UGD (Stip) - Monografija na Turkologija

MAKEDONYA
İŞTİP “GOTSE DELÇEV” ÜNİVERSİTESİ
FİLOLOJİ FAKÜLTESİ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ
MONOGRAFİSİ
HAZIRLAYANLAR
Prof. Dr. Mahmut ÇELİK - Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL
İŞTİP- 2016
İTHAF
Makedonya’da Türkolojinin kurucularından Prof. Dr. Olivera Yaşar Nasteva,
Prof. Dr. Arif Ago, Prof. Dr. Hamdi Hasan`a ve gönül dili Türkçeyi
öğrenen ve öğretenlere…
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
KISALTMALAR
a.g.e.
Adı geçen eser
a.g.y.
Adı geçen yazar
a.y.
Aynı yer
adp.
Adapte, adapte eden
akt.
Aktaran
Ank.
Ankara
b.d.t.
Basılmamış doktora tezi
b.m.t.
Basılmamış mezuniyet tezi
b.y.l.t.
Basılmamış yüksek lisans tezi
bk.
Bakın
bs.
Baskı, basım, tab
c.
Cilt
çev.
Çeviren
derl.
Derleyen
Dr.
Doktor
ed.
Editör
haz.
Hazırlayan
h.
Hicrî
İst.
İstanbul
ktb.
Kitabevi
m.
Milâdî
MEB
Millî Eğitim Bakanlığı
M.Ö.
Milattan Önce
M.S.
Milattan sonra
Mec.
Mecmûa
mtc.
Mütercim, tercüme eden
nşr.
Neşreden, nâşir
Nu.
Numara
S.
Sayı
s.
Sayfa
t.y.
Tarih yok
TC
Türkiye Cumhuriyeti
TDK
Türk Dil Kurumu
TTK
Türk Tarih Kurumu
vb.
Ve benzeri
vdğ.
Ve diğerleri
Y.
Yıl
y.t.y.
Yayın tarihi yok
y.y.y.
Yayın yeri yok
yy.
Yüz yıl
4
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR …………………….............................................................................................................4
SÖZ BAŞI ………………………………………...........................................................................................8
SUNUŞ YAZILARI
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Dekanı Dr. Dragana Kuzmanovska..........................9
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Eski Dekanı Prof. Violeta Dimova............................10
GİRİŞ
Makedonya’da Türkoloji Eğitiminin Tarihçesi ............................................................................................16
I. BÖLÜM
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Kuruluş ve Tarihçesi ……………………………………………..............................................................19
İletişim Adresleri …………………………………………….....................................................................21
Yurt Dışı Denklik …………………………………………..........................................................................21
Türk Dili ve Edebiyat Bölümünün Mezunlarının İş Alanları.....................................................................23
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün Misyonu ve Vizyonu ……..................................................................23
II. BÖLÜM
A. Lisans Öğretiminde Okutulan Dersler
Anabilim Dalları ……………………….........................................................................................................24
B. Yüksek Lisans Öğretiminde Okutulan Dersler
Anabilim Dalları
C. Doktorada Okutulan Dersler …………...................................................Doktora proğramı açık değil
III. BÖLÜM
Bölümün Öğrencileri
A. Lisans Öğrencileri
Bölümün Öğrenci Kaynakları ………............................................................................................................39
Bölüme Öğrenci Alımının Yol ve Yöntemleri …...........................................................................................39
“Devamlı” ve “Devamsız” Öğrenci Kavramları ….....................................................................................39
Bölüme Kayıt Yaptıran Öğrencilerin Yıllara Göre Dağılımı
2009-2010 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................40
2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................41
2011-2012 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................42
2012-2013 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler .......................................................................42
2013-2014 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................42
2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................43
2015-2016 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................43
B. Yüksek Lisans Öğrencileri
Yüksek Lisans Öğrenci kaynakları ………...................................................................................................43
Yüksek Lisans Anabilim Dalları ……………...............................................................................................43
Yüksek Lisansa Kayıt Yaptıran Öğrencilerin Yıllara Göre Dağılımı
2012-2013 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................43
2013-2014 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …...................................................................43
2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler ..................................................................….43
5
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2015-2016 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler …..................................................................43
C. Doktora Öğrencileri ……………..............……Doktora Proğramı olmadığı için kayıt yapılmadı
IV. BÖLÜM
Mezuniyet
Lisanstan Mezun olan Öğrenciler
Öğrencilerin Mezuniyet Tezleri Konu ve Danışmanları….........................................................................44
Yüksek Lisanstan Mezun olan Öğrenciler
2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında Mezun Olan Öğrenciler............................................................................45
2015-2016 Eğitim Öğretim Yılında Mezun Olan Öğrenciler.........................................................................45
Öğrencilerin Yüksek Lisans Tezleri Konu ve Danışmanları............................................................................45
Halen Devam Etmekte Olan Yüksek Lisans Tezleri …...............................................................................46
V. BÖLÜM
Öğretim Elemanlarıyla İlgili
Öğretim Elemanı Değişimi İçin Yapılan Protokoller …….…........…........................................................47
Öğretim Elemanı Değişimiyle Gelen Akademisyenler …….......................................................................47
VI. BÖLÜM
Bölümün Akademisyenleri
Bölüm Başkanları ………………………….....................................................................................................48
Bölümde Ders Veren Akademisyenler ……...................................................................................................48
Akademisyenlerin Yıllara ve Dönemlere Göre Verdikleri Dersler............................................................48
Lisans Düzeyinde ................................................................................................................................................48
2009-2010 Eğitim Öğretim Yılında
2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında
2011-2012 Eğitim Öğretim Yılında
2012-2013 Eğitim Öğretim Yılında
2013-2014 Eğitim Öğretim Yılında
2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında
2015-2016 Eğitim Öğretim Yılında
Yüksek Lisans Düzeyinde ……………...........................................................................................................49
2013-2014 Eğitim Öğretim Yılında
2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında
2015-2016 Eğitim Öğretim Yılında
VII. BÖLÜM
Bölümde görev Yapan Bilim İnsanlarının Özgeçmişleri ve Akademik Çalışmaları
Prof. Dr. Maria LEONTİK ……......................................................................................................................54
Prof. Dr. Mahmut ÇELİK …………………..................................................................................................62
Prof. Dr. Dragi GORGİYEV …………..........................................................................................................69
Prof. Dr. Sevin ALİL …………………….........................................................…..........................................76
Prof. Dr. Fadıl HOCA ………………….…...................................................................................................81
Prof. Dr. Oktay AHMED ………………........................................................................................................85
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY ..........................................................................................................................95
Yrd. Doç. Dr. Cemal AKSU ………………....................................................................................................98
Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN ………....................................................................................................103
6
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dr. Fikret YIKILMAZ …………………....….............................................................................................104
Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN ……………….................................................................................................106
Dr. Satı KUMARTAŞLIOĞLU ……………..............................................................................................108
Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ GÜREL …………..............................................................................................111
Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL …………………..............................................................................................132
VIII. BÖLÜM
Bölümde Görev Yapan Bilim İnsanlarının Yazılarından ve Sanat Çalışmalarından Seçmeler
Prof. Dr. Maria LEONTİK ...............................................................................................................................180
İştip Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde Çağdaş Türk Dilinin Fonatik ve Fonoloji Derslerinde Uygulanan
Türkçe Makedonca Materyaller
Prof. Dr. Mahmut ÇELİK ................................................................................................................................185
Makedonya Türkleri Tarafından Söylenen Düğün Türküleri
Prof. Dr. Dragi GORGİYEV …….................................................................................................................191
Makedonya XV-XVI. y.y.’da
Prof. Dr. Oktay AHMED ………...................................................................................................................198
Türkçede Üst Üste Gelen Olumsuzluk Ekiyle Kurulmuş Yapılar Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) Örnekleri
Prof. Dr. Sevin ALİL ………………….........................................................................................................220
Makedonya’daki Türk Temel Eğitim Programlarında Anadili Dersinin özellikle Edebiyat Program Bölümünün Değerlendirilmesi
Prof. Dr. Fadıl HOCA …………………......................................................................................................229
The Fıst Newspapers and Magazınes on Ottoman-Turskısh Language ın Makedonıa
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY ……………...............................................................................................235
“Dil”in Aidiyet Karakteri ve Türkçenin Güçü Üzerine Bir Deneme
Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN ...................................................................................................................242
Makedonya Millî Kütüphanesindeki Cönklerde Yer Alan Na’tlere Dair
Dr. Fikret YIKIILMAZ ……….......…….....................................................................................................247
Üsküp’e Elveda
Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN ..........................................................................................................................248
Remzî Ve Remzî’nin Tarih Manzumelerinde 19. Yüzyıl Makedonya’sı
Dr. Satı KUMURTAŞLIOĞLU………………..........................................................................................260
Makedonya’da Bir Yadır Hıdır Babadan Az. Nikolaya
Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ GÜREL …………….........................................................................................268
Makedonya Türk Edebiyatında Kadın Yazar ve Şairler
Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL ………………………...................................................................................284
Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin Meseleleri
IX. BÖLÜM
Bölümün Gerçekleştirdiği Bilimsel, Kültürel ve Sanatsal Etkinlikler ……...........……………........300
Bölümün Sınıf, Kütüphane ve Teknik Donanımı ……........................................................…….............302
Basında Bölümle ilgili Çıkan Haberler ve Yazılar …...................................................…..........................303
Bölümle İlgili Görseller ve Fotoğraflar ………………….........................................................................308
Basında Bölümle ilgili Çıkan Haberler ve Yazılar …...................................................…..........................346
7
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
SÖZ BAŞI
Balkanlarda Türklerle birlikte diğer milletler, Milattan Öncesinden beri binlerce yıldır beraber yaşamışlar
ve bu tarihî beraberlik Balkan milletlerinin “ortak bir kader”de birleşmesine sebep olmuştur. Geçen yüzyıllar,
Balkan milletlerini birbirlerine yaklaştırmış ve dünyada eşine nadir rastlanacak bir kültür etkileşimi hatta
aynılaşma meydana getirmiştir dense yeridir.
Makedonya’da ilk açılan Türkoloji Bölümü, Kiril ve Metodiy Üniversitesi Blaje Koneski Filoloji Fakültesi
bünyesindeki Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüdür. 1976 yılında eğitim ve öğretime başlayan bu bölümün
açılmasında ve çalışmalarını başarıyla devam ettirmesinde Prof. Dr. Olivera Yaşar Nasteva, Prof. Dr. Arif Ago,
Prof. Dr. Hamdi Hasan`ın gayretlerini takdirle hatırlatıyoruz. Bu çalışmamızı da Onların şahsında Balkanlarda
Türkçeyi öğrenen ve öğretilebilenlere ithaf ediyoruz. Bu yıl, Makedonya’da Türkolojinin kuruluşunun 40.
yılıdır. Bunu da özellikle hatırlatmak isteriz.
Makedonya’da Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü adıyla kurulan ikinci bölüm ise, bizim de mensubu olmaktan
şeref duyduğumuz İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi bünyesinde 2009-2010 yılında eğitim ve
öğretime başlamıştır.
Henüz yeni bir bölüm olmamıza rağmen bugün için geldiğimiz seviye, altı yıl içinde pek çok zorluğu
aştığımızı göstermektedir. Gerek lisans gerekse yüksek lisans seviyesinde verdiğimiz eğitim hiç de küçümsenecek gibi değil… Bu azim ve kararlılıkla, Makedonya’da Türk Dili ve Edebiyatı eğitimini daha ileri bir seviyeye taşımaya kararlıyız…
Bu kararlılığımızın bir göstergesi olarak ortaya çıkan bu çalışma, Makedonyada türünde ilk çalışma olma
özelliği göstermesi bakımından İştip Türkoloji Bölümünün farkını ve performansını da ortaya koymaktadır
sanırız…
Bu çalışmamızda önce Balkanlarda Türkoloji bölümlerinin tarihçesine değinerek İştip Türkolojisinin buradaki
konumunu belirlemeyi amaçladık. Bölümle ilgili bilgileri verirken kuruluş aşamasından başlayarak günümüze
kadarki süreci değerlendirdik. Bölümümüzün öğrenci kaynakları, öğrenci mevcutlarını verdik. Bölümümüzün
imkânlarından ve sosyal, kültürel, ilmî aktivitelerinden bahsettik. Bölümümüzün kuruluşundan itiberen iki tane
yerli akademisyen kadrosuyla; insanî ve akademik ilişkileri sağlam tutarak hukuk çerçevesinde yaptığı
anlaşmalar ve girişimlerle öncelikle Makedonya içindeki diğer üniversite ve ilgili kurumlardan hoca temini ile
Türkiye’den Türoloji Projesi kapsamında Yunus Emre Enstitüsü araçılığıyla akademisyenlerin gelmesinin
sağlanmasında Üniversitemiz Rektörlüğünün ve dekanlığımızın, bölüm başkanlığı yapmış hocalarımızın
çabaları takdire şayandır.
Bölümümüzde okutulan dersleri ve bu derslerin yıllara ve dönemlere göre dağılımını özellikle belirttik. Ders
içeriklerini ise son değişikliklerle birlikte hem Makedonca hem de İngilizce olarak bu çalışmamıza almak
suretiyle, bölümümüzün Dünyanın değişik yerlerindeki Türkoloji bölümleriyle benzeşen ve ayrılan yanlarını
ortaya koymayı amaçladık.
Mezuniyet tezlerimizin listesi ile yüksek lisans tezlerimizin özetleri bölümümüzde yapılan çaışmalar için
bir bilgi verecektir sanırız.
Bölümümüzde hem kadrolu hem de görevlendirme ile hizmet veren akademisyenlerimizin tamamından
özgeçmişlerini ve akademik çalışmalarının listesini istedik. Bunlara ileve olarak hocalarımızdan; öncelikle
Makedonya Türkolojisini ilgilendiren alanlardaki yazılarından birer tanesini ve sanat çalışmalarını bu kitap için
yayınlanmak üzere vermelerini istedik. Öyle zannediyoruz ki, bu bölüm ilerde Makedonya Türkolojisiyle ilgili
araştırma yapmak isteyenler için önemli bir kaynak niteliği taşıyacaktır.
Kaynakça, hem bölümümüz için hem de Balkan Türkolojisi için ileri okuma yapmak isteyenlere faydalı
olacaktır diye düşünüyoruz. Bölümümüzle ilgili basın ve yayın organlarında çıkan haber ve fotoğraflara ve
yine bir bölüm albümüne de bu çalışmamızda yer verdik…
Bizim bu çalışmamızı sabır ve merakla bekleyenlere, Üniversitemizin rektörü sayın Prof. Dr. Blaje Boev,
Fakültemizin dekanı sayın Doç. Dr. Dragana Kuzmanovska ve Bölüm Başkanımız sayın Prof. Dr. Mariya
Leontik’e bu çalışmamıza verdikleri destek için teşekürlerimizi sunuyoruz. Türkiyeli ve Makedonyalı gençlerin
yüksek tahsil hayatlarında bölümümüzü tercih etmeleri ise ayrı bir takdiri hakediyor…
Makedonya Türkolojisine hayırlı olması dileğiyle çalışmamızı ilgililerin ve meraklıların dikkatlerine sunuyoruz…
İştip, Ekim 2016
8
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
SUNUŞ YAZILARI
Филолошкиот факултет при Универзитетот „Гоце
Делчев“ во Штип ја воведува студиска програмаза групата Турски јазик и книжевност уште од 2009 г. од причини што се исполнети сите неопходни услови за успешно
изведување на настава за кандидатите кои ќе покажат
интерес од областа на турскиот јазик и книжевноста.
Групата за Турски јазик и книжевност се основа благодарение на наставниот кадар составен од проф. д-р Махмут Челик и проф. д-р Марија Леонтиќ кои несебично се
потрудија да го дадат својот максимум во однос на изготвување на Елаборати за акредитација на студиските
програми по Турски јазик и книжевност – насока наDr. Dragana Kuzmanovska
ставна и Турски јазик и книжевност – насока преведување
İştip Gotse Delçev Üniversitesi
и толкување, во однос на организирање на наставниот
Filoloji Fakültesi’nin Dekanı
процес и обезбедување на соодветна стручна литература.
За автентична обука на студентите, тие воспоставија
контакт и овозможија потпишување на Договорот за проектот „Туркологија“со Институтот „Јунус Емре“ од Р. Турцијакој секоја година испраќаше и ќе испраќаеден или повеќе професори од областа на турскиот јазик или турската книжевност според потребите на
студиската програма за турски јазик и книжевност.
Со дополнителен нивен ангажман е збогатена и Универзитетската библиотека на УГД
која на студентите им е ставена на располагање и им овозможува достапност до современата литература од еминентни домашни, турски и странски автори, односно ќе можат да
се стекнат со најновите сознанија од Р. Турција и светот од областа на туркологијата, станува збор за околу 4000 книги на турски јазик.
Навистина ми е чест во името на Филолошкиот факултет при УГД да дадам мал придонес
со овој предговор во издавањето на оваа МОНОГРАФИЈА.
ДЕКАН
д-р Драгана Кузмановска
İştip "Gotse Delçev" Üniversitesi Filoloji Fakültesi bünyesinde 2009 yılında Türk Dili ve Edebiyatı
Programının adaylarına, başarılı öğretim için gerekli koşullar temin edilmiştir.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Prof. Dr. Mahmut Çelik ve Prof. Dr. Mariya Leontik'in hem eğitim
hem de tercümanlık anabilim dallarında ders proğramlarının hazırlamasında ve derse uygun bilimsel
literatürü sağlamak için büyük bir fedakârlık gösterdiler.
Onlar, otantik bölümde daha kaliteli bir eğitim yapılabilmesi için "Yunus Emre" Türk Kültür Merkezi
"Türkoloji" Projesi çerçevesinde bir protokol imzalanmasında büyük katkıları oldu. Bu sözleşmede ister dilde
ister edebiyatta, Türkiye'den gelen hocaların sayesinde bölümde kadro eksikliğini kapatmış oluyorlar.
Onların gösterdikleri diğer büyük girişim, üniversite kütüphanesini Türk yerli ve yabancı yazarların
çağdaş edebiyatın erişimi sağlamaları için 4000 kitabla donatmışlar.
Monografinin yayınlanmasında bu önsözle küçük bir katkı verdiğim için Gotse Delçev üniversitesi
(UGD) Filoloji Fakültesi adına onur duyuyorum.
Dekan
Dr. Dragana Kuzmanovska
9
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
SUNUŞ YAZILARI
По добивањето на првата акредитација, се покажа дека
Катедрата за турски јазик и книжевност предизвика голем
интерес за изучување на турскиот јазик, не само од Турците,
туку и од страна на оние, на кои турскиот не им е мајчин
јазик. Задоволство е да се каже дека од година, во година се
подобрува квалитетот на студентите, а и нивниот
интерес за продолжување на студиите и на втор циклус.
Сето тоа се постигна како резултат на огромното
залагање на професорите, проф. д-р Марија Леонтиќ и
проф. д-р Махмут Челик, како редовно вработени на оваа
Катедра, но за да биде успешна реализацијата на
студиската програма, голем придонес даде и професорката
од УКИМ – проф. д-р Севин Алил, која беше од самите
почетоци ангажирана во наставата.
Prof. Dr. Violeta Dimova
İştip Gotse Delçev Üniversitesi
Filoloji Fakültesi’nin İlk Dekanı
Денес, од оваа временска дистанца, како прв декан на Филолошкиот факултет при
Универзитетот „Гоце Делчев“ во Штип, можам да констатирам дека Катедрата за турски
јазик и книжевност стана вистински мост за една мошне квалитетна соработка и на полето на
образованието, но и на јазикот, литературата и културата меѓу Р. Македонија и Р. Турција.
Проф. д-р Виолета ДИМОВА
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ilk akreditasyonu aldıktan sonra, Türk dilini öğrenmek için büyük
bir ilgi uyandı. Böyle bir ilgi sadece Türk’lerde değil, aynı zamanda Türkçe anadili olmayanlarda da
hissedildi. Öğrencilerin yıldan yıla eğitim kalitelerini daha üst seviyelere çıkardıklarını ve yüksek lisansa devam etmeleri için büyük bir ilginin uyandığını zevkle söylemeliyim. Bütün bu başarılar, Bölüm’ün kadrolu hocaları, Prof. Dr. Maria Leontiç’in, Prof. Dr. Mahmut Çelik’in ve Az. Kiril ve
Metodiy Üniversitesi’nin Türkoloji Bölümün’den daha kuruluşundan itibaren misafir hoca olarakgelen
Prof. Dr. Sevin Alil’in büyük katkıları sonucunda elde edilmiştir.
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nin ilk dekanı olarak bugün bu zaman içinde,
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile çok kaliteli bir işbirliğinin; eğitim, edebiyat, dil ve kültür alanında,
Türkiye Cumhuriyeti ile Makedonya Cumhuriyeti arasında bir dostluk köprüsü teşkil ettiğini söyleyebiliriz.
Prof. Dr. Violeta DİMOVA
10
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ВОВЕД
Историја на наставата по Турски Јазик во Мaкедонија
Воведот почнуваме со една прекрасна поезија за Македонија од познатит поет Фазил
Хусну Дагларџа, од Република Турција.
MAKEDONYA
Makedonya çocuklar ülkesi
Her yıl Ohrid Gölü’nde
Struga’da toplanır binbir çocuk.
Vardar’dan gelenler
Elleri üzüm
Elleri buğday.
Kimi Makedon, kimi Arnavut, kimi TÜRK
Bütün yeryüzü çocuklarını çağırırlar,
Ulaşır onlara bütün yeryüzü çocukları.
Yürekleri karışır
Bir birine hepsinin
Gülerken de, çalışırken de.
Makedonyalı çocuklar okumayı öyle severler ki
Geceleyin bile
Okurlar yıldızları.
Bitmez tükenmez bir bayramdır başkent ÜSKÜP
Her gün yeni
Her gün pırıl pırıl
(Dağlarca, 1967, s.32)
Фазил Хусну Дагларџа пее за прекрасните македонски дечиња, со невин поглед и чиста и топла душа.
Македонци, Турци, Албанци, сите сложни, сите во братство сплотени. Им успева на тие деца, преку
смеа, преку песна сите срца да ги сплотат, сите да ги соединат. Македонија, " земја на децата " како што
ја нарекува тој, со право го носи својот епитет. А во неа е Скопје, „светол град“, вели тој. Секој следен
ден во ново руво, сè посветол, непокорен, неуморен!
На манифестацијата „Струшки вечери на поезијата“, која секоја година се одржува во Македонија,
поетот Фазил Хусну Дагларџа, во 1974 година, како добитник на наградата „Златен венец“ и учесник на
манифестацијата,за турскиот јазик во Македонија вели дека е „гласовно знаме“, и ако ова знаме сè уште
се „вее“ во Македонија, Катедрата за турски јазик и книжевност на Филолошкиот Факултет во Скопје
има голем удел во тоа. Денес, ние од Катедрата за турски јазик и книжевност на Филолошкиот Факултет
при Универзитетот „Гоце Делчев“- Штип, можеме со право да кажеме дека продолжуваме да „го вееме
знамето“.
Научната дисциплина која го проучува Турскиот јазик, книжевност, историја и култура се нарекува
Туркијат, или како што се нарекува во поново време ТУРКОЛОГИЈА. Лицето кое се усовршило за да
врши научни истражувања на турскиот јазик и турската книжевност се именува со називот ТУРКОЛОГ.
Создавањето на туркологијата како посебна научна гранка која ќе се занимава со проучување на тур11
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
скиот јазик и сè што е поврзано со турската култура и книжевност, во Европа се појавила во 19 век.
Причините кои довеле до настанување и формирање на туркологијата како посебна научна дисциплина во Европа се поразлични од причините за формирање на туркологијата како научна дисциплина
во т.е. Источна Европа,односно во Балканските земји, а особено во Југославија.
Балканските земји се сместени во југоисточниот дел на Европа, познат како Балкански Полуостров.
Балканскиот Полуостров се протега до Јадранското Море на запад, Медитеранското Море на југ,
Егејското, Мраморното и Црното Море на исток, а за северна граница се прифатени реките Дунав и
Драва.
Научните трудови од областа на Туркологијата во Југославија, за разлика од многу други научни трудови од други области, произлегуваат од постојаните врски помеѓу народите во текот на историјата.
Потребата за вршење на научни истражувања од областа на Туркологијата е поттикнат од историските
односи меѓу народите, кои особено биле изразени за време на петвековното заедништво во времето на
Османлиите и начинот на кој овие односи влијаеле врз духовната и материјалната култура. Особено
било потребно да се вршат истражувања во областите на историјата, јазикот, фолклорот и книжевноста,
бидејќи ова влијание било најголемо токму во овие области. Како резултат на овие потреби за детално
истражување, основачите на Катедрата за турски јазик и книжевност, при изработувањето на наставната
програма не се воделе по примерот на образовните програми на другите држави, туку програмата ја изработувале според сопствените потреби и услови во кои се наоѓале. (Исен 1984год., стр.89)
Првата катедра за Ориенталистика во Југославија е отворена во 1926 година во Белград. Катедрата
започнува со работа во рамикте на Филозофскиот Факултет, за подоцна со поделбата на факултетот на
два дела, да ја продолжи својата дејност во рамките на Филолошки Факултет. Основачот на првата катедра за Туркологија е познатиот турколог Фехим Бајректаревиќ. По прифаќањето на Исламот кај Турците, во турскиот јазик започнало значително навлегување на зборови од арапско и персиско потекло,
па имајќи го во предвид влијанието на овие новонавлезени зборови врз турскиот јазик, за полесно изучување на туркиот јазик и книжевност, се планирало да се изучува арапскиот јазик како посебен, додека
пак од персискиот јазик да се изучува само персиската книжевност и елементите кои навлегле во турскиот јазик.
Од 1952 година врските помеѓу Југославија и Арапскиот свет на политичко, економско и културно
ниво започнале да се движат во позитивна насока. Со формирањето на Зедницата на независни земји
овие врски на соработка го достигнале врвот. Одвојувањето на арапскиот јазик како посебен , со цел да
се олесни изучувањето на турскиот јазик, го зголемува интересот на студентите за негово изучување.
На овој начин се формираат три одделни катедри и тоа Катедра за турски јазик и книжевност, Катедра
за арапски јазик и книжевност и Катедра за Ориентална Филологија. Студентите во првите две години
од стурирањето ги изучувале турскиот и арапскиот јазик заедно, за во трета година повторно оддвојувајќи ги двата јазика да продолжат на Ориентална Филологија. Студирањето на оваа Катедра траело
четири години. Во текот на четиригодишното студирање основен јазик на изучување бил Современиот
турски јазик, а покрај него се држеле и предавања по Османлиско-турски јазик. Во првите години од
формирањето на Катедрата, помеѓу наставниот кадар предавале познати академици како проф. д-р Славољуб Џинџиќ, доц- д-р Љубинка Ралковиќ и асистент Мирјана Теодосиевиќ, за потоа на покана на катедрата за туркологија да се најдат и академски професори и лектори од Турција.
Втората катедра за Ориенталистика во Југославија била отворена во Сараево, Босна и Херцеговина,
каде што и денес живее мнозинство муслиманско население. Катедрата за Ориенталистика во Сараево
ја основал проф. д-р Недим Филиповиќ во 1930 година. За разлика од Катедрата за Ориенталистика во
Белград, на Катедрата во Сараево и персискиот јазик се изучувал како посебен јазик. проф. д-р Недим
Филиповиќ, м-р Јасна Шамиш и м-р Екрем Чаушевиќ биле првите академски професори на оваа катедра.
Денес во Босна и Херцеговина и во градот Зеница постои катедра за Турски јазик и Книжевност.
Третата катедра за Турски јазик и книжевност во Југославија била отворена во Прштина главниот
град на Косово, во склоп на Катедрата за Ориенталистика при државниот Филозофски факултет, доколку
не се смета катедрата за турски јазик и книжевност отворена во Призрен како дел од Високата педагошка
школа Џевдет Дода за учебната 1962/1963 година.
На Катедрата за турски јазик и книжевност во Приштина основана во учебната 1972/1973 година од
страна на проф. д-р Хасан Калеши, на почетокот со работа започнале истакнати академци како: Доц.
12
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
д-р Ниметулах Хафиз, Суреја Јусуф, Сулејман Бирина, Фетих Мехиду, Исмаил Ахмеди, Илијас Реџа,
Есат Дураковиќ, Мухамет Муфтаку, Харис Силајсиќ, Мехди Полиси, Сабахат Махмуди и Муџахит Асимов, за подоцна да се приклучат и доц. д-р Таџиде Хафиз и доц. д-р Ирфан Морина. Во групата под претседателство на проф. д-р Ирфан Морина должност извршувале и академските професори доц. д-р
Нуран Малта, доц. д-р Сузан Џанхаси и д-р Ергин Жабле. Повремено на катедрата гостувале со свои
предавања и академски професори од Турција.
По пензионирањето, Проф. д-р Ниметулах Хафиз заедно со својата сопруга проф. д-р Таџиде Хафиз
во Призрен основале Балкански Центар за Научни Истражувања БАЛ-ТАМ кој набргу по основњето
започнал со издавање на меѓународно списание за истражувања од областа на туркологијата под истото
име БАЛ-ТАМ. д-р Танер Ѓуџлутурк, м-р Ферхат Ашикферки и м-р Умран Ашикферки се само неколкумина од истакнатите академци кои работеле во овој центар за научни истражувања.
Исто така треба да се напомене и дека во склоп на Педагошкиот факултет во Приштина се одржува
настава по турски јазик, а Приштинскиот институт за историја е еден од многуте институти кој вршат
научни истражувања од областа на туркологијата.
Четвртата по ред Катедра за Турски јазик и книжевност во Југославија е отворена во главниот град
на Македонија, Скопје, во склоп на Филолошкиот факултет Блаже Конески, при Универзитетот Кирил
и Методиј. Катедрата е отворена под раководство на проф. д-р Оливера Јашар, во 1976 година. Проф. др Оливера Јашар има исти семејни корени со познатиот писател, Јахја Кемал Бејатли роден во Скопје,
кој во своите дела и песни ги опејува Турција и Македонија. Проф. д-р Оливера Јашар, проф. д-р Ванчо
Башков, проф. д-р Хамди Хасан и проф. д-р Ариф Аго се првите академски професори кои започнале
со работа на катедрата, за подоцна да им се придружи и проф. д-р Муџахит Асимов. Денес ниту еден
од овие академски професори не е дел од катедрата.
Во моментов шеф на катедрата е проф. д-р. Назим Ибрахим, а како дел од професорскиот кадар се и
проф. д-р Фадил Хоџа, проф. д-р Октај Ахмед, проф. д-р Севин Алил, д-р Фатма Хоџин и Мр Сена
Ариф. Катедрата почнувајќи од 1976 година активно без прекини добива професорски кадар од Турција.
Во Скопје, во состав на Педагошкиот Факултет при Универзитетот Кирил и Методиј се одржува настава на турски јазик. Се до своето пензионирање, должноста како турколог ја извршувал проф. д-р
Јусуф Хамзаоглу. Како дел од наставниот кадар на Педагошкиот факултет, единствените професори со
турско потекло се професорот по хемија и методика на запознавање на природата проф. д-р Анан Каил,
проф. д-р Хулја Даут по предметите Турски јазик со култура на изразување, методика на наставата по
турскиот јазик и проф. д-р Ајда Ислам, магистер од областа на турска музика и фолклор.
Важно да се напомене е дека истражувања од областа на Туркологијата се извршуваат и во МАНУ
(Академија на науки и уметности на Македонија), Државниот архив, Институтот за Македонска Историја и Институтот за „Фолклор Марко Цепенков“.
Институтот „Јахја Кемал Бејатли“, формиран 2004 година во Скопје од страна на исткнати академски
професори од областа на туркологијата, како невладина организација има свој допринос во научно-истажувачките активности од оваа област.
Во Македонија, во 2014 година е отворена Група за Турски Јазик и Книжевност како дел од Катедрата
за Источни Јазици на Филозофскиот Факултет при Државниот Тетовски Универзитет. Дел од кадарот
на овој факултет се академските професори доц. д-р. Аднан Исмаили и доц. д-р. Сулејман Баки. Институтот Јунус Емре преку своите проекти ја поддржува катедрата за турски јазик со академски професори
од Турција.
13
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
I. ДЕЛ
Историјат на Катедрата за Турски Јазик и Книжевност на Филолошкиот Факултет при Унуверзитетот Гоце Делчев- Штип
İŞTİP
Bir ecin devesidir sanki
İştip’in deveciler mahallesini
Aşan
Yalnızlığa bürünmüş olan
Biricik duvarcığına asılı kalan
Kemer köprü
Adımları bıraktığım Söğütlük
Ellerinde sarmaş dolaşlı
Bir kuşcağız türküsü
Yeniden başlar tedirginlik
Geçici avareliğin
Bir kiraz ağacı kökünde
Bir asma dalı çürüğünde
Bir badem ağacı içinde
Aradım anılardan kalan izleri.
Takati kalmamış bir bağ tarlasından
Düşmüştük eteklerine Kadıdere’nin
Karşıda hisar
Sürmüştü keyfini ansızın
Korkunç gagalı bir kartal
Otina’nın türkülerine karışan
Ufak tefek taşlarıyla oynayan
Bir mini mini can
Oyundan alnı azıcık sıyrık bir çocuktur daha
Kemer köprü kalıntıları altında dolaşan
(İlhami Emin)
Поетот Илхами Емин, кој е роден во Радовиш, но детството му минувало и во Штип, бидејќи
неговиот татко Абдуррахим Ефенди е роден штипјанец, во една од своите песни вака го опишува градот Штип:
На две страни расфрлани маала, чиниш формираат џиновски камили, оддалечени едни од
други, но сепак споени во едно преку единствениот мост, кој како да потонал во осаменост, од
едната страна Кадидере, а од спротива Исарот вечен чувар на градот. Како чекори загубени во
прегратките на врбите исполнети со жална песна на птиците. Како белег врежани спомените
во коренот на црешите, лозовите гранки во распаѓање, бадемовите дрвја; се што било и поминало како да е сокриено таму. Како одек на мали камчиња кои низ игра се мешаат со песната
на Отиња, како дете во игра изгребан од времето, под остатоците на камениот мост.
14
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Штип се наоѓа во Источна Македонија, во чиј состав влегуваат 34 населени места. Општината брои вкупно 47,796 жители од кои 42,625 жители во гратското подрачје на Штип. Од вкупниот број на население 80% припаѓаат на македонската етничка заедница, а 10% од населението
го сочинува турската етничка заедница. Во градот Штип има 4 основни училишта, 2 подрачни
училишта, 5 средни училишта и Државниот Универзитетот Гоце Делчев, во чиј состав се 13
факултети распоредени во четири камуси и една ректорска зграда. Наставниот кадар е составен
од над 700 професори, а во рамките на факултетот студираат околу 18 илјади студенти.
Универзитетот „Гоце Делчев“ е еден од најреномираните универзитети во Македонија, кој
со својата успешна работа е поврзан со многу странски универзитети преку бројни проекти за
размена на студенти и заеднички проекти од научно-образовен карактер.
Универзитетот „Гоце Делчев“ преставува еден од поновите универзитети, основан на 27 Март
2007 година акридитиран од страна на Владата на Република Македонија.
Катедрата за турски јазик и книжевност на Филолошкиот Факултет при Универзитетот „Гоце
Делчев“, во своето формирање со работа започнува во универзитетскиот кампус во центарот на
градот, за подоцна да продолжи со својата работа во универзитетската зградата на кампус 4.
Катедрата за турски јазик и книжевност е формирана во учебната 2009/2010 година, во склоп
на Филолошкот Факултет , со наставен кадар составен од професорите прoф. д-р Севин Алил,
проф. д-р Драги Ѓорѓиев, доц. д-р Марија Леонтиќ и доц. д-р Махмут Челик. Посебно треба да
се истакна тогашниот декан на Филолошкиот факултет проф. д-р. Виолета Димова каде што
има голема заслуга за основањето на Катедрата за турски јазик и книжевност.
На почетокот од основањето на катедрата, се изучувале наставна програма за додипломски
студии, а заклучно со учебната 2012/2013 година на Катедрата за турски јазик и книжевност е
акредитирана и наставна програма за постдипломски студии.
15
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
GİRİŞ
Makedonya’da Türkoloji Eğitiminin Tarihçesi
MAKEDONYA
Makedonya çocuklar ülkesi
Her yıl Ohrid Gölü’nde
Struga’da toplanır binbir çocuk.
Vardar’dan gelenler
Elleri üzüm
Elleri buğday.
Kimi Makedon, kimi Arnavut, kimi Türk
Bütün yeryüzü çocuklarını çağırırlar,
Ulaşır onlara bütün yeryüzü çocukları.
Yürekleri karışır
Bir birine hepsinin
Gülerken de, çalışırken de.
Makedonyalı çocuklar okumayı öyle severler ki
Geceleyin bile
Okurlar yıldızları.
Bitmez tükenmez bir bayramdır başkent Üsküp
Her gün yeni
Her gün pırıl pırıl (Dağlarca, 1967, s.32)
Her yıl, Makedonya’da düzenlenen “Struga Şiir Akşamları” etkinliklerine Türkiye’yi temsilen katılan ve
1974’de “Altın Çelenk Ödülü”nü almaya hak kazanan Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın (1914–2008), bu dizelerle
özetlediği Makedonya’da; Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “ses bayrağımız” dediği Türkçe hâlâ dalgalanıyorsa
bunda, bu yıl; 40 yaşına basan Makedonya Türkolojisinin ve İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün de payı vardır diye düşünüyoruz.
Türk dilini, edebiyatını, tarihini ve kültürünü inceleyen bilim dalına Türkiyat, Türklük bilgisi denir. Son
zamanlarda bu bilim dalı genellikle TÜRKOLOJİ adıyla anılmaktadır. Türk dili ve edebiyatı alanında uzman
olup araştırma yapanlara da TÜRKOLOG denir.
Türkoloji bilim dalının ortaya çıkması Avrupa’da XIX. Yüzyılda olmuştur. O zaman için ortaya çıkış sebebiyle bugün için kullanılış sebebi farklılık arz etmektedir.
Türkoloji bilim dalının Avrupa’da ortaya çıkış sebebiyle Doğu Avrupa olarak nitelendirilen Balkan ülke16
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
lerinde –özellikle Yugoslavya’da- ortaya çıkış sebebi farklıdır.
Balkanlar, Avrupa’nın güneydoğusunda yer alan bir yarımadadır. Bu yarımadanın batısında Adriyatik Denizi, güneyinde Akdeniz ve doğusunda Eğe, Marmara ve Karadeniz almaktadır. Kuzeyde sınır olarak Tuna
ve Drava nehrleri kabul edilmektedir.
Yugoslavya’daki Türkoloji çalışmaları, diğer pek çok devletteki mevcut çalışmalardan farklı olarak bir
tarihî geçmişten, ülkedeki halklarla tarih boyunca devam eden ilişkilerden kaynaklanmaktadır.
Bu tarihî ilişkiler, özellikle de Osmanlılar zamanında beş yüz yıla varan beraberlik ve bu münasebetin
maddî ve manevî kültür üzerindeki etkisinin araştırılması Türkçenin bilinmesini zarurî kılıyordu. Özellikle
de bu etkinin en çok hissedildiği alanlar olan, tarih, dil, folklor ve edebiyatın daha iyi incelenebilmesi için bu
gerekliydi. Bütün bu ihtiyaçlardan dolayı ülkedeki Türkoloji öğretimi yapan kurumların planları bir başka
yabancı kürsü örnek alınarak değil, kendi şartları göz önünde tutularak hazırlandı. (İsen, 1984, s. 89)
Yugoslavya’da ilk Oryantalistik bölümü 1926 yılında Belgrad’da açıldı. Felsefe fakültesi bünyesinde kurulan bölüm, daha sonra fakültenin ikiye bölünmesiyle Filoloji fakültesinde faaliyetlerine devam etti. Bölümün
kurucusu, ünlü bir Türkolog olan Fehim Bayraktareviç’tir. Türkçeye, Türklerin İslâmiyeti kabul etmelerinden
sonra pek çok Arapça ve Farsça kelimenin girdiği göz önünde tutularak, yani bu dillerin Türkçe üzerindeki
köklü etkileri düşünülerek Türk Dili ve edebiyatının daha iyi öğrenilmesi için Arapça’nın ayrı bir dil olarak,
öğrencilere fazla yüklenileceği düşünüldüğünden Farsça’dan sadece Fars edebiyatı ve Türkçeye girmiş Farsça
öğelerin öğretilmesi planlandı.
Yugoslavya’nın 1952’den itibaren Arap dünyası ile siyasi, iktisadi ve kültürel ilişkileri olumlu yönde gelişmeye başladı. Bağlantısız ülkeler topluluğunun kuruluşuyla da bu ilişkiler doruk noktasına ulaştı. Böylece,
Türkçe öğrenimini kolaylaştırmak amacıyla kurulan Arapça önem kazanarak öğrencilerin daha çok tercih ettikleri bir kürsü haline geldi. Böylece bölüm, Türk Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Edebiyatı ve Oryantal
Filoloji adı altında üç grupta faaliyetlerini yürütür hale geldi. Öğrenciler ilk iki yıl Türkçe ve Arapçayı beraber
okumakta, üçüncü sınıfta yine iki dili öğrenmeye devam etmek üzere Oryantal Filolojiye ayrılmaya başladılar.
Bölümde öğrenim süresi dört yıldır. Bu dört yıl içinde öğrenim dili ve öğretilen dil ağırlıklı olarak Çağdaş
Türkçedir. Bununla birlikte Osmanlı Türkçesi de öğretilmektedir. Öğretim kadrosunda ilk yıllarda şu akademisyenler görev yapmıştır: Prof. Slavoljup Dindiç, Doç.Dr. Ljubinka Ralkoviç ve Asistan Miryana Teodossiyeviç. Bölüme zaman içinde Türkiye’den de Lektür/okutman kadrosunda misafir akademisyen davet
edilmeye başlanmıştır.
Yugoslavya’da ikinci olarak kurulan Oryantalistik Bölümü, halkının bugün de büyük bölümü Müslüman
olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin Sarayevo’dadır. Bölümü, burada 1930 yılında Prof. Nedim Filipoviç
kurdu. Bu kuruluşun, Belgrad’dakinden farkı, burada Farsçanın da ayrı bir dil olarak okutulmakta olmasıdır.
Prof. Nedim Filipviç, Mr. Jasna Şamiş ve Mr. Ekrem Çauşeviç bu bölümün ilk akademisyenleridir.
Bugün için Bosna-Hersek’de Zenitsa’da da bir Türk Dili ve Edebiyatı kürsüsü bulunmaktadır.
Yugoslavya’da 1962/1963 öğretim yılında Pirizren’de Cevdet Doda Yüksek Pedagoji Okulunda faaliyete
geçen Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü saymazsak Yugoslavya’da kurulan üçüncü Oryantalistik kürsüsü,
Kosova’nın merkezi Priştine’deki Devlet Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nde Şarkiyat Bölümü bünyesinde
Türk Dili ve Edebiyatı alanında eğitime başlamıştır. 1972/1973 öğretim yılında Prof. Dr. Hasan Kaleşi tarafından açılan kürsünün ilk akademisyenleri Doç. Dr. Nimetullah Hafız, Süreyya Yusuf, Süleyman Birina,
Fetih Mehdiu, İsmail Ahmedi, İliyas Reca, Esat Durakoviç, Muhammet Muftaku, Haris Silaysiç, Mehdi Polisi,
Sabahat Mahmudi ve Mücahit Asımov’dur. Bu kadroya daha sonra Doç. Dr. Tacide Hafız ve Doç. Dr. İrfan
Morina katılmışlardır. Hâlihazırda Prof. Dr. İrfan Morina’nın bölüm başkanı olduğu kürsüde Doç. Dr. Nuran
17
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Malta, Doç. Dr. Suzan Canhasi, Dr. Ergin Jable görev yapmaktadır. Bölümde zaman zaman Türkiye’den
gelen akademisyenler de misafir öğretim üyesi olarak çalışmışlardır.
Bu bölümden emekli olan Prof. Dr. Nimetullah Hafız ve eşi Prof. Dr. Tacide Hafız, Prizren’de BAL-TAM
Balkan Araştırmaları Merkezi’ni kurmuşlar ve bu merkez adına “BAL-TAM Türklük Bilgisi” adıyla uluslar
arası hakemli bir dergi de çıkartmaktadırlar. Merkezde faaliyet gösteren akademisyenler arasında Dr. Taner
Güçlütürk, Mr. Ferhat Aşıkferki ve Mr. Ümran Âşıkferki de bulunmaktadır.
Priştine Üniversitesi bünyesindeki Pedagoji Fakültesinde de Türkçe eğitim yapıldığını belirtmeliyiz. Piriştine’deki Tarih Enstitüsü de Türkoloji çalışmaları yapan kurumlar arasındadır.
Yugoslavya’da kurulan dördüncü Türk Dili ve Edebiyatı bölümü ise Makedonya’nın başkenti Üsküp’te
Kiril Metodiy Üniversitesi Bilaje Koneski Filoloji Fakültesi bünyesinde olmuştur. 1976 yılında Prof. Dr. Olivera Yaşar’ın önderliğinde kurulmuştur. Olivera Yaşar; şiirlerinde ve yazılarında Türkiye ve Makedonya’yı
yaşatan, Üsküp doğumlu mütefekkir şair Yahya Kemal Beyatlı (2 Aralık 1884–1 Kasım 1958) ile aynı soyağacı
içinde yer almaktadır. Bölümün ilk akademisyenleri Prof. Dr. Olivera Yaşar, Prof. Dr. Vanco Başkov, Prof.
Dr. Hamdi Hasan ve Prof. Dr. Arif Ağo’dur. Sonra’dan bu kadroya Prof. Dr. Mücahit Asımov da katılmıştır.
Şu anda bu kadrodan hiç biri bölümde bulunmamaktadır.
Hâlihazırda bölüm başkanı Prof. Dr. Nazım İbrahim’dir. Prof. Dr. Fadıl Hoca, Prof. Dr. Oktay Ahmet, Prof.
Dr. Sevin Alil ve Dr. Fatma Hoçin, Mr. Sena Arif bölümün kadrolu akademisyenleridir. Bölüme 1976 yılından
beri hiç kesintisiz Türkiye’den akademik eleman desteği devam etmiştir.
Üsküp’te Kiril Metodiy Üniversitesi bünyesindeki Pedagoji Fakültesinde de Türkçe eğitim yapılmaktadır.
Bu fakülte bünyesinde Türkolog olarak görev yapan Prof. Dr. Yusuf Hamzaoğlu emekli olduktan sonra yerine
Prof. Dr. Hülya Daut geçmiştir. Fakültede diğer öğretim üyeleri arasında Prof. Dr. Ayda İslâm, Türk müziği
konusunda uzman bir akademisyendir, diğer bir akademisyen ise kimyacı Prof. Dr. Adnan Kâildir.
MANU Makedonya Bilimler Akademisi, Devlet Arşivi, Makedonya Tarih Enstitüsü ve Makro Çepenkov
Folklor Enstitüsü bünyesinde de Türkoloji çalışmalarının yapıldığını belirtmeliyiz.
Üsküp’te 2004 yılında Türkolog akademisyenler tarafından kurulan “Yahya Kemal Beyatlı Türkoloji Enstitüsü” de sivil bir örgüt olarak Türkoloji çalışmalarına katkı sunmuştur.
Makedonya’da Kalkandelen Devlet Üniversitesi Felsefe Fakültesi bünyesindeki Doğu Dilleri Bölümü
içinde 2014 yılında Türk Dili ve Edebiyatı Birimi de açılmıştır. Bölümde kadrolu akademisyen olarak Doç.
Dr. Adnan İsmail ve Doç. Dr. Süleyman Baki bulunmaktadır. Bölüme Türkiye’den Yunus Emre Enstitüsü tarafından Türkoloji Projesi kapsamında öğretim üyesi desteği sağlanmaktadır.
18
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
I. BÖLÜM
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Kuruluş ve Tarihçesi
İŞTİP
Bir ecin devesidir sanki
İştip’in deveciler mahallesini
Aşan
Yalnızlığa bürünmüş olan
Biricik duvarcığına asılı kalan
Kemer köprü
Adımları bıraktığım Söğütlük
Ellerinde sarmaş dolaşlı
Bir kuşcağız türküsü
Yeniden başlar tedirginlik
Geçici avareliğin
Bir kiraz ağacı kökünde
Bir asma dalı çürüğünde
Bir badem ağacı içinde
Aradım anılardan kalan izleri.
Takati kalmamış bir bağ tarlasından
Düşmüştük eteklerine Kadıdere’nin
Karşıda hisar
Sürmüştü keyfini ansızın
Korkunç gagalı bir kartal
Otina’nın türkülerine karışan
Ufak tefek taşlarıyla oynayan
Bir mini mini can
Oyundan alnı azıcık sıyrık bir çocuktur daha
Kemer köprü kalıntıları altında dolaşan
Radoviş doğumlu (1931) olasına rağmen isim babası İştipli Abdurrahim Efendi olan İlhami Emin, bir
şiirinde İştip’i böyle anlatıyor.
19
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bugün için İştip, Makedonya’nın doğu bölgesi sınırları içinde yer alır. Bu bölge içinde, İştip belediyesi sınırları dâhilinde 34 yerleşim yeri vardır. Belediyenin toplam nüfusu 47.796; İştip’in merkez
nüfusu ise 42.625’dir. Nüfüsun çoğunluğunu yüzde seksen ile Makedonlar oluştururken yüzde onunu
Türkler oluşturmaktadır 1.İştip’te 4 ilköğretim okulu, 2 bölgesel okul, 5 ortaöğretim okulu ve “Gotse
Delçev” Devlet üniversitesi bulunur. Üniversitenin 13 fakültesi ve 4 kampusu bir de rektörlük binası
vardır. Öğretim kadrosu 700 kişiden fazladır ve 18 bin öğrenci öğrenim görmektedir.2
Ülkemizin en seçkin üniversiteleri arasında yer alan “Gotse Delcev” Üniversitesi, pek çok üniversite ile beraber öğrenci transferleri yapmakta ve ortaklık programları yürütmektedir.
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloki Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ilk kuruluşta
şehir merkezindeki kampusta idi ancak bugün için 4. Kampus binası içinde eğitim öğretimine devam
etmektedir.
Kampus 4.
1. M.C. Devlet İstasistik Kurumu 2002 sayımları arşivinden alınan resmi bilgiler, Üsküp
2. “Gotse Delçev” üniversitesi arşivinden alınan istatistik bilgiler, İştip
20
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Lisans
İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi genç bir üniversite olarak 27 Mart 2007 yılında Makedonya
Cumhuriyeti Meclisi tarafından kuruldu,3 2009-2010 yılında ise Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü,
Filoloji Fakültesi bünyesinde Prof. Dr. Sevin Alil, Prof. Dr. Dragi Gorgiev, Doç. Dr. Mariya Leontik
ve Doç. Dr. Mahmut Çelik’ten oluşan kadrosuyla ile ilk öğrenimine başladı. Dönemin Filoloji Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Violeta Dimova`nın bölümün açılmasındaki rölü büyüktür4. Bölüm açılınca önce
lisans dersleri verilmeye başlandı. 2012-2013 yılından itibaren Türk Edebiyatı ve Türk Dili üzerine
yüksek lisans dersleri yapılmaya başlandı.
İletişim Adresleri
Adres: Sok. „Krste Misirkov“ No. 10-А
Pos. Faks 201, İştip - 2000, Makedonya C.
Faks: +389 32 390 700
Тelefon: +389 32 550 000
E-mail: contact@ugd.edu.mk
Yurt Dışı Denklik
ECTS sistemi ile dünya üniversiteleri arasındaki yerini sağlamlaştıran “Gotse Delcev” Üniversitesi,
öğrencilerine kazandırdığı diploma ile Avrupa ve Amerika’da, 2010 yılından itibaren de Türkiye’ de
YÖK tarafından denkliği kabul edilmiştir. Böylece Türkiye vatandaşı olan öğrencilerin de bölümümüze kayıt yapmalarını sağlanmıştır5. Bu nedenle altı yıldan beri Türkiye`den üniversitemize kayıt
yapan öğrenci sayısı 500’ü bulmuştur.6
. M.C. Resmi Gazetesi Eğitim ve Bilim Bakanlığı Say. 35/08, 05. 06. 2007, Üsküp
4. M.C. Resmi Gazetesi Yüksek Eğitim Kanununa Göre Say. 35/08, 103/8, 26/09, 83/9, 99/09, 115/10, 51/11 , 17/11, Üsküp
5. “YÖK” Denkliği B.30.0.DEN. 0.00.00.04.13451 okul tanınması hk. Ankara
6. “Gotse Delçev” üniversitesi arşivinden alınan istatistik bilgiler, İştip
21
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
YÖK Denkliği
22
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Türk Dili ve Edebiyat Bölümünün Mezunlarının İş Alanları
Bölüm programımızın amacı, Türk dili ve edebiyatı metinlerini başlangıçtan günümüze kadar edebi
ve filolojik bağlamda değerlendirip öğrenciye kazandırmak, onlara bu ürünlerin Türk kültürünün oluşum ve gelişimindeki vazgeçilmezliklerini akademik düzeyde öğretmek; Türk dili ve edebiyatı alanında özelikle doğu Makedonya’daki ihtiyaç duyulan bilim adamlarını, uzmanları ve öğretmenleri
yetiştirmektir. Programlar, teorik ve uygulamalı derslerin yanı sıra, bölüm içi etkinlikler, konferanslar,
düzenli yapılan araştırma ve uygulama gezileri ve çevre tanıtımları ile desteklenmektedir. Bölümümüzde ayrıca çeşitli video ve slayt gösterileriyle birlikte Türkiye`mizi ve Türk Dünyasını Üsküp`te
bulunan “Yunus Emre Türk Kültür Merkezi” YTKM ile ortaklaşa yapılan çalışmalarımızda, Türk kültürünü tanıtıcı faaliyetler de yapılmaktadır.
2012-2013 yılından itibaren bölümümüz ilk mezunlarını vermiş olup, Milli Eğitim Bakanlığı’na
bağlı ortaöğretim ve liselerde, özel okullarda ve dershanelerde öğretmenlik yapabileceklerdir. Aynı
zamanda öğretim üyesi olarak akademik yaşamlarına devam edebilecek veya üniversitelerde Türk
dili okutmanı olarak çalışabileceklerdir. Ayrıca Makedonya Kültür Bakanlığı’nda, MTV’de, basınyayın organlarında, yayınevlerinde, çeşitli bakanlıklarda, yurt dışı eğitim ve kültür kurumlarında,
arşivlerde, milli kütüphanelerde Makedonca-Türkçe veya Türkçe-Makedonca tercümanlık görevleri
alabileceklerdir. Ayrıca lisans öğrencilerimizden arzu edenleri, yüksek lisans programlarına hazırlamak
ya da bu konuda eğilimi olanları teşvik etmek de bölümümüzdeki lisans eğitimi sırasında dikkat
ettiğimiz bir konudur.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün Misyonu ve Vizyonu
Misyon:
Türk kültürünün temel unsurları olan Türk dili ve edebiyatı alanında geçmişten günümüze ortaya
konulan yazılı ve sözlü ürünleri araştırıp incelemek; elde edilen bilgileri toplumla paylaşmak;
Makedonya’nın çok yönlü kültür yapısına sahip çıkmak, diğer kültürlerle olan ilişkilerde belirleyici
ve etkin rol oynamak; alanında yetkin bilim adamları ve eğitimciler yetiştirmek, Makedonya Türkleri
ve diğer milletler arasında bilim ufkunu genişleterek bilim, sanat ve kültürün Makedonya toplumunda
en kalıcı şekilde yerleşmesine yardımcı olmak. Evrensel boyutta bilgi üreterek, insanlığın hizmetinde
düşünce, bilim ve teknoloji üretimine katkıda bulunmaktır.
Vizyon:
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün akademik açıdan güçlü ve yetkin konumunu korumak;
önümüzdeki süreçte Makedonya’daki İştip Gotse Delçev Üniversitesi Türkoloji bölümünü en önemli
merkez hâline getirmek. Makedonya’daki Türk dilinin korunması ve Makedonya’daki yaşıyan diğer
milletlere Türk dilini tanıtmak ve doğru bir şekilde gelecek kuşaklara aktarılmasını amaçlayan bir
bölüm olmaktır. Türk dilinin korunması ve doğru bir şekilde gelecek nesillere aktarılmasını amaçlayan
bir bölüm olmaktır.
23
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
II. BÖLÜM
Lisans Öğretiminde Okutulan Dersler
Anabilim Dalları: Öğretmenlik ve Tercümanlık
Akademik Proğramı -Anabilim Dalı Öğretmenlik 2012 – 2013
24
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
25
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
26
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
27
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
28
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Lisans Öğretiminde Okutulan Dersler
Anabilim Dalları: Öğretmenlik ve Tercümanlık
Akademik Proğramı -Anabilim Dalı Tercümanlık 2012 – 2013
29
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
30
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
31
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
* T.Y – Öğrencinin toplam yükü
*** - Sekizinci sömestrede, öğrencinin istediği konuda araştırma çalışması yazması lazım ve bu
araştırma çalışması diploma çalışması olarak sayılır ve onu üç kişilik komusyon değerlendirir.
32
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gotse Delçev Üniversitesi ilk kurulduğunda bünyesinde bulunan 7 fakülteden biri Filoloji Fakültesidir. Bu dönemde Filoloji Fakültesinin bölümleri arasında Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü yok iken
2009–2010 öğretim yılında fakültenin dekanı Prof. Dr. Violeta Dimova’nın girişimiyle “öğretmenlik”
ve “çevirmenlik” adı altında iki ana grup olarak Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü kurulmuştur.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün öğretmenlik ve çevirmenlik grubu için eğitim-öğretim lisans
müfredatını Prof. Dr. Violeta ‘nın tavsiyesi ile Doç. Dr. Sevin Alil ve Dr. Mariya Leontiç hazırlamışlardır. Bu müfredatı hazırlarken, daha önce birkaç dönem Üsküp Kril Metody Üniversitesinde de
görev yapan Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Özbay’ın Türkiye’den gönderdiği biri devlet üniversitesi diğeride
bir özel üniversiteye ait Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü müfredatları da yol gösterici olmuştur.. Bu
yeni bölümün müfredatı hazırlanırken elbette ki Makedonya’nın şartları ve ihtiyaçları da göz ardı
edilmemiştir. Yapılan bu müfredat, Filoloji Fakültesinde, İştip Üniversitesinin ve Filoloji Fakültesinin
müfredatıyla ve imkânlarıyla uyum sağladığı halde zaman içinde fakültenin sistem özelliğine göre
değişikliklere uğradı.
2011–2012 eğitim yılında iki sömestr (kasımdan-temmuza kadar) Yunus Emre Kültür Enstitüsünün
Türkoloji Projesi Kapsamında Türkiye’den misafir öğretim üyesi olarak Yrd. Doç. Dr. Cemal Aksu,
Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne görevlendirilmiştir.
Gerek Yrd. Doç. Dr. Cemal Aksu’nun gerekse Kiril ve Metodiy Üniversitesinde Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümünde Türkiye tarafından misafir öğretim elemanı olarak görevlendirilen Halil Açıkgöz’ün, bölümümüzün müfredatının hazırlanmasında katkılarının olduğunu da belirtmeliyiz.
2012–2013 eğitim yılı için bütün üniversite müfredatları yenileme çabası içine girince bölümümüzün müfredatı da yenilenmiştir. Bölümün kadrolu akademisyenleri Mariya Leontiç ve Mahmut Çelik,
yeni müfredatı hazırlarken Cemal Aksu ve Halil Açıkgöz’e danışmışlar ve onların bilgi ve tecrübelerinden de faydalanmışlardır.
Bu yeni müfredata göre ilk iki yılda öğrenciler birlikte okumakta, üçüncü yılda ise “öğretmenlik”
ve “çevirmenlik” grubuna ayrılmaktadır.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü- Öğretmenlik ile Tercümanlık/Çeviri Ana Bilim Dalı olmak
üzere bugün iki ana eğitim ve öğretim proğramı yürütülmeye devam etmektedir. Her iki ana program
birbiriyle uyumlu biçimde düzenlenmiştir. Ana proğramların sürekli yenilenmesiyle hem derslerin
yeni ihtiyaçlara cevap verecek biçimde hazırlanması hem de ders müfredatlarının yeni gelişmelere
uygun hale getirilmesine çalışılmaktadır.
Dille ilgili dersler arasında, klasik filolojiye özgü olanların yanı sıra, modern dilbilim yöntemleriyle
oluşturulanlar da yer almaktadır. Türk Dili Tarihi, Türk Medeniyeti Tarihi, Türk Diyalektolojisi, Leksikoloji, Türkçenin Grameri (Fonetik, Morfoloji, Sentaks), Çağdaş Türk Dili derslerini, Üniversitemizin diğer fakülte ve bölümlerinde okuyan diğer öğrenciler de üç yıldan beri seçmeli ders olarak
almaktadırlar.
Bununla birlikte, üniversitenin diğer bölümlerindeki öğrencilere Osmanlı Türkçesi ve grameri, Osmanlı paleografyası gibi alanlarda öğretim verdiğimizi vurgulamalıyız.
33
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
YÜKSEK LİSANS ÖĞRETİMİNDE OKUTULAN DERSLER
TÜRK DİLBİLGİSİ ALANI
34
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
35
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Filoloji Fakültesinin Bir Yıllık Yüksek Lisans Akademik Proğramı (60 kredi)
Çalışma proğramı: Türk Edebiyatı
Filoloji Bilim Dalı Master, Türk Edebiyat Alanı,
VII Derece
36
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
* Mesleki Yabancı Dillerden sadece bir dil seçilir
Gotse Delçev Üniversitesi Floloji Fakültesi ilk kez 2012—2013 yılından itibaren yüksek lisans programları
hazırlamaya başlandı. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüyle ilgili olarak da Mariya Leontik ve Mahmut Çelik, yüksek
lisans müfredatını, ders içeriklerini ve tavsiye edilen kitap listesini Cemal Aksu ve Halil Açıkgöz ile birlikte hazırlamışlardır. Bu ekip çalışması Mariya Leontiç ve Mahmut Çelik için faydalı bir tecrübe olmuştur.
Yüksek lisansta verdiğimiz eğitimde ise, gerek dilde ve gerekse edebiyat alanlarında sadece Makedonya`da
değil, dünya genelinde başarılı olacak mezunlar yetiştirmeye ve mesleğimizi bizden daha yükseğe çıkaracak
meslektaşlarımızın yetiştirilmesine çalışılmaktadır. Bununla bağlantılı olarak, bölümümüzdeki eğitimde disiplinler
arası ya da bazen çok disiplinli çalışmalar teşvik edilmekte, başka disiplinlerle iletişim ve işbirliğinin geliştirilmesine
çaba gösterilmektedir. Tabii bu çabayı bütünleyecek bir diğer adım olarak, Makedonya’da ve uluslararası düzeyde
Türkoloji bölümleri ve çalışanlarıyla iletişimi geliştirmeye ve bağlantılı olarak nitelikli yayın artışını sağlamaya
gayret ediyoruz.
Bölümümümüz, yüksek lisans eğitiminde araştırma çalışmalarına büyük önem vermektedir
2012-2013 öğretim yılında Bölümümüzde Yüksek lisans derslerinin açılmasıyla kadro yetiştirme proğramına
bağlı olarak, bölümünde toplam altı öğretim üyesiyle çalışmalarını yürütmüştür: Prof. Dr. Dragi Gorgiev, Osmanlıca
Grameri ve Paleografyası, Prof. Dr. Oktay Ahmed, Eski Türk Dili ve Türk Diyalektoloji Dersleri, Doç. Dr. Mahmut
Çelik Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Edebiyatında Düz Yazı ve Şiir, Türk Mitolojisi ve Folkloru Doç. Dr. Mariya
Leontik Çağdaş Türk Dilinin Dilbilgisi, Karşılaştırmalı Dilbilgisi, Çağdaş Çeviri ve Kuramları Yöntemleri, Edebi
Metinler Çevirisi, Doc. Dr. Ramadan Doğan Türk Edebiyati Teori ve Yöntemleri, Türk Edebiyatı Akımları derslerine girmişlerdir.
2013-2014 öğretim yılında yüksek lisansa kayıt yaptıran öğrencilerin sayısı 10 ulaştı. Bu okuma yılında yüksek
lisans derslerine, Doç. Dr. Mahmut Çelik Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Edebiyatında Düz Yazı ve Şiir, Türk Mitolojisi
ve Folkloru, Doç. Dr. Mariya Leontik Dilbilgisi Dersleri, Dr. Oktay Ahmed, Eski Türk Dili ve Türk Diyalektoloji
Dersleri, Doç. Dr. Fadıl Hoca, Türk Edebiyatında Edebi Türler, Türk Edebiyatı Akımları, Türk Tasavvuf Edebiyatı
Metinleri derslerine giriyorlar.
2015-2016 öğretim yılında Prof. Dr. Fadıl Hoca derslere gelemeyince, onun yerine, Türk
Edebiyatında Edebi Türler, Türk Edebiyatı Akımları, Türk Tasavvuf Edebiyatı Metinleri
derslerine Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel girmektedir.
Doktorada Okutulan Dersler
Bölümümüzde henüz doktora programı bulunmamaktadır.
37
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
III. BÖLÜM
Bölümün Öğrencileri
A. Lisans Öğrencileri
Bölümün Öğrenci Kaynakları
Bölüme Öğrenci Alımının Yol ve Yöntemleri
Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne Lise ve tüm meslek okullardan mezun olan öğrenciler kayıtlarını yaptırabilirler. Ancak kayıtlarınn yaptırabilmeleri için aşağıdaki şartları gözönünde bulundurmalıdırlar.
Kayıt İçin Belgeler:
Üniversiteye başvurabilmek için şu belgeler gerekmektedir:
1. Kayıt formu;
2. Tüm sınıfların orijinal şehadetnameleri;
3. Devlet mezuniyet belgesi veya Uluslararası mezuniyet belgesi yada Okul mezuniyet belgelerinden biri;
4. Doğum belgesi;
5. Vatandaşlık belgesi;
6. Lise diploması
“Devamlı” ve “Devamsız” Öğrenci Kavramları
Devamlı öğrencilerin kayıt şarları ve maliyeti:
Devlet kontenjanıyla kayıt yapan öğrenciler yıllık iki taksit olarak 100’er avro toplam 200 avro,
ancak devlet kontenjanıyla kayıt yaptıramıyanlar yani lise döneminde düşük başarı gösteren öğrenciler
ise yıllık 400 avro iki taksit olarak ödeme yapmalıdırlar.
Devamsız öğrencilerin kayıt şartları ve maliyeti:
Bölümümüzde devamsız yada sırasız öğrenci de kayıt yaptırabilir. Bu nedemek oluyor, mesela öğrenci bir memur olarak devlet yada özel bir şirkette çalışırsa devamlı derse gelmek zorunda değildir
sadece çalıştığı iş yerinden çalışma belgesi getirerek devamlı derslere gelme zorunluğu yoktur. Bölüme
devamsız yada sırasız derslere gelmemeye bir başka hususla da olabilir, eğer öğrenci hastaysa, hastaneden yıllık rapor alarak fakültenin yetkili kişilerine karşılık olarak gösterilir ve komisiyon tarafından onaylanır böylece devamsız öğrenci statüsüne geçer dolayısıyla dersleri sıralı takipetmek zorunda
değildir. Ancak devamsız öğrenci kayıt yaptırabilmeleri için 400 avro tutarında okul harçlarını yatırmalıdırlar. Ödeme, her akademik yıl için her dönem başında iki eşit taksitte yapılır.
38
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
YABANCI ÖĞRENCİLER İÇİN KAYIT ŞARTLARI:
Kayıt için Belgeler:
Hazırlık kursların bitmesiyle 15 Eylüle kadar üniversiteye kesin kayıt yapabilmeleri için şu evraklari teslim etmeleri gerekir:
- Kayıt Formu
- Eğitim Bakanligi tarafinca lise diplomasının denklilik yapılması ile ilgili kararname.
- Denklilik için Eğitim Bakanlığına verilmiş olan orijinel evrakların tümü.
- Kendi ülkesi tarafindan ve psiko-fizik kabiliyetini gösteren sağlık belgesi Makedonca tercümesi
yeminli tercüman tarafindan onaylanmış.
- Kendi ülkesi tarafindan verilen mahkemelik olmadığına dair belge, Makedonca tercümesi yeminli tercüman tarafından onaylanmış.
Tüm bu belgelerin orjineli olarak yeminli tercüman tarafından öncelikle Makedoncaya çevrilip
noter tasdıklı olarak Makedonya C. Eğitim Bakanlığı tarfınca denkliği yapılması gerekir ve denklikler
alındıktan sonra, yabanci talebe kayıt belgesi alıp hazırlık kursuna başlar. Hazırlık dil kursu Filoloji
fakultesine bağlı dil enstitüsünde yapılır, kurs iki dönemli üçer ay yapılıp altı ay sürer. Kurslar birinci
dönemde Ekim ayından başlayarak Nisan ayının sonuna kadar devam eder, ikinci bölüm ise Nisan
ayından başlayarak Haziran ayına kadar devam eder. Kurs proğramları enstitü tarafından belirlenir,
haftalik 20 ders saati sürer. Yabanci talebe kurs ödemesini yaptıktan sonra dil enstitüsüyle sözleşme
imzalar. Dil enstitüsü yabancı talebeye yazılı sözleşme iyade ediyor. Kurs ücreti dil Enstitüsünün
kararlarına göre belirlenmiştir. Ön kayıtın maliyeti 600 avro tutarında iki eşit taksitle yapılır.
Üniversiteye kesin kayıt Ekim ayından başlıyor. Öğrenci, evrakların tamamını elinde bulundurarak
kayıdını yaptırabilir. Yıllık okul hücreti 1000 avro, Tıp fakültesi hariç yıllık 1500 avro tutarındadır.
Ödemeler, her akademik yıl için her dönem başında iki eşit taksitle yapılır.
Üniversiteye giriş sınavı şartı ypktur.
Bölüme Kayıt Yaptıran Öğrencilerin Yıllara Göre Dağılımı
Bölüm
Bölümümüzde 2009-2010 öğretim yılında 12 devamlı ve 4 devamsız öğrenci kayıt yaptırmışlardır.
2010-2011 öğretim yılında toplam öğrenci sayısı 18’u buldu. 2011-2012 öğretim yılında 16 devamlı
ve 3 devamsız öğrenci kayıt yaptırmıştır. 2012-2013 öğretim yılında 30 öğrenci devamlı ve 4 devamsız
öğrenci kayıt yaptırmıştır. 2013-2014 öğretim yılında 16 öğrenci devamlı ve 2 devamsız öğrenci kayıt
yaptırmıştır. 2014-2015 öğretim yılında 13 devamlı ile 2 devamsız öğrenci ve 2015-2016 öğretim
yılında 14 devamlı öğrenci kayıt yaptırmıştır.
Türk Dili ve Edebiyat bölümünde Türklerin yanısıra Makedon, Arnavut, Rom, Ulah ve diğer milletlerden kayıtlarını yaptırmış öğrencilerimiz vardır.
39
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2009–2010 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Yaptıran Öğrenciler
D.Y.: Doğum Yeri
D.T.: Doğum Tarihi
Mil.: Milliyet
H.V.: Hangi Ülke Vatandaşı
Öğt.: Öğretmenlik
Sr.: Sıralı/Devamlı
M.O.L.: Mezun Olduğu Lise
A.D.: Anabilim Dalı
C.: Cinsiyet
M.: Makedonca
Terc.: Tercümanlık
Srsz.: sırasız/Devamsız
40
T.: Türkçe
Tü.: Türk
T.C.: Tükiye Cum.
Mak:Makedon
Mky.: Makedonya
Rm: Rom
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2010–2011 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Yaptıran Öğrenciler
41
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2012–2013 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Yaptıran Öğrenciler
42
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
B. Yüksek Lisans Öğrencileri
Yüksek Lisans Öğrenci kaynakları
Yüksek Lisans Anabilim Dalları: 1. Türk Edebiyatı
2. Türk Dilbilgisi
Yüksek Lisansa Kayıt Yaptıran Öğrencilerin Yıllara Göre Dağılımı
2012-2013 yılından itibaren Yüksek Lisansta edebiyat dalında sadece bir öğrenci (Ümit Süleyman)
kaydını yaptırmıştır.7 2013-2014 öğretim yılında ise Edebiyat dalında 6, öğrenci kayıt yaptırmıştır.
2014-2015 öğretim yılında Edebiyat dalında 2 öğrenci, 2014-2015 öğretim yılında ? 2015-2016 Edebiyat dalında 1 ve Dilde 1 öğrenci yüksek lisansa kayıt yaptırdılar.
2012-2013 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler: Ümit Süleymani
2013-2014 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler: Alirami İbrahimi, Ömer Yusufi,
Rabiya Ruşid, Fatime Liman, Aysel İlyazi, Lütfu Türkkan, Ayten Maksut
2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında Kayıt Olan Öğrenciler: Eyhan Ruşiti, Önder Cihan Özgürlü
2015-2016 Eğitim Öğretim Yılında 1 kişi kayıt yaptı: Hasan Ateş,
Doktora Öğrencileri
Bölümümüzde Doktora proğramı olmadığı için kayıt yapan öğrencilerimiz yoktur.
7. “Gotse Delçev” üniversitesi arşivinden alınan istatistik bilgiler, İştip
43
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
IV. BÖLÜM
Lisanstan Mezun olan Öğrenciler
Öğrencilerin Mezuniyet Tezleri Konu ve Danışmanları
44
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yüksek Lisanstan Mezun olan Öğrenciler
Öğrencilerin Yüksek Lisans Tezleri Konu ve Danışmanları
1. Ümit Süleymani, Batı Makedonya’daki Türk Dili Derslerinde Türk Edebiyatı ve Bilişsel
Öğrenme, İştip 2015, 109 s., Danışman: Prof. Dr. Mahmut Çelik.
ÖZET
Çalışma, Bilişsel öğrenme kuramı doğrultusunda, Türkçe dersinde kullanılabilecek yöntem ve
teknikleri tanımak. Batı Makedonya’ da 7. 8. ve 9. sınıf öğrencilerinin zihinsel gelişimine yönelik, öğretmenlerin kullandıkları yöntem ve teknikleri tespit etmek ve öğretmenlerin bu tip yöntem
ve tekniklere ne derece önem verdiklerini araştırmak hasebiyle yapılmıştır. Bunun için anket form
hazırlanmış ve Türkçe dersine giren 14 öğretmenle tek tek görüşülerek çalışma yapılmıştır.
Yapılan çalışmada bilişsel öğrenme kuramı ve bilişsel alanın özellikleri irdelenmiştir. Aynı zamanda
Türkçe dersinde kullanılabilecek yöntem ve teknikler verilmiş ve bunların kullanılma amaçları
belirlenmiştir.
Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. İlk önce öğretmenlere Türkçe dersinde kullanılabilecek
yöntem ve teknikler verilerek bunları ne sıklıkla kullandıkları işaret etmeleri istenmiştir. Bunun
icabında da öğretmenlerin öğrenme alanlarına (tema) göre hangi yöntem ve teknikleri kullandıkları
ve son olarak da öğretmen görüşlerine göre yöntem ve tekniklerin kullanımı engelleyen nedenler
işaret etmeleri istenmiştir. Elde edilen değerler Microsoft Ofis 2007 Excel programında hesaplanmıştır ve tablolar halinde sunulmuştur.
Araştırmaya göre:
1. Araştırmada eğitim bilinciler tarafından yöntem ve tekniklerin kesin olarak bir temele dayandırılmadığı
bilgisi elde edilmiştir. Strateji, yöntem ve teknik kavramları birbirinin yerine kullanılmaktadır. Aynı zamanda
da bunların uygulanması ve sınıflanması konusunda kavram kargaşası yaşanmaktadır.
2. Geleneksel öğrenme yöntemlerinden açıklama ve soru-cevap yöntem ve tekniklerinin Türkçe derslerinde
daha yoğun kullanıldığı tespit edilmiştir.
3. Eğitimin verimliliğin daha yüksel olması için farklı yöntem ve tekniklere yer vermek gerekmektedir. Öğretmen derste ne kadar çok yöntem ve teknikik kullanırsa ders o derece etkin geçecektir.
4. Bilişsel ve zihinsel öğrenmenin gerçekleşmesi, yöntem ve tekniklerin uygulanabilir olabilmesi için, yeterli
araç-gereç ve materyaller olmadığından ve fiziki şartlardan kaynaklandığı belirlenmiştir.
5. Türkçe derslerinde kullanılabilecek belli yöntem ve teknikler vardır.
Anahtar sözcükler: Türkçe dersi, bilişselcilik, strateji, yöntem, teknik.
45
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2. Alirami İbraimi, “Yeni Balkan Gazetesinde Yayınlanan çocuk Hikâyeleri İçinde Aile Değerleri”, İştip
2015, 88 s., Danışman Prof. Dr. Mahmut Çelik.
ÖZET
Bu çalışmada Yeni Balkan gazetesinin 2010 – 2015 tarihleri arasında yayınlanmış sayılarının, Makedonya
Cumhuriyet’i Türk yazarının hikâyelerini yayınlanmış oldukları ilanı olmak üzere, incelenmesine ve değerlendirilmesine dayanmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Yeni Balkan, hikaye, yazar, şair,
3. Ömer Yusuf, ‘’Sabit Yusuf’un Şiirlerinde Tematik Analiz’’ İştip 2016, 72 s., Danışman Mahmut Çelik.
ÖZET
1953 yılında yaşanan göç, Makedonya Türk edebiyatını olumsuz yönde etkilediyse de, yeni bir yazar kuşağının varlığı umutların devam etmesini sağladı. Avni Engüllü, Fahri Ali, Suat Engüllü, İrfan Bellür, Esat Bayram
ve Sabit Yusuf bu kuşağın temsilcilerinden bazılarıdır. 1956-1975 yılları Makedonya Türk şiirinin, siyasi amaçlara hizmet etmekten uzaklaşıp, insan ve doğa sevgisi üzerine, gerçek şiir arama dönemi oldu. Dolayısıyla bu
yıllar aynı zamanda Makedonya Türk şiiri için gelişme yıllarıdır.
Sabit Yusuf daha çok şiir yazdı. Çocuk öyküleri ve tiyatro oyunları alanlarda da sesini duyurmuştur.
Edebiyata, daha ilkokul sıralamadayken adım atan Sabit Yusuf, ilk zamanlarda daha çok şiir yazmakla
uğraştı. Bir süre sonra çocuk öyküleri ve tiyatro oyunları yazmaya başladı; bu alanlarda da sesini duyurmayı denedi. İlk şiir kitabı “Yaşam ve Ötesi” 1982 yılında “Birlik” gazetesinde yayınlamıştır.
Onun kitaplarında çocukların günlük yaşamlarından birer parça bulunur.
Şirlerinde kişisel temalar ve aşk yoğunluğu dikkati çeker. Yazarın toplam 9 kitabı yayınlandı. Ozan şiirlerini
ve hikâyelerini bir çocuk diliyle yazmış, onların gözüyle dünyaya, topluma bakarak, bu mutlu dünyanın içine
sığınmaya çalışmıştır. Onun eserlerinde tüm çocukların günlük yaşamlarından birer parça bulunur.
Halen Devam Etmekte Olan Yüksek Lisans Tezleri
Fatime Liman, Önder, Eyhan Ruşiti, Rabiye Ruşid, Aysel İlyazi, Semina Bekir, Lütfü Türkan ...
46
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
V. BÖLÜM
Öğretim Elemanlarıyla İlgili
1.Yunus Emre Enstitüsü İle Yapılan Protokol
Üniversitemiz yeni olduğu için kadro eksikliği vardır bu yüzden Türkiye Cumhuriyetinden öğretim
üyesi istenmektedir. İlk sene TİKA Türk İş Birliği ve Kalkınma Ajansı araçılığıyla bir öğretim elemanı
gönderilmiş ve bölümümüzde misafir öğretim üyesi olarak vazife yapmıştır. Daha sonraki süreçte ise
TC Yunus Emre Enstitüsü tarafından Türkoloji Projesi çerçevesinde gönderilen öğretim üyeleri ile
öğretim elemanı açığını kapatmaya çalışmaktayız. Önceleri bir öğretim üyesi görevlendiren Yunus
Emre Enstitüsü 2015-2016 Öğretim yılı için iki öğretim üyesi görevlendirmiştir.
Makedonya içinden de Kiril ve Metodiy Üniversitesinden ve Tarih Enstitüsünden görevlendirme
ile bölümümüzde derslere giren akademisyenler bulunmaktadır.
İştip “Gotse Delçev “ Üniversitsi, Makedonya Cumhuriyeti Çapında ki Üniversitelerle Yapılan
Öğretim Elemanı Değişimiyle Bölümümüzden Giden ve Gelen Akademisyenler
1.Prof. Dr. Mahmut ÇELİK
Prof. Dr. Mahmut Çelik, 2015-2016 Eğitim Öğretim yılı için Üsküp Kiril ve Metodiy Üniversitesi
Pedagoji Fakültesinde Türkçe eğitim öğretim yapan bölümlerde Çocuk Edebiyatı; Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi; Türk Dili ve Anlatım Kültürü; Yaratıcılık Literatürü; İlk Okuma ve
Yazma Öğretiminin Metodolojisi derslerine girmek üzere görevlendirilmiştir. Haftada bir gün (Pazartesi günleri) bu fakültede derslere girmektedir.
Öğretim Elemanı Değişimiyle Gelen Akademisyenler
a.Makedonya’daki Üniversite ve Kurumlardan Gelen Akademisyenler
1.Prof. Dr. Dragi GORGİYEV (Tarih Enstitüsü 2014- 2016)
2.Prof. Dr. Oktay AHMED (Kiril ve Metodiy Üniversitesi -2016)
3.Prof. Dr. Sevin ALİL (Kiril ve Metodiy Üniversitesi 2009-2013)
4.Prof. Dr. Fadıl HOCA (Kiril ve Metodiy Üniversitesi 2012-2015)
b. Özel Anlaşmayla Yurtdışından Gelen Akademisyenler
1. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY (TC Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü, Ankara 2014–2016)
c.TİKA ve Yunus Emre Enstitüsü Türkoloji Projesi Kapsamında Gelen Akademisyenler
1. Dr. Sevim HİLMİOĞLU (2010-2011)
2. Yrd. Doç. Dr. Cemal AKSU (2011-2012)
3. Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN ( 2012-2013)
4. Dr. Fikret YIKILMAZ ( 2013-2014)
5. Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN (2013-2014)
6. Yrd. Doç. Dr. Satı KUMARTAŞLIOĞLU (2014-2015)
7. Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ GÜREL (2015–2017)
8. Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL (2015–2107)
d. Praktisiyen Olarak Görev Yapanlar
1. Mr. Elvin HASAN (2014)
2. Rabia RUŞİT (2014)
47
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
VI. BÖLÜM
Bölümün Akademisyenleri
Bölüm Başkanları
Bölümümüzde ilk kuruluşta 2009-2012 yılları arasında Doç. Dr. Mariya Leontik başkanlık etmiştir.
2012- Ekim 2015 tarihleri arasında Prof. Dr. Mahmut Çelik Bölüm başkanlığı yapmıştır.
Halen bölüm başkanı Prof. Dr. Mariya Leontik’tir.
Bölümde Ders Veren Akademisyenler
2009-2010 öğretim yılında Bölümümüzün açılışında derslerin daha az olması nedeniyle, elemana ihtiyaç
yokken ikinci yılda ihtiyacımızı yerli kadrodan oluşan Doç. Dr. Mariya Leontik ile Doç. Dr. Mahmut Çelik
ile Üsküp Türkoloji Bölümünden misafir hoca Say. Prof. Dr. Sevin Alil dışında Türkiye den gelen Okutman
Dr. Sevim Hilmioğlu sayesinde gidermiş olduk. 2011-2012 öğretim yılında yine Üsküp Türkoloji Fakultesinden gelen Prof. Dr. Oktay Ahmed ve Türkiye’den gelen Okutman Yrd. Doç. Dr. Cemal Aksu ile gidermiş
olduk. Bölümümüzde 2012-2013 öğretim yılında uygulamalı derslere Mr. Elvin Hasan ve Rabia Ruşit,
Üsküp Türkoloji Bölümünden Doç. Dr. Fadıl Hoca ile Türkiye’den Doç. Dr. Ramadan Doğan girmiştir.
2013-2014 öğretim yılında yerli kadrodan başka, Üsküp Türkoloji Bölümünden Doç. Dr. Fadıl Hoca ile
Türkiye’den Yrd. Doç. Dr. Haluk Aydın, Dr. Fikret Yıkılmaz, 2014-2015 öğretim yılında Dr. Satı
Kumarlıoğlu ve 2015-2016 öğretim yılında Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel ve Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel
sayesinde bölümüzdeki dersleri eksiksiz yapıyoruz.
