ıns13204 genel jeofizik ve jeoloji - Kırklareli Üniversitesi Personel

advertisement
4/3/2017
INS13204
GENEL JEOFİZİK VE
JEOLOJİ
Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ
e-posta : orhan.arkoc@klu.edu.tr
Web
: http://personel.klu.edu.tr/orhan.arkoc
1
4/3/2017
BÖLÜM 3
KAYAÇLAR VE AYRIŞMA
2
4/3/2017
3
3.1. Giriş
• Kayaçlar (kayalar ve zeminler), tek bir mineralin çok sayıda birikmesinden ya
da çeşitli minerallerin bir araya gelmesinden meydana gelirler.
• Mineral toplulukları olarak tanımlanan kayaçlar, oluşum şartlarına ve
kökenlerine göre üç gruba ayrılırlar ( şekil 3.1).
1. Mağmatik Kayaçlar
2. Metamorfik Kayaçlar
3. Sedimenter Kayaçlar
4/3/2017
4
4/3/2017
5
3.2. Mağmatik Kayaçlar
• Yeryüzü altında bulunan ergimiş kayaç malzemesine mağma denir,
ergimiş hâlde bir silikat hamuru durumunda olan bu mağmanın,
litosferin farklı derinliklerine veya yeryüzüne kadar yükselip
soğuyarak katılaşması sonucunda meydana. getirdiği kayaçlara da
mağmatik kayaçlar adı verilir.
• Mağmadaki SiO2 miktarı, ağırlık bakımından % 30 ilâ % 80
arasında yer alır.
• Mağma içerisinde silikat miktarının değişmesi, oluşan kayacın
fiziko-kimyasal özelliklerini de belirler.
4/3/2017
Mağma türleri sırasıyla;
• % 63 silis ve bol miktarda alüminyum,
sodyum, potasyum ve az miktarda
kalsiyum, demir ve magnezyum içeriyorsa
asidik (felsik);
• % 52-65 oranında silis içeriyorsa nötr
(ortaç);
• % 45-52 oranında silis ile daha fazla
miktarda kalsiyum, demir ve magnezyum
içeriyorsa bazik (mafik) bileşenli mağma
olarak da adlandırmak mümkündür
6
7
• Okyanusal kabuk bazik bileşimlidir ve Fe ve Mg elementleri
bakımından daha zengindir.
• Bu nedenle, okyanusal kabuk, kıtasal kabuğa oranla daha yoğundur.
• Buna karşın kıtasal kabuk asidik bileşimlidir, Si ve Al
elementlerince zengin minerallerden oluşur.
• Bu malzemenin içerisinden geçen mağma, geçtiği bölgede kıtasal
kabuğu eritip bünyesine kabuktan malzeme alarak, bileşimini
bazikten, nötr ve asidik bileşime döndürür. Bu nedenle, kıtasal
kabukta yer alan mağmatik kayaçlar SiO2 minerali (kuvars)
bakımından daha zengin ve daha az yoğundur.
4/3/2017
8
4/3/2017
Mağmatik kayaçlar, oluşup soğudukları
farklı derinliklere göre üç gruba
ayrılırlar:
a. Derinlik Kayaçları (plutonik-intrüzif
kayaçlar)
b. Damar Kayaçları (yarı derinlikporfirik kayaçlar)
c. Yüzey Kayaçları (volkanik-ekstrüzifkayaçlar
9
4/3/2017
10
3.2.1. Derinlik kayaçları
• Mantodan litosfer içerisine doğru yükselen mağmanın, litosferin
farklı derinliklerinde soğuması sonucu oluşan yerin derinliklerinde
katılaşmış kayaç türüne derinlik (plutonik) kayaçları adı verilir.
• Mağmanın yavaş soğuması nedeniyle derinlik kayaçlarındaki
kristaller yavaş yavaş oluşur ve büyür. O nedenle, bu tür kayaçlar
tam kristalli, taneli ve yalnız kristallerden oluşmuşlardır.
• Granit, granodiyorit, diyorit (diorite), siyenit, gabro, peridotit vb.
kayaçlar magmatik kayaçların derinlik kayaçlarını oluştururlar.
4/3/2017
11
• Oluşup katılaşmalarından sonra onlarca hattâ yüzlerce milyonlara
varan seneler boyunca kıta yükselimi sonucu üzerlerindeki
kilometrelerce kalınlığa ulaşabilen çökellerin erozyonu sonucu
aşınmaları ile bu tür kayaçlar güncel topoğrafyada, zemin
yüzeyinde günümüzde de görülmektedirler. (örn. İstanbul, Anadolu
Yakasında Çavuşbağı granodiyorit plutonu, Gebze-Sancaktepe granit plutonu, Kırklareli,
Istranca plutonu vb.) .
