Uploaded by asilyasar069

Doğal Havalandırma Makale

advertisement
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Doğal Havalandırmanın Sürdürülebilir Yapı Tasarımındaki
Önemi
Selahattin Tayip YAŞAR
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
St.yasar69@gmail.com
Özet
Tasarımcıların önde gelen sorumluluklarından biri de, yapıların kullanıcıların güvenliği,
konforu ve sağlığı üzerindeki etkilerini kontrol etmektir. İnsanların barınma ihtiyacı
karşılanırken, aynı zamanda yapı içinde sağlıkları için uygun koşullar oluşturulmalıdır.
Sürdürülebilir Yapı Tasarımlarının en önde gelen özelliklerinden biriside Doğal
Havalandırmalardır…
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir Yapı Tasarımı, Doğal Havalandırma, İnsan Sağlığı,
Tasarımcı sorumlulukları.
Giriş
Doğal havalandırma, bir yapının masrafsız ve çevre dostu yollardan havalandırılabildiği bir
yöntem olup, sadece doğal hava hareketine bağlı olduğundan, sürdürülebilir kalkınma için de
oldukça önemlidir. Havlandırma ile içerideki kirlenmiş hava nemlendirilir ve kirli havanın bir
kısmı dışarı atılırken içeriye temiz hava alınır. Yapı içindeki iç hava kalitesinin insan sağlığı
ve çalışma verimi üzerinde oldukça büyük bir etkiye sahip olduğu bilinen bir gerçektir.
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Binalarda Hava Değişim Modelleri Üç Şekilde Gerçekleşmektedir:
1. Zorlanmış havalandırma
2. Doğal havalandırma
3. Sızma
Doğal havalandırmada hava güç kullanmadan, açık pencerelerden, kapılardan veya binalar
kabuğuna bilinçli olarak açılan bölgelerden gerçekleşir. Açık pencerelerden, kapılardan veya
doğal olarak havalandırma sağlamak için açılan bölgelerden sağlanan hava akımı ile iç ortam
havası arzulanan sıcaklıkta tutulur ve iç ortamdaki kirleticiler ortamdan uzaklaştırılabilir.
Doğal havalandırma açıklıkları şunlardır:
1) Pencereler, kapılar
2) Çatılardaki havalandırmalar
3) Özel olarak tasarlanmış içeri ve dışarı açılan
açıklıklar (Atalay, Öztürk ve Yılancı 2005a).
Pencereler, aydınlatma işlevinin yanında açılmaları
durumunda havalandırma da sağlarlar. Pencereler
düşey ve yatayda kayabildikleri gibi, menteşelerle
üstten, alttan veya yandan montaj yapılarak pencere
açıklığı ayarlanmak suretiyle hava akış miktarı kontrol edilebilir.
Çatılardaki havalandırma sistemleri hava akışını
sağlarlar. Kapasiteleri havalandırmaların çatıdaki
konumuna bağlıdır. Doğal hava akımı veya
yerçekimi
farkından
faydalanarak
çalışan
havalandırmalar hareketsiz, menteşeli, salınımlı
veya dönel olabilirler. Doğal havalandırmalar bir
güç ile tahrik edilen fanlar yerleştirilerek
havalandırma kapasitesi artırılabilir. Bu fanlar
ihtiyaç duyulan havalandırmadan eğer çok düşük
havalandırma gerçekleşiyorsa uygundurlar. Çatı
havalandırmaları sınırsız rüzgar alabilecek şekilde
konumlandırılmalıdırlar.Hava
akımını
sağlayabilmek için aynı zamanda binaların alt
bölümlerine delikler yerleştirilmelidir.
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Hava girişi egemen rüzgârların olduğu yöne yerleştirilmelidir.
Hava çıkışı ise:
1) girişlerin tam karşı bölgesine,
2) çatılarda düşük basıncı oluştuğu yerler,
3) düşük basıncın oluştuğu binanın diğer yüzeylerine,
4) çatıdaki havalandırmalara yerleştirilmelidir.
Topografya, yer yüzeyindeki bitki örtüsü ve çevre
binalarının konumunu kullanarak rüzgarın yönlendiği
yerlere binalar yaparak rüzgardan maksimum
yararlanılabilir. Ayrıca bitkiler kullanılarak da rüzgar
istendiği şekilde yönlendirilebilir. Havanın içeri gireceği
açıklıkların önlerinin zamanla kapanmamasına dikkat
edilmelidir (Atalay, Öztürk ve Yılancı 2005b).
