine gözde; saydam tabaka, ön oda, arka oda ve göz merceği vardır. • Fotoğraf makinesinde görüntüler duyarlı cam veya film üzerine kaydedilirken, gözde, görüntüler retina üzerine düşürülür. • Fotoğraf makinesinin objektifini açıp kapatan kapakların yaptığı görevi, gözde, göz kapakları yapar. • Fotoğraf makinesindeki karanlık odaya karşılık ise gözde, göz boşluğu bulunur. • Fotoğraf makinesinde duyarlı film ile objektif arasındaki uzaklığı ayarlayan sistemin yerine, gözde, merceğin odak uzaklığını ayarlayan mercek kasları vardır.