Akademisyenlerin Verdikleri Dersler
Bölümün Kadrolu Öğretim Üyeleri
Prof. Dr. Marija Leontik
Lisans Düzeyinde
1.Çağdaş Türk Dili-1,2,3,4,5,6
2.Çağdaş Türk Dilinin Fonetiği-1,2
3.Çağdaş Türk Dilinin Sentaksı 1,2
4.Çağdaş Türk Dilinin Yazım Kuralları
5.Çağdaş Türk Dilinini Morfolojisi 1,2
6.Çağdaş Türk Dilinini Leksikolojisi
7. Çeviri Teknikleri - Düzeltmenliğe Giriş
8. Türkçenin ve Makedoncanın Karşılaştırmalı Grameri
9. Türkçeden Makedoncaya Çeviri
10. Makedoncadan Türkçeye Çeviri
Yüksek Lisans Düzeyinde
1.Çağdaş Türk Dilinin Dilbilgisi
2.Karşılaştırmalı Dilbilgisi
3.Çağdaş Çeviri Kuramları ve Yöntemleri
4. Edebi Metinlerin Çevirisi
48
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Mahmut ÇELİK
Lisans Düzeyinde:
1.Çağdaş Türk Edebiyatı-1,2
2.Türk Çocuk Edebiyatı-1,2
3.Türk Kültürü ve Medeniyeti
4.Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi;
5. Eski Türk Edebiyatı 1,2
6. Türk Halk Edebyatı
Yüksek Lisans Düzeyinde:
1. Türk Edebiyatı Tarihi;
2.Türk Mitolojisi ve Folkloru;
3.Çağdaş Türk Edebiyatında Manzum ve Nesir;
4.Mukayeseli Türk Еdebiyatı
5. Çocuk Edebiyatında Manzum ve Mensur Eserlerin İncelenmesi
a.Makedonya’daki Üniversite ve Kurumlardan Gelen Akademisyenler
Prof. Dr. Dragi GORGİYEV (Tarih Enstitüsü -2016)
Lisans Düzeyinde:
1.Osmanlı Türkçesi-1,2,3,4,5,6
Yüksek Lisans Düzeyinde:
1. Osmanlı Türkçesinin Grameri
2. Osmanlı Türçesinden Makedoncaya Çeviri Yöntemleri
Prof. Dr. Oktay AHMED (Kiril ve Metodiy Üniversitesi -2016)
Lisans Düzeyinde:
1.Çağdaş Türk Dilinin Morfolojisi 1,2
2.Türk Dil Tarihi ve Diyalektolojisi
3.Türkçeden Makedoncaya Çeviri
4 Makedoncadan Türkçeye Çeviri Teknikleri
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Prof. Dr. Sevin ALİL (Kiril ve Metodiy Üniversitesi 2009-2013)
Lisans Düzeyinde:
1.Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi;
2.Halk Edebiyatı
49
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Fadıl HOCA (Kiril ve Metodiy Üniversitesi 2012 -2015)
Lisans Düzeyinde:
1.Türk Halk Edebiyatı-1
2.Türk Halk Edebiyatı-2
3.Eski Türk Edebiyatı-1
4.Eski Türk Edebiyatı-2
5.Türk Kültürü ve Medeniyeti
Yüksek Lisans Düzeyinde:
1.Türk Edebiyatında Akımlar
3.Türk Tasavvuf Metinleri
4. Edebiyat Teorisi
b. Özel Anlaşmayla Gelen Akademisyenler
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY (TC Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü, Ankara 2014–2016)
Lisans Düzeyinde:
1.Çağdaş Türk Dilinin Fonetiği–1
2. Çağdaş Türk Dilinin Morfolojisi–1
3.Çağdaş Türk Dilinin Sözdizimi–1
4.Çağdaş Türk Dilinin Fonetiği–2
5. Çağdaş Türk Dilinin Morfolojisi–2
6.Çağdaş Türk Dilinin Sözdizimi–2
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Yüksek Lisans Dersleri yoktur.
c.TİKA Yunus Emre Enstitüsü Türkoloji Projesi Kapsamında Gelen Akademisyenler
Dr. Sevim HİLMİOĞLU (Anadolu lisesi-Konya)
Lisans Düzeyinde:
1. Çağdaş Türk Dili 1,2,3,4
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Yrd. Doç. Dr. Cemal AKSU (İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi 2011-2012)
Lisans Düzeyinde:
1. Eski Türk Edebiyatı 1
2. Eski Türk Edebiyatı 2
3. Çağdaş Türk Dili 3
4. Çağdaş Türk Dili 4
5. Çağdaş Türk Dili 5
6. Çağdaş Türk Dili 6
50
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yüksek Lisans Düzeyinde:
1.Türk Edebiyatında Akımlar
2.Türk Tasavvuf Metinleri
3. Edebiyat Teorisi
Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN (Edirne,Trakya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi 2012-2013)
Lisans Düzeyinde:
1. Eski Türk Edebiyatı 1
2. Eski Türk Edebiyatı 2
3. Çağdaş Türk Dili 3
4. Çağdaş Türk Dili 4
5. Çağdaş Türk Dili 5
6. Çağdaş Türk Dili 6
7. Osmanlıca Dersleri
Yüksek Lisans Düzeyinde:
1. Türk Edebiyatında Akımlar
2. Türk Tasavvuf Metinleri
3. Edebiyat Teorisi
Doç. Dr. Fikret YIKILMAZ
(Tekirdağ, Namık Kemal Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi 2013-2014)
Lisans Düzeyinde:
1. Çağdaş Türk Dili 3
2. Çağdaş Türk Dili 4
3. Çağdaş Türk Dili 5
4. Çağdaş Türk Dili 6
5. Çağdaş Türk Dili 7
6. Çağdaş Türk Dili 8
7. Diyalektoloji ve Frazeoloji
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Yüksek Lisans Dersleri yoktur.
Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN
(Balıkesir Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyat Fakültesi 2013-2014)
Lisans Düzeyinde:
1. Halk Edebiyatı1
2. Halk Edebiyatı 2
3. Osmanlıca Dersleri
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Yüksek Lisans Dersleri yoktur.
51
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dr. Satı KUMURTAŞLIOĞLU
(Balıkesir Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 2014–2015)
Lisans Düzeyinde:
1. Çağdaş Türk Dili 3
2. Çağdaş Türk Dili 4
3. Çağdaş Türk Dili 5
4. Çağdaş Türk Dili 6
5. Çağdaş Türk Dili 7
6. Çağdaş Türk Dili 8
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Yüksek Lisans Dersleri yoktu.
Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ GÜREL (2015–2016)
Lisans Düzeyinde:
1.Çağdaş Türk Dilinin Fonetiği–1
2. Çağdaş Türk Dilinin Morfolojisi–1
3.Çağdaş Türk Dilinin Sözdizimi–1
4. Osmanlı Türkçesi–1
5. Osmanlı Türkçesi–2
6. Eski Türk Edebiyatı–1
7. Eski Türk Edebiyatı–2
Yüksek Lisans Düzeyinde:
Yüksek Lisans Dersleri yoktu.
Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL (2015–2106)
Lisans Düzeyinde:
1.Türk Halk Edebiyatı–1
2. Türk Halk Edebiyatı–2
3. Çağdaş Türk Edebiyatı–2
4. Çağdaş Türk Dili–3
5. Çağdaş Türk Dili–4
6. Çağdaş Türk Dili–5
7. Çağdaş Türk Dili–6
Yüksek Lisans Düzeyinde:
1.Türk Edebiyatında Akımlar
3.Türk Tasavvuf Metinleri
4. Edebiyat Teorisi
Doktora Düzeyinde
Bölümümüzde doktora proğramı bulunmamaktadır.
52
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
VII. BÖLÜM
BÖLÜMÜN SINIF, KÜTÜPHANE VE TEKNİK DONANIMI
İlk başlangıçta Üniversitenin İştip Merkez yerleşkesinde faaliyette olan bölüm daha sonra İştip girişteki kampüs alanına taşınmıştır.
Bölüm başkanlığı için özel bir ofis bulunmamaktadır. Bölüm için özel bir sekreter de görevlendirilmemiştir.
Dersler bu yeni kampüste yapılmaktadır. Kampüste her bölüm için özel bir derslik tahsis edilmiştir.
Bölümün ders yaptığı sınıflar elektronik donanımdan yoksundur.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü kurulduğu günden itibaren ihtisas kütüphanesini oluşturma gayreti
içine girmiştir. İlk başlangıçta TİKA’nın, Yapı Kredi Bankası’nın ve öğretim elemanlarının kitap bağışlarıyla oluşmaya başlayan kütüphanede 2010–2011 eğitim yılında Türk Dili ve edebiyatıyla ilgili
100 kitap bulunmaktaydı. Kadriye Türkkan, Makedonya Çevirmen Birliği, Makedonya PEN Merkezi
ve Diversity (Katitsa Külavkova), Bata Press Yayın Evi (Nenad ve Filip Batkovski), Aysu Erden, Ali
Akbaş, Hüseyin Özbay, Özcan Karbulut kütüphanemize bağışta bulunanlar arasındadır. 2011–2012
eğitim yılının başlangıçında Yunus Emre Enstitüsü’nün kütüphaneye 2000 kitap bağışlamasıyla bu
sayı birden bire kabarmıştır.
2011–2012 eğitim yılının ikinci yarısında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi
Bölümünde Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında öğrencilerin topladıkları kitapların
Bölüm Başkanı Prof. Dr. Necati Demir ve beraberindeki heyet tarafından bizzat bölüme gelinerek hediye edilmesiyle kütüphanemiz 2000 yeni kitaba daha kavuşmuştur.
27 Nisan 2012 tarihinde Fakültemize gelen iki misafir de kütüphanemize kitap hediye etmişlerdir.
Bunlar, daha önce İştip’ten Türkiye’ye hiçret etmiş olan Mücahit Korça’nı kızı Güner Hanım ve damadı Erdoğan Karatekin’dir. Kütüphanemize bağışta bulunan bir diğer isim de Türkiyeli öğrencilerimizden ve Türkiye Millet Vekili Lütfi Türkkan’dır. Bölümümüzde; Yunus Emre Enstitüsü Türkoloji
Projesi kapsamında görev yapan her akademisyen de mutlaka kütüphanemize kitap bağışında bulunmuştur. TC Kültür Müsteşarlığı da her ziyaretinde mutlaka kütüphanemize hediye olarak kitap getirmiştir.
Yunus Emre Enstitüsü Üsküp’ün kitap bağışları zaman zaman devam etmektedir. Yeni Balkan Yayınevi çıkarttığı kitapları hediye ettiği gibi Makedonya’da yayımlanan Yeni Balkan Gazetesi de devamlı olarak kütüphaneye gelen Türkçe süreli bir yayın olarak dikkate değerdir.
Bölüm kütüphanesi, Filoloji Fakültesi binası içindeki kütüphanede özel bir bölüm olarak hizmet
vermektedir. Fakülte kütüphanesinde bir bay ve iki bayan memur görev yapmaktadır. Kütüphaneden
ödünç alma yoluyla öğrencilerimiz ve hocalarımız faydalanmaktadırlar.
53
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
BÖLÜMDE GÖREV YAPAN BİLİM İNSANLARININ
ÖZGEÇMİŞLERİ VE AKADEMİK ÇALIŞMALARI
MARİYA LEONTİK’İN BİYOGRAFİSİ
Mariya Leontik, 12.05.1967’de İstanbul’da doğmuştur. İlk
ve orta okulu Skopye’nin “Koço Ratsin” ilköğretim okulunda,
liseyi ise “Zef Luş Marku”da okumuştur.
1992’de Skopye “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi Türk
Dili ve Edebiyatı Bölümünden mezun oldu. 1993’ten 2000’e
kadar Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde asistan olarak çalıştı.
Bu dönemde Çağdaş Türk dili, Çağdaş Türk dilinin fonetiği,
Çağdaş Türk dilinin morfolojisi, Çağdaş Türk dilinin sentaksı
derslerinin alıştırmalarını yaptı.
2003’te “Makedon Adlar ve Soyadlarında Türkçe Elemanlar”
adlı master tezini “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesinde savundu.
2009’da “Makedon Dilinin Patronomisinde ve Toponimisinde
Prof. Dr. Maria LEONTİK
Türkçe Ekler” adlı doktora tezini aynı fakültede savundu.
İştip - Gotse Delçev Üniversitesi
Şimdi öğretim üyesi olarak İştip “Gotse Delçev” ÜniversiFiloloji Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
tesi Filoloji Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde
çalışmaktadır. Bu bölümde; fonetik, morfoloji, sentaks, çağdaş Türk dili, Türkçenin ve Makedoncanın
karşılaştırmalı grameri, Türkçeden Makedoncaya çeviri, Makedoncadan Türkçeye çeviri, çeviri teknikleri vb. dersleri okutmaktadır.
Mariya Leontik, Türk Dili ve edebiyatı alanında bilimsel yazılar yayınladı, sempozyumlara, konferanslara, kongrelere ve farklı projelere katıldı. Son yıllarda yıllarca hazırladığı kitapları tamamlayıp
yayınlamaktadır.
Türk Edebiyatının Makedonya’da ve Makedon Edebiyatının Türkiye’de karşılıklı olarak daha iyi
tanıtılması için Türkçeden Makedoncaya ve Makedoncadan Türkçeye edebî çeviriler yaptı. Çeviri
alanında yaptığı çalışmaların neticesi olarak 2002 yılında Makedonya Çevirmenler Birliğine kabul
edilmiştir.
MARİYA LEONTİK’İN BİBLİYOGRAFYASI
I. Öz Kitaplar
Mariya Leontik, son on beş yılda hazırladığı kitapları tamamlayıp genellikle bağımsız yayımcı olarak yayınlamaktadır. Dördüncü ve beşinci kitap dışında şimdiye kadar bağımsız yayımcı olarak şu
kitapları yayınlamıştır:
1. Leontik, Mariya. – Леонтиќ, Марија. (2012). Türkçe-Makedonca Konuşma Kılavuzu 1, Türk
transkripsiyonu ile – Турско-македонски разговорник 1, со турска транскрипција. – Скопје. ISBN
978-608-65464-0-3
54
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2. Leontik, Mariya. – Леонтиќ, Марија. (2013). Makedonca-Türkçe Konuşma Kılavuzu 1, Makedon
transkripsiyonu ile - Mакедонскo-турски разговорник 1, со македонска транскрипција. – Скопје.
ISBN 978-608-65464-2-7
3. Леонтиќ, Марија; Селман, Нејат. – Leontik, Mariya; Selman, Neyat. (2013). Основен турскомакедонски речник. – Temel Türkçe-Makedonca Sözlük. – Скопје. İSBN 978-608-65464-3-4
4. Леонтиќ, Марија. (2013). Фонетика и фонологија на современиот турски јазик. Универзитет „Гоце Делчев“ - Штип. ISBN 978-608-4708-68-1
5. Леонтиќ, Марија. (2013). Практикум по фонетика и фонологија на современиот турски
јазик. Универзитет „Гоце Делчев“ - Штип. ISBN 978-608-4708-69-8
6. Leontik, Mariya. (2014). Temel Türkçe Dil Bilgisi. – Skopye. ISBN 978-608-65464-4-1
7. Leontik, Mariya. – Леонтиќ, Марија. (2015). Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Sevelim, Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Öğrenelim! – Дојди да ги сакаме турскиот и македонскиот, дојди да ги
научиме турскиот и македонскиот! A1-A2 – Скопје. İSBN 978-608-65464-5-8(13)
II. Çeviri Kitaplar
Mariya Leontik, farklı yayın evlerinde çeviri kitapları yayınlamıştır. Birinci kitap dışında hepsi
edebî çevirileridir:
1. Ülker, Çiğdem - Улкер, Чидем. (1994). Makedonlar için Türkçe – Научете турски. Метафорум - Штип. (iki dilli ders kitabı, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Ahmed Oktay).
2. Јалвач, Урал. (2000). Чајџилница Алуџура. Детска радост - Скопје. (Türkçeden Makedoncaya
çeviri: Leontik Mariya).
3. Акбаш, Али. (2000). Птичја софра. Детска радост - Скопје. (son söz ve Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
4. Хикмет, Назим. (2003). Лирика. Трибина македонска - Скопје. (ön söz: Leontik Mariya, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Selman Neyat).
5. Илхан, Атила. (2003). Лирика. Бата пресс - Скопје. (ön söz: Leontik Mariya, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Selman Neyat).
6. Demirağ, Fikret; Kansu, Mehmet. – Демираг, Фикрет; Кансу, Мехмет. (2003). Kıbrıslı Türk
Şiiri – Кипарска турска поезија. Огледало - Скопје. (iki dilli antoloji, Türkçeden Makedoncaya
çeviri: Leontik Mariya, Emin Rifat).
7. İsmail, Biba. - Исмаил, Биба (2003). Seni İçimde Doğuracağım – Ќе те родам во себе. Блесок
Скопје. (iki dilli CD kitap, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Selman Neyat).
8. Baymak, Osman. - Бајмак, Осман. (2003). Bir Gün Daha – Уште еден ден. Блесок – Скопје.
(iki dilli CD kitap, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
9. Baymak, Osman. - Бајмак, Осман. (2003). Bir Gün Daha – Уште еден ден. Kosova Basımevi
Prizren. (iki dilli kitap, ön söz, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
10. Nesin, Aziz; Alptekin, Berat Ali. - Несин, Азиз и Алптекин, Берат Али. (2006). Türk Hayvan
Masalları - Турски приказни за животните. Бата пресс – Скопје. (iki dilli kitap, ön söz, Türkçeden
Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
11. Бехрамоглу, Атаол. (2007). Модар вез – нова турска поезија. Струшки вечери на поезијата
- Струга. (antoloji, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Emin İlhami, Emin Rifat, Ahmed
Oktay, Asimov Meral).
55
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
12. Külebi, Cahit. - Кулеби, Џахит. (2007). Lirik - Лирика. Бата пресс – Скопје. (iki dilli kitap,
ön söz, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
13. Muhiç, Ferid. (2008). Zirve (Врв). BENGÜ Yayınları – Ankara. (ön söz, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
14. Akbaş, Ali. - Акбаш, Али. (2008). Kuş Sofrası - Птичја софра. ТОПЕР - Скопје. (iki dilli
kitap, son söz, şairle söyleşi, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
15. Nesin, Aziz; Alptekin, Berat Ali. - Несин, Азиз; Алптекин, Берат Али. (2008). Türk Hayvan
Masalları - Турски приказни за животните. Бата пресс – Скопје. (iki dilli kitap, ön söz, Türkçeden
Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
16. Pertev, Raşit. - Пертев, Рашит. (2009). Yüzyılın Ozanı – Поет на столетието. Огледало –
Скопје. (iki dilli kitap, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
17. Erden, Aysu; Mutlu, Ayten. - Ерден, Ајсу; Мутлу, Ајтен. (2010). Мозаик, современа турска
поезија – Mozaik, Çağdaş Türk Şiiri. ПЕН, ПОЕТИКИ – Скопје. (iki dilli antoloji, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Emin İlhami).
18. Erden, Aysu. Aral, İnci. – Ерден, Ајсу. Арал, Инџи. (2010). Мозаик, современ турски расказ –
Mozaik, Çağdaş Türk Öyküleri. ПЕН, ПОЕТИКИ – Скопје. (iki dilli antoloji, Türkçeden Makedoncaya
çeviri: Leontik Mariya, Emin İlhami, Emin Rifat, Ahmed Oktay, İsmail Gülhinal, Selim Talat).
19. Kansu, Mehmet. - Кансу, Мехмет. (2011). Прозни минијатури. Огледало – Скопје. (Türkçeden
Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya, Emin İlhami, Emin Rifat, Hüseyin Zeynep, Bayram Esad).
20. Mutlu, Ayten. - Мутлу, Ајтен. (2011). Uzun Gemide Akşam – Ноќ на долгиот брод. Бата
пресс – Скопје (iki dilli kitap, ön söz, şairle söyleşi, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
21. Karabulut, Özcan - Карабулут, Озџан. (2011). Aşkın Halleri - Состојби на љубовта. ТОПЕР
Скопје (iki dilli kitap, ön söz, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
22. Hikmet, Nazım - Хикмет, Назим. (2012). Son Şiirleri – Последни песни. Бата пресс - Скопје
(iki dilli kitap, ön söz: Leontik Mariya, son söz Aksu Cemal, Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik
Mariya, Selman Neyat).
23. Ural, Yalvaç – Урал, Јалвач. (2014). Alucura Çayevi - Чајџилница Алуџура. Аутопринт –
Скопје (iki dilli kitap, ön söz ve Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
24. Ural, Yalvaç – Урал, Јалвач. (2014). Akıllı Minik ile Obur – Умната Миничка и Лакомко.
Аутопринт – Скопје (iki dilli kitap, ön söz ve Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
25. Ural, Yalvaç – Урал, Јалвач. (2014). Kulağımdaki Küçük Çan – Малото ѕвонче во моето
уво. Аутопринт – Скопје (iki dilli kitap, ön söz ve Türkçeden Makedoncaya çeviri: Leontik Mariya).
III. Yayınlanan Makaleler
1. Leontik, Mariya. (1991). Necati Zekeriya’nın Şiirlerinde Çocuk Sevgisi. Sesler – Скопје, S 256-257,
67-74.
2. Leontik, Mariya, Sevinç, Gülşen. (1992). Vatan İstanbul’dur, Üsküp’tür... Birlik, Скопје, Бр. 4320, 10.
3. Leontik, Mariya. (1997). Türkçede ve Makedoncada Hitap (Обраќањето во турскиот и во македонскиот јазик). Türk Lehçeleri ve Edebiyat Dergisi – Ankara, Бр. 16, 82-85.
4. Леонтиќ, Марија. (1997). Начини на изразување на природниот род во турскиот и македонскиот
јазик. Годишен зборник на филолошкиот факултет „Блаже Конески“ – Скопје, 23, 105-124.
5. Леонтиќ Марија. (1998). Убавата македонска жена во поезијата на Блаже Конески. Совре56
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
меност – Скопје, Бр. 5-6, 5-10.
6. Леонтиќ, Марија. (1998). Бисер од диванската поезија. Современост – Скопје, Бр. 5-6, 219-224.
7. Леонтиќ, Марија. (1999). Биба Исмаил. Разгледи – Скопје. Бр. 7-8, 584-588.
8. Leontik, Mariya. (2000). Cahit Külebi’nin Şiirlerinde Kadın. Türk Dili – Ankara, Бр. 579, 233-237.
9. Леонтиќ, Марија. (2000). Степенување на придавките во македонскиот и во турскиот јазик.
Годишен зборник на филолошкиот факултет „Блаже Конески“ – Скопје, 25, 65-71.
10. Leontik, Mariya. (2005). “Garip Bir Konuşma” Dramına Bakış. Selman, Neyat: Garip Konuşma. Skopye: Global View Yayınevi, 5-7.
11. Leontik, Mariya. (2006). Türkçede İsim Durumları. Hikmet – Gostivar, 6, 57-71.
12. Leontik, Mariya. (2006). Makedon Halk Şarkılarında Farklı Dinlere Mensup Olan Gençler Arasında Sevgi. Hikmet – Gostivar, 8, 79-89.
13. Leontik, Mariya. (2006). Makedon Öykücülüğünün Tarihi. Damar – Ankara, 185, 48-51.
14. Леонтиќ, Марија. (2010). Турските елементи во македонските имиња и презимиња. Годишен
зборник на филолошкиот факултет при универзитетот „Гоце Делчев“ – Штип, 1, 109-117.
15. Leontik, Mariya. (2010, ekim 25). Makedon Soyadlarına Yansıyan İslam Medeniyetinin Etkileri
Yeni Balkan - Üsküp, 12-13.
16. Leontik, Mariya. (2010, kasım 8). Makedon Soyadlarına Yansıyan İslam Medeniyetinin Etkileri
Yeni Balkan – Üsküp, 12-13.
17. Leontik, Mariya. (2010). Makedon Soyadlarına Yansıyan İslam Medeniyetinin Etkileri. BAL TAM Türklük Bilgisi 13 – Prizren.
18. Леонтиќ, Марија. (2010). Поетиката на авторот и поетиката на преведувачот. Огледало –
Скопје, 178, 4-8.
19. Леонтиќ Марија. (2010). Турските суфикси во македонскиот јазик - паралели од македонската патронимија и топонимија. Литературен збор – Скопје. 4-6 (LVII). 19-27.
20. Леонтиќ, Марија. (2010/2011). Воспитната димензија на воспитно-образовните институции. Воспитание-списание за образовна теорија и практика – Штип. 11 (VII). 47-58.
21. Леонтиќ, Марија. (2011). Стандарднојазичната норма на македонскиот јазик и транскрипцијата на турските лични имиња. Зборник на трудови од научниот собир „Стандарднојазичната норма и македонскиот јазик - Јазикот и идентитетот“ при Институтот за македонски
јазик „Крсте Мисирков“ – Скопје, 20, 121-132.
22. Leontik, Mariya. (2011). Necati Zekeriya’nın Şiirlerinde Çocuk Sevgisi. BAL - TAM Türklük
Bilgisi 14. – Prizren, 14, 129-138.
23. Leontik, Mariya. (2011, haziran 27). Makedonya’daki Türkçenin Ana Dili ve Yabancı Dil Olarak
Eğitiminde Kültürün Etkisi 1. Yeni Balkan – Üsküp, 12-13
24. Leontik, Mariya. (2011, temmuz 4). Makedonya’daki Türkçenin Ana Dili ve Yabancı Dil Olarak
Eğitiminde Kültürün Etkisi 2. Yeni Balkan – Üsküp, 12-13
25. Leontik, Marija. (2011). The Upbringing Dimension of the Educational Institutions. Зборник
на трудови од VI Балкански конгрес за образование и наука „Современото општество и образование – The Modern Society and Education“ при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ –
Скопје, I том, 237-241.
26. Леонтиќ, Марија. (2011). Навлегување на турските суфикси во македонскиот јазик. Литературен збор - Скопје. 1-6 (LVIII). 77-89.
57
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
27. Леонтиќ, Марија. (2011). Статусот на лексемите со турски суфикси во македонскиот јазик денес.
Годишен зборник на филолошкиот факултет при универзитетот „Гоце Делчев“ – Штип, 2, 115-122.
28. Леонтиќ, Марија. (2011). Дијалогот меѓу Истокот и Западот и патот до среќата. Зборник
на трудови од Втора меѓународна научна конференција „Меѓународен дијалог: Исток-Запад“
Свети Николе-Тамбов, 97-100.
29. Leontik, Marija. (2011). Makedonya’daki Türkçenin Ana Dili ve Yabancı Dil Olarak Eğitiminde
Kültürün Etkisi. 16. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Üsküp, Makedonya – Bildiriler – Ankara, 348-354.
30. Leontik, Mariya. (2011). İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün Tarihçesi. Sessiz Gemi. Üsküp, 2, 98-101.
31. Леонтиќ, Марија. (2011). Влијанието на турскиот јазик врз македонскиот јазик. Филолошки студии – Скопје, 311-321.
32. Leontik, Mariya. (2011). Cahit Külebi’nin Hayatı, Edebi Fikirleri ve Eserleri. Hikmet – Gostivar,
18 (9), 67-73.
33. Леонтиќ, Марија. (2012). Ататурк, турскиот јазик и алфабетската реформа. Годишен зборник на филолошкиот факултет при универзитетот „Гоце Делчев“ – Штип, 3, 167-173.
34. Leontik, Mariya. (2012). Nâzım Hikmet’in Hayatı ve Şiirleri. BAL - TAM Türklük Bilgisi 17.
Prizren, 17, 263-280.
35. Леонтиќ, Марија. (2012). Меѓукултурна комуникација во современото општество. Зборник
на научни трудови од Трета меѓународна научна конференција „Меѓународен дијалог: ИстокЗапад“-Свети Николе, Р. Македонија - Тамбов, Руска Федерација, 77-81.
36. Леонтиќ, Марија (2012). Блаже Конески и неговиот однос кон турцизмите во современиот
македонски јазик. Зборник на трудови од XXXVIII научна конференција на ХLIV Meѓународен
семинар за македонски јазик, литература и култура - Лингвистика на тема Блаже Конески и
развојот на современиот македонски јазик и литература одржана на 14-15 јули 2011 во Охрид,
Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ – Скопје, 39-51.
37. Леонтиќ, Марија. (2012). Потеклото и адаптација на турскиот суфикс -џи/-чи (-cı, -ci, -cu,
-cü, -çı, -çi, -çu, -çü) во македонскиот јазик. Литературен збор. Скопје. 1-3 (LIX). 33-41.
38. Леонтиќ, Марија. (2012). Турско-македонски книжевни преводи. Огледало. Скопје, 193
(XXIII). 1, 3, 7.
39. Леонтиќ, Марија. (2012). Тесната поврзаност на преводот и вистината. Огледало. Скопје,
200 (XXIII). 1, 3.
40. Leontik, Mariya. (2012). Türkçe-Makedonca Kitapların Türk Dilinin Öğretilmesinde ve Türk
Edebiyatının Tanıtılmasında Etken Olarak. 17. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, 5-6 Мayıs
2012, Üsküp, Makedonya – Bildiriler – Ankara, 37-42.
41. Leontik, Mariya. (2013). Makedonca-Türkçe ve Türkçe-Makedonca Konuşma Kılavuzlarının
Türkçe ve Makedoncanın Öğretilmesinde Yararları. 18. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu,
Üsküp, Makedonya – Bildiriler – Ankara, 104-113.
42. Леонтиќ, Марија. (2013). Македонскиот јазик во образовниот процес кај турската националност во Македонија. Зборник на трудови од меѓународниот собир на соработка „Прв, втор,
друг јазик: хрватско-македонски споредби“ одржан во Скопје 2010 год. во Скопје. Хрватско
филолошко друштво – Загреб, 143-151.
58
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
43. Leontik Mariya. (2013). Batı Dünyasına Pencere Açan Kâtip Çelebe’nin Makedonya için Önemi ve
Değeri. BAL - TAM Türklük Bilgisi 18. Prizren, 183-192.
44. Leontik, Mariya. (2013). Evliya Çelebi’nin “Seyahatname”sinde Makedon Şehirleri ve Onların Tasviri.
BAL - TAM Türklük Bilgisi 19. Prizren, 83-94.
45. Леонтиќ, Марија. (2013). Граматичката структура на реченицата во македонскиот и во турскиот
јазик. Филолошки студии. Том 2. Скопје, 90-104.
46. Леонтиќ, Марија. (2013). Транскрипција на турските лични имиња при превод на македонски
јазик. Огледало. Скопје, 209/210 (XXIV). 6, 7.
47. Leontik, Mariya. (2013). İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümüne Sayın Halil Açıkgöz’ün Katkısı. Türk Dünyasından Halil Açıkgöz’e Armağan. Doğu Kitabevi –
İstanbul, 77-80.
48. Леонтиќ, Марија. (2013). Потеклото и адаптација на турскиот суфикс -ли /-lİ/ (-lı, -li, -lu, -lü) во
македонскиот јазик. Литературен збор. Скопје. 4-6 (LX). 23-29.
49. Leontık, Marıja. (2014). Original and Translated Poetry as a Module for a Dialogue Among Cultures.
Knowledge – International Journal Scientific and applicative papers 1-2. Institut of Knowledge Management
Skopje. 762-766.
50. Leontik, Mariya. (2014). Nazım Hikmet’in Sevdiği Kadınlar. BAL - TAM Türklük Bilgisi 20. Prizren,
139-141.
51. Леонтиќ, Марија. (2014). Модел на превод сконцентриран на преведувачот. Зборник на трудови
од Меѓународната конференција за применета лингвистика: Практиката во јазикот, јазикот во
практиката, во организација на ФОН – Скопје, 134-325.
52. Леонтиќ, Марија. (2014). Карактерисики на оригиналната и преведената книжевност за деца и
младина. Огледало. Скопје, 221/222 (XXV). 3, 8.
53. Леонтиќ, Марија. (2014). Помошниот глагол сум во македонскиот јазик и помошниот глагол iво турскиот јазик. Филолошки студии. Том 2. Скопје, 670-687.
54. Леонтиќ, Марија. (2014). Семантиката на турскиот суфикс -ли (-lı, -li, -lu, -lü) во турскиот и во
македонскиот јазик. Годишен зборник на филолошкиот факултет при универзитетот „Гоце Делчев“
Штип, 5, 53-62.
55. Leontik, Mariya. (2015). Vurgu. BAL - TAM Türklük Bilgisi 22. Prizren, 273-280.
56. Leontik, Mariya (2015). Türkçede Ad Durumları. BAL - TAM Türklük Bilgisi 23. Prizren, 157-164.
57. Леонтиќ, Марија. (2015). Личните имиња во македонските и во турските училишни книги во
Македонија. Knowledge – International Journal Scientific and applicative papers 11/1. Institut of Knowledge
Management – Skopje. 442-446.
58. Леонтиќ, Марија. (2015). Книгите за деца-модул за дијалог меѓу културите. Огледало. Скопје,
227 (XXVI). 3, 6.
59. Leontik, Mariya. (2015). Gramer Kitaplarının Türk Dilinin Öğrenilmesinde Yararları. 20. Uluslararası
Türk Kültürü Sempozyumu, Üsküp, Makedonya – Bildiriler – Ankara, 48.
60. Леонтиќ, Марија. (2014). Потекло, адаптација и семантика на турскиот суфикс -лак (-lık, -lik, luk, -lük) во македонскиот јазик. Годишен зборник на филолошкиот факултет при универзитетот
„Гоце Делчев“ – Штип, 6, 11-20.
IV. Bilimsel Toplantılar, Sempozyumlar, Konferanslar, Kongreler, Tanıtımlar
59
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
1. Леонтиќ, Марија. (1999). Турцизмите во македонските презимиња коишто изразуваат
дејност. 4. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Çalıklı, Valandovo.
2. Leontik, Mariya. (2000). Makedon Halk Şarkılarında Farklı Dinlere Mensup Olan Gençler Arasında Sevgi. 5. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Çalıklı, Valandovo.
3. Leontik, Mariya. (2001). Makedon Kişi Adları ve Soyadlarında Türk Kişi Adları. 6. Uluslararası
Türk Kültürü Sempozyumu, Çalıklı, Valandovo.
4. Леонтиќ, Марија. (2005). Книжевниот превод овде и сега. 36. Uluslararası Edebî Çeviri Karşılaşmaları, Tetovo.
5. Leontik, Mariya. (2006). Makedon Öykücülüğünün Tarihi. 10. Uluslararası Öykü Günleri, Ankara.
6. Leontik, Mariya. (2008). Ferit Muhiç’in Şiiri ve Şahsiyeti (Avrasya Yazarlar Birliğinde Ferid
Muhik’in “Zirve” adlı kitabının tanıtımı).
7. Леонтиќ, Марија. (2010). Местото и улогата на турските лексички елементи во историскиот
развој на македонскиот јазик. “Krste Misirkov” Makedon Dil Kurumunun Bilimsel Toplantısı,
Skopye.
8. Леонтиќ, Марија. (2010). Стандарднојазичната норма на македонскиот јазик и транскрипцијата
на турските лични имиња. “Krste Misirkov” Makedon Dil Kurumunun Bilimsel Toplantısı, Skopye.
9. Леонтиќ, Марија. (2010). Македонскиот јазик во образовниот процес кај турската националност
во Македонија. “Blaje Koneski” Fakültesinin Uluslararası Toplantısı, Skopye.
10. Леонтиќ, Марија. (2010). Интерференција на поетиката на авторот на оригиналното дело и на
поетиката на литературниот превод. 39. Uluslararası Edebî Çeviri Karşılaşmaları, Tetovo.
11. Леонтиќ, Марија. (2010). Рефлексиите на исламската цивилизација на македонскиот патронимиски фонд. IV. Uluslararası Balkanlarda İslam Medeniyeti Kongresi, Makedonya Bilimsel ve Sanat Akademisi, Skopye.
12. Леонтиќ, Марија. (2011). Дијалогот помеѓу Истокот и Западот и патот до среќата. “Uluslararası
diyalog: Doğu - Batı” adlı İkinci Uluslararası Bilimsel Konferans, Birleşik Uluslararası İslav Üniversitesi
Sveti Nikole - Tambov, Sveti Nikole.
13. Леонтиќ, Марија. (2011). Македонскиот јазичен корпус и местото на турските елементи во него.
Bilimsel Konferans, Makedonya Bilimsel ve Sanat Akademisi, Skopye.
14. Leontik, Mariya. (2011). Makedonya’daki Türkçenin Ana Dili ve Yabancı Dil Olarak Eğitiminde Kültürün Etkisi. 16. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Skopye.
15. Леонтиќ, Марија. (2011). Придонесот на Оливера Јашар-Настева во збогатувањето, стабилизацијата и стандардизацијата на турските лексички елементи во македонскиот јазик. “Krste Misirkov”
Makedon Dil Kurumunun Bilimsel Toplantısı, Skopye.
16. Леонтиќ, Марија. (2011). Али Акбаш, неговите песни и пораки. (“Tefeyyüz” okulunda proje içinde
Ali Akbaş’ın ve şiirlerinin tanıtımı)
17. Leontik, Mariya. (2011). Ali Akbaş’ı Şiir Yoluyla ve Şahsen Tanımam. (“Yunus Emre”nin “Tefeyyüz”
okulunda düzenlediği Ali Akbaş’ın “Kuş Sofrası” adlı kitabının tanıtımı).
18. Leontik, Mariya. (2011). Ali Akbaş’ın Şiirlerini Makedoncaya Çevirmem. (“Yunus Emre”nin “Osten”
adlı galeride düzenlediği Ali Akbaş’ın “Kuş Sofrası” adlı kitabının tanıtımı).
19. Леонтиќ, Марија (2011). Блаже Конески и неговиот однос кон турцизмите во современиот македонски јазик. XXXVIII. Uluslararası Bilimsel Konferans, Uluslararası Makedon Dili, Edebiyatı ve Kültürü
Semineri, Ohrid.
20. Леонтиќ, Марија. (2011). Од теоријата и практиката на турско-македонскиот и македонско-турскиот литературен превод. 40. Uluslararası Edebî Çeviri Karşılaşmaları, Tetovo.
60
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
21. Леонтиќ, Марија. (2011). Воспитната димензија на воспитно-образовните институции. VI. Eğitim
ve Bilim Balkan Kongresi, Ohrid.
22. Leontik, Mariya. (2011). Atatürk, Türk Dili ve Yazı İnkılâbı. VII. Uluslararası Atatürk Kongresi, Makedonya Bilimsel ve Sanat Akademisi ve ATAM, Skopye.
23. Леонтиќ, Марија. (2011). Експресивноста и импресивноста на турцизмите во поезијата на Блаже
Конески. Uluslararası Bilimsel Sempozyumu, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Skopye.
24. Леонтиќ, Марија. (2012). Меѓукултурна комуникација во современото општество. “Uluslararası
Diyalog: Doğu-Batı” adlı Üçüncü Uluslararası Bilimsel Konferans, Birleşik Uluslararası İslav Üniversitesi
Sveti Nikole-Tambov, Sveti Nikole.
25. Леонтиќ, Марија. (2012). Македонските градови и нивниот опис во делото „Патописи“ на Евлија
Челеби. Uluslararası Kongre, Makedonya Bilimsel ve Sanat Akademisi ve MEDAM, Skopye-İstanbul.
26. Leontik, Mariya. (2012). Türkçe-Makedonca Kitapların Türk Dilinin Öğretilmesinde ve Türk Edebiyatının Tanıtılmasında Etken Olarak. 17. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Skopye.
27. Leontik, Mariya. (2012). Standart Türk Dilinin Yumuşaklığı ve Ahenkliliği. Uluslararası Yaşayan
Türkçe Bilgi Şöleni, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
28. Леонтиќ, Марија. (2012). Преводот и вистината. 41. Uluslararası Edebî Çeviri Karşılaşmaları, Tetovo.
29. Леонтиќ, Марија. (2012). Турцизмите како јазична и културна нишка при превод на литературни
текстови од турски на македонски јазик. Uluslararası Bilimsel Konferans, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Skopye.
30. Леонтиќ, Марија. (2013). Makedonca-Türkçe ve Türkçe-Makedonca Konuşma Kılavuzlarının Türkçe
ve Makedoncanın Öğrenilmesinde Yararları. 18. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Skopye.
31. Леонтиќ, Марија. (2013). Модел на превод сконцентриран на преведувачот. Uluslararası Konferans, FON, Skopye.
32. Леонтиќ, Марија. (2013). Транскрипцијата на турските лични имиња при превод од турски на
македонски јазик. 42. Uluslararası Edebî Çeviri Karşılaşmaları, Tetovo.
33. Леонтиќ, Марија. (2013). Турцизмите во лексиколошките трудови на Олга Иванова. Uluslararası
Bilimsel Konferans, “Krste Misirkov” Makedon Dil Kurumu, Skopye.
34. Leontik, Mariya. (2013). Nâzım Hikmet’in Âşık Olduğu Kadınlara Yazdığı Şiirler. Türk Edebiyatı Semineri. Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi (BAL-TAM), Prizren.
35. Leontik, Marija. (2014). Original and Translated Poetry as a Module for a Dialogue Among Cultures
– Knowledge-Capital of the Future adlı İkinci Uluslararası Bilimsel Konferans, Ohrid.
36. Леонтиќ, Марија. (2014). Преводот на книжевноста за деца и млади. 43. Uluslararası Edebî Çeviri
Karşılaşmaları, Tetovo.
37. Леонтиќ, Марија. (2014). Книгите за деца како модул за дијалог меѓу културите и основа за развивање на мултикултурализмот. Makedon Edebiyat Kurumunun Uluslararası Konferansı, Skopye.
38. Леонтиќ, Марија. (2015). Gramer Kitaplarının Türk Dilinin Öğrenilmesinde Yararları. 20. Uluslararası
Türk Kültürü Sempozyumu, Skopye.
39. Леонтиќ, Марија. (2015). Личните заменки во македонскиот и во турскиот јазик. “Krste Misirkov”
Makedon Dil Kurumunun Bilimsel Toplantısı, Skopye.
40. Леонтиќ, Марија. (2015). Литературата за деца како модул за запознавање различни култури.
Makedon Edebiyat Kurumunun Uluslararası Konferansı, Skopye.
61
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
KİŞİSEL BİLGİLER
Doğum Tarihi
Yer
Tel
Email
Uyruğu
: 03. 10. 1967
: Vrapçişte, Makeonya
:
: mahmut.celik@ugd.edu.com
: M.C.
EĞİTİM
Lisans : Az. Kiril ve Metodiy, Üsküp Üniversitesi, Filoloji
Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (1995)
Yüksek Lisans : Paisiy Hilendarski - Plovdiv Üniversitesi,
Lyoben Karavelov, Kırcali Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı
Anabilim Dalı (2002), (Tez Başlığı: “Makedonya ve Bulgaristan Türk Çocuk Edebiyatına Genel Bakış” Danışman:
Prof. Dr. Emil Boev)
PROF. DR. MAHMUT ÇELİK
İştip - Gotse Delçev Üniversitesi
Filoloji Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Doktora: Az. Kiril ve Metodiy Üsküp Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (2009), (Tez Başlığı: “Savaştan Sonra Birinci Kuşak Makedonya Türk Edebiyatı Yazarlarının
Çocuk Öykülerine Eleştirel Bakış”, Danışman: Prof. Dr. Sevin Alil)
YABANCI DİL: Bütün Balkan Dilleri (Makedonca, Srpça, Hrvatça, Bulgarca, Boşnakça, Çehce,
Slovakça: Yüksek Seviye, Almanca, İngilizce ve İtalyanca: Orta Seviye
BİLGİSAYAR : Windows NT, Microsoft Ofis 2010; Excel, Word, PowerPoint, Internet, Photoshop,
Vb.Net,
İŞ DENEYİMİ
“Yane Sandanski” İlköğretim okulu Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği /Üsküp (1996-1998)
Belediye Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği / Gostivar (1997-2009)
Belediye Lisesi Müdür Yardımcısı / Gostivar (2004-2006)
Sağlık Meslek Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği / Kalkandelen (1999-2003)
İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Doç. Dr. (2009-2014)
İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi- Türkoloji Bölümü Bölüm Başkanı (2012-2015)
İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi - Senato üyesi (2011-2013)
İştip “Gotse Delçev” Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Prof. Dr. (2014- ....)
Üsküp “Az. Kiril ve Metodiy Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Konuk Hoca (2012...)
UZMANLIK ALANLARI
Lisans Dersleri
“Gotse Delçev” Üniversitesi Türkoloji Bölümü, İştip/Makedonya: Çağdaş Türk Edebiyatı; Eski
Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı; Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi dersleri öğretim üyeliği.
62
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Aziz Kiril ve Metodi” Üniversitesi, Pedagoji – Eğitim Fakültesi, Üsküp /Makedonya: Çocuk
Edebiyatı; Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi; Türk Dili ve Anlatım Kültürü; Yaratıcılık
Literatürü; İlk Okuma ve Yazma Öğretiminin Metodolojisi dersleri öğretim üyeliği.
Yüksek Lisans Dersleri
“Gotse Delçev” Üniversitesi Türkoloji Bölümü, İştip/Makedonya:
Türk Edebiyatı Tarihi; Türk Mitolojisi ve Folkloru; Çağdaş Türk Edebiyatında Manzum ve Nesir;
Mukayeseli Türk Еdebiyatı
BİLİMSEL YAYINLAR
İlmi Makaleler
Çelik, Mahmut (2015) Türk Edebiyatı Sanatçılarının Eserlerinde Kölelik Ve Cariyelik Anlayışı Hikmet,
International Refereed Scientific Reasearch Journal No.25. ISSN 1857-5935
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2015) Esat Bajram’in “Aliveli” Hikâye Kitabinda Sosyelleşme
Olgusu. Bal-Tam Türklük Bilgisi (22). pp. 263-272. ISSN 1452-2179
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2015) Monuments of Islamic Culture and Civilization in Shtip.
Bal -Tam Turkluk Bilgisi 22 (22). ISSN 1452-2179
Marolova, Darinka and Celik Mahmut (2015) Makedon Folklorundaki Türk ifadelerinin Almancaya Çevirisi. Bal -Tam Turkluk Bilgisi 23. s. 291-295, ISSN 1452-2179
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) The role and the power of women in Macedonian and Turkish folk literature. Bal-Tam Turkluk Bilgisi 21, 11 (21). pp. 209-221. ISSN 1452-2179
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Списанијата и творештвото за деца на турски јазик
во Република Македонија. Детињство. Часопис о књижевности за децу, XL (3). ISSN 0350-5286
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut and Ivanovska, Biljana (2014) Теориско промислување на
епистоларниот жанр. Годишен зборник 2014 - Филолошки факултет, УГД - Штип, 5 (5). pp. 87-96.
ISSN 1857-7059
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka and Ivanovska, Biljana (2014) Поетско-прозното творештво
за деца на Фахри Каја. Годишен зборник 2014 - Филолошки факултет, УГД - Штип, 5 (5). pp. 97-101.
ISSN 1857-7059
Ivanovska, Biljana and Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Македонските преводни
еквиваленти на глаголите во германскиот јазик што искажуваат психичка состојба. Годишен
зборник 2014 - Филолошки факултет, УГД - Штип, 5 (5). pp. 137-143. ISSN 1857-7059
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Сказновидното во творештвото на Славка Манева,
со посебен осврт врз збирката раскази за деца „Ѕвездени перничиња“. Детињство. Часопис о
књижевности за децу, XL (4). pp. 65-74. ISSN 0350-5286
Celik, Mahmut (2014) Turkish woman in Macedonia and woman’s role in literature. Hikmet, Journal of
Scientific Reasearch, 12 (24). pp. 84-95. ISSN 1857-5935
Celik, Mahmut (2014) Makedonya’da Çocuk edebiyatı ve Çocuk Gelişimi. Hikmet, International Refereed
Scientific Reasearch Journal No.23. ISSN 1857-5935
Marolova, Darinka and Celik, Mahmut (2014) About the translation of the Turkish words from Macedonian into German language as well as the Latin and French words from German into Macedonian lan63
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
guage – a parallel. Bal-Tam Türklük Bilgisi, 11 (21). pp. 171-178. ISSN 1452-2179
Celik, Mahmut (2013) The history of the department of Turkish language and literature in Macedonia Stip. Hikmet, Journal of scientific reasearch, 11 (22). pp. 86-95. ISSN 1857-5935
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2013) Творештвото на Хусејин Сулејман во контекст на
целокупната турска книжевност за деца. Годишен зборник 2012 - Филолошки факултет, УГД Штип (3). pp. 217-221. ISSN 1857-7059
Celik, Mahmut (2013) Представе о различитом у турским причама за децу у Републици Македонији.
Детињство. Часопис о књижевности за децу, 39 (2). pp. 96-100. ISSN 0350-5286
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2013) Естетското доживување во расказите за деца. Наше
стварање (12). pp. 476-482. ISSN ISBN: 978-86-7746-367-0
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2013) Критичко есеистички преглед радова Шукри Рамo.
Књижевност зѕ децу и њена улога у васпитању и образовању деце школског узраста. pp. 39-45. ISSN
978-86-6301-005-5
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2013) „Очерки Белграда“ од Константин Петкович автентично сведоштво за мешањето на културите на балканот. Yearbook of the Faculty of Philology
2012, Goce Delcev University, 3 (3). pp. 197-201. ISSN 1857-7059
Celik, Mahmut (2013) Животното дело на Шукри Рамо (1918-1988). Годишен зборник 2013 Филолошки факултет, УГД - Штип. pp. 103-107. ISSN 1857-7059
Celik, Mahmut (2013) Makedonya Türkleri Tarafindan Söylenen Düğün Türküleri. Bal-Tam Turkluk Bilgisi 19. pp. 323-330. ISSN 1452-2179
Celik, Mahmut (2013) Milli Şaririmiz Mehmet Akif Ersoy’un Türk Kimliği Hakkinda. Hikmet, International Refereed Scientific Reasearch Journal, 1 (21). pp. 54-65. ISSN 1857-5935
Celik, Mahmut and Dimova, Violeta (2012) Motives for sociabiliti and other positive charakteristics in
children’s stories. ScienceDirect (46). pp. 22-25.
Celik, Mahmut (2012) Atatürk’ün Çocuk Sevgisi. Hikmet, Gostivar-Makedonija, 20. pp. 29-36. ISSN
1857-5035
Ivanovska, Biljana and Daskalovska, Nina and Celik, Mahmut (2012) A Contrastive Analysis in the Meaning of the Linguistic Units in the Contemporary German and Macedonian Language. Procedia – Social
and Behavioural Sciences, Vol. 46, 1198-1202. Language education today, 46. pp. 1198-1202.
Celik, Mahmut (2012) Makedonya Türk Hikayelerinde Çocuklar1n Sosyale_mesi. Hikmet, Journal of
scientific reasearch. pp. 77-82. ISSN 1857-5935
Celik, Mahmut and Dimova, Violeta and Ivanovska, Biljana (2012) Motives for Socialization, Sociability
and other Positive Characteristics in Children’s Stories. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 46. pp.
22-25. ISSN 1877-0428
Ivanovska, Biljana and Daskalovska, Nina and Celik, Mahmut (2012) A contrastive analysis in the meaning of the linguistic units in the contemporary German and Macedonian language. Procedia - Social and
Behavioral Sciences. ISSN 1877-0428
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2011) Злобната жена во македонските народни семејни
песни и македонската народна балада. Годишен зборник 2011 - Филолошки факултет, УГД - Штип,
II (2). pp. 73-82. ISSN 1857-7059
Celik, Mahmutand Denkova, Jovanka(2011) Децата на турската заедница и турското народно творештво
во Република Македонија.Yearbook of the Faculty of Philology, 2011, 2 (2). pp. 37-41. ISSN 1857-7059
64
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2011) Злобната жена во македонските народни семејни
песни и во македонската народна балада. Yearbook of the Faculty of Philology, 2011, 2 (2). pp. 73-81.
ISSN 1857-7059
Dimova, Violeta and Celik, Mahmut (2011) The Method of Aesthetic Communication, a Basis for the
Communication: Student - Literary Work – Teacher. The VI International Balkan Congress for Education
and Science: The modern society and education. ISSN 978-9989-823-33-6
Dimova, Violeta and Ivanovska, Biljana and Celik, Mahmut (2010) Времето и просторот како физичка и метафизичка категорија во романот „Татарска пустина“ од Дино Буцати. Philological research today.
Celik, Mahmut and Ivanovska, Biljana and Dimova, Violeta (2010) Осврт на расказите за деца на
првата повоена генерација турски писатели во Република Македонија. Philogical research today.
Celik, Mahmut (2010) The Inspirational and Deceptive Point in the Stories Children for of the First Postwar Generation of Turkish Writers in Republic of Macedonia. Yearbook of the Faculty of Philology, 2010,
1 (1). pp. 65-72. ISSN 1857-7059
Çelik Mahmut (2007), Makedonya Türk Çocuk Oyunlarında Sayışmacalar, Uluslararası HİKMET İlmi
araştırmalar Dergisi, Gostivar-Makedonija
Çelik, Mahmut (2003) Makedonya Türk Çocuk Edebiyatının Birinci Kuşak Yazarları, Say. 62-78. Uluslararası HİKMET İlmi araştırmalar Dergisi, Gostivar-Makedonija,
Çelik, Mahmut (1994), Demokrasi Derken, El Hilal Gazetesi, Üsküp.
YURT İÇİ ve YURT DIŞI KONFERANS ve SEMİNERLER
Bildiri
Celik, Mahmut (2015) Книжевното Творештво За Деца На Илхами Емин In: International scientific conference: Ohrid, 12 Maj 2015.
Dimova, Violeta and Celik, Mahmut (2015) The Method Of Aestetıcs Of Comunıcatıon In Educatıon
On The Receptıon Of Lıterary Work In Teachıng In: International scientific conference: Knowledge
For Capabılıtıes & Skılls, Bansko, Bulgarıa,4-6 December, 2015
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2015) Mysterious-imaginary world of mirrors in children’s
literature. In: International scientific conference: Knowledge - capital of the future, The power of
knowledge, 2-4 Oct 2015, Agia Triada, Greece.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2015) Ottoman-Turkish diplomatics. In: International scientific conference: Knowledge-capital of the future, 2-4 Oct 2015, Agia Triada, Greece.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2015) Сказновидното во творештвото на Славко
Јаневски, со посебен осврт на трилогијата за пупи Паф („Пупи Паф во Шумшул град“, „Пупи
Паф гледа од вселената“, „Пупи Паф господар на соништата“. In: Zmajeve decje igre, June
2015, Novi Sad, Serbia.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2015) Социјалниот контекст во расказите за деца и
млади од Есат Бајрам. In: Zmajeve decje igre, June 2015, Novi Sad, Serbia.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Патеписите како книжевен жанр низ
творештвото за деца на Видое Подгорец. In: Zlatni danci 16-150 godina od rodjenja Jagode
Truhelke, 11 Apr 2014, Osijek, R.Hrvatska.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Творештвото на Фахри Каја. In: Knjizevnost u nastavi i
65
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
nauci, 11-12 April 2014, Fakultet pedagoskih nauka univerziteta u Kragujevcu-Jagodina, Serbia.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Oсновоположници на турската детска
литература во Република Македонија. In: Zlatni danci 16, 11 Apr 2014, Osijek, R.Hrvatska.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Traces of Turkish culture in Macedonian’s cultural
tradition. In: International Scientific Conference, Knowledge, 25-28 Nov 2014, Bansko, Bulgaria.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Assessment and grading system of elementary school
instruction in Turkish language in Republic of Macedonia. In: 5SC=0@>4=0 =0CG=0
:>=D5@5=F8X0 Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Autobiographical discourse in modern
Macedonian literature for children and youth. In: The third internatonal scientific conference Methodical days 2014, 25 Oct 2014, Kikinda, Serbia.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Дневникот во македонската проза за деца и
млади. In: 10. Симпозијум са међународним учешћем, Васпитач у 21 веку, 28-29 March 2014,
Sokobanja, Serbia.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Како настаје прича за децу. In: 10. Симпозијум
са међународним учешћем, Васпитач у 21 веку, 28-29 March 2014, Sokobanja, Serbia.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Ликот на роботот во македонската научнофантастична литература за деца. In: Međunarodni znanstveni skup Zlatni danci 14 – Suvremena
dječja književnost 2, 13 April 2012, Osijek. Hrvatska.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) Романите на Горјан Петревски посветени на
младешките возбуди и дилеми. In: Knjizevnost za decu u nastavi i nauci, 11-12 April 2014, Fakultet
pedagoskih nauka univerziteta u Kragujevcu-Jagodina, Serbia.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2014) Makedonya’da Türkçe Eğitim. In: IX Меѓународна
балканска конференција за образование и наука под наслов „Мултикултурализмот и
иновативните пристапи во образованието“, 16-18 Oct 2014, Edrene, Turcija.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2014) The issue of Identity in the Contemporary Macedonian Lliterature. In: IX Меѓународна балканска конференција за образование и наука под наслов
„Мултикултурализмот и иновативните пристапи во образованието“, 16-18 Oct 2014, Edrene,
Turcija.
Турцизми во Босанските Севдалинки, Kонференција за образование и наука, Пале. Босна и
Херцеговина. 2013
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2013) Особености на расказите за деца од првата
повоена генерација турски писатели во Република Македонија. In: Međunarodni znanstveni skup
Zlatni danci 14 – Suvremena dječja književnost 2, 12-13 Apr 2012, Osijek, Hrvatska.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2013) Естетското доживување во расказите за деца.
In: VIII Симпозијума са међународним учешћем „Васпитач у 21. веку“, 30-31 March 2012,
Сокобања, Србија.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2013) Парабола за самоодржувањето и опстанокот.
In: VIII Симпозијума са међународним учешћем „Васпитач у 21. веку“, 30-31 March 2012,
Sokobanja, Serbia.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2013) Митолошките елементи во македонската
научно-фантастична книжевност за деца и млади. In: Научни скуп Књижевност за децу и
њена улога у васпитању, 23 Nov 2012, Vranje, Serbia.
66
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2013) Критичко-есеистички осврт врз делата на
Шукри Рамо. In: Конференција: Књижевност за децу и њена улога у васпитању и образовању
деце школског узраста, 23 Nov 2012, Врање, Србија.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2012) Dijete, obrazovanje i literatura. In: Međunarodni
znanstveni skup, Zlatni danci 13 - Suvremena dječja književnost, 08 Apr 2011, Osijek, R.Hrvatska.
Denkova, Jovanka and Celik, Mahmut (2012) Колодиевски тип на фантастика во
македонската литература за деца. In: Naucni skup “Knjizevnost za decu i omladinu-nauka i nastava”, 06 Apr 2012, Jagodina, Serbia.
Celik, Mahmut and Denkova, Jovanka (2012) Поетското во книгата раскази „Полски цвет“
од Шукри Рамо. In: Naucni skup: Knjizevnost za decu i mladinu –nauka i nastava, 06 Apr 2012,
Jagodina, Serbia.
KİTAPLAR
Çelik Mahmut (2015) Güneş Kimi İzler-Duşan Curişiç, ISBN 978-9940-589-29-5, HKS Spektar,
Tsetinye
Celik, Mahmut (2014) Турска книжевност за деца - скрипта. ISBN 978-608-244-082-8.
Celik, Mahmut (2014) Практикум по турската книжевност за деца. ISBN 978-608-244-083-5.
Celik, Mahmut and Dјrickovic, Milutin (2014) Пуне руке радости. Рашка школа Београд Алфеус арт, Београд-Краљево. ISBN 978-86-6421-000-3
Belcev, Tole and Celik, Mahmut (2012) Македонско-турски разговорник со изговор.
Универзитет „Гоце Делчев“ - Штип.
Belcev, Tole and Dimova, Violeta and Celik, Mahmut and Kuzmanovska, Dragana and Kirova,
Snezana and Nikodinovska, Dijana (2010) Речник на странски зборови во македонскиот јазик АК. Филолошки факултет, Универзитет „Гоце Делчев”, Штип. ISBN 978-608-4504-16-0 (т.1)
Belcev, Tole and Dimova, Violeta and Celik, Mahmut and Kuzmanovska, Dragana and Kirova,
Snezana and Nikodinovska, Dijana (2010) Речник на странски зборови во македонскиот јазик ЛШ. Филолошки факултет, Универзитет „Гоце Делчев”, Штип. ISBN 978-608-4504-17-7 (т.2)
Çelik Mahmut - Süleyman Ümit (2016) “Umut Yolcuları” Namık Efendi Yayınları - Vrapçişte
PROJELER
USAID eSchools – Integration of ICT info the Curriculum – Certificate
GOPA – Curriculu, Facilitation, Methodologies – Certificate of Achiviement
FOSIM – USAID – New Methods of Creation Education – Certificate
European Agency for Reconstruction – Certificate
PSD Group “Mentor” - Certificate
BİLİMSEL TOPLANTI DÜZENLEME VE BİLİMSEL KURULU ÜYESİ
“Balkanlarda Bektaşîlik ve Bektaşî Edebiyatı” Uluslararası Sempozyumu, 15-16 Ekim 2015 Prizren-KOSOVA
T.C. Trakya Üniversitesi “Uluslararası Söz, Sanat, Sağlık” Sempozyumu. Edirne, Türkiye
International scientific conference: Knowledge - capital of the future, The power of knowledge,
2-4 Oct 2015, Agia Triada, Greece
67
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Evliya Çelebi’nin Balkanları Kongresi”, Makedonya Bilimler Akademisi, 16-20 Nisan 2012, Üsküp
XV ve XVI Uluslararası Hıdırllez Bahar Şenlikleri ve Türk Kültürü Sempozyumu, Makedonya2011-2012, Üsküp
VII. Uluslararası Atatürk Kongresi 17-22 Kasım 2011, Makedonya Bilimler Akademisi, Üsküp,
Makedonya
Uluslararası “HİKMET” İlmi Araştırma Dergisi Editör Yardımcısı
YÜKSEK LİSANS TEZLERİ:
Ümit Süleyman, (2015) “Batı Makedonya Türk Dili Derslerinde Türk Edebiyatı ve Bilişsel Öğrenme” ( Dnışman), Gotse Delçev üniversitesi Türkoloji Bölümü, İştip
Alirami İbraimi, (2015) Yeni Balkan Gazetesinde Yayınlanan Çocuk Hikâyeleri İçinde Aile Değerleri (Danışman), Gotse Delçev üniversitesi Türkoloji Bölümü, İştip
Ömer Yusuf, ‘’Sabit yusuf’un Şiirlerinde Tematik Analiz’’ İştip, Nisan, 2016, 72 s., Danışman,
Gotse Delçev üniversitesi Türkoloji Bölümü, İştip
Refide Şaini, (2012) “Osmanlı Paleografisi ve Diplomatikası” (Üye), Makedonya Milli Tarih Enstitüsü, Üsküp
DOKTORA TEZLERİ
Elsev Brina, “Kosova Türk Edebiyatında Kadın Tipi” (üye) Az. Kiril ve Metodiy üniversitesi,
Türkoloji Bölümü, Üsküp, Makedonya
Almira Sulyeviç, “Osmanlı Döneminde Türk ve Boşnak Destanları Motivlerinin Karşılaştırmalı
Analizi” (üye) Az. Kiril ve Metodiy üniversitesi, Türkoloji Bölümü, Üsküp, Makedonya
68
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
1. Adı Soyadı: Dragi Gjorgiev
2. Makedonya Cumhuriyeti
3. Unvanı: profesor doktor
4. Çalıştığı Kurum veya Kuruluş: Milli
tarih enstitüsü, Üsküp
5. Özgeçmişi
28 Nisan 1963’de Ustrumca’da do\du. 1986 yılında Üsküp
Sv. Kiril ve Metodiyus üniversitesi Felsefe fakültesi Tarih bölümü ve 1991 yılında Saraybosna üniversitesi Felsefe fakültesi
Şarkiyat bölümünden mezun oldu. 1989 yılından beri Üsküp
Milli tarih enstitüsünde çalişmaktadır. 1997 yılında yüksek liProf. Dr. Dragi GORGİYEV
sans eğitimini tamamlayarak doktora programına başladı. 2004
yılında Sv. Kiril ve Metodiyus üniversitesi Tarih bölümünde
doktora eğitimini bitirip doktor doçent oldu. 2010 yılında pröfesör oldu. Osmanlı döneminde Makedonya’ya ait birkaç kitap ve makaleleri var ve osmanlicadan makedoncaya çevirdiği on cild tapu
tahrir, temettüat, cizye ve yoklama defteri yayınladi. Aynı zamanda İştip, Gotse Delçev üniversitesi
Tarih bölümünde Osmanlı devleti tarihi dersleri veriyor ve aynı üniversitede Türkoloji bölümünde
Osmanlıca derslerine giriyor. 2013’den itibaren Türk Tarih Kurunumun Şeref üyesidir.
2012’den itibaren Milli tarih enstitüsünün müdürüdür.
2015’den itibaren MANU’nun uyesidir.
BİLİMSEL YAYINLARI
1. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga I, AM (Makedonya arşivi), Skopje 1996;
2. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga II, AM, Skopje 1997;
3. Turski dokumenti za Ilindenskoto vostanie od sultanskiot fond “Yildiz”, AM, Skopje 1997;
4. Skopje od turskoto osvojuvawe do krajot na XVII vek, INI (Institut za nacionalna istorija), 1997;
5. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga III, AM, Skopje 1998;
6. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga IV, AM, Skopje 1999;
7. Turski dokumenti za istorijata na Makedonskiot narod. Popisi od XVI vek za kazite: Kostur, Serfixe i Veles, tom VII, kniga II, AM, Skopje 1999;
8. Zapoznajte ja Makedonija, INA, Skopje, 2000, (delot za istorijata na Makedonija vo vreme na
osmanliskoto vladeenje);
9. Naselbi i naselenie vo Makedonija vo XV i XVI vek, DARM (Makedonya Devlet Arşivi) i INI,
Skopje 2001;
10. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga V, DARM, Skopje 2001;
11. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga VI, tom I; DARM,
Skopje 2002;
69
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
12. Britanskite konzuli vo Makedonija (1797 - 1915), DARM, Skopje, 2002;
13. Britanski dokumenti za istorijata na Makedonija, tom IV, 1857 - 1885, DARM, Skopje 2003;
14. Amnestirani ilindenci vo 1903 godina, DARM i INI, Skopje 2003;
15. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga VII, tom I; DARM,
Skopje 2004;
16. Britanski dokumenti za istorijata na Makedonija, tom V, 1885 - 1900, DARM, Skopje 2005;
17. Istorija na Skopje i negovata okolina od Salih Asim (prevod od osmanliski turski na makedonski
jazik i komentari), Muzej na grad Skopje, Skopje, 2005;
18. Osmanlı Yönetiminde Makedonya. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire başkanlığı, Makedonya Devlet Arşivi, (redaktor) Istanbul, 2005;
19. Turski dokumenti za istorijata na Makedonija. Popisi od XIX vek, kniga VII, tom II, DARM,
Skopje 2006;
20. Turski dokumenti za oruzenite borbi vo Makedonija, 1903 - 1908, DARM, Skopje, 2007;
21. Skopskata osmanliska monetarnica - Üsküp Osmanlı Darphanesi, (Makedonca-Türkçe) INI ve
Makedonya Müzesi, Üsküp, 2008;
22. Turski dokumenti za aferata Mis Ston, DARM, Skopje, 2008;
23. Kratka istorija na makedonskiot narod/ History od Macedonian people (koavtor), INI, Skopje,
2008 (delot za osmanliskiot period);
24. Ohrid i ohridsko niz osmanliskite dokumenti (19 - 20. vek), Muzej i Zavod na grad Ohrid,
Ohrid, 2009;
25. Naselenieto vo makedonsko - albanskiot graniçen pojas (15 - 16 vek), INI, Skopje, 2009;
26. İlber Ortajli, Najdolgiot vek na imperijata, prevod od turski i komentari, INI i MATUSITEB,
Skopje, 2009;
27. Makedonskoto praşanje vo osmanliskiot parlament (prevod I komentari na stenografski beleşki
od 1909 godina), DARM, Skopje, 2009
28. Ahmed Nijazi Resneli - beg, Spomenite na Nijazi, prevod od osmanliski turski na makedonski
jazik, voved i komentari, MANU, Skopje, 2010;
29. Cengiz Hakov, Istorija na sovremena Turcija, (prevod od bugarski na makedonski jazik), INI,
Skopje, 2010;
30. Semejstvoto Ohrizade. Istorija dolga 600 godini, DARM, Skopje, 2010;
31. Şemsudin Selanikli, Makedonija - istorija na revolucionerniot period, prevod od osmanliski
turski jazik, voved i komentari, INI, Skopje, 2011;
32. Salname na vilaetot Kosovo (1896), prevod od osmanliski turski na makedonski jazik i komentari, MATUSITEB, Skopje, 2012;
33. Hoca Sadudin, Kruna na istoriite (XVI v.), prevod od osmanliski turski na makedonski jazik,
voved i komentari, LOGOS, Skopje, 2012;
34. Evreite vo osmanliskite popisi (XV-XIX v.), Fond za holokaustot na Evreite vo Makedonija,
Skopje, 2014;
35. Istorija na Romite na Balkanot I vo Makedonija (koavtor, delot za osmanliskiot period), Romano
Ilo, Skopje, 2014
70
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
İLMİ MAKALELER
1. Nekolku berati za Struga od XVIII vek, GINI (Glasnik na institutot za nacionalna istorija) br. 1,
Skopje, 1989 (129 - 141);
2. Turski dokument za semejstvoto Robevi, GINI, br. 1-2, Skopje, 1990, (99 - 111);
3. Dostavki na turskiot pretstavnik vo Sofija za ubistvoto na Boris Sarafov i Ivan Garvanov, GINI
br. 1-2, Skopje, 1991 (125 - 133);
4.Turski dokumenti za Skopje, Ştip i Veles od vremeto na Avstro-turskata vojna (1683-1699), GINI,
br. 1-2, Skopje, 1992, (115 - 120);
5. Podatoci za Veles i Veleşko od 1852 godina, GINI, br. 1-4, Skopje, 1994, (81 - 85);
6. Ubistvoto na Boris Sarafov i Ivan Garvanov vo izve{taite na turskiot pretstavnik vo Sofija, Zbornik: Sto godini od osnovaweto na VMRO i 90 godini od Ilindenskoto vostanie; Skopje, 21 - 23 oktomvri 1993 godina; MANU, Skopje, 1994, (281 - 287);
7. Uşte neşto za zlostorstvoto vo seloto Zagorijani; vo zbornikot: Evropa i makedonskoto praşanje,
Delçevo, septemvri 1995 godina; Skopje, 1996, (286 - 291);
8. Makedonskata osmanistika vo makedonskata istoriogragfija; vo zbornikot: Makedonskata istoriska
nauka - dostignuvawa i problemi, INI, Skopje, 17 - 19 noemvri 1998 godina; Skopje, 2000 (69 - 77);
9. Bitolskiot vilaet kon sredinata na 19 vek, vo zbornikot: Bitola i Kemal Ataturk; Ataturk ve Monastir, odr`an vo Bitola, 11-12 oktomvri 1998 godina; Istanbul, 1999 (37 - 49);
10. Jurucite vo kazata Serfixe (1568/9g.), GINI br. 2, Skopje, 1999 (109 - 114);
11. Podatoci za vakafskiot nedvizen imot vo Bitola od 1837-38 godina, Istorija 1-2, Skopje, 2001, (21 - 27);
12. Serfice kazasında Yürükler (1568/69 y.). Avrupa’ya ilk adım, Uluslar arası sempozyum, Gelibolu, 01 Kasım 1999, Istanbul, 2001, (103 - 111);
13. Ajdutstvoto vo Makedonija - od odmetniştvo do nacionalna borba; vo zbornikot: Vojvodata Iqo
Markov Maleşevski i negovoto vreme, Berovo, 6-7 maj 2000 godina; Berovo, 2002, (112 - 116);
14. Britanski izveştaj od 1880 godina za romanskata aktivnost vo Makedonija; vo zbornikot: Vlasite
na Balkanot, Skopje, 9 - 10 noemvri 2001 godina; Skopje, 2002 (83 - 88);
15. Demografskata i socio - ekonomskata struktura na Skopje vo sredinata na XIX vek; Istorija, 12, Skopje, 2002, (31 - 41);
16. Britanskata konzularna mre`a vo Mekedonija za vreme na turskoto vladeenje, GINI 1, Skopje,
2002, (49 - 66);
17. Naselenieto vo Strumiçkata kaza XVI - XIX vek, vo zbornikot: Hristijanstvoto vo kulturata i
umetnosta na Strumiçkata eparhija, Strumica, 25-26 avgust 2000 godina; Strumica, 2002, (115 - 130);
18. Kumanovo kon sredinata na XIX vek, Koreni 5, Kumanovo, 2003 (665 - 673);
19. Islamizacijata vo makedonsko-albanskiot grani~en pojas vo XV i XVI vek, Istorija, god. XXX,
Skopje, 2004, (71 - 77);
20. Islamisierung im makedonisch-albanischen Grenzgebiet in den ersten Jahrhunderten der osmanischen Herrschaft (15. und 16. Jahrhundert), in: Islam am Balkan, Wiener Zeitschrift zur Geschichte
der Neuzeit, hefteditorial Marlene Kurz, Wien, 2005, (7 - 15);
21. Demografskata i socio-ekonomskata struktura na Bitola vo sredinata na XIX vek, Istorija, god.
XLI, Skopje, 2005, broj 1-2, (39 - 43);
22. Popullata ne kazen e Dibres ne shekullin XV (sipas burimeve osmane), vo: Gjergi Kastrioti
71
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Skenderbeu, 1405 - 1468, Shkup, 2006, (Materiale nga tubimi shkencor me rastin e 600 vjetorit te
lindjes se tij, mbajtur ne Shkup me 25 dhe 26 nentor 2005);
23. Seloto Lesnovo vo sredinata na 19 vek, Muzejski glasnik 2, Muzej na grad Kratovo, Kratovo,
2005, (51 - 57);
24. Peticii na Vlasite od Balkanot protiv prisoedinuvaweto na Tesalija kon Grcija od juni - juli 1881
godina, vo: Zbornik na trudovi od me|unarodniot nauçen simpozium “Vlasite na Balkanot”, odr`an
na 7-8 noemvri 2003 vo Skopje, Skopje, 2005, (52 - 56);
25. Oruzenite sudiri megu komitskite çeti i osmanliskata vojska vo Kratovskata kaza (spored osmanliskite statistiki), Muzejski glasnik 3, Muzej na grad Kratovo, Kratovo, 2005, (129 - 141);
26. Oruzenite sudiri megu komitskite çeti i osmanliskata vojska vo Ohridsko - prespanskiot region
vo periodot 1903 - 1908 (spored osmanliskite statistiki), vo: Hristo Uzunov i negovoto vreme (Materijali od nauçniot sobir odr`an vo Ohrid na 27 i 28 oktomvri 2005, po povod 100 godini od negovata
smrt), Ohrid, 2006, (105 - 121);
27. Maleşevijata vo administrativnoto ureduvawe na Osmanliskata Imperija (1877 - 1897), vo zbornikot: Maleş - 100 godini po Dimitar Pop-Gorgiev Berovski. Minato, segaşnost, idinina, Berovo,
2007, (39 - 47);
28. Milet - sistemot vo Osmanliskata Imperija. Primerot so Makedonija, Makedonsko - Polski vrski,
prilozi od megunarodniot nauçen sobir odrzan vo Skopje, na 28-29 noemvri 2005 godina, INI/ Institut
za makedonski jazik Krste Misirkov, Skopje 2007, 83-91;
29. Strumica spored salnameto za Solunskiot vilaet od 1894/95 godina, vo zbornikot na trudovi posveten
na Jovan Ananiev, NU Zavod za zaştita na spomenicite i muzej na Strumica, Strumica, 2008, (223 - 230);
30. Tozsamosc slowianskiej ludnosci w Macedonii w I polowie XIX wieku (Identitetot na slovenskoto naselenie vo Makedonija vo prvata polovina na XIX vek/); vo zbornikot: Tozsamosc narodowa
w spoleczenstwie multietnicizm Macedonii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego, Krakow,
2008, (31 - 39);
31. Siedlungsverhältnisse im makedonisch-albanischen Grenzgebiet im 15. und 16. Jahrhundert (nach osmanischen Quellen), Swdost - Forschungen, Band 65/66, 2006/2007, Munchen, 2008, (117 - 136);
32. Makedonskata istoriografija: tranzicija ili kontinuitet?, vo: Tranziciite vo istorijata i kulturata. (Prilozi
od me|unarodnata nau~na konferncija odr`ana vo Skopje, 30-31 oktomvri 2006 godina, vo sorabotka so Etnografskiot institut so muzej pri Bugarskata akademija na naukite), INI, Skopje, 2008, (789 - 801);
33. Naselenieto vo makedonsko - albanskiot graniçen pojas vo XV i XVI vek, Prilozi na MANU,
Oddelenie za opştestveni nauki, XXXIX/1, Skopje, 2008, (93 - 111);
34. Administrativnata struktura na Solunskiot, Bitolskiot i Kosovskiot vilaet vo vtorata polovina
na XIX vek, vo: Administrativnite, socijalnite i kulturnite institucii vo balkanskite osmanliski provincii
vo XVIII i XIX vek, Sofija, 2009, (31 -52);
35. Osmanlı Mirası Makedon Torbeşleri: Bazı Tarihi ikilemler ve sahadaki Uyuşmazlıklar Üzerine,
Balkan Milletleri Arasında Etkileşim, Caner Sancaktar, TASAM, İstanbul, 2009, 301 - 307;
36. Trite vilaeti: Solunskiot, Bitolskiot i Kosovskiot vilaet vo vtorata polovina na XIX vek, vo: Prilozi na MANU, Oddelenie za opştestveni nauki, XL/1, Skopje, 2010, (93 - 111);.
37. Religious and Ethnic Structure of the Population in the Area of Macedonian-Albanian Border in the
XVth and XVIth century, XV Turk Tarih Kurumu Kongresi, 4. Cilt, 3. Kısım, Ankara, 2010, (1639 – 1645);
38. Icons from the Museum of Macedonia with ottoman prayer inscriptions, Istorijski ~asopis, kw.
72
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
LX (2011), Istorijski Institut, Beograd, 2011, (247-269);
39. Makedonskite Torbeşi kako osmanlisko nasledstvo (za nekoi istoriski dilemi i sovremeni kontroverzi), vo: Makedonskiot identitet niz istorijata, INI, Skopje, 2010, (85 - 91);
40. Muhaxir mahala u Skopqu krajem 19. veka, vo: Prostorno planirawe u Jugoistoçnoj Evropi (do
drugog svetskog rata), Istorijski Institut, Zbornik radova, kw. 24, Beograd, 2011, (403-507);
41. The term “bashtina„ as indicator of the process of islamization in the ottoman period, во: Из
практиката на османската канцелария. Сборник материали от международната конференция
„Османските регистри - извор за историята на Балканите”, Национална библиотека „Св. Св.
Кирил и Методи ” София, 23 октомври, 2009, София, 2011, (161-166);
42. Osmanliskoto nasledstvo vo Makedonija: prednost ili hendikep?, Slavia Meridionalis, 11, Institut Slawistyki, Polska Akademia Nauk, Institut Slawistyki, Warszawa, 2011, (181-205);
43. The name Macedonia in travelogue literature, in: Macedonski dyskurs niepodleglosciowy. Historia,
kultura, literatura, jezik, media, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego, Krakow, 2011, (11-19);
44. Македонското прашање во османлискиот парламент во 1909 година, во: 100 години од
прогласувањето на младотурската револуција и нејзиното влијание на положбата во Македонија, МАНУ, Скопје, 2011 (191 - 198);
45. Makedonskata revolucionerna oçite na dvajca Osmanlii: Şemsedin Selanikli i Ahmed Nijazi beg, vo: 100 godini od Balkanskite vojni, MANU, Skopje, 2013, 427 - 439;
46. The Name Macedonia in the Ottoman Period (14th – 19th century), Colloquia Balkanica, volume
II, Artes Liberales, University of Warsaw, Warsaw, 2013, (111 - 144);
47. İki Osmanlı: Şemseddin Selanikli ve Ahmed Niyazi - beyin gözüyle Makedon Devrimci Örgütü,
Osmanlı develtinin dağılma sürecinde Trablusgrp ve Balkan savaşları, Izmir, 2013, 173 - 183;
48. Makedonya Tarihçiliğinde Makedonya Osmanlı bilimi, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv
Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi, Аnkara, 2013, 287 - 293
49. Името и именувањето во османлиска Македонија низ дискурсот на Балканските војни и
Букурешкиот мировен договор, во: Букрешкиот мировен договор, Македонија и Балканот,
МАНУ, Скопје, 2014, 184 - 191;
50. Судскиот систем во Битола во османлискиот период, во: Историја на судството во Битола,
Битола,2014;
51. XV-XVI’nci Yüzyıllarda Makedonya, во: XIV yüzıldan günümüze Balkanlar ve Balkan tarihi, On
dördüncü askeri tarih kongresi bildirleri - I, 03 - 07 aralık, 2012, Istanbul, Ankara, 2014, 103 - 113:
2011 - 2014 g.: Avtor na scenarioto na 10 dokumentarni filmovi za istorijata na Makedonija vo osmanliskiot period
KONFERANS VE SEMPOZYUMLAR:
Üsküp, mart 1993:Evreite vo Makedonija
Konu: Doseluvanjeto na şpanskite Evrei vo Makedonija (XV-XVI vek)
Üsküp, Ekim 1993: 100 godini od osnovaweto na VMRO
Konu: Ubistvoto na Boris Sarafov i Ivan Garvanov vo prepiskite na turskiot konzul od Sofija
Delçova, Eylül 1995: Evropa i makedonskoto praşanje
Konu : Uşte neşto za zlostorstvoto vo Zagorişani
Manastir, Ekim 1998: Bitola i Ataturk
73
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Konu: Bitolskiot vilaet kon sredinata na 19 vek
Üsküp, Kasım 1998: Makedonskata istoriografija: Problemi i dostignuvawa
Konu: Makedonskata osmanistika vo makedonskata istoriografija
İstanbul, Haziran 1999: Toward Common Historiography of Ottoman Empire
Konu: The fall of Constatinopol and The first Balkan war in the history text books
Galipolu, Ekim 1999: Avrupa’ya ilk adim
Konu : Serfice kazasında Yürükler (1568/69)
Berovo, Mayıs 2000: Dedo Iqo Maleşveski i negovoto vreme
Konu: Ajdutstvoto vo Makedonija - od odmetniştvo do nacionalna borba
Strumica, Ağustos 2000: Hristijanstvoto vo kulturata i umetnosta na Strumiçkata eparhija
Konu:Naselenieto vo Strumiçkata kaza XVI - XIX vek
Üsküp, noemvri 2001: Vlasite na Balkanot
Konu: Britanski izveştaj od 1880 godina za romanskata aktivnost vo Makedonija
Manastir, Ekim 2003: 100 godini od ubistvoto na ruskiot konzul Rostkovski
Konu : Bitolskiot ruski konzulat vo izveştaite na britanskite konzuli (1861 - 1872)
Üsküp, Kasım 2003 Vlasite na Balkanot (XVIII - XX vek)
Konu: Peticiite na Valsite protiv prisoedinuvajeto na Tesalija kon Grcija od 1881 godina
Tiran, Eylül 2004 IX International congress on south-eastern european studies
Konu: Islamization in the Macedonian- albanian border stretch in the XV and XVI century
Üsküp, Mayıs 2005, Makedonsko-Polski vrski
Konu : Milet sistemot vo Osmanliskata imperija i sluçajot so Makedonija
İştip, Kasım, 2005 Vlasite na Balkanot
Konu: Seloto Magarevo kon sredinata na XIX vek
Ankara, Eylül, 2006 XVI Turk tarih kurumu sempozyumu
Konu : The population in the Macedonian - Albanian border stretch in the XV and XVI century
Ohri, Ekim 2006 Balkanskiot folklor
Konu : Osmanliskoto kulturno nasledstvo na Balkanot
Üsküp, Ekim, 2006 Tranziciite vo istorijata i kulturata
Konu: Makedonskata istoriografija: tranzicija ili kontinuitet?
Üsküp, Aralık, 2006 60 godini od Filozofskiot fakultet
Konu: Lokalnata samouprava vo makedonskite gradovi kon krajot na XIX vek
Berovo, Aralık, 2006 100 godini od zaginuvaweto na Dame Gruev
Konu: Oru`enite sudiri vo kazata Osmanie (1903-1908)
Berovo, Mayıs, 2007 100 godini po Dimitar Pop \orgiev - Berovski
Konu:Maleşevijata vo administrativnoto ureduvane na Osmanliskata Imperija (1877 - 1897)
Krakov, Mayıs 2007 Tozsamosc narodowa w spoleczenstwie multietnicizm Macedonii, Wydawnictwo Uniwerytetu Jagiellonskiego,
Konu: Identitetot na slovenskoto naselenie vo Makedonija vo prvata polovina na XIX vek
Istanbul, Eylül 2007, Istorija na ekonomijata na Osmanliite
Konu: Zanaetçistvoto vo makedonskite gradovi (XV – XVI v.)