4/3/2017
12
• Bulunuş şekillerine göre, derinlere doğru genişleyen ve görülen
yüzey alanı 100 km2 den daha geniş alanlar kaplayan mağmatik
intrüzif kütlelere batolit (batholit), batolite benzer, ancak daha
küçük alanları kaplayan intrüzif mağmatik kütlelere ise stok (stock)
adı verilir.
4/3/2017
13
3.2.2.Damar kayaçları(yarı derinlik kayaçları)
• Mağmanın, litosferin üst bölümü olan kabuk içerisindeki yarık ve
çatlak gibi süreksizlikleri izleyerek yukarı doğru ilerlemesi sırasında
yeryüzüne daha yakın derinliklerde katılaşması sonucu oluşan
mağmatik kayaçlara yarı derinlik kayaçları (konkordan/uyumlu
Pluton; concordant pluton, sheet intrusion) denir.
• Yarı derinlik kayaçları, kabuk içerisindeki çatlaklarda damarlar gibi
göründüklerinden damar kayaçları olarak da adlandırılırlar.
4/3/2017
14
• Damar kayaçları yeryüzüne yakın derinliklerde boşluk ve
çatlaklarda yavaş soğuma ve daha az basınç nedeniyle gelişen iri,
çok iri taneli kristallerden oluşurlar.
• Kayacın bileşimine göre granit pegmatiti, gabro pegmatiti vb.
adlandırılırlar.
15
• Derinlik ve yüzey kayaçlarının görünümleri
• Damar kayaçlarında, bulunuş şekillerine göre, yerin derinliklerinden
üzerlerinde yer alan sedimanter kayaç tabakaları arasına paralel
şeklinde sokulup, bu kayaçları kesmemiş, ancak alt kesiminde yer
alan dayktan beslenmeye devam ederek üstündeki çökel kayaları
tıpkı mantar gibi kabartarak bu şekilde soğuyup şekil almış
kayaçlara lakolit (laccolith) denir.
16
• Damar kayaçları, derinlik ve yüzey kayaçları arasında bir geçiş
safhası oluştururlar ve genellikle porfir veya porfirit şeklinde
adlandırılırlar (örn. granitporfir).
• İri kristalli gelişen damar kayaçlarına pegmatit adı verilir.
17
3.2.3.Yüzey kayaçları (volkanik kayaçlar)
• Yüzey kayaçları (ekstürizif; extrusive igneous rocks), mağma
lâvlarının bir baca ile yeryüzeyine yakın yerlerine veya yüzeye
taşınarak soğumaları ile oluşan kayaçlardır.
• Çabuk soğudukları için kristalleri ufaktır. Genellikle büyük
kristalleri çevreleyen küçük kristalli bir matriksten
oluşurlar.
(porfirik doku)
• Özel şartlar dışında genel olarak kristalleri iri taneli derinlik
kayaçları ile farkları ince taneli ya da camsı dokulu oluşlarıdır.
18
• Örnek olarak derinlik
kayaçlarından granit, yüzeye
çatlaklar boyunca ulaştığında→
riyolit;
• diyorit→andezit-dasit;
• siyenit→trakit;
• gabro→ bazalt;
• peridotit ise pikrit adını alır.
• Lâvlar, yüzeyde çok hızla
soğuduklarında, kristalleşme
olmaz ve oluşan doku camsıdır.
4/3/2017
• Yerin derinliklerinden gelen mağma
malzemesinin volkanik etkinlikle
yeryüzüne katı, sıvı ve gaz ürünleri
çıkarması ile oluşan olaylara
volkanizma, mağma
malzemesinin yüzeye iletildiği
süreksizliklere baca denir.
• Yeryüzünde baca etrafında
soğuyarak yığılan lâv ve piroklastik
malzemeler birikip tümsek, tepe
veya da boyutunda morfolojik
yapıları oluşturur ki bunlara volkan
(yanardağ) denir.
19
4/3/2017
• Volkan bacasının yeryüzüne açılan
ağız kısmına krater, oluşan
kayaçlara da volkanik kayaçlar ya da
yüzey kayaçları denir.