Binalarda Doğal Havalandırma Yöntemleri
Çapraz Havalandırma:
Bir binanın çevresindeki hava akımları, rüzgârın geldiği
cephede yüksek basınç bölgeleri oluştururken, diğer
cephede alçak basınç bölgeleri oluşturur. Yüksek basınç
bölgesindeki alana girişler ve alçak basınç bölgesine
çıkışlar yerleştirildiğinde en etkili çapraz havalandırma
meydana gelir ( Esin ve Yüksek 2011).
Baca Havalandırması:
Rüzgâr estiğinde ve dış hava sıcaklığı iç hava sıcaklığının altında olduğunda çapraz
havalandırma etkili bir serinletme stratejisi olabilir. Ancak rüzgâr her zaman esmeyebilir,
örneğin gece saatlerinde, ya da rüzgâr bazı iklimlerde çok sakin olabilir, ya da yerleşim yeri
veya kentsel durum rüzgârın binaya gelişini engelleyebilir. Böyle durumlarda yapının
etrafında bir hava hareketine gereksinim duymayan baca havalandırması, benzer bir serinletici
etki yapar. Bu uygulama aynı zamanda yönlendirmeden bağımsız olma gibi bir avantaja
sahiptir ( Esin ve Yüksek 2011).
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Rüzgâr Kuleleri ile Havalandırma:
Pencereler yolu ile esinti sağlayamayan yapılar, rüzgâr
yakalayıcıları ile çatı üstü seviyesinden geçen esintileri
yakalayabilir. Alçak kotlu ve yüksek yoğunluklu yerleşim
düzeninde, her bina için iyi bir rüzgâr geçişi elde etmek zordur,
çünkü rüzgâra karşı olan yapı, esintilerin diğer tarafa geçmesini
engeller. Böyle durumlarda, nispeten daha serin, daha temiz
havanın olduğu ve doğrudan aşağıdaki odaya inilebilecek
yerlerde, rüzgâr yakalayıcıların kullanımı mümkündür.
Binaların yönlendirilmesinde güneş veya gölge için yönlenme
ve rüzgâr için yönlenme arasında bazen çatışma olur. Rüzgâr
kulelerinin bir başka yararı, öncelikli yapı formu, kışın güneş
toplamak gibi diğer kuvvetlere cevap verirken onlar rüzgârı
yakalamak için herhangi bir doğrultuya yönelebilir. Yerden
yukarı doğru yükseklik arttıkça, rüzgâr hızı artar, bu yüzden
rüzgâr kuleleri önemli derecede yüksek hızlardaki rüzgârları
alabilirler, rüzgâr kulelerinin açıklıkları zemin seviyesindeki
pencerelere göre daha küçük olabilir ( Esin ve Yüksek 2011).
Doğal Havalandırmanın Kullanıldığı Sertifikalı
Yapılar
Tarsu AVM
Yer: Tarsus / Mersin
Yatırımcı: Corio Türkiye
Proje geliştirme: Corio Türkiye
Proje Mimarları: Natali Toma
(Corio, İş Geliştirme Direktörü);
Altoon + Porter (Mimari Konsept);
Yazgan Mimarlık (Uygulama Mimarı)
Ana Müteahhit: ER-BA Yönetim, Mühendislik,
İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.
BREEAM Danışmanı: Grontmij / Türkiye
Mekanik Proje Müellifi: Çilingiroğlu
Mühendislik ve Müşavirlik Ltd. Şti.
Elektrik Proje Müellifi: RAM Müh. Ltd.Şti.
Proje Yönetim: Entegre Proje Yönetimi
Yatırım değeri: 60 milyon euro
İnşaat Başlangıcı: 2010 üçüncü çeyrek
Açılış: 2012 üçüncü çeyrek
Doğal Havalandırma Sistemi:
Doğal Havalandırmanın yapıldığı toplam alan: 13.426 m2
Atrium bölgesinde kullanılan Rooftop Unit adedi (Tek fanlı): 4 Adet
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Atrium için açılan taze hava açıklıkları: 2 m² x 20 Adet (Toplam 40 m2)
Hava, binanın zemin katı, güney bölümünden girerek cephede oluşturulmuş 2 metrelik geçiş
alanını kat ediyor ve atrium bölgesine açılıyor. Buradan da boşlukları kullanarak birinci kata
çıkıyor. Birinci kat çatısında oluşturulan açıklıklarla kirli havanın dışarı çıkarılması
sağlanıyor.
Uygulanan doğal havalandırma sistemiyle ilk yatırımda yaklaşık 160 bin euro; işletmede ise
yıllık yaklaşık 60 bin euro tasarruf öngörülüyor.
Türkiye'de doğal havalandırma sisteminin kullanıldığı ilk alışveriş merkezi olan Tarsu,
aktif/pasif enerji tasarrufu uygulamalarıyla da dikkat çekiyor... Yer: Tarsus / Mersin
Food court alanında cam duvarların açılabilir tasarımı iklimlendirme ve doğal havalandırmaya
önemli katkı sağlıyor.