Tekirdağ, Nisan, 2008 Balkan Milletleri Arasında Etkileşim
Konu : Osmanlı Mirası Makedon Torbeşleri
Sarayova, Haziran, 2008 Early islamisation in Balkan Peninsula (XVI century)
Konu: Islamisation in the sancak of Thessaloniki
Üsküp, Ekim 2008, Makedonskiot identitet niz istorijata
Konu: Makedonskite Torbeşi kako osmanlisko nasledstvo (za nekoi istoriski dilemi i sovremeni kontroverzi)
74
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Krakov, Mayıs, 2009, Polsko - makedonski vrski
Konu: Imeto Makedonija vo patepisnata literatura vo osmanliskiot period
İzmir, maj, 2011 Osmanlı develtinin daılma sürecinde Trablusgrp ve Balkan savaşları
Konu: Iki Osmanlı: Şemseddin Selanikli ve Ahmed Niyazi - beyin gözüyle Makedon Devrimci örgütü
Ankara, Ekim, 2011 Arsiv Belgelerinde Türkiye
Konu :Makedonya’da osmanlı evrakları
Ankara, Aralık 2012 On dördüncü askeri tarih kongresi
Konu: XV-XVI’nci Yüzyıllarda Makedonya
Vareşava, Ekim 2013 Macedonia: Land, Region, Borderland
Konu: Name Macedonia in the Ottoman Period (14th – 19th century)
Üsküp, Kasım, 2013
Букрешкиот мировен договор, Македонија и Балканот
Konu: Името и именувањето во османлиска Македонија низ дискурсот на Балканските војни
и Букурешкиот мировен договор
Vaşington, Ocak, 2014 Dealing with the Past: History and Politics
(учество во дебати, на предавања и посета на институции)
Тел Авив, Hazıran, 2014 Yad Vashem, The International School for Holocaust Studies
(учество во дебати и на предавања)
Istanbul, Haziran 2014 Izocam: Balkan kültürü
Konu: Balkan carşısı: ekonomik ve kültür alanı
Ankara, Eylül 2014 XVII Конгрес на турското историско друштво
Konu: The name Macedonia in the ottoman sources
Doha, Katar, Kasım 2014 Relations between Arab world and Balkans
Konu: Macedonian artisans in Arab world (according to ottoman sources <from XIX centuries)
PROJELER
1. Naselbi i naselenie vo Makedonija (XV-XVI v.), del I (Institut za nacionalna istorija, finasiran
od Ministerstvo za obrzovanie i nauka, 2004-2006; izdadena monografija);
2. Edinstvo vo razliçnostite (Sojuz na istoriçarite na Republika Makedonija, poddr`an od Norveşka
ambasada, realiziran 2004-2005; izdadena broşura: Edinstvo vo razliçnostite, SIRM, Skopje, 2005);
4. Signalitika, vo sorabotka na grad Skopje so Asocijacijata na gradovite so kulturno nasledstvo
od Francija; obele`ени osmanliskiте objekti vo Skopje;
3. 60 godini ASNOM (Sojuz na istoriçarite na Republika Makedonija, poddrzan od Ministerstvoto
za obrazovanie i nauka, raliziran 2005; izdaden CD so dokumenti za ASNOM i bibliografija na spisanieto Istorija);
4. Instituciite vo balkanskite osmanliski provincii vo XVII i XVIII v. (Me|unaroden proekt preku
Institutot za nacionalna istorija, poddrzan od Ministerstvata za obrazovanie i nauka na R. Makedonija
i na R. Bugarija, 2007 -2008; objaven zaedniçki zbornik);
5. Makedonsko - turskite odnosi, Centar za strate{ki istra`uvawa na MANU, 2009 - 2011 (tekst
za istorijata i kulturata na R. Turcija i za vlijanijata i vrskite me|u makedonskiot i turskiot narod);
6. Macedonia: Land, Region, Borderland, Warsaw University, Artes Liberales, me|unaroden
proekt (2010 - 2012), (објавен зборник);
7. Naselbi i naselenie vo Egejska I Pirinska Makedonija (XV-XVI v.), del II (2010 - ) (Institut
za nacionalna istorija, finasiran od Ministerstvo za obrzovanie i nauka, vo tek);
8. Procesi na modernizacija na Balkanite (XIX v.), vo sorabotka na MANU I BAN, (2014 2016); vo tek.
75
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. SEVİN (ALİL) ARSLAN
20 Mart 1971 yılı Üsküp’te doğdu. İlk öğrenimini Tefeyyüz ilkokulunda, lise öğrenimini Yosip Broz Tito lisesinde okudu. 1993 yılında
Blaje Koneski Filoloji Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden mezun oldu. 1994 yılından itibaren mezun olduğu fakültede: Türk
Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi ve Türk Çocuk Edebiyatı
dersleri konusunda, asistan olarak göreve başladı.
1996 yılında, çalıştığı fakültenin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümündeki dil üzerine lisansüstü öğrenimine başladı. 1.11.2000 tarihinde,
Radoviş ve Yöresindeki Türk Ağzı bilimsel çalışmasıyla Yüksek Lisansını ardından Manastır’da, Aziz Kliment Ohridski Üniversitesinin
Pedagoji Fakültesinde Karşılaştırmalı, Makedon ve Türk Temel
Eğitiminin Anadili Derslerinden Özellikle Edebiyat Program
Bölümüyle İlgili Eleştirel Düşünce Konusunda Strateji ve Yöntem
Prof. Dr. Sevin ALİL
Geliştirme bilimsel çalışmasıyla 04.09.2006 tarihinde Pedagoji
bölümünün metodik alanında Bilim Doktoru ünvanina layık görüldü.
06.12.2006 tarihinde Doçentlik’e ve beş yıl sonra da 9.11.2011 tarihinde, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin
Metodolojisi, Türk Çocuk Edebiyatı ve Halk Edebiyatı dersleri konusunda Profesörlük’e atandı.
2009-2012 yılları arasında Blaje Koneski Filoloji Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde Bölüm
Başkanlığı görevini yaptı.
Yurt içi ve Yurt dışında birçok bilimsel kongre, sempozyum ve toplantılara katıldı. Bilimsel makalelerinin büyük
bir kısmı Türkiye’de ve Makedonya’da yayınlanmıştır.
2012 yılında evlendi ve bu evliliğinden Sarp isminde bir oğlu oldu.
Şimdilik Çağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde Bölüm Başkanlığı yapmaktadır.
Değişik idari görevlerde bulundu:
2009-2012 yılları arasında “Aziz Kiril ve Metodi” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi - Türk Dili
ve Edebiyatı Bölüm Başkanı.
2008/2009, 2009/2010 yıllarında Felsefe Fakültesinin Tarih Enstitüsünde “Türkçe dili” (yabancı dil olarak)
ders öğretim üyeliği.
2008/2009; 2009/2010; 2010/2011; 2011/2012. yıllarında “Goçe Delçev” Üniversitesi – İştip/Makedonya: Halk
edebiyatı ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi dersleri öğretim üyeliği.
20010/2011; 2011/2012 yıllarında Kalkandelen Üniversitesi – Kalkandelen/Makedonya: Türkçenin sentaksı,
Türk Çocuk Edebiyatı, Halk Edebiyatı ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi dersleri öğretim üyeliği.
2011/2012 “Aziz Kiril ve Metodi” Üniversitesi, Pedagoji Fakültesi - Üsküp /Makedonya: Çocuk Edebiyatı,
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Metodolojisi ve İlk Okuma ve Yazma Öğretiminin Metodolojisi dersleri öğretim
üyeliği.
2006 yılından 2012 yılına kadar Eğitim Geliştirme Bürosunda “Devlet Mezuniyet Sınavlarında Türkçe dersleri
konusunda Komisyon Başkanlığı.
2006-2008 yılları arasında Makedonya Cumhuriyeti’nin Eğitim Bakanlığı tarafından ilkokul ve lise düzeyinde
düzenlenen Müdürlük Sınavlarında komisyon üyesi.
2006 -2007 yılında, Makedonya Cumhuriyeti’nin Eğitim Geliştirme Bürosunda I. sınıftan IX. sınıfa kadar
Türkçe Ders Plan ve Programların hazırlanmasında komisyon başkanı.
76
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2006-2011 yılları arasında “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde EKTS (Kredili
Transver Sistem) programlarının koordinatörü.
2009/2010, 2010/2011, 2011/2012 Yüksek lisans Yönetim Kurulu Üyesi.
30 Ekim 2006 tarihinden itibaren T. C. Milli Eğitim Bakanlığı, Öğretmene Hizmet ve Sosyal Hizmet Dairesi
Başkanlığı tarafından Makedonya Türk Öğretmenler Derneğine Üye.
2009 yılından itibaren MATÜSİTEP (Makedonya Sivil Toplum Kuruluşlar Birliğinin Eğitim Komitesi Üyesi.
Bilimsel ve Mesleki Kuruluşlara Üyelikler
“HİKMET” İlmi Araştırmalar Dergisinin yayın kurulu üyesi 2005/2006, Adeksam Gostivar, Makedonya.
2006-2008 yılları arasında, Makedonya’da yayınlanan Hikmet - İlmi Araştırma Dergisinin yayın kurucu üyesi..
2009 yılında, Goçe Delçev İştip Üniversitesinde açılan Türk Dili ve Edebiyatı gurubunun kurucu üyesi.
2009 - 2012 yılları arasında çalıştığı fakültenin Yüksek Lisans Yönetim Kurulu üyesi.
2009 - 2012 yılları arasında Makedonya Türk Sivil Toplum Teşkilatlarının yönetim kurulu üyesi.
2011.2012 yılı Balkan Türkoloji Derneği Yönetim Gurubunun üyesi.
16-20 Nisan 2012, MANU (Makedonya Sanat ve Bilim Akademisi), “Evliya Çelebi’nin Balkanı” başlıklı
Uluslararası Kongrenin Düzenleme Komitesinde Üye (Член на Организациски Комитет на Меѓународен
Конгрес „Балканот на Евлија Челебија), Üsküp-Makedonya,.
5 Haziran 2004 Üsküp/Makedonya, “Geçmişte ve Günümüze Rumeli’de Türk Dili ve Edebiyatı Bilimsel
Toplantısı’nın yönetim Kurulu üyesi.
Yüksek Lisans Tezleri:
Yüksek lisans tezlerinde danışman
Feyhan Ruşit “Мakedonya Cumhuriyeti’ndeki Türk Atasözlerinin Didaktik Fonksiyonu” (Дидактичката
функција на турските поговорки на Републиак Македонија)
Seyhan Mürtezan, Потрага по идентитет во романите: “Институт за регулирање на времето„ од
Ахмет Хамди Танпинар, “Опсада„ од Исмаил Кадаре, “Дервишот и смртта„ од Меша Селимовиќ и
“Тврдина од Пепел„ од Луан Старова. (Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”; İsmet
Kadare’nin “Kuşlatma“; Meşa Selimoviç’in “Derviş ve Ölüm” ile Luan Starova’nın “Küllerden Kale” adlı
romanlarında kimlik arayışı)”
Hasan Ateş - “Keloğlan ve Кeleşin Kişiliği - Türk ve Makedon Halk edebiyatında karşılaştırılmalı paraleller”
(Ликот на Ќелоглан и Ќелешот - компаративни паралели во турската и македонската народна книжевност)“
-Yüksek lisans tezlerinde komisyon üyeliği:
Tülay Cako - “Necati Zekeriya’nın Lirik Şiirlerinin Tematik Özellikleri” (Тематски особености на лирската
поезија на Неџати Зекирија)
Zeynep Hüseyin, “Таsavvufun Gelişimi ve Makedonya’daki Türk Edebiyatına Yansıması” (Развојот и одsивот
на суфизмот во турската книжевност создадена во Mакедонија)
Farketa Dibra, “Makedonya Cumhuriyeti’nin ortaokullarında Arnavutça derslerinde ders dışı etkinlik olarak
okutulan kitapların fonksiyonu” (Функциите на училишната лектира во средното образование со настава
на албански јазик во Р Македонија)
Mersiha İsmaylovska – “Milço Mançevski’nin ‘Toz’, Orhan Pamuk’un ‘Adım Kırmızı’ve Çak Palhnuk’un ‘Dövüş
Kulübü’ Eserlerinde Algı ve Anlatım Yorumlaması” (Интерпретација на перцепцијата и нарацијата на делата
„Прашина“ од Милчо Манчевски, „Се викам Црвено“ од Орхан Памук и „Боречки Клуб“ од Чак Палхнук`
Ergin Baki, “Fahri Ali Şiirinin Tematik Bakımından İncelenmesi” (Тематска анализа на поезијата на Фахри Али)
Doktora Tezleri:
- Doktora tezlerinde danışman:
77
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Mahmut Çelik “Savaş Sonrası İlk Nesil Makedon Türk Yazarlarının Çocuk Hikayelerine Eleştirel Bakış”
(Критички осврт кон расказите за деца на првата повоена генерација турски писатели во Mакедонија)
Enis Kervan “Kitab-ı Mecmai’il Ezkar” El Yazması Kitabının Folklorik Analizi”. (Традиционална народна
медицина во ракописот „Кќтаб-и Меџмаи`ил Езкар`
Elsev Brina “Çağdaş Kosova Türk Edebiyatında Kadın Tiplemeleri” (Женскиот лик во современата турска
литература во Косово).
Osman Emin: Makedonya Cumhuriyeti’ndeki İlköğretim ve OrtaöğretimOkullarında Makedon, Türk ve Arnavut
Dili ve Edebiyatı Derslerinin Konu Bakımından Didaktik Yönergelerle Planlandırılması ve Programlaştırılması.
(„Дидактички инструкции за планирање и програмирање на содржините по наставен предмет по турски,
по македонски и по албански јазик и книжевност во основните и средните училишта во Р Македонија)
- Doktora tezlerinde komisyon üyeliği:
- Seydula Alili “Celaleddin Rumi’nin Şiirsel Eseri: “Mesnevi”sindeki Sembolik Sistemi” (Симболичкиот систем во поетското дело Месневија од Џелаледин Руми)
Yayınladığı kitaplar:
Türkçe Okuma Kitabı VI, İlkokul kitabı, Logos A Yayın Evi, Üsküp, 2002.
Benim Türkçe Kitabım I - Dokuz yıllık ilköğretim, Prosvetno Delo Yayın Evi, AD Skopje, 2008.
Türkçe Kitabım II – Dokuz yıllık ilköğretim, Milli Eğitim Bakanlığı, Prosvetno Delo, AD Skopje, 2008.
Benim Türkçe Kitabım III – Dokuz yıllık ilköğretim, Prosvetno Delo, AD Skopje, 2009.
Benim Türkçe Kitabım IV - Dokuz yıllık ilköğretim, Prosvetno Delo, AD Skopje, 2009.
Дидакички - методски осврт на литературата за деца ( Didaktik - Metodik Yönünden Çocuk Edebiyatına Genel Bir Bakış), Makedonya Kültür Bakanlığı, (üniversite ders kitabı -Makedon dilinde), Vatra Yayın
Evi, Skopje, 2009.
Türk Edebiyatıyla İlgili Makaleler,(Makedonya Kültür Bakanlığı tarafından desteklenmiş), Yayın Evi, Skopje, 2012.
- Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler (SCI & SSCI & Arts and Humanities)
- Makedonya’daki Cönkler ve Mecmualar Üzerine, HİKMET İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl: 10 Sayı: 19,
Mayıs 2012/1 – Adeksam Gostivar, Makedonya, s. 10-22 ( ISSN 1857-5935)
- Edebiyat Dersinde Eleştirel Düşünce (Критичкото мислење во наставата за литература), “Годишен Зборник” на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ Скопје, - Филолошкиот Факултет „Блаже Конески“ , Книга 35, Скопје 2009, стр: 11-23 (ISSN 1409-8571)
- Lozan Görüşmelerinde Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı (Yugoslavya), Çağ Üniversitesi- İktisadi ve İdari Bilimler
Fakültesi – Lozan Antlaşması Sempozyumu, 16 Şubat 2014, Mersın/ Türkiye, HİKMET Uluslararası Hakemli
İlmi Araştırma Dergisi, Yayın Yılı: 11 Sayı: 22, Yıl 2013/2 Adeksam Gostivar, Makedonya, s. 74-85
Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) basılan bildiriler
- Radoviş ve Yöresindeki Türk Ağzında Kullanılan Çekim Ekleri; Uluslararası Türk Dil Kurulatayı Bildirileri,
20-25 Ekim 2008; Türk Dil Kurultayı Yayınları; s. 289 -317
- Radoviş ve Yöresindeki Türk Ağzında Kip Kavramı Veren Çekim Ekleri, BİLDİRİLER XVI. Uluslararası
Türk Halk Kültürü Sempozyumu, Üsküp / MAKEDONYA,09 Mayıs 2011, s. 461-475
- Eğitim ve Öğretim Programlarında Çocuk Edebiyatının Eğitim Fonksiyonu, “Günümüzde Balkanlarda
Eğitim” 5. Uluslararası Kongre, Trakya Üniversitesi, Edirne- Türkiye,1-3 Ekim 2009.
- Yahya Kemal Beyatlı’nın Eserlerinde İstanbul ve Üsküp, T.C. Beykent Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, I. Uluslararası Türk Edebiyatında İstanbul Sempozyumu BİLİRİLERİ, 3-5 Nisan
78
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2008, İstanbul; Editör: Yar. Doç. Dr.Erol ÜLGEN, Prof. Dr. Emin ÖZBAŞ, Beşir Kitabevi; s. 121 -132 (ISBN
978-605591045-7)
- Üsküplü Yazarımız Alaatin Tahir, “Geçmişte ve Günümüze Rumeli’de Türk Dili ve Edebiyatı Bilimsel
Toplantısı” 5 Haziran 2004 Üsküp/Makedonya “Rumeli Türkleri” Rümeli Türkleri Kültür ve Dayanışma Vakfı
ve Yayın Organıdır; Üç Aylık Bilimsel ve Kültürel Degi; Yaz/ Sonbahar 2004 , Sayı 9 /10, s.44-47.
- Çocuk Edebiyatı ve Eğitim, Uluslararası Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri 2006; Üsküp Makedonya, Mayıs 2007;
- Граматичката категорија број кај придавките во турскиот и во македонскиот јазик, (Makedon
ve Türk Sıfatlarında Gramer Kategorisi olarak Sayı), “Трет Научен Собир на Млади Македонисти” kitabında,
Skopje 1997, s.411-415
-Makedonya’da Söylenen Nasrettin Hoca ve Kurnaz Peyo (İtar Pejo) Fıkralarında Hoşgörü ve Aldatma;
II. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, International Burch Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve
Edebiyatı Öğretmenliği Bölümü, Sarabosna/Bosna Hersek, 23-25 Mayıs 2014, II. Uluslararası Türk Dili ve
Edebiyatı Kongresi Bildiri Kitabı 2014, s. 820-834.
Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) yayınlanmak üzere olan
bildiriler:
Makedoncadan Türkçeye Tercüme Edilen Ders Kitaplarında Rastlanılan Hatalar, Vefatının 30. Yılında Prof. Dr.
Faruk Kadri Timurtaş Hatırasına “Uluslararası Yaşayan Türkçe Bilgi Şöleni”, İstanbul, 30 Mayıs - 1 Hazıran 2012.
Makedonya’da Yayınlanan Tarih Kitaplarında Türkler, Süleyman Demirel Üniversitesi’nin ev sahipliğinde,
‘1912 - 13 Balkan Savaşları’nın Yüzüncü Yılında Balkanlar’da Dostluk ve İşbirliği’ sempozyumu, İsparta, 5-7
Ekim, 2012.
Анализа на учебниците по мајчиниот јазик од одделенската настава. (İlkokulun Alt Sınıflarına Ait
Anadili Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi) Меѓународен симпозиум по повод националниот празник на
Турците, 22 декември, 2007, Скопје;
Atatürk, Dans ve Müzik, VII: Uluslararası Atatürk Kongresi, MANU, Üsküp - Manastır, Makedonya, 17-22
Ekim, 2011.
Makedon Yazarların Eserlerinde Atatürk, Atatürk Sempozyumu, Manastır – Makedonya, 10-11 Kasım, 2010.
Makedon Türk Yazarların Eserlerinde İslam Anlayışı, “Balkanalar’da İslam Medeniyeti” IV. Uluslararası
Kongresi, МANU-Skopje, Makedonya, 13-17 Ekim, 2011.
Портретирањето на ликот на турците во македонската битово-социјална драма, (Makedon
Sosyal Dramında Türk Karakterinin Profili), XVII-от Меѓународен симпозиум за балкански фолклор, Институт за фолклор „Марко Цепенков„ - Скопје, 2008 год.
İlkokulun Alt Sınıflarında Aktant (Eyleyen) Modelin Uygulanması, II. Uluslararası Türk Dünyası Kültür
Kongresi, Çeşme – İzmir, 19-25 Nisan 2010.
Makedonya’da Türkçe Eğitimi, II Uluslararası Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitim ve Yayın Hayatı Bilgi Şöleni,
Sakarya Üniversitesi ve Türk Dil Kurumu, Sakarya – Türkiye, 22-25 Ekim 2009.
Makedonyadaki Türkoloji Çalışmaları, I.Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, Fethiye – Türkiye, 2008.
Makedonya’daki Türk Temel Eğitim Proğramlarında Anadili Dersinin Özellikle Edebiyat Program
Bölümünün Değerlendirilmesi. I. Uluslararası TÜRKİYAT Araştırmaları Kongresi “Balkanlar ve Türkler”,
Priştina – Kosova, 6-8 Kasım 2007.
Mevlana’nın Eserlerinde Dost Kavramı, Mevlana Yılı Münasebetiyle Sarı Saltuk Baba’dan Miskin Baba’ya
II. Uluslararası Romanya’da Türk Kültürünün İzleri Sempozyumu ve Kültür Sanat Etkinlikleri, T. C. Halk Kültürü
Araştırmaları Kurumu, Köstence –Romanya, 3-8 Eylül 2007.
Enver İliyas ve “Sabah Güneşi” adlı hikaye kitabı, XI. Uluslararası Türk Halk Kültürü Sempozyumu, Üsküp
79
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
–Makedonya, 4-5 Mayıs, 2007.
Çocuk Edebiyatı, XI. Uluslararası Türk Halk Kültürü Sempozyumu, Üsküp –Makedonya, 8. Mayıs, 2006.
Avni Abdula’nın Sanatsal Kişiliği, VII. Uluslararası Türk Halk Kültürü Sempozyumu, Çalıklı, Valandovo –
Makedonya, 4-5 Mayıs 2002.
Radoviş Türk Ağzındaki Bazı Kelimelerde Var Olan Anlam Değişikliği, VI. Uluslararası Türk Halk Kültürü
Sempozyumu, Çalıklı, Valandovo – Makedonya. 4 -5 Mayıs 2001.
Radoviş ve Yöresindeki Türk Ağzında Kip Kavramı Veren Çekim Ekleri, XVI. Uluslararası Türk Halk Kültürü
Sempozyumu, Üsküp / MAKEDONYA,09 Mayıs 2011.
Makedonya’daki Türk Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Dil Hataları, UDEK – 2. Uluslararası Dil ve Edebiyat
Konferansı “Balkanlarda Türkçe”, 14.-16 Kasım 2013 Tiran /Arnavutluk.
Lozan Görüşmelerinde Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı (Yugoslavya), Sempozyum, Çağ Üniversitesi, Mersin/Türkiye, 201.
Makedonya’da Söylenen Nasrettin Hoca ve Kurnaz Peyo (İtar Pejo) Fıkralarında Hoşgörü ve Aldatma,
Uluslararası Burch Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Bölümü tarafından düzenlenen II. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, 23-25 Mayıs 2014, Saraybosna.
Osmanlı-Balkan Kent Kültüründe Türk Kadının Yeri ve Önemi, 20. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu,
5-8 Mayıs 2015.Üsküp/Makedonya.
Ulusal hakemli dergilerde yayınlanan makaleler
- Çağdaş Eğitim Anlayışı, “Hikmet” İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl::3, Sayı:6, Kasım, 2006, Adeksam Gostivar
-Makedonya, s.73-80
- Çocuk Edebiyatı ve Eğitim, “HİKMET” - İlmi Araştırma Dergisi, Yıl:4, Sayı:8, Kasım 2006/2 Adeksam
Gostivar -Makedonya, s: 49-59;
- Mevlana’nın Eserlerinde Dost Kavramı , İlmi Araştırma Dergisi, Yıl:5, Sayı:10, Ekim 2007/2 Adeksam
Gostivar -Makedonya, s: 79-87
Diğer yayınlar - Makaleler:
“Sen Mükemmelsin”, KÖPRÜ Kültür - Sanat Dergisi, Yıl:4, Sayı:10, Ocak – Şubat 2006, Üsküp – Makedonya.
“Çıplak Kral Masalı”, KÖPRÜ Kültür - Sanat Dergisi, Yıl:4, Sayı:12, Nisan – Mayıs 2006, Üsküp – Makedonya.
80
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Kimlik Bilgileri
ADI : FADIL
SOYADI : HOCA
DOĞUM YERİ: Gostivar – Makedonya
ÜNVANI : Prof. Dr.
GÖREVİ : Makedonya-Üsküp “Kiril ve Metodiy”
Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi
HİKMET – Hakemli Uluslararası İlmi Araştırmalar Dergisi
Genel Editörü, 2009-2015
Prof. Dr. Fadıl HOCA
OKUTTUĞU
DERSLER: (LİSANS):
Eski Türk Edebiyatı (İslam Öncesi)
Klasik – Divan Edebiyatı
Türk - İslam Medeniyeti Tarihi
Edebiyat Bilgi ve Teorileri
(YÜKSEK LİSANS):
Türk Tasavuf Şiirinin Tarihi
XIX. y.y. Kadar Türk Edebiyatı Tarihi Kaynakları
(DOKTORA):
Türk Klasik Şiirinin Poetikası
İLETİŞİM BİL.
E-mail: hocafadil@hotmail.com
MEZUNİYET BİLGİLERİ
Lisans: Makedonya-Üsküp “Kiril ve Metodiy” Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü
Yüksek Lisans: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü – Eski
Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Tez Konusu: Veysi “Üskübi” Divanı’nın Tahlili
Doktora: Makedonya-Üsküp “Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, Filoloji Fakültesi
Tez Konusu: “Babür Şah’ın Divanı’nın (Gazeliyat) Tahlili”
YAYINLARI
Kitaplar:
- Поезија од Јазикот на Лејла и Меџнун (Leyla ve Mecnun Dilinden Şiirler – Tercüme), 1999,
Prizma Y. Gostivar – Makedonya
81
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
- Mотивите и Формите во Турската Диванска Поезија (Türk Divan Şiirinde Kullanılan Mazmunlar), Ders
Kitabı, Üsküp Üniversitesi Filoloji Fakültesi Yayınları, Üsküp, 2012
- Veysi “Üskübi” Divanı Tahlili, Balkan Kitaplığı Yayınları, Edirne, 2013
- Makedonya Türk Edebiyatında Sabit Yusuf, Yunus Emre Türk Kültür Merkezi Yayınları, Üsküp, 2013
- İlmi Makaleler: (Türkçe, Makedonca, İngilizce, Arnavutça, Sırpça)
- Турско-Текиската книжевност во Македонија; Анализа на „Нефесите“ во Арабати-Баба теке во Тетово; Млада Месечина, Ноември 1992, стр. 3.
- Türk Tasavvuf Edebiyatı’nın Dini Musıkîşinası-Mevlana Celalettin Rûmi; Hilal, Nisan 1992, sayfa 6.
- Şehiler Şâiri -Yahya Kemal Beyatlı; Hilal, Eylül 1992, sayfa 6.
- Мевлана Џелалеттин Руми и Мевлевискиот Ред. Млада Месечина, Март 1993. стр. 4.
- Првите Пишувани Споменици на Турската книжевност - Орхонски Натписи-Интегрален Превод,
Млада Месечина, Јануар, стр.4; Февруар, стр.4; Март,стр.4; Април, стр.4; Мај, стр 4; Јуни V стр 6, 1994
година.
- Fuzulı’de Tasavvufi Aşk, El Hilal, 1996 – Üsküp, s. 6
- Yahya Kemal Üçgeni, Sesler Dergisi, 1996 – Üsküp, s. 11
- Бектешиските Текии и Нивната Улога, Млада Месечина, септ. 1999, стр. 12
- Mekedonya Devlet Organları ile Eğitim Sisteminde Türklerin Katılım Oranı ile İlgili Karşılaştırmalı Araştırma
„HİKMET“ yıl 1, sayı 1, Gostivar 2003, s.117-128
Makedonya Türk Eğitimindeki Sorunlar ve Çözüm Önerileri „HİKMET“ yıl II, sayı 3, 2004, s.121-132,
Gostivar
- Rreth poeteve shqiptarё ne poezinё e Divanit Osman; Nga Perandoria Osmane ne Shqipëri, TİKA, Tiranë
- Shqipëri, 2005, f. 133-139
- Veysi “Üskübi’nin” Hayatı, Eserleri ve Sanatı Hakkında, HİKMET İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl 3, Sayı 6,
2005, Gostivar, s. 81-89
- Veysi “Üskübi’nin” Kasideleri ve İstanbul Kasidesi’nin Değerlendirilmesi, HİKMET İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl 4, Sayı 7, 2006, Gostivar, s. 117-125
- Rumeli Coğrafyasında Yetişen Kimi Divan Şairlerinin Özellikleri, HİKMET İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl
5, Sayı 9, 2007, Gostivar, s. 77-83
- Lejla i Medžnun, Kultura Istoka, br.49\ Beograd-2007, str. 18-21
- Исламот во Уметноста и Традицијата, LETTRE, Internacionale, бр.33, Скопје, 2008, стр. 97-103
- Fuzuli ve Shakepeare’de Kimi Benzer Özellikler, HİKMET İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl 5, Sayı 10, 2008,
Gostivar, s. 144-151
- Poetic Geography and Language in the Poetry and Prose of Yahya Kemal Beyatlı, HİKMET İlmi Araştırmalar
Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, 2009, Gostivar, s. 36-43
- Историскиот Развој и Карактеристики на Турско – Чагатајскиот Јазик, Билтен на Филолошкиот Факултет, Скопје, 2009, стр. 156-166
- Historical Connection and Comparison Between Old Turkish Texts and Babur Shah`s Ghazals, HİKMET
İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl 8, Sayı 15, 2010, Gostivar, s. 27-39
- Madjnun Wa-Layla an Oriental Tale of Tragic Love, HİKMET İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl 8, Sayı 16,
2010, Gostivar, s. 7-17
- Поетиката на Фузули во Склопот на Турската Диванска Поезија, Билтен на Филолошкиот Факултет,
Скопје, 2011, стр. 186-198
- Makedonya Türk Şiirinde Atatürk Kavramı, BAL-TAM Türklük Bilgisi 14, Prizren, Mart 2011, s. 121-128
- Features of the Divan and the Poetics in the Ghazals of Babur Shah, Internatioanl Journal of Central Asian Studies, Volume.15, November 2011, p. 45 – 65, South Korea, Seoul
- Makedonya Türkbaşlar’ında Halk İnançları, BAL-TAM Türklük Bilgisi 14, Prizren, Mart 2012, s. 121-128
- „Makedonya Türkbaşları Arasında Halk İnançları“ (Народните Верувања Кај Туркбашите во Македонија), BAL-TAM, No:16, Mart/Март 2012, Prizren – Kosova, p. 375-396
82
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
- „World Traveler Evliya Çelebi in the Balkan“, Journal of Scientific Research HİKMET, No:19, Мacedonia,
Maj 2012, p. 66-76
- “Balkan Divan Şairleri’nin Özellikleri” (Карактеристики на Диванските Поети од Балканот), BALTAM, No: 17, Eylül/Септември 2012, Prizren – Kosova, p. 203-210
- ”Features of the Divan and the Poetics in the Ghazals of Babur Shah”, International Journal of Central Asian
Studies, Korea University of International Studies, Seoul, Volume 15, November 2011 , p. 45-68
- “The First Newspapers and Magazines on Ottoman – Turkish Language in Macedonia”, Journal of Scientific
Research HIKMET, No:20, Macedonia, November 2012, p.10-17
- „Поетските Особености на државникот и поет Бабур Шах“, Годишен Зборник, Книга 38, Филолошки
Факултет, 2012, Скопје
- „Застапеноста на Турците во Образовниот Систем на Република Македонија“, Списание
UFUK/УФУК, бр.1, Скопје – Македонија, Декември 2012, стр. 39-44
- “İki Dünya Savaşı Arasında Makedonya’da Türkçe Eğitim”, 17. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu
Bildirileri, Üsküp, 5-6 Mayıs 2012, s. 43-53
- Ottoman Traces in Turkish Literature in the Begiinning of XX Century, HIKMET International Refereed
Scientific Research Journal, ADEKSAM Maj 2013, p. 36-53
- Veysi “Üskübi”nin Hayatı, Eserleri ve Şariliği Hakkında, BALKAN TÜRKÜSÜ Edebiyat Dergisi, Yıl 1,
sayı 2, İlkbahar 2013, s. 18-23
- Makedonya’da Söylenen Mülemmalar ve İki Dilli Türküler, IV Uluslararası Türk Kültürü Kurultayı Bildirileri, 21-24 Mart Fethiye 2013, Cilt 2, s. 859-867
- Veysi nin Hayatı, Eserleri ve Şahirliği Hakkına 969 (1561/2) – 1037 (1627/8), Balkan Türkoloji Araştırma
Merkezi, BAL-TAM Dergisi, No: 18, Yıl 9, Prizren – Kosova, Mart 2013, s. 193-203
- Türk Tasavvuf’unun Özellikleri ve Temsilcileri, Hilal İslami Kültür ve Haberler Gazetesi, sayı 119, Temmuz
2013, s. 24-25
- Историски Преглед на Периодот на Имамедин Несими и Суфизмот, Млада Месечина, Исламско
Културно и Информативно Списание, бр. 119, Јули 2013, стр. 20-21
- Veysi’nin “İstabul Kasidesi”nin Değerlendirilmesi, Balkan Türkoloji Araştırma Merkezi, BAL-TAM Dergisi,
No: 19, Yıl 9, Prizren – Kosova, Eylül 2013, s. 243-251
- Бобур Fазаллари Жозибаси, Kitob Dunyasi, Ижтимои – Сиесии Газета, Ташкент – Узбекистан, но:
20, 23 Октобар 2013, стр. 2
- Makedonya’nın Bilge Türkologu Prof. Dr. Yusuf Hamzaoğlu’nun Özgeçmişi ve Eserleri Hakkında, HIKMET International Refereed Scientific Research Journal, ADEKSAM Kasım 2013, sayı 22, s. 10-33
- Книжевната Историографија во Османското Царство, Млада Месечина, Исламско Културно и Информативно Списание, бр. 120, Декември 2013, стр. 20-23
- Türk İslam Sanatının Sembolleri, Hilal İslami Kültür ve Haberler Gazetesi, sayı 120, Aralık 2013, s. 24-25
- Јазикот Како Одраз на Развојот на Македонско – Турските Релации (Лидија Аризанковска коавтор),
Институт за Македонски Јазик „Крсте Мисирков“, година LXIV, Скопје 2013, стр. 159-168
- Rumeli Coğrafyasında Kimi Divan Şairlerinin Özellikleri, UDEK 2. Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı
Bildirileri, Tiran – Arnavutluk (Albania), 14-16 Kasım 2013
- Султаните Поети од XVI век и Нивната Поезија, Издание на Зборникот на Филолошкиот Факултет
на УГД, Штип, 2013, стр. 126-137
Kitap Değerlendirmeleri:
- Avni Engüllü’nün „Yarım Kalan Mısralar“ adlı kitabının değerlendirilmesi, „HİKMET“, yıl III, sayı 5, 2005,
s.85-88, Gostivar
- Abdülmecit Nuredin; “Osmanlı Sonrası Makedonya” adlı kitabınn değerlendirilmesi, HİKMET, yıl VI, sayı
12, 2008, Gostivar
- Dr. Abdülmecit Nureddin’in “Balkanlar’dan Türkiye’ye Göç ve Etkileri” adlı kitabınn değerlendirilmesi,
HİKMET,y. IX, s. 18, Kasım 2011, Gostivar
83
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gazete Yazıları:
- Batı Hayranlığının Vebali, El Hilal, 1993, Üsküp s.2
- Orta Asya’da Yükselen Hilaller, El Hilal, 1994 – Üsküp, s. 2
- İslam BM’si Kurulabilir Mi? El Hilal, 1994 – Üsküp, s. 2
- Tarihten Alınacak İbret Dersi, El Hilal, 1995 – Üsküp, s. 2
- Hükümette Türklerin Yer Almayışı Demokrasinin Zaafıdır, Birlik, 2 Haziran 2001, s. 3
- Makedonya Türk Toplumunda STK’ların Önemi, Birlik, 5 Nisan 2002, s.3
Sempozyumlar – Konferanslar:
- Меѓународен Конгрес „Балканот на Евлија Челебија“, Скопје – Македонија, МАНУ, 16-20 Април
2012
- 17. Меѓународен Симпозиум на „Турската Култура“, Скопје – Македонија, 04-07 Мај 2012
- III. Меѓународен Симпозиум на „Турската Култура на Балканот“, Џелал Бајар Универзитет, Маниса
– Република Турција, 10-12 Мај 2012
- 4. Меѓународен Конгрес за Општествени Науки, Сакарја и Џелал Бајар Универзитети – Република
Турција и Тетовскиот Државен Универзитет, Тетово – Македонија, 10-16 Септември 2012
- Меѓународниот Симпозиум „Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim Bilimleri Araştırmaları Sempozyumu“, (Меѓународен Симпозиум за Истражувања во Областа на Образовните Науки во Турција и
во Дијаспората), Синоп – Република Турција, 1-3 Октомври 2012
- 18. Меѓународен Симпозиум за Турската Култура, 04 – 06 Мај 2013 Скопје – Македонија
- 22. Меѓународен Фестивал Пролетни Веселби ХИД-БАХ ШЕН ФЕСТ – Чалакли, Валандово – Македонија, 03 – 06 Мај 2013
- VIII. Меѓународен Турколошки Конгрес, Истанбул – Р. Турција, 30 Септември – 04 Октомври 2013
- Меѓународен Симпозиум за Сари Салтик во Организација на Универзитетот Тракја и Институтот
Јунус Емре, Констанца – Романија, 06-10 Ноември 2013
- УДЕК Меѓународна Конференција за Јазик и Книжевност „Balkanlar’da Türkçe“, Тирана – Р. Албанија, 14-16 Ноември 2013
- Ankara, Türkiye, 13 – 14 Şubat 2004
- Tiran, Arnavutluk, 10 – 12 Haziran 2006
- Köstence, Romanya, 5 – 9 Eylül 2008
- Akmescit (Simpheropol), Kırım – Ukraina, 22 – 25 Aralık 2008
- İstanbul, Türkiye, 5 – 8 Mart 2009
- Ankara, Türkiye, 26 Eylül 2009
- Manastır (Bitola), Makedonya, 10 – 12 Kasım 2010
- Üsküp, Makedonya, 21 Aralık 2010
- Edirne, Türkiye, 15 – 17 Ocak 2011
- Üsküp, Makedonya, 10 – 12 Nisan 2011
- Ankara, Türkiye, 23 – 25 Nisan 2011
- Çalıklı – Valandova, Makedonya, 9 Mayıs 2011
- Ohri, Makedonya, 25 – 28 Ekim 2011
- Üsküp, Makedonya, 7 Mayıs 2012
- Manisa, Türkiye, 10 – 12 Mayıs 2012
84
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
KİŞİSEL BİLGİLER
PROF. DR. OKTAY AHMED
Nikola Parapunov 5/13, Karpoş 4, Üsküp (Skopje), 1000, Makedonya. +389 2 325 0001 (iş) oktay@flf.ukim.edu.mk (iş); oktayahmed@gmail.com (özel)
www.oktayahmed.com (özel) Viber; WhatsApp
Cinsiyet Erkek | Doğum Tarihi 24/11/1967 | Uyruk Makedonya
Cumhuriyeti
İŞ DENEYİMİ
Ordinaryüs Profesör 2015 (Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Türk Dili
ve Edebiyatı Bölümü)
Prof. Dr. Oktay AHMED
Profesör 2010-2015 (Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)
Doçent 2005-2010 (Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi,
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)
Kıdemli Asistan 2001-2005 (Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji
Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)
Genç Asistan 1995-2001 (Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji
Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)
Haberler Çevirmeni 1994-1995 (Makedonya Televizyonu, Türkçe Programları)
. Verdiği Türkçe Kursları 2001-2002 (Anadolu Kalkınma Vakfı - Üsküp Ofisi)
1993-1995 (Üsküp “Koço Raçin” İşçi Üniversitesi)
EĞİTİM VE ÖĞRETİM
Doktora 2005 (Konu: “Ohri-Prespa Türk Ağızlarının Morfosentaksı” - Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi) Yüksek Lisans 2001 (Konu: “Resne ve Yöresi Türk Ağızlarının Fonetik ve Leksik Özellikleri - Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi,
“Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü) Lisans 1993 (Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği - Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi,
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)
KİŞİSEL BECERİLER
Ana dil(ler) Türkçe.
Yabancı diller
ANLAMA
KONUŞMA
YAZILI ANLATIM
Dinleme Okuma
Karşılıklı Konuşm Sözlü Anlatım
Makedonca
C2
C2
C2
C2
C2
İngilizce
C1
C1
C1
B2
B2
Arnavutça
B2
B2
B1
A2
A2
Sırpça
C2
C2
C1
C1
C1
85
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Organizasyonel/ yönetimsel beceriler
1999-2002 Mensa Makedonya (üstün zekalılar derneği) kurucusu ve ilk başkanı
2005-2008 Kurumsal Avrupa Kredi Transfer Sistemi Koordinatörü - Üsküp “Blaje Koneski” Filoloji
Fakültesi
2008/2009 Dekan Yardimcısı - Üsküp “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi
2015’ten bu yana Yüksek Lisans Kurulu Başkanı - Üsküp “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi
Üsküp “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi Öğrencilerinin Değerlendirmesi
- 2012 (5 üzerinden 5)
- 2014 (10 üzerinden her ders için 9’un üzerinde)
Dijital becerisi
KİŞİSEL DEĞERLENDİRME
Bilgi işlem İletişim
İçerik oluşturma
Güvenlik
Problem çözme
İleri Seviye
İleri Seviye
Orta Seviye
İleri Seviye
Kullanıcı
Kullanıcı
Kullanıcı
Kullanıcı
Başka dijital becerileri 1985 yılından beri aktif bilgisayar kullanıcısı
ofis uygulama ortamı (kelime işlemci, hesap tablosu, sunum yazılımı) ileri derecede hâkimiyet
12 yıl aktif Linux ve Linux uygulamaları kullanıcısı
ileri derecede Windows kullanıcısı
amatör bir fotoğrafçı olarak kazanılmış fotoğraf düzenleme yazılımına hakimiyet
ileri derecede internet kullanıcısı
ileri derecede elektronik derlem kullanıcısı
özel elektronik derlem yaratıcısı
Diğer beceriler Türkçeden Makedoncaya ve Makedoncadan Türkçeye Yeminli Çevirmen
Hızlı okuma teknikleri
Güçlü hafıza teknikleri
Üstün zeka
İleri seviyede analiz gücü
Sürücü belgesi B
PROFESYÖNEL BİLGİLER
Bilimsel Yayınlar (2014). Üsküp Türk Ağzında Kip Ekleri, Türük - Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi
Araştırmaları Dergisi, 2(4), Aralık 2014, ISSN: 2147-8872.
(2014). Зборовните групи во турските говори од југозападна Македонија и влијанието на македонскиот
јазик врз нив, „Романистика и балканистика“ - Зборник на трудови во чест на проф. д-р Петар Атанасов
по повод 75 години од животот, Редакција: Мирјана Алексоска-Чкатроска, Коредакција: Јоана Хаџи-Лега
Христоска, Филолошки факултет „Блаже Конески“ - Скопје, 2014, стр. 47-62, ISBN: 978-608-234-025-8.
(2014). Türkçede Üst Üste Gelen Olumsuzluk Ekiyle Kurulmuş Yapılar: Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) Örnekleri.
Hikmet - İlmi Araştırmalar Dergisi, 12(23), Mayıs 2014. s. 10-41, ISSN: 1857-5935.
(2014). Makedonya Türk Ağızlarında Şimdiki ve Geniş Zamanın Bugünkü Morfolojik Durumu, İDİL - Sanat
ve Dil Dergisi, Cilt 3(14), Güz 2014, s. 1-11, ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056.
(2014). /-mAlİ/ Ekinin Morfosentaksı: Bilgisayar Derlem Bazlı Araştırma. Hikmet, 12(24), Aralık 2014, s. 1027, ISSN: 1857-5935.
86
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(2013). Türkçede “Değil” Edatının Pek Ele Alınmayan Bir Özelliği Üzerine. Hikmet - İlmi Araştırmalar Dergisi,
S. 21. s. 10-25, ISSN: 1857-5935.
(2012). Третосложниот и дистинктивниот акцент во турските говори од Охридско-Преспанскиот регион.
Годишен зборник 2012, Филолошки факултет при УГД, Штип, стр. 175-181, ISSN: 1857-7059.
(2012). Verbs in Turkish Dialects in Macedonia Made With Words Entered Via Macedonian Language. Hikmet
- İlmi Araştırmalar Dergisi, 10(19). pp. 10-22, ISSN: 1857-5935.
(2012). Resne ve Yöresi (Makedonya) Türk Ağızlarında Ünsüzlerin Kalın ve İnce Varyantlarının Kullanımı, III.
Uluslararası Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu Bildirileri (10-12 Mayıs 2012) - Cilt I., Celal Bayar Üniversitesi,
Manisa, s. 21-26, ISBN: 978-975-8628-26-1 (TK), Cilt 1: 978-975-8628-28-5.
(2012). Makedonya Türk Ağızlarında İki Sesin Durumu Üzerine: “Ö” Ünlüsü ve “H” Ünsüzü. Tеkе - Uluslararası
Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(2). s. 15-26, ISSN: 2147-0146.
(2012). “Balkan Türkolojisi Tarihçesi ve Balkan Türkologları” yayınında Makedonya’yla ilgili tüm maddeler,
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2012, ISBN: 978-975-17-3642-0.
(2009). “1875’te Türkçenin Makedoncaya Olan Etkisi: G. Pulevski’nin ‘Üç Dilli Sözlük’ü”, Türkçenin Balkan
Dillerine Etkisi – Bildiri Kitabı, Filoloji Fakültesi – TİKA – MATÜSİTEB, Üsküp, 2009.
(2008). “Вовед во морфологија на турскиот јазик”, Филолошки факултет „Блаже Конески“, Скопје.
(2008). “Review of Turkish Null Morphemes”, Journal of Turkish Linguistics, Vol. 2, No. 1, pp. 142-154, Skopje.
(2008). “Güneybatı Makedonya Türk Ağızlarında Çekimsiz Fiillere Genel Bir Bakış”, III. Büyük Türk Dil Kurultayı (25-28 Eylül 2008) Bildiri Kitabı, Lefke Avrupa Üniversitesi Yayınları, KKTC, s. 405-412.
(2007). “Uygulamalı Biçimbilgisi”, in: Xhemile Abdiu – Spartak Kadiu, Uygulamalı Biçimbilgisi, Tiran, s. 3-6.
(2006). “Makedonya’nın Ohri-Prespa Yöresi Türk Ağızlarında Eklerin Varyantları”, I. Uluslararası Türk Dünyası
Kültür Kurultayı (9-15 Nisan 2006) – Bildiri Kitabı, Cilt I, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü,
İzmir, s. 31-42.
(2006). “Azerî ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Paralellikler”, “Köprü” Kültür-Sanat Dergisi, Sayı 12, Nisan
2006, Üsküp, s. 30-32.
(2005). “Morphosyntax of Turkish Functional Morphemes /-k/, /-r/ and /-İ/”, Hikmet - İlmi Araştırmalar Dergisi,
2005/1, s. 28-37, Gostivar.
(2003). “Türkçede Morfosentaktik Çözümleme (Sistemleştirme Denemesi)”, Hikmet - İlmi Araştırmalar Dergisi,
Sayı 2, Gostivar: ADEKSAM, s. 87-97.
(2003). “Resne (Makedonya) ve Yöresi Türk Ağzının Ünlü Sistemi”, Hikmet - İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı
1, Gostivar: ADEKSAM, s. 99-116.
(2002). “Zanatın Masalı” (Transkripsiyonlu bir Resne masalı), Köprü, S. 2, Üsküp.
(2001). “Cumans and An Important Document About Them: Codex Cumanicus”, Mensadonia, issue 8, Skopje.
(1997). “Nekoi kalki vo jazikot na Turcite vo RM navlezeni preku makedonskiot jazik” - Tret naucen sobir na
mladi makedonisti, Filoloski fakultet, Skopje.
Sunumlar (2013). “Pulevski’nin Sözlüklerinden Çıkarılan Hazine: XIX. yüzyıl Makedonya Türkçesinin Ses
Özellikleri” konulu konferans - “Üsküp Türkoloji Konferansları”, Üsküp “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Türk
Dili ve Edebiyatı Bölümü, Üsküp, 21.10.2013.
(2012). Uluslararası Türkoloji Çalıştayı - Örgütleyenler: Yunus Emre Vakfı, TC Dışişleri Bakanlığı ve İstanbul
Büyükşehir Belediyesi, İstanbul, 09-14 Nisan 2012.
(2012). Türkoloji Çalıştayı - “Yunus Emre” Türk Kültür Merkezi, Üsküp, 05 Şubat 2012.
87
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(2012). Balkan Türkologları Karşılaşması - Örgütleyen: Yunus Emre Vakfı, Saraybosna, 25-28 Mayıs 2012.
(2011). “Atatürk ve Türkçe” konulu konuşma - “Mustafa Kemal Atatürk Anısına Konferanslar”, Örgütleyen:
Üsküp Atatürkçüler Derneği, Üsküp, 10 Kasım 2011.
(2010). „Avrupa ve Dünya Yüksek Eğitim Bağlamında, Üsküp Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün Tarihçesi,
Çağdaş Gelişmeleri ve Perspektifleri” - „II. Uluslararası Türk DiliAraştırmalarında YeniArayışlar: Yurt Dışındaki
Enstitü ve Bölüm Başkanları Çalıştayı“, TDK, 26-27 Eylül 2010, Ankara.
(2010). “Важноста на мајчиниот јазик и турскиот јазик како мајчин јазик во Македонија“, предавање по
повод Меѓународниот ден на мајчиниот јазик, Филолошки факултет „Блаже Конески“, 27.02.2010.
Projeler (2001-2002). “Makedonya Cumhuriyeti Yüksek Eğitim Ders Programlarında ÖTEKİ”, Makedonya
Açık Toplum Kurumu Vakfı (SOROS), Üsküp.
(2012). “Balkan Türkolojisi Tarihçesi ve Balkan Türkologları” projesinin Makedonya koordinatörü, T.C. Kültür
ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2012, ISBN: 978-975-17-3642-0.
(2002). “Balkan Dillerinin Deyimler Sözlüğü” projesinde Türkçe kısmının yazarı, MC Bilim Bakanlığı, Üsküp.
(1998). “Güneybatı Makedonya Türk Ağızları”, MC Bilim Bakanlığı, Üsküp.
Konferanslar (2012). “Üsküp TürkAğzında Kip Ekleri”, Uluslararası Türkçenin Batılı Elçileri Sempozyumu,
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 05-06 Kasım 2012, İstanbul.
(2012). “Resne ve Yöresi (Makedonya) Türk Ağızlarında Ünsüzlerin Kalın ve İnce Varyantlarının Kullanımı”,
III. Uluslararası Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu, 10-12 Mayıs 2012, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
(2012). “Pulevski’nin Sözlüklerinden Hareketle XIX. Yüzyıl MakedonyaTürkçesinin Bazı Ses Özellikleri”, VII.
Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 24-28 Eylül 2012, Ankara.
(2012). “MakedonyaTürkAğızlarında İki Sesin Durumu Üzerine: “Ö” Ünlüsü ve “H” Ünsüzü”, 17. Uluslararası
Türk Kültürü Sempozyumu, 07 Mayıs 2012, Üsküp.
(2010). “Makedonya TürkAğızlarında Şimdiki ve Geniş Zamanın Bugünkü Morfolojik Durumu”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi, 19-25 Nisan 2010, Çeşme-İzmir.
(2009). “1875’te Türkçenin Makedoncaya Olan Etkisi: G. Pulevski’nin ‘Üç Dilli Sözlük’ü”, Türkçenin Balkan
Dillerine Etkisi Sempozyumu, Filoloji Fakültesi – TİKA – MATÜSİTEB, Üsküp, 29.05.2009.
(2008). “Yahya Kemal’in Dili Üzerine Birkaç Söz”, Ölümünün 50. Yılında Yahya Kemal Sempozyumu, Üsküp,
15.05.2008.
(2008). “Güneybatı Makedonya Türk Ağızlarında Çekimsiz Fiillere Genel Bir Bakış”, III. Büyük Türk Dil Kurultayı (25-28 Eylül 2008), Örgütleyenler: Ankara Bilkent Üniversitesi ve Lefke Avrupa Üniversitesi, KKTC.
(2007). “Ağız Sözlük Çalışmalarında Bilgisayar Destekli Veri Tabanlarının Önemi”, 12. Uluslar Arası Türk Halk
Kültürü Sempozyumu, Üsküp, 07.05.2007.
(2006). “Verbs In Turkish Dialects In Macedonia Formed With Words Entered Via Macedonian Language”, 13.
International Conference on Turkish Linguistics, Uppsala (Sweden), Aug 16-10, 2006.
(2006). “Makedonya’nın Ohri-Prespa Yöresi Türk Ağızlarında Eklerin Varyantları”, I. Uluslararası Türk Dünyası
Kültür Kurultayı (9-15 Nisan 2006), Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, İzmir.
(2006). “Makedonya’nın Ohri-Prespa Yöresi Türk Ağızlarında Eklerin Varyantları”, 1. Uluslararası Türk Dünyası
Kültür Kurultayı (09-15 Nisan 2006), Örgütleyen: Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırma Enstitüsü, Çeşme
(İzmir).
Çeviriler “Demokrasinin Esasları” - İlk okulun birinci sınıf öğrencileri için ders kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp,
2000.
88
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Demokrasinin Esasları” - İlk okulun birinci sınıf öğretmenleri için ders kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
“Demokrasinin Esasları” - İlk okulun I. - IV. sınıf öğrencileri için ders kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
“Demokrasinin Esasları” - İlk okulun I. - IV. sınıf öğretmenleri için ders kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
“Demokrasinin Esasları” - Okul öncesi çocuklar için resimli kitap, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
“Demokrasinin Esasları” - Okul öncesi çocukların öğretmenleri için el kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
“Öksürüklü Ve Üşüten Çocukların Bakımı”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Başarılı Emzirme”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, “Goçe Delçev”, Üsküp, 1997.
“EKO KÜLT” (“EKO KULT”) - Çocuk ve gençler için çevrecilik dergisi, sayı 1 ve 2, Ortak Esaslar Arayışı,
Üsküp, 1997.
“Doğa ve Toplum” - İlk okulun III. sınıflari için, Tabernakul, Üsküp (Skopje): 1998.
“Doğa ve Toplum İş Defteri” - İlk okulun III. sınıflari için, Tabernakul, Üsküp (Skopje): 1998.
“Sivil Toplumun Esasları” - İlk okulun IV. sınıfları için, Felsefe Fakültesi, Sosyoloji Enstitüsü, Üsküp (Skopje):
1998.
“Akut İshal”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, “Doger”, Üsküp, 1999.
“Matematik” - İlk okulun IV. sınıfları için, “Tabernakul”, Üsküp, 1999.
“Matematik İş Defteri”, İlk okulun IV. sınıfları için, “Tabernakul”, Üsküp, 1999.
“Matematik” - İlk okulun IV. sınıf öğretmenleri için el kitabı, “Tabernakul”, Üsküp, 1999.
“Üşütme ve Öksürük: Ebeveyne Öğütler”, UNICEF - Üsküp, Üsküp, 1999.
“AİDS”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 1999.
“AİDS” (çocuklar için), UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 1999.
“Akut İshal: İshal Olmup Çocukların Bakım ve Beslenmesi”, UNICEF - Üsküp, “Doger”, Üsküp, 1999.
“Öksürüklü ve Üşüten Çocukların Bakımı: Ebeveyne Öğütler”, UNICEF - Üsküp, “Doger”, Üsküp, 1999.
“Başarılı Emzirme: Emziren Annelere Öğütler”, İkinci düzeltilmiş baskı, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp,
2000.
“Evde Bir Gözünüz Her Zaman Bebeğinizin Üzerinde Olsun”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Çocuğunuzun İshali Var: İshal Olmuş Çocuğun Bakım ve Beslenmesi”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp,
2000.
“Bebeğinize Yapacağınız Şeyler”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Beraber Büyüyor ve Öğreniyoruz”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Çocuk Hakları Konvansiyonu”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Sağlıklı Bebek”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Kendi Haklarınızı Öğrenin”, UNICEF - Üsküp, “Koma”, Üsküp, 2000.
“Sivil Eğitim” - Orta Okulun IV. Sınıf Öğrencileri İçin, Eğitim Bakanlığı, Üsküp, 2000.
“Aşılanmış Çocuk - Sağlıklı Çocuk”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 2000.
“Güvenli Cinsel İlişki”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 2000.
“Boğaziçi’nin Ak Yıldızı” (Atatürk hakkında uzun bir şiir), yazan: Boris Tanaskov, yayımlanmamış eser.
“Emzirme - Doğal Yöntem”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 2000.
“Kendini Nasıl Korumalısın?” (AİDS hakkındaa broşür), UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 1999.
“Bebek Mi Bekliyorsunuz”, UNICEF’in Üsküp Bürosu, Üsküp, 2000.
“Biz, Halk - Vatandaş Projesi” - öğrencilere el kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
“Biz, Halk - Vatandaş Projesi” - öğretmenlere el kitabı, CRS/Makedonya, Üsküp, 2000.
Yasna Koteska, “Komüniam Hafızası” (deneme), Göthe Enstitüsü (http://www.goethe.de
89
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
/ins/gr/lp/prj/eri/wag/tr12107629.htm), 2010.
İlk, Orta ve Yüksek Öğretim Öğretmenlerine İkinci Dil Öğretimi El Kitabı, Britanya Konseyi - Makedonya (British Council - Macedonia), Üsküp, 2011, ISBN: 978-9989-2723-5-6 (115 sayfa).
Lidiya Drakulevska-Kapuşevska, “Makedonya Şiiri Bugün” - Çağdaş Makedonya Şiiri Antolojiisi, Türkiye PEN
Kulübü, İstanbul, 2014.
Асли Ердоган, Градот во црвена наметка (роман), Готен, Скопје, 2013, ISBN: 978-608-4625-32-2 (196
страни). [Aslı Erdoğan, Kırmızı Pelerinli Kent (roman)]
Татјана Гочкова-Стојановска, Искра Пановска-Димкова, Божилак: Учебник по македонски јазик за
странци (почетно рамниште), Филолошки факултет „Блаже Конески“, Скопје, 2012, ISBN: 978-608-234007-4. [Gökkuşağı: Yabancılar İçin Makedonca Ders Kitabı]
(2010-2014). Farklı hikayeler ve şiir çevirileri.
Dergi Kurullarında Üyelikler (2014’ten beri) RumeliDE, ISSN: 2148-7782.
(2012’den beri) TÜRÜK, ISSN: 2147-8872.
(2012’den beri) HİKMET, ISSN: 1857-5935.
(2012’den beri) DEDE KORKUT, ISSN: 2147-5490.
(2012’den beri) AVRASYA, ISSN: 2147-2610.
(2005’ten beri) TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, ISSN: 1301-2045.
Bilimsel Toplantı Kurullarında Üyelikler (2014). Bilim Kurulu: 17. Uluslararası Türk Dilbilim Konferansı,
3-5 Eylül 2014, Rouen Üniversitesi, Fransa.
(2010). Bilim Kurulu: III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 16-18 Aralık 2010, Dokuz Eylül
Üniversitesi, İzmir.
Üyelikler (2006’dan beri) Linguistic Society of America.
(1995’ten beri) Makedonya Yazarlar Birliği.
(1988’den beri) Mensa International, Ltd. - London.
Atıflar (2015). Ömer Yağmur, Pietro Lupis Valentiano’nun İtalyanca-Türkçe Çeviri Yazılı Sözlüğünde Ses Olayları (1520-1527), FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 6 (2015) Güz.
(2014). Nazım İbrahim, Makedonya Türk Ağızlarında Ek-Fiil, Hikmet 24, Kasım 2014, 43-57.
(2014). Ergin Jable, İpek Türk Ağzında Ses Olayları, Motif Akademi Halkbilim Dergisi, 2014-1 (Ocak-Haziran),
41-61, ISSN: 1308-4445.
(2014). Alpay İğci, 17. Yüzyılda Batı Rumeli Türkçesinin Özellileri, Yayımlanmamış doktora tezi, Tez danışmanı:
Pof. Dr. Gürer Gülsevin, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı, İzmir,
2014.
(2013). Yrd. Doç. Dr. Fatih Erbay, Makedoncadaki Türkçe Kelimelerde Görülen Anlam Değişmeleri, Uluslararası Dil ve Edebiyat Çalışmaları Konferansı “Balkanlarda Türkçe”, 14-16 Kasım 2013, “Beder” Üniversitesi,
Tiran (Arnavutluk), - Bildiri Kitabı - 1. Cilt, 127-132.
(2013). Prof. Dr. Ceyhun Vedat Uygur, Osmanlıca Metinlerde “Balkan Ağzı” İmlasına Dair Bir Değerlendirme,
“Balkanlarda Türkçe” 2. Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı (14-16 Kasım 2013, Tiran) - Bildiri Kitabı II,
101-114.
(2013). Morfolojik Analiz (http://www.nlpturk.org/?p=88, 12 Eylül 2013.
(2013). Mariya Leontiç, Makedonca-Türkçe ve Türkçe-Makedonca Konuşma Kılavuzlarının Türkçe ve Makedoncanın ÖğrenilnesindeYararları, 18. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Üsküp-Makedonya, 04-06 Mayıs
90
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2013, Bildiriler, 104-113.
(2013). Mahmut Davulcu, Makedonya Yörüklerinde Halk Mimarisi Geleneği Üzerine Bir İnceleme, Turkish
Studies, Volume 8/9, Summer 2013, 1019-1044, ISSN: 1308-2140.
(2013). Ergin Jable, Mitroviça Türk Ağzında Ses Olayları, Türük, Yıl 1, Sayı 2, 2013, 370-387, ISSN: 21478872.
(2013). Alpay İğci, Konuşulan Dil Türkiye Türkçesinin Sahası, Ufuk Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 21, Ocak-Mart 2013,
Üsküp, 6-8.
(2013). “Türkçe-Makedonca Sözlük” (http://eraslancemil.blogspot.com/2013/05/turkce-makedonca-sozluk.html,
06 мај 2013)
(2012). Yrd. Doç. Dr. Muhammet Sani Adıgüzel, Türkoloji Eksenli Bir Ders Kitabı Okuması: Nauçete turski /
Makedonlar İçin Türkçe, Hikmet, Sayı 20, Kasım 2012, 54-69, ISSN: 1857-5935.
(2012). Mariya Leontiç, Türkçe-Makedonca Kitapların Türk Dilinin Öğretilmesinde ve Türk Edebiyatının Tanıtılmasında Etken Olarak, 17. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu - Üsküp, Makedonya - 06-06 Mayıs 2012
- Bildiriler, 37-42.
(2012). Doç. Dr. Nazim İbrahim, Makedonya - Valandova Yöresi Türk Ağzında Uzun ve Kısa Ünlüler, Hikmet,
Sayı 19, 48-65, ISSN: 1857-5935.
(2012). Doç. Dr. Nazim İbrahim, Makedonya - Gostivar Yöresi Türk Ağızlarında İsim Çekim Ekleri, Hikmet,
Sayı 20, Kasım 2012, 18-28, ISSN: 1857-5935.
(2012). Ahmet Günşen, Balkan Türk Ağızlarının Tasnifleri Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies, Volume
7/4, Fall 2012, 111-129, ISSN: 1308-2140.
(2011). Fatih İyiyol, Ahmet M. Kesmeci, Balkan Dillerindeki Türkçe Kelimelerin Tanımlanması Problemi Üzerine Tespitler, Turkish Studies, Volume 6/4, Fall 2011, 621-632, ISSN: 1308-2140.
(2011). Fatih İyiyol & Ahmet Musab Kesmeci, The Findings upon the Designation of Turkish Words among
Balkan Languages, 1st International Conference on Foreign Language Teaching and Applied Linguistics, May 5-7
2011, Sarajevo, 471-478.
(2011). Dr Ksenija Aykut, Kontrastiranje turskog i srpskog jezika, Kolor Pres, Lapovo, 2011, ISBN: 978-8683801-40-4.
(2011). Alpay İğci, Balkan Ağızlarında Farklı Bir Fiil Çatısı, Turkish Studies, Volume 6/1, Winter 2011, 12581267, ISSN: 1308-2140.
(2010). Alpay İğci, Vıçıtırn - Kosova Türk Ağzı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2010.
(2010). Alpay İğci, Kosova Türkçesi Kaynaklarına Bir Bakış, BAL-TAM Türklük Dergisi, S. 12, 2010, Prizren,
105-115, ISSN: 1452-2179.
(2010). Alpay İğci, KosovaAğızlarındaki Birkaç TürkçeTabakası, BAL-TAM Türklük Bilgisi, S: 13, 73-77, ISSN:
1452-2179.
(2009). Mayda Şabanova, Türk /-Ø/, /-A/ ve /-İ/ Görevli Morfemlerinin Morfosentaksı, yayımlanmamış yüksek
lisans tezi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Üsküp.
(2009). Gürer Gülsevin, Rumeli Türkçesi Çerçevesinde Türk ve Balkan Dillerinin Etkileşimi, Turkish Studies,
Volume 4/8, Fall 2009, 48-64, ISSN: 1308-2140.
(2008). Ahmet Demirtaş, Dede Korkut Hikayelerinde “Gerek” Kelimesi İle Kurulu Cümleler, Turkish Studies,
Volume 3/1, Winter 2008, 14-21, ISSN: 1308-2140.
(2007). Şirin Tufan, Language Convergence in Gostivar Turkish (Macedonia), Unpublished PhD thesis. Uni91
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
versity of Mancherster, Faculty of Humanities, School of Languages, Linguistics and Cultures, 2007.
(2003). Erdoğan Boz, Makedonya ve Kosova Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Ünlü Olayları, Afyon Kocatepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2003; 5(1), 174-12, ISSN: 1302-1265.
Girdiği Lisans Dersleri Üsküp “Aziz Kiri ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Türk
Dili ve Edebiyatı Bölümü:
1. Türkçenin Morfolojisi 1-2 (Türk grubu; haftalık ders fonu: 2+2)
2. Türkçenin Morfolojisi 1-2 (Makedon grubu; haftalık ders fonu: 2+2)
3. Türkçenin Morfolojisi 3-4 (Türk ve Makedon grubu, haftalık ders fonu: 2+2)
4. Türkçenin Sentaksı 1-2 (Türk ve Makedon grubu, haftalık ders fonu: 2+0)
TOPLAM: 8+6
İştip “Goçe Delçev” Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Grubu:
1. Türkçe Metinlerin Makedoncaya Çevrilmesi / Makedonca Metinlerin Türkçeye Çevrilmesi (haftalık ders fonu: 3+0)
2. Çeviri Teknikleri 1-2 (haftalık ders fonu: 2+0)
3. Türk Dil Tarihi ve Diyalektolojisi (haftalık ders fonu: 2+0)
TOPLAM: 7+0 Girdiği Yüksek Lisans Dersleri Üsküp “Aziz Kiri ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski”
Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü:
1. Çağdaş Türkçe (dönemlik ders fonu: 15+0)
2. Türkçenin Grameri (dönemlik ders fonu: 15+0)
3. Türkçenin Lengüstilistiği (dönemlik ders fonu: 15+0)
İştip “Goçe Delçev” Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Grubu:
1. Eski Türkçe (haftalık ders fonu: 2+2)
2. Ağız Araştırmaları Yöntemleri (haftalık ders fonu: 2+2)
Devlet çapındaki görevler (2012). Türk Dili ve Edebiyatı Dersinden Devlet Olgunluk Sınavı Komisyon Başkanı.
(2008-2012). MC Adalet Bakanlığına bağlı Türkçeden Sorumlu Yeminli Çevirmen Sınayıcısı. Diğer Yazınlar
“Neden Şiir Yazıyorum” - Birlik, Salı 15 Aralık 1992, sayfa 10.
“Bir Neşe, Neşe Getirecek” - “Birlik”, Salı 7 Eylül 1993, sayfa 13.
“Bilinç Üstünde Yolculuk” - Birlik, Cumartesi 21 Ekim 1995, sayfa 8-9.
“Kısa Bir Çevrecilik Dramı”, Makedonya Tiyatro Gençliği, Üsküp, 1995.
“Türk Filmlerinin Ardından” - Birlik, Cumartesi 28 Ekim 1995.
“Yerli Eleştiri Gözüyle Üsküp Halklar Tiyatrosu’nun Türk Dramı’nda Türk Yazarlarının Sahnelenen Oyunları
(1950-1992)” - Sesler, Aralık 1995, Sayı 301, sayfa 101-110.
“Üsküp Türk Ağzındaki “Ey” Kelimesinin Geçmişi Üzerinde Birkaç Söz” - Sesler, Mayıs-Haziran 1996, Sayı
306-307, sayfa 97-99.
“ “Tazdıklamak” Üzerine Birkaç Söz” - Birlik, Cumartesi 13 Temmuz 1996, sayfa 8.
“Üsküp Türk Ağzındaki “Maksım” Kelimesi Üzerine” - Birlik, Cumartesi 5 Ekim 1996, sayfa 14.
“Çekor po çekor do Internet - I”, PC World Makedonija, Skopje, 1996.
“Çekor po çekor do Internet - II”, PC World Makedonija, Skopje, 1996.
“ “Entipüften” Ve “Rıfatizm” “ - Sesler, Ocak-Şubat 1997, Sayı 312-313, sayfa 61-65.
“Fuzûlî’nin İlk Makedonca Tercümesi” - Birlik, Sayı 5088, Cumartesi 15 Kasım 1997, sayfa 12..
“Makedonca Sözlük’te Türk Etkileri”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Seminer Çalışması), Filoloji Fakültesi,
Üsküp, 1999.
92
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Yeni Dünyaya Doğru”, Vardar, 13.03.1999, Üsküp, s. 10.
“Yeni Dünyadaki Yerimiz”, Vardar, 20.03.1999, Üsküp, s. 10.
“Eğitim ve Yanlış Siyasetler”, Vardar, 27.03.1999, Üsküp, s. 10.
“Balkanlar Nereye Gidiyor”, Vardar, 03.04.1999, Üsküp, s. 10.
“Bir Postmodern Dilin Ardından Gelen Düşünceler”, Vardar, 10.04.1999, Üsküp, s. 10.
“İnsan Evriminin Son Basamağı”, Vardar, 17.04.1999, Üsküp, s. 10.
“Düşüncede Özgürlük”, Vardar, 24.04.1999, Üsküp, s. 10.
“Kuzeyden Esen Değişim Rüzgârları”, Vardar, 01.05.1999, Üsküp, s. 10.
“İnternet Tehlikeli Mi?”, Vardar, 08.05.1999, Üsküp, s. 10.
“Kim Büyük Kim Küçük”, Vardar, 15.05.1999, Üsküp, s. 10.
“Anlamlı Geceden İzlenimler”, Vardar, 22.05.1999, Üsküp, s. 10.
“Ne Düşündük Ne Düşünüyoruz”, Vardar, 29.05.1999, Üsküp, s. 10.
“Örgütlenme Bilinci”, Vardar, 05.06.1999, Üsküp, s. 10.
“Nihayet Nokta”, Vardar, 12.06.1999, Üsküp, s. 10.
“E, Şimdi Ne Olacak?”, Vardar, 19.06.1999, Üsküp, s. 10.
“Devletçilik Ciddi İştir”, Vardar, 26.06.1999, Üsküp, s. 10.
“Boş Umutlar”, Vardar, 03.07.1999, Üsküp, s. 10.
“Sanat Üzerine Bazı Yarı Düşünceler”, Vardar, 10.07.1999, Üsküp, s. 10.
“İletişim”, Vardar, 17.07.1999, Üsküp, s. 10.
“Sanat Ola Hayrola”, Vardar, 24.07.1999.
“Aydın Derken”, Vardar, 31.07.1999.
“Yeni Dünyada Düşüncelerimiz Nerede?”, 07.08.1999.
“Kültürler Millî Midir?”, Vardar, 21.08.1999.
“Depremden Sonra Gelen Depremler”, Vardar, 28.08.1999.
“Düşünme Kabiliyetini Geliştirme Dersi”, Vardar, 04.09.1999.
“Tarihin Neresinden Baslamak”, Vardar, 11.09.1999.
“En Başta Barıü”, Vardar, 18.09.1999.
“Ağız ve Standart Dil”, Vardar, 25.09.1999.
“Seçim Yapmanın Bazı Hususiyetleri”, Vardar, 02.10.1999.
“Yetenekli Çocukların Eğitimi Konusunda Bir Deneme”, Vardar, 16.10.1999.
“Seçimlerin Dördüncü Boyutu”, Vardar, 23.10.1999.
“Mensa Üsküp’e Geliyor”, Vardar, 30.10.1999.
“Bazı Örgütlerin Faaliyetleri”, Vardar, 06.11.1999.
“Eğitim Hakkında Bir Deneme”, Vardar, 13.11.1999.
“Oyunlar”, Vardar, 20.11.1999. “Boş Teoriler”, Vardar, 27.11.1999.
“Makedonya’nın Eski Tarihi”, Vardar, 11.12.1999.
“Leylek Leylek Havada...”, Vardar, 18.12.1999.
“İki Kilo Yıl”, Vardar, 25.12.1999.
“Her İşittiğiniz Habere İnanmayın, Ha!”, Vardar, 08.01.2000.
“Postacı Kıbrıs Kapısını Kaç Defa Çalar”, Vardar, 15.01.2000.
“1999 - En Kötü Giyinenler”, Vardar, 22.01.2000.
“Avrupa Yolları Çamur”, Vardar, 29.01.2000.
93
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Ben Kimim, Yahu?”, Vardar, 05.02.2000.
“Hak Dediğiniz Budur”, Vardar, 12.02.2000.
“Vay Halimize”, Vardar, 19.02.2000.
“Yeni Kelimeler Üzerine”, Vardar, 11.03.2000.
“Leylâ ve On İkiden Sonra”, Vardar, 18.03.2000.
“Geçen Bir Yıla Bakış”, Vardar, 25.03.2000.
“Türkçe’de Makedonca Harf Sorunu”, Vardar, 01.04.2000.
“Hizbullah’tan Şok İddialar”, Vardar, 08.04.2000.
“Yola Çıkarken Dikkat Edin”, Vardar, 15.04.2000.
“Son On Yılda İlerliyoruz”, Vardar, 22.04.2000.
“Benim Dilim Mi Daha Doğru, Senin Söylediğin Mi?”, Vardar, 13.05.2000.
“Cimbom’un Şiiri”, Vardar, 20.05.2000.
“Türk Kültür Merkezi Ha Bugün, Ha Yarın Açılacak...”, Vardar, 27.05.2000.
“Britannica’da Kıpçaklar-Kumanlar”, Vardar, 03.06.2000.
“Çamur At, İzi Kalsın”, Vardar, 24.06.2000.
“Her Yücelmede Bir Engel Vardır”, Vardar, 05.08.2000.
“Bu Ülkede Bin Yüzlü Olmak Çok Kolay”, Vardar, 12.08.2000.
“Denizaltında Boş Davul Kurbanları”, Vardar, 19.08.2000.
“Yücelcileri Aklama Zamanı Gelmiştir!”, Vardar, 26.08.2000.
“Hangisi doğru: Üsküp, Skopye, Skopje?”, Vardar, 02.09.2000.
“İnternet’te Makedonya Türkleri!”, Vardar, 16.09.2000.
“Gecelerin Büyüsü”, Birlik, 18.03.2000.
“На прапочетокот на новиот милениум “, PC Info+, Скопје, Април 2000.
“Колку се хакерите безбедни?”, PC Info+, Скопје, Јуни 2000.
“Kafamdaki Edebiyatı Yakalarken”, Köprü, S. 1, 2002, Üsküp.
“Kültür Kimliði: Bireysel, Etnik, Ulusal veya Baþka?”, “Köprü” Kültür-Sanat Dergisi, Sayý 5, 2003, Üsküp, s.
16-17.
“Kültür Kimliði: Bireysel, Etnik, Ulusal veya Baþka? (2. Bölüm)“, “Köprü” Kültür-Sanat Dergisi, Sayý 6, 2003,
Üsküp, s. 14-15.
(2002). “’Drugiot’ vo nastavnite sodr`ini na Katedrata za turski jazik i knizevnost na Filoloskiot fakultet “Blaze
Koneski” - Skopje”, vo: “Se poznavame li dovolno? (DRUGIOT vo nastavnite sodrzini na visokoto obrazovanie
vo Republika Makedonija”, Priduvac: Prof. d-r Jelena Luzina, Fondacija Institut Otvoreno Opstestvo - Makedonija,
Skopje: 2002, s. 387-401.
EDEBİYAT
1994 Senfoni (şiir kitabı), Birlik Yayınları, Üsküp.
1995 Üsküp’te Bir Bayram Sabahı (radyo dramı), Makedonya Radyosu, Türkçe Programlar Redaksiyonu,
Üsküp.
1998 Nokta Virgül (şiir kitabı), Birlik Yayınları, Üsküp.
1998 Kaybolan Evim (çocuk dramı), Halklar Tiyatrosu - Türk Dramı, Üsküp, prömiyer: 27.12.1998.
94
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ÖZ GEÇMİŞ
O2.O3.1951 yılında Terme( Samsun)’de doğdu. Yüksek öğrenimini Çapa Yüksek Öğretmen Okulu ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde tamamladı( 1973)
Karakoçan (Elazığ) ve Terme (Samsun) Liselerinde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra Gazi Eğitim Enstitüsüne tayini çıktı.(1978)
1982 yılında Gazi Üniversitesinin kurulmasıyla birlikte Yüksek
Lisans ve Doktora çalışmasını GaziÜniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsünda yaptı. Afganistan Özbekçesi Kunduz Ağzı (Master
1985) ve Çolpan’ın Şiirleri Metin Aktarma ve İnceleme (doktora
1992) tezlerini savunduktan sonra Gazi Eğitim Fakültesi Türk Dili
ve Edebiyatı Öğretmenliği Anabilim Dalında öğretim üyeliğine
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY
atandı ve halen bu görevini sürdürmektedir.
1996-1999 yıllarında Makedonya Üsküp Metody ve Kril Üniversitesi Türkoloji Bölümü ile 20042007 yıllarında Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Türkoloji Bölümünde çalıştı.
Türk Ocağı ve Avrasya Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu üyesi olan Hüseyin Özbay, Türk Ocakları
Genel Merkezinde üç yıldan beri sürdürülen Kuşlukta Yazarlar Topluluğunun her hafta gerçekleştirdiği
yazarlı kitap eleştiri faaliyetlerine ve Avrasya Yazarlar Birliğinde bu yıl altıncısı devam eden Yazar
Atölyesinin Deneme ve Dil Bölümü’nünde kurs hocalığına devam etmektedir.
2014 yılından itibaren dört yarıyıl Makedonya’nın İştip şehrinde bulunan Gotse Delçev Üniversitesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde misafir öğretim üyesi olarak sentaks 1 ve 2, leksikoloji ve frazyoloji
dersleri okutmuştur.
Hüseyin Özbay, Avrasya Yazarlar Birliğinin Türk Dünyasına hitap eden Kardeş Kalemler dergisinin
yayın kurulu üyeliği ve Kurgan Edebiyat dergisinin sanat yönetmeni görevlerini de sürdürmektedir.
Hüseyin Özbay’ın bilimsel çalışmaları dışında “Aldanışların Penceresinden“ Hüznün Dili”ve“ Kelimeler
Kuşatması, Dokunmalar adlı deneme kitaplarıyla Özbek Dili ve Edebiyatıyla ilgili çalışmaları vardır.
Hüseyin Özbay; Türk Yurdu, Kardeş Kalemler, Kurgan Edebiyat , Külliye , Yeni Düşünce, Devlet
ve Yeni Türkiye dergilerinde yazı hayatını sürdürmektedir.
VERDİĞİ DERSLER ve ÇALIŞMALARI
a) Lisans : 1. Türkiye Türkçesi
2. Tarihi Türk Şiveleri
3..Türk Dil Tarihi
4. Çağdaş Türk Lehçeleri
5. Türkçenin Öğretimi
6. Anlam Bilimi
7. Dil ve Kültür
8. Sentaks
9. Leksikoloji
10. Frazyoloji
95
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
b) Yüksek Lisans
1. Özbek Lehçesi
2 Anlam Bilimi
3. Üslup Araştırmaları
4. Dil Bilgisi Öğretim Yöntemleri
5. Türkiye Türkçesi Gramerine Yaklaşım Sorunları
SEMİNER PANEL ve BİLGİ ŞÖLENİ
1. Türk Kadınlar Birliği Orhun Yazıtları Paneli ( Bildiri: Göktürk Yazıtlarında Millî Oto-Kritik,
Türk Kültürü dergisi
2. 4.Uluslararası Türk Dili Kurultayı ( Bildiri : Çolpan’ın Türkiye Türkçesiyle Yazdığı Şiirler .Yayın.
Bildiri kitabı)
3. Türkiye Yazarlar Birliği Emine Işınsu Paneli ( Konuşma : Emine Işınsu’nun Çiçekler Büyürken
Romanında Sıradışı İfadeler)
4. Üsküp Metodi ve Kril Üniversitesi Yahya Kemal Sempozyumu ( Bildiri: Yahya Kemal’in Dili.
Sesler Dergisi Üsküp)
5. Avrasya Yazarlar Birliği 1. Türk Dünyası Edebiyat Dergileri Toplantısı ( Bildiri : Biz Babasız
Büyüdük’ten Kavram Kardeşliğine
6. Gazi Üniversitesi Rektörlüğü Mümtaz Turhan Sempozyumu ( Bildiri: Türk Diline Müdahaleler.
Yayın: Sempozyum Kitabı)
7. Gazi Üniversitesi Arayış Konferansları ( Konferans: Dışarda Önemsenen, İçerde Örselenen Dilimiz)
8. Karatekin Üniversitesi Konferans ( Dilimiz)
KİTAPLAR
1-Özbay, Hüseyin, Muallim Naci’nin Şiirleri (Abdulkadir Hayber ile beraber)
Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1997.
2-Özbay Hüseyin,Şiir Burcunda Çocuk (Bahattin Karakoç, Mustafa Tatçı birlikte)Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara
3- Özbay Hüseyin, Çağdaş Özbek Şairleri Antolojisi(Tahir Kahharlı ile birlikte) T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
4- Özbay Hüseyin, Hacı Bektaşı Veli T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları,Ankara
5- Özbay Hüseyin,Vatandan İyi Yar Olmaz (Özbekçeden ter. ) T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
6- Özbay Hüseyin, Çolpan’ın Şiirleri Türk Kültür Araştırma Enstititüsü Yayınları,1994 Ankara
7- Özbay Hüseyin, Aldanışların Penceresinden(Denemeler) Günce Yayınları,(İkinci baskı Kurgan
Edebiyat Yayınları) 2001-2011 Ankara
8- Özbay Hüseyin, Hüznün Dili(Denemeler) Berikan Yayınları,(İkinci baskı Kurgan Edebiyat Yayınları)2009 -2011Ankara
9- Özbay Hüseyin, Kelimeler Kuşatması(Denemeler) -Berikan Yayınları,(İkinci baskı Kurgan Edebiyat Yayınları) 2009-2011 Ankara
10.Dokunmalar (Deneme, dil ve eleştiri) Kurgan Edebiyat Yayınları 2015 Ankara
11.Dünden (Radyo için edebiyatçılarımız, baskıda) Bengü Yayınları 2016 Ankara
12.Bugünden
13.Ala Too’nun Eteklerinde-Bişkek Günleri ( baskıda) Bengü Yayınları 2016 Ankara
96
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
YÜKSEK LİSANS ve DOKTORA DANIŞMANLIKLARI
1. Balcı Mustafa ; Ötken Künler Romanında Sıfatlar (Üslup İncelemesi) Basılmamış Yüksek Lisans tezi 109 sahife, 1996
2. Dolunay, Salih Kürşat; Türkçe’de Zaman,Basılmamış Yüksek Lisans tezi, 220 sahife 2001.
3. Saldere, Gülsüm ; Abdurrahim Karakoç’un Lirik Şiirlerinde Kelime Dünyası 195 sahife, 2001.
4. Kilci, Nihal; Cemil Meriç’in Bu Ülke Adlı Eseri Üzerine Üslup İncelemesi, 211 sahife, 2003.
5. Gümüş, Yudum; Yunus Emre Divanı’nın Kelime Dünyası, 193 s. 2003.
6. Bostancı Çolak, Gülcan; Ergenlik Dönemindeki Çocukların Sosyoekonomik Şartlar Çerçevesinde Dil Kullanma Biçimleri, 134 s. 2003.
7. Kındıra, Funda; Kazak Öğrencilerinde Türkiye Türkçesi 2003.
8. Avşar , Funda; Ahmet Haşim’in Şiirlerinde Kelime Dünyası.233 sahife,2004.
9. Balcı Mustafa; Osman Türkay’ın Şiirlerinde Dil ve Üslup, Doktora Tezi,271 s.2004.
10. .Cukaova, Cazgül; Tölögön Kasımbekov’un Sıngan Kılıç Romanında Kelime Dünyası, 2006
Kırgız-Türk Manas Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü-Kırgızistan.