• Kaldera ise volkan konisinin tepe
kısmının çökmesiyle oluşan daireselkazan biçimli, çapı 1 km - 250 km
arasında değişen çöküntüdür.
20
4/3/2017
• Türkiye’de Erciyes, Hasandağ gibi
volkanların püskürttüğü lâv ve tüfler,
çok geniş bir alana yayılmış
Kapadokya bölgesini (AksarayNevşehir-Kırşehir, Niğde, Kayseri illerini
kapsayan bölgeler) ve bu bölgedeki
peri bacalarını oluşturmuşlardır
21
4/3/2017
• Peri bacası : Vâdi yamaçları boyunca,
soğuyarak çatlaklı düzlemler içeren
bazalt gibi sertleşmiş lâv katmanları veya
volkan bombası adı verilen soğumuş iri
lâv blok veya kaya parçalarının,
altlarında yer alan yumuşak tüf
katmanlarını çevrelerine nazaran
yağmur, rüzgâr gibi etkenlerin
aşındırmasından (erozyon) kısmen
koruyup şapka görevi görerek, birlikte
oluşturdukları arı kovanı veya koni
biçimli yapılardır.
22
23
3.2.4. Mağmatik kayaçların yapı ve dokuları
• Mağmatik kayaçlar dokularına göre sınıflandırılırlar.
• Doku: Kayacın kristallenme derecesi, tane boyu ve şekli, tanelerin birbiri ile
olan ilişkisine verilen isimdir.
4/3/2017
24
3.3. Metamorfik (Başkalaşım) Kayaçlar
• Metamorfik kayaçlar, yeryüzü derinliklerinde daha önce var olan
her tür kayacın sıcaklık, basınç ve aktiviteye sahip sıvı ve gazların
akışkan etkisi altında zamanla katı hâldeki değişime (başkalaşım)
uğramaları sonucu meydana gelen ve kristallerden oluşmuş,
genellikle paralel veya som yapılı kayaçlardır.
• Kayaçların, yer kabuğu derinliklerinde sıcaklık, basınç ve kimyasal
aktif akışkanlar etkisi altında uğradıkları katı hâldeki mineralojik ve
yapısal değişikliğe metamorfizma, metamorfizmaya uğrayan
kayaçlara da metamorfik kayaçlar denir.
25
• Metamorfik değişimlerin çoğu yeryüzünün birkaç kilometre
derinliğinde başlar, yükselen sıcaklık ve basınç ile üst manto
derinliklerine kadar devam eder.
• Önem sırasına göre; sıcaklık, basınç ve kimyasal akışkanlar
(öncelikle su ve karbondioksit bileşimli akışkanlar) metamorfizmayı
kontrol eden başlıca fiziksel faktörlerdir.
• Metamorfizma genellikle düzenli bir artışla hafif şiddetli
değişimlerden (düşük derece metamorfizması) önemli değişimlere
(yüksek derece metamorfizması) doğru yol alır.
26
Metamorfizma türleri
• 1- Kontak (Termal) Metamorfizma
• 2- Bölgesel Metamorfizma
• 3- Dinamik Metamorfizma
27
Kontak (Dokanak-Termal) Metamorfizma
• Bir magma kütlesi çevresindeki yan kayaçları değiştirdiğinde Kontak
metamorfizması gerçekleşir.
• Sığ derinliklerde sokulan magma kütlesi çevre kayaçların sıcaklığını
yükselterek termal değişmelere neden olur. Sokulumun soğumasıyla birlikte
yan kayaçların içine sıcak akışkanların girmesi, yeni mineral oluşumlarına
yardımcı olabilir.
• Kontakt metamorfizmada önemli etmenler, sıcaklık ile magma ve / veya yan
kayacın akışkan içeriğidir.
28
29
Bölgesel Metamorfizma
• Birçok metamorfik kayaç geniş bir alanda
gerçekleşen ve genellikle Yer kabuğunun
derinliklerinde çok yüksek sıcaklık, basınç
ve deformasyonun neden olduğu bölgesel
metamorfizma sonucu oluşurlar.
• Bölgesel metamorfizma en belirgin biçimde
levhaların birbirine yaklaştıkları ve birbiri
altında yittikleri sırada kayaçların yoğun
biçimde deforme olup yeniden
kristallendikleri yaklaşan levha sınırları
boyunca bulunurlar.