Tarsu AVM'de doğal havalandırma ile standart bir alışveriş merkezine kıyasla oldukça büyük
bir tasarruf sağlanıyor.
Geceleri ise doğal havalandırma tam açık konumda free cooling'e çalışıp, gün içindeki
soğutma ihtiyacını azaltıyor.
Doğal havalandırma sistemiyle, yıllık soğutmadan 50 bin euro tasarruf, ısıtmadan ise 10 bin
euro kazanç elde ediliyor.
Tarsu AVM'nin tesisat projesini gerçekleştiren Çilingiroğlu Mühendislik'ten Sarven
Çilingiroğlu, projede tesisat yönünden en dikkat çekici noktanın doğal havalandırma
olduğunu söylüyor.
Bu büyüklükte bir doğal havalandırma sisteminin Türkiye'de ilk kez yapıldığını vurgulayan
Çilingiroğlu, sistemin hem ilk yatırım hem de işletme maliyeti açısından, diğer sistemlere
göre büyük avantajlar sağladığını dile
getiriyor. (Yeşil Bina Dergisi)
Torium AVM
Torium AVM, LEED Altın Sertifikası'nı
alan ilk alışveriş merkezi oldu. Projenin
Yeşil Bina süreç yönetimi, enerji ve gün
ışığı modellemeleri ve test-devreye alma
hizmetleri ERKE Tasarım tarafından
sağlandı.
Doğal Havalandırma: Ön cephe ve açık
çarşıya bakan çatı ışıklığı açılabilir cam
modüllerden meydana geliyor. Bu
modüller, otomasyon sistemi ile eş zamanlı
olarak açılabiliyor ve doğal havalandırma
sağlanıyor. ( Yeşil Bina Dergisi )
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Varyap Meridian
VARYAP Meridian Projesi LEED Yeşil Bina Sertifikasyon
sistemine kaydını yaptırmış Türkiye’deki ilk yeşil konut
uygulaması…
Camlar, vasistas özelliği ile belli bir kata kadar açılır
olacak. Böylelikle bina sakinlerine ihtiyaç duydukları anda
doğal havalandırmadan faydalanabilme olanağı sağlanacak.
Havalandırma tasarımı yüzde 30 hava fazlası sağlanarak
yapılıyor. Yüzde 30 değeri LEED’in öngördüğü üretkenlik
ve konforu artıran miktar. Hava fazlasının sağlanmaması
hava kalitesini düşürüyor, yüzde 50 hava fazlası ise enerji
performansını olumsuz etkiliyor. (Yeşil Bina Dergisi)
İstanbul Sapphire
Tabanlıoğlu Mimarlık tarafından projelendirilen çağdaş
teknoloji ürünü yapı, 235 metre yüksekliğinde ve toplam
64 katlı, zemin üstü 54 kattan oluşuyor. Bina ortak alanlar,
otopark ve alışveriş katları çıkartıldığında ise 47 kat konut
katı olarak tasarlanmış. Her biri 9 kattan oluşan 4 farklı
zone/yaşam kuşağı bulunmaktadır. Her 3 katta bir bahçeli
daireler, her 9 katta ise ortak alanlar ve mekanik alanları
bulunuyor.
İstanbul Sapphire, Türkiye'nin ilk çevre dostu özellikli
gökdeleni. Bu özelliği borçlu olduğu donanımlardan biri,
doğal havalandırma sistemi. Cam bir örtü ile korunan
binanın hava sirkülasyonu, her 3 katta bir bulunan,
hareketli, kontrol edilebilir menfezler yardımıyla
sağlanıyor. (Mimarlık ve Tasarım Yayın Platformu 2008)
Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Dersi, 2016-17 Güz Dönemi
T.C. Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul
Kaynaklar
Atalay, Ö., Öztürk H. K. ve Yılancı A. (2005a) http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/12042.pdf
Atalay, Ö., Öztürk H. K. ve Yılancı A. (2005b) http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/12042.pdf
Esin, T. ve Yüksek, İ. (2011)
https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/137adc331dcfb9e_ek.pdf
Tarsu AVM (Yeşil Bina Dergisi)
http://www.yesilbinadergisi.com/?pid=25465#.WIyr6tKLQdU
Torium AVM (Yeşil Bina Dergisi)
http://www.yesilbinadergisi.com/?pid=25182#.WIyzPdKLQdU
Meridian AVM (Yeşil Bina Dergisi)
http://www.yesilbinadergisi.com/?pid=24102#.WIyzw9KLQdU
(Mimarlık ve Tasarım Yayın Platformu 2008)
http://www.mimarizm.com/makale/turkiye-nin-ilk-yesil-gokdeleni-istanbul-sapphire_113583
Download