11. Nurdin Kızı, Gülzat; Yenisey Yazıtlarında Hâller,2006 KTMÜ Sosyal Bilimler Ens.Kırgızistan.
12. Arıcan, Osman; Süyünbay Eraliyev’in Seçme Şiirlerinde Kelime Dünyası 2007 KTMÜ. Sosyal
Bilimler Enstitüsü Kırgızistan.
13. Eşkenov. Döölötbek; Türk ve Rus Atasözlerinde Kadın İmajının Dilbilimlik Karşılaştırması,
KTMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007 Kırgızistan
97
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Cemal AKSU
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Ev Adresi: Çayır Cad. No:2/6 İstinye
1971 yılında İstanbul’da doğdu. İlk, orta ve lise öğretimimi
yine İstanbul’da tamamladı. 1990 yılında İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne kaydoldu
ve 1994 yılında bu bölümden mezun oldu. Aynı yıl açılan Eski
Yrd. Doç. Dr. Cemal AKSU
Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans İmtihanını kazandı ve Sosyal Bilimler Enstitüsünde Yüksek Lisans eğitimine başladı. 1996 yılında Prof. Dr. Kemal
Yavuz’un danışmanlığında hazırladığım İbrahim Hanif ve Divanı isimli Yüksek Lisans teziyle mezun
olduktan sonra yine Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora programına kaydoldu. Prof. Dr.
Kemal Yavuz’un danışmanlığında Doktora tezini hazırlamaya başladı. Doktora tezinin Çağatay Edebiyatı sahası ile alakalı olmasından dolayı Prof. Dr. Kemal Eraslan Hoca’nın da ilmi birikiminden yararlanmaya çalıştı. 2002 yılında da Lutfi Divanının Tahlili isimli doktora teziyle doktora programından
mezun oldu.
Yüksek Lisans tezini hazırladığı dönemde açılan (1995) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi kadrosu için yapılan imtihan neticesinde İstanbul Üniversitesinde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2005 yılında açılan İ.Ü. Edebiyat
Fakültesi Yardımcı Doçentlik kadrosuna atandı ve halen bu görevini sürdürmektedir. 2011-2012 Öğretim yılında Makedonya / İştip GotseDelcev Üniversitesinde misafir öğretim üyesi olarak ders verdi.
2013’tan beri İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünde Müdür Yardımcısıdır.
Yayınlar
I. Yüksek Lisans :
İbrahim Hanif Divanı(Danışman: Prof. Dr. Kemal Yavuz), İ.Ü. Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul 1996, XX+335 s.
II. Doktora :
Lutfi Divanının Tahlili (Danışman : Prof. Dr. Kemal Yavuz), İ.Ü. Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul 2002, XV+433 s.
Yönetilen Yüksek Lisans Tezleri :
Gül Gönültaş, Divan-ı Muradi, Muhabbetname-i Muradi, İstanbul 2009.
Serdal Tosun, Hafız Ahmed Paşa Divanı (İnceleme – Metin), İstanbul, 2011.
Bedriye Güley ACAR, Selahaddîn-i Uşşâkî Divanı (İnceleme-Metin), İstanbul, 2012.
Ünal Bolat, Vuslatü’sSalikîn (İnceleme-metin), İstanbul-2014.
Fatih Mehmet Özdemir, Servet Divanı (İnceleme-Metin), İstanbul-2015.
Alper Günaydın, Ahmed-i Dâî Divanın Edebî Sanatlar Açısından İncelenmesi, İstanbul-2013.
98
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Emre Sessiz, Sarı Müderris Şeyh Sinan Divanı ve İncelenmesi, İstanbul-2014.
Fethullah Mercan, Mezid-zâde Mehmed Efendi – Divan-ı Hafız (Metin-İnceleme), İstanbul-(Devam ediyor.)
Ivona STOJANOVSKA, Bahri Divanı (İnceleme-Metin), İstanbul-2015.
Ebrahim AL-KAHTANİ, Hanif’in La’l-i Musaffa fî Ziyareti’l –Mustafa (İnceleme Metin), İstanbul-(Devam ediyor.)
AhmadAlismail, 18.yüzyıl şairlerinden İbrahim Hanif’e ait bir şiir Mecmuası (İnceleme-Metin),
İstanbul-(Devam ediyor.)
Seda Aydın, Dâniş’in Dest-âvîz-i Dâniş adlı eseri (İnceleme-Metin), İstanbul-(Devam ediyor.)
Adnan Mulabdic, Bosna-Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nde Kayıtlı Bir Mecmua (İnceleme-Metin)
Yönetilen Doktora Tezleri Çalışmaları :
Mustafa Özağaç, Habibi’nin Vuslatnâmesi (Metin-İnceleme), İstanbul-(Devam ediyor.)
Gülşen Sezen, Eski Türk Edebiyatı’nda Su Kavramı, İstanbul-(Devam ediyor.)
Gül Gönültaş, Hanif’in Reh-âverd-i Cân isimli eseri (İnceleme-Metin), İstanbul-(Devam ediyor.)
Ferhunde Yener, Hanif Divanı’nın Tahlili, İstanbul-(Devam ediyor.)
Projelerde Yaptığı Görevler :
“Çağatay Edebiyatı Metinleri” İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi, YADOP Yürütücülüğü
İdari Görevler :
İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdür Yardımcılığı (2013 – )
Son iki yılda verdiği lisans ve lisansüstü düzeydeki dersler:
Lisans:
Türk Tezkire Edebiyatı
Eski Türk Edebiyatında Manzum Metinler
Eski Türk Edebiyatında İlk Manzum Metinler
XV. Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi
Çağatay Edebiyatı Metinleri I
Çağatay Edebiyatı Metinleri II
Nazım Bilgisi
Edebi Sanatlar
Lisansüstü:
XI-XIV. Yüzyıl Karahanlı-Çağatay Edebiyatı (YL)
Eski Türk Edebiyatının Kaynakları (YL)
Bilimsel Araştırma ve Yazma Teknikleri (YL)
Metin İncelemeleri (D)
Klasik Dönem Osmanlı Türkçesi (D)
Eski Anadolu Türkçesi Metinleri (D)
99
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Klasik Dönem Çağatay Edebiyatı (D)
XV- XIX. Yüzyıl Azeri Edebiyatı (D)
Uzmanlık Alan Dersi (YL)
Uzmanlık Alan Dersi (D)
ESERLER
A. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler :
A1. “İbrahim Hanif Efendi” Hikmet, S.3, Makedonya, Mayıs 2004, s.100-108.
A.2. “Yahya Kemal’in Gazellerinde Sevgili ve Âşık Tipi” İ.Ü. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2009,
c.40, s. 1-20.
A.3. “Askerî ve Çağatay Türkçesi ile Yazdığı Şiirleri”, İ.Ü. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. 49,
s. 1-17.
B. Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) basılan bildiriler :
B1. “Ali ŞirNevai’nin Çevresi ve Üstatları”, Ölümünün 500. Yıldönümünde Türkçe’nin Büyük Şairi
ALİ ŞİR NEVAYİ Açık Oturumu, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi, 16 Ocak 2001.
B2. “Kırk Hadis Kitapları ve Abdulkadir Karahan’ın İslam Türk Edebiyatında Kırk Hadis İsimli
Eseri”,Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2008, Beykoz Belediyesi, s.37-44.
B.3. “Atilla İlhan Şiirlerinde Klasik Türk Edebiyatının Etkileri”, 38. ICANAS Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri, 10-15.09.20415, Ankara, s.105-122.
B.4. “”Evliya Çelebi’ye Göre Üsküp Kadısı Veysî Efendi, Evliya Çelebi’nin Balkanları Sempozyumu, Üsküp Makedonya, Nisan 2012.
B.4. “Nevâyî’nin Türkçe Divanlarındaki Nazım Şekilleri”, XVIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, 013.
B.5. “Nihad Sami Banarlı’nın Klasik Türk Edebiyatına Dair Bazı Dikkatleri”, Vefatının 40. Yılında
Nihad Sami Banarlı Sempozyumu, 18 Kasım 2014.
C. Yazılan uluslararası kitaplar veya kitaplarda bölümler :
C.1. Nazım Hikmet, Bata Press, Üsküp-Makedonya, 2012. (Maria Leontiç ile birlikte)
D. Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan makaleler :
D1. “Hanif’in Manzum Kırk Hadis Şerhi”, İlmi Araştırmalar, S.17, Bahar 2004,
D2. “Ziya Gökalp ve Türk Edebiyatındaki Yeri”, İ.Ü. E.F. Sosyoloji Dergisi, 3.Sayı 13.Dizin, İstanbul 2006.
D3. “Fuzuli, Leyla vü Mecnun, -Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar / Hazırlayan: Doç.Dr.
M.Nur Doğan” İlmi Araştırmalar, c. II, s.4, sayfa 226-227, İstanbul 1997.
D4. “Mevlana Sekkâkî Divanı /mal Eraslan” İlmi Araştırmalar, sayı 9, İstanbul 2000.
D5. “Osmanlıca Türkçesi Kılavuzu / Hayati Develi” , İlmî Araştırmalar, İstanbul 2001, sayı 12, s. 221 – 222.
D6. “Emrî Divanı / Haz. Yekta Saraç”, Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Dergisi,627-629.
100
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
D7. “Divan Şiirinde Harf Simgeciliği / Dursun Ali Tökel (Tanıtım)”, İlmi Araştırmalar, Güz 2003,
sayı 16, s.143-144.
E. Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitaplarında basılan bildiriler:
E1. “Ziya Gökalp ve Türk Edebiyatındaki Yeri“, İ.Ü.E.F., Konferans Salonu, Ziya Gökalp Anma
Toplantısı, Mart 2006.
E2. “Divan Tertibi Bakımından Ali ŞirNevai’yi Diğer Divan Şairlerinden Ayıran Özellikler”, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu, 15-16 Mayıs 2009, s.45-51.
E3. “Abdurrahman Molla Cami’nin Türk Edebiyatında İki Takipçisi: Nevai ve Lami”, Bursalı Lamii Çelebi ve Dönemi Sempozyumu, 15-16 Nisan 2011, Uludağ Üniversitesi Bursa Ördekli Kültür Merkezi.
E.4. “Ali ŞirNevâî’ninHâlât-ı Seyyid Hasan Erdeşir için yazdığı Mersiye” XI. Milli Türkoloji Kongresi, İstanbul, 2014.
E.5. “Bir Kültür Muhiti Olarak Meclis”, Osmanlı Sohbet Meclisleri Üzerine Bir Günlük Toplantı,
4 Mart 2013.
F.Diğer yayınlar :
F1. “Hem Şair Hem Kaptan: Seydi Ali Reis”, Deniz Ticareti, Haziran 2004, s.40-46.
F2. “Nef’i’ninİstanbulla İlgili Bir Gazeli”, Kültür Dergisi, İstanbul Özel Sayısı II, Sayı 7 İstanbul 2007.
F3. “Büyük Türk Hükümdarı Babür’ün Oğluna Verdiği Hediye” Kültür Dergisi, Osmanlıda Çocuk
Sayısı, sa.12, s.126-129.
F4. “Üsküplü Bir Osmanlı Şairi: İshak Çelebi”, Kültür Dergisi, Rumeli Özel Sayısı, Bahar 2009,
s.124-127.
F5. “Fatih Döneminin Büyü Şairi Ahmed Paşa”, Kültür Dergisi , Fetih Özel Sayısı, 2008.
F6. ‘İki Usta Divan Şairini Buluşturan Şiir’, İlk Tohum Dergisi, Temmuz 2011, s.73.
F7. “Aşık Paşa / Garib-nâme, / Haz. Prof. Dr. Kemal Yavuz” , Cumhuriyet Kitap, 07 Mart 2002, s.6.
F8. “Abdi (Amasyalı)” , Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.5.
F9. “Abdi (İsli Abdi) ”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.6.
F10. “Abdi (Sabuni)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.6 .
F11. “Afitabi”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.83.
F12. “Abidin Paşa”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.77.
F13. “Arşi (Yenipazarlı)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul
1999, s.253.
F14. “Atai”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.264-265.
F15. “Behişti (Ahmed Sinan Çelebi) ”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY,
İstanbul 1999, s.308.
F16. “Behişti (Ramazan)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul
1999, s.308-309.
F17. “Cafer Çelebi (Tacizade)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.333-334.
F18. “Faizi (Kafzade)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999,
s.434-435.
F19. “Firdevsi (Rumi, Uzun)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.463
101
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
F20. “Hanif (İbrahim b.Mustafa)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.529.
F21. “Haşmet”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.549-550.
F22. “Hümami”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 1999, s.571.
F23. “Meali”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, II, YKY, İstanbul 1999, s.77.
F24. “Nedim (Ahmed)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, II, YKY, İstanbul
1999, s.357-359.
F25. “Halid Ziya Uşaklıgil”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, II, YKY, İstanbul
1999, s.640-643.
F26. “Attila İlhan”, Tanzimattan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 2001, s.434-437.
F27. “Emine Işınsu”, Tanzimattan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, I, YKY, İstanbul 2001, s.305.
F28. “Attila İlhan İle: Beni Gelenlerden Çok Gidenler Etkilerdi”, Deniz Ticareti Dergisi / TurkishShipping World,20.yıl, Haziran 2003 Özel Sayısı, s.64-72.
F.29. Türk Dünyasından Halil Açıkgöz’e Armağan, Doğu Kitabevi, İstanbul, 2013.
102
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN
Öz Geçmiş:
21.09.1977’de Ordu’nun Kabataş ilçesine bağlı Beylerli Köyü’nde doğdu. İlköğrenimini aynı köyde bitirdikten sonra İlkokul Öğretmeninin vesilesiyle İstanbul’a geldi. İstanbul Fatih
Camii Yatılı Erkek Kur’an Kursunda yedi aylık bir süre zarfında hıfzını bitirdi. Hafızlıktan sonra bir süre Arapça eğitimi
aldı. Eyüp İmam Hatip Lisesinde orta okulu, G.O.P. Küçükköy
İmam Hatip Lisesinde ikişer dönem hâlinde dışardan imtihanlarla lise eğitimini tamamladı.
1995 yılında girmiş olduğu İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN
Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü 1999’da ikincilikle bitirdi. Aynı yıl, İstanbul’da Bayrampaşa İnönü Anadolu
Teknik-Teknik ve Endüstri Meslek Lisesine edebiyat öğretmeni olarak atandı ve beş yıl bu okulda
görevine devam etti. Bir süre Fatih Çapa Anadolu Öğretmen Lisesi ve Zeytinburnu Kırımlı İsmail
Rüştü Olcay Anadolu Lisesinde edebiyat öğretmenliği yaptı. İki yıl Zeytinburnu Şemsettin Sami İlköğretim Okulunda beş yıl da Zeytinburnu TRİSAD Kız Teknik ve Meslek Lisesinde çeşitli idarî kadrolarda çalıştı.
Eylül 2003’te, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalında başlamış olduğu yüksek lisans eğitimini, Ocak 2006’da
“Ahmed-i Âmidî’nin Yusuf u Züleyhâsı” isimli teziyle tamamladı. 2006 yılında başlamış olduğu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Klâsik Türk Edebiyatı sahasındaki Doktora eğitimini, Aralık
2011’de “Bursevî Muhyiddîn Halîfe’nin İbretnâmesi” adlı teziyle tamamladı.
2011 Eylül’ünde görevlendirilmiş olduğu Macaristan ELTE Üniversitesindeki Türkçe Okutmanlık görevine
9 Ocak 2012’de başladı. Nisan 2012’de İstanbul Üniversitesinde Öğretim Görevlisi Dr. olarak atandı.
2012-2013 Eğitim Öğretim yılı içim Makedonya “Gotse Delçev” Üniversitesi Filoloji Fakültesinde
bulunan Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne Yunus Emre Vakfı aracılığıyla misafir öğretim görevlisi
olarak gönderildi. Makedonya’daki bu görevi esnasında Mart 2013’te Trakya Üniversitesi İlahiyat
Fakültesinde Yrd. Doç. Dr. kadrosuna atandı. 2015 Kasım ayı itibariyle T.Ü. Dil Merkezi Müdürü
olarak görevine devam etmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.
Yayınları:
“Fuzulî’nin Su Kasidesi Üzerine Bir Şerh Denemesi; Türk Kültüründe Su, Manavgat Belediyesi, 2007.”
“Üsküp Milli Kütüphanesindeki Cönklerde Yer Alan Divan Şiiri Metinleri ve Nesimî’nin Şiirlerine
Dair”, Hikmet Dergisi, sayı 20, 2012, s. 95-106.
“Makedonya Milli Kütüphanesindeki Cönklerde Yer Alan Na‘tlere Dair” Çalıklı Festivali, 2013.
“Şuarâ-yı Meçhuleden Biri Necâtî ve Divanı, Hikmet Dergisi, sayı 21, 2013.
“Niyazî-i Mısrî’nin Makedonya Üsküp Millî Kütüphanesi’ndeki Cönklerde Yer Alan Şiirlerine
Dair”, Osmanlı İlim, Düşünce ve Sanat Dünyasında Balkanlar Sempozyumu, 2014.
103
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dr. Fikret YIKILMAZ
ÖZGEÇMİŞ
Adı ve Soyadı: Fikret YIKILMAZ
Doğum Tarihi: 02/11/1953
Doğum Yeri: Keşan-Edirne Akademik
Unvanı: Okutman Dr.
İş Telefonu:
Cep Telefonu:
İş Adresi: Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu-Tekirdağ
E-Posta: fyikilmaz@nku.edu.tr
Dr. Fikret YIKILMAZ
Adresi: Hürriyet Mah.Dostlar Sitesi B Blok Daire:15 Tekirdağ
Eğitim Durumu:
Doktora Doktora (Üniversite-Enstitü Adı, Yılı, Tezinin Adı): Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, 2001, Özbek Türkçesindeki Yabancı Sözcüklerin Türkiye Türkçesi’ndekilerle Karşılaştırılması
Yüksek Lisans (Üniversite-Enstitü Adı, Yılı, Tez Adı): Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Şeyh Kaygulu Divanı (Transkripsiyonlu Metin-Sözlük), 1994
Lisans (Üniversite, Fakülte, Bölüm): İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Çapa Yüksek Öğretmen
Okulu, 1975
Verdiğim Konferanslar Trakya bölgesi başta olmak üzere yurdun çeşitli yerlerinde verdiğim konferanslar:
Çanakkale:Vatan Kalbinin Attığı Yer
Çanakkale Şehitleri ve Mehmet Akif
Destan Adam: Mehmet Akif
İstillâl Marşı ve Mehmet Akif
Millî Mücadele’den Cumhuriyete
Yahya Kemal ve Ezansız Semtler
Yahya Kemal_Süleymaniye’de Bayram Sabahı
İstanbul’un Fethi_Fetih Ruhu ve Fatih
Yayınlanmış Makalelerim
1)Bedir Savaşı ve Çanakkale Şehitleri
2)İlk Ders: Atatürk_Millî Kültür_Millî Ülkü
3)Son Ders Öğütleri
4)Öğretmenimin Mesleğindenim
5)Fen Lisesi’nin İnişli”Exit”li Merdivenleri
6) Ezan_ Yahya Kemal ve Ezansız Semtler
7)Kuva_yı Milliye Ruhu
8)Millî Bütünlüğümüz ve Türkçe
104
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Uzmanlık Alanı: Türk Dili
Yayımladığı Kitaplar: Vatan Kalbinin Attığı Yer: Çanakkale
2) Kalemden ve Dilden Dökülenler
3)Millî Mücadeleden Cumhuriyet’e ve Kuvayı Milliye Ruhu
Medenî hâli: Evli
Öğretim Faaliyetleri: 1) 1987-1991 yılları arasında Yugoslavya-Üsküp Kril ve Metody Üniversitesi
Türk Dili Okutmanlığı
2) 2012-2013 Eğitim Öğretim Yılında Gürcistan- Tiflis İvana Cevahişvili Devlet
Üniversitesi’nde Öğretim Üyesi
3) 2013-2014 Eğitim Öğretim Yılında Makedonya İştip Üniversitesi Türk
Dili Öğretim Üyeliği
Verilen Lisans Dersleri: Diyalektoloji, Türk Dili 1,2,3,4, Kompozisyon
105
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN
ÖZGEÇMİŞ:
24.11.1971 tarihinde İstanbul Beykoz’da doğdu. İlk, orta ve
lise öğrenimini İstanbul’da tamamladıktan sonra 1993 yılında
girdiği Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili
ve Edebiyatı Bölümü lisans programından 1997 yılında mezun
oldu. Aynı yıl Araştırma Görevlisi olarak mezun olduğu bölümde Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı’nda göreve başladı.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Alaşehirli Kadı Muhammed Divanı İnceleme-Metin-İndeks adlı
teziyle 2002 yılında yüksek lisans; Cevrî Divanı’nın Tahlîli
Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN
adlı teziyle de 2010 yılında doktorasını tamamladı. 2011 yılında Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı’nda Yardımcı Doçent Doktor unvanıyla öğretim üyesi olarak göreve başladı.
2013-2014 öğretim yılında Yunus Emre Enstitüsü Türkoloji Projesi kapsamında bir yıl süreyle Makedonya İştip GotseDelçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türkoloji Bölümü’nde misafir öğretim üyesi
olarak görev yaptı ve Üsküp Yunus Emre Türk Kültür Merkezi’nde Osmanlıca dersleri verdi. Halen
Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde öğretim üyesi olarak
görev yapmaktadır. Eski Türk edebiyatı ve Osmanlı Türkçesi uzmanlık alanı olan Haluk AYDIN, evli
ve iki kız çocuk babasıdır.
ÇALIŞMALARI:
1. Alaşehirli Kadı Muhammed, Hayatı ve Edebi Kişiliği, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 21, Haziran 2009, 450-460.
2. Cevrî Divanı’nın Fahri Bilge Nüshasında Yer Alan Neşredilmemiş Şiirler, Balıkesir Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 13, Sayı 23, Haziran 2010, 207-221.
3. Cevrî Divanı, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, Sayı 39, Erzurum 2009, 85-94 (Kitap Eleştirisi)
4. Ebû Bekir İbnü’l-Hacî Mustafa Kızılhisarî’nin Avcılıkla İlgili Bir Eseri: Hidâyetü’s-Sayyâd, Av
ve Avcılık Kitabı, (Editörler: E. G. Naskali, H. O. Altun), İstanbul: 2008, 653-696.
5. Klâsik Türk Şiirinden Namık Kemal’e Vatan Kavramı, Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu (20-22 Aralık 2010) Bildiriler 1. Cilt (A-J), (Editörler: O. K. Tavukçu, A. Tilbe) Tekirdağ:
2010, 185-194.
6. Cevrî’nin Bugün Balıkesir’de Mevcut Olmayan İlyas Paşa Camii ve Tekkesini Konu Edinen Kasidesi, Balıkesir 2005 Sempozyumu Tebliğler Kitabı, 529-540.
7.Muhtevanın Çerçevesi-Çerçevenin Muhtevası: Bâkî Divanı Örneği, Prof. Dr. Mine MENGİ
Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri, Adana 2012, 41-51.
8.Nef’î’nin Bir Beytinden Hareketle Klâsik Türk Şiirinde Ortak Malzemenin Kullanımı Üzerine
Düşünceler, Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu 10-12 Mayıs 2012 Ordu.
106
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
9. Remzî ve Remzî’nin Tarih Manzumelerinde 19. Yüzyıl Makedonyası, Hikmet Uluslararası Hakemli İlmî Araştırma Dergisi, Yayın Yılı 12, Sayı No: 24/2, 114-135.
Konferanslar:
Mevlânâyı Anlamak Mevlânâ’yı Anma Programı Balıkesir Lisesi Konferans Salonu 27 Nisan
2012 Balıkesir.
Projeler:
1. Balıkesir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’nce desteklenen ve Balıkesir Üniversitesi Balıkesir Yöresi Kültürünü Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde yürütücülüğünü Prof.
Dr. Ali DUYMAZ’ın yaptığı “Balıkesir ve Çevresi Halk Kültürü Derlemesi” başlıklı projede araştırmacı olarak görev almıştır. Proje sonuçlandırılmıştır.
2. 2015 yılında başlayan ve Balıkesir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri birimince desteklenen “RemzîDîvânı İnceleme-Metin” adlı projede, proje yürütücüsü olarak görev yapmaktadır, proje
halen devam etmektedir.
3. 2015 yılında başlayan ve Balıkesir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri birimince desteklenen “Cönk ve Mecmuaların Elektronik Ortama ve Yeni Harflere Aktarılması” adlı projede araştırmacı
öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır, proje halen devam etmektedir.
Verdiği Dersler:
Lisans:
Osmanlı Türkçesi
Eski Türk Edebiyatı
Lisans Üstü:
Mesnevi Araştırmaları
Klâsik Türk Edebiyatı Metin İncelemeleri
107
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
YRD. DOÇ. DR. SATI KUMARTAŞLIOĞLU
Balıkesir Üniversitesi
Necatibey Eğitim Fakültesi
Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi
Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü
KİŞİSEL BİLGİLER
Tel:
Email: satileri@hotmail.com; sati@balikesir.edu.tr
Uyruğu: T.C.
EĞİTİM
Yrd. Doç. Dr.
Lisans: Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi
Satı KUMARTAŞLIOĞLU
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği (1998-2003)
Yüksek Lisans : Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim
Dalı (2003-2006) (Tez Başlığı: Balıkesir Masallarında Motif ve Tip Araştırması, Danışman: Prof. Dr.
Ali Duymaz)
Doktora: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı
(2006-2012) (Tez Başlığı: Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü, Danışman: Prof. Dr. Ali Duymaz)
İŞ DENEYİMİ
İvrindi Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği/Balıkesir (2003-2006)
Adnan Menderes Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği/Balıkesir (2006)
Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Araştırma Görevliliği
(2007-2015)
Makedonya/İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türkoloji Bölümü, Misafir Okutman
(2014- 2015)
Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Türk Dili
ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü, Yrd. Doç. Dr. (2015-….)
UZMANLIK ALANLARI
Halk Edebiyatı, Halk Bilimi
BAŞARILAR, ÖDÜLLER
Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Bölümü
Bölüm Birinciliği (1998-2003)
BİLİMSEL YAYINLAR
Makale
1. “Balıkesir Masal Anlatıcılarının Dil ve Üslubu”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
108
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dergisi, 2009, 12 (21), 441-449.
2. “Tahtacılarda Bir Göç Töreni: Ocak Kazma”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Sayı 14, Bahar 2011, 211-222.
3. “Hamza Baba Ocağı’na Bağlı Bir Sağaltma Ocağı: Bektaş Dede”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş
Velî Araştırma Dergisi, Sayı 63, 2012, 311-320.
4. “Balıkesir’de Masal Anlatma Geleneği ve Masalların İşlevsel Yitirilişi Üzerine Değerlendirmeler”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, 15 (28), 213-230.
5. “Türk Kültüründe Ateş ve Ocak İyeleri”, Karadeniz Araştırmaları, Güz 2014, Sayı 43, s. 175-190.
6. “Kur’an Kıssalarının Dinî Edebiyata Tesirine Bir Örnek: Dâstân-ı Hazret-i İbrahim”, TÜBARXXXVI-Güz, 2014, ss. 249-277.
7. “Fatma Ana Üzerine Anlatılan Efsaneler”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı
6, Ocak 2015, ss. 107-115.
8. Alevî-Bektaşî Menâkıbnâmelerinde Ateş”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, Haziran 2013, Sayı 5,
ss. 277-290.
9. “Makedonya’da Anlatılan İtar Peyo ve Nasrettin Hoca Fıkraları Üzerine”, Yeni Türkiye RumeliBalkanlar Özel Sayısı II, Mart-Haziran 2015, Yıl 21, Sayı 67, ss. 2482-2491.
10. “Geyik Boynuzlarının Yatırlarda Şifa İçin Kullanımı”, Milli Folklor, Güz 2015, Cilt 14, Sayı
107, ss. 137-148.
Bildiri
1. “Balıkesir Masal Anlatıcılarının Dil ve Üslubu”, İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası Türk
Dili ve Edebiyatı Kongresi 27-28 Ağustos 2007 UTEK 2007, Bildiriler Türkçenin Söz Dizimi ve Türk
Edebiyatında Üslup Arayışları, C. 2 Türk Edebiyatında Üslup Arayışları, İstanbul 2009, İstanbul Kültür Üniversitesi, 217-228.
2. “Tahtacılarda Bir Göç Töreni: Ocak Kazma”, Halk Kültüründe Göç Uluslararası Sempozyumu
28-30 Mayıs 2010 Balıkesir Bildiriler, İstanbul 2010, 631-639.
3. “Toy’dan Hayır’a: Balıkesir’de Köy Hayırları Örneği”, VIII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü
Kongresi, 21-24 Kasım 2011, İzmir/Özdere. (Prof. Dr. Ali Duymaz ile birlikte)
4. “Kazdağı Tahtacılarında Ocak Kültü”, Kazdağları III. Ulusal Sempozyumu Bildirileri, Balıkesir
2012, 193-201. (Prof. Dr. Ali Duymaz ile birlikte)
5. “Neşet Ertaş Türkülerinde Gönül”, Uluslararası Bozkırın Tezenesi Neşet Ertaş Sempozyumu,
Ahi Evran Üniversitesi, 13-14 Mayıs 2013 Kırşehir, Bildiriler II. Cilt, Hazırlayan: Salahaddin Bekki,
Kırşehir 2013, 575-586.
6. “Afyonkarahisar Düğünlerinde Mâni Söyleme Geleneği”, 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi:
Kültürel Miras, 24-27 Ekim 2013, Eskişehir.
7. “Mânilerde Anlam ve Ahenk Unsuru: Sentaktik Paralelizm”, VI. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 4-7 Aralık 2013, Bursa. (Prof. Dr. Ali Duymaz ile birlikte)
8. “Üsküp Millî Kütüphane’de Bulunan Bir Mecmua ve Bu Mecmuadan Bir Destan: Kıssa-i Azrail,
Doğan, Cebrail, Göğercin”, Uluslararası Osmanlı Araştırmaları Kongresi Özet Kitabı, 14-17 Ekim
Sakarya Üniversitesi Kongre Kültür Merkezi, s. 176.
9. “Makedonya Türkleri Arasında Hıdrellez Kutlamaları”, III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu, 8-10 Ekim 2015 Kazan-Ankara.
109
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
10. “Makedonya’da Bir Yatır: Hıdır Baba’dan Aziz Nikola’ya”, Uluslararası Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu, 7-8 Kasım 2015, Ege Üniversitesi Prof. Dr. Yusuf Vardar MÖTBE Kültür Merkezi,
Bornova-İzmir.
Kitap Bölümü
1. “Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatında Gönül Temizliği”, Temizlik Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy-Naskali, Salih Mehmet Arçın), İstanbul 2009, Kitabevi Yayınları, 429-444.
2. “Tahtacılarda Ağıt Yakma Geleneği”, Ağıt Kitabı, (Editör: Emine Gürsoy Naskali), İstanbul 2011,
Kitabevi Yayınları, 41-55.
3. “Afyonkarahisar İlinde Çobanlık Kültürü”, Çoban Kitabı, (Editör: Emine Gürsoy Naskali), İstanbul 2011, Kitabevi Yayınları, 49-65.
4. “Toy’dan Hayır’a: Balıkesir’de ‘Köy Hayırları’ Örneği”, Balıkesir’de Kültürel Miras Olarak
Ahilik, Balıkesir, 2012, 85-102. (Prof. Dr. Ali Duymaz ile birlikte)
Madde
“Sadreddîn” maddesi. Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü.
“Kirdeci Ali” maddesi. Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü.
“Küçük Abdal” maddesi. Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü.
Araştırma Projeleri
“Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü”-Balıkesir Üniversitesi BAP 2008-26 numaralı proje.
Atıflar
Ferhat Aslan, “İstanbul’da Bir Sene Birinci Ay Tandırbaşı Adlı Kitapta Yer Alan Masalın Performans
Teoriye Göre İncelenmesi Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2011, Cilt 44, Sayı
44, ss. 83-140. (Yüksek Lisans Tezi)
Adem Balkaya, “Halk Anlatılarında Kuyunun İşlevselliği Üzerine Bir Okuma”, Milli Folklor, 2014,
Yıl 26, Sayı 102, ss. 53-64. (Yüksek Lisan Tezi)
Kürşat Öncül, “Masallardaki Devlet Kuşu Motifi”, Milli Folklor, 2009, Yıl 21, Sayı 84, ss. 175181. (Yüksek Lisans Tezi).
Mustafa Duman, “Türkiye’de 2000-2012 Yılları Arasında Halk Bilimi Alanında Hazırlanan Doktora
Tezleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Milli Folklor, 2013, Yıl 25, Sayı 99, ss. 159-174. (Doktora Tezi)
Münire Baysan, “Kütahya ve Çevresinde Sağaltma Ocakları ve Yapılan Tedaviler”, Dumlupınar
Üniversitesi Sosyal bilimler Dergisi Kütahya Özel Sayısı, Kasım 2014, ss. 77-84. (Doktora Tezi”
Halil İbrahim Şahin, “Türkmenistan’da Şamanlık/Kamlık Geleneğinin Günümüze Yansımaları:
‘Şaman Od’ ve ‘Küştdepti’”, Türük Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2013, Yıl 1,
Sayı 1, ss. 183-197. “Doktora Tezi”
Mustafa Gültekin, “Yerelleşme, Performans ve Beden Folkloru Bağlamında Balıkesirli Masal Anlatıcısı Kezban Karakoç”, Milli Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 104, ss. 46-59. (‘Balıkesir Masal Anlatıcılarının Dil ve Üslubu’ başlıklı makale)
Muzaffer Kılıç, “Divan Şiirinde Bir Hayvan Masalı: Harname”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/3, Summer 2011,
p. 1962-1982. (‘Balıkesir Masal Anlatıcılarının Dil ve Üslubu’ başlıklı makale)
110
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. NAZLI RÂNÂ GÜREL
ÖZGEÇMİŞ
1963 yılında Konya’da doğdu. 1984 yılında Selçuk Üniversitesi
Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun
oldu. Yüksek lisans ve doktorasını Gazi Üniversitesi’nde tamamladı.
1986 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Türkçe Okutmanı olarak
göreve başladı. 1995 yılında öğretim görevlisi olarak Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği bölümünde
vazifesine devam etti. Kazakistan’da bulunan Uluslararası Hoca
Ahmet Yesevî Türk-Kazak Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak
görev yaptı (1999 – 2000).
Yrd. Doç. Dr.
Avrupa’daki Türk varlığı ile ilgili olarak Almanya, Hollanda ve
Nazlı RÂNÂ GÜREL
Finlandiya‘da inceleme ve araştırmalarda bulundu, konferanslar
verdi.Milli Eğitim Bakanlığınca düzenlenen hizmet içi kurslarında öğretim görevlisi olarak bulundu.
Halen Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde
Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak vazife yapmaktadır Kitap hâlinde yayınlanmış eserlerinden bazıları: Baharnâme ( Kastamonu 1996), Osmanlı Türkçesi ( Kazakistan
2000 ) , Ahmet Kabaklı( Ankara 2003) , İlk Adım (Makedonya 2004), Türk Dili ve Edebiyatı–2
(Makedonya 2004), Göktürk Mehmet Uytun (2004), Bir Osmanlı Aydını İbrahim Edhem Pertev
Paşa (2004), Dağları Tutukladılar (2007), Atatürk Devri Dergilerinde Edebiyatla İlgili Kavramlar (2007), İbrahim Alaettin Gövsa’nın Çocuk Şiirleri (2009), Mardin Şiir Burcunda (2009),
Fahri Kaya Hayatı, Sanatı, Eserleri (2010), Dünya Edebiyatına Giriş (2011), Safvetî Ziya Bir
Safha-i Kalb (2012), Âkif Külliyatı (2012), İslâm Beytullah Erdi Hayatı Sanatı Eserleri (2012)
Nazlı Rânâ Gürel evli ve üç çocuk annesidir.
E-posta:nrgurel@yahoo.com
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı- Soyadı: Nazlı Rânâ GÜREL
Unvanı: Yrd. Doç. Dr.
Doğum Yeri ve Tarihi: Konya- 1963
Medenî Hali: Evli (İki kız, bir erkek üç çocuk annesi)
Adres (Ev): Törekent Mahallesi 335. Sokak Nu.: 10 Sincan-ANKARA
Tel (ev) :
Tel (cep):
E.Posta: nrgurel@yahoo.com
İş: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü Öğretim Üyeliğinden emekli
14280 BOLU
Tel (iş):
111
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
EĞİTİM VE ÖĞRENİM DURUMU
İlköğrenim: Atatürk İlkokulu (Çumra- KONYA)
Orta öğrenim: Çumra Cumhuriyet Lisesi (Çumra- KONYA)
Yüksek öğrenim: Selçuk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
(KONYA) 1984.
Yüksek Lisans: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni
Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, (ANKARA), 1987
Doktora: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni Türk
Edebiyatı Anabilim Dalı, (ANKARA), 1998.
İŞ HAYATI
Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Okutman (ANKARA), 1986–1993
Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Görevlisi,
(KASTAMONU), 1996–1999.
Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü Öğretim Üyesi (Türkistan- KAZAKİSTAN) 1999- 2000
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni Türk
Edebiyatı Anabilim dalı Öğretim Üyesi (BOLU) 2010- …
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yunus Emre Enstitüsü Türkoloji Projesi Kapsamımda Öğretim Üyesi, İştip-MAKEDOMYA, 2015-2016.
İDARİ GÖREVLERİ
Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Başkanlığı, Abant İzzet baysal Üniversitesi Fen-Edebiyat
Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, BOLU, 2011.
OKUTTUĞU DERSLER
Türkçe Kompozisyon, Hacettepe Üniversitesi (ANKARA)
Yabancılara Türkçe,
Yeni Türk Edebiyatı, G. Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi (KATAMONU)
Türk Dünyası Edebiyatları, Ahmet Yesevî Üniversitesi (KAZAKİSTAN)
Osmanlı Türkçesi,
Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı,
Türkçe Kompozisyon,
İlmî Araştırmalar,
Türkçe Kompozisyon, TC. Millî Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi Seminerleri
İzzet Baysal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü BOLU (2012–2015)
Yeni Türk Edebiyatına Giriş –I Abant Yeni Türk Edebiyatı-II
Yeni Türk Edebiyatı-III
Yeni Türk Edebiyatı-IV
Tiyatro Bilgileri
Tiyatro Tarihi
112
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Batı Edebiyatı
Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı-I
Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı-II
Roman Teorileri
Metin Şerhi
Bitirme Çalışması
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
İştip- MAKEDOMYA (2015–2016)
Fonatik
Sentaks
Osmanlı Türkçesi-1
Osmanlı Türkçesi-2
Eski Türk Edebiyatı-1
Eski Türk Edebiyatı-2
Yüksek Lisans
Seminer Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
PROJELER
Türk Dünyası Edebiyat Tarihi Projesi ( Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
Atatürk Kültür Merkezi)
VAKIF VE DERNEK ÇALIŞMALARI
İLESAM İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği, ANKARA, 1998, Üye
Çocuk Edebiyatçıları ve Sanatçıları Birliği, ANKARA, 1998, Üye
Kastamonu Aydınlar Ocağı, KASTAMONU, 1997, Kurucu Üye
TÜRKAY-BİR Türk Dünyası Aydınlar ve Yazarlar Birliği, ANKARA, Kurucu Üye
YAYINCILIK FAALİYETLERİ
İLESAM Bülteni, Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği Yayını, ANKARA,
1995, Hazırlayan.
Redif, Aylık Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, Kastamonu Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü, KASTAMONU, 1997- 1998, Yayın Kurulu Başkanı
Yeni Kervan, Edebiyat, Kültür Sanat ve İrfan Dergisi, ANKARA, 1997- 1998, Yazı İşleri Müdürü
Vaveyla, Yeni Kervan Dergisi Eki, ANKARA, 1998
Hacegân Yayınları, ANKARA, 1998, Editörlük
Çocuk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatçıları Birliği Yayını, ANKARA, 2001, Yayın Kurulu Üyesi
Gündüz Gazetesi, ANKARA, Köşe Yazarı (1998-1999)
Dere Dergisi, Kültür, Sanat Edebiyat ve İrfan Dergisi, Namik Efendi Derneği Yayın Organı, Gostivar- MAKEDONYA, 2002-… Editör
Birlik Gazetesi, Üsküp, MAKEDONYA, 2002–2003, Köşe Yazarı
113
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yeni Dönem Gazetesi, KOSOVA, 2004, Köşe Yazarı
Yeni Balkan Gazetesi, MAKEDONYA, 2005-… Köşe Yazarı
Esnafın Sesi Gazetesi, ANKARA, 2005, Köşe Yazarı
Önce Vatan Gazetesi, İSTANBUL, 2006–2007, Köşe Yazarı
İzzetli Genç Kalemler Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, BOLU, 2013-…, Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü
HAKEMLİK YAPTIĞI DERGİLER
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
TEZLER
1923–1938 Yılları Arasında Dergilerde Edebiyatla İlgili Kavramlara Bakış, Ankara, 1987, 212
s. (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans
Tezi) Danışman: Prof. Dr. Sadık Tural
İbrahim Edhem Pertev Paşa Hayatı, Sanatı ve Eserleri, Ankara, 1998, X+370 s. (Gazi Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi) Danışman: Doç. Dr. Alemdar Yalçın
YAYINLARI
KİTAPLAR
Yurt İçi
Baharnâme, Kastamonu, 1997, 100 s.
Hacegân Yayınları nu: 2
Şiir Dizisi nu: 1
Ahmet Kabaklı, Ankara 2003, 223 s.
Alternatif Yayınları: 27
Biyoğrafi Dizisi: 22
Göktürk Mehmet Uytun, Ankara 2004, 240 s.
Berikan Yayınları
Bir Osmanlı Aydını İbrahim Ethem Pertev Paşa, Ankara, 2004, 421 s.
Berikan Yayınları
Dağları Tutukladılar, Ankara 2008, 138 s.
Berikan Yayınları
Atatürk Devri Dergilerinde Edebiyatla İlgili Kavramlar, Ankara 2009, 148 s.
Berikan Yayınları
Mardin Şiir Burcunda, Ankara 2010, 176 s.
Artuklu Üniversitesi Yayını: 3
Fahri Kaya Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara, 2010, 448 s.
Berikan Yayınları
Dünya Edebiyatına Giriş, Bolu 2011, 213 s.
Üçem Yayınları
İslâm Beytullah Erdi Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara 2012, 332 s.
114
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bengü Yayınları: 60
Bulgaristan Edebiyatı: 2
Korkma Sönmez Mehmed Akif ve Eserlerinden Seçmeler, Bolu 2012, Üçem Yayınları.
Fahri Kaya Hayatı Sanatı ve Eserleri, Üsküp-MAKEDOMYA 2015, Yeni Balkan Yayınları.
Necati Zekeriya Orhan, Üsküp-MAKEDOMYA 2015, Yeni Balkan Yayınları.
Gülkaya İlhami Emin Hayatı Sanatı ve Eserleri, Üsküp-MAKEDOMYA 2016, Yeni Balkan Yayınları.
Ben Gidiyorum Bolu’ya Şairlerin Gözüyle Bolu, Bolu 2016, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayını.
Yayına Hazırladığı Kitaplar
İbrahim Alâettin Gövsa Çocuk Şiirleri, Ankara, 2009, 112 s.
Elips Kitap
İbrahim Alâettin Gövsa Bedii Terbiye Estetik Eğitimi, Ankara 2012, 107+97 s.
Elips Kitap: 548
Yurt Dışı
Osmanlı Türkçesi, Türkistan- Kazakistan, 2000, 100 s.
Uluslar arası Hoca Ahmet Yesevî Türk- Kazak Üniversitesi Yayını
Terimler Sözlükler Hazırlama ve Tercüme Merkezi- 42
İlk Adım, Yukarı Banisa- Makedonya 2004, 177 s.
Namik Efendi Eğitim Kültür Sanat ve Spor Derneği Yayını:1
Türk Dili Ve Edebiyatı, Üsküp- Makedonya 2005, 271 s.
Prosvedno Delo Yayınevi
Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Balkanlığı’nın 03.11.2004 tarih ve 11–62 63/1 numaralı
kararıyla tavsiye edilmiştir.
Lektörlüğünü Yaptığı Kitaplar
İçko Gorgoski-Çvetanka Malçeska, Biyoloji–7, Üsküp- Makedonya, 2007, 171 s. Prosvedno Delo Yayınevi
İçko Gorgoski-Çvetanka Malçeska, Biyoloji–8, Üsküp- Makedonya, 2007, 196 s. Prosvedno Delo
Yayınevi
3. Gordana Doneva- Atanassoska Slobotka Aleksovska- Bosilka Malinkova, Kimya–8,
Üsküp- Makedonya, 2007, 160 s. Prosvedno Delo Yayınevi
KİTAPTA BÖLÜM
1. “Zeki Faik İzer’in verdiği Bir Konferans: İngiliz Resminin Günümüz Sanatına Etkileri” Zeki
Faik İzer, Hazırlayan: Sıtkı M. Erinç, Ankara 1990, 281 s.
Arap Harfli El Yazması Metin, s.76–79
Yeni Yazıya Aktarma, s.80–82
İngilizce, s.222–224
Fransızca, s. 272–274
“Osmancıklı Âşık Abdülkadir Uslu (Kadriyâ)” Folkloristik Prof. Dr. Dursun
Yıldırım Armağanı, Hazırlayanlar: Metin Özarslan- Özkul Çocabanoğlu, Ankara
1998, XX+458 s. (s.225–240)
115
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4. “Atatürk Devri Şiir Arayışları”, Bolu’da Aşk Başkadır, Bolu 2002, 197 s. (s. 19–33)
5. “Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel’le Mülakat”, Bolu Kültür Sanat Divanı Diyorlar Ki, Ankara
2013, s.423–448.
TC Bolu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları Yayın No: 6
ANTOLOJİ
1. “Chıld and Butterfly” (Çocuk ve Kelebek), Poems for Chıldren from 100 Countrıes, Hazırlayan: Prof. Dr. Samir Kâzımoğlu Tağızâde, Ankara, 1998, s.194-195
Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı Yayınları, Nu.1
“Kastamonu” Şiirlerle Kastamonu, Hazırlayan: M. Sani Adıgüzel, Alp yayınları, Kastamonu,
1998, s. 28
“Ilgaz”, Şiirlerle Kastamonu, Hazırlayan: M. Sani Adıgüzel, Kastamonu, 1998, s.65–66, Alp Yayınları
“Çocuk ve Kelebek” Bir Demet Şiir, Hazırlayan: Rıfkı Kaymaz, Ankara, y.t.y., s.Mamak Belediyesi
Eğitim Kültür Müdürlüğü, Çocuk Şiirleri-I
“Bayrak”, Şiirimizde Bayrak, Hazırlayan: Göktürk Mehmet Uytun, İlaveli 2. bs. Ankara, 1999, s.51
“Kastamonu”, Şairlerin Gözüyle Kastamonu, hazırlayan: M. Sani Adıgüzel, Kastamonu, 2001,
s. 57 Kastamonu Belediyesi Yayını
“Türkçem, “Ren ve Tren”, İLESAM 2008 Şiir Antolojisi, Ankara, 2008, s. 68–69
D- MAKALELER
Yurt İçi
“Kafes”, Konevi Dergisi, Nisan 1984, Nu:19, s. 31 (KONYA)
“Firkat”, Konevi, Nisan 1984, Nu: 19 s. 32
“Destanlarda Uyanmak”, Konevi, Mayıs 1984, Nu:20 s. 29
“Derin Yara”, Konevi, Haziran 1984, Nu:21 s.27–28
“Bir Roman Üzerine: Hilâl Görününce”, Konevi, Eylül 1984, Yıl:2, Nu:26 s. 27–28
“Bir Garip Roman Kahramanı”, Konevi, Mart 1985, Nu:25
“Edebiyatın Gayesi Üzerine”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1990,
Nu:5, s. 79–91 (SAMSUN) (Hakemli Dergi)
“Çarpık Batılılaşma ve Çözülen Aile Açısından Mürebbiye ve Kiralık Konak Romanlarının Karşılaştırılması” Kırkambar Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, Haziran 1991, Y.1, S.4
“Cumhuriyetin İlk Yıllarında Edebî Tenkit”, Sosyal Bilimlerde Araştırma Dergisi, Kasım 1991,
Cilt:1, S.1, s.17–22 (ANKARA) (Hakemli Dergi)
“Cumhuriyetin İlk Yıllarında Siyasi ve Sosyal Hayat” Sosyal Bilimlerde Araştırma Dergisi, Nisan
1992 C.1, S.6 s.18–25
“Türk İstikbalinin Evlâdı”, Ülkü Ocağı Dergisi, Haziran 1994, Yıl:1, S.6, s.60–62 (ANKARA)
“Atatürk Döneminde Kültür ve Sanat”, Ülkü Ocağı, Kasım 1994, Yıl:1, S.11 s.37–43
“Çağının Tanıklık Eden Yedi Romanda Aile- I”, Gök Dergisi, Aralık 1994, Cilt:1, S.1, s.23–30
(ANKARA)
“Çağına Tanıklık Eden Yedi Romanda Aile- II”, Gök, Ocak 1995, Cilt:1, S.2 s.26–28
116
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Edebiyatın, Edebiyat Eserinin Sosyalliği ve Millîliği- I”, Gök, Şubat 1995, Cilt:1, S.3, s.20–23
“Edebiyatın, Edebiyat Eserinin Sosyalliği ve Millîliği-II” Gök, Mart 1995, Cilt.1, S.4 s.25 Ülkü
Ocağı, -26
“Cumhuriyet Türküsü”, İLESAM Bülteni, Ocak-Nisan 1995, Yıl:5, S.40 s.18(ANKARA)
“Edebiyat ve Edebiyat Eseri Kavramlarını Tarif Denemeleri”, Gök, Nisan 1995, Yıl:1, S.5 s.20–23
“Edebiyatın Gayesi I” Gök Haziran 1995, c.1 S.7 s.20–24
“Edebiyatın Gayesi II” Gök, Temmuz 1995 c.1, S.8, s.26–32
“Günümüz Yazarlarından Tarık Buğra”, Gök, Ağustos 1995, c.1, S.9, s.23–24
“Reşat Nuri Güntekin’in Öğretmeni Konu Alan İki Romanı”, Gök, Eylül 1995, c.1, S.10 s.23–27
“Muhtelif Cepheleriyle Fikret”, Gök, Ekim 1995, S.11 s. 24–29,
“Atatürk Devrinde Şiirle İlgili Arayışlar”, G.Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, Ekim1995, Y.1, S.2
s.88–96 (KASTAMONU) (Hakemli Dergi)
“Atatürk Devrinde Tahkiyeli Eserle İlgili Arayışlar”, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim, 1997,
Yıl:2, S.3 s.54–62
“Çizgi Filmlere Dikkat!”, Duygu Dergisi, Nisan, 1997, Yıl:1, S.7, s.11–12 (ÇANKIRI)
“Bir Kitap, Bir Şahıs, Bir Eser”, Kastamonu Meşale, 18–25 Temmuz 1997, Yıl:2, S.28 s.2 (KASTAMONU)
“Türk Sosyo- Kültürel Hayatına Bir Katkı: G.Ü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Dergisi”, Bilge Dergisi, (Başbakanlık Atatürk Kültür Merkezi Yayını), Güz 1997, S.14 s.90–95
(ANKARA)
“Atatürk Devrinde Edebiyat Tarihi Kavramı Etrafında Gelişen Tartışmalar”, G.Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, Ekim1997, Y.3, S.4 s.149–158
“Batılılaşma Sürecinde Yedi Eser” Duygu Dergisi, Ocak 1998, Y.2, S.16, s.8–9
“İlk Adım Redif”, Redif Aylık Sanat ve Edebiyat Dergisi, Mart 1998, Y.1, S.3 s.1–2 (Kastamonu)
“Cumhuriyet Güveleri”, Gündüz, 7 Mayıs 1998, Pazar (ANKARA)
“Bir Ana Bir Oğul”, Gündüz, 10 Mayıs 1998
“O, Gençliğe, Yalnızca Gençliğe Güvenmişti” Gündüz, 17 Mayıs 1998,
“İhlâs, Gayret, Dua; Zafer” Gündüz, 31 Mayıs 1998
“Çocuk ve Çizgi Film”, Yeni Kervan, Haziran 1998, S.4 s.30–32 (ANKARA)
“Sabır mı?” Gündüz, 14 Haziran 1998
“Gençliğin İnşasına Kim Talip” Gündüz, 21 Haziran 1998
“Yok Sayılmak” Gündüz, 28 Haziran 1998
“Var Sayılmak” Gündüz, 5 Temmuz 1998
“Gül Dostluğu” Gündüz, 19 Temmuz 1998
“Birlik Üstüne” Gündüz, 26 Temmuz 1998
“Zaferler Ayı Hoş geldin” Gündüz, 9 Ağustos 1998
“Vatan ve Kahramanlık Şiirleri” Gündüz, 16 Ağustos 1998
“Zaferin Böylesi” Gündüz, 30 Ağustos 1998
“Besle Kargayı Oysun Gözünü” Gündüz, 6 Eylül 1998
“Gül’e Gül’e Çocuklar” Gündüz, 13 Eylül 1998
“Suçsuzluk Hüküm Giydi” Gündüz, 27 Eylül 1998
“Yahya Kemal ve Balkan Şehirleri” Gündüz, 1Kasım 1998
117
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Söylenmemiş Bir Masal Gibi Anadolu’muz” Gündüz, 8 Kasım 1998
“Bir Kandilin Işığında” Gündüz, 15 Kasım 1998
“Türklük İçin Yeni Bir Çağ” Gündüz, 27 Kasım 1998
“Hizmetin Yaşı Yoktur” Gündüz, 29 Kasım 1998
“Viyana’dan Tuva’ya Gül Sevgisi” Gündüz, 30 Kasım 1998
“ 4. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı Toplandı” Bilge Yayın Tanıtım Eleştiri Dergisi, (Atatürk Kültür Dil
ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi başkanlığı Yayını) Kış 1998, S.19 s.115–117
“Şehirlerin Manevî Mimarları” Gündüz, 13 Aralık 1998
“Hayat Hazırlanmak” Gündüz, 27 Aralık 1998,
“Geleneğin Hikmeti” Gündüz, 3 Ocak 1999
“Tercih Meselesi” Gündüz, 10 Ocak 1999,
“Vesile” Gündüz, 17 Ocak 1999
“Huzuru Arayan Adam” Gündüz, 29 Ocak 1999
“Cengiz Han’a Küsen Bulut” Gündüz, 13 Şubat 1999
“İçimizden Biriydi O !” Gündüz, 19 Şubat 1999
“Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi” , Bilge, Bahar (Nevruz)1999, S.20 s.82-83
“Türk yurdu Yeniden Doğuyor” Gündüz, 27 Mayıs 1999
“Bilim Yolu”, Bilge, Yaz 1999, S.21 s.154–155
“Türk Yurdu”, Bilge, 1999, S.21 s.164–165
“Arayışlar Devri Türk Edebiyatının Göz Ardı Edilen Renkli Bir Siması” Redif Kasım-Aralık 2001
Y.1, S.2 s. 48–50 (BOLU)
“Farklı Bir Osmanlı Aydını İbrahim Edhem Pertev Paşa” Bolu Bilim sanat Kültür Araştırmaları
Dergisi Kış 2002, Y.5 S.16 s.16–18 (BOLU) (Üç Aylık Hakemli Dergi)
“Makedonya Türk Edebiyatında Kadın Yazar ve Şairler”, Hikmet İlmî Araştırmalar Dergisi,
Mayıs 2004, Yıl:2, Nu:3, (Gostivar- MAKEDONYA)
“…İbrahim Ethem Pertev Paşa, Diyanet Aylık Dergi, Ağustos 2004, S.164, s.62–63 (ANKARA)
“Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatı” Hece , (Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), Ağustos- Eylül 2005,
Yıl:9, S.104–105, s.380–388 (ANKARA)
“Dinler Arası Diyalog ve Hoşgörü” Esnafın Sesi, Eylül 2005, Y.1, S.8 (ANKARA)
“Tad Vermiyor Şimdi Alışverişler” Esnafın Sesi, Ekim 2005 Y.1 S.9
“Geçmişi Bilen Geleceği Görebilen Adamdı(r)” Önce Vatan, 21 Mayıs 2006
“Çam Ağacını Niçin seviyorum?” Önce Vatan, 28 Mayıs 2006
“Makedonya ve Türkiye Arasında Köprüler” Önce Vatan, 4 Haziran 2006
“Dut Ağacı ve Ben” Önce Vatan, 11 Haziran 2006
“Ozanlar Birlik Olunca” Önce Vatan, 18 Haziran 2006
“Sınav Telaşı” Önce Vatan, 25 Haziran 2006
“Öpmeye Kıyamazken” Önce Vatan, 2 Temmuz 2006
“Goncalar Dalında Gazel Olmazdı” Önce Vatan, 9 Temmuz 2006
“Türkçe=Zekâ” Önce Vatan, 16 Temmuz 2006
“Hâlâ Can Çekişen Dev” Önce Vatan, 23 Temmuz 2006
“Her Gövdeye Bir Baş Gerek” Önce Vatan, 30 Temmuz 2006
“Asıl Suçlu Suçluları Yetiştirenlerdir” Önce Vatan, 6Ağustos
118
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Kentlerden Yükselen Sesler” Önce Vatan, 13 Ağustos 2006
“Şu Birkaç Gün” Önce Vatan, 20 Ağustos 2006
“Bilinme ve Okunmayı Dileme Önce Vatan, 27 Ağustos 2006
“Zaferler Ayı Ağustos ve Avrupa Türklüğü”, Önce Vatan, 3 Eylül 2006
“Gyorgy Faludy’nin Ölümü ve Düşündürdükleri” Önce Vatan, 10 Eylül 2006
“Eğitim Ama Nasıl?” Önce Vatan, 17 Eylül 2006
“Türkçe Konuşulan Devletler Topluluğu” Önce Vatan, 24 Eylül 2006
“Büyük Türk Dili Kurultayı” Önce Vatan, 1Ekim 2006
“Tanrıyı İstememek” Önce Vatan, 8 Ekim 2006
“İnsanoğlunun Birinci Meselesi Aslında Eğitim Olmalıdır” Önce Vatan, 15 Ekim 2006
“Ölüm Sıradan Oldu” Önce Vatan, 22 Ekim 2006
“Eyvâh! Yapayalnızım… Önce Vatan, 29 Ekim 2006
“Türk Dili Tarihi” Önce Vatan, 5 Kasım 2006
“Şair Ecevit”, Önce Vatan, 12 Kasım 2006
“Türkler İçin Ne Dediler” Önce Vatan, 19 Kasım 2006
“Medeniyetler Uzlaşır! Liderler Gölge Etmesi” Önce Vatan, 26 Kasım 2006
“Karasevda” Önce Vatan, 10 Aralık 2006
“Mevlana Hacı Bektaş ve …” Önce Vatan, 17 aralık 2006
“Postmodern Öcü” Önce Vatan, 24 Aralık 2006
“Bilinmeyi İstemek” Önce Vatan, 31 Aralık 2006
“Utanıyorum İnsanlığımdan” Önce Vatan, 7 Ocak 2007
“Doğduğu Yerde Batmak” Önce Vatan, 21 Ocak 2007
“Çoğaltan da Yoğaltan da Kültürdür” Önce Vatan, 4 Şubat 2007
“Tabiplerle Anlaşmak” Önce Vatan, 11 Şubat 2007
“Cemreler” Önce Vatan, 18 Şubat 2007
“İnsanlık Out!” Önce Vatan, 25 Şubat 2007
“Derdi Olan Neylesin” Önce Vatan, 4 Mart 2007
“Her şey Zıddıyla Kaimdir, Saygı Saygıyla Daimdir” Önce Vatan, 11 Mart 2007
“İnançla Savunma” Önce Vatan, 18 Mart 2007
“Aynştayn, Büyücü, 7. Köpek” Önce Vatan, 25 Mart 2007
“Çok Verme Arsız Edersin, Az Verme Hırsız Edersin” Önce Vatan, 1 Nisan 2007
“Serbest Verem ve Sıtma; Mahpus Gümrükte İlaç” Önce Vatan, 8 Nisan 2007
“İş Kabızı” Önce Vatan, 15 Nisan 2007
“Bu Evde ve Bu Ülkede Yaşamak” Önce Vatan, 22 Nisan 2007
“Düşüncesi Kadar Büyüktür İnsan” Önce Vatan, 29 Nisan 2007
“Bahar Temizliği, Kültür Bakanlığı, İzmir” Önce Vatan, 6 Mayıs 2007
“Bir Karamanoğlu Mehmet Bey Çıkmasa…” Önce Vatan, 13 Mayıs 2007
“Dünya Dili Türkçe” Önce Vatan, 10 Haziran 2007
“Başarı Evde Başlar” Önce Vatan, 17 Hziran 2007
“Pir Sultan’ı Anlamak” Önce Vatan, 1Temmuz 2007
“Baharın Ardı Sıra” Önce Vatan, 15 Temmuz 2007
“Bir Demet Maydanoz” Önce Vatan, 22Temmuz 2007
119
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Bir Kandilin Işığında” Önce Vatan, 12 Ağustos
“İçten Dua Göğe Ağar, Çöl Tozuyla yağmur Yağar” Önce Vatan, 26 Ağustos 2007
“Tad Vermiyor Şimdi Alışverişler” Önce Vatan, 16 Eylül 2007
“Kalemin Serüveni” Önce Vatan, 23 Eylül 2007
“Her Alazdan Bir Şiir Doğar” Önce Vatan, 4 Kasım 2006
“Asırlık can Çekişmeler” Kümbet Altında, Ekim-Aralık 2008, Y.2 S.7 s.22–23
“Dil Sevdalısı Bahtiyar” Kümbet Altında, Nisan-Haziran 2009 Y.11 S.36 s.27–31
“Kastamonu Valilerinden İbrahim Edhem Pertev Paşa ve Kastamonu Basınındaki Yeri” Kastamonu
Basın Sempozyumu Bildiriler, Ankara 2009, s.235–249 Kastamonu Valiliği Yayını
“Yüze, Öze, Söze, Karşın’a Dair”, Her Şeye Karşın, Eylül-Aralık 2009 Y.3, Sayı 15–16, s. 15–17
“Dil Sevdalısı Bahtiyar” Kümbet Altında, Nisan-Mayıs-Haziran 2009, Y.11, Sayı:36, s. 27–30
“Dil, Şiir ve Bir Genç Kalem, Kümbet Altında, Temmuz-Ağustos-Eylül 2009 Y. 11, Sayı:37 s. 16–17
“Makedonya Türk Basınında ve Edebiyatında Atatürk”, Kültür Evreni, Sonbahar 2009, Y.1,
Sayı:4, s. 211–227
“Bütün Ömrünü Şiire Adayan Adam ve Şiirde Metafizik Gerçek”, Kümbet Altında, Ocak-ŞubatMart 2010, Y.11, Sayı. 39, s.8–9.
“Çam Ağacını Niçin Çok Seviyorum?”, İzzetli Genç Kalemler Dergisi, Bahar 2013, Y. 1, S. 1, s. 9.
Yurt Dışı
“Edebiyat ve Edebiyat Eseri Kavramlarını Tarif Denemeleri”, Sesler Aylık Toplumsal Sanat Dergisi, Haziran 1995, Y.34, S.297, s.65–71 (MAKEDONYA)
“Atatürk Devrinde Sosyal Hayat ve Türk İnkılâbı- I”, Birlik, 10 Aralık 2002, Y.58, S.5879 (MAKEDONYA)
“Atatürk Devrinde Sosyal Hayat ve Türk İnkılâbı- II”, Birlik, 12 Aralık 2002, Y.58, S.5880 (MAKEDONYA)
“Atatürk Devrinde Sosyal Hayat ve Türk İnkılâbı- III”, Birlik, 14 Aralık 2002, Y.58, S.5881 (MAKEDONYA)
“Atatürk Devrinde Sosyal Hayat ve Türk İnkılâbı- IV”, Birlik, 17 Aralık 2002, Y.58, S.5882 (MAKEDONYA)
“Atatürk Devrinde Sosyal Hayat ve Türk İnkılâbı- V”, Birlik, 10 Aralık 2002, Y.58, S.5879 (MAKEDONYA) 19 Aralık 2002, Y.58, S.5883 (MAKEDONYA)
“Atatürk Devrinde (1923–1938) Şiirle İlgili Arayışlar-I” Birlik, 18 Şubat 2003
“Atatürk Devrinde (1923–1938) Şiirle İlgili Arayışlar-II” Birlik, 20 Şubat 2003
“Atatürk Devrinde (1923–1938) Şiirle İlgili Arayışlar-III” Birlik, 6 Mart 2003
“Atatürk Devrinde (1923–1938) Şiirle İlgili Arayışlar-IV” Birlik, 8 Mart 2003
“Veyl Aşure Nedir Bilmeyen Züppelere” Birlik, 13 Mart 2003, Y.59, S.5915
“Yeni Gün” Birlik, 20 Mart 2003
“Dünya Tiyatrolar Günüymüş Bugün” Birlik, 27 Mart 2003
“Ya Okumak, Ya Canına Okumak!..” Birlik, 3 Nisan 2003
“İçerdekiler”, Birlik, 10 Nisan 2003
“Korkarım Söner Kerkük” Birlik, 17 Nisan 2003
“Ne Yaptık!.. Ne Yaptınız Mukaddes Emaneti?” Birlik, 24 Nisan 2003
“Yıkıldı, Viran Oldu, Diyarı Masalların” Birlik, 8 Mayıs 2003
“Düşüncesi Kadar Büyüktür İnsan” Birlik, 15 Mayıs 2003
“Geçmişi Bilen Geleceği Görebilen adamdı(r)” Birlik, 22 Mayıs 2003
“Edebiyatsız Millet Dilsiz İnsan Gibidir” Birlik, 29 Mayıs 2003
120
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Dere Geliyor Dere!..” Birlik, 5 Haziran 2003
“Türkçe, Zekâ ve Eğitim” Birlik, 20 Eylül 2003
“Kabiliyet Katliamı” Birlik, 25 Eylül 2003
“Hissetmek Meselesi” Birlik, 2 Ekim 2003
“ Marifet İltifata Tabidir” Birlik, 9Ekim 2003
“İş Kabızı” Birlik, 16 Ekim 2003
“Muhasebe” Birlik, 23 Ekim 2003
“Kutlamalar” Birlik, 30 Ekim 2003
“Üsküp Türk Tiyatrosu ve Görmezlikten Gelmek” Birlik, 6 Kasım 2003
“Ölümünden 65 sene Sonra” Birlik, 13 Kasım 2003
“Bir Cumartesi Günü ve Camiler-Sinagoglar” Birlik, 20 Kasım 2003
“Ses Bayrağımız” Birlik, 29 Kasım 2003
“Kökü Mazide Olan Atiyiz Düsturu ve Sosyal Problemlerimiz” Birlik, 4 Aralık 2003
“Sayım Sonuçları ve Birkaç Gözlem” Birlik, 11 Aralık 2003
“Bindik Bir Alamete Gidiyoruz Kıyamete” Birlik, 18 Aralık 2003
“İki İsim Babası Alper Tunga-İskender” Yeni Balkan, 23 Aralık 2003 (MAKEDONYA)
“Dil Zihnin Gıdasıdır” Birlik, 25 Aralık 2003
“Kalkıyor Tozlu Zaman Perdesi Her An Aradan” Birlik, 30 Aralık 2003 Y.60, S.6040/1/2/3
“Makedonya Türk Edebiyatında Kadın Şair ve Yazarlar” Hikmet İlmî Araştırmalar Dergisi, Mayıs
2004, Y.2, S.3, s.27-42 (Gostivar-MAKEDONYA) (Hakemli Dergi)
“Arıyoruz” Yeni Dönem Kosova Türklerinin İlk Bağımsız Gazetesi, 18 Kasım 2004 (Yeni Balkan, Y.1, S.21) (Prizren-KOSOVA)
“Bu Bir İlân-ı Aşktır”, Yeni Dönem, 25 Kasım 2004
“Millî Hafıza Kaybı veya Sosyolojik İntihar” Yeni Dönem, 2 Aralık 2004
“Güzel Düşünen Güzel Bakar, Güzel Bakan Güzel Görür, Güzel Gören Güzel Yaşar”, Yeni Dönem,
9 Aralık 2004,
“İş Kabızı” Yeni Dönem, 16 Aralık 2004
“Alkışlar” Yeni Dönem, 30 Aralık 2004
“Helal Olsun Gençlere” Yeni Dönem, 6 Ocak 2005
“Akif mi? O da Kim?” Yeni Dönem, 13 Ocak 2005 Y.6 S.254 (Yeni Balkan Eki, Y.1, S.29)
“Avrupa Birliği ve…” Yeni Dönem, 20 Ocak 2005
“İnsanî İhtiyaçlar” Yeni Dönem, 27 Ocak 2005
“İnsan İthalatı” Yeni Dönem, 3Şubat 2005
“Hak Şerleri Hayreyler, Zannetme ki Gayreyler” Yeni Dönem, 10 Şubat 2005
“Çok Elbiseler Gördüm İçlerinde Adam Yok” Yeni Balkan, 17 Şubat 2005, Y.1 S.34 (MAKEDONYA)
“Serbest Verem ve Sıtma Mahpus Gümrükte İlaç” Yeni Balkan, 24 Şubat 2005 Y.1 S.35
“Macarlar Türk Kökenli midir?” Haberci, 15–28 Şubat 2005, Y.2, S.8, s.10 (Gostivar-MAKEDONYA)
“Türklere Dair” Köprü, Ocak- Mart 2005, Y.3, S.7, s.11-12 (Üsküp-MAKEDONYA)
“Dinler Arası Diyalog Hoşgörü ve İslam” Yeni Balkan, 3 Mart 2005, Y.1 S.36.
“Kadınlara Dair” Yeni Balkan, 10 Mart 2005, Y.1, S.37
“Avrupalı Gözüyle Türkler-I” Yeni Balkan, 31 Mart 2005, Y.1, S.40
“Avrupalı Gözüyle Türkler-II” Yeni Balkan, 7 Nisan 2005, Y.1, S.41
121
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Tanrının Ordusu” Yeni Balkan, 21 Nisan 2005, Y.1 S.43
“Avrupa Sonun Başlangıcında” Yeni Balkan, 28 Nisan 2005, Y.1, S.44
“Dünyanın En Akıllıları(!) Bunu Yaparsa” Yeni Balkan, 5 Mayıs 2005 Y.1, S.45
“Bilim ve Din Elele veya Türkler Âl-i İbrahimdir” Yeni Balkan, 2 Haziran 2005 Y.1, S.49
“Son Sultanü’ş Şuara” Yeni Balkan, 9 Haziran 2005, Y.1 S.50
“Çoğaltan da Yoğaltan da Kültürdür” Yeni Balkan, 16 Haziran 2005 Y.1 S.51
“Yeniden Merhaba” Yeni Balkan, 21 Temmuz 2005, Y.2, S.56
“Bir Başka Açıdan Terör” Yeni Balkan, 28 Temmuz 2005, Y.2, S.57
“Bir Serap Görüyoruz” Yeni Balkan, 4 Ağustos 2005, Y.2, S.58
“Türkçe=Zekâ” Yeni Balkan, 11 Ağustos 2005 Y.2, S.59
“Parçalanma Çağı” Yeni Balkan, 18 Ağustos 2005, Y.2, S.60
“Korkarım Söner Kerkük” Yeni Balkan, 22 Eylül 2005, Y.2, S65
“Büyük Tür Dili Kurultayı” Yeni Balkan, 9 Ekim 2006
“Makedonya Türk Basınında ve Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Müfredatında Bahtiyar Vahabzade”,
I. Beynelhalk Bahtiyar Vahabzade Sempozyumu, 13–15 Dekabr 2012, Bakü-AZERBAYCAN
Materialları, Bakü 2012, s. 462–472, Qafqaz Üniversiteti Yayını.
“Çocuk Edebiyatında Bir Dünya Klasiği Necati Zekeriya”, II. Beynelhalq Türk Xalqları Uşaq
Edebiyatı Kongqresi, 11–13 Oktybr 2012, Qafqaz Universiteti, Bakü-AZERBAYCAN Materialları, Bakü 2013, s. 243–260, Qafqaz Üniversiteti Yayını.
76.GÜREL, Nazlı Rânâ “Ayak İzlerimiz” (şiir), İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2013,
Y.: 1, S.: 1, s.: 27.
77.GÜREL, Nazlı Rânâ “Gün” (şiir), İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2013, Y.: 1, S.: 1, s.: 27.
78.GÜREL, Nazlı Rânâ “Doğu’dan Batıdan: Halil Cibran-Bertol Brecht”, İzzetli Genç kalemler
Dergisi, Bolu, Güz 2013, Y.: 1, S.: 1, s.: 58-59.
79. GÜREL, Nazlı Rânâ “Doğu’dan Batıdan:Rabindranath Tagore-Sandor Petofi”, İzzetli Genç
kalemler Dergisi, Bolu, Bahar 2014, Y.: 2, S.: 3, s.:20-21.
80. GÜREL, Nazlı Rânâ “Şehrezat’a” (şiir), İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Bahar 2014, Y.:
2, S.: 3, s.:76.
81. GÜREL, Nazlı Rânâ “Doğu’dan Batıdan:Ebu’l Kâsım eş-Şahabi-Dante Alighieri”, İzzetli Genç
kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2014, Y.: 2, S.: 4, s.:38-39.
82. GÜREL, Nazlı Rânâ “Rîh-i Rahman” (şiir), İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2014,
Y.: 2, S.: 4, s.:48.
83. GÜREL, Nazlı Rânâ “İsimlerden Bir Resim” (şiir), İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz
2014, Y.: 2, S.: 4, s.:Arka kapak içi.
84. GÜREL, Nazlı Rânâ “Çam Ağacını Niçin Seviyorum”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 27 Ocak 2014, Y.: 10, S.: 500, s. 9.
85.GÜREL, Nazlı Rânâ “Türkçe=Zekâ”, Türk Yurdu Dergisi, Ocak 2015, Y.: 104, S.: 329, s. 32-34.
86.GÜREL, Nazlı Rânâ “Makedonya’da Temel Türkçe Dilbilgisi Gel Türkçeyi Öğrenelim Gel
Türkçeyi Sevelim”, Türk Yurdu Dergisi, Eylül 2015, Y.: 104, S.: 337, s.65-71.
ANSİKLOPEDİ MADDELERİ
Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt:1, 1.Baskı, Ankara, 1999; Cilt:1, 2. Baskı, Ankara 2002; Cilt 2, Ankara 2002,
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları
122
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Madde Başlıkları:
Adıbeş, Mahir
Adıgüzel, Muhammet Sani
Ataç, Cemal
Ataç, Galip Mukerrem
Ataç, Mehmet
Atak, Ali Osman
Atak, Metin
Atak, Sadık
Atakan, Akile Aylin
Atakan, Nurettin
Atakan, Tomris
Ataklı, Mucib
Atakurt, Mithat
Atalay, Abdullah
Atalay, Attila
Cilt 2
Baydil, Emin
F- MÜLAKAT
Yurt İçi
“Nazlı Rânâ Gürel ile Şiir ve Baharnâme Üzerine” Ayşe Akbayrak-Demet Yağar Zeynep Kahraman,
Redif, Ocak 1998, Y.1, S.1 s.1–4 (Kastamonu)
“Baharnâme Üzerine, Yeni Kervan, Mart 1998, Y.1, S.3, s.14–15 (ANKARA)
“Baharnâme Üzerine Nazlı Rânâ Gürel Hocamızla Konuşma”, (Üniversitemizden Sanat ve Edebiyat
Sayfası) Hazırlayanlar: Bekir Oğuz Başaran-Ömer Demirbağ, İki Nisan Gazetesi, 28 Nisan 1998,
Y.40, S.13 290 s.3 (VAN)
4.“Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürelle Mülakat”, Bolu Kültür Sanat Divanı Diyorlar Ki, Ankara
2013, s.423–448.
TC Bolu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları Yayın No: 6
5. “Rânâ Gürel’le Şiir ve Edebiyata Dair”, Bolu Havadis, 25 Mart 2013, Y. 2, S.67, s. 1–2.
6. “Edebiyatın Sesi Rânâ Gürel”, Bolu Havadis, 27 Mayıs 2013, Y. 2, S. 76, s.9.
7. GÜREL, Nazlı Rânâ “Edebiyatın Malzemesi Sözdür”, (Mülakatı yapan: Melek Adem), Yeni
Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 21 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 589, s.:11.
Yurt Dışı
“Dr. Nazlı Rânâ Gürel ile Gençlerle İlk Adım Hakkında Bir Mülakat” Dere, Kış 2005, Y.3, S.4,
s.16–17 (Gostivar-Makedonya)
123
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
SANAT ÇALIŞMALARI
Şiir
“Mekteb-i Fettan”, Kastamonu Meşale, 1–8 Ağustos 1997 Y.2, S. 30
“Meşale”, Kastamonu Meşale, 8–15 Ağustos 1997 Y.2, S.31
“Bedel” Kastamonu Meşale, 15–22 Ağustos 1997 Y.2, S.32
“Çağlar Üstüne”, Güneyde Kültür, Temmuz-Ağustos-Eylül 1997 Y.9, S.111–112–113, s.46
“Ilgaz” Kastamonu Meşale, 10–17 Ekim 1997, Y.2, S.35
“Muhtemel Gün” Kastamonu Meşale, 18–25 Ekim 1997 Y.2, S.35
“Çağlar Üstüne” Yeni Kervan, Ocak 1998 Y.1, S.2, s.45
“Gün” Duygu, Ocak 1998, Y.2, S.16, s.8
“Nisyan” Güneyde Kültür, Ocak 1998, Y.10, S.107, s.23
“Ilgaz” Şehit Şerife Bacı, Ocak 1998, Y.1, S.1, s.13
“Ilgaz” Redif, Ocak 1998, Y.1, S.1, s.7
“Ben” Redif, Nisan 1998, Y.1, S.4, s.36
“Necip Fazıl’a” Redif, Mayıs 1998, Y.1, S.5, s.40
“Vazoda Çiçekler” Yeni Kervan, Mayıs-Haziran 1998, S.4, s.80
“İntizar”, Redif, Haziran 1998, Y.1, S.6, s.Arka Kapak
“Hacegan” Turhan Yılmaz, Şeyh Şaban-ı Veli, Kastamonu 1998, s.1
Hacegan Yayınları: 1
Tiyatro Eserleri: 1
“Hacegan” Mustafa Mülayim, Mukadderat Böyledir–1, Ankara 1998, s.1 Hacegan Yayınları, Şiir Dizisi:2
“Kimliğimiz” Yalaka, En Ciddi Mizah Dergisi, Ocak-Şubat 1999, Y.1, S.3–4, s.11
“Hacegan” Mustafa Mülayim, Mukadderat Böyledir–2, Ankara 1999, s.1 Hacegan Yayınları, Şiir Dizisi:3
“Küçük Kelebek” Diyanet Çocuk, Nisan 1999, S.225, s.14
“Fidandan Çocuğa” Diyanet Çocuk, Mayıs 1999, S.226, s.17
“Yunus’a” Diyanet Çocuk,
“Kastamonu”, Kastamonu Evliyaları, Hazırlayan: Ahmet Yaşar Zengin, İstanbul 2000, s.Arka Kapak
“Hacegan” Mustafa Mülayim, Mukadderat Böyledir–3, Ankara 2002, s.2
“İltica”, Somuncu Baba, Ocak 2007 S.75, s.73
“Ali’nin Eli” Kümbet Altında, Ocak-Şubat-Mart 2007, Y.1, S.1, s.45
“Cyrano ve Ben” Genç Kardelen, Mart 2007, S.12, s.30
“Üsküp Akşamları” Kümbet Altında,
“Öteki Şahsın Şiiri”, Alaz Edebiyat Dergisi, Eylül-Ekim-Kasım 2007, S.3, s.16
“Türkçem” Kümbet Altında, Ekim-Kasım-Aralık 2007, Y.1, S.3, s.16
“Çağlar Üstüne” Kümbet Altında, Ocak-Şubat-Mart 2008, Y.1, S.4, s.45
“İmkânsıza Şiir” Sincan İstasyonu Aylık Edebiyat Dergisi, Eylül 2008, S:13,
“Ali’nin Eli” Birliğe Çağrı, Mart 2009, Y.1, S.1, s.45
“Türkçem” Açılım, Mayıs 2009, Y.1, S.1, s.26
“Hoyratlar” Kerkük, Eylül-Ekim 2006, Sayı. 8–9, s.26
“Hangi Tanrı” Her Şeye Karşın, Mayıs-Haziran 2009, Yıl.3, Sayı.13, s.92
“Cyrano ve Ben”, Sanat Sokağı, Eylül-Ekim 2009, Sayı.33, s.79
124
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Ben Kadın” Her Şeye Karşın, Ocak-Nisan 2010, Yıl.3, Sayı.17–18, s.29
“Zaman” Kültür Çağlayanı, Mart-Nisan 2010, Y.1, Sayı.1, s.18
“İntizar”, Üslup, Mart-Nisan 2010, Sayı.8, s.23
“Beytler”, Kümbet Altında, Nisan-Mayıs-Haziran 2010, Sayı.40, s.10.
“Koltuk Değnekli Şiir” Türk Dili, Mayıs 2010, Sayı:701, s.1116.
“Beytler”, Sanat Sokağı Dergisi, Eylül-Ekim 2011, Y. 8, S. 41, s.45.
“Müfterîye Müntakîm Hakk”, Sanat Sokağı, Mart-Nisan 2012, Y. 8, S. 43, s. 39.
“İzzet Baysal – Akrostiş”, İzzetli Genç Kalemler Dergisi, Bahar 2013, Y. 1, S. 1, s. 3.
Yurt Dışı
“Türkistan’a Veda” Yesevi Üniversiteti, 22 Haziran 2000, S.8, s.4 (Türkistan-KAZAKİSTAN)
“Çağlar Üstüne” Köprü, Ekim-Kasım-Aralık 2002, Y.1, S.4, s.6 (Üsküp-MAKEDONYA)
“İttihat I, II, III” Dere, Kış 2003, Y.1, S.1, s.15 (Gostivar-MAKEDONYA)
“İntizar” Dere, Bahar 2003, Y.2, S.2, s.33
“Çocuk ve Kelebek” Birlik, 10 Nisan 2003, (MAKEDONYA)
“Fani Dünya”, “İltica” Birlik, 22 Kasım 2003
“Zaman”, Dere, Kış 2004, Y.2, S.3, s.30
“Gazelce”, Köprü, Nisan-Eylül 2004, Y.2, S.6, s.17
“Necip Fazıl’a” Dere Kış 2005, Y.3, S.4, s.29
“Nisyan” Köprü, Haziran-Temmuz 2006, Y.4, S.14, s.47
“Gazelce”, Bay, (Prizren-KOSOVA)
“Tsigani i Maria iTi”, “Üsküp Akşamları”, Tuna Boyu, Eylül-Ekim 2008, S.51, S.25–26 (BULGARİSTAN)
HİKÂYE
a-Yurt İçi
“Belki” Gençliğin Sesi Dergisi, Eylül 1990, S.5, s.26.
“Tek ve Yalnız” Millî Kültür, Eylül 1991, S.88, s.53.
“Ev Sahibi” Duygu, Mayıs 1997, Y.1, S.8, s.20.
“Çarşaf” Duygu, Temmuz, 1997, Y.1, S.10, s.17.
“Beni En Çok Kim Seviyor” Diyanet Çocuk, Temmuz 2005, S.300,
b-Yurt Dışı
1. “Çarşaf” Sevinç Birlik Çocuk Dergisi, Ekim 1995 Y.LX, S.2, s.10–11 (Üsküp-MAKEDONYA)
SEMPOZYUM, KONFERANS, PANEL
a- Yurt İçi
“Makedonya’da Necip Fazıl Kısakürek”, Vefatının 25. Yılında Necip Fazıl Kısakürek,
İLESAM Cumartesi Etkinlikleri, 24 Mayıs 2008, ANKARA
Panelistler: Nazlı Rânâ Gürel-İhsan Işık-İhsan Kurt
125
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Kastamonu Valilerinden İbrahim Edhem Pertev Paşa ve Kastamonu Basınındaki Yeri”, Kastamonu Basın Sempozyumu, 10 Ocak 2009, KASTAMONU.
“Mehmed Âkif Ersoy’un Açıksöz Gazetesinde Yayınlanan Şiirlerinin Düşündürdükleri”,Uluslar
arası Mehmet Akif Ersoy Milli Birlik ve Bütünlük Sempozyumu, 12–14 Ekim 2011, İstanbul Rafet
Zaim Üniversitesi, İSTANBUL.
“24 Kasım Öğretmenler Günü, Öğretmenlik ve Mehmed Âkif”, TC Bolu Valiliği İl Kültür ve
Rurizm Müdürlüğü Konferans Salonu, 30 Kasım 2011, BOLU.
“Mehmed Âkif Ersoy ve Eğitim”, Mehmet Akif Ersoy ve İstiklal Marşı Paneli, Abant İzzet Baysal Üniversitesi,12 Mart 2012, BOLU.