30
• Bu tür metamorfik kayaçlar, genellikle
çok yoğun basınç ve/veya en yüksek
sıcaklıkların etkili olduğu alanlardan
daha düşük basınç ve sıcaklığın etkili
olduğu alanlara doğru metamorfizma
derecesinde bir dereceli geçiş
sunarlar.
• Metamorfizmada böylesine bir
derecelenme kayaçlarda bulunan
metamorfik minerallerle belirlenebilir.
•
• Bölgesel metamorfizma sadece
yakınlaşan levha kenarlarıyla sınırlı
değildir. Deformasyonun geniş
alanlara yayıldığı tüm bölgelerde
yaygın olarak görülür.
31
• (a) Üzerindeki kayaçların ağırlığı dolayısıyla litostatik basınç, Yerkabuğunda
her
yönde eşit olarak
uygulanır.
Bu yüzden
eğimli siyah çizgi ile
gösterildiği gibi
basınç derinlikle artar.
32
• 200 ml hacimli küçük plastik köpük bardaklar, yaklaşık
750 ve 1500 m lik derinliklere indirildiğinde de benzer bir
durum olur. Artan su basıncı bardağa heryönde eşit olarak
uygulanır ve sonuçta bardaklar genel biçimlerini
korudukları halde hacimleri azalır.
33
Dinamik Metamorfizma
• Dinamik metamorfizma, kayaçların yüksek farklılaşan basınçların etkisi altında
kaldıkları fay (düzlem boyunca hareketin olduğu kırıklar) kuşaklarında gözlenir.
• Bu olay sonucunda fay kayaları (fay breşi, kataklastik, milonit) oluşur.
34
35
4/3/2017
36
3.3.1. Metamorfik kayaçların yapı ve dokuları
• Metamorfik kayaçlar, dokularına göre iki gruba ayrılır:
• Yapraklanmalı doku (foliasyon) gösterenler (Latince “yaprak”
anlamına gelen foliumdan) ve yapraklanmasız dokulu olan
metamorfik kayaçlar.
37
Yapraklanmalı (Foliasyonlu) Metamorfik Kayaçlar
• Metamorfizma sırasında ısı ve farklılaşan basıncın etkisinde kalan
kayaçlar, kendilerine yapraklanma dokusu veren tipik olarak
birbirine paralel biçimde dizilmiş minerallere sahiptir. Mineral
tanelerinin büyüklüğü ve biçimi, yapraklanmanın ince ya da kalın
olmasını belirler.
• Eğer yapraklanma tek tek minerallerin çıplak gözle görülemeyeceği
biçimde olursa kayaç, kayrak(sleyt) olarak adlandırılır.
• Kaba yapraklanmalar, kuvars ve feldspat gibi taneli minerallerin
gnaysta olduğu gibi bileşim ve renk bakımından farklı, birbirine
yaklaşık olarak paralel ve çizgili kuşaklar halinde ayrıldığında
gerçekleşir.
38
39
Yapraklanmasız Metamorfik Kayaçlar
• Kimi metamorfik kayaçlarda mineral taneleri göze çarpan bir
yönlenme göstermez.
• Bu kayaçlar yapraklanmasız dokuya sahip olarak nitelendirildiği
kabaca eş boyutlu minerallerden oluşan bir mozaikten oluşurlar.
Birçok yapraklanmasız metamorfik kayaç, hiçbir levhamsı ya da
uzamış minerale sahip olmayan kayaçların kontakt ya da bölgesel
metamorfizmasıyla oluşurlar.
• Sıklıkla taneli bir kayanın metamorfizma geçirdiğinin tek
göstergesi, genellikle yeniden kristallenmenin sonucunda olan iri
tane büyüklüğüdür.
40
41
42
4/3/2017
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
Metamorfik Kayaçların Mühendislikte Kullanım Alanları
• Öncelikle yapraklanma gösteren kayaçlar, dayanım açısından
inşaat işlerinde malzeme olarak tercih edilmemektedirler.
• Zira yapraklanmalı metamorfik kayaçların, dokuları ve
metamorfizma sonucu gelişen yapraklanma ve yapraklanmalar
arasında da ilâve gelişen klorit, epidot gibi su ile temasında
şişebilen kil mineralleri nedeniyle dayanımları, yapraklanma
düzlemleri boyunca azalmaktadır.
53
• Metamorfik kayaçların yapraklanma göstermeyen, masif yapılı türleri
hariç;
• gnays, fillat gibi yapraklanması belirgin kayalar ,
• granüler (ayrık dâneli, granular) malzeme, yapı veya beton
malzemesi, demiryollarında traverslerin altına balast [balast,
(balast) : 40 mm - 110 mm çapında
• kırmataş, taş kırığı] malzemesi, rıhtımlarda dalga kıran olarak
kullanılmaları doğru değildir.
54
• Metamorfik kayaçlardan mermerler; kalkerlerin
Metamorfizmasıyla, masif yapıda ve çoğunluğu kalsit kristalinden
oluşmuş, boşluksuz, iyi kenetlenmiş, sık dokulu, aşınmaya karşı
dayanıklı bir karbonat kayasıdır. Mermerin başlıca kullanım
alanları; inşaat sektörü, güzel sanatlar alanı ve dekorasyondur.
• En geniş kullanım alanını inşaat sektörü teşkil etmektedir.
Mermerler; bilhassa bina içlerinde yer döşemesi, duvar
kaplamaları, merdiven basamakları, şömine, mutfak vebanyolarda,
bina dışlarında kaplama taşı olarak ve taşıyıcı kolon, granüler
malzeme, dekorasyon işleri, anıtlar, heykeller, süs ve hediyelik
eşya imalâtında yaygınca kullanılmaktadır.
4/3/2017
3.4. Sedimenter Kayaçlar
• Tortul veya çökelik kayaçlar olarak da
adlandırılan sedimenter kayaçlar, daha
evvel var olan değişik türde kayaçların
ayrışma
olayı
sonucunda
ufak
parçacıklara bölünerek, su, rüzgâr, dalga,
buzul gibi taşıyıcı unsurlar tarafından
aşındırılıp taşınarak, karada ya da suda
(göl, deniz, okyanus) istiflenmesi veya suya
doygun eriyiklerin kimyasal ve biyolojik
işlemlerle çökelmesi sonucu oluşan, doğal
bir hamurla çimentolanmış(taşlaşmış)
veya çimentolanmamış kayaçlardır.
55
4/3/2017
• Taşınan her türlü iri ve ince taneli
malzemeye sediment (çökel, tortu),
taşınan malzemenin çökelme
işlemine sedimentasyon
(çökelme)denir.
• Farklı sedimenter kayaçların
kökeninin tanımlanması,
sınıflandırılması, depolanma
ortamlarının belirlenmesi süreçlerini
ve ürünlerini inceleyen bilim dalına
sedimentoloji denir.
56
4/3/2017
• Çökelme sonucu meydana gelen
sedimenter kayaçlar genellikle
tabakalı ve çoğu kez fosil içerirler.
Oluşum biçimlerine göre kırıntılı
(=taneli=detritik=klastik), organik ve
kimyasal sedimenter kayaçlar olmak
üzere üçe ayrılırlar.
57
4/3/2017
3.4.1. Kırıntılı sedimenter kayaçlar
• Kırıntılı sedimenter kayaçlar; kara ve
denizlerdeki çökelme ortamlarında,
çeşitli büyüklükteki kayaç ve mineral
parçalarının birikmesi sonucu oluşan
taneli-parçacıklı kayaçlardır.
• Doğal çimento ile tutturulduklarında
çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı gibi
kayaları, tutturulmadıklarında veya
sonradan ayrıştıklarında ise çakıl, kum,
silt, kil gibi zemin olarak adlandırılan
kayaçları oluştururlar.
58
4/3/2017
59
• Çökelme
havzasında birikmiş olan bu yumuşak ve gevşek tortular
depolanmalarından itibaren suyun etken olduğu fiziksel ve kimyasal süreçler
sonucu 150°C’ye kadar olan düşük sıcaklıklarda (metamorfizma olmaksızın)
normal hidrostatik basınç, sıkışma ve organizmalarla eriyiklerin de etkisiyle
çimentolanıp taşlaşma olayı (diyajenez) gelişir.
• Bu oluşumda, değişik boyuttaki tanelerin kalker, kil, silis veya hematit, limonit
gibi demirli bir çimento maddesi ile birleşmeleri, birbirlerine kenetlenmeleri
sonucu kaya olarak adlandırılan çimentolu (tutturulmuş) sedimenter
kayaçlar oluşur.
4/3/2017
• Kırıntılı sedimenter kayaçların
sınıflandırılması ve
adlandırılması, tanelerin cinsi,
boyutu, dokusu, biçimi,
yuvarlaklık ve boylanma
derecesi, homojen ve heterojen
oluşu ile taneleri birleştiren
çimento malzemesinin bileşimi
gibi fiziksel özellikleri dikkate
alınarak yapılır.