“Edebiyatımızda Şeyh Şaban-ı Velî”, Uluslar arası Şeyh Şaban-ı Velî Sempozyumu, Kastamonu
Üniversitesi 4–6 Mayıs 2012, KASTAMONU
“İlk Kadın Polisiye Yazarımız Halide Edip ve Yolpalas Cinayeti Adlı Romanı”, Edebiyatımızın
Üvey Evladı Polisiye Sempozyumu, 27–28 Kasım 2012, Yıldız Teknik Üniversitesi-Mimar Sinan
Güzel Sanatlar Üniversitesi, İSTANBUL.
“Necip Fazıl Kısakürek’in Bir Adam Yaratma Adlı Piyesinde Eleştirel Yaklaşımlar”, Uluslar arası
Necip Fazıl Sempozyumu, 23–25 Mayıs 2013, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, MARAŞ
“Gerede ve Çevresinde Ümmi Kemal Etkisi”, Uluslar arası Gerede Kültürü ve Sanatı Sempozyumu, 7–8 Ekim 2013 Gerede-BOLU.
“Ahmet Kutsi Tecer’in Tiyatro Yazarlığı ve Koçyiğit Köroğlu Adlı Tiyatro Eseri”, Uluslararası 4.
Bolu Halk Kültürü ve Köroğlu Sempozyumu 26–27 Ekim 2013 BOLU.
Okuyan Kent Şehitkâmil Kitap Okuma Şenliği, 9–11 Ekim 2013, GAZİANTEP.
SODES PROJESİ Şehitkâmil Kaymakamlığı, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, İLESAM Gaziantep Şubesinin katkılarıyla.
b- Yurt Dışı
1. “Divan-ı Hikmet’te Defter-i Sânî Hakkında”, Türkistan’ın 1500. Yıldönümü İle İlgili Düzenlenen Kazakistan ve Türk Dünyası Maneviyatı ve Tarihte Türkistan ve Hoca Ahmet Yesevî Adlı
Uluslar arası İlmî-Pratik Konferans, 20–21 Ekim 2000, Türkistan-KAZAKİSTAN
2. “Türk Şiirinde Hoca Ahmet Yesevî ve Yesevîlik” 5. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, 1–3
Kasım 2000, Türkistan-KAZAKİSTAN
3. “Makedonya Türk Edebiyatındaki Kadın Şair ve Yazarlar”, VIII. Uluslar arası Türk Halk Kültürü Sempozyumu, 6 Mayıs 2003, Çalıklı- MAKEDONYA,
4. “Anadili Gelişiminin Çocuğun Diğer Dilleri Öğrenme Başarısındaki Rolü ve Çocuğun Başarısını
Artırmada Ne Gibi Katkılar Sağlayabileceği”, ATİB Mainz Türk Kültür Merkezi, 9.1.2003, MainzALMANYA
5.“Türk-İslam Kültüründe Hatim” 28 Eylül 2004, Rense-MAKEDONYA
6. “Edebiyatımızda Ramazan” Köprü Eğitim Kültür Sanat Derneği, 24 Ekim 2004 Üsküp-Makedonya
Panelistler: Nazlı Rânâ Gürel-Sema Baki-Leyla Şerif
7.“Makedonya Türk Basınında ve Edebiyatında Atatürk”, 7. Uluslar arası Atatürk Kongresi, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı (ATAM)- Macedonian Academy of Sciences and Arts (MANU),
Üsküp, Manastır, Makedonya, 17–22 Ekim 2011, MAKEDONYA.
126
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
8. “Makedonya Türk Basınında ve Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Müfredatında Bahtiyar Vahabzade”,
I. Beynelhalk Bahtiyar Vahabzade Sempozyumu Materialları, 13–15 Dekabr 2012, Bakü-AZERBAYCAN, Bakü 2012, s. 462–472.Qafqaz Universiteti Yayını
9.“Çocuk Edebiyatında Bir Dünya Klasiği Necati Zekeriya”, II. Beynelhalq Türk Xalqları Uşaq
Edebiyatı Kongqresi, 11–13 Oktybr 2012, Qafqaz Universiteti, Bakü-AZERBAYCAN
10. “Makedonya Türk Edebiyatında ve Basınında Osman Türkay”, Osman Türkay Anma Programı, 28 Ocak 2014, Lefkoşa- KIBRIS.
11. “Hacı Bektaş Veli’nin Halifelerinden Koyun Baba’nın Balkanlardaki İzleri”, Balkanlarda Bektaşilik ve Bektaşi Edebiyatı Uluslar arası Sempozyumu, Prizren-KOSOVA, 14–17 Ekim 2015.
12. Kosova ve Makedonya Türk Şairleri Edebiyat Buluşmaları, ADEKSAM Kültür Evi, Gostivar-MAKEDONYA, 17 Ekim 2015.
13 Kosova ve Makedonya Türk Şairleri Edebiyat Buluşmaları, Kardeşlik Birlik İlkokulu, OhriMAKEDONYA, 17 Ekim 2015.
14 Kosova ve Makedonya Türk Şairleri Edebiyat Buluşmaları, Tefeyyüz İlkokulu, Üsküp-MAKEDONYA, 24 Ekim 2015.
15.“Öğretmen Fahri Kaya 85 Yaşında ”, Kalkan Derneği ve Yeni Balkan Gazetesi işbirliğiyle,
Kalkandelen-MAKEDONYA 24 Kasım 2015.
16. Fahri Kaya 85 Yaşında ”, MATÜSİTEB Makedonya Türk Sivil Toplum Birliği, Üsküp-MAKEDONYA, 26 Kasım 2015 Perşembe.
REFERANSLAR; HAKKINDA ÇIKAN YAZILAR
BİYOĞRAFİ
“Dr Nazlı Rânâ Gürel” Cumhuriyetin 75. Yılında Kastamonu Eğitim, Kastamonu 1998, s.113–116
“Dr. Nazlı Rânâ Gürel” Önce Vatan, 24 Mayıs 2006
“Nazlı Rânâ Gürel” İLESAM, 2008 Şiir Antolojisi, Ankara 2008, s.68
“Nazlı Rânâ Gürel” Tuna Boyu Fikir Sanat ve Kültür Dergisi, Eylül-Ekim 2008 S.51, s.25 (BULGARİSTAN)
“Dr. Nazlı Rânâ Gürel” Kastamonu Basın Sempozyumu Bildiriler, Ankara 2009, s.346–347
“Gürel, Nazlı Rânâ” İhsan Işık, Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçıları ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi, Ankara 2009, c.11 s.147
REFERANSLAR, HAKKINDA YAZILAN YAZILAR
a. Yurt İçi
Seyidoğlu, Enver, “Çocuğum ve Ben” Türkiye Gazetesi, 9 Ağustos 1997
Alp, Erdoğan, “Gelecek Nesillerimiz Heba Oluyor!..” Nasrullah Gazetesi, 19 Mart 1997
Kulen, Gülcan, “100 Ülkeden Çocuk Şiirleri” Redif, Mayıs 1998, S.5, s.34
Kulen, Gülcan, “Şiir Demeti” Yeni Kervan, Mayıs-Haziran 1998, S.4, s.165
Gürel, Zeki, Kervan Dergisi’nin Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı” Bilge, Güz 1998, S.18, s.122–124
Yağar Demet, “Çocuk Edebiyatı Kervan’da”, Redif, Haziran 1998, S.6, s.29
Çınar, Abdullah “Bir Dergi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı” Gençlik, 15 Ağustos- 15 Eylül 1998,
Y.7, S.78, s.43
127
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Çakırsipahi, Sadık, “Baharnâme” Duygu, Aralık 1997, Y.2, S.15
Yılmaz, M. Serhat, “Baharnâme Üzerine” İLESAM Bülteni Ocak-Mart 1998 Y.8, S.44, s18
Yılmaz, A. Serdar, “Kutlu Doğum”, Redif, Mayıs 1998, S.5, s.35
“Hacegân Yayınları”, Redif, Mayıs 1998, S.5, s.39
Kücet Erbay, “Baharnâme” Akit, 21 Eylül 1998,
Kukul, M. Halistin, “Kitaplar Arasında: Baharnâme” Çağrı Dergisi, Eylül 1998, Y.42, S.466, s.17-18
Dursun, Yusuf, “Baharnâme Nazlı Rânâ Gürel” Türk Edebiyatı, Mart, 1999 Y.27, S.305, s.55
Mert, Hamdi, Kastamonu, Ankara 2000, s.21
Adıgüzel, Yard. Doç.Dr. Muhammed Sânî, “Şairlerin Gözüyle Kastamonu”, I. Kastamonu Kültür
Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 2000, s.17–18
İnce, Halide Gamze, “Hasbihal: Bolu’da Aşk başkadır”, Halkın Sesi, 6 Mayıs 2002, S.31, s.33
Dolunay, Kürşat, “Türkçede Zaman” Redif,
Öztürk, Kenan, “Niçin Çocuk Edebiyatçıları Birliği” Redif, haziran 1998, S.6, s.7-9
Güler, Abdülkadir, “Dergilerin Getirdiği: Kümbet Dergisi” Kümbet Altında, Ocak-Şubat-Mart
2009 Y.3, S.8, s15
“Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Kültür ve sanat Yıllığı 2008, Ankara 2008, S.229,-230
Gürel, Zeki, “Kastamonu’da İlk Akademik Dergi, Kastamonu Eğitim” Kastamonu Basın Sempozyumu Bildirileri, Ankara 2009, S.218–224
Gürel, Zeki, “İnsanlığın Ufkuna Çıkmayı Başaran Cengiz Aytmatov 80 Yaşında” Birliğe Çağrı,
Mart 2009, Y.1, S.1, s.9–15
Gürel, Zeki, “Kaybolan Şehirde Yahya Kemal Tuttu Elimden” Hece Dergisi, Ocak 2009, Y.13,
S.145, s.408–419
“Soruşturma” Hazırlayan: Kemal Batmaz, Bizim Külliye, Eylül-Ekim-Kasım 2008, S.37, s.47
Ertuğrul, Feyzullah, “Sunuş”, Dağları Tutukladılar, Ankara 2008, S.10-13
Engüllü, Avni, “Nazlı Rânâ Gürel” Dağları Tutukladılar, Ankara, 2008, Arka Kapak
Emin, İlhami, “N.R.Gürel” Dağları Tutukladılar” Ankara 2008, Arka Kapak
Subaşı Muhsin İlyas, “Nazlı Rânâ Gürel ve Şiirleri” Sanatalemi.net
Tan, Nail, “Dağları Tutuklayan Şair” Kümbet Altında, Ekim-Kasım-Aralık 2009, Sayı.38, s.7–9
Temizyürek Fahri, “Redif” Bilge, Güz 1998, S.18, s.110–111
Erdoğan, Yılmaz, “Kardeş Dergi Redif” Yeni Kervan, Haziran 1998, Y.1, S:4, s.163
Aytekin, Osman, “Anadolu Dergileri: Redif” Gündüz Gazetesi, 31 Mayıs 1998,
Pala, İskender, “Birkaç Güzel Yayın” Zaman Gazetesi, 18 Haziran 1998
Er, Selim, “Dergiler Arasında Gezinti” Gençlik Dergisi, Nisan-Mayıs 1998, s.22–23
Nasrattınoğlu, İrfan Ünver, Nasrattınoğlu Seyahatnamesi Makedonya, Ankara 2009, s.179
Baş, Osman “Dergilerin Şiir Edebiyat ve Sanata Katkıları”, Kümbet Altında Temmuz-AğustosEylül 2009 Sayı:37, s.3–6
Ulaş, Cahide “2. Uluslararası Çanakkale Şiir Akşamları”, Kümbet Altında, Temmuz-AğustosEylül 2010 sayı:41, s.20–21
Gürel, Zeki “Şiire ve Şaire Dair”,Kümbet Altında, Temmuz-Ağustos-Eylül 2010 sayı:41, s.9–11.
“Bolu Bakü’den Ses Verdi”, Bolu Havadis, 22 Ekim 2012, Y. 1, S. 47, s. 1, 8.
“Bilgi Şöleninde İki Bolulu”, Bolu Havadis, 7 Ocak 2013, Y. 2, S. 57, s. 1,9.
“Hayırda Yarışmak İzzet Baysal”, Bolu Havadis, 13 Mayıs 2013, Y. 2, S. 74, s. 1,17.
128
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“İzzetli Genç Kalemler”, Bolu Havadis, 10 Haziran 2013, Y. 2, S. 78, s. 9.
Ali, Rahmi “İslam Beytullah Erdi’yi Tanımak”, Kardeş Kalemler Dergisi, Haziran 2013, Y. 7, S.
78, s.90–91.
45. “Yeni Birliktelikler İçin”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2013, Y.: 1, S.: 1, s.: 2.
46. ALİ, Rahmi “İslâm Beytullah Erdi’yi Tanımak”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz
2013, Y.: 1, S.: 1, s.:69-71.
47. “Uluslar arası Bolu Halk Kültürü Sempozyumu”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz
2013, Y.: 1, S.: 1, s.:60-64.
48.“Yeni Birliktelikler İçin”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Bahar 2014, Y.: 2, S.: 3, s.: 1-3.
49.“Yeni Birliktelikler İçin”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2014, Y.: 2, S.: 4, s.: 2-3.
b-Yurt Dışı
1.Selman, Leyla “Geleneklerimizi Yaşatan Festival 12. Uluslararası Bahar Şenlikleri”,
Birlik, 6 Mayıs 2003, (MAKEDONYA)
2.“Ne Hikmetse Hikmet Dergisine Sahip Olduk”, Türk Kalemeri, Haziran 2004, Y.3,
S.6, s.3 (MAKEDONYA)
3.Selim Güler, “ Kitap Katliamı”, Birlik, 13 Aralık 2003, (MAKEDONYA)
4.Ülkü, Nusret Dişo, “Namık Efendi Yayınlarınca İlk Adımların İlk Kitabı” Türk Dilmaç, Haziran
2004, s.25, (MAKEDONYA)
5.Emin, İlhami, “Bir Araya Gelemeyenler Daima Kayıptadır.”, Zaman Gazetesi, 16–22 Haziran
2004, (MAKEDONYA)
“Abülselam Ali Öğrenciler Arası Şiir Yasrışması-2” Yeni Balkan 7 Nisan 2005, (MAKEDONYA)
Süleyman, Şennur, “İlk Adım” Dere, Kış 2005, Y.1, S.4, s.37–38
Ali, Fahri, “Şiir Varoluşumuzun Önemli Sesi” Türk Dilmaç, Haziran 2004, Y.3, S.6, s.29 (MAKEDONYA)
“Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya” Dere Kış 2005, Y.3, S.4. s.28–29 (MAKEDONYA)
Seyfullah, Sezen, “Lise II. Sınıflara Yeni Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı” Yeni Balkan, 5 Mayıs
2005, Y.1, S.45 Makedonya
Suluoca, Murteza, “Heyhât!” Yeni Balkan, 8 Eylül 2008, Y.5, S.221, (MAKEDONYA)
Suluoca, Hacer, Eğitimimizin Kanayan yarası Kitap Sorunu Ne Olacak?” Yeni Balkan, 4 Eylül
2006, (MAKEDONYA)
Yusuf, Sabit, Kültür ve Sanatta Damgasını Vuran Dergi”, Birlik, 3 Haziran 2003
“Resne’de 72 Yıl Aradan Sonra Hatim Duası”, Yeni Dönem, Eylül 2004, Y.6, S.240. KOSOVA
Seyfullah, Sezen, Üsküp’te Panel, Yeni Dönem, 28 Ekim 2004, Y.6, S.244, (KOSOVA)
Engüllü, Avni, “N. R. Gürel’de Şiir ve Şiirdeki Üsküp, Köprü Kültür Sanat Dergisi, HaziranTemmuz 2006, Y.4, S.14, s. 45–46 (MAKEDONYA)
Ülkü, Nusret Dişo, “Dere Dergisi Dere Gibi Akıyor Duru Duru”, Türk Dilmaç, Haziran 2004, Y.3,
S.6, s.24 (MAKEDONYA)
Kasım, Müşerref, “Türk Tiyatrosunun Tarih Kokan Galası”, Yeni Balkan, 30 Aralık 2004, Y.1,
S.27, (MAKEDONYA)
Hamdi, Yusuf, “Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya” Dere, Kış 2004, Y.2, S.3, s.6-8 (MAKEDONYA)
Yeliz Daut- Kadriye Süleyman, “Kültür Haberleri”, Köprü, Ocak-Mart 2005, Y.3, S.7, s.41
129
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Ülkü, Nusret Dişo, “Dere Çağlaya Çağlaya Geliyor” Türk Dilmaç, Temmuz-Ağustos-Eylül 2005,
Y.4, S.9, s.19 (MAKEDONYA)
Suluoca Murtaza, “Gönülleri Birleşenler Selam Sizlere, Uzaklarda Dertleşenler Selam Sizlere” Yeni
Balkan, 10 Şubat 2005, S.33, (MAKEDONYA)
23.Yıllar Sonra Gostivar ve Ohri’de Kosova ve Makedonya Türk şairleri şiire Merhaba Dedi”, Türkçem
Dergisi, Kosova,Ekim 2015, Y.: 17, S.: 79, s.: 13.
24. ADEM, Melek“111 Yıl Sonra Bahçe Dergisi Yine Çocuklarla Buluştu”, Yeni Balkan Gazetesi,
Üsküp-MAKEDONYA, 2 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 582, s. 1, 8, 16.
25. ADEM, Melek“Bahçe Dergisi Dağıtılmaya Devam ediyor: Koliçanlı Öğrenciler Bahçe Dergisine
Kavuştu”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.: 9, 16.
26. ALİ, Fahri “Açılım: Güzel Bir Olgu İle İç İçe Olmak…”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.:10.
27. Y.S. “Atatürk Kocacık’taki Baba Evinde Anıldı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp MAKEDONYA,
16 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.: 6.
28. ADEM, Melek “10 Kasımda Öğrenciler Hem Atatürk’ü Andı Hem De Bahçe Dergisine Kavuştu
Merkez Jupa ve Kocacık’ta Bahçe Sevinçi Yaşandı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 16
Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.9.
29. YAŞAR, İslâm “Balkanlar’da Bektaşilik ve Bektaşi Edebiyatı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 2 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 582, s.: 4.
30. ADEM, Melek “Büyük Çınar Fahri Kaya 85 Yaşında”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 30 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 586, s.1, 8, 16.
31. YAŞAR, İslâm “Üsküp Yunus Emre Enstitüsü Kütüphane Sohbetlerine Devam Ediyor: Kütüphane
Sohbetlerinin Bu haftaki Durağı İştip Oldu”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 23 Kasım
2015, Y.: 11, S.: 586, s.10.
32. ADEM, Melek “Bahçe Dergisi İlköğretim Okullarında Dağıtılmaya Devam Ediyor Bahçe Dergisi
Bir Okulu Daha Sevindirdi”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 7 Aralık 2015, Y.: 11, S.:
587, s.:14, 16.
33. GÜREL, Zeki “Kosova’dan Üsküp’e Köprü”, Türkçem Dergisi, Kosova, Aralık 2015, Y.: 17, S.:
81, s.: 16-17.
34. ADEM, Melek “Pırnalılı Öğrencilerin Bahçe Sevinçi Öğrençiler Türkçe Eğitimi Bayramını Bahçe
Dergisiyle Kutladı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 21 Aralık 2015, Y.:11, S.: 589, s.:9.
35. ADEM, Melek “Üsküplü Öğrenciler Bahçe Dergisinin 3. Sayısına Kavuştular”, Yeni Balkan, ÜsküpMAKEDONYA, 28 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 590, s.: 14.
36. ADEM, Melek “Gostivar’da Bahçe dergisinin 3. Sayısının Tanıtımı Yapıldı: Gostivarlı Öğrencilerin
Yeni Arkadaşı Bahçe Dergisi”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 4 Ocak 2016, Y.: 11, S.:
591, s.: 14.
37. ADEM, Melek “Yeni Balkanın Bir Kitabı Daha Kültür Bakanlığından Destek Aldı”, Yeni Balkan
Gazetesi, Üsküp 18 Ocak 2016, Y. 12, S. 593, s. 10.
38. YAŞAR, İslam “Namık Efendi Derneğinde Sohbet: Banisalılar Tarih Kültür ve Sanat Konferansında
Buluştu”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 15 Şubat 2016, Y. 12, S. 597, s. 9.
39. GÜREL, Zeki “Başka Üsküp… Üsküp Başka”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 15 Şubat 2016, Y.
12, S. 597, s. 10.
130
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
GEZİ VE İNCELEME; GÖZLEM
Makedonya, Kosova, Almanya, Hollanda, Finlandiya, Kazakistan, Kırgızistan’da ve Anadili ve
Türkiye Türkçesi öğretimi üzerine inceleme ve araştırmalarda bulundu, (1999–2005).
SEMİNERLER
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Hizmet içi Eğitim Dairesince Türkçe, Edebiyat öğretmenleri için açılan
hizmet içi kurslarında ve Türk Cumhuriyet ve toplulukları için düzenlenen Türk Kültür Değerlerini
Tanıtma Seminerlerinde öğretim elemanı olarak görev yaptı.
RADYO VE TELEVİZYONLARDA
Türkiye’de TRT 1 ve TRT 2 televizyonlarında ve bazı özel radyolarda, yurt dışında Makedonya
Devlet Televizyonu’nda, Üsküp Radyosu’nda ve özel radyolarda “eğitim, edebiyat, anadili” konulu
konuşmalarıyla canlı yayına çıktı.
RAPORTÖRLÜK
Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınlar Dairesi Çocuk Yayınlarında kitap raportörlüğü
yaptı. (1997)
BİLDİĞİ DİLLER
İngilizce (orta)
Farsça (orta)
Makedonca (orta)
Macarca (az)
Kazak Türkçe’si (iyi)
ALDIĞI ÖDÜLLER
1. Ormancılığın 150. yılı münasebetiyle T.C. Tarım Orman Köy İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü’nce düzenlenen “Orman ve Çevre Güzelliklerimiz” konulu 1. Büyük Roman, Tiyatro, Hikâye
ve şiir Yarışmasında “Belki” isimli hikâyesi ödüle layık bulunmuştur. Ankara 1989
2. 8 Mart Dünya Kadınlar Günü münasebetiyle üstün hizmetlerinden dolayı Kazakistan’ın Türkistan
Şehri Valiliği ve Hoca Ahmet Yesevî Uluslar Arası Türk Kazak Üniversitesi Rektörlüğü tarafından
bir maaş tutarı para ödülüyle ödüllendirilmiştir. Türkistan-Kazakistan 2000
3. Nevruz 2000 bayramı hürmetine Kazakistan’ın Kentav şehrinde Ahmet Yesevî adındakı 4. Mektep yönetimi tarafından yılın Ata-anası seçilmiştir. Kendisine bir berat takdim edilmiştir. Kentav-Kazakistan 2000
4. NT mağazaları tarafından düzenlenen 2. Şiir, Deneme ve Hikâye yarışmasında “Burası Yetimhane” şiiri üçüncülüğe layık görülmüştür. Ankara 2002
131
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL
1956’da Kayseri’nin Büyük Potuklu köyünde doğdu. İlkokulu
köyünde bitirdikten sonra girdiği Mimar Sinan İlk Öğretmen Okulu’nu birincilikle bitirdi (1974). Urfa’nın Halfeti ilçesi Gülaçan köyünde kısa bir süre öğretmenlik yaptıktan sonra Hacettepe
Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kayıt oldu. 1980
yılında Hacettepe Üniversitesi’nden ve aynı zamanda da Ankara
Yüksek Öğretmen Okulu’ndan mezun oldu.
Çorum’un Osmancık ilçesinde edebiyat öğretmeni iken 1983’te
Hacettepe Üniversitesi’ne öğretim elemanı olarak geçti. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi’nde Dekan Yardımcılığı,
Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL
Dekan Vekilliği ve Bölüm Başkanlığı vazifelerinde bulundu
(1995–1998). Kırıkkale Üniversitesi’nde öğretim üyesi iken Kazakistan’ın Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi’ne gitti. Burada Türkistan’da ve Çimkent’te
öğretim üyesi olarak dersler verdi (1999–2000). 2000 yılı Kasım ayı sonlarında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü’ne öğretim üyesi olarak atandı. Daha sonra, Makedonya’nın Üsküp şehrinde Kırıl Metodiy Üniversitesi Türkoloji Bölümü’nde ve aynı zamanda Kosova’nın başkentinde Priştine
Üniversitesi Türkoloji Bölümü’nde öğretim üyesi olarak vazife yaptı (2002–2005). 2008 yılında Gazi Üniversitesine geçti.
Yüksek lisans ve doktorasını Gazi Üniversitesi’nde yaptı. Çocuk Edebiyatı sahasındaki çalışmalarıyla dikkatleri
çekti. Milli Eğitim Bakanlığı hizmet içi kurslarında Türkiyeli ve Türk Dünyasından gelen öğretmenlere dersler
verdi. Milli Eğitim Bakanlığı-YÖK ve Dünya Bankası işbirliğiyle yürütülen öğretmen yetiştirme ile ilgili program
geliştirme çalışmalarında görev aldı. Pek çok derginin yayınlanmasına katkıda bulundu (Yeni Divan, İlim Teknik
Kültür ve İnceleme, Sosyal Bilimlerde Araştırma, Osmancık, Duygu, Kümbet, İLESAM Bülteni, Kastamonu Eğitim, Redif/Kastamonu, Yeni Kervan, Kıvılcım, Çocuk Edebiyatı, Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, Sazıyla Sözüyle Bolu, Redif/Bolu, Bizim Kümbet, Genç Kardelen, Kümbet Altında, Dere/Makedonya, Bahçe/Makedonya), Birliğe Çağrı /Bolu, Bolu Gündem Gazetesinde köşe yazarlığı
yaptı. Halen Bolu Havadis gazetesinin Yayın Kurulu üyesidir.
Pek çok vakıf, dernek ve sosyal kuruluşta aktif olarak çalıştı, halen Çocuk Edebiyatçıları Birliği’nin ve
Türkay-Bir’in (Türk Dünyası Aydınlar ve Yazarlar Birliği) genel başkanlığını yürütmektedir. Türkiye İlim
ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği İLESAM’ın yönetim kurulu üyeliği yaptı.. Türk Dünyası Sanatçılar ve Yazarlar Vakfı TÜKSAV’ın Danışma Kurulu Üyesi, Koyun Baba Vakfı’nın kurucusu olan Gürel,
Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Haberleşme üyesidir.
Yurtiçinde ve yurtdışında millî ve milletlerarası pek çok kongre ve bilgi şöleninde sunulmuş pek çok
tebliği ile iki yüzün üzerinde yayımlanmış makalesi mevcuttur. Kitap halinde yayımlanan eserlerinden bazıları şunlardır: Halide Nusret Zorlutuna (1988), İbrahim Alaettin Gövsa (1994), Kastamonu Eğitim
(1995), Birinci Çocuk Edebiyatı Sempozyumu (1995), Birinci Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı (1995),
Poems For Children From 100 Countries/100 Ülkeden Çocuk Şiirleri (1998), İkinci Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı (1998), Cumhuriyet Devri Çocuk Edebiyatı (1998), Ömer Seyfettin’in Tarihî Hikâyeleri Üzerine Bir Araştırma (1999), Ömer Seyfettin Eskimeyen Kahramanlar (1999), Koyun Baba
132
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(2000), İki Bine Doğru Çocuk Edebiyatımız (2001), Ömer Seyfettin Hayatı Sanatı ve Eserleri (2002),
Bolu’da Aşk Başkadır (2002), Göktürk Mehmet Uytun (2004), Türk Dili ve Edebiyatı–3 (2003- Makedonya), Türk Dili ve Edebiyatı–4 (2004-Makedonya), Türkistan Yazıları (2004), Türk Dili ve Edebiyatı–
2 (2005-Makedonya), Osmancık’ta Koyun Baba Vakfı (2006), Ziya Gökalp Altın Işık Çocuklar (2006),
Bolu Şehrengizi (2008), Ölümünün Yetmişinci Yılında Mehmed Âkif Ersoy’a Mektup Var (2008), Çumhuriyetin Önsözü ÇanakkaleTürk Gençliğinin Çanakkale Yürüyüşü AİBÜ Örneği (2008) İbrahim Alaettin Gövsa’nın Çocuk Şiirlri (2009), Mardin Şiir Burcunda (2009), Fahri Kaya Hayatı Sanatı Eserleri
(2010), Ziya Gökalp Altın Işık (2012), İbrahim Alaettin Gövsa Bediî Terbiye (2011), Dünya Edebiyatına
Giriş (2011), İslâm Beytullah Erdi Hayatı Sanatı Eserleri (2012) Edmondo de Amicis, Çocuk Kalbi
(2012), Ömer Seyfettin Seçme Hikâyeler (2012), Ömer Seyfettin Yalnız Efe (2012), Korkma Sönmez
Âkif-İstiklâl Marşı (2013), Bolu Kültür Sanat Divanı Diyorlar ki (2013), Ozan Battal Türksever (2014),
Bolu’da Türk Dünyası’nın Bahara Eriş Bayramı Nevruz Ergenekon (2014), …
E-posta: zekigurel@yahoo.com
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı-Soyadı: Zeki GÜREL
Unvanı: Yrd Doç. Dr.
Doğum Yeri ve Tarihi: Büyük Potuklu/KAYSERİ 1956
Medenî Hali: Evli (İki kız, bir erkek üç çocuk babası)
Askerlik Durumu:59 Topçu Tugayı Kısa Dönem Er, Mart-Temmuz 1982, BURDUR
Adres:(ev) Törekent Mahallesi 335. Sokak Nu.: 10
Sincan-ANKARA
Tel.:
(iş) Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü
Öğretim Üyesi
Teknikokullar-ANKARA
Tel:
E-posta: zekigurel@yahoo.com
Çep.:
EĞİTİM VE ÖĞRETİM DURUMU
Atatürk İlkokulu+Hürriyet İlkokulu(Pınarbaşı),+Büyük Potuklu Köyü İlkokulu(Pınarbaşı-KAYSERİ) 1967
Pınarbaşı Ortaokulu+Mimar Sinan İlk öğretmen Okulu(Yatılı),(Pınarbaşı-KAYSERİ) 1974
Hacettepe Üniversitesi İngilizce Hazırlık(ANKARA)1974–1975 öğretim yılı
Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdarî Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü(ANKARA)1980
Ankara Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü(Yatılı),ANKARA,1980
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni Türk Edebiyatı
133
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Anabilim Dalı, Yüksek lisans, ANKARA,1986
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni Türk Edebiyatı
Anabilim Dalı, Doktora, ANKARA,1991
İŞ HAYATI
Urfa İli, Halfeti İlçesi, Gülacan Köyü İlkokulu, İlkokul Öğretmenliği,1974
Çorum İli Çorum Lisesi Edebiyat Öğretmenliği,1980
Çorum İli, Osmancık İlçesi, Osmancık Lisesi Edebiyat Öğretmenliği 1980–1983 NOT: Bu dönemde
Osmancık İmam-Hatip Lisesinde; İngilizce, Sosyal Bilgiler, Türk Dili ve Edebiyatı, Beden Eğitimi
derslerine de girdi.
Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğü Türkçe Derslerini Düzenleme Başkanlığı Türkçe Okutmanlığı,
ANKARA,1983–1995
Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim
Üyeliği(Yrd. Doç. Dr.),KASTAMONU,1995–1998
Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi(Yrd.
Doç. Dr.)KIRIKKALE)1998–1999
Ahmet Yesevî Uluslar arası Türk-Kazak Üniversitesi Tarih-Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Öğretim Üyesi, Türkistan-KAZAKİSTAN,1999–2000
NOT: Aynı Üniversitenin Çimkent
Şehrindeki Kazak Dili ve Edebiyatı Bölümünde de derse girdi.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi(Yrd. Doç.
Dr), BOLU,2000Makedonya Kril Melody Üniversitesi Türkoloji Bölümü’nde öğretim üyesi.(2000–2004)
Priştine Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi-KOSOVA(2003–2004)
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü ÖğretimÜyesi (Yrd. Doç. Dr),
BOLU,(2004
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçenin Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi, ANKARA, 2009-…
Gazi Üniversitesi Beypazarı Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Türk Dili Okutmanı, BEYPAZARI, 2009–2011 (13/b–4 görevlendirme (!)
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçenin eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi, ANKARA, 27
Mayıs 2011- 05.04. 2012.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçenin Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi,
26.07.2012-30.07.214
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi, 30.07.214-….
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü misafir öğretim
üyesi- MAKEDONYA, 15 Eylül 2015-15 Mayıs 2016
İDARÎ GÖREVLER
Gülacan Köyü İlkokulu Müdürlüğü, Halfeti-URFA, 1974
G.Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dekan Yardımcılığı, KASTAMONU,1995–1998
Kastamonu Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Bölüm Başkanlığı, KASTAMONU,1996–1997
Kastamonu İli ÖSYM il Sınav Sorumlusu Yardımcısı, KASTAMONU,1996–1997
Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Dekan Vekilliği, KASTAMONU,1995–1997
134
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
KATILDIĞI SEMİNERLER
Millî Eğitim Sistemi ve Kültür Derneğini Tanıtma Semineri Millî Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi
Eğitim Dairesinin Seminerlerinde Öğretim Üyeliği yaptı.1989–1998)
Millî Eğitim Bakanlığı Anadolu Öğretmen Liseleri Çocuk Edebiyatı Dersi Program Geliştirme Semineri /Ankara 1995
Millî Eğitim Bakanlığı, YÖK ve Dünya Bankası İş Birliği ile Hazırlanan Öğretmen Yetiştirme ve
Program Geliştirme Seminerleri/1995–1996
“Aktif Eğitim-Enteraktif Öğretime Göre Türkçe Dersi” Konulu seminerde öğretim üyesi olarak
görev yaptı. Makedonya Eğitim ve Bilim Bakanlığı Eğitim İlerletme Dairesi, 23–24 Aralık 2003,
Üsküp-MAKEDONYA
PROJELERDE VE İLMÎ TOPLANTILARDA GÖREV
1. Çocuk Edebiyatı Sempozyumu, İLESAM, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu, Türk Dil Kurumu Salonu, 23 Nisan 1994, ANKARA (Düzenleme Kurulu Üyesi)
2. Çocuk Edebiyatı Sempozyumu, İLESAM, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Talim Terbiye
Kurulu Başkanlığı, Türk Dil Kurumu Salonu, 30 Nisan 1995, ANKARA (Düzenleme Kurulu Üyesi,
Sempozyum Sekreteri)
2. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, İLESAM ve TİKA İşbirliği, Başkent Öğretmenevi, 1995, ANKARA (Yürütme Kurulu Üyesi)
Türk Dünyası Edebiyat Tarihi Projesi, Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Edebiyat Tarihi Kurulu Üyesi, Madde Yazarı
Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı Projesi, Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Proje Hazırlayıcısı ve sorumlusu
“XIV. Uluslar arası Bahar Şenlikleri ve Türk Kültürü Sempozyumu”, 6–8 Mayıs 2005
Çalıklı-Üsküp /MAKEDONYA. Düzenleme Kurulu Üyesi (Düzenleme Kurulu: Zeki Gürel-İlhami
Emin-Fahri Kaya-Enis Emin)
4. “Balkanlardan 21. Yüzyılı Okumak Geçmişin İzinden Geleceğe” 2. Uluslar Arası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi, 30 Mayıs–06 Haziran 2010, Prizren-KOSOVA
Sakarya Üniversitesi-Piriştine Üniversitesi ve TİKA işbirliği
(Bilim ve Hakem Kurulu Üyesi)
5. “Pursaklar Okuyor”, 2009–2010 Öğretim yılı, Pursaklar-ANKARA
Pursaklar Millî Eğitim Müdürlüğü ve Işık Eğitim Kültür Hizmetleri Yayınevi’nin Projesi
(Proje Danışmanı ve Konferansçı)
6. Gaziantep Okuyor Gaziantep Kültür ve Sanat Günleri”, 2009–2010 Öğretim Yılı,
GAZİANTEP
Gaziantep Valiliği SODES Projesi
(Proje Hazırlayıcısı ve Proje Danışmanı, Konferanscı)
7. “Benim Eserim Şiir Yarışması”, T.C. Mardin Valiliği-Mardin Artuklu Üniversitesi SODES
Projesi, Eylül-Mart 2010, MARDİN (Jüri Üyesi)
8.“Çocuk Eğitimi ve Çocuk Hakları Projesi”,T.C. Şehitkâmil İlçesi Kaymakamlığı, Gaziantep
135
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Büyükşehir Belediyesi, Gaziantep Üniversitesi ve Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Birliği
İLESAM Gaziantep Şubesi ve Çocuk Edebiyatçıları Birliği işbirliğinde; T. C. Şehitkâmil Kaymakamlığı SADMER Sosyal Araştırma Danışma Yönlendirme Müdahale ve Takip Merkezi “Bir Çareniz
Var” sloganıyla yola çıkarak SADMER PROJESİ olarak hazırladıkları bir etkinlik, Gaziantep Valiliği
koordinasyonunda Şehitkâmil Kaymakamlığı SYDV Başkanlığı tarafından yürütülmüş, Başbakanlık
Devlet Planlama Teşkilatı tarafından SODES kapsamında da finanse edilmiştir.
(Panelist ve konferansçı)
9. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti etkinlikleri çerçevesinde 14-17 Nisan 2014
tarihlerinde Eskişehir’de düzenlenen “I. Uluslar arası Avrasya Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı Yayıncılığı Sempozyumu”nda proje danışmanlığı.
SİVİL TOPLUM, VAKIF VE DERNEK ÇALIŞMALARI
İLESAM İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği, ANKARA 1985,Üye
HÜSYAD Hacettepe Üniversitesi Mezunları Derneği, ANKARA 1989,Kurucu ve Genel Sekreter
Türk Ocakları Genel Merkezi, ANKARA 1994,Eğitim Komisyonu Üyesi
Demokraside Birlik Vakfı, ANKARA 1994,Üye ve Eğitim Komisyonu Üyesi
Koyun Baba Vakfı, OSMANCIK,1995,Kurucu ve Yönetim Kurulu Üyesi
Kastamonu Eğitim Derneği, KASTAMONU 1996,Muhasip Üye
Kastamonu Valiliği İL Millî Eğitim Komisyonu Üyeliği,1996–1997
Kastamonu Kalkınma Vakfı, KASTAMONU 1997,Danışma Kurulu Üyesi
Atatürk Kültür, Dil Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, ANKARA 1997,Haberleşme Üyesi
Kastamonu Aydınlar Ocağı, KASTAMONU 1997,Kurucu ve Yönetim Kurulu Başkanı
Kastamonu İli Üniversite Yaptırma ve Yaşatma Vakfı Müteşebbis Heyeti Üyesi, KASTAMONU 1997
Çocuk Edebiyatçıları Birliği Derneği, ANKARA 1998,Kurucu ve Yönetim Kurulu Başkanı
Çocuk Edebiyatçıları ve Sanatçıları Birliği Derneği, ANKARA 2002,Kurucu ve Yönetim Kurulu Başkanı
Bolu’da Aşk Başkadır Şiir Şöleni, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 4 Nisan 2002, BOLU, Şölen Ağası
Ahi Kitapevi 1. Geleneksel Şiir Yarışması, Ahi Kitap-Kırtasiye, 21 Mart 2002, BOLU, Jüri Başkanı
Yerel Dergiler Birliği, ANKARA 2002,Kurucular Kurulu Üyesi
Sazıyla Sözüyle Bolu Sanat ve Kültür Araştırmaları Birliği Derneği, BOLU 2002,İlmî Çalışmalar
Sorumlusu
Yahya Kemal Beyatlı Dostluk ve Sanat Topluluğu, Mayıs 2003, Üsküp-MAKEDONYA, Kurucu üye
Evlad-ı Fatihan Türk Tasavvuf Musikisi Topluluğu, Ekim 2004, Üsküp-MAKEDONYA, Kurucu
TÜRKAY-BİR Türk Dünyası Aydınlar ve Yazarlar Birliği Derneği ANKARA, 2006-…, Kurucu
ve Yönetim Kurulu Başkanı
İLESAM Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği, ANKARA, 2008–2010, Yönetim
Kurulu Üyesi, Genel Başkan Yardımcısı
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk Dünyası Topluluğu, BOLU, 2008–2009, Kurucu ve Rehber hoca
Koyun Baba Şiir Yarışması 3. Koyun Baba Kültür ve Sanat Günleri 7–10 Eylül 2006, Osmancık,
Jüri Başkanı
Koyun Baba Tiyatro eserinin sahnelenmesi, (Zeki Gürel’in Koyun Baba isimli eserinden sahneye uyarlayan
ve sahneye koyan: Feridun Akın), Koyun Baba Kültür ve Sanat Günleri, 7–10 Eylül 2006, OSMANCIK
136
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Polatlı Belediyesi Masal Yarışması, Mayıs 2005, Jüri Üyesi
Masal Anlatma Yarışması, Keçiören Millî Eğitim Müdürlüğü ve Çağrı Okulları, 17 Aralık 2006,
ANKARA, Jüri Başkanı
“Dilimize Sahip Çıkalım Projesi” Gazi İlköğretim Okulu öğrencilerinin basın açıklaması ve yürüyüşü, 15 Mayıs 2007, KIRIKKALE
“Çocuk Edebiyatı, Türkay-Bir” Noktalı Virgül Programı, 28 Haziran 2007, Ankara (Ses Televizyonu, Çekim Zeki Gürel Çocuk Edebiyatı İhtisas Kütüphanesi’nde yapıldı)
“Çocuk Kitapları İmza Günü”, 7Mayıs 2007, Atatürk İlköğretim Okulu, KIRIKKALE
İmza Günleri, Türkiye 26. Kitap ve Kültür Fuarı 19 Eylül–8 Ekim 2007, ANKARA
“Açıklamalı Sazıyla Sözüyle Halk Ozanları Konseri” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bahar Şenlikleri, 13 Mayıs 2007, BOLU
Katılan Ozanlar:
Ozan Emaneti (Servet Yıldırım-Sivas)
Ozan Şahinî (Hülya Yıldırım-Sivas)
Ozan Ormanî (Mehmet Gül-Tunceli)
Ozan Yesarî (Orhan Bürçek-Kırşehir)
Ozan Balkaymak (Halil Kaymak-Çorum)
Ve diğerleri
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İLESAM I. Ulusal Esere ve Emeğe Saygı Öykü Yarışması,
18 Nisan 2008, ANKARA (Jüri Üyeleri: Zeki Gürel-İhsan Işık-İslâm Beytullah Erdi- Rıfkı KaymazRasim Özdenören)
Pursaklar Belediyesi ile M.E. B. Pursaklar İlce Milli Eğitim Müdürlüğü “Atasözleri resimleme
Yarışması–2012”, ANKARA, (Jüri Üyeleri: Zeki Gürel- Hükmü
DÜNYA-DER Dünya Yazarlar ve Aydınlar Derneği Kurucu üyesi ve Genel Sekreteri, AnkaraTÜRKİYE 2015.
Balkan Yazarlar Birliği Kurucu Üyesi, Üsküp-MAKEDONYA 2015.
YAYINLADIĞI, YAYININA KATKIDA BULUNDUĞU VE HAKEMLİK YAPTIĞI DERGİLER, YAYINÇILIK FAALİYETLERİ
İlim Teknik Kültür(Üç Aylık Araştırma ve Kültür Dergisi), ÜNAY-BİR İlmî Araştırma Enstitüsü
Yayını, ANKARA 1980,İdare Müdürlüğü
Yeni Divan,(Sanat ve Edebiyat Dergisi),ANKARA 1980,İdare Müdürü
Doğuş Edebiyat,(Aylık Fikir ve Sanat Dergisi),ANKARA 1982–1983,Osmancık Temsilcisi.
Sosyal Bilimlerde Araştırma, BİLTAV Bilim Teknik Araştırma Vakfı Yayını, Hakemli Dergi, ANKARA 1991–1992,Teknik Yönetmen ve Yayın Kurulu Üyesi
Gök,(Aylık Dergi) Yada Yayıncılık ve Tic. Ltd. Şti. Yayını, ANKARA 1994–1998,Yayın Danışmanı ve Teknik Sorumlusu
Osmancık, Osmancık Belediyesi ve Koyun Baba Vakfı Yayını, OSMANCIK 1995- ,Genel Yayın
Yönetmeni, Teknik Sorumlu ve Yayın Kurulu Üyesi
Kastamonu Eğitim, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Yayını, Hakemli Dergi, KASTAMONU,1995-… ,Yayın Kurulu Üyesi, Kurucu ve Yazı İşleri Müdürü
İLESAM Bülteni, Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği Yayını, ANKARA
137
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
1995,Yayın Yönetmeni
Duygu,(Aylık Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi)ÇANKIRI,1996–1998,Yayın Kurulu Üyesi
Yeni Kervan,(Edebiyat Kültür Sanat ve İrfan Dergisi),ANKARA 1997–1998,Yayın Kurulu Üyesi
Vâveylâ, Yeni Kervan Dergisinin Eki, ANKARA 1998
Redif,(Aylık Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi),Hacegân Basım ve Yayın Dağıtım, KASTAMONU
1997–1998,Kurucu G.Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi öğrencilerinin yayın organı)
Çocukların Sevgilisi Kıvılcım,(Aylık Çocuk Dergisi)Gençlik Neşriyat A.Ş.Yayını, ANKARA
1998,Yayın Kurulu Üyesi
Tokat Kümbet,(Eğitim Kültür Sanat Edebiyat Dergisi),Özel Selcan Tokat Dershaneleri Yayını,
TOKAT 1999- ,Yayın Kurulu Üyesi
Yüce Erek(Türk Dünyası Aylık Fikir, Kültür, Araştırma Dergisi)ANKARA 1999- ,Bolu Temsilcisi
Redif,(Kültür, Sanat ve Edebiyat Dergisi)Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türkçe Topluluğu Yayını,
BOLU 2001- , Yayın Yönetmeni
Kastamonu Havadis Gazetesi, KASTAMONU, 1997–1998, Köşe Yazarı.
Bolu Bilim Sanat ve Kültür Dergisi, Sazıyla Sözüyle Bolu Sanat ve Kültür Araştırmaları Derneği
Yayını, Hakemli Dergi, BOLU 2002- Editör ve Yayın Kurulu Üyesi
Bolu Gündem Gazetesi, BOLU, 2001–2002, Köşe Yazarı.
Çocuk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatçıları ve Sanatçıları Birliği yayını, ANKARA 2002, Sahibi ve
Yazı İşleri Müdürü.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, BOLU, 2002, Editör
Makedonya Türk Çocuklarının Sevinci Bahçe Çocuk Dergisi, MAKEDONYA, 2004- …, Editör (Makedonya’da Türkçe Yayınlanan ilk sivil çocuk dergisi)
Genç Kardelen, Niğde, 2007, Yayın Kurulu Üyesi
24. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, BOLU ISSN:1303–0035
Bahar 2009, Yıl:9, Sayı:18- … (Danışma Kurulu Üyesi)
25. Eğitim, Kültür, Sanat, Edebiyat ve Halk Bilimi Dergisi Kültür Çağlayanı, ANKARA
ISSN:1309-582X
Mart-Nisan 2010, Yıl:1, Sayı:1- … (Danışma Kurulu Üyesi)
26.Eğitim, Kültür, Sanat, Edebiyat Dergisi Kümbet Altında, TOKAT
ISSN:1307–3737
Ocak-Şubat-Mart 2007, Yıl:1, Sayı:1- … (Yayın Danışmanı)
27. İLESAM Bülteni, ANKARA,2009, (Yazı işleri Müdürü)
28.Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2009, Yıl:9, Sayı:19
ISSN: 1303–0035 (Hakem)
29.Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Aralık 2009, Yıl:9, Sayı: 2
ISSN: 1303–0498 (Hakem)
30.Birliğe Çağrı Dergisi, Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1
(Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk Dünyası Topluluğu Adına Sahibi
31.Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009, 2011, Hakem
32.-Millî Eğitim ( Üç aylık eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi; Millî Eğitim Bakanlığı) Dergisin,
2009, Hakem
33. Biliğ Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2011, Hakem
138
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
34. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Erdem Dergisi,
ANKARA, 2011, Hakem
35. Bolu Havadis Gazetesi, BOLU, 2012 - …, Yayın Kurulu Üyesi, Yazar.
36. Yazmaca, Bolu, 2012- …, Y. 1, S. 1, ISBN: 2147–1517, Danışma Kurulu Üyesi.
37. Palimses, İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Uluslar arası Hakemli Dergisi,
İştip-MAKEDONYA 2016.
RESMÎ KURUMLARDA DANIŞMANLIK
1. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Çocuk Yayınları Yayın Kurulu Üyesi, 1997–1998
2-T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Çocuk Yayınları Yayın Danışma Kurulu Üyesi,2005-…
3. Osmancık Belediyesi Kültür ve Sanat Danışmanı,2005–2009
YAPTIĞI TEZLER
Yüksek Lisans:
Abdullah Zühdü, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1986, 200s.
Doktora:
Bir Çocuk Edebiyatçısı İbrahim Alâettin Gövsa, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Ankara, 1991, 470s.
YÖNETTİĞİ YÜKSEK LİSANS TEZLERİ
1. Ali Pulat, Cahit Zarifoğlu’nun Çocuk Edebiyatı Üzerine Yazılmış Eserlerinin İncelenmesi,
Uşak,1996, 110 s. (Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü)
2. Tahsin Yıldırım, Sabahattin Kudret Aksal’ın Hikâyeciliği, Kırıkkale,1998, VII+ 188 s. (Kırıkkale
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi)
3. Selda Kateroğlu, Şevket Bulut’un Hikâyeciliği, Kırıkkale 1999, 160 s. (Kırıkkale Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi)
4. Tarık Aksoy, Dr. Rüştü’nün Nuhbetü’l Etfal İsimli Eserinin Türkçe Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi, Bolu, 2006, X+219 s. (Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Türkçe Eğitimi Bölümü)
5. Fatma Kırış, Türkiye Çocuk ve Ebe-Sobe Dergileri’nin Edebiyat ve Eğitim Değerleri Açısından İncelenmesi, Bolu, 2007,XII+150 s. (Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Bölümü)
6. Eren, Burcu; Nutuk’un Kelime Serveti ve Sadeleştirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Bolu
2008, 79 s. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi)
7. Konur Ergene, Serap; Orta Öğretim 10. Sınıf Öğrencilerinin 9. Sınıf Türk Edebiyatı ve Dil
Anlatım Ders Kitaplarındaki Kelimeleri Öğrenme Düzeyleri, Ankara 2011,136 s.
(Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi)
8. Mustafa Tanrıkulu; Ahmet Cevat Emre’nin Türkçe Kıraat Kitabının Değerler Eğitimi Acısından İncelenmesi, Bolu 2015, 320 s., (Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi)
139
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
OKUTTUĞU DERSLER
A-Hizmet İçi Kurslarında
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Hizmet içi Eğitim Dairesi Başkanlığınca düzenlenen Hizmet içi kurslarında ve Türk Kültürünü, Millî Eğitim Sistemini Tanıtma Seminerlerinde Türkiyeli öğretmenlere
ve Türk devlet ve Topluluklarından davet edilen öğretmenlere verdiği dersler:
1989–2002 YILLARINDA
1.Çocuk Edebiyatı
2. Türkçe Okuma Eğitimi metotları
3. Türkçe Konuşma Eğitimi Metotları
4. Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri
5. Türk-İslâm Medeniyeti
6. Gelenek ve Göreneklerimiz, Dinî ve Millî Bayramlarımız
7. Türkçe Yazma Eğitimi
8. Türk Edebiyatı
9. Türk edebiyatı Tarihi
10.Kelime Bilgisi
11Yeni Türk Edebiyatı
13.Kelime Bilgisi
14.Tahkiyeli Eser Tahlili
15.Edebiyatımızın Meseleleri
16.Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
B-Lisansta
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİNDE (1983–1995)
1. Türk Dili-I
2.Türk Dili-II
3.Yabancılara Türkçe
4. Meslekî Türkçe
5. Çocuk Edebiyatı
GAZİ ÜNİVERSİTESİ KASTAMONU EĞİTİM FAKÜLTESİNDE (1995–1998)
1.Türk Edebiyatı Tarihi-I
2.Türk Dili-I
3. Eski Türk Edebiyatı-I
4. Eski Türk Edebiyatı-III
5. Yeni Türk edebiyatına Giriş
6. Yeni Türk Edebiyatı-I
7.Yeni Türk Edebiyatı-II
8.Yeni Türk Edebiyatı-III
9. Yeni Türk Edebiyatı-IV
10.Yeni Türk Edebiyatı-V
140
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
11-Çocuk Edebiyatı-I
12.Çocuk Edebiyatı-II
13.Çocuk Edebiyatı-III
14.Çocuk Edebiyatı-IV
15.Osmanlı Türkçesi-I
16.Türk Edebiyatı Tarihi-II
17.Güzel Konuşma Yazma-I
18.Güzel Konuşma Yazma-II
19.Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi
20.Türk Dili-II
21.Türkiye Türkçesi-I
22.Türkiye Türkçesi-II
23.Türk Kültürü
24.Özel Öğretim Yöntemleri
25.Türk Dünyası Edebiyatı
26.Edebiyat Bilgileri
27.Seminer Mezuniyet Çalışması
28. Mezuniyet Tezi
29.Öğretmenlik Uygulaması
KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ (1998–1999)
1.Türk Dili-II
2.Türkçe Kompozisyon-II
3.Yeni Türk Edebiyatı-I
4.Yeni Türk Edebiyatı-II
5.Yeni Türk Edebiyatı-V
6.Yeni Türk Edebiyatı-VI
7.Özel Öğretim Metotları
8.Eski Türk Edebiyatı-III
9.Eski Türk Edebiyatı-IV
10.Şiir Tahlilleri-I
11.Şiir Tahlilleri-II
12-Mukayeseli Edebiyat
13.Özel Konular-I
14.Özel Konular-II
15.Edebî Tenkit
16.Çocuk Edebiyatı
17.Bitirme Tezi
HOCA AHMET YESEVİ ULUSLAR ARASI TÜRK-KAZAK ÜNİVERSİTESİ
1.Çocuk Edebiyatı
2.Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı
141
(1999–2000)
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
3.Yeni Türk Edebiyatı-I
4.Yeni Türk Edebiyatı-II
5.Yeni Türk Edebiyatı-III
6.İlmî Araştırmalar
7.Meslekî Türkçe
8.Yaşayan Türk Edebiyatı/Türk Dünyası Edebiyatı
9.Mukayeseli Batı Edebiyatı
10.Mezuniyet Tezi
11.Terbiye Saati
ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ (2000–2002; 2004–2009)
1.Çocuk Edebiyatı
2.Çocuklar İçin Metin Yazarlığı
3. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı
4.Türkçe Yazılı Anlatım
5.Yeni Türk Edebiyatı-I
6.Yeni Türk Edebiyatı-II
7.Dil ve Kültür
8.Türk Kültürü ve Tarihi
9.Okul Deneyimi
10.Kültürel ve Toplumsal Değişim
11.Sözlü Anlatım-I
12.Sözlü Anlatım-II
13.Karşılaştırmalı Edebiyat
14.Türk Dünyası Edebiyatı
15.Türk Dilinin Kaynakları
16.Öğretmenlik Uygulaması
17.Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı-I
18.Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı-II
19.Anlama teknikleri: Okuma ve Dinleme
20.Dünya Edebiyatı
21.Konuşma ve Yazma Eğitimi
22.Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi
23.Yazılı Anlatım-I
24.Topluma Hizmet Uygulamaları
25.Edebiyat ve Dil Sorunları
PRİŞTİNE ÜNİVERSİTESİ (KOSOVA 2003–2004)
1.Çocuk Edebiyatı
2.Edebiyat Üzerine Düşünceler
3.Mukayeseli Edebiyat
4.Edebiyat Kuramı-I
142
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
5.Edebiyat Kuramı-II
6.Türk Dünyası Edebiyatı
7.Eski Türk Edebiyatı-II
8.Türk Edebiyatı-I
9.Türk Edebiyatı-II
10.Türk Edebiyatı-III
KİRİL METODİY ÜNİVERSİTESİ (MAKEDONYA 2002–2004)
1.Detska Knijevnost-III (Çocuk Edebiyatı-I)
2.Detska Knijevnost-IV (Çocuk Edebiyatı-II)
3.Fonatika na Türski Yazık-I (Türkçe Fonatik)
4.Morfologina Türski Yazık-I (Türkçe Morfoloji)
5.Lektorski Vejbi-I (Türkçe Kompozisyon)
6. .Lektorski Vejbi-II (Türkçe Kompozisyon)
7. Lektorski Vejbi-III (Türkçe Kompozisyon)
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ (2009)
1.Dünya Edebiyatı
2.Edebiyat Bilgi ve Kuramları
3.Okul Deneyimi
G.Ü. BEYPAZARI TEKNİK MESLEK YÜKSEKOKULU (2009–2011)
1.Türk Dili-I
2.Türk Dili-II
ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ 2012–2013)
1.Çocuk Edebiyatı
2. Dünya Edebiyatı
3. Dil ve Kültür
4.Yazılı Anlatım
5.Sözlü Anlatım
6.Çocuklar İçin Metin Yazarlığı
7.Yaratıcı Yazma
8.Karşılaştırmalı Edebiyat
9.Yabancılara Türkçe Öğretimi
10.Çağdaş Türk Edebiyatı
11. Öğretmenlik Uygulaması
12. İslâmî Türk Edebiyatı
(2013–2014)
1. Çocuk Edebiyatı
2. Dünya Edebiyatı
143
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
3. Çocuklar İçin Metin Yazarlığı
4.Yabancılara Türkçe Öğretimi
5. Sözlü Anlatım
6. Öğretmenlik Uygulaması
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ TÜRKÇE EĞİTİMİ BÖLÜMÜ (2014–2015)
1.Balkanlarda Türkçe Öğretimi
2.Öğretmenlik Uygulaması
3.Türk Dili-I Yazılı Anlatım
4.Türk Dünyası Edebiyatı
5.Çağdaş Türk Edebiyatı
İŞTİP GOTSE DELÇEV ÜNİVERSİTESİ FİLOLOJİ FAKÜLTESİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
BÖLÜMÜ (2015–2016)
1.Türk Halk Edebiyatı–1
2.Halk Edebiyatı-2
3. Çağdaş Türk Edebiyatı–1
4. Çağdaş Türk Dili–3
5.Çağdaş Türk Dili–4
6.Çağdaş Türk Dili–5
7. Çağdaş Türk Dili–6
C.Yüksek Lisans
Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
1.Türk Edebiyat Tarihçiliği ve Tarihi-I
2.Türk Edebiyatında Edebiyat Tarihçiliği ve Tarihi-II
3.Özel Uzmanlık Alanı
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
1.Türkoloji Araştırmaları-I
2.Türk Topluluklarında Türkiye Türkçesinin Öğretimi
3. Öğrenme Öğretme Süreçlerine Çağdaş Yaklaşımlar
4. Yabancılara Türkçe Öğretimi
5.Çocuk Edebiyatının Meseleleri
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (2014–2015)
1. Yabancılara Türkçe Öğretiminde Çocuk Edebiyatının Yeri ve Önemi
2.Yabancılara Türkçe Öğretiminde Materyal Tasarımı ve eleştirisi
3.Çocuk Edebiyatı Eleştirisi
4.Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı
Ç.Doktora
Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
1.Modern Türk Edebiyatında Poetika-I
144
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
YAYINLAR
KİTAPLAR
1.Gürel, Z. Halide Nusret Zorlutuna- Hayatı, Sanatı, Eserleri,Ankara1988, X+190 s.
T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları: 909
Türk Büyükleri Dizisi: 76
ISBN 975 – 17 – 0196 – 1
2.Gürel, Z. İbrahim Alâettin Gövsa Hayatı, Sanatı, Eserleri, Ankara 1995, XIV+307 s.
T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları: 1682
Türk Büyükleri Dizisi: 160
ISBN 975–17–1424–9
3.Gürel, Z. Ömer Seyfettin- Eskimeyen Kahramanlar, İstanbul 1997, 255 s.
Hamle Basın Yayın
4.Gürel, Z. Ömer Seyfettin’in Tarihî Hikâyeleri Üzerine Bir Araştırma, İstanbul 1997, 183 s.
Hamle Basın Yayın
5.Gürel, Z. Cumhuriyet Devri Çocuk Edebiyatı, Ankara 1998. 110 s.
Çocuk Edebiyatçıları Birliği Yayınları Nu: 1
İnceleme-Eleştiri Kitapları Nu: 1
Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan
ISBN 975–6834–00–5
6.Gürel, Z. Koyun Baba, Ankara 2000, 280 s.
Yörtürk Yörük Türkmen Vakfı Yayınları Yayın Nu: 1
İnceleme ve Araştırma Dizisi Nu:1
Osmanlının Kuruluşunun 700. Yılına Armağan Eserler Nu: 1
ISBN 975–93802–0-X
7. Gürel, Z. İki Bine Doğru Çocuk Edebiyatımız, Ankara 2001, X+251 s.
Çocuk Edebiyatı İhtisas Kütüphanesi Yayını Nu: 1
İnceleme-Eleştiri Kitapları Nu: 1
ISBN 975–8201–41–7
8.Gürel, Z. Bolu’da Aşk Başkadır, Ankara 2002, VI+197 s.
Çocuk Edebiyatı İhtisas Kütüphanesi Yayını Nu:2
ISBN 975–8221–51–4
145
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
9.Gürel, Z. Ömer Seyfettin- Hayatı, Sanatı, Eserleri, Ankara 2002, 191 s.
Alternatif Yayınları: 9
Biyografi Dizisi: 4
ISBN 975–8356–21–6
10.Gürel, Z. (Prof. Dr. Hamdi Hasan ve Yrd. Doç. Dr. Hayati Yavuzer ile birlikte)Türk Dili ve
Edebiyatı(Lise- III), Üsküp/MAKEDONYA,2004, 318 s.
NOT: Makedonya Cumhuriyeti Öğretim Bakanının 23.09.2003 tarih ve 07-5832/1 numaralı kararıyla halen Makedonya’da ders kitabı olarak kullanılmaktadır.
ISBN 9989–0–0331–9
11- Gürel, Z. Türkistan Yazıları, Berikan Yayınevi, Ankara, 2004, 397 s.
ISBN 975–8736–72–8
12- Gürel, Z. (Prof. Hamdi Hasan ile birlikte) Türk Dili ve Edebiyatı(Lise-IV), Prosvetmo Delo
Ad, Üsküp/MAKEDONYA, 2004, 315 s
NOT: Bu kitap, Makedonya Cumhuriyeti Eğitim-Bilim Bakanının 29. VII. 2004 tarih ve 10–4097/1
numaralı kararıyla halen Makedonya’da ders kitabı olarak okutulmaktadır.
ISBN 9989–0–0414–5
13- Gürel, Z. (Dr. Nazlı Rânâ Gürel ve Demet Yağar ile birlikte) Göktürk Mehmet Uytun Hayatı
Sanatı Eserleri, Berikan Yayınevi, Ankara, 2004, 240 s.
ISBN 975–267–036–9
14- Gürel, Z. Ümmü’l Muharrirat Halide Nusret Zorlutuna Hayatı Sanatı ve Eserleri, Berikan
Yayınevi, 2004, 194 s.
ISBN 975–267–035–0
15- Gürel, Z. (Nazlı Rânâ Gürel ile birlikte) Türk Dili ve Edebiyatı(Lise-II), Prosvetmo Delo Ad,
Üsküp/MAKEDONYA, 2005, 271 s.
NOT: Bu kitap, Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanının 03.XI.2004 tarihli ve 11–
6263/1 numaralı kararıyla halen Makedonya’da ders kitabı olarak okutulmaktadır.
ISBN 9989–0–0425–0
16- Gürel, Zeki, Osmancıkta Koyun Baba Vakfı, Ankara 2006, 154 s.
Tanıtım Dizisi Nu: 1
ISBN 975–6151–39–0
17.Gürel, Z. (Yard. Doç. Dr. Fahri Temizyürek ve Yard. Doç Dr.Namık Kemal Şahbaz ile birlikte),
Çocuk Edebiyatı, Ankara, 2007,318 s. (Öncü Kitap)
ISBN 978–975–7447–37–5
Gürel, Z. Ölümünün 70. yılında Mehmet Akif Ersoy’a Mektup Var, Ankara, 2007, 303 s.
Işık Eğitim Kültür Hizmetleri Yayını
ISBN 978–9944–768–05–4
19-Gürel Z. İbrahim Alâettin Gövsa Çocuk Şiirleri,2. Baskı, Ankara 2009, Elips Yayınları
Millî Eğitim Bakanlığı 100 Temel Eser
ISBN: 978–605–4138–89–0
146
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
20- Gürel, Z. Bolu Şehrengizi, Bolu 2009, 200 s.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları:20
ISNB: 978–975–321–023–2
21- Gürel, Z. (Dr. Nazlı Rânâ Gürel ile birlikte) Fahri Kaya Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara 2010, 446 s.
Berikan Yayınevi Türk Dünyası Serisi
ISBN: 978–975–267–333–5
22-Gürel, Z. (DR. Nazlı Rânâ Gürel ve Hadra Kübra Erkınay ile birlikte) Mardin Şiir Burcunda,
Ankara 2010, 176 s.
Mardin Artuklu Üniversitesi Kültür Yayınları: 3
ISBN: 978–605–4202–02–7
23. Gürel, Zeki, (Nazlı Râna Gürel ile birlikte), Dünya Edebiyatına Giriş, Bolu 2011, Üçem yayınları
ISBN:
24. Gürel, Zeki (Nazlı Râna Gürel ile birlikte), İslâm Beytullah Erdi Hayatı Sanatı ve Eserleri,
Ankara 2012, Bengü Yayınları
Avrasya Yazarlar Birliği Yayınları
Türk Dünyası Edebiyatları
Bulgaristan Türk Edebiyatı
ISBN: 978–605–5988–63–0
25.Gürel, Zeki (Nazlı Râna Gürel ile birlikte), Korkma Sönmez Mehmed Âkif Ersoy-İstiklâl
Marşı-Âkif’ten Seçmeler, Bolu 2013, 216 s.
Üçem Yayınları
ISBN 978–605–87304–1–0
26. Gürel, Zeki, Bolu Kültür Ve Sanat Divanı Diyorlar Ki, Ankara 2013, XXVI+678 s.
T.C. Bolu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları Yayın No: 6
ISBN 978–605–4616–75–6
27. Gürel, Zeki, Ozan Battal Türksever Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara 2014, 543 s.
Berikan Yayınları
ISBN 978–60528. Gürel, Zeki, Bolu’da Türk Dünyasının Bahara Eriş Bayramı Nevruz Ergenekon,
Ankara 2014, 246 s.
Berikan Yayınları
Seben Belediyesi Kültür Yayınları Nu: 1
ISBN 978–60529. Gürel, Zeki, Şanğrak Türk Dünyası Çocuk Edebiyatına Giriş, Ankara 2014, 320 s.
Avrasya Kütüphaneciler Derneği Yayını
ISBN 978-605
30. Gürel, Zeki-Nazlı Rânâ Gürel; Fahri Kaya Hayatı Sanatı Eserleri, Üsküp 2015, 380 s.
Yeni Balkan Yayınları
ISBN 978-608-4763-08-6
31. Gürel, Zeki-Nazlı Rânâ Gürel; Necati Zekeriya Orhan, Üsküp 2015, 216 s.
Yeni Balkan Yayınları
ISBN 978-608-4763-06-2
147
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
32. Gürel, Zeki-Nazlı Rânâ Gürel; Gülkaya İlhami Emin Hayatı Sanatı Eserleri, Üsküp 2016, 320 s.
Yeni Balkan Yayınları
ISBN
Gürel, Zeki-Ergin Baki; Mangal Fahri Ali Hayatı Sanatı Eserleri, Üsküp 2016, 320 s.
Yeni Balkan Yayınları
ISBN
Editörlüğünü yaptığı Kitaplar:
1. Gürel, Z.(Editör) Tefeyyüz, Üsküp/Makedonya 2002,
NOT: Makedonya’nın Türkçe eğitim veren en köklü ilköğretim okulunun 60. Kuruluş Yılı tanıtım
kitabı
2. Gürel, Z.(Editör), Esintiler, Ankara 2008, 264 s. Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek
Birliği Yayını Yayın Nu: 6
ISBN 978–975–95843–9–9
3. Gürel, Z.(Editör), Umut Canbolat, Akşemseddin, Ankara 2008, 89 s., Osmancık Belediyesi
Kültür Sanat Yayınları Kitap Nu: 11
ISBN 978–9944–0976–0–4
4 .Gürel, Z.(Editör), Umut Canbolat, Alaaddin’in Maceraları, Ankara 2008, 93 s., Osmancık Belediyesi Kültür Sanat Yayınları Kitap Nu: 10
ISBN 978–9944–0976–1–1
5.Gürel, Z(Editör), Umut Canbolat, Seyid Ali KOYUNBABA (tiyatro), Ankara 2008, 100 s., Osmancık Belediyesi Kültür Sanat Yayınları Kitap Nu: 12
Yayına Hazırladığı Kitaplar:
1.Gürel, Z.(Hazırlayan); Birinci Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, Ankara 1995,184 s.
İLESAM Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği Yayınları Nu: 1
ISBN 975–95843–0–1
2.Gürel, Z.(Hazırlayan); Birinci Çocuk Edebiyatı Sempozyumu, Ankara 1995, 180 s.
İLESAM Yayınları Nu: 2
ISBN 975–95843–2-X
3.Gürel, Z.(Hazırlayan) Birinci Çocuk Edebiyatı Sempozyumu 23 Nisan Bildiriler ve Tartışmalar, 2. Baskı, Ankara 1995, 180 s.
İLESAM Yayınları Nu: 2
4. Gürel, Z. (Hazırlayan) (Dr. Hasan Avni Yüksel ile birlikte); İkinci Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, Ankara 1995, 564 s.
İLESAM Yayınları Nu: 3
Bildiriler Dizisi Nu: 3
ISBN 975–95843–2–8
5.Gürel, Z. (Hazırlayan) (Yrd. Doç.Dr. EminBaydil ile birlikte),Kastamonu Eğitim, Kastamonu
1995, 54 s.
Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Yayını
6.Gürel, Z. (Yayın Kurulu Başkan Yardımcısı); 100 Ülkeden Çocuk Şiirleri-Poems For Children rom
148
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
100 Countries, Ankara, 1998
TÜKSAV Türk Dünyası Sanatçılar Vakfı Yayınları Nu: 1
7- Gürel, Z.(Hazırlayan) Ziya GÖKALP, Altın Işık Çocuklar, ANKARA 2006, 32 s.
Osmcık Belediyesi Kültür Sanat Yayınları Kitap Nu: 1
ISBN 975–6151–31–5
8.Gürel, Z. (Hazırlayan),(Feyza Esen ve Gözde Altın ile birlikteTürkiyeCumhuriyeti’nin
Önsözü ÇANAKKALE, Ankara 2009, 125 s.
Berikan Yayınları
ISBN 978–975–267–265–9
9.Gürel, Z. (Hazırlayan) Ziya Gökalp Altın Işık, Ankara 2010, 168 s.
Millî Eğitim Bakanlığı Yayını: 4693
Çocuk Kitapları, 100 Eser
ISBN: 978–975–11–3277–2
10.Gürel, Z. (Hazırlayan) Ömer Seyfettin Yalnız Efe, Ankara 2010,56 s.
Millî Eğitim Bakanlığı Yayını: 4692
Çocuk Kitapları, 100 Eser
11.Gürel, Z. (Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel ile birlikte); İbrahim Alâettin Gövsa Çocuk Şiirleri,
3. Baskı, Ankara 2010, Elips Yayınları; 7. Baskı 2012.
Millî Eğitim Bakanlığı 100 Temel Eser
ISBN: 978–605–4138–89–0
12. Gürel, Zeki (Hazırlayan), Edmondo de Amicis, Çocuk Kalbi, Türkçeye Çeviren: İbrahim Alaettin Gövsa. 1. Baskı, Ankara 2012, 336 s. Tema Yayınları.
Dünya Klasikleri
ISBN: 978-605-121-223-4
13.Gürel, Zeki (Nazlı Râna Gürel ile birlikte) Hazırlayan, İbrahim Alâettin Gövsa, Bedii Terbiye
Estetik Eğitimi, 1. Baskı, Ankara 2012, 107+100 s., Elips Kitap Yayınları.
ISBN: 978-605-121-179-4
14.Gürel, Zeki (Hazırlayan), Ömer Seyfettin, Yalnız Efe, 6. Baskı 2012, 125 s., Elips Kitap Yayınları.
Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim 100 Temel Eser
ISBN: 978-605-5994-70-09
15.Gürel, Zeki (Hazırlayan), Ömer Seyfettin, Seçme Hikâyeler, 5. Baskı Ankara 2012, 159 s.,
Elips Kitap Yayını.
ISBN: 978-605-4138-25-8
16. Gürel, Zeki (Hazırlayan), Necati Zekeriya Orhan, Ankara 2013, 123 s.
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Yayını
Bir Yazar Bir Eser Projesi
ISBN
17. Gürel, Zeki (Hazırlayan), Ömer Seyfeddin Külliyatı, Ankara 2014, 1567 s.
Elip Yayınları
ISBN
149
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
KİTAPTA BÖLÜM
1. Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Yazarlar Birliği Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı
1996, Ankara1996, Sayfa:269–283
Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları: 17
Yıllık Dizisi: 13
ISBN 975–7382–07–8
2. Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Yazarlar Birliği Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı
1997, Ankara 1997, Sayfa: 219–293
Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları: 20
Yılık Dizisi: 14
ISBN 975–7382–10–8
3.Gürel, Zeki (Nazlı Rânâ Gürel ile birlikte) “Osmancıklı Âşık Abdülkadir Uslu/Kadriyâ”, Folkloristik Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara 1998, s. 225–241
Yayın Sorumluları: Metin Özarslan-Özkul Çobanoğlu
ISBN 975–96080–0–6
4.Gürel, Z.“Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı 1998–1999, Ankara, 1999, s. 303–326
5. Gürel, Zeki “Türkistan’da Nevruz”, Mehmet Serhat Yılmaz, Kastamonu’da Nevruz, Kastamonu, 2004, s.77–87
6.Gürel, Zeki, “2005’te Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı 2006,
Ankara 2006, s. 219–242
Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları: 21
Yıllık Dizisi: 15
ISBN 975–7382–11–6
7.Gürel, Zeki “2007’de Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı 2008,
Ankara 2008, s. 204–234.
Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları: 30
Yıllık Dizisi: 21
ISBN 978–975–7382–37–9
8.Gürel, Zeki (Tuncer Türkleş ile birlikte)“Erdem Bayazıt Resmî ve Hususî Hayatı”, Erdem Bayazıt Kitabı, Ankara 2009, s,17–19
Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları:34
Anma Kitapları:2
ISBN:978–975–7382–39–3
9. Gürel, Zeki “Sunuş”, Winfred Kaminki, Çocuk ve Gençlik Edebiyatına Giriş, Çeviren Yılmaz
Baş, Ankara 2009, s. 8–9.
Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 4705
Bilim ve Kültür Eserleri 1483
İSBN: 978-075-11-3259-8
150
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
10. Gürel, Zeki, “Rıfkı Kaymaz’ın Hat Örnekleri ve Tuğralar Sergisi Üzerine”, Rıfkı
Kaymaz
Kitabı, Ank. 2011, s.219-222.
Türkiye Yazarlar Birliği Anma Kitabı: 3
Türkiye Yazarlar Birliği Yayını: 40
ISBN 978-975-7382-48-5
11. Gürel, Zeki, “Atalar Sözü Üzerine”, Elvan Elvan Atasözlerimiz, Editör: M. Nedim Erçetin,
Ankara 2012, s. 20–27.
Pursaklar Belediyesi Yayını.
12. Gürel, Zeki, “Önsöz”, Elvan Elvan Atasözlerimiz, Editör: M. Nedim Erçetin, Ankara 2012, s. 4-5.
Pursaklar Belediyesi Yayını.
ANSİKLOPEDİDE MADDE
1.Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Cilt: 1, Ankara
2002, 532 s.
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları: 214
“Abdullh Zühdî”, s.51
“Abdülahad Nurî, s.71
“Ağar, Ömer Kemal”, s. 134
Ç-MAKALELER
Gürel, Zeki “Kızılelma Hikâyesi Üzerine”, Divan Dergisi, Ağustos 1979, Cilt: 1, sayı: 9, s.
Gürel, Zeki (Doç. Dr. Ahmet Bican Ercılasun, Musa Doğan ile birlikte) “Divan Kısa
Hikâye
Yarışmasına Bazı Teklifler”, Divan Dergisi, Ağustos 1979, Cilt: 1, Sayı: 9, s
Gürel, Zeki “Musa Doğan ve Çağdaş Hikâyesi”, Yeni Divan dergisi, Haziran 1980, Cilt: 1, Sayı: 3, s.
Gürel, Zeki “Yeni Divan Dergisi’nin On Bir Kişiye Yazdığı Anket Türündeki Mektup”, Yeni Divan,
Eylül 1980, Cilt: 1, Sayı:5, s.
Gürel, Zeki “Ömer Seyfeddin’in Tarihî Hikâyeleri Üzerine Bir Araştırma”, Millî Kültür Dergisi,
Haziran 1980, Cilt: 2, Sayı: 13, s.
Gürel, Zeki “Esir Türkler” (Doç Dr. Ahmet Bican Ercılasun ile mülakat), Hergün Gazetesi, 23
Temmuz 1980
Gürel, Zeki “Zamanın Elinden Tutmak”, Yeni Düşünce Dergisi, 1982, Yıl: 1, Sayı: 37 s.
Gürel, Zeki “Bizde Çocuk Edebiyatı”, Millî Eğitim ve Kültür Dergisi, Mart 1984, Cilt: 6, sayı:
26, s.51–61
Gürel, Zeki “Anadolu’nun Ebedî Yurt Oluşu ve Osmancık”, Bizim Ocak Dergisi, Ekim 1985, Cilt:
1, Sayı: 2, s.
Gürel, Zeki “Fikrî ve Edebî Arayışlar Devrinde Hikâye ve Kısa Hikâye Kavramlarını Tarif Denemeleri”, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1990, Sayı: 5, s. 93–99
Gürel, Zeki “Yahya Kemal Beyatlı’nın Itri Şiiriyle İlgili Bazı Tespit ve Yorumlar”, Kırkambar
dergisi, Nisan 1991, Cilt: 1, Sayı: 3, s.
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–1”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:3, Sayı:73, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–2”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:3, Sayı:74, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–3”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:3, Sayı:75, ESKİŞEHİR
151
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–4”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:3, Sayı:76, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–5”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:77, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–6”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:78, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–7”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:79, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–8”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:80, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–9”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:81, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–10”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:82, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–11”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:83, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Türkler ve Din–12”, Yeni Anadolu Gazetesi, 1991, Yıl:4, Sayı:84, ESKİŞEHİR
Gürel, Zeki “Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı Üzerine”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1991, No:6, s.307–323.
Gürel, Zeki “ Anton Çehov’un Vişne Bahçesi Üzerine”, Milli Kültür Dergisi, Ağustos 1991, Nu:87, s.60–63.
Gürel, Zeki “1890–1901 Yıllarında Kısa Hikâyeciliğimiz”, Sosyal Bilimlerde Araştırma, Kasım
1991, Cilt: 1 Sayı: 1, s.
Gürel, Zeki “Türklerin Almanya Dramı Gurbet Ölümleri”, Sosyal Bilimlerde Araştırma Dergisi,
Aralık 1991- Ocak 1992, Cilt: I, No:2–3, s.24–27.
Gürel, Zeki “Dünya Çocuk Yılından Günümüze Çocuk Edebiyatı Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Littera Edebiyat Yazıları, 1992, Cilt: III, No:3, s.136–156.
Gürel, Zeki “İlk Gençlik ve Hayata İkinci Doğuş Üzerine” Sosyal Bilimlerde Araştırma Dergisi,
Nisan 1992, Cilt: 1, Sayı. 6, s.
Gürel, Zeki “İbrahim Alâettin Gövsa’nın Çocuk edebiyatımızdaki Yeri ve Çocuk Şiirleri-I”, Çağdaş
eğitim Dergisi, Haziran 1993, Cilt: 18, Sayı: 189, s.
Gürel, Zeki “İbrahim Alâettin Gövsa’nın Çocuk edebiyatımızdaki Yeri ve Çocuk Şiirleri-II”, Çağdaş eğitim Dergisi, Ağustos 1993, Cilt: 18, Sayı: 190, s.
Gürel, Zeki “Türklerin Din Olarak İslâmiyet’i Seçişleri”, 21. Asır Dergisi, Temmuz 1993, Cilt: 2, sayı:9, s
Gürel, Zeki “Cumhuriyet Dönemi Çocuk Edebiyatımız”, Gençlik Dergisi, Eylül-Ekim 1993, No:25, s.4–9.
Gürel, Zeki “Bulgaristan’da Türk Varlığı”, Türk Kültürü Dergisi, Ocak 1994, Cilt: XXXII,
No:369, s.45–51.
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı Kavramı Üzerine”, Türk Yurdu, Şubat 1994, Cilt: 14, Sayı: 78, s.
Gürel, Zeki “Tarık Buğra da Hakka Yürüdü”, Özgıda İş Dergisi, Nisan 1994, Cilt: 1, Sayı:9, s.
Gürel, Zeki “Eğitimci ve Çocuk Edebiyatçısı İbrahim Alâettin Gövsa”, Millî Eğitim Bakanlığı
Eğitim Dergisi, 1994, Sayı: 7, s. 84–89
Gürel, Zeki “Er Dilemek Geleneği”, Ülkü Ocağı Dergisi, Mart 1994, Cilt: 1, Sayı: 3, s.
Gürel, Zeki “Çocuk Kitapları Kılavuzuna İhtiyacımız Var”, Bilge Dergisi, Ekim 1994, (Güz), s.77–83.
Gürel, Zeki “Yozgat Halk Şairliğinin Dünü ve Bugünü”, Bozok, Aralık 1994, Cilt: 4, Sayı: 20, s.10–11
Gürel, Zeki “Türk Millî Varlığının İslâm Diniyle Bütünleşmesi”, Ülkü Ocağı dergisi, Nisan 1994,
Cilt: 1, Sayı: 4, s.
Gürel, Zeki “Millî Kültür ve Folklor” (Soruşturma), Ülkü Ocağı, Mayıs 1994, Cilt: 1, Sayı:5, s.
Gürel, Zeki “Türkiye’nin Batılılaşması ve Millî Meseleler”, Ülkü Ocağı, Eylül 1994, Cilt:1, Sayı: 9, s.
Gürel, Zeki “Bilge”, Ülkü Ocağı, Eylül 1994, Cilt: 1, Sayı: 9, s.
Gürel, Zeki “Sanat ve Edebiyata Bizim Bakışımız” Ülkü Ocağı, Kasım 1994, Cilt: 1Sayı: 12, s.
Gürel, Zeki “Avrasya Adıyla Yapılan Yayınlar”, Ülkü Ocağı, Aralık 1994, Cilt: 1, Sayı: 12, s.
152
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Abdullah Zühtü’nün Hayatı ve Eserleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Dergisi, Aralık 1994, Cilt:11, Sayı: 1–2, Sayfa:169–174
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatında Yeni Bir Soluk: Çizgi Roman”, Gök Dergisi, Aralık 1994, Cilt:
1, Sayı:1, s.
Gürel, Zeki “Sanat ve Edebiyatta Bizim Bakışımız” Atatürk Kültür Merkezi Başkanı Prof. Dr. Sadık Tural
ve İLESAM Başkanı Yahya Akengin ile yapılan mülakat),Ülkü Ocağı, Kasım 1994, Sayı:11, s.12–19.
Gürel, Zeki “Türk Dünyasında Kültür Birliğinin Sağlanmasında Çocuk edebiyatının Rolü ve Meseleleri”, Gök, Ocak 1995, Cilt: 1, Sayı: 2, s.
Gürel, Zeki “Turan Ülkesinin edebiyatına Hizmet Ödülü Osman Türkay’ın-I”, Gök, Şubat 1995,
Cilt: 1, Sayı: 3, s.
Gürel, Zeki “Turan Ülkesinin edebiyatına Hizmet Ödülü Osman Türkay’ın-I”, Gök, Mart 1995,
Cilt: 1, Sayı:4, s.
Gürel, Zeki “Çizgi Roman ve Çocuk”, Bilge Dergisi, Ocak 1995, (Kış), No:3, s.79–83
Gürel, Zeki “Edebî Tenkit ve Özbek Balalar Edebiyatı”, Bilge Dergisi, Haziran 1995, No:5, s.80–83.
Gürel, Zeki “Öğretmenim Diyebilmek”, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi,
Haziran 1995, Yıl: 1, Sayı:1, Sayfa:12–14
Gürel, Zeki “İbrahim Alâettin Gövsa’nın Edebiyat ve Çocuk Edebiyatı Kavramları Arasındaki Düşünceleri”, Kastamonu Eğitim, Ekim 1995, Yıl:1, Sayı:2, Sayfa:33–45
Gürel, Zeki “Çizgi Roman ve Çocuk”, Bilge Dergisi, Ocak 1995, (Kış), No:3, s.79–83
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı Kavramı Üzerine”, Sesler Dergisi, Nisan 1995, No:296, s.106–107
(MAKEDONYA)
Gürel, Zeki “Edebî Tenkit ve Özbek Balalar Edebiyatı”, Bilge Dergisi, Haziran 1995, No:5, s.80–83.
Gürel, Zeki “Koyun Baba Vakfı kütüphanesi” (Mülakat), Karınca Kardeş Dergisi, Nisan 1995, s.
Gürel Zeki “Osman Kara’nın Şiir Defteri”, Gök, Nisan 1995, Cilt: 1, Sayı: 5, s.
Gürel, Zeki “Örnek Alınacak Bir Çalışma: Van Kütüğü”, İLESAM Bülteni, Nisan 1995, Cilt. 5, Sayı: 40, s.
Gürel, Zeki “Makedonya’da Türklerin İlk Gazetesi Birlik’in 50. Yılı”, İLESAM Bülteni, Nisan
1995, Cilt: 5, Sayı: 40, s.
Gürel, Zeki “Niçin Koyun Baba Vakfı?”, Osmancık Dergisi, Mayıs 1995, Cilt: 1, Sayı: 1, s.
Gürel, Zeki “Halit Ziya Uşaklıgil’in Nemide Adlı Romanı Üzerine”, Gök, Ekim 1995, Cilt: 1,
Sayı:11, s.
Gürel, Zeki “İhtiyar Genclik”, HÜSYAD Bülteni, Şubat 1996, Cilt: 1, Sayı: 1, s
Gürel, Zeki “Kastamonu Üniversitesine Doğru”, Nasrullah Gazetesi, 23 Ağustos 1996
Gürel, Zeki “Okur-Yazar Olmak”, Kastamonu Gazetesi, 8 Eylül 1996
Gürel, Zeki “Çankırı Töresinde Yaren Kültürü”, Duygu Dergisi, Ocak 1996, Cilt: 1, Sayı: 3, s.
Gürel, Zeki “Forsa Hikâyesinin Tahlili”, Duygu Dergisi, Ocak 1997, Cilt: 1, Sayı:4,s.
Gürel, Zeki “İstiklâl Marşı’nın İngilizceye Tercümesi Üzerine”, Duygu, Mart 1997, Cilt:1, Sayı: 6, s.
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı ve İki Rapor”, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, Mart
1997, Cilt: I, No:3, s.63–73.
Gürel, Zeki “Bay: Kosova’da Türkçe İlk Sivil Dergi”, Ülkü Ocağı, Ocak 1997, Sayı: 25, s.
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı Dersi Üniversitelerde”, Duygu, Nisan 1997, Cilt: 1, Sayı: 7, s.
Gürel, Zeki “Kökü Mazide Olan Atî: Kastamonu”, Kastamonu Meşale, Temmuz 1997, Yıl: 2,
Sayı: 28, s.
153
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Türk Kültüründe ve Tarihinde Kastamonu”, Kastamonu Meşale, Temmuz 1997, Yıl:
2, Sayı: 29, s.
Gürel, Zeki “Mahallî Kültürden Millî Kültüre ve Türk Kültürünü Milletlerarası Düzeyde Temsil
Etmek”, Duygu, Ağustos 1997, Yıl: 1, Sayı: 11, s. (ÇANKIRI)
Gürel, Zeki “Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı Enstitüsüne Doğru”, Kastamonu Eğitim Dergisi,
Ekim 1997, Yıl: III, Sayı:4, s.91–104.
Gürel, Zeki “Azerbaycan Uşak Edebiyatı”, Bilge Yayın Tanıtım Tahlil Eleştiri Dergisi, Güz 1997,
S. 14, s.89–91
Gürel, Zeki “Dün ve Bugün Kastamonu”, Kastamonu Meşale, 1997, Yıl: 2, Sayı: 36
Gürel, Zeki “Şerefedeki Mânâ-I;II”, Kastamonu Meşale, 1997, Yıl: 2, Sayı: 33
Gürel, Zeki “Yayın Tanıtım Eleştiri Dergisi Bilge”, Türk Dil Kurumu Türk Dili Dergisi, 1997, Sayı: 50
“Zeki Gürel ile Dil ve Kültür Üzerine Mülakat”, (Redif dergisi Yazı işleri Müdürü: Ahmet Serdar
Yılmaz), Redif, Mart 1998, Yıl: 1, Sayı: 3, s.15–18, KASTAMONU
Gürel, Zeki “Niçin Çocuk Edebiyatçıları Birliği?”,Konuşan: Kenan Öztürk, Redif, Haziran 1998,
Yıl: 1, Sayı: 6, s.7–9
“Zeki Gürel ile Çocuk Edebiyatı Üzerine Röportaj”, Konuşan: Duygu Dergisi Yazı işleri Müdürü
Sadık Çakırsipahi, Duygu, Haziran 1998, Yıl: 2, Sayı:2, s.2–4 ÇANKIRI
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı Üzerine Bir Soruşturma”, Yeni Kervan Dergisi, Haziran 1998, Yıl:
1, Sayı: 4, S. 88–117 ANKARA
“Çocuk Edebiyatı Üzerine Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel ile” Konuşan: Fatih Çalışkan, Yeni Dönem,
15 Şubat 1999, Yıl:1, Sayı: 11, s.25 ANKARA
Gürel, Zeki “Türkmen Çağalar Edebiyatı” , Bilge, Bahar 1998, Sayı: 16, s. 118–120
Gürel, Zeki “Dede Korkut’u Çocuklara Anlatmak”, Türk Yurdu, Aralık 1998, Cilt:18, Sayı: 136, s. 66–71
Gürel, Zeki “Yugoslavya’daki Türkçe Çocuk Edebiyatının Örnekleri Gökkuşağında”, Bilge Dergisi,
1999 (Kış), Sayı:19, s.102–104.
Gürel, Zeki “Batı Trakya Türkleri Çocuk Edebiyatı”, Bilge Dergisi, 1999 (Nevruz), Sayı:20, s.115–116.
Gürel, Zeki “Salih Baklacı ile Bizim Memleket Bulgaristan Üzerine Bir Söyleşi”, Gündüz Gazetesi, 4 Temmuz 1999
Gürel, Z. “Zileli Âşık Ceyhunî’ye Yeni Bir Bakış”, Tokat Kültür Araştırma Dergisi, Kasım 1999,
Yıl: 7, Sayı: 14, s.52–59.
Gürel, Zeki “Kazak Türklerinin Atasözlerinde Çocuk”, Kümbet Dergisi, Şubat-Mart 2000, Yıl: II,
Sayı:5, s.4–6.
Gürel, Zeki “Türkistan, Türkistan, Türkistan…”, Yessevî Üniversiteti, Türkistan- KAZAKİSTAN,
22 Haziran 2000, Yıl:1, Sayı:12.
Gürel, Zeki “Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin Meseleleri”, Hikmet İlmî Araştırmalar DergisiJournal of Scientific Research, Gostivar- MAKEDONYA, Kasım 2003, Yıl:1, Sayı: 2, s. 42–67
“Haftanın Sohbeti: Büyük Buluşma Geleneksel Olmalı”, Aynur Seyfullah’ın Sorularını Cevaplayanlar: Zeki Gürel-Fahri Ali-Oktay Ahmet, Birlik, 7 Haziran 2003 Üsküp-MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Bir Yürek Şimdi Durdu Aziz Dost Gayur Şeh’in Ardından”, Birlik Gazetesi, 8 Ocak
2004, Yıl:60, Sayı:6044, Üsküp-MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Okul Öncesi Kültürler Arası Pedagoji Enstitüsü IPE Bir Model Olabilir mi?-III” , Birlik, 8 Ocak 2004, Yıl:60, Sayı:6044, Makedonya
154
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Okul Öncesi Kültürler Arası Pedagoji Enstitüsü IPE Bir Model Olabilir mi?-IV”, Birlik, 10 Ocak 2004, Yıl:60, Sayı:6045, Makedonya
Gürel, Zeki “Okul Öncesi Kültürler Arası Pedagoji Enstitüsü IPE Bir Model Olabilir mi?-V”, Birlik,
13 Ocak 2004, Yıl:60, Sayı:6046, Makedonya
Gürel, Zeki “Okul Öncesi Kültürler Arası Pedagoji Enstitüsü IPE Bir Model Olabilir mi?-VI”,
Birlik, 15 Ocak 2004, Yıl:60, Sayı:6047, Makedonya
Gürel, Zeki “Türk Düşünce Ufukları ve Bizim Klasiklerimiz” Birlik, 20 Ocak 2004, Yıl: 60,
Sayı:6049, Makedonya
Gürel, Zeki “Bu Ezanlar ki ….”, Hilal, Ocak-Şubat 2004, Yıl: XVII, Sayı:115, s.8-9, Makedonya
Gürel, Zeki “Makedonya’da Vrapçişte Çevresi Ağzı”, Dere, Kış 2004, Yıl:2 Sayı:3, s.17–19 (Makedonya)
“Canım Kurban Olsun Senin Yoluna”, Hilal, Mart-Haziran 2004, Yıl: XVII, Sayı: 116, s.8–9 Makedonya
Gürel, Zeki “Makedonya’da Bir Hikmet Var–1” Köprü (Kültür Sanat Dergisi)”, Nisan-Eylül 2004,
Yıl:2, Sayı:6, s.31–33(Üsküp-MAKEDONYA)
Gürel, Zeki “Makedonya’da Bir Hikmet Var-II”, Köprü, Ocak-Mart 2005, Yıl:3, Sayı: 7, s.30–33
Gürel, Zeki “Kur’an’da Zafer Vaad Ediyor Hazreti Yezdan”, Hilal, Temmuz-Ekim 2004, Yıl: XVII
Sayı:117, s.8–9- Makedonya
Gürel, Zeki “Dünden Bugüne Makedonya Sorunu”, Yeni Dönem, 25 Kasım 2004,(Prizren/Kosova)
Gürel, Zeki “Üsküp Ezanlarında Yıkadım Ruhumu”, Hilal, Kasım-Aralık 2004, Yıl: XVII,
Sayı:118, s.8–9 Makedonya
Gürel, Zeki “Kaybolan Şehirde Yahya Kemal’le Yaşamak-I”, Birlik, 1 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Kaybolan Şehir’de Yahya Kemal’le Yaşamak-II”, Birlik, 3 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Kaybolan Şehirde Yahya Kemal’le Yaşamak-III”, Birlik, 5 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-I”, Birlik, 10 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-II”, Birlik, 12 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-III”, Birlik, 15 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-IV”,Birlik, 17 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-V”, Birlik, 19 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-VI”, Birlik, 22 Temmuz 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-XI”, Birlik, 5 Ağustos 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-XII”, Birlik, 7 Ağustos 2003
Gürel, Zeki “Şiir Nazariyatı ya da Poetika-XII”, Birlik, 9 Ağustos 2003
Gürel, Zeki “Ümmü’l Muharrirat Halide Nusret Zorlutuna-I,II, ”, Birlik, 27 Eylül 2003; 30 Eylül 2003
Gürel, Zeki “Makedonyalı Şair Yahya Kemal ve Tekbir”, Hilal, Eylül-Ekim 2003, Yıl: 16, Sayı:
113, s. 7 MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Dağarcık: Bir Dil Üç Şair-I,II, III”, Birlik, 2 Ekim 2003; 4 Ekim 2003; 7 Ekim 2003
MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Yahya Kemal’siz Olmaz”, Birlik, 6 Aralık 2003
Gürel, Zeki “Makedonya’da Türkçenin Gülleri”, Dere, Kış 2003, Yıl:1, Sayı: 1, s.8 (Gostivar-MAKEDONYA)
Gürel, Zeki “Edebiyata Açılan Pencere: Balkanlar Gerçeğini Yaşayan ve Yazan Adam Ömerseyfeddin-I, II, III”, Birlik, 5 Nisan 2003; 12 Nisan 2003; 19 Nisan 2003 Makedonya
Gürel, Zeki “Kültür Adamı, Şair-Yazar ve Gazeteci Avni Engüllü”, Avni Engüllü, Yarı Kalan Mısralar, Delfına, Üsküp/Makedonya, 2004, s. 65–72
155
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Kosova-Makedonya Ağızları ve Bir İlk Adım”, Yeni Balkan, 9 Aralık 2004, Yıl:1,
Sayı:24, (Üsküp-Makedonya)
Gürel, Zeki Makedonya Türk Eğitiminde Sorunlar ve Muhtemel Çözümler Paneli Sonuç Bildirisi”,
Dere, Kış 2005, Yıl: 3, Sayı: 4, s. 30–32
“Gönül Erlerine Yarı Kalan Mısralar”, Hilal, Ocak 2005, Yıl: XVIII, Sayı:119, s.8–9 (Üsküp/MAKEDONYA)
Gürel, Zeki “Milli Şairimiz Mehmet Akif Ersoy ve Balkanlar”, Dere, (Mevsimlik Edebiyat Kültür
Sanat ve İrfan Dergisi), Kış 2005, Yıl:3, Sayı:4, s.4–7, (Yukarı Banisa-MAKEDONYA)
Gürel, Zeki “Anadolu Kokan Kıbrıs ve Milli Direniş Kahramanı Rauf Denktaş”, Yeni Dönem, 30
Eylül 2005 KOSOVA
Gürel, Zeki “Çocuk Eğitiminde ve Edebiyatında Bir Öncü: Kazım Karabekir Paşa”, Hece, (Çocuk
Edebiyatı Özel Sayısı), Ağustos-Eylül 2005, Yıl:9, Sayı:104–105, s.389–400
Gürel, Zeki Tacettin Şimşek ile birlikte) “Çocuk Edebiyatı Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”,
Hece, (Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), Ağustos-Eylül 2005, Yıl:9, Sayı:104–105, s.549–656
Gürel, Zeki “Anadolu Kokan Kıbrıs ve Millî Direnişin Kahramanı Rauf Denktaş-II”, Bolu’da Sanat
Sokağı, Ocak-Şubat, 2006, Sayı:12, s. 27–29
Gürel, Zeki “Sesli ve Görüntülü Yayınlarda Ahlâkî Yozlaşma ve Şiddet”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Haziran 2006, yıl:7, Sayı:76, s.57–62
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Mehmet Akif Ersoy”, Somuncu Baba Çocuk, Ocak2007, Yıl:1, sayı:2, s.27–28
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Mevlana”, Somuncu Baba Çocuk, Şubat 2007, Yıl:1, Sayı: 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Somuncu Baba” Somuncu Baba Çocuk, Mart 2007 Yıl:1, Sayı:3, s. 26–27
Gürel, Zeki “Türkistan’da Nevruz”, Türk Dünyası Aylık Fikir Kültür ve Araştırma Dergisi,
Yüce Erek, Mart 2007, Yıl:8, Sayı:40, s. 38–42 (Hakemli Dergi)
Gürel, Zeki “Özümüzü Kesen Kılıç”, Genç Kardelen, Mart 2007, Sayı: 12, s. 20–22
Gürel, Zeki “Uçta Bir Kültür Adamı: Ziya Zakir Acar”, Toşayad Kümdet, Ocak-Şubat-Mart 2007,
Yıl:1, Sayı:1, s. 44–47
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Nasreddin Hoca”, Somuncu Baba Çocuk, Nisan 2007, Yıl:1, Sayı:5, s.26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Fatih Sultan Mehmet”, Somuncu Baba Çocuk, Mayıs 2007, Yıl:1,
Sayı: 6, s. 26–27 S.2, s.42- 67
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Yunus Emre”, Somuncu Baba Çocuk, Haziran 2007, Yıl:1, Sayı:6, s.26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Hoca Ahmet Yesevî”, Somuncu Baba Çocuk, Temmuz 2007, Yıl:1,
Sayı:7, s 26–27
Gürel, Zeki “Âşık Paşa ve Türkçe Bilgi Şöleni”, Yenises Dergisi, Temmuz 2007, Yıl:12, Sayı:139, s. 14–16
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Alparslan”, Somuncu Baba Çocuk, Ağustos 2007, Yıl:1, Sayı:8, s.26–27
“Siz Bilirsiniz: Yavuz Sultan Selim”, Somuncu Baba Çocuk, Eylül 2007, Yıl:1, Sayı:9, s.26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Mimar Sinan”, Somuncu Baba Çocuk, Ekim 2007, Yıl:1, Sayı: 10, s.26–27
Gürel, Zeki“Siz Bilirsiniz: Atatürk”, Somuncu Baba Çocuk, Kasım 2007, Sayı:1, Sayı:11, s.26–29
Gürel, Zeki “Görsel Yayınlarda Ahlâkî Yozlaşma ve Şiddet”, Türkiye III. Dînî Yayınlar Kongresi
Türkiye’de Çocuk Yayıncılığı, 28–30 Ekim 2005-Ankara, Ankara 2007, s. 247–264 (Türkiye Diyanet İşleri Yayını)
Gürel, Zeki “Gönül Erlerine Yarı Kalan Mısralar”, Kümbet Altında Dergisi, Temmuz-Ağustos,
Eylül 2007, Yıl:1, Sayı:2, s. 32–33
156
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Hoca Ahmet Yesevî ve Hacı Bektaş Velî Yolunda Bir Alperen Velî Koyun Baba”, 2.
Uluslar arası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni, cilt:2, Ankara 2007,
s.1441–1452 (Gazi Üniversitesi
GÜREL, Zeki, “Anadolu Kokan Kıbrıs ve Milli Direnişin Kahramanı Rauf Denktaş”, Bolu’da
Sanat Sokağı(Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi), Bolu, Kasım-Aralık 2005, Sayı:11, s.26–30; OcakŞubat 2006, Sayı:12, s. 27–29
GÜREL, Zeki, “Şemseddin Sami’nin Türk Edebiyatındaki Yeri ve Önemi”, Hikmet(İlmî Araştırma
Dergisi- Journal of Scientific Research), Gostivar-MAKEDONYA, Mayıs 2006, sayı:7, s. 85–104
GÜREL, Zeki, “Sesli ve Görüntülü Yayınlarda Yozlaşma ve Şiddet Karşısında Çocuklarımız”,
Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Ankara, Haziran 2006, yıl:7, sayı:76, s. 57–61
Gürel, Zeki “Yahya Kemal’in Üsküp’teki Evine Sahip Çıkalım”, İLESAM Bülteni, Mart, Nisan,
Mayıs, 2008, Yıl:18, sayı:58, s. 3–5
Gürel, Zeki “Yahya Kemal’in Makedonya’daki Hatırasına Sahip Çıkmak İnsanlık Borcudur”, Kümbet Altında, Temmuz, Ağustos, Eylül 2008, Yıl:2 sayı:6, s.7
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Osman Gazi”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Ocak 2008, Yıl:2,
sayı:13. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Orhan Gazi”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Şubat 2008, Yıl:2, sayı:14. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Murat Hüdavendigar”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Mart 2008,
Yıl:2, sayı:15. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Yıldırım Beyazıt”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Nisan 2008, Yıl:2,
sayı:16. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Fatih”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Mayıs 2008, Yıl:2, sayı:17. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: I. Mehmed”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Haziran 2008, Yıl:2,
sayı:18. s. 26–27,
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: II. Murad”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Temmuz 2008, Yıl:2,
sayı:19. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: II. Bayezid”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Ağustos 2008, Yıl:2,
sayı:20. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Yavuz”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Eylül 2008,Yıl:2, sayı:21. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: Kanuni”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Ekim 2008, Yıl:2, sayı:21. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: II. Selim”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Yıl:2, Ekim 2008, sayı:22. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: III. Murat”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Yıl:2, Kasım 2008, sayı:23. s. 26–27
Gürel, Zeki “Siz Bilirsiniz: III. Mehmed”, Sonuncu Baba Çocuk Dergisi, Aralık 2008,Yıl:2,
sayı:24. s. 26–27
Gürel, Zeki “Türk Dünyası Çocuk Edebiyat Tarihi niçin Yazılmalıdır, Nasıl Yazılmalıdır?” Türk
Halkları Edebiyatı II Beynelhalk Uşak Edebiyatı Kongresi Materiallar, Bakü, I. Kitap, s. 213,
Kafkas Üniversitesi Yayını, 2008
Gürel, Zeki “Köroğlu’nu Çocuklara Anlatmak”, Halk Kültürü ve Köroğlu Bilgi Şöleni, Bolu, s.
230–248, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayını, 2008.
Gürel, Zeki “Sultan I. Ahmed”, Somuncu Baba Çocuk, Ocak 2009, Yıl:3, Sayı:25, s.26–27
Gürel, Zeki “Kaybolan Şehirde Yahya Kemal Tuttu Elimden”, Bozgunda Bir Fetih Düşü Yahya
Kemal Beyatlı Hece Dergisi Özel Sayısı, Ocak 2009, Yıl:13, Sayı:145, s.408–420
157
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Sultan I. Mustafa”, Somuncu Baba Çocuk, Şubat 2009, Yıl:3, Sayı:26, s.26–27
Gürel, Zeki “Sultan Genç Osman” Somuncu Baba Çocuk, Mart 2009, Yıl:3, Sayı:27, s.26–27
Gürel, Zeki “… Türkiye’m Yaşayacak”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1, s.19
Gürel, Zeki “Ömer Seyfeddin Çocuk Edebiyatçısı mı?”, Türk Yurdu, Mart 2009, Cilt:29, Sayı:259, s.63–65
Gürel, Zeki “Vatan Millet Anadili Diye Diye Uçmağa Vardı”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009,
Yıl:1, Sayı:1, s.16–18
Gürel, Zeki “İnsanlığın Ufkuna Çıkmayı Başaran Cengiz Aytmatov Seksen Yaşında”, Birliğe Çağrı,
Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1, s.9–15
Gürel, Zeki “Bir Dil Üç Şair”, Sanat Sokağı, Mart-Nisan 2009, Yıl:6, Sayı:30, s.82–85
Gürel, Zeki “IV. Murat”, Somuncu Baba Çocuk, Nisan 2009, Yıl:3, Sayı:28, s.26–27
“Özümüzü Kesen Kılıç”, Kümbet Altında, Nisan-Mayıs –Haziran 2009, Yıl:11, Sayı:36, s.15–18
Gürel, Zeki “Sultan İbrahim” Somuncu Baba Çocuk, Mayıs 2009, Yıl:3, Sayı:29, s.26–27
Gürel, Zeki “Bizim Ahıska”, Sanat Sokağı, Mayıs-Haziran 2009, Yıl:6, Sayı:31, s.40–41
Gürel, Zeki “Sultan IV. Mehmed”, Somuncu Baba Çocuk, Haziran 2009, Yıl:3, Sayı:30, s.26–27
Gürel, Zeki “Makedonya Türk Basınında ve Edebiyatında Atatürk-I”, Kültür Evreni, Sonbahar
2009, Yıl:1, Sayı:4, s.211–218
Gürel, Zeki “Türk Dünyası Kavramı”, Her Telden, Yaz 2009, Yıl:1, sayı:2, s.58–59
Gürel, Zeki “Sultan II. Süleyman”, Somuncu Baba Çocuk, Temmuz 2009, Yıl:3, sayı:31, s.26–27
Gürel, Zeki “Sınırların Ötesinde Türk Kalmak”, Sanat Sokağı, Temmuz-Ağustos 2009, Yıl:6,
Sayı:32, s.62–63
Gürel, Zeki “II. Ahmet”, Somuncu Baba Çocuk, Ağustos 2009, Yıl:3, Sayı:32, s.26–27
Gürel, Zeki “IV. Murat”, Somuncu Baba Çocuk, Eylül 2009, Yıl:3, Sayı:33, s.26–27
“Dünyanın Çinde’ki İnsan Hakları İmtihanı”, Sanat Sokağı, Eylül-Ekim 2009, Yıl:6, Sayı:33, s.34–37.
Gürel, Zeki “III. Ahmet Han”, Somuncu Baba Çocuk, Ekim 2009, Yıl:3, Sayı:34, s.26–27
Gürel, Zeki “Sultan I. Mahmud”, Somuncu Baba Çocuk, Kasım 2009, Yıl:3, Sayı:35, s.26–27
Gürel, Zeki “Türk Dünyasının Ortak Adı Köroğlu”, Sanat Sokağı, Kasım-Aralık 2009, Yıl:6,
Sayı:34, s.34–35
Gürel, Zeki “III. Osman”, Somuncu Baba Çocuk, Aralık 2009, Yıl:3, Sayı:36, s.26–27
Gürel, Zeki “Sunuş”, Winfred Kaminski; Çocuk ve Gençlik Edebiyatına Giriş, Almancadan Tercüme Eden: Yılmaz Baş, Ankara 2009, s. 6–9
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Yayını:4705
ISBN: 978–975–11–3259–8
Gürel, Zeki “Kastamonu’da İlk Akademik Dergi: Kastamonu Eğitim”, Kastamonu Basın Sempozyumu Bildiriler, Ankara 2009, s.218–224
T.C. Kastamonu Valiliği Yayını
ISBN: 978–605–378–027–4
206. Gürel, Zeki “Söz Başı” İslam Beytullah Erdi; Sınırların Ötesinde Türk Kalmak, Ankara 2009, s. 7–8
Gürel, Zeki “İhsan Ozanoğlu’nun Eserlerinde Çocuk ve Çocuk Edebiyatı”, İhsan Ozanoğlu Sempozyumu
Bildiriler, Ankara 2009, s.209–217 T.C. Kastamonu Valiliği Yayını, ISBN: 978–605–378–038–0
Gürel, Zeki (Tarık Aksoy’la birlikte), “Türkçe İlk Alfabe Kitabı Nuhbetü’l-Etfâl’de Türkçe Öğretim
Metodu ve Günümüzdeki Bazı Uygulamalar”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2008, Yıl:9, Sayı: 17, s. 19–30 ISBN: 1303–0035
158
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Bu Gelen Köroğlu’dur” Yeni Ses, Ocak 2010, Yıl:15, Sayı:169, s. 30–31
Gürel, Zeki “Sultan II. Mustafa”, Somuncu Baba Çocuk, Ocak 2010, Yıl:4, Sayı:37, s.26–27
Gürel, Zeki “Sınırların Ötesinde Türk kalmak”, Önder, KEŞAN, 25 Ocak 2010, Y. 48, S. 14379.
Gürel, Zeki “Hıyavanlı’nın Kırılmış Ğönül’ü” Sanat Sokağı, Ocak-Şubat 2010, Yıl:7, Sayı:35, s.60–63.
Gürel, Zeki “I. Abdülhamid”, Somuncu Baba Çocuk, Şubat 2010, Yıl:4, Sayı:38, s.26–27
Gürel, Zeki “Mehmed Âkif’in İstikâl Marşı Atatürk’ün Kurtuluş Hareketinde Din ve Milliyetçilik”,
Prof. Dr. Dankwart A. Rustow, İngilizceden tercüme eden: Zeki Gürel, Türk Yurdu, Mart 2010,
Sayı:271, s.58–61
Gürel, Zeki “III. Selim”, Somuncu Baba Çocuk, Mart 2010, Yıl:4, Sayı:39, s.26–27
Gürel, Zeki “Sınırların Ötesinde Türk Kalmak”, Haber 69, Mart 2010, Sayı:229, s.36–37
Gürel, Zeki “İstiklâl Marşımız ve Türk Dünyası” Sanat Sokağı, Mart-Nisan 2010, Yıl:7, Sayı:36, s.72–81
Gürel, Zeki “Hıyavanlı”Kültür Çağlayanı, Mart-Nisan 2010, Yıl:1, Sayı:1, s.15–19
Gürel, Zeki “IV. Mustafa Han” Somuncu Baba Çocuk, Nisan 2010, Yıl:4, Sayı:40, s.26–27
Gürel, Zeki “II. Mahmud Han”, Somuncu Baba Çocuk, Mayıs 2010, Yıl:4, Sayı:41, s.26–27
Gürel, Zeki “İstiklâl Marşı, Âkif, Türkiye ve Türk Dünyası”, Bilimsel Eksen/Scientific Akis, Bahar
2010, Yıl:1, Sayı:1, S. 133–162
Gürel, Zeki “Küreselleşme Sürecinde Yerel Dergilerin Önemi ve Sanat Sokağı Dergisi Örneği”,
Kültür Çağlayanı, Mayıs-Haziran 2010, Yıl:1, Sayı:1, s.14–20
Gürel, Zeki “Abdülmecid Han”,Somuncu Baba Çocuk, Haziran 2010, Yıl:4, Sayı:42, s.26–27
Gürel, Zeki “Abdülaziz Han”, Somuncu Baba Çocuk, Temmuz 2010, Yıl:4, Sayı:43, s.26–27
Gürel, Zeki “Şiire ve Şaire Dair” Kümbet Altında, Temmuz-Ağustos- Eylül 2010, Sayı.41, s.9–11
Gürel, Zeki “Küreselleşme Sürecinde Yerel Dergiler…” Sanat Sokağı, Temmuz-Ağustos 2010,
Yıl:7, Sayı:37, s.70–73
Gürel, Zeki “V. Murat” Somuncu Baba Çocuk, Ağustos 2010, Yıl:4, Sayı:44, s.26–27
Gürel, Zeki “II. Abdülhamid” Somuncu Baba Çocuk, Eylül 2010, Yıl:4, Sayı:45, s.26–27
Gürel, Zeki “Sutan Memed Reşat”, Somuncu Baba Çocuk, Ekim 2010, Yıl:4, Sayı:46, s.26–27
Gürel, Zeki “VI. Mehmed/Vahdeddin” Somuncu Baba Çocuk, Kasım 2010, Yıl:4, Sayı:47, s.26–27
Gürel, Zeki“Siz Bilirsiniz” Somuncu Baba Çocuk, Aralık 2010, Yıl:4,Sayı:48, s.26–27
Gürel, Zeki “Balkanlarda Türkçe Yazmak Mücadele Etmek Demek”, Sanat Sokağı, Ocak-Şubat
2011,Yıl: 8, Sayı: 39, s. 46–49
Gürel, Zeki “Türk Cumhuriyetleri Bağımsızlığına Kavuşalı Yirmi Yıl oldu Mu?”,Sanat Sokağı,
Mayıs-Haziran 2011, Yıl: 8, Sayı: 40, s. 80–85
Gürel, Zeki “Makedonya’da Osmanlı Sonrasında Türkçe Eğitim ve Türkçenin Öğretilmesi Üzerine
Bir Durum Analizi”, Türk Yurdu, Haziran 2011, Cilt: 31, Sayı: 286, s.253–260.
Gürel, Zeki “Komşu Penceresinden Suriye ve Suriye’de Türkler”, Sanat Sokağı, Eylül – Ekim
2011, Y. 8, S. 41, s. 22–25.
Gürel, Zeki “Türk Cumhuriyetleri Çocuk Edebiyatı”, T.C. M. E. B. Talim Terbiye Kurulu Şimdi
Okuma Zamanı Okuma Kültürü ve Etkili Dil Kullanımı Projesi, Okuma Kültürü ve Söz Varlığının Geliştirilmesi Çalıştayı, 19–23 Ekim 2010, Kızılcahamam- ANKARA, s 226–234.
Gürel, Zeki “Rüyadan Gerçeğe Uyanmak I, II, III”, Bolu Havadis Gazetesi, BOLU, 28 Kasım
2011, Y. 1, S. 1; 5 Aralık 2011, Y. 1, S. 1; 12 Aralık 2011, Y. 1, S. 1.
159
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Millî Direnişin Kahramanı Rauf Denktaş”, Sanat Sokağı, Ocak-Şubat 2012, Y. 9, S.
42, s. 1, 14–19.
Gürel, Zeki “Âkif’in Hayatında Bolu ve Bolu’da Mehmed Âkif ,”, Bolu Havadis, 16 Ocak 2012,
Y.1, S. 8.
Gürel Zeki “Millî Kahraman’a Son Gözyaşı –Rauf Denktaş”, Bolu Havadis, 23 Ocak 2012, Y. 1, S. 9.
Gürel, Zeki “Âkif’in Can Dostu Bolulu Halil Ağa Kim? I, II, III, IV”, Bolu Havadis, 30 Ocak
2012, Y. 1, S. 10; 6 Şubat 2012, Y. 1, S.11; 13 Şubat 2012, Y. 1, S. 12; 20 Şubat 2012, Y. 1, S. 13.
Gürel, Zeki “İstiklal Marşı Mecliste Okunduğunda Ayağa Kalkmayan Bolu Milletvekili Kim? I,
II”, Bolu Havadis, 27 Şubat 2012, Y. 1, S. 14; 5Mart 2012, Y. 1, S. 15.
Gürel, Zeki “Bolu Varlık Ailesini Unuttu mu? I, II, III, Bolu Havadis, 12 Mart 2012, Y. 1, S. 16;
19 Mart 2012, Y. 1, S. 17, 26 Mart 2012, Y. 1, S. 18.
Gürel, Zeki “Bulgaristan’da Türk Edebiyatı”, Sanat Sokağı, Mart-Nisan 2012, Y. 9, S. 43, s. 36–38.
Gürel, Zeki “Bolu’da Harbiyeli Bir Şair Muhsin Murtaza”, Bolu Havadis, 2 Nisan 2012, Y. 1, S. 19.
Gürel, Zeki “Bolulu Neyzen Tevfik Kolaylı I, II, III”, Bolu Havadis, 9 Nisan 2012, Y. 1, S. 20; 16
Nisan 2012, Y. 1, S. 21; 23 Nisan 2012, Y. 1, S. 22.
Gürel, Zeki “Bolu’yu İmar Eden Adam İzzet Baysal”, Bolu Köroğlu Gazeteciler Cemiyeti Bolu
Gazetesi, 11 Mayıs 2012.
Gürel, Zeki “Türkiye Cumhuriyeti’nin Önsözü Çanakkale Türk Gençliğinin Çanakkale Yürüyüşü
(A.İ.B.Ü.) Örneği I, II, III”, Bolu Havadis, 30 Nisan 2012, Y. 1, S. 23; 7 Mayıs 2012, Y. 1, S. 24; 14
Mayıs 2012, Y. 1, S. 25.
Gürel, zeki “Akhoca’nın Oğlu Hüseyin Aköğretmen I, II, III”, Bolu Havadis, 21 Mayıs 2012, Y.
1, S.26; 4 Haziran 2012, Y. 1, S. 28.
Gürel, Zeki “Aköğretmen ve Yöreci Mehmed”, Bolu Havadis, 28 Mayıs 2012, Y. 1, S. 27.
Gürel, Zeki “Bolu’da Gözlerden Irak Bir Şair: Ayhan Kesre I, II”, Bolu Havadis, 11 Haziran 2012,
Y. 1, S. 29, 18 Haziran 2012, Y. 1, S. 30.
Gürel, Zeki “Bolu’da Bir Kuvvacı ve Tarihçi: M. Zekai Konrapa I, II”, Bolu Havadis, 25 Haziran
2012, Y. 1, S. 31; 2 Temmuz 2012, Y. 1, S. 32.
Gürel, Zeki “Ümmi Kemal Bolulu mu?”, Bolu Havadis, 9 Temmuz 2012, Y. 1, S. 33.
Gürel, Zeki “Bolu’nun Şair ve Yazar Rektörü: Kemal Güçlüol”, Bolu Havadis, 6 Ağustos 2012, Y. 1, S. 37.
Gürel, Zeki “Bolu’da Bir Hâkim Şair: Cevat Sadıkoğlu”, Bolu Havadis, 16 Ağustos 2012, Y. 1, S. 38.
GÜREL, Zeki “Yıldız Yağmuru ve Yıldız Doğandor”, Bolu Havadis, 27 Ağustos 2012, Y. 1, S. 39.
Gürel, Zeki “Peygamberin Övdüğü Türkler ve Ağustos Zaferleri I, II”, Bolu Havadis, 3 Eylül 2012,
Y. 1, S. 40, 10 Eylül 2012, Y. 1, S. 41.
Gürel, Zeki “Kültür ve Sanat Adamı, Yayıncı, Belediye Başkanı: Ahmet Selami Erkut”, Bolu Havadis, 17 Eylül 2012, Y. 1, S. 42.
Gürel, Zeki “Ressam şair: Ayşe Sevgi Ersoy”, Bolu Havadis, 24 Eylül 2012, Y. 1, S. 43.
Gürel, Zeki “Bolu’da Bir Çankırılı: Ahmet Talat Onay”, Bolu Havadis, 1 Ekim 2012, Y. 1, S. 44.
Gürel, Zeki “Atatürk’ün Evini Yapan Bolulu: Ali Naci Eren”, Bolu Havadis, 8 Ekim 2012, Y. 1, S. 45.
Gürel, Zeki “Bolu Şairleri I, II”, Bolu Havadis, 15 Ekim 2012, Y. 1, S. 46;
Gürel, Zeki “Bolu’da Atatürkçü Bir Şair: Halim Yağcıoğlu”, Bolu Havadis, 12 Kasım 2012, Y. 1, S. 49.
Gürel, Zeki “Aşk Olsun Gaziantep Çocuk Edebiyatı ve Çocuk Hakları I, II”, Bolu Havadis, 19
Kasım 2012, Y. 1, S. 50; 26 Kasım 2012, Y. 1, S. 51.
160
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Gürel, Zeki “Atatürk Sevgisi Adlı Filimde Atatürk Rolünü Oynayan Bolulu Öğretmen Şair Kim?
I, II”, Bolu Havadis, 3 Aralık 2012, Y. 2, S. 52; 10 Aralık 2012, Y. 2, S. 53.
Gürel, Zeki “Günümüz Türk Gençliğinin Bolu’dan Mehmed Âkif’e Yazdığı Mektuplar I, II, III”,
Bolu Havadis, 17 Aralık 2012, Y. 2, S. 54; 24 Aralık 2012, Y. 2, S.55; 31 Aralık 2012, Y. 2, S. 56.
Gürel, Zeki “Türk Dünyasından Esintiler: Bir Dil Üç Şair Fuzuli-Şehriyar-Bahtiyar Vahabzade I,
II”, Elimiz Günümüz, AZERBAYCAN, Sentybr, 2012, No: 9 (47); Sentybr 2012, No: 10 (48).
Gürel, Zeki “Türk Dünyasından Esintiler: Özümüzü Kesen kılıç”, , Elimiz Günümüz, AZERBAYCAN, Oktybr 2012, No: 11 (49).
Gürel, Zeki “Burç-ı Evliyadır Bolu I,II, III, IV”, Bolu Havadis, 7 Ocak 2013, Y.11, S.57; 14 Ocak
2013, Y. 2, S.58; 21 Ocak 2013, Y. 2, S. 59; 28 Ocak 2013, Y. 2, S. 60.
Gürel, Zeki “Köroğlu ansiklopedisi Niçin Hazırlanmalıdır, Nasıl ve Kiminle Hazırlanmalıdır?”,
21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Uluslar arası Köroğlu Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri 17–18 Ekim 2009, Bolu 211,s.310–316
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi yayınları:
9, ISBN 978-975-321-031-7
271. Gürel, Zeki “Doğumunun 111. ve Ölümünün 50. Yılında Nazım Hikmet ve Bolu Bağlamında
–I-II-III”, Bolu Havadis Gazetesi, 4 Şubat 2013, Y. 2, S. 61; 11 Şubat 2013, Y. 2, S. 62; 18 Şubat
2013, Y. 2, S. 63.
272. Gürel, Zeki “Bayrak Şairi Arif Nihat Asya Bolu’da-I-II”, Bolu Havadis Gazetesi, 25 Şubat
2013, Y. 2, S. 64; 4 Mart 2013, Y. 2, S.65.
273. Gürel, Zeki “İstiklal Marşı Şairi Âkif’le Ankara’nın Soğuk Günlerinde Paltosunu Paylaşan
Bolulu Kim?-I-II”, Bolu Havadis Gazetesi, Y. 2, S. 66; 18 Mart 2013, Y. 2, S.67.
274. Gürel, Zeki “Âşık Veysel Bolu’da-I-II”, Bolu Havadis Gazetesi, 25 Mart 2013, Y. 2, S. 67; 1
Nisan 2013, Y. 2, S. 68.
275.. Gürel, Zeki “Trikopis’i Esir Alan Âşık Yorgansız Hakkı Çavuş Bolulu mu? -I-II”, Bolu Havadis Gazetesi, 8 Nisan 2013, Y. 2, S. 70; 15 Nisan 2013, Y. 2, S. 71.
276. Gürel, Zeki “Tarihî bir Geleneği Devam Ettiren Geredeli Yazar Yunus Baki Koçak-I-II”, Bolu
Havadis Gazetesi, 22 Nisan 2013, Y. 2, S.72; 29 Nisan 2013, Y. 2, S.73
277. Gürel, Zeki “İzzet Baysal’ı Anlamak ve Anlatmak”, Bolu Havadis Gazetesi, 6–13 Mayıs
2013, Y. 2, S. 74.
278. Gürel, Zeki “Ol Mahiler ki Derya İçredir Deryayı Bilmezler- Şairlerin Gözüyle İzzet Baysal”,
Bolu Havadis Gazetesi, 20 Mayıs 2013, Y. 2, S. 75.
279. Gürel, Zeki “İzzet Baysal’ı Anlamak ve Anlatmak-II”, Bolu Havadis Gazetesi, 27 Mayıs
2013, Y. 2, S. 76.
280. Gürel, Zeki “Bolu’da Bir Şiir Etkinliği ve Şiire-Şaire Dair-I-II”, Bolu Havadis Gazetesi, 3
Haziran 2013, Y. 2, S.77; 10 Haziran 2013, Y. 2, S. 78.
281. Gürel, Zeki “Seyyid Âşık Ahmed Divanî Geredeli mi?”, Bolu Havadis Gazetesi, 24 Haziran
2013, Y. 2, S. 80.
282. Gürel, Zeki “Mudurnulu Âşık Mecburî Kim Bilen Var mı?”, Bolu Havadis Gazetesi, 8 Temmuz 2013, Y. 2, S.82.
283. Gürel, Zeki “Örnek Bir Mengenli: Eröz”, Bolu Havadis Gazetesi, 15 Temmuz 2013, Y. 2, S. 83.
284. Gürel, Zeki “Gazeteci Yazar Nurettin Tekindor”, Bolu Havadis Gazetesi, 19 Ağustos 2013, Y. 2, S. 87.
161
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
285. Gürel, Zeki “Nurettin Tekindor ve Duyuş’un Öyküsü”, Bolu Havadis Gazetesi, 26 Ağustos
2013, Y. 2, S. 88.
286. Gürel, Zeki “Araştırmacı Yazar Hasan Dinç”, Bolu Havadis Gazetesi, 1 Eylül 2013, Y. 2, S. 89.
287.. Gürel, Zeki “Öğretmen Şair Bayram Ali Yavuz”, Bolu Havadis Gazetesi, 8 Eylül 2013, Y. 2, S. 90.
288. Gürel, Zeki “Kastamonu’da Bir Bolulu Şair Şeyh İbrahim Şevki Efendi”, Bolu Havadis, 23
Eylül 2013, Y. 2, S. 91.
289. Gürel, Zeki “Kastamonu’da Bir Bolulu Şair Şeyh İbrahim Şevki Efendi -II”, Bolu Havadis,
30 Eylül 2013, Y. 2, S. 92.
290. Gürel, Zeki “Köroğlu Konuşuyor”, Bolu Havadis, 11 Ekim 2013, Y. 2, S. 93.
291. Gürel, Zeki “Köroğlu Konuşuyor-II”, Bolu Havadis, 23 Ekim 2013, Y. 2, S. 93.
292. Gürel, Zeki “Milletvekili Tarihçi ve Yazar Bolulu Zuhuri Danışman”, Bolu Havadis, 5 Kasım
2013, Y. 2, S. 95.
293. Gürel, Zeki “Yazı Sevdalısı Bolulu Emin Barın 100 Yaşında”, İzzetli Genç Kalemler Dergisi,
Bolu Güz 2013, Y.1, S. 2, s. 10–13.
294. Gürel, Zeki “Bolulu Şairden Bir Rakı Destanı”, Bolu Havadis, 2 Aralık 2013, Y. 3, S. 98.
295. Gürel, Zeki “Bolu’da Yaşayan Tokatlı Şairden Bir Rakıname Örneği”, Bolu Havadis, 9 Aralık
2013, Y. 3, S. 99.
296. Gürel, Zeki “Türk Tarihinde Osmanlı Asırlarını Yazan Bolulu: Samiha Ayverdi”, Bolu Havadis, 16 Aralık 2013, Y. 3, S. 100.
297. Gürel, Zeki “Türk Tarihinde Osmanlı Asırlarını Yazan Bolulu: Samiha Ayverdi-II”, Bolu Havadis, 23 Aralık 2013, Y. 3, S. 101.
298. Gürel, Zeki “Bugünün Saraylısını Yazan Bolulu Refik Halid Karay”, Bolu Havadis, 30 Aralık
2013, Y. 3, S. 102.
299. Gürel, Zeki “Bugünün Saraylısını Yazan Bolulu Refik Halid Karay-II”, Bolu Havadis, 6 Ocak
2014, Y. 3, S. 103.
300. Gürel, Zeki “Bugünün Saraylısını Yazan Bolulu Refik Halid Karay-III”, Bolu Havadis, 13
Ocak 2014, Y. 3, S. 104.
301. Gürel, Zeki “Lale Devrinin Meşhur Şairi Nedim Boluludur”, Bolu Havadis, 20 Ocak 2014,
Y. 3, S. 105.
302. Gürel, Zeki “Hayreddin-i Tokadî’nin Hocası Cemaleddin-i Halvetî”, Bolu Havadis, 27 Ocak
2014, Y. 3, S. 106.
303. Gürel, Zeki “Hayreddin-i Tokadî’nin Yol Arkadaşı Sünbül Sinan”, Bolu Havadis, 3 Şubat
2014, Y. 3, S. 107.
304. Gürel, Zeki “Bolulu Şair Turan Kalaycıoğlu”, Bolu Havadis, 19 Şubat 2014, Y. 3, S. 108.
305.GÜREL, Zeki “Yazı Sevdalısı Bolulu Emin Barın”, İzzetli Genç Kalemler Dergisi, Bolu, Güz
2013, Y.: 1, S.: 2, s.: 10-13.
306. GÜREL, Zeki “Üsküp’ten Bir Enis Behiç Koryürek Geçti-I”, Yeni Balkan Gazetesi, ÜsküpMAKEDONYA, 27 Ocak 2014, Y.: 10, S.: 500, s. 12-13.
307. GÜREL, Zeki “Üsküp’ten Bir Enis Behiç Koryürek Geçti-II”, Yeni Balkan Gazetesi, ÜsküpMAKEDONYA, 3 Şubat 2014, Y.: 10, S.: 501, s. 12-13.
308. GÜREL, Zeki “Bolulu Ressam şair Orhan Ersoy”, İzzetli Genç Kalemler Dergisi, Bolu,
Bahar 2014, Y.: 2, S.: 3, s.38-41.
162
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
309. GÜREL, Zeki “Bolu’nun Yetiştirdiği Mütefekkir Sanatçı Yurdaer Kalaycı”, İzzetli Genç Kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2014, Y.: 2, S.: 4, s.7-9.
310. GÜREL, Zeki “Makedonya Türk Edebiyatının İlk Kuşak Şairlerinden İlhami Emin”, İzzetli
Genç Kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2014, Y.: 2, S.: 4, s.10-16.
311. GÜREL, Zeki “Turan Ülkesinin Ruhu Cengiz Aytmatov”, Türk Yurdu Dergisi, Ankara, Haziran 2015, Y.: 104, S.: 334, s.: 30-37.
312. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-I: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk Varlığıİskitler”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s. 12-13.
313. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-II: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk Varlığı-Hunlar”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 16 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 584, s. 12-13.
314. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-III: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk
Varlığı-Bulgarlar ve Oğuzlar”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 23 Kasım 2015, Y.:
11, S.: 585, s. 12-13.
315. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-IV: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk Varlığı- Kumanlar”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 30 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 586, s. 12-13.
316. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-V: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk
Varlığı-Peçenekler ve Uzlar”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 7 Aralık 2015, Y.: 11,
S.: 587, s. 12-13.
317.GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-VI: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk
Varlığı- ”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 588, s. 12-13.
318.GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-VII: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da Türk Varlığı- İskitler”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 589, s. 12-13.
319. GÜREL, Zeki “Kosova’dan Üsküp’e Köprü”, Türkçem Dergisi, Kosova, Aralık 2015, Y.:
17, S.: 81, s.: 16-17.
320. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-VIII: Osmanlılardan Önce Balkanlar’da
Türk Varlığı: Anadolu Üzerinden Gelen Türkler ve Vardar Türkleri”, Yeni Balkan Gazetesi, ÜsküpMAKEDONYA, 14 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 588, s. 12-13.
321. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-IX: Osmanlı Asırlarında Balkanlar’da Türk
Varlığı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 21 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 589, s. 12-13.
322. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-X:Tatar Türkleri”, Yeni Balkan Gazetesi,
Üsküp-MAKEDONYA,28 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 590, s. 12-13.
323. GÜREL, Zeki “Üsküplü İki Divan Edebiyatı Şairi ve Peygamber Sevgisi”, Hilâl İslâmî Kültür
ve Haberler Dergisi, Üsküp-MAKEDONYA, Aralık 2015, S.: 126, s.: 20-21.
324. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-XI: Balkanlar’dan Türkiye’ye İkinci Göç”
Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 4 Ocak 2016, Y.: 11, S.: 591, s. 12-13.
325. GÜREL, Zeki “Anadolu Kokan Kıbrıs ve Millî Direnişin Kahramanı Rauf Denktaş”, Yeni
Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 11 Ocak 2016, Y.: 12, S.: 592, s.: 12-13.
326. GÜREL, Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı-XII: Göç Sonrası ”, Yeni Balkan Gazetesi,
Üsküp-MAKEDONYA, 18 Ocak 2016, Y.: 11, S.: 593, s. 12-13.
327. Gürel, Zeki “Balkanname-1: Kıbrıs ve Balkanlarda Türk Şiiri”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp
25 Ocak 2016, Y. 12, S. 594, s. 10.
328. Gürel, Zeki “Balkanname-2: İştip ve Köprülü Hatıraları”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 1
163
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Şubat 2016, Y. 12, S. 595, s. 10.
329. Gürel, Zeki “Balkanname-3: Taş Köprü ve”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 8 Şubat 2016, Y.
12, S. 596, s. 10.
330. Gürel, Zeki “Balkanname-4: Başka Üsküp… Üsküp Başka…”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp
15 Şubat 2016, Y. 12, S. 597, s. 10.
331. Gürel, Zeki “Balkanname-5: Balkan Türkologları“Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 22 Şubat
2016, Y. 12, S. 599, s. 10.
BİLGİ ŞÖLENİ, KONGRE, PANEL, KONFERANS, ÇALIŞTAY …
1. Gürel, Zeki “Ömer Seyfeddin’de İnsan Tipleri”, Türk Ocakları Ankara Şubesi
7 Mart 1989 (Konferans)
2. Gürel, Zeki “Türk Birliğinde Yeni Ufuklar ve Türkçe Konuşulan Vatanlar”, Eskişehir
Kültür Sarayı, 25 Mayıs 1991 (Konferans)
Gürel, Zeki “Gönüllerin Fethine Giden Yol” Osmancık Kültür Sarayı, 8 Haziran 1991
(Konferans)
Gürel, Zeki “Koyun Baba”, 13.Uluslar arası Çorum Hitit Fuar ve Kültür Tarihimizde Çorum
Sempozyumu, 26–29 Temmuz 1991 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Cinnet Getiren Toplumlarda İnanmış İnsanın Problemleri”, Osmancık Kültür Sarayı,
1 Ağustos 1991 (Konferans)
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatının Meseleleri”, Panel (Panelistler: Zeki Gürel, Ahsen Turan-Nesrin
Zengin), Akçağ Kitapevi, ANKARA, 19 Aralık 1993.
Gürel, Zeki “Yabancı Dil Eğitiminde Türk Dili Öğretiminin Gerekliliği”, H. Ü. Yabancı Diller
Eğitimi Bölümü Kütüphanesi, 10 Mayıs 1994 (Konferans)
Gürel, Zeki “Türk Dünyasında Kültür Birliğinin Sağlanmasında Çocuk Edebiyatının Rolü”, II.
Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, Ankara, 8–10 Aralık 1994 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Halide Nusret Zorlutuna’nın Hayatı Sanatı ve Eserleri”, Türk Dil Kurumu Konferans Salonu, 28 Mayıs 1994 Ankara, (Panelistler: Zeki Gürel-Ahmet Şerif Onaran-Güzide Taranoğlu-Emine Işınsu)
Gürel, Zeki “Osmancıklı Âşık Kadriya/Kadir Uslu”, 14. Uluslar arası Hitit Fuar ve Festivali Kültür Tarihimizde Çorum Sempozyumu, 14 Temmuz 1994 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı Enstitüsü Kurulmalıdır”, 1. Çocuk Edebiyatı Sempozyumu, Türk
Dil Kurumu Salonu ANKARA, 23 Nisan 1994 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Koyun Baba’nın Menkıbevi Hayatı ve Tesirleri”, Türk Kültür Tarihi İçinde Osmancık Sempozyumu, Osmancık-ÇORUM, 27 Ekim 1994 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Eğitimi Durum Değerlendirmesi ve Teklifler”, 2. Çocuk
Edebiyatı Sempozyumu, Türk Dil Kurumu Salonu, ANKARA, 30 Nisan 1995 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Türk Edebiyatında Nevruz”, G.Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi Konferans Salonu,
KASTAMONU, 21 Mart 1996 (Konferans)
Gürel, Zeki “Atatürk ve Türk Dünyası”, Cumhuriyetin Yıldönümü Kutlamaları, Rıfat Ilgaz Kültür Merkezi, KASTAMONU, 28 Ekim 1995 (Konferans)
Gürel, Zeki “Dede Korkut ve çocuk”, Dede Korkut Kültür Sanat Şöleni, BAYBURT, 14–17 Temmuz 1995 (Panel)
Gürel, Zeki “Atatürk ve Edebiyat”, Şapka ve Kıyafet İnkılâbı 71. Yıldönümü Kutlamaları, Rıfat
164
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Ilgaz Kültür Merkezi, KASTAMONU, 23 Ağustos 1996
Gürel, Zeki “Atatürk-Türkiye ve Türk Dünyası”, Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları, Rıfat Ilgaz
Kültür Merkezi, KASTAMONU, 28 Ekim 1996 (Konferans)
Gürel, Zeki “Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı Enstitüsüne Doğru”, III. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, Bakü/AZERBAYCAN, 6–10 Kasım 1996.
Gürel, Zeki “Atatürk ve Dış Politikası”, G.Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi Konferans Salonu,
KASTAMONU, 10 Kasım1996 (Konferans)
Gürel, Zeki “Vakıf Geleneğimiz ve Koyun Baba Vakfı”, Vakıflar Haftası, Osmancık Belediyesi
Kültür Merkezi, Osmancık-ÇORUM, 8 Ocak 1997 (Konferans)
Gürel, Zeki “Türk Dünyasında Kültür Birliğinin Sağlanmasında Karşılaştırmalı Çocuk Edebiyatı
Çalışmalarının Önemi ve Rolü”, Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırmaları Sempozyumu-III, On
Sekiz Mart Çanakkale Üniversitesi, 29–30 Mayıs 1997 (Bildiri)
Gürel, Zeki “İnebolu ve Kastamonu’da Kuva-yı Milliye Ruhu”, İnebolu Şeref ve Kahramanlık
Paneli, (Diğer Panelistler: Refik Turan-Mustafa Eski), İnebolu_KASTAMONU, 9 Haziran 1997.
Gürel, Zeki “Mahalli Kültürden Millî Kültüre ve Türk Kültürünü Milletlerarası Düzeyde Temsil
Etmek”, III. Millî Kültür Şurası Bölge Toplantısı, SAMSUN, 28 Haziran 1997 (Bildiri)
Gürel, Zeki “Dede Korkut’u Çocuklara Anlatmak”, IV. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, Antalya, 1998.
Gürel, Zeki “Nevruzu Çocuklara Anlatmak”, Başbakanlık Nevruz Bilgi Şöleni, Fırat Üniversitesi,
Elazığ, 21–22 Mart 1998.
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatı Paneli, Çocuk Edebiyatçıları Birliği-Tokat Valiliği, Panel Başkanı:
Zeki Gürel, Panelistler: Zeki Gürel-Göktürk Mehmet Uytun-Yılmaz Erdogan-Emin Ulu-Sırrı ERMetin Falay-Osman Baş, 14–17 Mayıs 1998, TOKAT ve İlçeleri
Gürel, Zeki “Atatürk ve Çocuk”, Millî Egemenlik Paneli, (Panelistler: Zeki Gürel-Kırıkkale Üniversitesi Rektörlüğü Mavi Salon, 22 Nisan 1998.
Gürel, Zeki “Ahmet Yesevî’yi Çocuklara Anlatmak”, Türkistan’ın 1500. Yılı Uluslar arası Kongresi, Türkistan/KAZAKİSTAN, 6–10 Kasım 2001.
Gürel, Zeki “Türkistan’da Nevruz”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Nevruz Kutlamaları, 21
Mart 2001, BOLU
Gürel, Zeki “Çocuk Edebiyatının Meseleleri”, Çocuk Edebiyatı Paneli, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türkçe Topluluğu, 29 Mart 2002, BOLU
Gürel, Zeki “Ramazanın Manevi İklimi Birlik ve Beraberlik”, Resneli Niyazi Bey Derneği, 15
Kasım 2002, Rense-MAKDONYA
Gürel, Zeki “Doğumunun 120. Yılında Yahya Kemal”, Yahya Kemal Paneli, Panelistler: Zeki GürelTroyan Petrovski-İlhami Emin, Makedonya Yazarlar Birliği, 2 Aralık 2004, Üsküp-MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Türk Millî Kültürü’nü Uluslar arası Düzeye Taşıma Sürecinde Yerel Dergilerin Rölü
ve Meseleleri”, Başbakanlık Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür
Merkezi ve Abant İzzet Baysal Üniversitesi İşbirliği ile Düzenlenen Yerel Dergiler Sempozyumu,
BOLU, 9–11 Haziran 2002
Gürel, Zeki “Balkanlarda Türk Kültürünün Yerleşmesinde Koyunbaba’nın Rolü”,2.Uluslar Arası
Balkan Türkolojisi Sempozyumu, Bosna-Hersek’in, Mostar Kenti,3–6 Eylül 2002
30. GÜREL, Zeki (2005) “Görsel Yayınlarda Ahlaki Yozlaşma ve Şiddet” ”, III. Dini Yayınlar Kongresi
/Türkiye’de Çocuk Yayıncılığı, T.C. Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığı, 28–30 Ekim 2005, ANKARA
165
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
GÜREL, Zeki (2005) “Çocuk Edebiyatı Çocukların Okuma Alışkanlıkları”, Benimle Okur
musun? Benimle Oynar mısın? T.C. Kültür Bakanlığı Dünya Çocuk Kitapları Haftası Dünya Çocuk
Hakları Günü Kutlama Programı, 14–20 Kasım 2005, Adnan Ötüken Kütüphanesi, ANKARA
Gürel, Zeki “Tarih Olan ve Tarihî Olan Kültür Mirasımız”, Vrapçişte Kültür Günleri, 6–8 Haziran
2003, Vrapçişte-MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Makedonya’da Türkçe Yayınlar ve Hikmet Dergisi”, Cumartesi Sohbetleri, Program
Yapımcısı: Gayur Şeh, MTV Türkçe Yayınlar Bölümü, 5 Temmuz 2003, Üsküp-MAKEDONYA
“Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya”, Açık Mikrofon Makedonya Radyo Televizyonu, Program Sunucusu: Avni Engüllü, Konuşmacılar: Zeki Gürel-Leyla Hüseyin-Fahri Ali, 7 Haziran 2003,
Üsküp-MAKEDONYA
“Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya”, Cumartesi Sohbetleri, Program Yapımcısı: Gayur Şeh,
MTV Türkçe Yayınları, 7 Haziran 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Edebiyatımızda Ramazan”, Üsküp Süper FM Radyosu, Soruları Soran: Hüsrev Emin,
31 Ekim 2003, Üsküp_MAKEDONYA
Gürel, Zeki “Balkanlar’da Türk Kimliği”, Kültürümüz ve Edebiyatımız, Program Yapımcısı: Yakup
Deliömeroğlu, TRT Türkiye’nin Sesi Radyosu, Salı, Haziran 2005
Gürel, Zeki “Balkanlar’da Türk Edebiyatı”, Kültürümüz ve Edebiyatımız. Program Yapımcısı:
Yakup Deliömeroğlu, TRT Türkiye’nin Sesi Radyosu, Salı, Haziran 2005
Gürel, Zeki “Makedonya’da Türkçe Yayınlar”, Kültürümüz ve Edebiyatımız, TRT Türkiye’nin
Sesi Radyosu, Salı, Haziran 2005
Gürel, Zeki “Yahya Kemal ve Makedonya”, Kültürümüz ve Edebiyatımız, Program Yapımcısı:
Yakup Deliömeroğlu, TRT Türkiye’nin Sesi Radyosu, Salı, Haziran 2005
Gürel, Zeki “Makedonya’da Türk Kültürüne Adanmış Bir Ömür: Şair, Yazar, Kültür ve Gönül
Adamı Esat Bayram”, XIV. Uluslar arası Bahar Şenlikleri Türk Kültürü Sempozyumu, 6–8 Mayıs
2005, Üsküp-MAKEDONYA
32- GÜREL, Zeki (2006) “Hoca Ahmet Hoca Ahmet Yesevî ve Hacı Bektaş Veli Yolunda Bir Alperen Veli Koyun Baba ve Hakkında Yazılan Şiirler” 3. Koyun Baba Kültür ve Sanat Günleri, 7–
10 EYLÜL 2006, Osmancık/ÇORUM
43. GÜREL, Zeki (2006) “Dilde Fikirde İşte Birlik İçin Türk Dünyası’nda Gerekli Müesseseler” 10. Türk
Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı, 18–20 EYLÜL 2006, ANTALYA
44.GÜREL, Zeki (2006) “Makedonya’da Türkçe Eğitim ve Meseleleri”, Büyük Türk Dili Kurultayı, Bilkent Üniversitesi, 26–27 EYLÜL 2006, ANKARA
45. GÜREL, Zeki (2005) -“Kitapsız Olmaz Okumak Okumak Yine Okumak”, Geleneksel Pınar
Çocuk Kitapları Şenliği, 26–28 Kasım 2005, ANKARA
46. GÜREL, Zeki (2006) “Okuma Kültürü” Iğdır Valiliği İl Kültür Müdürlüğü, 23 MART 2006 IĞDIR
47- GÜREL, Zeki (2006) “Çocuk ve Kitap” Kırıkkale Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü, 25
NİSAN 2006 KIRIKKALE
48- “Okuma Kültürü”, Ankara Valiliği 44. Kütüphaneler Haftası Etkinlikleri, Adnan Ötüken
Halk Kütüphanesi, 24 Mart 2008 Ankara
49- “Dilimiz Kültürümüz, Kimliğimiz ve Çocuklarımız” (Panel ve Panel Yöneticisi), Panelistler:
Üzeyir Gündüz, Nazmi Şimşek, Emin Ulu, Tokat Şairler ve Yazarlar, Derneği, Tokat Belediyesi
Kültür Merkezi, 27 Mart 2008, Tokat
166
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
50-“İmza Günü ve Söyleşi” Katılanlar: Zeki Gürel, Üzeyir Gündüz, Yılmaz Erdoğan, Bolu Valiliği
44. Kütüphane Haftası Kültürel Etkinlikler Programı, Bolu İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümü,
2 Nisan 2008, Bolu
51-“Mehmet Tekin ve Hatay Araştırmaları,” VII. Hatay Tarih ve Kültür Sempozyumu, Hatay
Kültür Merkezi Salonu, 11–12 Nisan 2008, Hatay
52-“Çocuk Kitaplarında Estetik Öğelerin Boyutu Ne Olmalıdır?” Konuşmacılar Yrd. Doç. Dr. Zeki
Gürel, Mehmet Güler, Bilgin Adalı, Panel Yöneticisi Yrd. Doç. Dr. İbrahim Kıbrıs, A.İ.B.Ü Eğitim
Fakültesi, 14 Mayıs 2008
53-“Ölümünün 25. Yılında Necip Fazıl”, (Panel Yöneticisi: Zeki Gürel, Panelistler: İhsan Kurt,
İhsan Işık, Dr. Nazlı Rana Gürel, İLESAM Kültür Evi, 24 Mayıs 208, Ankara
54-“İlmin ve Aklın Aydınlığında Bir Veli: Osmancıklı Akşemseddin,” Koyunbaba Kültür Şenlikleri, Osmancık Belediyesi Kültür Merkezi, Osmancık/Çorum, 28 Ekim 2008
55-“Cumhuriyetin 85. Yılında Çocuk Edebiyatımız”, İLESAM Kültür Evi, 2 Kasım 2008, Ankara
56-“Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı Tarihi Niçin Yazılmalıdır?” Türk Halkları Edebiyatı II Beynelhalk Uşak Edebiyatı Kongresi, 13–15 Kasım 2008, Bakü/Azerbaycan
57-“Doğumunun 1000. Yılında Kaşgarlı Mahmut ve Eseri” (Panelist ve Panel Yöneticisi, Panelistler: Muhammet Sani Adıgüzel, Halit Karatay, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk Dünyası
Topluluğu, A.İ.B.Ü. Kültür Merkezi, 18 Aralık 2008, Bolu
58-“Ölümünün 50. Yılında Yahya Kemal” (Panelist ve Panel Başkanı Yöneticisi), Panelistler: M.
Sani Adıgüzel, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk Dünyası Topluluğu, A.İ.B.Ü. Kültür Merkezi,
31 Aralık 2008, Bolu
59-“Kastamonu’da İlk Akademik Dergi: Kastamonu Eğitim”, Kastamonu Basın Sempozyumu,
10 Ocak 2009, Kastamonu Üniversitesi Kültür Merkezi, KASTAMONU
60- “İhsan Ozanoğlu’nun Eserlerinde Çocuk ve Çocuk Edebiyatı”, İhsanozanoğlu Sempozyumu,
14 Şubat 2009, Kastamonu Valiliği Rıfat Ilgaz Kültür Merkezi, KASTAMONU.
61- Gürel, Zeki “Türk Dünyası Kavramı”, Türk Dünyası Günü Paneli, (Panel Başkanı: Zeki
Gürel, Panelistler: Zeki Gürel, Yahya Akengin, Hikmet Eren) Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk
Dünyası Topluluğu, 26 Mart 2009, BOLU
62. Gürel, Zeki “Türklük araştırmalarında Çocuk Edebiyatının Yeri ve Önemi”, Gazi Üniversitesi
Rektörlüğü Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi I. Bilgi Şöleni Türklük Araştırmalarının
Bugünkü Durumu ve Sorunları, 16–17 Kasım 2009
63.“Okuma Stratejileri ve Çocuk Edebiyatı”, Gaziantep Valiliği Kültür ve Edebiyat Günleri,15
Şubat 2010, Gaziantep Üniversitesi Kültür Merkezi, GAZİANTEP
64. “İstklâl Marşı ve Mehmed Âkif Ersoy”, İnfak Vakfı Konferans Salonu, 5 Şubat 2010, ANKARA
65.“Hürriyet ve Edebiyat”, Gaziantep Valiliği Kültür ve Edebiyat Günleri, 16 Şubat 2010, Gaziantep Ticaret Odası Konferans Salonu, GAZİANTEP
66.“Çocuk Edebiyatı Kavramı Etrafında Yapılan Tartışmalar”, ”, Gaziantep Valiliği Kültür ve
Edebiyat Günleri,17 Şubat 2010, Gaziantep Ticaret Odası Konferans Salonu, GAZİANTEP
67.“İstiklâl Marşı, Mehmed Âkif, Türkiye ve Türk Dünyası”, Türk Ocakları Gaziantep Şubesi,
17 Şubat 2010, GAZİANTEP
68.“Şiddetin Odağındaki Çocuk, Yayınlardaki Şiddet” ”, Gaziantep Valiliği Kültür ve Edebiyat
Günleri,18 Şubat 2010, Gaziantep Ticaret Odası Konferans Salonu, GAZİANTEP
167
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
69.“Niçin Çocuk Edebiyatı?” ”, Gaziantep Valiliği Kültür ve Edebiyat Günleri,18 Şubat 2010,
Gaziantep Ticaret Odası Konferans Salonu, GAZİANTEP
70.“Türk Dünyasından Esintiler”, Gaziantep Güzel Sanatlar Lisesi, 19 Şubat 2010, GAZİANTEP
71.“Şiddet Karşısında Çocuk ve Aileler”, I. Kitap Fuarı ve Kültür Günleri, Ereğli Belediyesi
Kültür Merkezi, 19 Mart 2010, Ereğli-KONYA
72.“Çocukların Okuma Alışkanlığı Kazanmalarına Giden yol ve Yöntem”, Pursaklar Millî Eğitim
Müdürlüğü “Pursaklar Okuyor”, 6 Nisan 2010, Pursaklar Düğün Salonu, Pursaklar-ANKARA
73.“Şiir Şölenlerinin Türk Şiirine Katkısı”, II. Uluslar arası Çanakkale Şiir Akşamları, 29 Mayıs
2010, Mehmed Âkif Ersoy Kültür Merkezi, ÇANAKKALE
74.“Şiir ve Şair”, ”, II. Uluslar arası Çanakkale Şiir Akşamları,30 Mayıs 2010, Mehmed Âkif
Ersoy Kültür Merkezi, ÇANAKKALE
75.“Türk Cumhuriyetleri Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü”, Şimdi Okuma Zamanı Okuma
Kültürü ve Söz Varlığının Geliştirilmesi Çalıştayı, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye
Kurulu Başkanlığı, 19–23 Ekim 2010, Kızılcahamam-ANKARA
76.“Mehmed Âkif Ersoy’un Eserlerinde Çocuk ve Çocuk Edebiyatı”, Türkiye Mısır Dostluğunda
Bir Köprü Mehmed Âkif Ersoy Uluslar arası Sempozyumu, 1–6 Kasım 2010 Kahire Üniversitesi,
Kahire-MISIR
77. “Çocuk Edebiyatı”, İLESAM Yazar Okulu, 5 Aralık 2010, ANKARA
78.“Fahri Kaya’nın Yaratıcılığı”, 80. Yaşında Fahri Kaya Etkinliği, Yeni Balkan Gazetesi Organizasyonu, Kiril Metody Üniversitesi, 22 Aralık 2010, Üsküp-MAKEDONYA
79.“Fahri Kaya 80 Yaşında”, Açık Mikrofon, Program Yapımcısı: Münire Emin, Makedonya Devlet Radyosu Türkçe Yayınları, 22 Aralık 2010, Üsküp-MAKEDONYA
80.“Makedonya’da Türk Edebiyatı ve Fahri Kaya”, ”, 80. Yaşında Fahri Kaya Etkinliği, Yeni
Balkan Gazetesi Organizasyonu, Goçe Delçev Üniversitesi, 23 Aralık 2010, İştip-MAKEDONYA
81.“Fahri Kaya Hayatı Sanatı Eserleri”, ”, 80. Yaşında Fahri Kaya Etkinliği, Yeni Balkan Gazetesi
Organizasyonu, Makedonya Yazarlar Birliği, 23 Aralık 2010, Üsküp-MAKEDONYA
82.“Fahri Kaya ve çocuk Edebiyatı”, 80. Yaşında Fahri Kaya Etkinliği, Yeni Balkan Gazetesi
Organizasyonu, Mustafa Kemal Atatürk İlköğretim Okulu, 24 Aralık 2010, Gostivar-MAKEDONYA
83.“Makendonya Türk Edebiyatını Türk Dünyasında ve Dünyada Tanıtan Adam Fahri Kaya”, 80.
Yaşında Fahri Kaya Etkinliği, Yeni Balkan Gazetesi Organizasyonu, ADEKSAM Abdül Hekim
Doğan Eğitim Kültür Sanat Merkezi, 24 Aralık 2010, Gostivar-MAKEDONYA
84.“Fahri Kaya 80 Yaşında” Çumartesi Sohbeti, Katılanlar: Zeki Gürel, Fahri Kaya, Murtaza Suluoca, Makedonya Televizyonu Türkçe Yayınları, 26 Aralık 2010, Üsküp- MAKEDONYA
85. Gürel, Zeki “Millî Mücadelemiz ve Millî Marşımız”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi,
10 Mart 2011
86. Gürel, Zeki “İstiklâl Marşı ve Hakikatler”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk Kültürü
Topluluğu Akif Yılı Etkinliği, 14 Mart 2011, BOLU (Konferans)
87. Gürel, Zeki “Türkolog Şemseddin Sami”, Şemseddin Sami’nin 100. Yılı, Piriştine Üniversitesi,
21 Aralık 2004, Piriştine-KOSOVA
88. Gürel, Zeki “Türkçenin Kalem Erleri-Türkçenin Önemi”, Tefeyyüz’ün Altmışıncı Yılı Etkinlikleri Kosova –Makedonya Yazarlar Buluşması, 23 Aralık 2004, Üsküp-MAKEDONYA
90. Gürel, Zeki “Türk Cumhuriyetleri Çocuk Edebiyatı”, T.C. M. E. B. Talim Terbiye Kurulu
168
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Şimdi Okuma Zamanı Okuma Kültürü ve Etkili Dil Kullanımı Projesi, Okuma Kültürü ve Söz
Varlığının Geliştirilmesi Çalıştayı, 19–23 Ekim 2010, Kızılcahamam- ANKARA.
91. Gürel, Zeki “Çocukların Ruhi İhtiyaçları ve Çocuk Edebiyatı”, Çocuk Edebiyatımız ve Okuma
Kültürü Şimdi Okuma Zamanı Paneli, Düzenleyen: Çocuk Edebiyatçıları Birliği, (Panelistler:
Nazmi Şimşek, Üzeyir Gündüz, Hasan Güleryüz, Eriman Topbaş, Hakkı Uslu) 5. Kitap Fuarı-ANKARA, 27 Mart 2011.
92. Gürel, Zeki “Günümüz Türk Gençliğinin Mehmed Âkif Ersoy’a Yazdığı Mektuplar, Bunlarla
İlgili Tespit ve Yorumlar”, Uluslar arası Mehmed Âkif Ersoy Millî Birlik ve Bütünlük Sempozyumu, 12–14 Ekim 2011, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İSTANBUL.
93. Gürel, Zeki (Nazlı Râna Gürel ile birlikte) “Makedonya Türk Basınında ve Edebiyatında Atatürk”, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı (ATAM) 7. Uluslar arası Atatürk Kongresi, ÜsküpManastır, MAKEDONYA, 17–22 Ekim 2011.
94. Âkif’i Anlamak Paneli, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Asımın Nesli Topluluğu Âkif Yılı
Etkinliği, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Kongre Merkezi, 20 Aralık 2011, BOLU. (Panelistler: Prof.
Dr. Yakup Çelik-Yrd. Doç. Dr. Halit Karatay-Yrd. Doç. Dr. Muhammet sani Adıgüzel-Yrd. Doç. Dr.
Cevdet Şanlı- Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel)
95. Gürel, Zeki “İstiklâl Marşı ve Mehmed Âkif”, Mudurnu Milli Eğitim Müdürlüğü, Mudurnu
Belediyesi Salonu, MUDURNU, 27 Aralık 2011(Konferans)
96. Gürel, Zeki “İstiklal Marşı, Mehmed Âkif ve Bolu”, Mehmed Akif Ersoy Yılı, Bolu Canip
Baysal Lisesi, BOLU, 29 Aralık 2011 (Konferans)
97. Mehmed Âkif Ersoy ve İstiklal Marşı Paneli, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 12 Mart 2012,
BOLU, (Panelistler: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Ayyıldız-Yard. Doç. Dr. Nazlı Râna Gürel-Yrd. Doç. Dr.
Hanife Özer-Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel)
98. Gürel, Zeki “Şeyh Şa’ban-ı Velî’yi Çocuklara Anlatmak”, Kastamonu Üniversitesi Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu, 4-6 Mayıs 2012, KASTAMONU.
99. Gürel, Zeki “Dinar Şair ve Yazarlarından Örnek ve Öncü Biri Mehmet Tekin”, Dinar Şair ve
Yazarları, Dinar Belediyesi ve Afyon Kocatepe Üniversitesi III. Uluslar arası Marsyas Kültür,
Sanat ve Müzik Festivali, 18–21 Mayıs 2012, Dinar –AFYON.
100.Gürel, Zeki “Vatan-Atatürk-Gençlik”, T.C. Mudurnu Milli Eğitim Müdürlüğü 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik Bayramı Etkinlikleri, Mudurnu Belediyesi Düğün Salonu, 17 Mayıs 202,
MUDURNU. (Konferans)
101. Gürel, Zeki “Çocuk Eğitimi ve Çocuk Hakları”, T. C. Şehit Kamil Kaymakamlığı Nuriye
Vasıf Onat Anadolu Lisesi, 7 Kasım 2012, GAZİANTEP. (Konferans)
102.”Çocuk Eğitimi ve Çocuk Edebiyatı”, T. C. Şehitkâmil Kaymakamlığı, Gaziantep Üniversitesi
Kültür Merkezi, 6 Kasım 2012, GAZİANTEP (Panelistler: Zeki Gürel, Nazmi Şimşek, Behiye Köksal,
Eriman Topbaş, Üzeyir Gündüz, Fatih Başbuğ, Lütfi şehsuvaroğlu, Ergün)
103. Gürel, Zeki Rabia Betül Gürel ile Birlikte) “Kafkas Halklarının Ve Anadolu Halkının Ortak
Değeri Ümmi Kemal”, Qafqaz Xalklarının Folkloru ve Linvokulturologiyası Mevzusunda Beynelxalq Elmi Simpozyum, 13–16 Aprel 2012-ci il, Tbilisi Şeheri- GÜRCİSTAN
104. Gürel, Zeki “Mutlu, Sağlıklı ve Başarılı Çocuklar Masal İkliminde Büyürler”, II. Beynelhalk Türk
Halkları Çocuk Edebiyatı Kongresi, 11–13 Ekim 2012, Qafkqaz Üniversitesi, Bakü- AZERBAYCAN
105. Gürel, Zeki “Türkiye’de Eğitimin Her Kademesinde Müfredadta Bahtiyar Vahabzade”, I. Beynelhalk
169
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bahtiyar Vahabzade Sempozyumu, 13–15 Aralık 2012, Qafqaz Üniversitesi, Bakü- AZERBACAN.
106. Gürel, Zeki “Âkif, İstiklâl Marşı ve Gerçekler”, Bolu Türkocağı, 12 Mart 2013 BOLU.
107. Gürel, Zeki “Nevruz’u Doğru Anlamak ve Anlatmak”, Bolu Valiliği İl Kültür Müdürlüğü,
21 Mart 2013 BOLU.
108. Gürel, Zeki “Makedonya Türk Edebiyatında ve Basınında Necip Fazıl”, Uluslar arası Necip
Fazıl Sempozyumu, 23–25 Mayıs 2013, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, MARAŞ
109.Gürel, Zeki “Gerede ve Çevresinde Ümmi Kemal Etkisi”, Uluslar arası Gerede Kültürü ve
Sanatı Sempozyumu, 7–8 Ekim 2013 Gerede-BOLU.
110. Gürel, Zeki “Bolu Halvetiliğinin Kastamonu’daki Temsilcisi Şair Şeyh İbrahim Şevki”, Uluslararası 4. Bolu Halk Kültürü ve Köroğlu Sempozyumu 26–27 Ekim 2013 BOLU.
111.Gürel, Zeki, Okuyan Kent Şehitkâmil Kitap Okuma Şenliği, 9–11 Ekim 2013, GAZİANTEP.
SODES PROJESİ Şehitkâmil Kaymakamlığı, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, İLESAM Gaziantep Şubesinin katkılarıyla.
112. Gürel, Zeki “Makedonya Türk Edebiyatında ve Basınında Osman Türkay”, Osman Türkay
Anama Programı, 28 Ocak 2014, Lefkoşa- KIBRIS.
113. Gürel, Zeki “Osman Türkay’ı Anma Gününde Şiire ve Şaire Dair”, Osman Türkay Anama
Programı, 28 Ocak 2014, Lefkoşa- KIBRIS.
114. Gürel, Zeki “Mehmed Âkif’i Anmak ve Anlamak Torunu Dedesini Anlatıyor: Konuşmacılar:
Âkif’in Torunu Selma Argon ve Zeki Gürel”, Mudurnu Millî Eğitim Müdürlüğü, 4 Mart 2014 BOLU.
115. “Hacı Bektaş Veli’nin Halifelerinden Koyun Baba’nın Balkanlardaki İzleri”, Balkanlarda
Bektaşilik ve Bektaşi Edebiyatı Uluslar arası Sempozyumu, Prizren-KOSOVA, 14–17 Ekim 2015.
116. Kosova ve Makedonya Türk Şairleri Edebiyat Buluşmaları, ADEKSAM Kültür Evi, Gostivar-MAKEDONYA, 17 Ekim 2015.
117. Kosova ve Makedonya Türk Şairleri Edebiyat Buluşmaları, Kardeşlik Birlik İlkokulu,
Ohri-MAKEDONYA, 17 Ekim 2015.
118. Kosova ve Makedonya Türk Şairleri Edebiyat Buluşmaları, Tefeyyüz İlkokulu, ÜsküpMAKEDONYA, 24 Ekim 2015.
119. “Tarih-Kültür-Sanat Sohbetleri-I: Kavramlar Üzerine”, MATÜSİTEB Makedonya Türk Sivil
Toplum Birliği, Üsküp-MAKEDONYA, 12 Kasım 2015 Perşembe. 120. “Tarih-Kültür-Sanat Sohbetleri-II: Türklerin İslâmı Kabulü”, MATÜSİTEB Makedonya Türk Sivil Toplum Birliği, ÜsküpMAKEDONYA, 19 Kasım 2015 Perşembe.
121. “85. Yaş ve Sanatta65. Yılı Onuruna Fahri Kaya’ya Saygı Gecesi”, 180. Sayısı Nedeniyle
Türkçem Dergisi-Doğru Yol TKSD Salonu, Pirizren-KOSOVA, 20 Kasım 2015.
122. “Öğretmen Fahri Kaya 85 Yaşında ”, Kalkan Derneği ve Yeni Balkan Gazetesi işbirliğiyle,
Kalkandelen-MAKEDONYA 24 Kasım 2015.
123. “Tarih-Kültür-Sanat Sohbetleri-III: Fahri Kaya 85 Yaşında ”, MATÜSİTEB Makedonya Türk
Sivil Toplum Birliği, Üsküp-MAKEDONYA, 26 Kasım 2015 Perşembe.
124. “Tarih-Kültür-Sanat Sohbetleri-IV: Üsküplü Yahya Kemal’i Anmak ve Anlamak”, MATÜSİTEB Makedonya Türk Sivil Toplum Birliği, Üsküp-MAKEDONYA, 3 Aralık 2015 Perşembe.
125.“Tarih-Kültür-Sanat Sohbetleri-V:Kültür Tarihimizin ve Edebiyat Tarihimizin Meseleleri”, MATÜSİTEB Makedonya Türk Sivil Toplum Birliği, Üsküp-MAKEDONYA, 10 Aralık 2015 Perşembe.
126. “Tarihimiz-Kültürümüz-Sanatımız”, Namik Efendi Eğitim Kültür Sanat ve Spor Derneği,
170
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yukarı Banisa-Gostivar-MAKEDONYA, 10 Şubat 2016.
127. “Bir Dava Adamı Mehmed Âkif”, TC Üsküp Büyükelçiliği ve Yunus Emre Enstitüsü Âkif’i
Anma Paneli, Üsküp-MAKEDONYA, 11 Mart 2016.
ATIF VE BAHİSLER
“Zeki Gürel (biyografi)”, Divan Dergisi, Ağustos 1979, C. 1, S. 1, Hikâye Özel Sayısı.
Kabaklı, Ahmet “Halide Nusret Zorlutuna”, Türk Edebiyatı, 9. Baskı, İstanbul 1997, Cilt: 3, s.501–
503, ISBN 975–7594–05–9
Tuncer, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin, “Halide Nusret Zorlutuna”, Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı,
İzmir 1996, C. I, s. 110, Akademi yayınları.
“Çocuk Edebiyatçıları Kurucuları”, Yeni Kervan, Temmuz-Aralık 1998, Yl: 1, Sayı: 5.6.7, (Bahis:
Kurucuların fotoğrafları)
Aktaş, Prof. Dr. Şerif “Halide Nusret Zorlutuna”, Yenileşme Dönemi Türk Şiiri Antolojisi, Ankara
1996, Cilt: 1, s. 179–181; 513–516. ISBN 975–338–121–2
Yardımcı, Mehmet-Hüseyin Tuncer, Anadolu öğretmen Liseleri İçin Çocuk Edebiyatı, M.E. B.
Yayını, Ankara 2000.
Çalışkan, Adem “İslâmî Çocuk Edebiyatı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 2001, S. 12–13, s.412, 433.
Yardımcı, Mehmet-Hüseyin Tuncer, Eğitim Fakülteleri İçin çocuk Edebiyatı, Ürün Yayınları,
Ankara 2002, s.317.