60
4/3/2017
61
4/3/2017
62
4/3/2017
63
4/3/2017
3.4.2. Organik sedimenter kayaçlar
• Organik sedimenter (tortul) kayaçlar,
ta yapan organizmalardan veya
bunların irili ufaklı parçalarından
oluşan kayaçlardır.
• Kayaçlar da, bütünüyle veya ağırlıklı
olarak organizmaların katı kısımları
taşlaşarak fosilleşmiştir.
• Bu tür sedimenter kayaçların en
önemli örneğini mercanlar oluşturur.
64
4/3/2017
• Derin denizlerde, yüzer hâlde (pelajik-
pelagic) veya deniz tabanına bağlı olarak
(bentik) yaşayan kabuklu organizmaların
sert kabukları, ölümlerinin ardından deniz
tabanına çökerek, bu alanda istiflenip fosilli
sedimenter kayaçları oluştururlar.
• Jeolojik dönemler içerisinde uygun
ortamlarda yaşamsal çoğalmalar
gerçekleştiren bu tür organizmaların toplu
ölümleri sonrasında da oluşabilen
sedimentlerin tamamı söz konusu
organizmaların kabuklarından oluşabilir.
65
4/3/2017
• Organizmaların kabukları karbonat yada
silikat bileşeninden oluşmuşsa da
kavkıları sonuçta organiktir ve
oluşturdukları kayaç türü de kimyasal
açıdan ya karbonatlı (sığ denizde) ya da
silis (derin denizde) bileşenlidir.
• Bu kayaçlar, organik işlem sonucu
oluştuklarından, organik sedimenter
kayaçlar olarak adlandırılırlar (örn. fosilli
kireçtaşı, radyolarit, turba, linyit, taş kömürü).
66
4/3/2017
3.4.3. Kimyasal sedimenter kayaçlar
• Kimyasal sedimenter kayaçlar,
doygun eriyiklerin çökelmesi ve tuzlu
suların buharlaşması sonucunda
meydana gelen kayaçlardır.
• Eriyiklerden çökelme sırası; CO3, SO4,
Cl şeklindedir.
• Suda eriyik hâlde bulunan ve
bileşimlerinde esas maddesi CaCO3
olan; yoğun anorganik kalker (masif
kalker) inorganik olarak sudan direkt
çökelebilir.
67
4/3/2017
• Karbonat kayalarının en önemli
ve en yaygın olanı
Kalkerler(Kireçtaşları)dir.
68
4/3/2017
• Türkiye’de bol miktarda bulunabilmeleri
•
•
•
•
•
nedeniyle çok yaygındır.
Karbonat içeri i yüksek olanlar, kolay
işlenmesi ve ucuz olmaları dolayısıyla
doğal yapı taşı olarak kullanılmaktadır.
Bileşimleri; % 90 CaCO3 olan, zehirli
etkisi olmayan, kokusuz, çevre dostu bu
karbonat kayalarından:
Travertenler , iyi cila kabul ettiklerinden
genellikle binalarda kaplama taşı olarak
kullanılırlar.
Kalkerler (kireçtaşı) ise bilinen en
mükemmel yapı taşlarıdır.
69
4/3/2017
• Kalkerler; çimentonun da ham
maddesidir, fırınlarda yakılarak, sönmüş
kireç eldesinde, inşaatlarda; temel ve
kaplama taşı, kil içermeyenleri de
dayanımlı olmaları nedeniyle agrega
malzemesi ve yol yapımında mıcır olarak
kullanılırlar.
70
4/3/2017
71
4/3/2017
72
3.5. KAYAÇLARDA AYRIŞMA (Bozunma)
• Sedimenter kayaçlar, yukarıda değinildiği üzere, yeryüzünde mevcut her türde
kayaçların ayrışması, taşınması ve çökelmesi sonucu oluşmaktadırlar.
• Gerek sedimenter kayaların, gerekse magmatik ve metamorfik kayaların
oluşumlarından sonra yer kabuğunun yüzey ve yüzeye yakın derinliklerinde
kayaların yer değiştirmeye uğramadan; atmosfer, güneş ışınları, su etkisi ve
canlılar aracılığı ile parçalanma, çözülme ve çürüme eklinde gerçekleşen
fiziksel (parçalanma/ufalanma), kimyasal (bozunma/çözünme) ve biyolojik
süreçlerle meydana gelen nitelik değişimlerine ayrışma denir.
Download