Gürel, Dr. Nazlı Rânâ “Yeni Gün”, Birlik, 20 Mart 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Zülfikar, Prof. Dr. Hamza “Atatürk’ün Çevresindeki Dilciler ve Kültür Adamları” Ankara Üniversitesi’nin Kuruluşunun 60. Yılı Armağanı, Ankara 2006, s.43–44 (Bahis: İbrahim Alaettin)
Korkmaz, Ramazan “Gövsa, Alâettin”, Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Ankara 2004,
Cilt: 4, s.206–207
Erdal, Kelime “Benim Küçük Dostlarım”, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2006,
XIX (I), s.106–134 (Bahis: Halşde Nusret Zorlutuna)
Çete, Mehmet; Halde Nusret’in Romanlarında Roman Tekniği, (Tez)
Çon, Esra “A Decollete Journal For The Otoman Turkısh Women Süs 16 June 1339 (1923)-26 June
1340 (1924)”, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul 2007, s.48–49, (Bahis: Halide Nusret)
Şen, Yrd. Doç. Dr. Cafer “Millî Edebiyat Döneminde Şiir” Türk Dünyası Edebiyat Tarihi Türk
Dünyası Ortak Edebiyatı, Ankara 2007, Cilt: 8, s. 57–144; 672 (Bahis: Halide Nusret)
“Bakıda Beynelhalk Türk Halkları Uşak Edebiyatı Kongresi Öz İşine Başladı”,Tahsil ve Zaman (Azerbaycan Cumhuriyeti Tahsil Şurasının Organı), 14 Noyabr 2008, No: 21 (143), Bakü-AZERBAYCAN
Canpolat, Umut; Akşemseddin, Ankara 2008, s.88 (Bahis: Koyun Baba)
Şimşek, Tacettin, “Çocuk Edebiyatının Tarihçesi”, Beynelhalk Uşak Edebiyatı Kongresi Materyalları 1. kitap, Bakü / Azerbaycan, s.2–15, 2008
Atalay, Ali. “Çocuk Edebiyatı Atasözü ve Deyimleri”, Beynelhalk Uşak Edebiyatı Kongresi Materyallar 1. kitap, s.23.24.26 Bakü / Azerbaycan, 2008
Karatay, Halit. “Öğretmenlerin ve Öğretmen Adaylarının Çocuk Edebiyatına İlişkin Tutumları”,
Beynelhalk Uşak Edebiyatı Kongresi Materyalları 1. kitap, s. 529–535, Bakü Azerbaycan 2008
Altın, Gamze “Çanakkale’nin Aziz Kahramanlarına Torunlarından Minnetle”, Redif, Mayıs 2008, Sayı: 15, s.46–47.
171
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Türksever, Battal, “Ehli Dil Bolu’da Aşk Başka Demiş”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009, Yıl: 1,
Sayı: 1 s.44
Say, Yrd. Doç. Dr. Yağmur “Hacı Bektaş Velî Tipolojisinin Sucaaddin Veli ve Kotunbaba Simgesel
Kimliklerindeki İzleri”, III. Uluslararası Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Hacı
Bektaş Veli’nin Tarihsel Kimliği, Düşünce Sistemi ve Etkileri, 30–31 Ekim 2009, Üsküp- MAKEDONYA, Ankara 2009, s.137–165, ISBN 978–975–507–194–7 (Bahis: Koyun Baba)
16.“Abant İzzet Baysal Üniversitesi Türk Dünyası Topluluğu”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009,
Yıl:1, Sayı:1, s.43
17. “Türk Dünyası Günü”, ”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1, s.440–41
18. “Yahya Kemal Beyatlı AİBÜ’de Unutulmadı”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1, s.39
19. “Kaşgarlı Mahmud’un 1000. Yılı”, ”, Birliğe Çağrı, Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1, s.38
20. İlik, Serdar, “Beynelhalk Uşak Edebiyatı Kongresi’nde Bolu Rüzgarı”, Birliğe Çağrı,
Mart/Nevruz 2009, Yıl:1, Sayı:1, s.:35
21.Ulaş, Cahide “2. Uluslar arası Çanakkale Şiir Akşamları”, Kümbet Altında, Temmuz-AğustosEylül 2010, Sayı:41, s.20–21.
Birgören, Hamdi,”Bolu’da Edebiyat”, Redif, Mayıs 2010, Sayı:17, s.18–20 (Bahis: Bolu’da Aşk Başkadır)
23. Kolcu, Prof. Dr. Ali İhsan, Millî Edebiyat-I, 3. bs., Erzurum 2010, s.381-387, 428 (Bahis: Halide Nusret)
26- Kıbrıs, Yrd. Doç. Dr. İbrahim; Çocuk Edebiyatı, IV. bs. ,Ankara 2010, s.414, Kök Yayıncılık
(Bahis: Çumhuriyet Devri Çocuk Edebiyatı)
27. “ Kültür Çağlayanı Kitaplığına Gelen Kitaplar”, Kültür Çağlayanı, Mayıs Haziran 2010, Yıl:
1, Sayı:1, s. Arka Kapak.(Bahis: Mardin Şiir Burcunda)
Güllübağ, Mustafa “The Poetry By Turkısh And Englısh Way no Lıberatıon And Rıght To Vote”, Uluslar
arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2010, Volume: 3, Issue:14, s. 241–253 (Bahis. Halide Nusret)
Çalışkan, Adem “Ana Çizgileriyle Cumhuriyet Devri Türk Şiirine Teorik Bir Yaklaşım (1923–1960)”,
Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2010, Volum: 3/10, s. 140–199 (Bahis: Halide Nusret)
Laparslan, Cevat; Bolu’nun Kültür Değerleri-III /Bolu’dan Yetişenler, Bolu 2010, s.267–270;
528 (Bahis: Bolu’da Aşk Başkadır)
www.tolk.gov.tr (Bahis: İhsan Işık Ansiklopedisinde Halide Nusret)2010
Çetin, Prof. Dr. Nurullah “Eleştiri: İhsan Işık Ansiklopedisi”, www.edebiyetufku.com (Bahis: Halide Nusret) 2010
Erdi, İslam Beytullah, “Türkistan Türkistan”, Sanat Sokağı, Mayıs-Haziran 2011, Yıl: 8, Sayı:40,
s. 104–105 (Bahis: Türkistan Yazıları)
Ede, İpek, Mavi Nota Müzik ve Sanat Dergisi/Blue Note Music and Art Review’s, Mavi Nota
Günlük e-muzik Gazetesi, 2011, Yıl: 6, Sayı: 1220 (Bahis: Kültür Hayatımızda Yerel Dergiler)
Destebaş, Fatih; Çocuk Edebiyatı Eserlerinin 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Karakter Gelişimine
Etkisi, Bolu 211 (Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi),
(Bahis: Çocuk Edebiyatı Kitabı)
“Resne’de Ramazanın Manevî İklimi Konulu Konferans Düzenlenecek”, Birlik, 23 Kasım 2002,
Üsküp-MAKEDONYA
Şaban, Hayati “Bir İlkin Heyecanı”, Dere, Kış 2003, Yıl: 1, Sayı: 1, s.2, Gostivar-MAKEDONYA
(Bahis: Makedonya’da Türkçe Eğitim Sempozyumu)
“Makedonya’da Ramazan Ayı Faaliyetleri”, Dere, Kış 2003, Yıl: 1, Sayı: 1, s.40, MAKEDONYA
172
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(Bahis: Eğitimin Değeri, Birlik-Resne)
Yusuf, Sabit “Her Çocuğun Sağlıklı Yetişmesinde Psikolojik Duygular Önemli Unsurdur”, Birlik,
1 Nisan 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Ali, Melahat “Kitap Kişioğlu İçin Bir Ümittir”, Birlik, 17 Nisan 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Yusuf, Sabit “Geniş Yelpazede Değişik Konulu Şiirler”, Birlik, 22 Nisan 2003, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Namik Efendi Şiir Yarışması jüri üyesi, konuşma)
Yusuf, Sabit “Ufuk: Etkinlikler Harmanı”, Birlik, 26 Nisan 2003, Üsküp_MAKEDONYA (Bahis:
N. E. Şiir Yarışması)
“Namik Efendi Derneği Şiir Yarışmasında Ödül…”, Zaman Gazetesi, 30 Nisan–6 Mayıs 2003,
Sayı: 355, s.3, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: N. E. Şiir Yarışması)
Selman, Leyla “Geleneklerimizi Yaşatan Festival”, Birlik, 6 Mayıs 2003, Üsküp-MAKEDONYA
(Bahis: Makedonya’da Türk Edebiyatının Meselleri, Fahri Ali Portresi)
“12. Çalıklı Bahar Şenlikleri Fotoğraflarla”, Birlik, 10 Mayıs 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Ali, Melahat “Anadilde Öğrenim Görmek İyi Bir Avantajdır”, Birlik, 13 Mayıs 2003
“19 Mayısta Gostivar’da Hikmet Dergisi’nin Tanıtımı Yapılacak”, Birlik, 17 Mayıs 2003 (Bahis:
Makedonya’da Bir Hikmet Var)
Yusuf, Sabit “Hedef Halkımızın İlmî Seviyesini Yükseltmek”, Birlik, 22 Mayıs 2003 Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Makedonya’da Bir Hikmet Var)
Yusuf, Sabit “Ufuk: Duyarsızlığın Göstergesi”, Birlik, 24 Mayıs 2003, Üsküp-MAKEDONYA
(Bahis: Makedonya’da Bir Hikmet Var)
Sabit, Yusuf “Kültür ve Sanatta Damgasını Vuran Dergi”, Birlik, 3 Haziran 2003, (Bahis: Makedonya ve Bulgaristan’da Çocuk Edebiyatı, Gençlerle Sohbet)
Sabit, Yusuf “Türk Dünyası ile Kültürünün Gerçek Yüzü”, Birlik, 5 Haziran 2003, Üsküp-MAKEDONYA
“Büyük Buluşma”, Birlik, 7 Haziran 2003, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya)
Yusuf, Sabit “Vrapçişte Kültür Günleri Şöleni Düzenlendi”, Birlik, 10 Haziran 2003, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Tarih Olan ve Tarihî Olan Kültürümüz)
Ali, Fahri “Şairler ve Şiir Dostları Bir arada Oldular”, Birlik 12 Haziran 2003, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya)
Yusuf, Sabit “İki Şölen ve Biz”, Birlik, 14 Haziran 2003, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Yahya
Kemal’den Necati Zekeriya’a, Vraptite Yaşa..)
Sabit, Yusuf “Gerçekler Örtbas Edilemez”, Birlik, 21 Haziran 2003, (Bahis: Vraptişte Kültür Günleri)
Yusuf, Sabit “Zafer Sarhoşluğu”, Birlik, 28 Haziran 2003, (Bahis: Yahya Kemal’den N. Zekeriya’ya)
Ülkü, Nusret Dişo “Rumeli’de Türk Dili ve Edebiyatı”, Türk Dilmaç, Haziran 2003, s. 1–2 ÜsküpMAKEDONYA
Ülkü, Nusret Dişo “Ne Hikmetse Hikmet Dergisine Sahip Olduk”, Türk Kalemeri, Haziran 2003,
Yıl: 3, Sayı: 6, s.3 Üsküp-MAKEDONYA
Yusuf, Sbit “Çizmeyi Aşıyoruz”, Birlik, 18 Temmuz 2003 (Bahis: MTV’de Hikmet Dergigi Konuşması)
“Yahya Kemal Beyatlı Türkoloji Enstitüsü Kuruluyor”, Birlik, 23 Eylül 2003 Üsküp-MAKEDONYA
Selman, Leyla “Hedef, Makedonya Türklerinin Kültür Özelliklerinin Geliştirilmesine Katkı Sunmak”, Birlik, 25 Eylül 2003Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Yahya Kemal T. Ens.)
Selman, Leyla “Yahya Kemal Türkoloji Enstitüsü Kuruldu: Gaye Halka Hakiki Hizmet Vermektir”,
Birlik, 27 Eylül 2003
173
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Şeh, Gayur “Yahya Kemal ve Biz”, Zaman Gazetesi, 24–30 Eylül 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Yusuf, Sabit “Çok Yönlü Etkinliklere Damgasını Vuran Kuruluş”, Birlik, 21 Ekim 2003 (Bahis:
Yahya K. B. T. Ens.)
“Ulu Önder Atatürk’ü Saygı İle Anıyoruz”, Birlik, 11 Kasım 2003, (Bahis: Türk Tiyatrosunda Atatürk’le ilgili konuşma)
“Makedonya Türk Şiirinde Atatürkle ilgili Konferans”, Birlik, 11 Kasım 2003 (Bahis: Üsküp Kril
Metodi Üniversitesi Türkoloji Bölümündeki Konuşma)
“Şairlere Daima İlham Kaynağı Atatürk”, Birlik, 13 Kasım 2003 (Bahis: Türkoloji Bölümündeki konuşma)
Ali, Melahat “Dilde ve Gönülde Daima Yaşayan Yazar”, Birlik, 13 Kasım 2003 (Fotoğraf)
“Davet”, Birlik, 15 Kasım 2003 (Bahis: Yahya K. T. Ens.)
Ali, Fahri “Türk Tasavvuf Müziği Korosunun Konseri: Gelin Canlar Bir Olalım Her işi Kolay Kılalım”, Birlik, 29 Kasım 2003 (Bahis: Y. K. Beyatlı Türkoloji Ens.)
Ali, Fahri “Gönül Birliğimizi Yaşamak Ne Güzel”, Birlik, 2 Aralık 2003 (Bahis: Y. K. B. T. Ens.
Tasvvuf M. Kon.)
Ahmet, Nuran “Öğretmene Verilen Değer Bir Kez Daha Dile Geldi”, Zaman Gazetesi, 3–9 Aralık
2003, Üsküp-MAKEDONYA
Emin, Enis “Gelin Canlar Bir Olalım Her İşi Kolay Kılalım”, Zaman, 3–9 Aralık 2003, (Bahis: Y.
K. B. T. Ens. T. M. Kon.)
“Makedonya Türk eğitiminde Sorunlar”, Birlik, 13 Aralık 2003
“Makedonya Türk Eğitiminde Sorunlar ve Muhtemel Çözümler Konulu Panel”, Birlik, 20 Aralık 2003
“Eğitimde Eylem Planı Zaruridir”, Birlik, 23 Aralık 2003, Üsküp-MAKEDONYA
Ali, Melahat “Eğitimdeki Yenilikleri Dile Getiren Seminer”, Birlik, 25 Aralık 2003
Şahin, Soraya “Tefeyyüz İlkokulu 59 Yaşında”, Birlik, 27 Aralık 2003
Ali, Melahat “Eğitim Sorunlarımızın Halledilmesinde Beraber Çözüm Aramalıyız”, Birlik, 30 Aralık 2003 (Eğitim Paneli)
Hasan, Prof. Dr.-Hayati Yavuzer; Türk Dili ve Edebiyatı, Üsküp-MAKEDONYA,2003, s.311–
313 (Bahis: Ömer Seyfeddin, Halide Nusret)
Şahin, Soraya “Yapıcı Tartışmalar-Sorunların Çözümü”, Birlik, 13 Ocak 2004 (Bahis: M. T. Eğitim)
“Makedonya Türk Eğitiminde Sorunlar ve Muhtemel Çözümler Sonuç Bildirisi”, Birlik, 15 Ocak 2004
Selman, Leyla “Yahya Kemal Beyatlı Türkoloji Enstitüsünün Çalışmalarında Duraksama”, Birlik,
20 Ocak 2004
Selman, Leyla “Alaettin Tahir Politikayla Sanatı Birbirinden Ayırmasını Bilendi”, Birlik, 31 Ocak
2004 (Fotoğraf var)
Şahin, Soraya “Türk Dili ve Edebiyatı Okuma Kitabı Basından Çıktı”, Birlik, 11 Mart 2004 (Bahis:
Türk Dili ve Edebiyatı–2)
Hamdi, Yusuf “Yahya Kemal’den Necayi Zekeriya’ya”, Dere Dergisi, Kış 2004, Yıl: 2, Sayı:
3, s.6–8, MAKEDONYA
Şaban, Hayati “Dere Geliyor Dere”, Dere Dergisi, Kış 2004, Yıl: 2, Sayı: 3, s. 2
“13. Hıdırellez Bahar Şenlikleri Festivali”, Zaman Gazetesi, 5–11 Mayıs 2004, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Şair portresi Avni Engüllü)
Gürel, Dr. Nazlı Rânâ “Makedonya Türk Edebiyatında Kadın Şair ve Yazarlar”, Hikmet İlmi Dergi,
Mayıs 2004, Yıl: 2, Sayı: 3, s.27, 42, MAKEDONYA (Bahis: Halide NUsret)
174
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Emin, Ercan “Geçmişten Günümüze Rumeli’de Türk Dili ve Edebiyatı Bilimsel Toplantısı”,
Zaman, 9–15 Haziran 2004, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Ömer Seyfeddin Bildirisi)
Ülkü, Nusret Dişo “Dere Geliyor Dere”, Türk Dilmaç, Haziran 2004, Yıl: 3, Sayı: 6, s. 24, ÜsküpMAKEDONYA (Bahis: Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya Şiir şöleni Açış Konuşması)
Ülkü, Nusret Dişo “Ne Hikmetse Hikmet Dergisine Sahip Olduk”, Türk Kalemeri Aylık Siyasi Kültür
Sanat Dergisi, Haziran 2004, Yıl: 3, Sayı: 6, s. 3 Bahis: Makedonya Türk Edebiyatının Meseleleri)
Ülkü, Nusret Dişo “Rumeliyi Rumeli’de Yaşattılar” Türk Dilmaç Aylık Edebiyat Çeviri Dergisi,
Haziran 2004, Yıl: 3, Sayı: 6, s.1–2 (Bahis: Ömer Seyfeddin’in Eserlerinde Balkanlar bil.)
“Ölümünün 100. Yılında Şemseddin Sami Anılıyor”, Yeni Balkan Gazetesi, 18 Kasım 2004, Yıl:
1, Sayı: 21, s.1,4, Üsküp-MAKEDONYA
Mecidi, Muharrem “Şemseddin Sami’nin Eserlerindeki Mesaj Günümüzde Hâlâ Canlılığını Koruyor”, Zaman, 24–30 Kasım 2004, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Şemseddin Sami Bildirisi)
“Şemseddin Sami Üsküp’te Anıldı”, Yeni Balkan, 25 Kasım 2004 (Fotoğraf var)
Parnanıku, Laura “Sami Frasheri Eshte nje Uragan pe nukmund te ndalet”, Faktı Gazetesi, 22 Nentor 2004, s. 22–23, Üsküp-MAKEDONYA (Arnavutca yayın)
Saraç, Erdoğan “Tahlil: Kaş Yapayım Derken Göz Çıkarmayın Efendiler”, Zaman, 1–7 Aralık
2004, s.8, Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Şemseddin Sami)
H, M. “Jahya Kemal Beyatlı”, Makedonıya Denes, 3 Dekemri 2004, s.16, Üsküp-MAKEDONYA
(Makedonca Yayın) (Bahis: Yahya Kemal Öl. 120. Yılı An. Konuşması)
Gezer, Ahmet “Gürel: Yahya Kemal Şiirleriyle Dünya Edebiyatında Yerini Aldı”, Zaman, 8–14
Aralık 2004, s.12, Üsküp-MAKEDONYA
Seyfullah, Sezen “Makedonya Yazarlar Birliğinde Bir İlk: Yahya Kemal Beyatlı Anıldı”, Yeni Balkan, 19 Aralık 2004
Emin, İlhami “Kimliğimiz: Yahya Kemal’i Aramızda Yaşatma Yolunda Hepimiz Seferber Olalım”,
Zaman, 8–14 Aralık 2004, s. 8, MAKEDONYA (Bahis: Yaya Kemal Paneli)
Yusuf, Neziha “Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı Yayınlandı”, Yeni Balkan, 23 Aralık 2004, MAKEDONYA (Bahis: Türk D. Ve Ed. Kitabı–3)
Muzbeg, İskender “Tazelenen Dostluklar”, Yeni Dönem Gazetesi, 23 Aralık 2004, Yıl: 6, Sayı:
252, s.14, Pirizren-KOSOVA (Bahis: Üsküp’te Yazarlar Buluşması-Türkçenin Önemi-Fotoğraf)
Mazrek, Suphi “Şemseddin Sami anıldı”, Yeni Dönem, 30 Aralık 2004, KOSOVA
Kasım, Müşerref “Tefeyyüz İlköğretim Okulu 60. Yılı Büyük Bir Törenle Kutlandı”, Yeni Dönem,
30 Aralık 2004, KOSOVA (Bahis: Tefeyyüz Kitabı)
Müşerref, Kasım “Türk Tiyatrosunun Tarihî Galası”, Yeni Balkan, 30 Aralık 2004,MAKEDONYA
Hasan, Hamdi; Türk Dili ve Edebiyatı-IV, Üsküp 2004, s.312 (Bahis: Edebiyat Tarihi mi?, I. Türk
Dünyası Yazarlar Kurultayı)
Emin, Enis “Prof. Dr. Asimov: Mevcut Sıkıntılar Eskilere Dayanıyor”, Zaman, 12–18 Ocak 2005,
MAKEDONYA
Sulooca, Murtaza “Gönülleri Birleşenler Selam Sizlere! Uzaklarda Dertleşenler Selam Sizlere!”, Yeni Balkan, 10 Şubat 2005, Yıl: 1, Sayı: 33, s. 3 Üsküp-MAKEDONYA (Bahis: Ders Kitapları, Yahya Kemal)
Emin, Hüsrev “Köprü’nün Yedinci Sayısı Çıktı”, Yeni Balkan, 17 Şubat 2005, MAKEDONYA
“Yahya Kemal’den Necati Zekeriya’ya”, Dere, Kış 2005, Yıl: 3, Sayı: 4, s. 28–29 (Bahis: Yahya
Kemal Dostluk ve Şiir Topluluğu’ndan bahis)
175
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Şaban, Hayati “Dere Çağlıyor”, Dere, Kış 2005, Yıl: 3, Sayı: 4, s.2–3
Mehmed, Göktürk “Makedonya’da Türk Çocuklarının Sevinci”, Dere, Kış 2005, Yıl:3, Sayı:3,
Sayı:4, s.40–41, MAKEDONYA (Bahis: Bahçe Çocuk dergisi editörlüğü)
Nezir, Filiz “Makedonya’da Türk Kültürü”, Yeni Dönem Kosova Türklerinin İlk Bağımsız Gazetesi, 21 Nisan 2005, Yıl: 6, Sayı: 269; (Yeni Balkan Eki, Yıl: 1, Sayı: 43, s. 3), Pirizren-KOSOVA,
(Bahis: TRT İnt Televizyonundaki aynı konudaki konuşma)
Kasım, Müşerref “14. Uluslar arası Hıdırellez Bahar Şenlikleri Başladı” Yeni Balkan, 5 Mayıs
2005, Yıl: 1, Sayı: 45, s.1,4 MAKEDONYA (Bahis: Şair Portresi Esat Bayram)
Seyfullah, Sezen “Lise II. Sınıflara Yeni Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı”, Yeni Balkan, 5 Mayıs 2005
Seyfullah, Sezen “10. Uluslar arası Türk Halk Kültürü Sempozyumu”, Yeni Balkan, 12 Mayıs 2005
(Bahis: Esat Bayram)
Lopar, Orhan “Türkoloji’de Neler Oldu ve Oluyor?”, Yeni Dönem, 2 Haziran 2005, KOSOVA
(Bahis: Piriştine Türkoloji’deki görev)
Nezir, Filiz “Makedonya’da Türk Kültür ve Sanatı”, Yeni Dönem /Yeni Balkan Eki, 30 Haziran 2005
Ülkü, Nusret Dişo “Dere Geliyor Dere Suyunu Sere Sere”, Türk Dilmaç, Temmuz-Ağustos-Eylül
2005, Yıl: 4, Sayı: 9, s. 19, MAKEDONYA
Karagöz, Latif, Çocuk Şiirleri, Sofya 2005, s. Arka kapak yazısı. BULGARİSTAN
Bulgaristan Türkleri Çocuk Edebiyatı Dizisi Kitap No: 7
Engüllü, Avni “N. R. Gürel’de Şiir ve Şiirdeki Üsküp”, Köprü, Haziran-Temmuz 2006, Yıl: 4,
Sayı: 14, S. 45–46, MAKEDONYA
Sulooca, Hacer “Eğitimin Kanayan Yarası Kitap Sorunu Ne Olacak?” Yeni Balkan, 4 Eylül 2006
MAKEDONYA
Gürel, Nazlı Rânâ “ Büyük Türk Dili Kurultayı”, Yeni Balkan, 9 Ekim 2006 MAKEDONYA
(Bahis: Bilkent Uluslar arası Türk Dili kurultayında sunulan bildiri Makedonya’da Türkçe..)
Kıbrıs, İbrahim, Çocuk Edebiyatı, III. Baskı, Tek Ağaç Yayınları, Ankara 2006, s. 310.
Zengin, Ahmet Yaşar-Nesrin Zengin, Eğitim Fakülteleri İçin Çocuk Edebiyatı, Turuva Yayınları,
İstanbul 2007, s. 12,116–117, 126, 298, 317.
Sulooca, Murtaza “Heyhat!”, Yeni Balkan, 8 Eylül 2008, Yıl: 5, Sayı: 221, s.3 (Bahis: T. D. E. Ders Kitapları)
“Türk Dünyası Günü Büyük Coşku İle Kutlandı” Express Gazetesi, 28 Mart 2009, Sayı: 2333,
s.1,8 BOLU
Şahin, Haşim “Koyun Baba”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2002, Clt: 26,
S. 229–230
Çetin, Atilla “ Gövsa, İbrahim Alâettin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul
1996, Cilt: 14, s.158–160
“Zeki Gürel”, Cumhuriyetin 75. Yılında Kastamonu Eğitim Fakültesi, Kastamonu 1998, s.
102–111 (Biyografi) G. Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi Yayını
“Zeki Gürel”, 15. Yılında Atatürk Kültür Merkezi (1983–1998), Hazırlayan: Azize Aktaş Yasa, Ankara
1998, s. 215–217 (Biyografi) Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı: 167
“Gürel, Zeki”, Türkiye Yazarlar Sözlüğü, Hazırlayan: İhsan Işık, 2. Baskı, Ankara 1998 (Biyografi)
“Gürel, Zeki”, İhsan Işık; Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, (Biyografi)
Kukul, M. Halistin “Göktürk Mehmet Uytun İçin”, Kümbet Dergisi Göktürk Mehmet Uytun
Özel Sayısı, Eylül-Ekim 2001, C. 2, S. 13, s. 17.
176
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Baş, Osman “O Bir Göktürk Ağabeydi”, Göktürk Mehmet Uytun, Ankara 2004, s147.
“Gürel, Zeki”, Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Ankara 2004, Cilt: 4, s. 284–285 (Biyografi) Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları:214
Esintiler, İLESAM Yayını, Ankara 2008, s. 6, 248–250, 252–253, 256.
“Zeki Gürel”, Kastamonu Basın Sempozyumu Bildirileri, Ankara 2009, s.347–348, (Biyografi)
“Zeki Gürel”, İhsan Ozanoğlu Sempozyumu Bildirileri, Ankara 2009, s. 309–311 (Biyografi)
Ali, Fahri “Görevimiz Değerlerimizi Yaşatmaktır”, Yeni Balkan, MAKEDONYA, 26 Aralık 2010,
Y. 7, S. 341, s. 8.
“80. Yaşında Fahri Kaya Etkinliği”, Yeni Balkan, MAKEDONYA, 26 Aralık 2010, Y. 7, S. 341, s.16.
Sulooca, Murtaza “Ne Mutlu Bu Yıl İçerisinde İz Bırakanlara”, Yeni Balkan, MAKEDONYA, 26
Aralık 2010, Y. 7, S. 341, s. 3.
Alparslan, Cevat, Bolu’dan Yetişen Seçkin İnsanlar, Bolu 2010, s. 267–270,528.
Edebî metinlerle Çocuk Edebiyatı, Hazırlayanlar: Doç. Dr. Şener Demirel- Yrd. Doç. Dr. Akif
Çecen- Yrd. Doç. Dr. Serdal Sevan- Yrd. Doç. Dr.Necdet Tozlu-Yrd. Doç. Dr.Mehmet Emin Uludağ,
Pegem Akademi Yayını, Ankara 2010, s.361.
Kıbrıs, İbrahim, Çocuk Edebiyatı, IV. Baskı, Kök Yayınları, Ankara 2010, s.414.
“Ceniyetimize Üye Olan Basın Yayın Organlarının Emekçileri Bolu Halkının Bayramını Kutlar”,
Köroğlu Gazeteciler Cemiyeti Bolu Gazetesi, 5 Kasım 2011, S. 5, s.14.
Eroğlu, Prof. Dr. M. Akif, Kazakistan Notları, Konya 2011, s.3
“Gülezler Konağı Ruhuna Kavuşuyor”, Bolu Havadis, 28 Kasım 2011, Y. 1, S. 1.
Küçüker, Baki “Hatice Gülensoy Hayatı ve Eserleri”, Bozok, Mayıs 2011, Y. 4, S. 9-10, s. 47-49.
Memmedov, Cemil “Türk Uşaq Edebiyatının İnkişaf Tarixi (1923–1960-cı İllerde)”, Journal of
Qafqaz university An International Journal, AZERBAYCAN, 2011, Number: 32, s. 134–141.
ISBN: 1302-6763
Akbıyık, Prof. Dr. Yaşar “Evlad-ı Fatihan Yolunda Balkanlar”, Bolu Olay Gazetesi, 2 Kasım 2011.
Akbıyık, Prof. Dr. Yaşar “Evlad-ı Fatihan Yolunda Balkanlar”, Çorum Hakimiyet Gazetesi, Ekim 2011.
Elvan Elvan Atasözlerimiz, Editör: M. Nedim Erçetin, Ankara 2012, s.27, (biyoğrafi)
Namdar, Mustafa “Gülezler Konağında Bilim Işığı Yandı”, Bolu Gündem Gazetesi, 23 Kasım 2011.
Cop, Mustafa “Yener Abi İle Şükran Günlerinde İdik”, Biz Bolulular.com www.http://
13.05.2012:10.54
“Bir Hilafetçinin Portresi Neden Tekrar Zekai Konrapa I-II”, Bolu Gündem Gazetesi, 14 Temmuz
2012; 16 Temmuz 2012.
Cop, Mustafa “İl Genel Meçlisinde Turizm ve Çevre Gündemi”, Bolu Olay Gazetesi, 7 Kasım 2012.
Yılmaz, Ahmet Serdar “Bolu Şehrengizi I”, Bolu Havadis, 5 Kasım 2012, Y. 1, S. 48.
Baş, Yrd. Doç. Dr. Bayram, Türkçe Öğretimi Açısından Çocuk Edebiyatı, İstanbul 2012, s.26, 27, 202.
Krıter Yayınları
Mehmet Akif Ersoy İstiklal Marşının Kabulünün 90. Yılı ve Akif’in Ölümünün 75. Yılı Anısına, Editör: Mustafa İsmet Uzun, Ankara 2011, s.442.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
Balcı, Ahmet “Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Üzerine Hazırlanan Lisansüstü Tezler Hakkında Bir
Meta-Analiz Çalışması”, IV. Uluslar arası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, 22–24
Aralık Muğla 212, C. I, s. 223–230
177
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Mehmedoğlu, Qvami “Uşaqlarına Deyer Veren Xalkın Sabahı Daha Işıqlı Olur”, Zaman Gazetesi,
AZERBAYCAN, 13–15 Oktyabr 2012.
“Bolu Bakü’den Ses Verdi”, Bolu Havadis Gazetesi, 22 Ekim 2012, Y. 1, S.47.
Bandakçıoğlu, Yener “Kimler Geldi Kimler Geçti Felekten Un Elerken Deve Geçti Elekten…”,
Bolu Gündem, 7 Ocak 2013.
178. “Yeni Birliktelikler İçin”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2013, Y.: 1, S.: 1, s.: 2.
179. ALİ, Rahmi “İslâm Beytullah Erdi’yi Tanımak”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz
2013, Y.: 1, S.: 1, s.:69-71.
180. “Uluslar arası Bolu Halk Kültürü Sempozyumu”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz
2013, Y.: 1, S.: 1, s.:60-64.
181.“Yeni Birliktelikler İçin”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Bahar 2014, Y.: 2, S.: 3, s.: 1-3.
182. “Yeni Birliktelikler İçin”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Güz 2014, Y.: 2, S.: 4, s.: 2-3.
183. “I. Uluslar arası Avrasya Türk Dünyası Çocuk Edebiyatı Yayıncılığı Sempozyumu Sonuç Bildirisi
14-17 Nisan 2014 Eskişehir”, İzzetli Genç kalemler Dergisi, Bolu, Bahar 2014, Y.: 2, S.: 3, s.:65-70.
184. “Özbekistan’ın Tanınmış Şairi Bilim Adamı Mütercim Tahir Kahhar”, İzzetli Genç kalemler
Dergisi, Bolu, Bahar 2014, Y.: 2, S.: 3, s.:33-37.
185. “Sanatta 65 Yıl Balkanların Yaşayan En Güçlü Türk Yazarı Fahri Kaya”, Türkçem Dergisi,
Kosova, Eylül 2015, Y.: 17, S.: 78, s.: 3.
186. “Yıllar Sonra Gostivar ve Ohri’de Kosova ve Makedonya Türk şairleri şiire Merhaba Dedi”,
Türkçem Dergisi, Kosova,Ekim 2015, Y.: 17, S.: 79, s.: 13.
187. “Öğretmen Fahri Kaya 85 Yaşında ”, Kalkan Derneği ve Yeni Balkan Gazetesi işbirliğiyle,
Kalkandelen-MAKEDONYA 24 Kasım 2015.
188. ADEM, Melek“111 Yıl Sonra Bahçe Dergisi Yine Çocuklarla Buluştu”, Yeni Balkan Gazetesi,
Üsküp-MAKEDONYA, 2 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 582, s. 1, 8, 16.
189. ADEM, Melek“Bahçe Dergisi Dağıtılmaya Devam ediyor: Koliçanlı Öğrenciler Bahçe Dergisine
Kavuştu”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.: 9, 16.
190. ALİ, Fahri “Açılım: Güzel Bir Olgu İle İç İçe Olmak…”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 9 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.:10.
191. Y.S. “Atatürk Kocacık’taki Baba Evinde Anıldı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp MAKEDONYA, 16 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.: 6.
192. ADEM, Melek “10 Kasımda Öğrenciler Hem Atatürk’ü Andı Hem De Bahçe Dergisine Kavuştu Merkez Jupa ve Kocacık’ta Bahçe Sevinçi Yaşandı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 16 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s.9.
193.YAŞAR, İslâm “Balkanlar’da Bektaşilik ve Bektaşi Edebiyatı”, Yeni Balkan Gazetesi, ÜsküpMAKEDONYA, 2 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 582, s.: 4.
194. “Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel’in Araştırması: Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı”, Yeni Balkan
Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 2 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 582, s.: 10.
195. ADEM, Melek “Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel Kavramlar Üzerine Adlı Konferansını Sundu”, Yeni
Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 16 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 583, s. 12-13.
196. ADEM, Melek “Tarih-Kültür -Sanat Sohbetlerinde Bu Hafta: Türkler Gittikleri Her Yere Sevgiyi
ve Hoşgörüyü Götürmüşlerdir”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 23 Kasım 2015, Y.: 11,
S.: 585, s.10.
178
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
197. ADEM, Melek “Tarih-Kültür -Sanat Sohbetlerinde Bu Hafta: Türkler Gittikleri Her Yere Sevgiyi ve Hoşgörüyü Götürmüşlerdir”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 23 Kasım 2015,
Y.: 11, S.: 585, s.10.
198.ADEM, Melek “Büyük Çınar Fahri Kaya 85 Yaşında”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 30 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 586, s.1, 8, 16.
199. YAŞAR, İslâm “Üsküp Yunus Emre Enstitüsü Kütüphane Sohbetlerine Devam Ediyor: Kütüphane Sohbetlerinin Bu haftaki Durağı İştip Oldu”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA,
30 Kasım 2015, Y.: 11, S.: 586, s.10.
200. ADEM, Melek “Tarih-Kültür-Sanat Sohbetleri Devam Ediyor: Yahya Kemal Bizim Değerlerimizden
Bir Tanesidir”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 7 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 587, s. 7.
201.YAŞAR, İslâm “Ümit Süleyman Mastıra Tezini Savundu Makedonya Türkleri Yeni Bilim Uzmanına
Kavuştu”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 7 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 587, s. 9.
202. YAŞAR, İslâm “ Yeni Mastır Alirami İbraimi Yeni Balkan Gazetesi ile İlgili Yüksek Lisans
Tezi”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 14 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 588, s. 7.
203. ADEM, Melek “Pırnalılı Öğrencilerin Bahçe Sevinçi Öğrençiler Türkçe Eğitimi Bayramını
Bahçe Dergisiyle Kutladı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 21 Aralık 2015, Y.:11,
S.: 589, s.:9.
204. “Balkan Yazarlar Birliği Derneği Kuruldu: Balkan Yazarlar Birliğinin Merkezi Üsküp Oldu”,
Yeni Balkan, Üsküp-MAKEDONYA, 28 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 590, s.: 10.
205. ADEM, Melek “Gostivar’da Bahçe dergisinin 3. Sayısının Tanıtımı Yapıldı: Gostivarlı Öğrencilerin Yeni Arkadaşı Bahçe Dergisi”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 4 Ocak
2016, Y.: 11, S.: 591, s.: 14.
206. ADEM, Melek “Yeni Balkanın Bir Kitabı Daha Kültür Bakanlığından Destek Aldı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 18 Ocak 2016, Y. 12, S. 593, s. 10.
207. Yaşar, İslam “Namık Efendi Derneğinde Sohbet: Banisalılar Tarih Kültür ve Sanat Konferansında Buluştu”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp 15 Şubat 2016, Y. 12, S. 597, s. 9.
179
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
VIII. BÖLÜM
Bölümde Görev Yapan Bilim İnsanlarının Yazılarından
ve Sanat Çalışmalarından Seçmeler
Prof. Dr. Maria LEONTİK
İŞTİP TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜNDE ÇAĞDAŞ TÜRK DİLİ VE ÇAĞDAŞ
TÜRK DİLİNİN FONETİK VE FONOLOJİSİ DERSLERİNDE UYGULANAN TÜRKÇEMAKEDONCA MATERYALLER
1. Giriş
Son dönemde Türkiye ile Makedonya arasında her alanda iş birliği gelişti ve bunun neticesi olarak Makedonya’da Türkçeye karşı ilgi arttı. Türk dili genellikle kurslarda ve Türk Dili ve Edebiyatı Bölümlerinde
öğretilir.
Makedonya’da; yüksek öğretimde Türk dili, Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Blaje Koneski Filoloji
Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde ve Aziz Kliment Ohridski Pedagoji Fakültesinde, Gotse Delçev
Üniversitesi Filloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, Tetova Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi
Şarkiyat Bölümünde ve Balkan Üniversitesinde öğretilir ve öğrenilir.
Ben, Ştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde çalıştığım için
bu Bölüm’ün durumundan söz edeceğim. Bu Bölüm, öğrencilerin ulusları açısından çeşitlidir. Bu sebeple
birlikte okumaya ve kaynaşmaya ilk yıldan itibaren özen gösteriyoruz. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde
geleceğin Türkçe ve edebiyat öğretmenleri, Turkologlar ve çevirmenleri yetişmektedir.
Bu bölümlerde, Muharrem Ergin, Zeynep Korkmaz, Leyla Karahan, Doğan Aksan, Mustafa Özkan, Enfel
Doğan gibi uzmanlar tarafından Türkiye’de hazırlanmış ve yayımlanmış Türkçe dil bilgisi kitapları ve çağdaş
Türk dili kitapları tavsiye edilir ve kullanılır. Öğretmenlerin bu açıdan büyük seçme şansları vardır. Keza
Türkiye’de devamlı bu ihtiyaçları karşılamak için yeni dil bilgisi ve çağdaş Türk dili kitapları hazırlanır.
Öğretmenlerin diğer bir açıdan ise büyük sorunları da vardır. Makedonya’da öğrencilerin Türkçe veya Türkçe
dil bilgisi seviyesi bir standartta değildir. Aynı sınıftaki öğrencilerin bile Türkçe veya Türkçe dil bilgisi seviyesi farklı olabilmektedir. Öğrencilerin bir kısmı Türkçeyi dört, sekiz ya da on iki yıl kullanmış ve okumuş
olarak Bölüm’ümüze gelmekteler. Öğrencilerin diğer kısmı ise ilk eğitimde ve lisede Türkçe eğitimi görmemişler, Türkçeyi evde ana dili olarak öğrenip çevresinde kullanmışlardır. Üçüncü grup öğrencimiz ise
Türkçeyi hiç bilmeden bu bölümlere yazılanlardır. Doğal olarak bu karma sınıflarda okuyan öğrencilere,
özellikle ilk iki yılda, Türkiye’de hazırlanmış Türkçe dil bilgisi kitapları veya çağdaş Türk dili kitapları çok
zor gelmektedir. Bu şartlar ve karma sınıflar yeni kitapların yazılmasına sebep oldu.
Bu yazıda, Ştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde birinci
sınıfta Çağdaş Türk Dili ve Çağdaş Türk Dilinin Fonetik ve Fonolojisi derslerinde Türk dilini öğretmek için
kullanılan iki dilli, Türkçe-Makedonca materyaller ve onların yararları tanıtılacaktır.
180
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
2. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün Karma Sınıfları ve Yeni Materyallerin Hazırlanması
Ştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesinin müfredatına göre ilk iki yılda öğrenciler birlikte okumakta, üçüncü yılda ise öğretmenlik ve çevirmenlik grubuna ayrılmaktadır. Bu sebeple ilk yılda öğrenciler
Türk dilini öğrenip ikinci yılda Türkçe derslerini Türkçe olarak dinlemeliler. Bu hiç de kolay bir görev değil
çünkü öğrencilerin Türkçesi de Makedoncası da farklı seviyelerde.
Bu gruplarda, Türkçeyi farklı seviyelerde bilen ve Türkçeyi farklı sebeplerden bilmeyen Türk öğrencileri,
Türkçeyi öğrenmek isteyen Makedon, Makedon Müslümanları, Arnavut, Roman, Ulah, Boşnak, Sırp öğrencileri, karışık evliliklerden olan eşler ve çocuklar vardır. Profesör böyle karma sınıflarda çalışırken herkesin
ihtiyaçlarına dikkat etmeli ve onları gerçekleştirmek için bir yol bulmalı. Tabii ki böyle karma gruplar için
ne Türkiye’de ne de Makedonya’da kitap yazılmıştır. Genellikle Türk dili kitapları yabancılar için ya da
Türkçesi ana dili olan öğrenciler için hazırlanmıştır. Sonuç olarak çözümü iki dilli metinlerde ve TürkçeMakedonca kitaplarda buldum. Böylece karma sınıflar ve öğrencilerin farklı seviyelerde olan Türkçesi ve
Makedoncası, özellikle birinci sınıf için yeni ders materyallerin hazırlanmasına ertelenemeyecek sebep ve
teşvik oldu. Belki böyle bir durumla karşılaşmasaydım yeni metot ve teknikler araştırmazdım, yeni ders materyalleri hazırlamazdım, var olan kitaplardan birini seçip okuturdum. Bu alandaki boşluk esere dönüştü.
3. Türkçe-Makedonca Materyallerin Türk Dilinin Öğretilmesinde Yararı
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, öğrenciler birinci sınıfta Türkçeyi Çağdaş Türk Dilinin Fonetik ve
Fonolojisi ve Çağdaş Türk Dili derslerinde öğreniyorlar. Karma sınıfların Türkçesi farklı seviyede
olduğundan dolayı bu dersler için ders materyallerini Türkçe-Makedonca olarak hazırladım.
Bunun dışında, birinci sınıftan itibaren Türkçe-Makedonca kitapları da ek kitap olarak tavsiye ediyorum.
Türkçe-Makedonca materyaller özellikle ilk sömestirlerde çok yararlı oluyor. Öğrenciler başkasından yardım
almadan, bilmedikleri her kelime için sözlük araştırmadan bir metin okuyup anlayabilmekteler. Öğrencilere
sözlükleri araştırmak bazen ilginç gelir, fakat bir metinde fazla bilmedik kelime çıkınca okumak sıkıcı olabilir
ve okuyuş akışını bozabilir. Özellikle dersi takip etmeye mecbur olmayan ve genellikle çalışan öğrencilere
Türkçe-Makedonca materyaller kolaylık sağlamaktadır. Böylece öğrenci tek başına okuyarak yeni kelimeler
ve ifadeler öğrenerek bir dile daha çabuk vakıf olabilir.
Gisela Ernst-Slavit ve Margaret Mulhern iki dilli eğitimi ve iki dilli kitapların yararını yıllarca araştırmışlar
ve edindikleri tecrübeleri birçok yazıya ve kitaba aktarmışlardır. Onların Amerika’daki tecrübeleri ve benim
Makedonya’daki tecrübem benzeşir, fakat bu konu Makedonya’da yok denecek kadar az işlenmiştir.
Gisela Ernst-Slavit, Margaret Mulhern’in (2003) ve benim görüşlerime göre, iki dilli kitapların yararları
çok yönlüdür, öğretmenin öğrencilerin ihtiyaçlarına göre değerlendirmesi açısından da önemlidir. TürkçeMakedonca kitaplar, şu açıdan öğrencilere yararlı olabilirler:
-Yeni kelime ve ifadeleri daha çabuk öğrenmesini sağlar: iki dilli kitaplar tanımadık kelimeleri ve
cümle yapılarını aynı anda öğrencilerin bildiği dilde öğrenme imkânını vermektedir;
-Edebiyata karşı teşvik eder: bir dilde iyi okuyabilen öğrenci yanında diğer dilde olan metni de iyi
okumasını ister ve daha kolay benimser;
-Edebiyat ve dil zevki gelişir: iki dilli kitapları okumaya alışkanlık edinen öğrenci belirli edebiyattan ve
her iki dilde okumaktan zevk alır;
-Çeviri kabiliyeti gelişir: iki dilli kitapları okuyarak öğrenci bir dilin ifadelerinin diğer dile nasıl
aktarıldığını öğrenerek çeviri kabiliyetini geliştirir;
-Kaliteli yazmayı etkiler: öğrenciler kaliteli tanınmış yazarları ve onların eserlerini iki dilde
okuduklarında iki dilde de söz varlığını genişletirler ve kaliteli yazarlar;
-İki dile karşı aynı değer verme duygusunu sağlar: öğrenci bildiği ve öğrendiği dili yan yana görünce
181
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
iki dilin aynı derecede önemli olduğunu hisseder;
-Olumlu kültür örnekleri verir: iki dilli kitaplar öğrencilerin farklı kültürleri daha kolay anlamasını ve
tanımasını sağlar; kültür farklılıklarının olumlu olarak benimsenmesine etken olur;
-Empatiyi uyandırır: iki dilli kitaplar kitaptaki olan farklı kültürdeki kahramanlara karşı empatinin daha
çabuk uyanmasını sağlar;
-Kavrama ve karşılaştırma kabiliyeti gelişir: ülkeler, kültürler ve diller arasındaki fark ve benzerlikleri
kavrama, görme ve karşılaştırma kabiliyetini geliştirir ve hızlandırır;
-İşbirliğini geliştirir: iki dilli kitapların analizinde ya da anlatmasında bir dili daha iyi bilen öğrenci diğer
dili daha az bilen öğrenciye yardım etmeye gerek duyar, böylece birlikte çalışma da gelişir fakat aynı zamanda
belirli dilin alanında yeterliliğini de ispatlamış olur;
-Eğlenmeye yol açar: iki dilli kitaplar öğrencilerin iki dilde kendi bilgilerini araştırıp sınarken eğlenceye
de yol açar;
-Ön yargıları kırar ve öğrencilerin tolerans seviyesini yükseltir.
İki dilli kitapların yararları bütün iki dilli materyaller için de geçerlidir.
Geçmişte olduğu gibi bugün de iki dilli kitapların sayısı azdır. İki dilli kitaplar yayın evleri için cazip kitaplar değil çünkü fazla sayfa ve büyük ekip çalışması icap ediyor, bu ise büyük masraf, az kazanç anlamına
geliyor. Fakat bu kitapların yararını görenlerin ve bilenlerin sayesinde Amerika Birleşik Devletleri’nde
1980’lerin başından itibaren iki dilli kitapların sayısı artmaktadır. Makedonya’da da son on yılda TürkçeMakedonca iki dilli kitapların sayısı artmaktadır. Türkçe-Makedonca kitapların Türk edebiyatının
tanıtılmasında da rolü büyüktür.
4. Çağdaş Türk Dilinin Fonetik ve Fonolojisi Dersinde Uygulanan Materyaller
Çağdaş Türk Dilinin Fonetik ve Fonolojisi dersi için aynı teorik malzeme ayrı kitaplarda Türkçe ve Makedonca olarak hazırlandı. Türkçe versiyonu, Mariya Leontik’in “Temel Türkçe Dil Bilgisi” adlı kitabında
bulunmakatadır. Makedonca versiyon, Mariya Leontik’in “Фонетика и фонологија на современиот турски јазик” adlı elektronik kitap olarak yayınlandı. Gelecekte Türk Dilinin Fonetik ve Fonolojisi iki dilli
olarak hazırlanacak.
Alıştırmalar için Mariya Leontik tarafından “Практикум по фонетика и фонологија на современиот
турски јазик” adlı iki dilli alıştırma kitabı da hazırlandı. Sınıfta, fonetik ve fonolojinin alıştırmaları metin
aracılığıyla yapılmaktadır. Türk edebiyatıyla ilgili metinler seçilirken öğrencilerin konu ve dil açısından daha
kolay anlayabilecekleri Cumhuriyet dönemi metinlere ağırlık verildi. Bu edebî metinler, öğrencilerin yaşı,
ilgisi ve bilgi seviyesi dikkate alınarak düzenlendi. Alıştırma kitabında bulunan iki dilli metinlerin yanında,
sınıfta öğrencilere metinlerin yazarları hakkında birkaç cümlelik ilginç bilgiler verilerek ders daha canlı ve
çekici duruma getiriliyor ve öğrencilerde Türk edebiyatıyla ilgili merak uyandırılıyor.
Böylece öğrenci, Türk dilindeki ünlüleri, unsüzleri, onların özelliklerini, ses olaylarını, ses uyumlarını vs.
öğrenirken Türk kültürünün unsurlarını da öğrenmektedir. Bunun dışında ev ödevleri ve projeler için Türkçeyi bilenlere Türk edebiyatının iyi eserleri, Türkçeyi bilmeyenlere ise Türkçe-Makedonca edebî kitaplar
tavsiye edilir.
5. Çağdaş Türk Dili Dersinde Uygulanan Materyaller
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümündeki karma sınıflar için Çağdaş Türk Dili çok önemli bir derstir. Bu derste
Türkçeyi bilmeyenler Türkçeyi öğreniyorlar, Türkçeyi iyi bilmeyenler ise boşluklarını dolduruyorlar.
Böyle karma sınıflarda yoğun olarak okutulan Çağdaş Türk Dili dersi ve alıştırması için kitap seçmek hiç
de kolay bir iş değildi çünkü birçok kritere dikkat etmek gerekiyordu. Karma sınıflarda Türk dilini öğrenmek,
182
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
sınıfta bulunan farklı kültürlerin Türk kültürü ile diyaloğa girerek sürekli etkileşim içinde olmak demektir.
Bu karma sınıflar için dil öğretiminde en son yönelim olan kültürlerarası yaklaşım ve karşılaştırmalı kültür
aktarımı en uygundur. Musa Çifci, Zekerya Batur ve Saadettin Keklik’e göre: “Karşılaştırmalı kültür aktarımı,
Türkçe öğretiminde önemle üzerinde durulması gereken bir konudur. Bu yaklaşıma göre, öğrenciye sadece
öğrendiği dilin kültürü sunulmamalı; konular öğrencinin kendi kültürüyle kıyaslamalar yapabileceği durumlardan seçilmelidir.” (2013:369) Okur ve Keskin’e göre, (aktaran M.Çiftçi, Z.Batur, S.Keklik, 2013:369)
“kültür aktarımında asıl önemli olan nokta, öğrencinin kendi dilini ve kültürünü öğrendiği dil ile karşılaştırması ve bir bütün olarak değerlendirmesidir.”
Makedonya’nın şartları ve karma sınıfları için doğal olarak Türkiye’de kitap bulmak mümkün değildi.
Makedonya’da da böyle bir kitap yoktu. Makedonya şartları için belirli kriterlere göre kitap hazırlana kadar
hazır bir kitap seçmek gerekiyordu. Metinlerin evrenselliğinden dolayı Ankara TÖMER’in “Türkçe Öğreniyoruz” adlı kitabı Çağdaş Türk Dili dersi için seçildi. Mehmet Hengirmen ve Nurettin Koç büyük bir hünerle bir yandan Türkçeyi iletişimsel bir yaklaşımla öğretirlerken aynı zamanda Türk coğrafyasını, kültürünü,
medeniyetini, Türk edebiyatının antolojik fıkra, şiir ve öykülerini de sunmaktadırlar. Bunun büyük bir kısmını
diğer kitaplarda da bulabilirsiniz, fakat her şeyden daha önemli öğrenciler Türk coğrafyasını, kültürünü ve
medeniyetini öğrenirken bu metinlerde kendi kültürleriyle ilgili izler ve bağlantılar da bulmaktadırlar. Bu
ise öğrencileri şaşırtıyor, olumlu etkiliyor, düşünmeye ve Türk kültürünü kendi açısından değerlendirme yeteneğini kazanmaya teşvik ediyor.
İlk iki sömestirde Çağdaş Türk Dili derslerinde Türkçeyi kısa zamanda öğretmek için “Türkçe Öğreniyoruz” kitabında bulunan metinleri Türkçeden Makedoncaya çevirdim ve alıştırmaların anahtarlarını hazırladım. Tabii ki bu çok zamanımı aldı, fakat yararını yıllarca hissediyorum. Öğrenciler çeviri sayesinde metni
ve grameri kolay anlıyorlar ve enerjilerini metinlerden ilham alarak başlangıçta diyalog kurmalara, daha
ileri seviyelerde ise yorumlara ve tartışmalara yöneliyorlar. Aynı zamanda Türkçeyi iyi bilmeyenler boşluklarını dolduruyorlar, Makedoncayı iyi bilmeyenler ise Türkçe sayesinde yeni kelimeler ve doğru ifadeler
öğrenmiş oluyorlar. Böylece birkaç sömestirde öğrenciler Türkçesini ve Makedoncasını sınayıp öğretmelik
ile çevirmenlik grubu arasında geçiş yapmaktadırlar.
Çağdaş Türk Dili derslerinde Mehmet Hengirmen’in ve Nurettin Koç’un “Türkçe Öğreniyoruz” iki dilli
materyalin yanında, Türkçeyi bilenlere Mariya Leontik’in “Temel Türkçe Dil Bilgisi”, Türkçeyi bilmeyenlere
ise Mariya Leontik’in “Makedonca-Türkçe Konuşma Kılavuzu 1” adlı kitaplar tavsiye ediliyor. 2016-2017
eğitim yılından itibaren Çağdaş Türk Dili derslerinde Mariya Leontik’in bu karma sınıflar için özel hazırladığı
“Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Sevelim, Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Öğrenelim” adlı kitap kullanılır.
Bu ders kitabı kültürlerarası yaklaşıma, karşılaştırmalı kültür aktarımına ve karşılaştırmalı dil bilgisine dikkat
edilerek hazırlanmıştır.
Çağdaş Türk Dili alıştırmalarında son birkaç yılda “Yunus Emre” Enstitüsünün hazırladığı “Yedi İklim
Türkçe” adlı öğretim setini kullanmaktayız. Gelecekte de Çağdaş Türk Dili alıştırmalarında bu öğretim seti
kullanılacak.
6. Sonuç
Makedonya’daki büyük şehirlerin dışındaki eğitim çok nadir standart şartlarda gerçekleşir, bu Türk dili
eğitimi için de geçerlidir. Bu sebeple öğretmenler var olan şartlardan yararlanarak yeni olumlu imkânlar yaratmalılar. Öğretimde temel etkenler öğretmen, ders kitabı ve alıştırma kitabıdır. Öğretmen, öğrencilerin yaşına, bilgisine, ilgisine ve ihtiyacına göre ders kitabını ve alıştırma kitabını uygular, gerektiğinde artı bilgiler
ve materyaller hazırlayıp öğrenciye verir.
183
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Gotse Delçev” Üniversitesi Filloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde yeni şartlar ve karma sınıflar yeni kitaplara ihtiyaç doğurdu. Özellikle Türkçeyi Makedonya’da öğrenenler için özel kitaplara gerek
duyulduğu uygulamalarda net olarak ortaya çıktı. Bu gereği şahsen de tespit ettikten sonra yıllarca derslerim
için hazırladığım malzemeleri “Фонетика и фонологија на современиот турски јазик”, “Практикум по
фонетика и фонологија на современиот турски јазик”, “Temel Türkçe Dil Bilgisi”, “Makedonca-Türkçe
Konuşma Kılavuzu 1”, “Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Sevelim, Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Öğrenelim!
– Дојди да ги сакаме турскиот и македонскиот, дојди да ги научиме турскиот и македонскиот! А1А2” adıyla kitaplaştırdım.
Ştip “Gotse Delçev” Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde birinci sınıfta Çağdaş Türk Dilinin Fonetik ve Fonolojisi ve Çağdaş Türk Dili derslerinde Türk dilini öğretmek için iki dilli
materyaller kullanmaktayım. Türkçe-Makedonca materyallerin yararları çok yönlüdür, öğretmen ise sınıfın
ve öğrencilerin ihtiyaçlarına göre onları değerlendirebilir. Türkçe-Makedonca kitapların Türk edebiyatının
tanıtılmasında da rolü büyüktür. Umarım bu kitap mukayeseli çalışmalara da iyi bir kaynak olacaktır.
BİBLİYOGRAFYA
(2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı. Grafiker Yayınları – Ankara.
Çifci, Musa; Batur, Zekerya; Keklik, Saadettin. (2013). Türkçenin Yabanci Dil Olarak Öğretiminde Kültür.
Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı. Grafiker Yayınları – Ankara.
Durmuş, Mustafa. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi. Grafiker Yayınları – Ankara.
Yalçın, Alemdar. (2006). Türkçe Öğretim Yöntemleri. Akçağ Yayınları – Ankara.
Nuhoğlu, Murat Mualla; Özsoy, Tamer; Aydın, Ahmet. (2008). Türkçe Öğretiminde Materyal Tasarımı.
Nobel Basımevi – Ankara.
(2011). İlk, Orta ve Yüksek Öğretim Öğretmenlerine İkinci Dil Öğretimi El Kitabı. (Türkçeye Çeviri:
Ahmed, Oktay). Britanya Konseyi – Üsküp.
Leontik, Mariya. (2011). Makedonya’daki Türkçenin Ana Dili ve Yabancı Dil Olarak Eğitiminde Kültürün
Etkisi. 16. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu - Üsküp. Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu – Ankara.
Leontik, Mariya. – Леонтиќ, Марија. (2013). Makedonca-Türkçe Konuşma Kılavuzu 1, Makedon transkripsiyonu ile - Mакедонскo-турски разговорник 1, со македонска транскрипција. – Скопје.
Леонтиќ, Марија. (2013). Фонетика и фонологија на современиот турски јазик. Универзитет „Гоце
Делчев“ – Штип.
Леонтиќ, Марија. (2013). Практикум по фонетика и фонологија на современиот турски јазик.
Универзитет „Гоце Делчев“ – Штип.
Leontik, Marija. (2014). Temel Türkçe Dil Bilgisi. Mariya Leontik – Skopye.
Leontik, Mariya. – Леонтиќ, Марија. (2015). Gel Türkçeyi ve Makedoncayı Sevelim, Gel Türkçeyi ve
Makedoncayı Öğrenelim! – Дојди да ги сакаме турскиот и македонскиот, дојди да ги научиме турскиот и македонскиот! А1- А2 – Skopye.
Ernst, Slavit Gisela. Mulhern, Margaret. (2003). Bilingual Books: Promoting Literacy and Biliteracy in
the Second-language and Mainstream Classroom. Reading Online, 7(2): http://www.readingonline.org/articles.
184
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Mahmut ÇELİK
MAKEDONYA TÜRKLERİ TARAFINDAN SÖYLENEN
DÜĞÜN TÜRKÜLERİ
ÖZET
Beş – altı asırlık bir zaman içerisinde Türkler, genel olarak Balkan yarımadasında olduğu gibi, Makedonya’da yaşayan milletlerin de maddi ve manvei hayatında etkisi görülen çok zengin bir kültür
geliştirmişlerdir. Edebiyat, hiç kuşkusuz manevi kıültürün en gelişmiş alanıdır. Çünkü bu edebiyat, o
zamanın Türkleri’nin hayatıyla ilgili çeşitli görenek ve gelenekleri kapsadığı gibi, onların toplumsal
hayatını da yansıtmaktaydı. Bu nedenle, bu bölgelerdeki folklorik edebiyat, lirik şiiri, sözlü, sanatsal
ifadenin en yüksek seviyesine kadar yükseltmiştir. Çok çeşitli ve zengin olan bu edebiyat, birçok nedenden dolayı, yeterince derlenememiş ve incelenmemiştir. Öteden beri devam eden göçlerin yaşanması ve çağdaş teknik araçların insan hayatını etkilemesi sonucu bu malzemenin büyük bir kısmı
malesef kaybolmuştur. Bu edebiyatın araştırılması bakımından ünlü Alman bilim adamı Alcis Schmaus’un araştırmaları son derece önemlidir.
Üsküp’te yayınlanan Birlik gazetesi ve Sesler dergisi dışında Makedonya ve Kosova Türkleri’nin
halk edebiyatına büyük yer veren ikinci bir dergi de 1973 yılından itibaren Priştine’de yayınlanan
Çevren dergisidir. Bunların dışında Makedonya’nın diğer milletlerin dillerinde çıkan gazete ve dergilerde de Türk halk edebiyatından çeviri ve araştırma türünden yazılar yayınlanmıştır.
Makedonya’da söylenen düğün türküleri arasında biçim bakımından bazı bozukluklar gösteren örneklere de rastlanılmaktadır. Örnek olarak, Sesler dergisinde aynı türkülerin değişik biçimlerde birkaç
defa yayımlandığını görüyoruz. Keza, türkülerde dizelerin uzunluğu bakımından da bazı farklılıklar
göze çarpmaktadır. Hatta, türkülerin bazı varyantlarında dizelerin ikiye bölünmesiyle metinlerin daha
uzun bir görünüm kazandığını görüyoruz. Bunlar arasında dörtlük dağılımı olmayan dizelerden meydana gelmiş örneklere de rastlanılmaktadır. Ard arda dizilen mısralardan oluşan bu gibi örnekler, geleneksel Türk şiirinde alışılmamış bir biçim olarak karşımıza çıkmaktadır. Slav milletlerinin halk
şiirlerini hatırlatan bu durum, dolayısıyla söz konusu türkülerin, Makedon veya Sırp - Hırvat halk şiirinin etkisiyle meydana gelmiş olma ihtimalini düşündürmektedir. Ancak, çoğu derleyicilerin uzmanlık
alanı ve eğitim gördüğü dili gözönünde bulundurmuş olursak, bu tür tutarsızlıkların nereden kaynaklandığı açıkça ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, söz konusu türkülerdeki Türk şiir geleneğine uymayan
mısra dizilişinin, derleyicilerin çok daha iyi tanıdıkları Makedon veya Sırp – Hırvat halk şiiri geleneğinden kaynaklanmış olabileceğini düşünmek çok daha tabidir.
Anahtar Kelimeler: Makedonya, Düğün Türükleri, Tahlil, Karşılaştırma.
185
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Wedding songs sang by Turks in Macedonia
ABSTRACT
As well as Turks lived in Balkan Peninsula for five –six centuries , they have also developed a
culture that is very rich and influenced the life of Macedonian nation. There is no doub that literature
is the most advanced area of spiritual culture. This literature helps us to cover various customs and
traditions about the life of Turks, as reflected in their social life. Therefore, in these regions folkloric
literature, lyric poetry, oral, have increased the artistic expression to the highest level. Because of
many reasons, this various and rich literature, was not to do studied enough. Migrations and modern
technical tools unfortunately were the reasons to lost a large part of this materials.In terms of investigating, a research done by famous German scholar Alcis Schmaus is extremely important.
Beside Birlik and Sesler newspapers published in Skopje, Macedonian and Kosovo Turks published
another journal Çevren in Pristine in 1973. In addition, Turkish literature, translations and the type of research articles have been published in the newspapers and magazines of other nations in Macedonia.
Wedding songs sang in Macedonia illustrate some disorders. For example, in Sesler newspaper the
same songs are published several times in different ways. Likewise, there are some differences in
terms of the length of folk songs. In fact, some variants of folk songs are divided into two strings so
the text appear to be a longer. These strings have occurred without the verse distribution. Examples
of this, such as a row of lined verse,is an unusual traditional Turkish form.There is a possibility that
the Slavic folk poetry and songs were effected by Macedonian or Serbian –Croatian songs. However,
if we take into account the language education we did not find out the inconsistencies. For this reason,
the songs do not comply with the tradition of Turkish poetry verses order ,they better comply with
Macedonian or Serbian - Croatian folk poetry tradition.
Key words: Macedonia, Wedding songs, Analysis, Comparison.
* Makedonya – İştip “Goçe Delçev” Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanı
e-mail: mahmut.celik@ugd.edu.mk
MAKEDONYA TÜRKLERİ TARAFINDAN SÖYLENEN
DÜĞÜN TÜRKÜLERİ
Giriş
Beş – altı asırlık bir zaman içerisinde Türkler, genel olarak Balkan yarımadasında olduğu gibi, Makedonya’da yaşayan milletlerin de maddi ve manvei hayatında etkisi görülen çok zengin bir kültür geliştirmişlerdir.
Edebiyat, hiç kuşkusuz manevi kıültürün en gelişmiş alanıdır. Çünkü bu edebiyat, o zamanın Türkleri’nin hayatıyla ilgili çeşitli görenek ve gelenekleri kapsadığı gibi, onların toplumsal hayatını da yansıtmaktaydı. Bu
nedenle, bu bölgelerdeki folklorik edebiyat, lirik şiiri, sözlü, sanatsal ifadenin en yüksek seviyesine kadar
yükseltmiştir. Çok çeşitli ve zengin olan bu edebiyat, birçok nedenden dolayı, yeterince derlenememiş ve incelenmemiştir. Öteden beri devam eden göçlerin yaşanması ve çağdaş teknik araçların insan hayatını etkilemesi
186
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
sonucu bu malzemenin büyük bir kısmı malesef kaybolmuştur. Bu edebiyatın araştırılması bakımından ünlü
Alman bilim adamı Alcis Schmaus’un araştırmaları son derece önemlidir.8 Yazarın bu makalesinde, Makedonya ve Güney Sırbistan’ın şehirlerinde eskiden söylenen türkülerin çoğunlukla aşk türküleri olduğunu, baladlar ve yerel olaylarla ilgili türkülere ise nispeten seyrek rastlandığını bildirmektedir. Bunların arasında,
kaçakçıların hayatını, Türk gencinin Hristiyan kızına aşkını, belirli yerlerdeki iftiralı “Scandalcus” olaylarını
anlatan türküler hakikatten ilgi çekicidir. Bu ve buna benzer türkülerin büyük bir kısmına daha sonraları Birlik
ve özeliikle Sesler dergisinde yayınlanan türküler arasında rastlamak mümkündür.
Bu bakımdan özellikle dikkat çeken yazarlardan biri, 1962 yılında Birlik gazetesinin 28 Nisan sayısında
yayınlanan “Kaybolan Türküler” başlıklı yazıdır.9 Bu makalenin yazarı türkülerin büyük bir kısmının bugün
için artık sadece bir mazi olduğunu ve bir daha geri dönmemek üzere kaybolduğunu üzülerek bildirmektedir.
Birlik’in sayfalarında buna benzer daha birçok yazının teşviki ile daha sonraları halk edebiyatına daha büyük
değer verecek olan dergi, elbette ki Sesler dergisidir.
Sesler dışında, Makedonya ve Kosova türklerinin halk edebiyatına büyük yer veren ikinci bir dergi de,
1973 yılından itibaren Priştine’de yayınlanmaya başlayan Çevren dergisidir. Bu dergide de Sesler’de olduğu
gibi halk edebiyatı ile ilgili derleme ve araştırma yazıları ağır basmaktadır. İster Sesler’de olsun, ister Çevren’de
olsun, Makedonya ve Kosova türklerinin her bölgesinden derlenmiş folklorik malzeme yayınlanmıştır. Bunların dışında, Makedonya’nın öteki milletlerin dillerinde çıkan gazete ve dergilerde de Türk halk edebiyatından
çeviri ve araştırma türünden yazılar yayınlanmıştır.
Makedonya’da derlenen türküler, konu bakımından Türkiye’ye ait olan türkülerle aynı özellikte olmakla
birlikte, kimi farklılıklara da sahiptir. Bu gibi farklılıklar, yeni ortamda ortaya çıkan özel sosyal yaşamdan
kaynaklanmaktadır. Bu nedenle biz türkülerimizi ayrı bir sınıflandırmaya tabi tutmak mecburiyetindeyiz.10
Bu sınıflandırma şöyledir.
Ninniler
Ayrılık Türükleri
Tarihi Konularla İlgili Türküler
Yergi Türküleri
Eşkiya Türküleri
Hapishane Türküleri
Ağıtlar
Düğün Türküleri
Bayram ve Çeşitli Dini İnançlarla İlgili Türküler
Değişik Duyguları Dile Getiren Konular Üzerine Söylenen Türküler
Mülemmalar ve İki Dilli Türküler
B. Düğün Türküleri
Araştırmalar süresince derlenen malzeme arasındaki diğer örneklere kıyasla sadece düğün türküleri söleyicileri ve derleyicileri tarafından sınıflandırılmıştır. Mevcut olan malzemenin içinde bu türkülerin sayısı oldukça kabarıktır. Aşk türkülerinden sonra en kalabalık olan örnekler de zaten bunlardır. Düğün türküleri metin
itibariyle oldukça kısadır. Çoğu sadece dört dizeden ibarettir. Uzunluklar, söyleyicinin yeteneğine bağlı olduğu
için bu durum türkücüden türkücüye değişmektedir.
Makedonya türklerinin halk yaratıcılığında düğün türküleri, hem nicelik hem motiv çeşitliliği ve hem de
8. Alois Schmaus, Gesamelte Abhandlungen III, Dr. Rudolf Trofenik, Muenchen 1971, s. 371 - 375
9. Galaba Palikruşeva, “Kaybolan Türküler”, Birlik (Özel İlave) 28 Nisan 1962, Üsküp, s.3
10. Hamdi Hasan, Makedonya Türklerince Söylenen Türküler, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara, 2008, s. 23
187
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
sanat değeri bakımından önemli bir yer kaplamaktadır. Söylendikleri yer ve gördükleri görev bakımından bu
eserler, tören türkülerinin öenmli bir bölümünü oluşturmaktadır. Gençlerin samimi duygularını dile getirdikleri
için aşk türküleri grubuna, törene bağlılıkları yani düğün törenlerindeki işlevleri bakımından da tören türküleri
gurubuna girerler.
Söylendikleri yerlere göre düğün türkülerini iki kümede toplamak mümkündür:
Sünnet düğünüyle ilgili söylenen türküler
2.Evlilikle ilgili söylenen türküler
Sünnet düğünüyle ilgili olan türküler, düğün töreninden önce ve genelde sünnet olacak olan çocuğa dolaylı
yoldan bilgi verip onu sünnet törenine psikolojik olarak hazırlamak amacı gütmektedir.
Elıme teller elıme teller
Dabir hafta Tamer agayı sünet ederler
Sal Tamer aga kol telıni
Dayon getirsın berberıni
Sünet etsın nazli yegenıni
Elıme mendil mendilım sari
Tamer agan berberınden yenliktır ayagi
Çik Tamer aga çik nere furun
Gelecektır berberın deyesın buyrun
Koy fesıni Tamer aga koy başına
Sünet olacasın tamam yaşında
Sal Tamer aga kol telıni
Aglama duymasın babin sesıni
Ektım çiçekleri tutuldi
Sünet oldi Tamer aga kurtuldi
Çivi de astım dayreleri
Bitti Tamer aganın gayleleri (no 618)11
Evlilikle ilgili olan türküleri düğünden önce, düğün gününde ve düğünden sonra olmak üzere üç kümede
toplayabiliriz:
Düğünden Önce Söylenen Türküler
Bu gruba giren türküler, düğünden önce yani sözün kesilmesinden yada nişandan sonra söylenen örneklerdir.
Bunlar, genelde düğünün hazırlık dönemini kapsamaktadır.
Düğün Gününde Söylenen Türküler
Düğün türkülerinin en kalabalık ve içerik bakımından en çeşitli örneklerinidüğün sırasında söylenen örnekler
oluşturmaktadır. Bu bölümde törenin doğrudan doğruya kendisiyle ilgili olan yani gelinin baba evinden çıkarılması, damat evine gönderilmesi, karşılanması vb. gibi örneklerin dışında içerik bakımından çok değişik
olan daha başka türküler de yer almaktadır.
11. Hamdi Hasan, A.g.e. s.45
188
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Düğünden Sonra Söylenen Türküler
Düğünden sonra söylenen türküler, düğünden önce söylenen örnekler gibi düğün havasını dğrudan doğruya
yansıtmamaktadır. Bunlar arasında en belirgin örnekler gelnin suya götürülmesiyle ilgili söylenen türkülerdir.
Ancak, bunların arasında gelini gelecekteki görev ve sorumluluklarını yani evde ve yeni ailedeki güçlükleri
ve sıkıntılarını dile getiren örnekler de vardır.
Nişan sırasında ve nişan anından sonra kızların söylediği türküler örnek olarak verilebilir:
Bahçede gelin bahçede gelin
Süledi hayin duşmanlar bulamasık gelin
Sülemayin duşmanlar biz gelin bulmişık
Kızların turasını biz almişık
Güllerın pupkasını şimdi koparmişık
Bu seneki asmalari budamadiler
Çalıştiler bozsunler bozamadiler
İçerili stroynigımız kıramadiler
Cafer gibi bekâr bulamadiler (no 608)12
Makedonya’da Gostivar’da söylenen bir düğün türküsünden alınmış olan yukarıdaki sizelerde, damat tarafından nişandan sonra duyulan memnuniyet dile getirilmektedir.
Evlilikle ilgili olan düğün türüklerinde ise asıl ilgi, damatla gelinin üzerinde odaklanmaktadır. Baba evinden
ve kendi yakınlarından ayrılan gelin olduğu için düğün türkülerinin en büyük kısmı onun hakkında söylenmiştir. Geleneksel Türk ailesinde bir kız için evlenmek yanlızca eşi ile değil, ailede pek çok kişi ile uyum sağlamak anlamına gelmektedir. Nitekim, evlendikten sonra koca evinde geline karşı olan ilgi, onun uyumlu
olmasına tamamen bağlıdır. Çünkü, gelinin uyumlu olmadığı takdirde koca ailesinin geline karşı olan tavrı
da değişik olur.
Bazı türkülerde, evlendirilerek yabancı ellere gönderildiği için kız, ana babasına sitem etmekte, evlendirilmek için henüz çok küçük olduğunu ve gençliğini yaşayamadığını söyleyerek yakınmaktadır.
Avlida tauk avlida tauk
Aldatırdı beni annem evlentırdi çabuk
(no 608)13
Düğün türküleri arasında mizahi konular işleyen örnekler de vardır. Damada ve geline söylenen bu tür örnekler gücendirici ve kaba sözler olarak kabul edilmemektedir. Bilakis onlar daha değişik bir havanın oluşması
ve düğüne ayrı bir renk katması için söylenmektedir.
Düğün türküleri, düğün adetlerini dile getirdikleri için belirli ölçüde bölgesel değere de sahip olduğunu
söyleyebiliriz. Ancak, onların içinde eskiliği yüzünden gerçek anlamı yani esas konusu belli olmayan adetlerle
ilgili olanlar da vardır. Düğün adetleri ve türküleri arasında, damadı ve gelini çeşitli doğa üstü güçlerden korumak amacıyla söylenen örneklere de rastlandırğını belirtmek gerekir.
Düğünle ilgili söylenen kına türküleri, oğlan evinin yanında kıza övgüler yapmak için de bir vesile gibi
görünmektedir. Kızın ne denli hünerli olduğu söylenerek, oğlan evine o kızı almakla iyi bir seçim yapmış ol12. Hamdi Hasan, A.g.e. s.46
13. Hamdi Hasan, A.g.e. s.48
189
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
dukları ima edilmektedir. Çünkü, bilindiği gibi toplumumuzda kız seçerken, onun işbilir olmasına özen gösterilmektedir.
Yikadım Cafer aganın boyali camıni
Kara kaşlı ügürtledık Sümbül hanımi
Kara kaş Sümbül hanım kaş lazim dildır
Ovardardır Cafer aga mal lazim dildır
Mekteplidir Cafer aga mal lazim dildır
Havada havada tek bir yıldız
Almadık Cafer agaya her nısı kız
Buluştuk Cafer agayle çarşiya giderken
Begendık Sümbül hanımi çaylar verırken
(no 608)14
Yukarıda açıklanmaya çalışılan kına geceleriyle ilgili halk düşüncesinin türkülere yansıyan yönlerini kısaca,
yeni ortam yenşi yaşamın getirdiği değişiklikler yer yer sevinç ve bazan da kıskançlık olarak özetleyebiliriz.
Her ne kadar kızın ağlamasının nedeni yukarıda saydıklarımızsa da, toplumun bu konudaki beklentilerinin
ve ağlamazsa ayıplanacağı duğuncesinin de rolü olduğu söylenebilir.
Makedonya’da söylenen düğün türküleri arasında biçim bakımından bazı bozukluklar gösteren örneklere
de rastlanılmaktadır. Örnek olarak, Sesler dergisinde aynı türkülerin değişik biçimlerde birkaç defa yayımlandığını görüyoruz. Keza, türkülerde dizelerin uzunluğu bakımından da bazı farklılıklar göze çarpmaktadır.
Hatta, türkülerin bazı varyantlarında dizelerin ikiye bölünmesiyle metinlerin daha uzun bir görünüm kazandığını görüyoruz. Bunlar arasında dörtlük dağılımı olmayan dizelerden meydana gelmiş örneklere de rastlanılmaktadır. Ard arda dizilen mısralardan oluşan bu gibi örnekler, geleneksel Türk şiirinde alışılmamış bir
biçim olarak karşımıza çıkmaktadır. Slav milletlerinin halk şiirlerini hatırlatan bu durum, dolayısıyla söz konusu türkülerin, Makedon veya Sırp - Hırvat halk şiirinin etkisiyle meydana gelmiş olma ihtimalini düşündürmektedir. Ancak, çoğu derleyicilerin uzmanlık alanı ve eğitim gördüğü dili gözönünde bulundurmuş
olursak, bu tür tutarsızlıkların nereden kaynaklandığı açıkça ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, söz konusu türkülerdeki Türk şiir geleneğine uymayan mısra dizilişinin, derleyicilerin çok daha iyi tanıdıkları Makedon
veya Sırp – Hırvat halk şiiri geleneğinden kaynaklanmış olabileceğini düşünmek çok daha tabidir.
KAYNAKÇA
Boratav, Pertev Naili; 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1969
Hamdi Hasan, Makedonya Türklerince Söylenen Türküler, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu,
Ankara, 2008
Kunos, İgnacz; Türk Halk Türküleri (Yayına hazırlayan Öztürk, Doç. Dr. Ali Osman) Türkiye İş Bankası
Yayınları, Ankara, 1998
Palikruşeva, Galaba; “Kaybolan Türküler”, Birlik (Özel İlave) 28 Nisan 1962, Üsküp
Schmaus, Alois; Gesamelte Abhandlungen III, Dr. Rudolf Trofenik, Muenchen 1971
Sesler dergisi, 1971-75, Üsküp
14. Hamdi Hasan, A.g.e. s.52
190
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Dragi GORGİYEV
Makedonya XV – XVI y.y.’da
Yazımın amacı, Klasik Osmanlı Dönemi olarak bilinen zaman diliminde Makedonya topraklarında
cereyan eden ana olay ve süreçleri göstermektir. Tabi ki, birkaç sayfalık bir metinde yaklaşık 300 yıl
süren söz konusu dönemle ilgili herşeyi kapsamak mümkün değildir. Ancak, Klasik Osmanlı Dönemi’nin Makedonya için ne tür değişiklikler getirdiğini ve ne anlama geldiğini, tarihi gelişmesinde
en çok etkili olan süreçleri incelemekle tasavur edebiliriz. Ayrıca, resmi Osmanlı İdaresi tarafından
Makedonya ifadesinin hiçbir zaman kullanılmamasına rağmen, bu metinde bu ifadenin sadece pratik
nedenlerden kullanıldığını vurgulamak isterim. Bu ifadenin, sınırları antik çağda belirlenmiş Makedonya coğrafyasını kapsadığını da belirtmemiz gerekir.
Makedonya’nın Osmanlı hakimiyetine girmesi 1371 ile 1395 yılları arasındaki dönemde, yani Meriç
nehri üzerinde bulunan Çernomen muharebesinden Romanya’daki Rovine muharebesine kadarki dönemde gerçekleşmiştir. İlkinde, o dönemde Makedonya topraklarında en güçlü iki feodal olan Volkaşin ve Ugleşa kardeşler hayatını kaybetmişlerdir. Rovine muharebesinde ise, merkezi Makedonya’nın
Prilep kasabasında bulunan ve 1385 ile 1395 yılları arasında Sultanın hizmetinde olan Kıral Marko
hayatını kaybetmiştir. Söz konusu iki onyıl içerisinde, Selanik hariç, Makedonya sınırları içinde bulunan hemen hemen bütün şehirler fethedilmişti. Daha doğrusu, 1387 yılında Selanik Hayrettin Paşa
tarafından fethedildiyse de, bu onun nihai fethedilişi değildi. Selanik’te, vergilerin alınmasını temin
amacıyla, Sultanın yüce hakimiyetinin kabullendiğine dair imzalanan anlaşma ile belirlenmiş sadece
küçük bir Osmanlı birliği konuşlanmıştı. Ankara muharebesinden sonra (1402 yılında) ve Osmanlı
İmparatorluğu’nda hükümdarsızlık (interregnum) döneminin başlangıcında (1402-1413) Bizans İmparatoru II Manoylo Selanık’i geri almayı başarmış ve bu şehir 1403-1430 yılları arasında tekrar Bizansın elinde olmuştur. Selanık şehrinin Osmanlılar tarafından nihai fethi 1430 yılında olmuştur.
Fethedildiklerinde güçlü bir direniş gösteren Selanik, Üsküp, Manastır gibi bazı şehirler dışında diğer
Makedon yerleşim yerleri savaşmadan teslim olmuşlar ve sakin bir şekilde Osmanlı hakimiyetini kabullenmişlerdir. Şehirlerin büyük ölçüde tahribatı ne de ahalinin geniş kapsamlı göçü olmadığı için
iktidar değişimi nispeten hızlı ve sancısız olmuştur. Çok kısa bir zaman içerisinde Makedon şehirleri
iktisadi ve ticari açıdan güçlenmiş ve bir sonraki yıllarda iktisadi ve şehircilik açısından önemli ölçüde
gelişme kaydetmişlerdir.
İdari düzen açısından Makedonya toprakları, Rumeli Beylerbeyliği kapsamında birkaç sancağa (livaya) tanzim edilmişti. Bunlar, Paşa Sancağı, Küstendil, Ohri, Selanik, Üsküp, Yanya ve kısa bir sür
için Florina Sancaklarıydı.
Paşa veya Edrene Sancağı, Osmanlı’ların Balkan topraklarında ilk fetihleri döneminde, en geç 1385
yılında kurulmuştur. Doğrudan doğruya Rumeli Beylerbeyi (Paşa) tarafından idare edildiğinden dolayı
Paşa Sancağı olarak da bilinmektedir. Sultan Birinci Süleyman (1520-1566) hakimiyeti dönemine ait
resmi kayıt defterlerinden, Paşa Sancağı sınırları dahilinde bütün Güney Makedonya’nın ve Kuzey
Makedonya’nın büyük bir bölümünün bulunduğu öğrenilmektedir. Bu sancağın dahilinde, aynı adı
taşıyan nahiye ve kaza merkezi olan Drama, Zihna, Nevrokop, Demir Hisar, Avret Hisar, Serez, Yenice
191
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Vardar, Siderokapsa, Karaferye, Serfice, Hrupişte, Kesriye, Biglişte, Üsküp, Kalkandelen, Kırçova,
Köprülü, Pirlepe ve Manastır şehirleri bulunuyordu. Daha geç dönemlerde Makedoanya’da yapılan
idari ve toprak tanzimi değişiklikleri nedeniyle, XVI y.y.’ın ilk yarısında Paşa Sancağından, Selanik
ve Üsküp olmak üzere iki yeni sancak ayrılıp kurulmuştur.
Sultanın vasalı (hizmetinde olan) Konstantin Dejanov’un vefatından hemen sonra (1395) merkezi
Velbujd (Küstendil) şehri olan Küstendil Sancağı kurulmuştur. Topraklarının büyük bölümü Kuzey
Doğu Makedonya’nın nahiyelerinden oluşuyordu. XVI y.y.’da Küstendil Sancağı, Kıratova, Nagoriçane, Slavişte, İştip, Koçane, Piyaneç, Maleşova, Ustrumca, Petriç, Melnik, Doyran, Boymiya,
Konçe, Tikveş ve kısmen Mariova ve Pçinya yerleşim yerlerini kapsıyordu.
Ohri Sancağı büyük bir olasılıkla Kral Marko’nun ölümünden sonra, daha doğrusu 1395 yılından
sonra kurulmuştur. Merkezi Ohri’de olmakla birlikte nahiyelerinin büyük bir kısmı Arnavut topraklarında bulunuyordu. Bu Sancak, Ohri, Prespa, Debarça, Yukarı Debre, Reka, Jupa ve kısmen Dolgo
(Golo) Bırdo, Mokra ve Gora nahiyeleri olmak üzere, Batı Makedonya’nın sadece küçük bir bölümünü
kapsıyordu.
XVI y.y.’ın ilk on yıllarında Paşa Sancağı’ndan ayrılarak Selanik ve Üsküp sancakları kuruldu. Selanik Sancağı’nın merkezi aynı adı taşıyan şehirdi. Bu sancak Selanik şehri ve civarı yanı sıra, Karaferye, Avret Hisar, Yenice Vardar, Vodine ve Siderokapsa olmak üzere Makedonya’nın güney
bölümünün büyük bir kısmını kapsıyordu.
Üsküp sancağı en geç, 1553 yılında kurulmuştur. Tamamıyla Makedon topraklarında bulunan Üsküp,
Kalkandelen, Pirilepe ve Kırçova nahiyeleri ile Kaçanik civarındaki bölge bu sancağın sınırları içinde idi.
Yukarıda adı geçen bu beş sancakla neredeyse Makedonya topraklarının tamamı kapsanmış idi. Sadece
Grebene (Grevene) kazasıyla Güney Batı Makedonya’nın bir bölümü Yanya Sancağı’na dahil idi. Çok kısa
bir süre için, 1520-1530 yılları arasında, Florina nahiyesi topraklarıyla örtüşen ve, Osmanlı belgelerine
göre on yıl kadar varlığını sürdüren Florina Sancağı, Paşa Sancağı’ndan ayrı olmuştur.
İlk dönemlerde Osmanlı idari-yönetim sistemini uçbeylik adında geçici ve oldukça askeri nitelikli
bölgesel bir idari birim sistemi tamamlıyordu. Makedon topraklarında ilk uçbey, Serez Uçbeyliği’nin
yöneticisi olarak ünlü komutan Evrenos Bey olduğu bilinmektedir. Üsküp şehrini fethettikten sonra
(1391/1392) Osmanlılar buraya uçbeylik merkezlerini taşımışlardır. Bundan böyle bu şehir Osmanlıların kuzeye doğru yaptıkları askeri harekatların üssü haline gelmiştir. Üsküp’ün ilk uçbeyi, Üsküp
fatihi Paşa Yiğit Bey olmuştur. Vefatından sonra yerini oğlu İshak Bey (1414-1439) ondan sonra da
torunu İsa Bey almıştır.
Osmanlı devleti, toprağın devlet mülkiyetine dayanan timar-sipahilik adında feodal bir sistem olarak
teşkilatlanmıştır. İşlenebilir tarım arazileri arazi mülkü (timar, zeamet ve has) olarak, belli devlet ve
her şeyden önce askeri görevleri yerine getirmekle mükkelef kişilere dağıtılmıştı. Böyle bir askeri
feodal düzen XV y.y.’ın ortalarına doğru Makedonya topraklarında da tamamıyla kurulmuştu. Araziler
genelde Müslüman olanlara dağıtılmış olmasına rağmen, ilk dönemlerde Makedonya’da zeamet ve
timar sahibi olan Hıristiyan sipahileri de vardı. Bunlar genelde eski Hıristiyan feodal sınıfı mensubuydu, bu sınıfa ait olmak ise timar elde etmenin ana şartıydı. XV y.y.’ın ortalarında Pirlepe ve Kırçova
nahiyelerinde Hıristiyanların elinde 27 timar ve bir zeamet vardı, 1466/67 yılında ise Debre bölgesindeki Hıristiyan timar sayısı 18 idi. Zamanla Hıristiyan sipahilerin sayısı sürekli azalmış ve XVI
y.y.’ına gelindiğinde bunlar tamamen yok olmuşlardır.
Sıradan ahali (reaya), yani askeri ve ulema sınıfına mensup olmayanlar, tarım, hayvancılık ve za192
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
naatla uğraşıyordu. Onlar birçok vergi vermekle mükkelefti, Gayrı Müslimler için ise en önemli vergi
haraçtı. Bu vergiyı devlete sadık olduklarının kanıtı olarak gayrimüslimler veriyordu. Sadece Hıristiyanların mükellef oldukları başka bir vergi türü de devşirme vergisi idi. Bu vergi, yeniçeri ocağında
yetiştirmek amacıyla Hıristiyan çocuklarının ailelerinden alınmasıydı.
Reayanın bir bölümü devletin yararına değişik özel hizmetlerde bulunuyordu, bu yüzden de bazı
vergi muafiyetlerden yararlanabiliyordu. Zamanla zanaatların hızla geliştiği şehirlerde, silah ve askeri
malzeme üretimi, bakımı ve tamiri ile şehir kalelerinin bakımı ile uğraşan zanaatçılar bazı vergilerden
muaf tutuluyordu. Köy halkı arasında da devlet ve ordu yararına işlerle uğraşanlar belli vergi muafiyetlerine tabi tutulmuşlardır. Bunlar vojnuklar, derbentçiler, martolozlar, şahinciler, pirinççiler v.s.
idiler. Makedonya’da en yaygın, geçişi zor ve tehlikeli olan kamu yollarının bazı bölümlerinin güvenliğini ve bakımını yapan derbentçilerdi. Vergi kolaylıkları nedeniyle, söz konusu ahali grupları
“imtiyazlı reaya” olarak biliniyordu.
Makedonya’da Osmanlı hakimiyeti nüfus alanında da etkileyici değişikliklere neden olmuştur. Şehirlerin fethiyle birlikte oraya en başta Osmanlı askeri garnizonlar yerleşiyor, hemen ardından da devlet idaresi geliyordu. Müslümanların şehirlerde bu şekilde askeri ve idari mevcudiyeti, Müslüman
şehir toplulukların normal medeni ve dini faaliyetleri için gerekli diğer hizmet ve zanaatları da aşamalı
bir şekilde şehirlere gelmelerini sağlıyordu. Türk vakanüvisi İbni Kemal, Üsküp’ün fethinden sonra
Paşa Yiğit Bey için “boş kalan kafirlerin hazır evlerini, ki bunların sayısı çoktu, kendi sipahi ve köleleriyle doldurdu, merkezi haline getirdiği bu yerde de büyük bir özenle tahribatların onarımına başladı...” şeklinde yazıyor. Güçlü ve etkili şahısların fethedilen şehirlerde kendi insanlarını yerleştirme
yönündeki bu tür faaliyetler, kesin olarak Ohri ve İştip’te de, orada yerleşen Ohrizade ve İştipzade
aileleri, Serez ve Yenice Vardar’da ise ünlü komutan Evrenos Bey tarafından yürütülmüştür. Bunun
neticesinde, XV y.y.’ın ikinci yarısında, Serez, Üsküp, Manastır gibi Makedonya’nın daha büyük şehirlerinde ahalinin çoğu Müslümanlardan oluşuyordu.
Şehir merkezlerinin dışındaki topraklara yerleşmenin en önemli unsuru, XV y.y.’da en yoğun biçimde Makedonya’ya gelen Yörükler idi. Onların yerleşmelerinin temelinde çoğu zaman Osmanlı
devletinin askeri, siyasi ve ekonomik çıkarları bulunuyordu. Selanik bölgesi, Serez, Ofçe Bolu gibi
yerleştikleri bölgeler, Makedonya’da önemli ulaşım ve stratejik hatlarla bağlantılıydı. Bir bölümü
özel askeri teşkilatlara mensup olduğu için hayvancılıkla uğraşan bu göçebe halkın ekonomik fonksiyonları yanı sıra, önemli askeri rolü de vardı. Makedon Yörükleri, adlarını onların yoğun bir şekilde
yerleştikleri topraklardan alan iki büyük sancakta yoğunlaşmıştı: Selanik ve Ofçe Bolu Yörük Sancağı. Bu sancaklardan her birinde, 30’ar kişiden oluşan ve ocak adını taşıyan belli sayıda askeri Yörük
birlikleri vardı. XVI y.y.’da bu ocaklarda 17.600 Yörük’ün bulunduğu düşünülmektedir. Makedonya’daki Yörük nüfusunun toplam sayısı ise 140.000 civarında idi.
Makedonya’da Osmanlı hakimiyeti döneminde kalabalık bir Yahudi nüfusu da yerleşmişti. İspanya ve
Portekiz’deki enkizisyondan kaçarak, Sefarad (İspanya Yahudileri) olarak bilinen bu ülkelerin Musevilerinin
bir bölümü Osmanlı İmparatorluğu’nda güvenilir sığınak bulmuşlardır. Onlardan çoğu Selanik’e yerleşmiş
ve XVI y.y.’ın ortalarında bu şehirde 3.000 Yahudi ailesi varmış. 1530 yılında, Selanik Yahudileri, İspanya,
Sicilya, Magrib, Lisbon, İtalya, Otranto, Ezhaim, Katalon, Aragon, Eski Sicilya, Eski Katalon, Şalom,
Madras, Puliya, Provansa, Kastilya, Euro-Portugal, Alaman, Geruş-Kalavriş (Kalabriya), Saragosa ve Korfu
(Kerkira) adında 21 cemaat olarak örgütlenmişlerdi. Bu yüzden bu şehre, “İsrail anası-şehir” adı verilmişti.
Oradan, Yahudiler Manastır ve İştip’e yayılmışlardı. Sicilya ve İtalya’dan kovulan Yahudiler ise Make193
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
donya’ya Dubrovnik üzerinden de gelmişlerdi ve Mohaç muharebesinden (1526) sonra da Buda, Peşta ve
Alba Real Yahudileri Kavala, Serez ve Drama’ya yerleşmişlerdi. Üsküp, Karaferye, Kesriye, Kıratova,
Ustrumca, Yahudi kolonilerinin (mahalelerinin) kurulduğu Makedonya’nın diğer şehirleridir. Yahudilerin
gelmesi Makedon şehirlerinin etnik yapısının zenginleşmesi yanı sıra, onların daha hızlı bir şekilde ekonomik ve ticari kalkınmalarını da sağlamıştır.
Makedonya’da demografik degişikliklere neden olan ikinci bir etken de İslamın yayılma sürecidir.
Hıristiyanlar arasında bu süreç XV y.y.’da başlamış, özellikle de XVI y.y.’da belirgin hale gelmişti.
Yeni dinin kabul edilmesinde en önemli neden Hıristiyanların Müslümanlara karşı eşitsizlik durumu
olmuştur. Eşitsizlik, daha büyük vergilerin verilmesi, devlet ve askeri erke dahil edilme haklarının
olmaması, silah taşıma yasağı, mahkemelerde Müslümanlara karşı tanıklık yapma hakının olmaması
v.s. gibi durumlarda görülmektedir. İslamın yayılma sürecinden bahsedildiğinde, onun devlet tarafından bilinçli, zorla ve sistematik şekilde uygulanan islamlaştırma sonucu olmadığını vurgulamak gerekir. Buna rağmen, yerel otoriteler ya da yerel idari makamlar tarafından İslamın kabul ettirilmesi
için güç kullanılmış olması da göz ardı edilemez. Selanik ve Karaferye gibi bazı şehirlerin mevcut
kadı sicillerinde, başta Hırıistiyan kadın ve kızların olmak üzere bazı bireysel zorla İslamlaştırma
vakalarını okuyabiliriz. Ancak, diğer yandan, İslamın çok sayıda gönüllü kabul örneklerine de rastlandığını söyleyebilriz. Her halükarda, zorla İslamlaştırmanın Osmanlı Merkezi idarenin genel politikalarına aykırı olduğunun altını çizmemiz gerekir. İslamın, özellikle Batı Makedonya’da, kitlesel
şekilde zorla kabul edilmesi XVII ve XVIII y.y.’da, merkezi idarenin istikrasızlığı ve asi grupların
hareket ve zulümlerinin arttığı zamana tekabül etmektedir.
Dini-sosyal açıdan İslamın kabulü enteresan bir olguydu, çünkü o ne hızlı ne de kolay gerçekleşen
bir süreçti. Yeni Müslümanların bir bölümü yeni dine geçtikten sonra uzun zaman Hıristiyan dinini
gizli olarak uygulamaya devam etmiştir. Evlerinde Hıristiyan adlarıını kullanıyorlardı, Hıristiyan bayram günlerini kutluyorlardı ve çocuklarını kilisede vaftiz ediyorlardı, toplumsal yaşamda ise kendilerini Müslüman olarak takdim ediyorlardı, yeni Müslüman adlarıyla hitab ediyorlardı, camiye
gidiyorlardı ve İslam dini bayramlarını kutluyorlardı. Bir Süleyman aynı zaman Konstantin olarak da
bilinebiliyordu, Mustafa ise Petko olarak. Batı Makedonya’da bazı köylüler, hangi dine mensup oldukları sorulduğunda, “Biz Müslümanız, ama Meryem Ana’nın” cevabını verirlerdi. Kriptohıristiyanlık (Gizli Hıristiyanlık) denilen bu Hıristiyanlık ya da iki dinlilik, Balkanlar’da Osmanlılar’ın
gidişinden sonra da devam etmiştir.
Makedonya’da, Osmanlı döneminde de mevcudiyetini devam ettiren en önemli ortaçağ kurumlarından bir tanesi Ohri Başpiskoposluğu’dur. Osmanlıların fethiyle, belli maddi zararlara uğramasına
rağmen, söz konusu Başpiskoposluk çalışmalarına devam etmiştir. Yeni siyasi duruma uyum sağlayarak, yeni devlette olduğu gibi, Fener Patriği’nin başında bulunduğu Ortodoks Ekümenliği hiyerarşisinde de özerk konumunu korumayı başarmıştır. Elbette ki bu durum, Osmanlı’ların bu kuruma karşı
gösterdikleri hoşgörünün de sayesindedir. Aslında, Ohri Başpiskoposluğu, Bizans ile çıkar çatışması
halinde olan Babı-Ali’nin iyi niyetinden yararlanarak, XV y.y.’ın başında Sofya ve Vidin Eparşileri,
XVI y.y. boyunca da Romanya ve Moldovya ile Sırp Kilisesinin bazı bölümleri üzerinde yetki alanını
genişeltmeyi başarmıştır. Ohri Başpiskoposluğu, söz konusu yüzyılda, Apulya, Kalabriya, Sicilya,
Malta, Venedik ve Dalmaçya’yı kapsayan İtalyan Eparşisini de geçici olarak idaresi altına almıştır.
Ohri Başpiskoposluğu’nun sınırları, her şeyden önce Osmanlı idaresinin ona karşı karşı olan tutumuna bağlı olarak, değişiyordu. Sürekli daralmasına rağmen, bu sınırlar dahilinde daima dokuz Met194
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ropol kalmıştır. Ortodoks Hıristiyanların cemaatı, bu Metropoller temsilcileri aracılığıyla, devlet makamlarıyla iletişim gerçekleştiriyordu ve bu arada, iç meselelerindeki düzenin kurulmasında olduğu
gibi dil ve din konularında da büyük ölçüde özerklik hakkına sahip idi. Bu, İmparatorluğun tamamında
uygulanmakta olan “Millet sistemi” ile saglanmıştı.
Ohri Başpiskoposluğu’nun ilk ciddi yetki alanı kayıpları İpek Patriyarşisi’nin 1557 yılında yeniden
kurulmasıyla başlamıştır. O zaman, Makedonya’nın kuzey bölgeleri yeniden kurulan İpek Patriyarşisi’nin yetki alanına girmiştir. Bununla paralel olarak İstanbul Patriyarşisi’nin de baskısı sürekli artarak devam etmiştir. Bu baskıyla alakalı olarak zamanla Ohri Başpiskoposluğu’nun üst düzey
papazları arasında iki fırka oluşmuştur: otokton fırka ve İstanbul Patriği fırkası. İki fırka arasında
ana mücadele başpiskoposun seçimi konusunda yürütülüyordu. Güçlü Fener Patrikhanesi mensupları
tarafından desteklenen patrik fırkası, başpiskoposluktaki üst düzey kilise yetkilerini ele geçirmekte
günden güne daha fazla başarılı olmuştur. Mayis 1763 yılında fanaryotların büyük baskısıyla Fener
Patrikhanesi Ohri Başpiskoposluğun tahtına kendi adamını getirme girişiminde bulunmuştur. Patrikhanenin kendi adamı için Sultan Beratı temin etmesine rağmen, Ohri Başpiskoposluğu onu reddetmiş
ve Ohri’den kovulmuştur. Başpiskopos olarak, Slav kökenli Pelagonya Metropoliti Arseniy seçilmiştir. Bu, özerk Başpiskoposluk taraftarlarının son başarısı olmuştur. Fener Patriyarşisi’nin Ohri
Başpiskoposluğu’nu Avusturya ve Roma’nın maşası olarak gösterdiği sayısız entrika ve iftiraları sonucu Ocak 1767 yılında Ohri Başpiskoposluğu’nun kapatılma kararının alınması başarılmıştır. Kapatılması, Ohri eparşilerinin Fener Patrikhanesi’ne dahil edilmesinin de sağlandığı, Sultan İradesi ile
onaylanmıştır.
Klasik Osmanlı döneminde Makedonya topraklarındaki kültür, köylü-Hıristiyan ve şehir-Müslüman
kültürü olarak ikiye ayrılabilir. Eski Makedon köyleri genelde Hıristiyan kalmış ve orada, çoğu kapatılmış olan şehirlerdeki Hıristiyan mabetlerin kaderine maruz kalmayan uzak köy manastır ve kiliselerinde, Ortodoks manevi kültürü gelişmeye devam etmiştir. Şehir ve köy civarlarındaki manastır
ve kiliseler, bünyelerinde çok sayıda kilise el yazmaları bulundurup, ibadet, felsefi ve eğitici ile uygulamalı kilise el yazmalarını kopya yapma ve çoğalma geleneğini devam ettirmişlerdir. Bu tür kilise
felsefe edebiyatının yayılması amacıyla daha XVI y.y.’da Üsküp’te Kara Trifun kitapçısı adında bir
kitapçı vardı. Ayrıca, Aynoros manastırları da faaliyetlerine devam edip, Balkanların dört bir yanında
bulunan kilise ve manastırlarda görev yapacak papaz ve rahiplerin yetiştirildiği bir merkez olmuşlardı.
Makedon Hıristiyan kültürünün bir parçasını halk destanları oluşturuyordu. Halk destanları, asırlarca
süren ve halkta derin izler bırakan Osmanlı hakimiyetinin döneminde yaratılmıştır. Halk destanlarında
Osmanlılara karşı savaşan kahraman olarak methiyelerin yazıldığı en popüler halk kahramanları arasında, Marko Krale, Hasta Dojçin, Momçil Voyvoda, Çocuk Sekula, Çocuk Gruitsa en önde gelmektedirler. Bu destanlara daha sonraları, çok sayıda çeteci ve komitacı komutanları konu eden halk
türküleri de dahil edilmiştir. Sözlü halk nesirlerinde ise, eğitimsiz köylü halkın arasından çıkmış ama
tüm halk bilgeliğinin ve kurnazlığının üzeride yansıdığı İtar Peyo özel bir yer almaktadır. Aslında İtar
Peyo, Müslüman halkının geleneği ve folklorunda yer alan Nasredin Hoca’nın muadilidir.
Klasik Osmanlı hakimiyeti döneminde Makdonya’da yeni inşa edilen kiliselerin sayısı azdır ve
onlar mütevazı boyutlardadır. Genelde köylerde ve dörtgen temeller üzerinde inşa edilen tek bölümlük
basit bina olarak yapılmışlardır. İnşaat malzemesi olarak genelde işenmemiş taş, daha nadir ise taş ve
tuğla kullanılmıştır. XV ile XVIII y.y.’ar arasında Makedonya’da, çoğu köylerde ya da şehir ortamından uzak mevcut manastırlar dahilinde, ona yakın kilise yapılmıştır.
195
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Aynı zaman Makedonya’da, merkezi şehirlerde olmak üzere, İslam kültürü de mevcut idi. Büyük
surlarla çevrilmiş kapalı ortaçağ Hıristiyan şehri önemini yitirmiş ve yerini giderek doğu görünümlü
açık tip şehir almıştır. Bu şehirlerde, şehir halkının yaşadığı, mahalle adında, özel yerleşim semtleri
oluşmuştu. Şehir merkezlerinde, günlük şehir yaşamının yürütüldüğü iş ve ticaret bölgesi, aynı zamanda da kültürel ve sosyal alanı olarak çarşı gelişmişti. Söz konusu bu çarşı yaşam tarzının geleneği
günümüzde de neredeyse her Makedon şehrinde görülebilir.
Bu kültür, özellikle gözle görünür izler mimaride bırakmıştır. Makedonya’nın büyük şehirlerinin
tümünde çok sayıda medeni ve dini yapılar inşa edilmiş ve farklı amaçlar için kullanılan bu yapılar
böylece mevcut şehir manzarasını değiştirmiştir. Camiler, mescitler, türbeler, zaviyeler yüce Allahın
adına, hanlar, kervan saraylar, hamamlar ise sırf pratik nedenlerden yapılmıştı. Bu tesisler şehir merkezlerinde fonksiyonel gruplar halinde özel külliyeler oluştururlardı. Klasik Osmanlı döneminde Makedonya’da inşa edilen en önemli camiler, Üsküp’te Sultan Murat Camii (1436), İshak Bey (Alaca)
Camii (1438), İsa Bey Camii (1475), Mustafa Paşa Camii (1492), Burmalı Cami (1495), Kalkandelen’de Alaca Camii (1495), Manastır’da İshak Bey (1508) ve Yeni Cami (1558), Ohri’de İmaret Camii,
Ustrumca’da Orta Cami (XVI y.y.), İştip’te Hüsamettin Paşa Camii (XVI y.y.) v.s’dir.
Medeni yapılar arasında, görkemliliği ile Üsküp’te Kapan Han, Sulu Han (XV y.y.), Kurşunlu Han
(XVII y.y.), Davut Paşa Hamamı (1484), Çifte Hamam, Bedesten, İştip’te Bedesten v.s. yer almaktadır.
Bu yapılar günümüzde de olağanüstü mimari değerleri ile Makedon şehirlerinin günlük yaşamındaki
önemli rollerinin canlı tanıkları olarak dim dik aykta durmaktadırlar.
İslam eğitimi, ağırlıklı olarak dini nitelikteydi. Eğtim, daha büyük şehirlerin tümünde bulunan mektep ve medreselerde yapılıyordu. Üsküp’te ta XV y.y’da iki medrese vardı. Bu iki medreseden biri
olan İshak Bey Medresesi, Balkanlar’ın en eski ve ünlü medreselerinden bir tanesi idi. Bu okullarda,
dini dersler yanı sıra, şark dilleri, İslam hukuku, felsefe, matematik v.s. dersler okutuluyordu. Tarikatlara ait tekkeler de öğretim ve eğitim merkezleri idi.
En erken dönemlerden itibaren, cami, medrese ve tekkeler bünyesinde doğu kütüphaneleri de kuruluyordu. 1445 yılında kurulan İshak Bey kütüphanesi en eski kütüphanelerden bir tanesi olarak bilinmektedir. Üsküp’teki İshak Bey Medresesi kütüphanesi ise en zengin kütüphane idi. Kütüphanedeki
kitap fonu ise genelde dini içerikli kitaplardan oluşüyordu.
Gelişmiş eğitim sistemi sayesinde, şehirlerde düz yazı ve şiir yazan ilk İslami edebiyatçılar ortaya
çıkmaya başlamıştı. Örneğin Üsküp’te, Atai Uskubi, İshak Çelebi, Veysi Efendi v.s. gibi birkaç ünlü
edebiyatçı ortaya çıkmıştı. Aralarında en büyük üne sahip, Üsküp, Bursa, Edrene ve meşhur İstanbul
Sahn Medrese’sinde ders veren İshak Çelebi idi. O, Üsküp konulu bir eser de yazmıştı. Manastır’daki
önde gelen Osmanlı şairleri Haveri, Zuhuri, Çelebi, Vahii, Katib Hasan, Kalkandelen’de ise şair Sucudi
ve Tului idi.
Şairlerden başka, Makedonya’nın birçok şehrinde medreselerde hoca ya da kadı olarak çalışan diğer
ünlü alimler de yaşıyordu. Bunlardan biri olarak, ilk İslami ansiklopedistleri arasında yer alan Ahmed
İsamuddin Taşköprüzade (1495-1554) yer almaktadır. O, 1529 yılında, yıllar boyu kadı olarak çalıştığı
Üsküp’teki İshak Bey Medresesine hoca olarak atanmıştı.
Makedonya’ya yerleşen Yahudiler de Osmanlı toplumu bünyesinde kendi kültürlerini geliştirmişlerdi. Onların, din bilgileri, astronomi, felsefe ve matematik derslerinin verildiği kendi okulları vardı.
Sinagoglarda, çocukların okuma yazma öğrendikleri ve Talmud’un okunduğu ilkokul ve yetişkin okulları çalışıyordu. Tüm bu okulların kütüphaneleri de vardı. Makedonya’daki Yahudilerin en önemli
196
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
manevi merkezi Selanik idi. Orada, dönemin en bilgin ve zengin Yahudilerden biri olan Don Yuda
Benevista da çalışıyordu. O, büyük bir kütüphane kurmuş ve Makedonya Yahudileri’nin kültür merkezi halini almış Selanik Talmud Akademisini kurmuştu.
Yukarıda zikrettiğimiz tüm bu farklılıklar yelpazesi Makedonya’daki Osmanlı şehirlerinde kent yaşamının kendine has özellikleri olmasını sağlamıştır. Şehirlerde, yerli eski geleneğin yeni gelenlerin kültür
ve geleneğiyle harmanlaştığı özel bir maddi ve manevi kültür ortaya çıkmıştır. Sultan tebası olanlar, şehir
yaşamının imkanlarından yararlanıp, birbirini etkileyerek, zamanla tüm etnik, dini ve dil gruplarının uyum
sağladığı uzlaşıcı bir medeniyet yaratmıştı. Yine de, bu uzlaşıcı medeniyet çerçevesinde, sürekli etkileşimlere rağmen, şehir sakinleri özbenliklerini, örf ve adetlerini, alışkanlıklarını ve dillerini özenle korumuşlardır. Hıristiyan, Müslüman ve Yahudiler şehirlerin farklı semtlerinde yaşıyordu ve resmi makamlar önüde
kendi topluluklarını temsil eden manevi liderleri vardı. Farklı dil grupları, evde ve aralarında konuşarak,
dillerini koruyordu. Türk dilinin hakim olmasına rağmen, şehir çarşılarında, şehirde yaşayan ya da daha
uzun süre ikamet eden herkesin dili duyulurdu. Yerli ve yabancı tüm tüccarlar, sarraflar, hatta hamallar
bile, en çok iş yaptıkları kişilerin azacık da olsa dilini bilirdi. Bütün bunlar, yüzyıllar boyunca devam eden
Osmanlı hakimiyeti döneminde farklı topluluklara kendi özbenliklerini korumaya, maddi ve manevi kültürlerini geliştirmeye olanak sağlamıştır.
Literatür:
Историја на македонскиот народ, книга 2, редактор Александар Стојановски, Скопје, 1998;
Vacalopoulos, A., History of Macedonia, 1354-1833, Thessaloniki, 1973;
Vasdraveli, I., Istorika arhia Makedonikas, V, Arhion Verias – Nausis, 1598-1886, Thessaloniki, 1954:
Матковски А., Македонија во делата на странските патеписци, 1371-1777, Скопје, 1991;
Ѓоргиев, Д., Населението во македонско-албанскиот граничен појас (XV-XVI в.), Скопје, 2009;
Остогорски, Г., Историја Византије, Београд, 1959;
Иналџик, Х., Историја на османлискиот период. Калсичен период (1300-1600), скопје, 2004;
Стојановски, А., Градовите во Македонија од крајот на XIV до XVII век. Демографски проучувања, Скопје, 1981;
Ѓоргиев, Д., Скопје од турското освојување до крајот на XVII век, Скопје, 1997;
Снегаров, И., История на Охридската архиепископия од падането под Турците до нейното
уништожение (1394-1767), София, 1932;
Тодоров, Н., Балканският град, XV – XIX в. Социално - економическо и демографско развитие, София, 1972
Богоевиќ - Кумбараџи, Л., Османлиски споменици во Скопје, Скопје, 1997.
197
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Oktay AHMET
TÜRKÇEDE ÜST ÜSTE GELEN OLUMSUZLUK EKİYLE KURULMUŞ YAPILAR:
TÜRKÇE ULUSAL DERLEMİ (TUD) ÖRNEKLERİ
“Kiril ve Metodiy” Üniversitesi, “Blaje Koneski” Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
öğretim üyesi - Üsküp (Makedonya).
E-posta: oktay@flf.ukim.edu.mk, oktayahmed@gmail.com
ÖZET
Türkçede, fiillerin olumsuzluğu /-mA/ olumsuzluk ekiyle yapılır. Türk morfolojisinin temel kurallarından biri, aynı ses yapıya sahip ve aynı görevde iki ekin yan yana kullanılmamasıdır.
Bu çalışmada, /-mA/ olumsuzluk eki ve /-r/ geniş zaman ekinin olumsuzluktaki /-z/ varyantının
birleşmesinden ortaya çıkan /-mAz/ sıfat-fiil ekinden önce bir daha /-mA/ olumsuzluk ekinin gelmesi
ele alınmıştır. Araştırmanın kaynağı olarak, Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) kullanılmıştır.
TUD’nde yapılan araştırmalar sonucunda /-mA/ + /-mAz/ eklerinin kelime sonunda bulunamayacağı ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla bu çalışma, /-mA/ + /-mAz/ + /-lİk/ yapısının TUD’nde araştırılmasının sonuçlarını içermektedir.
Anahtar kelimeler: derlem dilbilim, Türkçe derlem, olumsuzluk eki, çifte olumsuzluk, morfoloji.
FORMS BUILD WITH CONSECUTIVE DOUBLE PRIVATIVE MARKERS IN TURKISH:
EXAMPLES FROM THE TURKISH NATIONAL CORPUS (TNC)
ABSTRACT
Privative marker for verbs in Turkish is the suffix /-mA/. One of the basic rules in Turkish morphology is that two suffixes with same phonetic structure and with same function cannot be used consecutively, side by side.
This paper discusses the /-mAz/ participle marker, consisted of /-mA/ privative marker and the /-r/
aorist marker’s /-z/ variant in the negative, and the /-mA/ privative marker that comes before it. Turkish
National Corpus (TNC) is used as a source for this research.
As a result of the researches made on TNC, it is concluded that the /-mA/ + /-mAz/ markers cannot
be present at the end of the words. Thereby, this paper contains the results of the research made on
TNC of the /-mA/ + /-mAz/ + /-lİk/ structure.
Keywords: corpus linguistics, Turkish corpus, privatives, double privatives, morphology.
1. Giriş
2000’li yılların dünyasında, dil öğrenmede derlemlerin kullanılması neredeyse normal hâl almaya başladı.
198
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bazı kelime türlerinde gözlemlenen belirsizliklerin çözümü için bilgisayar destekli derlem çalışmaları çok faydalıdır (Uçar ve diğerleri, 2011; Uçar & Kurtoğlu, 2011).
Derlem dilbilimi alanında yapılan çalışmalar, ister istemez bir dili öğrenen veya öğretenlerin ilgi
alanına girmeye başarmıştır. Dolayısıyla, derlemler üzerine ilgi ve ihtiyaç her geçen gün artmaktadır.
Türkçe derlem dilbilim üzerine çalışma sayısı çok kabarıktır. Son yıllarda yapılan çalışmalara örnek
olarak Aksan & Mersinli (2011), Aksan & Yaldır (2011), Demirhan & Aksan (2012), Mersinli & Aksan
(2011), Mersinli (2012) gibi çalışmalar gösterilebilir.
Bu çalışmada Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) kullanılmıştır. Derlem, çağdaş Türkçenin kullanımını
gösteren, 1990-2009 yılları arasında yayımlanan, 4438 farklı kaynaktan toplanan, 9 konu alanını ve
34 dilsel türü dahil eden, 50 milyona yakın kelimeyi içeren metin örneklerinden oluşmuştur. Proje,
araştırmacıların kullanımına 2011 yılında sunulmuştur (Aksan & Aksan, 2009; Aksan ve diğerleri,
2012).
TUD bazlı çok sayıda çalışma mevcuttur (Mersinli & Aksan, 2011; Aksan & Uçar, 2012, Aksan ve
diğerleri, 2012b; Aksan ve diğerleri, 2011). TUD, diğer derlemler gibi, Türkçe sözvarlığının öğretiminde de kullanılmak için bir hayli elverişlidir (Aksan & Uçar, 2012).
2. Amaç
Türk morfolojisinin temel kurallarından biri, aynı ses yapıya sahip ve aynı görevde iki ekin yan
yana gelmemesidir. Bazen bu kurala uyulmadığı görülür. Yeni kural çıkarmak veya istisna yapı demek
yerine, doğrudan doğruya bu örnekleri yanlış kullanımlar olarak adlandırmak gerekir.
Bu çalışmanın konusu, Türkçede üst üste gelen olumsuzluk /-mA/ ekiyle kurulmuş yapılardır.
Bazen bu durumlara ek yığılması da denilebilir, ancak bu kavramı kullanırken çok dikkatli olmak
gerekir. Yanlış kullanımları ek yığılması olarak göstermek doğru değildir.
Bu yanlış kullanımlar, maalesef, Güncel Türkçe Sözlük’e (TGS) de girmişlerdir.
Çalışmanın amacı, TUD ve dolayısıyla Türkçede üst üste gelen olumsuzluk ekiyle kurulmuş, ek
yığılması olarak görülen, ancak şüphesiz yanlış kullanım olan yapıları göstermek ve bunların yerine
doğru şekillerinin altını çizmektir.
4. Kullanılan Yöntem
Konu dahilinde olan yapıların şeması şöyledir:
fiil + /-mA/ + /-mAz/ + /-lİk/
/-mAz/ eki, aslında, bir birleşik ektir. Açılımı da şemaya eklenirse, yapı şöyledir:
fiil + /-mA/ + /-mA/ + /-z/ + /-lİk/
Burada, ikinci olumsuzluk eki ve geniş zaman eki /-r/’nin olumsuzluktaki /-z/ şekli, /-mAz/ sıfatfiil (partisip) ekini oluşturmaktadır. Bu sıfat-fiil ekinin görevi zaten olumsuzluktadır (İlhan, 2005) ve
olumsuzluğun bir daha olumsuzluğu morfolojik açıdan ne gereklidir, ne de doğrudur.
Bazı kaynaklar, /-mAz/ ekinin kendi başına zaten olumsuzluk anlamını vermesine rağmen, “bazen
olumsuz fiiller üzerine getirilebilmektedir” (Cin, 2011: 298) açıklamasına yer vererek, durumu kabul
199
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
etmişler, ancak bu kullanımın doğru olmadığını vurgulamamışlardır.
Türkçede, fiillerin olumsuz şekilleri sadece bir /-mA/ olumsuzluk ekiyle yapılır (Yılmaz, 2009).
Bu çalışmada, /-mA/ ve /-mAz/ eklerinde görülen durumlar, ardından gelen /-lİk/ ekiyle birlikte
alınmıştır. Böylece, “olumsuzluk bildiren soyut adlar oluşmuştur” (Korkmaz, 2009: 99).
Araştırmaya /-lİk/ ekinin eklenmesi zorunluydu, çünkü TUD’nde yapılan sorgulamaya göre, /-mA/
+ /-mAz/ ekleriyle biten kelimeler yoktu. Çifte olumsuzluk ekinin yan yana gelmesi durumu, sadece
/-lİk/ ekiyle ortaya çıktığı görülmüştür.
Türkçe Ulusal Derlemi’nde tüm seçenekler seçilerek, derlemde yer talan tüm kaynaklar taranmıştır.
Derleme şu sorgu terimi girilip aranmıştır:
*mamazlı* *memezli*
Sistem, sorguya toplam 4458 metinden 259 farklı metinde 341 sonuç listelemiştir. Bunların bir milyon sözcükteki sıklık değerini ise 7,16 olarak belirlemiştir.
Sonuçlar arasında, iki örnekte bir cümlede üst üste olumsuzluk ekini içeren ikişer kelime görülmüştür. Bunlar ayrı ayrı gösterildiği için, liste iki örnekle daha uzatıldı.
TUD’nin sonuçlarından alınan örnek cümleler burada kısaltılarak verilmiştir.
Örneklerin sonunda parantez içinde verilen şifre ise, TUD’ndeki metin kodlarıdır.
Tüm örneklerin GTS’te bulunup bulunmamasına da bakılmıştır. Böylece, yanlış kullanımların ne
kadarı standart Türkçeye girdiği görülebilir.
Bu kelimelere eklenen fiillerle elde edilen birleşik yapılar, bu çalışmayla kapsanmamıştır.
4. Üst Üste Gelen Olumsuzluk Ekiyle Kurulmuş Yapılar
TUD’nde 343 örnekte 55 böyle kelime bulunmuştur. Devamda, tüm bu örnekler kullanıldıkları bağlamlarıyla (cümleyle) beraber verilmiştir.
Aşağıda 4.1.-4.4. noktaları arasında verilen kelimelerin sıklık açısından kullanımı çok düşük olduğu
için, TUD’nde de az örnek bulundu.
4.1. açmamazlık:
Neredeyse omuzlarda karşılandığımız bu vapurda kapımı açmamazlık edemezdim. (EI09C2A-1357)
4.2. aldırmamazlık:
Onun için kimse, Said-i Nursi’nin gelecekten verdiği haberlere aldırmamazlık edemez.
(QH42A2A-1645)
(...) kendine bu kadar yakın bir evlada aşırı sevgisinden dolayı aldırmamazlık edebilir mi?
(FI09C2A-0715)
4.3. algılamamazlık:
Gazete okuyan hiç kimse sokaktaki tehlikeleri algılamamazlık edemez (…) (MD02A3A-3320)
4.4. almamazlık:
Esnaf almamazlık etmiyor nasıl olsa Ziraat Bankası 10 seneye kadar değiştiriyor diye. (SE36E1B-3352)
200
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
En basit şeyleri öyle ballandıra ballandıra pazarlardı ki mümkün değil almamazlık edemezdiniz.
(KE39E1B-3300)
İkram edilen çikolataları almamazlık etmedim. (TI19E1A-4012)
4.5. anlamamazlık:
Bu kelimenin kullanım sıklığı daha yüksek olduğu için, TUD’nde 19 örnek bulunmuştur. Kullanım
alanı daha geniş olduğundan dolayı, hem yanlış olan bu “anlamamazlık” şekli, hem de doğru olan
“anlamazlık” şekli GTS’te yer almıştır.
Bedii Faik’in deyişiyle: “Tanrının ihtarını anlamamazlıktan geldiği için, Tanrı tarafından cezalandırılan adam...” (GE39C4A-0195)
Hele anlamamazlığa geliyorsa, bu daha da beter. (SI41C4A-1393)
(…) Seyfi’ye anlatmaya çalıştıysa da Seyfi ya anlamadı yahut da anlamamazlıktan geldi...
(CA16B3A-0735)
Türk insanı; olumlu olan bir şeyi, karşısındaki anlamamazlık ederse; - Zıkkımın peki, deyimini
kullanır. (HE39C4A-0475)
KARAGÖZ’ÜN SAĞDUYUSU: Anlamamazlıktan gelme! (GA14B1A-1501)
Bu anlamamazlıktan gelmeleri; Leylâ Hanımın, bakışları kızının gözlerinden, onun nasırlaşmış
yüreğine indi. (HA16B4A-0979)
(…) neye kızdığını anlamamak için ya aptal olmak lazım ya da anlamamazlığa gelip, konuyu saptırmaya çalışmak. (ID37C3A-1061)
Bütün söylediklerini anlamamazlıktan geldin. (GA14B1A-1501)
Mesut Bey ise “anlamamazlıktan” geldi. (LE39C4A-0571)
Anlıyorum ya, anlamamazlıktan geliyorum. (LG22C3A-0892)
Belki de anlamamazlığa geldi. (HI09C4A-0481)
İnsanlar kendilerini kaldırdıklarını sanıyor olabilirler ama Allah’ı kandıramayacaklarını nasıl anlamamazlıktan geliyorlar? (VI22F1D-4061)
Muhataplarının niyetlerini anladıkları halde anlamamazlıktan geliyorlar. (LD30D1B-2208)
Tüm gerçekleri bildikleri halde kendi çıkar hesapları yüzünden bunları anlamamazlığa gelen ve
Yunanistan’ın politikalarının yanında duranlara anlatabileceğiniz bir şey yoktur. (LE39C3A-0584)
Sesimdeki alaycı ifadeyi anlamamazlıktan gelmişti babam. (NA16B2A-1242)
Dışardan izlendiğinde eski Türkiye’de Tek Kutuplu Dünya’nın dilinden anlamamazlık sorunuymuş
gibi görünen suskunluk, aslında büyük bir şaşkınlık ve amneziydi (…) (NA16B4A-0054)
Ahmet Emin Yalman gibi birçok İçişinin anlamadığı veya anlamamazlıktan geldiği gerçek şuydu
ki “iyi İngiliz” ile “kötü İngiliz” aynı (…) (GE05A3A-1907)
Fakat bazı yazarlar, İncil’de yer alan bazı ayetleri anlamamazlıktan gelerek Hıristiyanlığın barışçı
bir inanç olmadığını ileri sürmektedirler. (IA42B4A-0302)
Aşağıdaki örnekte ağız özelliği görülmektedir. Cümlede kelime “anamamazlık” olarak geçmesine
rağmen, asıl şeklinin “anlamamazlık” olduğu için bu nokta altında verilmiştir:
Hem bu deliganlıya şahitlik yap diyon, hem de anamamazlıktan geliyon, aşgolsun yani, afedersin!.. (IA14B1A-1620)
201
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4.6. bayılmamazlık:
Üstelik ona bayılıyor değilim, çevremdeki herkes ona bayılıyor diye, ben bayılmamazlığını bastıran
küçük ve mutsuz azınlık konumundayım. (RA16B2A-0062)
4.7. beğenmemezlik:
Çankırı küçük yer deyip beğenmemezlik etme, zira sen bu yere bileğinin hakkıyla geldin, hayırlı
olsun. (QI09C3A-1480)
Kendinizi Sevin Bırakın her şey olduğu gibi kalsın, kendinizi beğenmemezlik ettikçe hep bir şeyleri
kapamaya, hep bir şeylerin üstünü örtmeye (…) (RI41C2A-1463)
(…) ya bir yan oturuştan, yan bakıştan, yada bir hitab beğenmemezliğinden... vs... (FI09C2A-1377)
Annem bağırdı: “Ağlayacağına koca beğenmemezlik etme. Seni kim beğensin!” (IA16B1A-0094)
Yaptığı işe karışmıyor, beğenmemezlik etmiyor, üstelik sorunlarına umar bulmaya çalışıyorlardı.
(JA16B3A-0999)
4.8. bilememezlik:
(…) kolbastı oynayan insanları dikkatle izlediyseniz figürlerde hep bir ne yapacağını bilememezlik
durumu vardır. (VI22F1D-4708)
Ve ne yapacağını bilememezlikti benimkisi (…) (KI37C3A-0997)
4.9. bilinmemezlik:
Bu anlamda gizli güçler, karanlık sanatlar veye bilinmemezlik ilkeleri (gerçekte olmayan) bir değer
kazanmaktadır. (OD02A1A-0849)
4.10. bilmemezlik:
Yukarıda 4.5. noktasında verilen (8) ilâ (26) sayılı örneklerde de olduğu gibi, hem yanlış olan bu
“bilmemezlik”, hem de doğru olan “bilmezlik” şekline GTS’te yer verilmiştir.
TUD’nde 24 örnek bulunmuştur.
Ama bilmedi ya da bilmemezlikten geldi, daha bir iyice kavradım ki, her ağzınızı açışınızda başkaları (…) (FA16B2A-2628)
Hekim kuşkuluydu, çünkü bu türden bir kadın kan hastası olduğunu bilmemezlik edemezdi.
(SA16B1A-0309)
Ama gururuna yediremediği için, bilmemezliğe geliyordu. (MA16B3A-0039)
Şimdi bilmemezlikten geleceğim ve oyuna devam. (SG37C4A-1392)
Babamın haberi vardı, ama bilmemezlikten gelirdi. (NC06A4A-1970)
Antremanlıyım yani. anne babalar muhtemelen bunu fark ediyorlar ama bilmemezlikten geliyorlar.
(WI22F1D-4700)
Ama göz göze geldiğinde bilmemezlikten geliyorsun... (SG37C4A-1392)
(…) bunu bilmemezlikten gelmek ise sadece kötü niyet belirtisidir. (JH37C2A-0654)
Bu bilmemezlikten değil fesatlıktandır. (GA16B4A-0048)
(…) içine giren Krisis yapıtı ve Heidegger’in -yukarda andığım- Husserl eleştirisi bilmemezlikten
gelindi. (DD02A3A-2967)
Hıristiyan olduğunuz halde bir kısım gerçekleri ya bilmiyorsunuz veya bilmemezlikten geliyorsu202
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
nuz. (IA42B4A-0302)
Bilmemezlikten gelme. Söyledim sana. (DA16B3A-1494)
Korkunun, gizliliğin, bilmemezlikten gelmenin, suskunluğun, belleksizliğin esas olduğu bu topraklarda. (OI37E1B-3058)
İşleri oluruna bırakmak, bilip de bilmemezlikten, duyup da duymamazlıktan gelmek artık mümkün
değildi. (JA16B3A-1133)
Bilgehan için için öfkeleniyor, “Annem bilmiyor mu, yoksa bilmemezlikten mi geliyor? Benim
en çok sevdiğim tatlı oyundur” diyordu. (RA16B1A-1211)
(…) genç bir sekreterle gönül eğlendirdiğinde, bunları bildikleri ve farkettikleri halde bilmemezliğe
gelip, kimselere çaktırmıyorlar. (ID37C3A-1061)
Şimdi Banu bilmemezlikten geliyor. (SG37C4A-1392)
(…) o yaşadığımız günlerin korkusunu, heyecanını, ertesi gün bizi ne beklediğinin bilmemezliğin
kaygısını yaşarım. (MI09C2A-0014)
(…) Irak’ta yaşanan insanlık dışı durumun ortaya çıkardığı, ne yapacağını bilmemezlik, sıkışmışlık
ve bölge halkının tepkisinin bertaraf edilememesinden dolayı rafa kaldırılmak (…) (SD36E1B-2861)
(…) yasağın hem de alçaltıcı bir azabla tehdit edilen münkerin bulunmadığını bilmemezlikten gelinmektedir. (GH03A1B-2385)
Pelin kendisini bilmemezliğe vererek: - Nelerden bahsediyorsun. (HA16B2A-0717)
En iyisi susmak ve bilmemezlikten gelmekti. (VA16B3A-2629)
Yani, bilin ama bilmemezlikten gelin! (PI22C3A-0210)
(…) mîlletleri arasına soktuğumuzdan dolayı bize şükran borcunuzu, nasıl olurda görmemezlikten,
bilmemezlikten gelirsiniz. (DA16B3A-0791)
4.11. bölünememezlik:
“Çiftçi Ocakları” adı altındaki topraklar için bölünememezlik ve yirmi beş yıldan önce satılamamazlık kaydı düşülüyordu. (KD36E1B-2853)
Bu kapsamda, dışsallıklar ve bölünememezlik gibi nedenlerle fiyat mekanizmasının etkin sonuçlar
ortaya koyamadığı eğitim, sağlık (…) (SF10A2A-1861)
4.12. çakışmamazlık:
İki etken arasındaki “çakışmamazlık” durumunun sanatçıyı rahatlatması aynı zamanda bu yüzdendir. (KG03A4A-2011)
4.13. çekememezlik:
TUD’nde bu şekle 36 örnek bulunmuştur. Daha sık kullanılan diğer kelimelerde de olduğu gibi, bu
şeklin hem yanlış, hem de doğru olan “çekemezlik” şekli GTS’e girebilmiştir.
Kimin eli kimin cebinde, çekememezlikler, saflıklar, hinlikler, ihanetler, alkol, vs.’den doğan mizah
ve tüm bu (…) (PG24D1B-2301)
Liceliler’de çekememezlik vardır. (CD09C2A-0207)
(…) hakkındaki yorumlar muhafazakar bir ahlaktan ya da parasızlık nedenli bir çekememezlikten
kaynaklanan hakaretler değil. (OI37E1B-3058)
Herhalde bir miktar çekememezlik de vardı bu düzeyli olmayan tavrın içinde. (QI43C2A-1809)
203
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Çünkü, fertlerin birbirini ölçüsüzce tenkit ettiği bir toplulukta; çekememezlik, anlaşmazlık ve tartışmalar meydana gelecek ve grup güç kaybına uğrayacaktır. (KE39E1B-3030)
Hırsı, hainliği, çekememezliği ve dedikoduyu süpürüp, pişmanlık suyu ile yıkamalıyız. (RA16B1A-1213)
Bunun doğal sonucu kendi yerini ele geçirenlere karşı duyulan, çekememezlik, kıskançlık ve nefretti. (ED36E1B-2847)
Öğrencilerin çekememezliği nedeniyle okul başkanının başarılı olmasının sınırlandığı belirlenmiştir. (PD02A2A-2046)
Onlarda çekememezlik var; kalkınmadan, olan bitenden sadece kendi yüzlerinin gülmemesine içerliyorlar. (MD05A2A-0682)
(…) alanda da her insan aynı ölçüde sevilmemiş, orada da anlaşmazlıklar, çekememezlikler söz
konusu olmuştur. (SD02A3A-1614)
(…) doğruluğuna inanarak mı savunuyorlar bu gerekçeyi, yoksa şairlere duyulan bir çekememezlikten mi kaynaklanıyor? (CG22C3A-0622)
Onu tanıyınca anladım ki, zorluk vardı, kıskançlık çekememezlik vardı. (OA16B2A-0787)
Kontrol altına alınmayan, terbiye edilmeyen ve büyütülüp beslenen kıskançlık duygusu, çekememezliğe dönüşür. (QI22E1C-2910)
Çünkü bu memleketteki kadar büyük bir çekememezliği, kıskançlık ve servet düşmanlığını dünyanın hiçbir yerinde bulamazsın. (II22C3A-0566)
Kıskançlık, bencillik, çekememezlik, hırs, düşmanlık, kin ve nefret yada aşk gibi... (EI37C2A-0681)
Haset ve çekememezlik bunların en başında gelen ayak kayma sebeplerindendi... (QA16B1A-0674)
Ya Köprülünün yerine kendisi geçerse ve bu kıskançlık ve çekememezlik, kahraman Hüseyin
Paşa’nın boğdurulması ile ortadan kaldırıldı. (DE05A2A-2623)
Dünya yurttaşları kıskançlık, çekememezlik, açgözlülük ve kinden uzaklaşacak biçimde eğitilmelidir. (GD02A3A-0556)
Bu köye, çekememezlik, dirliksizlik sokmayın. (KA16B1A-0700)
Galiba küçük çapta bir çekememezlik olayı yaşanıyor Medya Plaza’da... (HI22C4A-0860)
Biri ebedi bir sevdanın ulvi bir anıtı, diğeri hasetliğin ve çekememezliğin yapısal bir dışavurumudur. (EI37C2A-0681)
Gülhan’ın kavrayıştan yoksun çekememezliği bütün geleceğini ayağa düşürüyordu. (HA16B2A-0077)
(…) hakkındaki yorumlar muhafazakar bir ahlaktan ya da parasızlık nedenli bir çekememezlikten
kaynaklanan hakaretler değil. (OI37E1B-3058)
Birbirini çekememezlik, kıskançlık var. (NE09C2A-0324)
Sebebini, haset denilen çekememezlikte buldum; sonra, “Dünya hayatında onların geçimlerini aralarında biz paylaştırdık” ayet-I (…) (UH42E1B-2921)
Para sıkıntılarını, düzensiz mutsuz yaşayışlarını, çekememezliklerini, daha başka eksiklerini...
(CG22C3A-0622)
Derken aralarında bir çekememezlik, bir müşteri kızıştırmasıdır başlar. (KA16B2A-0637)
Özünde kıskançlıkların, çocukça çekememezliklerin yer aldığı o bildik küçük fırtınalar. (SA16B2A-1394)
Eşi ölmüş yaşlı bayanlarda bir kıskançlık, çekememezlik, öfke gibi duygular hüküm sürüyor.
(VI22F1D-4061)
Görüntümüzü, başarılarımızı, potansiyelimizi, sahip olduklarımızı, zekâmızı sürekli başkalarıyla
karşılaştırırız, çekememezlik hissiyle yaşarız. (SI22C2A-0664)
204
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yaş ilerledikçe kaybolacağı düşünülen, ancak hased, çekememezlik vs. gibi farklı şekillere bürünerek devam edebilen çocuklar arasındaki kıskançlık (…) (PI42E1B-2938)
Hele böyle içi dışı başkalarını çekememezliğin isi ve dumanıyla dopdolu olanların daha fazla kötülükler bile yapabileceği (…) (QA16B1A-0674)
Çekememezlik illeti demek her devrin umumi hastalığı imiş. (RG37E1B-3046)
Çekememezlik gözlerini bürümüş onların. (DA16B2A-0863)
Kimi duygusallıklar var, kimi çekememezlikler var, kimi kuşkular var. (IE39E1B-2837)
Acaba sizinki gerçek anlamda bir eleştirilme mi, yoksa çekememezlik mi? (LI37C3A-0632)
4.14. çevirmemezlik:
Leonid sorgunun sertleşmesinden rahatsız olmaya başlamıştı, ama soruyu çevirmemezlik edemedi.
(KA16B4A-0100)
4.15. çıkarmamazlık:
(…) ne yaşadığımı ve bundan sonra böyle bir haberle karşılaştığında çıtını çıkarmamazlık etmesin.
(OG37F1B-2931)
Adam gibi isterseniz veririz, evden çıkarmamazlık yapmayın bizi. (DA16B2A-0863)
4.16. değişmemezlik:
Öyleyse, hayatta asıl temel, değişme değil, “değişmemezlik”tir ve değişen sadece görüntülerdir.
(HE39E1B-3027)
4.17. duymamazlık:
Derlemde 37 örnek bulunmuştur. Sıkça kullanıldığı için, hem doğru hem de yanlış şekillerinin
GTS’e girmesi şüphesiz hiç şaşırtıcı değildir.
Dışarıda olup bitenle de ilgilenmez, gürültüleri duymamazlıktan gelir. (TA16B3A-3348)
Duymamazlıktan geldim. (QA16B5A-0175)
İşleri oluruna bırakmak, bilip de bilmemezlikten, duyup da duymamazlıktan gelmek artık mümkün
değildi. (JA16B3A-1133)
Metin’in gülüşünü duymamazlığa geliyor. (JA16B4A-1747)
Avcı Duran, Yusuf’un sorusunu duymamazlıktan geldi. (UA16B1A-1208)
(…) yanımdakinin “şöyle bir bakacaktık” tümcesiyle başlıyan karşı koymasını duymamazlıktan
gelerek, onu izledim ve oldukça uzak bir köşede loş ışık (…) (JA16B2A-0759)
Ben konuşuyordum, peki ya onlar beni duyuyorlar mıydı? Yoksa duymamazlıktan mı? (MI37E1B-3057)
Hızla gardan çıkarken aynasızın, “Harmanım işte, n’olacak sanki...” deyişini duymamazlığa geliyor. (JA16B4A-1747)
Olsun bakalım! N’olacaksa olsun artık. Duymamazlığa geldim. (HB04A2A-1893)
YILDIZ: (Duymamazlıktan gelir) Kim bilir kaç liradır bu gerdanlık? Kim göndermiş acaba?
(SA14B1A-4732)
(…) ben anlatırken onlar kendi işlerine gelen kısmını dinleyip, gerisini duymamazlıktan geliyorlardı. (JI09C1A-0558)
205
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(…) dar ve sabit gelirli kesimi yok saymasını, feryat ve çığlıklarını duymamazlıktan gelmesini
büyük bir talihsizlik olarak niteleyen Akay (…) (LF25D1B-2787)
Muhtar, duymamazlıktan gelip içeri girmiş. Girmiş de gözlerine inanamamış. (VA16B1A-1245)
O duymamazlıktan geliyor, memur hanıma nasihata devam ediyordu. (MI09C3A-0619)
Bekçi irkildi birden. Duymamazlıktan geldi. Burhan tekrarladı aynı soruyu. (KA16B4A-0712)
Böylece; sanatın sorduğu soruyu duymamazlıktan mı gelmeliyiz? Nietzche ve Wagner’den söz edelim.
(KG03A4A-2011)
Duymamazlıktan gelip yoluma devam ettim. (QI09C2A-0631)
İkisi de hazzetmezdi böyle çağrılmaktan, ikisi de duymamazlıktan gelirdi. (JA16B3A-1133)
Brenda’yı ya duymamıştı ya da duymamazlıktan geliyordu kız. (CA16B3A-0554)
Rafet duymamazlığa gelerek, eline bir orak aldı ve çalışmaya başladı. (KA16B2A-0784)
(…) dünyanın her kezinde kendiyle başladığını duyan -duymamazlık edemez ki zaten!- her yeni kuşak için.
(GA16B4A-1239)
Turhan’a göre bu iddiaları duymamazlıktan gelmek, araştırmamak, saklamak anlamına gelir ki, bu da bir
görev (…) (RE39C4A-0703)
Zihnim, akşam dışarı çıkma plânları yapmakla meşgul olduğundan annemin sözlerini duymamazlıktan geldim ve (…) (RA16B1A-1214)
Topal duymamazlıktan gelerek uzaklaştı gitti. (FA16B2A-2628)
(…) ardından seslenen küçük cadıyı duymamazlığa gelerek karanlık tünelde gözden kayboldu. (TA16B2A-1204)
Beni duymamazlıktan geldi. (LA16B1A-1252)
Duymamazlıktan geliyordum. Sırf laf söylemek için konuştuğunun farkındaydım. (QA16B5A-0175)
(…) birkaç sandalye ötede oturan Rüşdü Saraçoğlu bu sözleri duyuyor, ama duymamazlıktan geliyordu.
(GD39C3A-0381)
Sabri duymamazlıktan geldi. Sabırsız dolaşıp duruyordu odada... (KA16B4A-0712)
Herkes duydu bunu, ama biz de dahil duymamazlıktan geldik. (FE09C3A-0417)
Hangi doktora bir soru sorsam, ya başını önüne eğiyor, ya duymamazlıktan geliyor, ya da yanındaki doktorla
kaçamak kaçamak bakışıyor. (HI09C4A-0481)
Konuşunca duymamazlıktan geliyorum. Yine de geliyor, yemeğimi yapıp bulaşığımı bile yıkıyor. (PI22C3A0210)
Erbakan ve arkadaşlarının bu çağrıyı duymamazlık içinde olmalarının görünüşteki ilk nedeni ne yardan ne
serden vazgeçebilmeleridir. (GD36C3A-0364)
Duymamazlığa geliyor Çıt. “Önce ufaklıkların olduğu Gostanbul’u dolaşırım. Sonra piyasaya bakarım...”
(JA16B4A-1747)
Ev sahibi, konuğunun sorusunu duymamazlıktan geldi, konuşmasını sürdürdü. (JA16B3A-0999)
Duymamazlıktan geldi. Sonra Simla’dan öğrendiğime göre Umur’un bu yıl doğum günü (…) (PA16B3A-0686)
İşleri oluruna bırakmak, bilip de bilmemezlikten, duyup da duymamazlıktan gelmek artık mümkün değildi.
(JA16B3A-1133)
4.18. edememezlik:
Bu tasfiye edememezlik mi her on senede bir askeri darbeyi getiriyor? (KE39E1B-3300)
206
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4.19. edilememezlik:
(…) düğümünün aynı iletim ortamını kullanması nedeniyle, KAA’larda iletişim yüksek tahmin edilememezlik gösterir. (UC06A1B-4109)
Ayrıca kaynağın gerçek kıtlık, önem veya ikame edilememezliğinin yanında, bu özelliklerin güçsüz
tarafından algılanması önemlidir. (JF02A4A-1090)
Bu tahmin edilememezlik, genelde sistem parametrelerinin çevrim-dışı (off-line) tasanınım engellemektedir. (UC06A1B-4109)
Tahmin Edilememezlik Algılayıcıların donanımlarının fiyatının çok düşük olması, hava durumu
ve zor (…) (UC06A1B-4109)
4.20. etmemezlik:
Zira GİDEN için şarkı çığıran HİÇ kimse dönünce onu kabul etmemezlik, Kapı Açık Arkanı Dön
ve Çık’lık edemez. (QI13C2A-1530)
4.21. gelmemezlik:
Ezanda buluşalım dedikleri yere gelmemezlik eder miydi? (OI22C1A-0833)
Kısa bir süre sonra dekan olduğum için de gelmemezlik edemediler. (TI09C4A-0560)
Gelmemezlik etmedi bugüne kadar. Öyle değil mi? (SA16B4A-1492)
Ondört yıldır bu büroda çalışan Asım Bey, hiçbir işgünü büroya gelmemezlik etmemişti. (JA16B4A1720)
İhsan Bey de böyle gelmemezlik etmişti yıllar önce bir gün. (PG37E1B-2923)
(…) kendi davasını dünya kamuoyuna anlatmak isteyen bir hükümet bu toplantıya gelmemezlik
edemiyor. (MI39C3A-1951)
Hiç.. Akşamı bekliyeceğiz. Elbette kimse gelmemezlik etmez. (JA16B4A-0854)
Eve gelmemezlik etmiyordu ama gelip gelmediği anlaşılmıyordu bile. (RI09C3A-1072)
Gelmemezlik etmezdi. Onun da başına bir hâl geldi zahir. (SA16B4A-1492)
Keyfine göre gelmemezlik yapmaz her halde. (RI22E1B-2911)
4.22. getirmemezlik:
Anneannemi sakın buraya getirmemezlik yapma!.. (QI09C2A-1434)
4.23. gitmemezlik:
Konumum değişti diye gitmemezlik edemem, inancımdır. (EI36C4A-0468)
Beni bir kez daha şaşırtan bu sergiye gitmemezlik edemezdim. (HG37C3A-0598)
(…) “ticaret” için değilse de ziyaret için Money Tron’a gitmemezlik etmedi. (RD36C3A-0763)
(…) düşüncelerinden ve kişiliğinden çok etkilendiğini söylediği Henri Cartier-Bresson’un sergisinin
açılışına gitmemezlik etmemiş. (SG24D1B-2309)
4.24. görmemezlik:
Şüphesiz, üst üste olumsuzluğun kullanıldığı yanlış yapılardan bahsederken, akla gelen ilk örnek
“görmemezlik” kelimesidir.
207
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Çok sık ve geniş kullanım alanı vardır. Bu kadar yaygın kullanıldığı için, hem bu, hem de doğru
olan “görmezlik” şeklini GTS’te görmek mümkündür. Ancak, doğru olan “görmezlik” şekline sadece
bir kelimelik açıklama, morfolojik olarak yanlış yapı olan “görmemezlik” şekline ise daha uzun açıklama verilmiştir.
TUD’nde “görmemezlik” yapısının 126 örneğine rastlanmıştır.
“Ne dedim ben şimdi be! Karı güzel işte. Ne yapıyım, görmemezlikten mi geleyim? (RA16B2A-0624)
Olgularsa, ne yok edilebilirler ne de görmemezlikten gelinebilirler. (ED02A1B-3662)
Bu kimsenin görmemezlikten gelemeyeceği bir işaretti. (LF10A1A-1825)
(…) sadece İngilizlerin çok kuvvetli olmasından kaynaklanan Arap sessizliğini -bir dönem- görmemezlikten gelmektedirler. (IE39C2A-0676)
Tahta tek varis bırakmak gerekçesiyle oğullarını öldürttüğünü görmemezlikten gelir ve dahi Şehzade Mustafa’yı kendi elleriyle boğazladığını örtmeye çalışırız. (HE39C3A-0711)
İlk fırsatta birbirimizden kaçtık ve rastladığımızda da birbirimizi görmemezlikten geldik.
(DD36E1B-2846)
Günah olan bir hareket yapmadıkça onun kusurlarını görmemezlikten gelmelidir. (UI03C3A-1471)
(…) gelişmeye karşı hiç bir önlemin alınmayışı, Alevi inancını inkar etmenin, görmemezlikten
gelmenin bir sonucudur bu bocalaması. (LE36C4A-0463)
(…) merkezi sağda bir siyasi parti BOP’u görmemezlikten geliyorsa “milliyetçiliği”, fırsatçılıktan
başka bir anlam taşımaz. (UD36C3A-0891)
(…) ama sosyalistler Filistin mücadelesini desteklerken İsrail’deki barış yanlılarını da görmemezlikten gelemez. (PD36E1B-2858)
Adam görmemezlikten geldi bu durumu. Cevdet zaten işini bitirmişti. (VA16B3A-2629)
Ancak gerçek hayatta görmemezlikten gelseniz de, korkularınız bu rüyanızda size kendini göstermenin bir yolunu (…) (RI32D1B-2729)
Yoksa hiç görmemezlikten gelip yoluma devam mı edeyim? (RI22C3A-0520)
(…) rekor düzeyde büyüdüğüne işaret eden Erdoğan, “Bu büyümeyi görüp de görmemezlikten
gelenler olabilir ama büyümenin içinde olanlar bunu hissediyor” dedi. (TF25D1B-2763)
Bu çocuk... (çocuk görmemezlikten gelir) ne arıyor burada? (QA14B1A-4729)
Bir kişi iktidardayken hataları görülse bile görmemezlikten gelinirdi, oysa o kişi iktidardan düştü
mü, hemen ezilmeye kalkışılırdı... (FE39C3A-0397)
(…) eşinin dile getirdiği ya da getiremediği duygu ve arzularım görmemezlikten gelmek, kendi
çevresiyle özel dünyasında yaşamak bunların hepsi bencilce yaşamaktır. (UI03C3A-1471)
Eğer bir olay görmemezliğe gelinirse, o gerçekte olmamış gibidir. (OD03A4A-0253)
Gözleri ve yüzü sarıydı ya, annem bunları görmemezliğe gelip yemeğini güzel yediği için Meral’e
övgüler düzdü. (HI09C4A-0481)
Böylece aldatılmış olma olasılığım görmemezlikten gelir. (HD02A1B-3812)
(…) gazeteciler, yine başlangıçtaki “ilkelere” rağmen mağdur oldularsa bile “es” geçildi, görmemezlikten gelindi. (LD36E1B-2854)
Akyol’un her zaman varolan temennisi türbanlı öğrenci görmemek, gördüğünde de görmemezlikten gelmekti. (EE39C4A-0975)
(…) tam olarak yerine getirmek için çoğu zaman yukarının dayattığı kuralları görmemezlikten
gelmek, resmî hiyerarşiye göre hiçbir ilişki gözetilmemiş mercilerle görüş alışverişinde (…)
208
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(FF05A1B-4380)
Hiver adlısını ister tramvayla geçerken, ister önünden yürüyerek geçerken neredeyse görmemezlikten gelirdim. (DA16B4A-1493)
İnsanlar sizi görmemezlikten geliyor. (UG37E1B-3068)
Hangi öğrencimi görsem; beni görmemezliğe geliyor. (HE39C4A-0475)
Bunları görmemezlikten gelerek kız çocuğundan sadece ev işlerine yardım ve derslerinde başarı
(…) (VD02A3A-2701)
Görmemezlikten geldikçe sıranın kendilerine gelmeyeceğini sanıyorlar. (JA16B2A-1738)
Belçikalı parlamenter Stef Goris, Filistin’deki parlamento seçimlerinin yasal sonuçlarını görmemezlikten gelemeyeceklerini, seçimlerin adil ve bağımsız olduğunun herkes tarafından kabul edildiğini (…) (SE30D1B-2133)
Dayanamazdı, görmemezlikten gelemezdi. (PI42E1B-2938)
Canlandırdığım Annie’nin kendi hayatında eşini kaybedişi gibi, görmemezlikten geldiği, içinde
sakladığı büyük acıları vardı. (NG24D1B-2304)
Çevresinde acıdan ve acından kıvranan insanları görmemezlikten gelirken, evde beslediği kedisine
günde 250 gram et yediren kişi (…) (JD37C3A-1014)
(…) platform için yazılım firmaları temkinli davranmakta; hatta kimileri Apple’ı tamamen görmemezlikten gelmektedir. (SC29D1B-2444)
Ayrımında, ama görmemezlikten geliyor. (JA16B3A-0999)
Adı Berdel, sakın görmemezlik etmeyin. (HI09C2A-0805)
(…) bugün modernizm sonrası bir dünyada içkin imgelerin sonsuzluğu uğruna görmemezlikten
gelinmektedir. (LG37C2A-0548)
Musevi toplumunun ve dönme diye bilinen sonradan müslüman olanların girişimciliğini görmemezlikten gelemezdi. (ND09C2A-3366)
Nitekim, lâf atanları görmemezlikten gelip, olanları şaşkınlıkla ve korkuyla izleyen Deli Bekir’i
kucakladı, öptü. (MD39E1B-2928)
Gerçi kazdığımız an karşılaştığımızda görmemezlikten gelmezdik, ama o bunu mesleğin hoş cilvelerinden saydığından benim gibi (…) (IA16B3A-2673)
Gittikçe kötüleştiğini ya gerçekten fark etmiyor, ya da görmemezliğe geliyordu... (HI09C4A-0481)
(…) bunu yalnız helenistik felsefenin kadroları içinde düşünmek, onun var olusunu görmemezlikten gelmek olur. (HH03A1B-3109)
Eden, Sovyetler’i kuşkuya sevk edebilecek bu tür rivayetlerin tümünün görmemezlikten gelinmesi
talimatını bütün İngiliz dış temsilciliklerine gönderdiğini kabineye bildirdi. (GE05A3A-1907)
O da görmemezliğe geldi. Kadınlar kocasız yaşayamaz, bunu bil. (MA16B3A-0039)
(…) sorununun varlığını görmemezlikten ileri geliyor. (ND36E1B-2856)
Siz de sorunları görmemezlikten gelirseniz... (UE39C3A-0904)
(…) ağzı yanan bilim adamları, kendilerinin de izledikleri bu olayları ya görmemezlikten geldiler
veya hasıraltı ettiler. (NC06A4A-1970)
Darül Halife Medresesini ziyaret ediyor ve yanlış olan hiçbir faaliyeti görmemezlikten gelmiyor,
dikkatle bakıyor, görüyor, yanlış ise mutlaka düzeltiyor!.. (RE39C3A-0473)
Bunu görmemezlikten gelen yazarlar kanunda benliğini kaybetmiş maddeleri kendileri bir iş yapmış (…) (DE39C3A-1056)
209
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Aslında gerçeği söylemek gerekirse gözlemlediğimiz ancak görmemezlikten gelmeye çalıştığımız
en önemli nokta bir kaç demir parçasının birleştirilerek (…) (HE39E1B-2836)
(…) ve tanıdık olmasına karşın ondan kopulduğu için artık bastırılan ve görmemezlikten gelinen
bir şeyle karşılaşıldığında duyulan bir irkilme (…) (LG37C2A-0548)
(…) Merak etme, çünkü Hüseyin, seni görmemezlikten gelecek” dedim. (KA16B2A-0637)
Acemi olduğumdan sık sık yaptığım hataları görmemezlikten gelirdi. (FI09C2A-0715)
Rüyanız bugünlerde kendinizde ya da çevrenizde görüp görmemezlikten geldiğiniz düşünce veya
davranışları sembolize ediyor. (SI32D1B-2730)
Kendi ülkesindeki farklı etnik gruplara ilişkin milliyetçi eğilimleri görmemezlikten gelmeyi kendine hak sayar. (DD36E1B-2846)
Kokaini acemice çekerken yarısını ziyan edişini görmemezlikten geliyor. (JA16B4A-1747)
(…) kara ölümü uzaklaştırmak, onları yaşama döndürmek için çaresizce çırpınan anneleri görmemezlikten gelmeyi seçtiniz. (MI32D1B-2565)
(…) Vali Pontius Pilatus tarafından idam edildi” şeklindeki sözlerini hangi araştırmacı görmemezlikten gelebilir? (IA42B4A-0302)
Aynı şekilde Irak’a Alman malzemesinin gönderilmesi de görmemezlikten gelindi. (GE05A3A1907)
(…) Filistinlilerin de bunu kendilerine yapılan haksızlıkları, sürgünleri, işgalleri ve ablukaları görmemezlikten gelmek için yeter sebep görmelerini bekleyemeyiz” deyince bir alkış koptu. (NE30D1B2104)
(…) olarak bu dönemin Osmanlı hukukçulannın, bu gibi adamlann kölelik durumunu görmemezlikten gelme egiliminde oldukları… (…) (LE05A1B-3684)
Başlar görsem mi, görmemezlikten mi gelsem karasızlığını saniyenin onbinde biri gibi kısa bir
sürede (…) (MI22C1A-0428)
(…) hatta Sovyet klasikleri derecesine ulaşmış eserlerinin bulunduğunu, onları görmemezlikten
gelmenin sadece Özbek-Sovyet edebiyatının o yıllarını boşlukta bırakacağını ve bunun (…)
(SD39C3A-0826)
SHP, bu gerçekleri görmemezlikten gelemez. (FD02A4A-0645)
Mümkün müdür ki, bir kitlenin bir parçasını ilerletelim, diğerini görmemezlikten gelelim de kitlenin tümü ilerlemeye imkân bulabilsin? (MD39E1B-3359)
Ancak onlar Bağımsızlık Savaşı’nda halkın katkısını görmemezlikten gelemedikleri için iktidarın
kendilerine ve halka ait olduğunu öne sürdüler. (MF05A1B-4434)
Medeni hayata ilişkin yapılan tüm müdahaleleri görmemezlikten geliyoruz. (UD39C3A-1189)
Türkiye’de İslamî araştırmaların acıklı durumudur bu; görmemezlikten gelme tutumu hâlâ sürüyor!
(SE39C3A-0205)
(…) ve şimdi İngilizler, Yunanistan’a İtalya’nın saldırısına rağmen antlaşmanın 3. maddesini görmemezlikten gelebiliyorlardı. (GE05A3A-1907)
(…) etmesi (Salkım Hanımın Taneleri) olayına odaklanıp anlatılan dramı ve hayatı görmemezliğe
gelirseniz, sonuç sizi filmi yapanları vatan haini olarak nitelendirmeye götürür. (NH32D1B-2566)
Soyunup poz verdiği zaman vücudunun morarmış, çürüklerle dolu olduğunu görür, görmemezlikten gelirdik. (HI09C2A-0805)
Dış ülkelere temsilcisi olarak gönderdiği bu büyük insanın ölümünü devlet görmemezlikten geldi.
210
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(GI09C2A-1923)
Olayı görmemezlikten geldi. (ED36E1B-2847)
Tibet suratımdaki şaşkınlığı fark etti, ama görmemezlikten geldi. (RA16B2A-1050)
Bu olguları görmemezlikten gelmek, gerçeğe sırt çevirmek; onları hesaba katmak ise, kurulacak
bir (…) (RD02A2A-0809)
Görmemezlikten geleyim geçer gider... (QA14B1A-4729)
Esas oğlan anketmen değil miymiş, geldi, bizi gördü, görmemezlikten geldi. (JI09C1A-0558)
(…) buna karşı Papa’nın Latin Amerika’daki kapitalist sömürüyü, adaletsizlikleri ve işkenceleri
görmemezlikten gelmekte olduğunu ve yoksulları insan yerine koymadığını vurguladılar. (OE39C2A0143)
Çünkü, Cinozoğlu, Amerika kıtasındaki işgalcilerin Kızılderilileri yok saymaları gibi şiirimizde
görmemezlikten gelinen bir şairdir... (LA16B4A-0289)
Beyin gördüğünü görmemezlikten gelemez. (VD22C3A-2645)
Seni görmemezlikten gelebilirdim belki, ama o keskin ıslığın... (HA16B4A-0310)
Husûsî bir teveccühten ibaret olan kurbet de, teveccüh noktasını görmemezlikten gelerek onu, insanın ef’âl ve davranışlarıyla izaha kalkışmak da yanlıştır. (DE39E1B-3023)
(…) elden geldiğince de birşey olmamış gibi davranıp, ani üzüntümüzü görmemezliğe gelmeye
çalışarak, sonra gece Arnavutköy’de içki içmeyi sürdürerek (…) (CE09C3A-1055)
(…) öğle tatilinde odasına geçerken siz Cumhuriyet gazetesi okuyormuşsunuz ve müdürü görmemezlikten gelmişiniz, bu hareketinizi şube müdürü beğenmemiş,” dediğinde neye uğradığımı şaşırdım. (PE09C1A-1528)
Ona karşı farklı duygular taşıdığınızı, daha iltifatkâr davranışlar sergilediğinizi görmemezlikten
gelirsiniz. (RI22C3A-0520)
Üstelik yıllardır bana attığın kazıkları da görmemezlikten geldim. (QA16B4A-0155)
(…) mahkemenin, Hıristiyan Demokrat partilerin Batılı sistemlerde kendilerine nasıl yer edindiğini
görmemezlikten geldiğini söyledi. (ND30D1B-2198)
Ama aralarında yine bizleri görmemezlikten gelenler vardı. (PE39C4A-0183)
Bu bakımdan arada sırada kardeşler arasındaki bazı ilişkileri görmemezlikten gelmek, mümkün
olduğu kadar onların kendi sorunlarını kendi aralarında çözmeleri (…) (FD05A3A-0569)
(…) bütün imgeler aslın suçuna dahil olmakta, aslın kendi içindeki sürgünü görmemezliğe gelmektelerdir. (LG37C2A-0548)
(…) veya bir kitle olarak ele almakta; onu oluşturan parçalardaki farklılıkları, görmemezlikten gelerek veya onların birbirinin benzeri olduğunu varsayarak hareket etmektedir. (NF10A2A-1821)
(…) imgelerin oyununu sürdürmekle kalmayıp onların suçunu artırmakta; aslın içindeki sürgünü
görmemezlikten gelmektedir. (LG37C2A-0548)
(…) içindeydiler ve havadan da açıklıkla belli olduğuna göre ordu olayları görmemezliğe geliyordu.
(CE09C3A-1055)
Tabii dayak yiyen hanımlar da görmemezlikten gelinemez. (MD36C3A-0363)
Savururken beni yıkık evin önüne, seni gördüm. Görmemezlikten gelemedim. (SI22C2A-0701)
Onu yok saymak, görmemezlikten gelmek, ona verilmiş en büyük cezadır. (PI22C3A-0210)
Karşısındaki koltuğa geçip oturan torununu görmemezlikten geldi. (PA16B4A-1247)
Şerif Hüseyin Arap isyanını başlatanların Hristiyan Araplar olduğunu görmemezlikten geliyor.
211
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(IE39C2A-0676)
Ada’da iki devlet ve iki farklı toplum bulunduğu gerçeğini de görmemezlikten gelmektedirler.
(NE05A1B-3961)
Koçali yanıma gelmediği gibi, beni bir de görmemezlikten gelmez mi? (KA16B2A-0637)
(…) konusu yapmış, ama İkibin’e Doğru’nun iki sayfasını dolduran bu yazısını görmemezlikten
gelmişti. (IA42B4A-0302)
Ancak çalıştığım gazetelerde, üst üste yığılan kitaplarımı görmemezlikten gelmeyi ve bana bu
şansı tanımamayı tercih ediyorlardı. (ND36E1B-2856)
Ne kadar pembe bakmaya çalışırsam çalışayım, ne kadar görmemezlikten gelirsem geleyim onlar
(…) (JI09C1A-0558)
Ferdi’yle önceleri arama mesafe koymamın, bana olan ilgisini görmemezliğe gelmemin, iş çıkışlarında beni arabasıyla evime bırakma teklifini reddetmemin ardında (…) (RA16B4A-0104)
(…) her kesiminde hissedildiği gibi esnafımızın da bugün ciddi sıkıntıları olduğunu görmemezlikten gelemeyiz. (OD30D1B-2211)
(…) bu kişilerin İngiliz ajanları ya da adamları oldukları belgelerle ispatlamasını görmemezlikten
geliyor. (IE39C2A-0676)
AKP’nin ekonomik başarılarının inkâr edildiğini savunarak “Biraz ekonomi biliyorlarsa bunları
görmemezlikten gelemezler” dedi. (VD30D1B-2183)
(…) da cemaatin elemanlarının başı derde girdiğinde, kesinlikle yardım edilmeyecek. Hatta görmemezlikten gelinecek. (PE39C4A-0243)
Ayrıca, olumsuz davranışlar ortaya çıktığında görmemezlikten gelmek ve sabırlı olmak, çocuğun
bu davranışının ona bir şey (…) (MD39E1B-3360)
(…) alanında faaliyet göstermiş, ancak sanat tarihinin fazlaca ilgisini çekmemiş veya görmemezlikten
gelinmiş kadın sanatçıları mümkün olduğunca ortaya çıkartılması gerekliliğidir. (LG03A1B-2519)
(…) çıplaklığıyla ortaya koydukları halde, bizi yönetenler umursamıyor mu, yoksa aslında görmemezlikten mi geliyorlar? (ID39C3A-0426)
Bizdeki bir kısım müstağripler görmemezlikten gelseler bile, batılı kendi hesabına oldukça kadirşinas ve bugünkü medeniyet (…) (DE39E1B-3023)
Yağmur misali hayatına serpilen rahmeti görmemezlikten gelir, bu feci bir unutmaktır. (RI22C4A0842)
(…) ifadesinin alınamayacağı açıktır,” diyerek esas hakkındaki mütalaasında bile açık kanunsuzluğu
görmemezlikten gelip ısrar etmektedir. (KE39C2A-2613)
Türkiye artık bu gerçeği görmemezlikten gelemez. (JF05A1B-4416)
İttihatçı, milliyetçi Talât Paşa. Cemal Paşa, Ziya Gökalp v.b. masonları görmemezliğe gelip, konuyu
demogoji çizgisinde sürüklüyor. (HE05A1B-3506)
(…) mîlletleri arasına soktuğumuzdan dolayı bize şükran borcunuzu, nasıl olurda görmemezlikten,
bilmemezlikten gelirsiniz. (DA16B3A-0791)
(…) görünmek için yapardı bunu, ama ben de her defasında onu görmemezlikten gelirdim.
(KA16B2A-0637)
Millî Cephe’nin sınıfsal karakterini görmemezlikten gelmek, hele bu mücadeleye sosyalist bir karakter vermekten kaçınmak son (…) (KD02A1B-4478)
Sizin iyimserliğiniz, olacak ve olan kötü olayları görmemezlik etmek değil, her şeye rağmen ya212
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
pabilecek bir şey olmasına inanmak (…) (RI37C3A-0718)
“ŞAİR” onun yerdeki yırtık kağıtlarla ilgilenişini görmemezliğe geldi. (HA16B4A-1363)
Görmemezlikten geldim yine onu. Mescitte namazımı kıldıktan sonra çıktım dışarı. (KA16B2A-0637)
(…) dünya mîlletleri arasına soktuğumuzdan dolayı bize şükran borcunuzu, nasıl olurda görmemezlikten, bilmemezlikten gelirsiniz. (DA16B3A-0791)
Elinde ufak bir plaj çantası vardı. Görmemezlikten geldim, karıştım kalabalığa. (IA16B3A-1015)
RP’yi layıkıyla ele almamakta direndi, ama hiçbir zaman tam olarak görmemezlikten gelemedi.
(GD36C3A-0364)
Görmemezliğe geldim. Duası bitince, “Hadi çalışalım” dedi. (HI09C4A-0481)
Biz teyzemin verdiği bu fırsatı görmemezlikten gelip, avare avare dolaştığımızdan yine onun zoruyla okumaya yönlendiriliyorduk. (PA16B3A-0686)
4.25. görülmemezlik:
(…) hem bazı mesleklerden uzak tutulmuşlar, cesaretlendirilmemişler, hatta dışlanmışlar ya da görülmemezlikten gelinmişlerdir hem de ulaşabildikleri iş alanlarında da statü, prestij, yetke, (…)
(LG03A1B-2519)
Bu yüzden kadınların varlığı, tecrübeleri ve oynadıkları roller ya görülmemezlikten gelinmiştir
ya da yanlış veya eksik yorumlanmıştır. (LG03A1B-2519)
4.26. hesaplaşmamazlık:
(…) olarak komünistler bu modelle “bu model zaten solcu değil” diyerek, hesaplaşmamazlık edemezler. (NE39E1B-2899)
4.27. içmemezlik:
Mike’ye “içmemezlik edersen, büyük hakaret sayarlar” demişler. (HI09C2A-0805)
4.28. inanamamazlık:
(…) gibi ben de bu tüyler ürpertici duvarın yanına gidip, başımı inanamamazlık içerisinde iki yana
salladım ve kendimi kötü hissettim. (PE09C3A-1423)
Şaşkınlık, inanamamazlık, kızgınlık, çaresizlik, gözyaşlarına hâkim olamama, ürkeklik, zayıflık,
sıkıntı, üzüntü, sakinleşme, (…) (VA16B4A-1030)
4.29. inanmamazlık:
Şimdi; şu haberleri gözlerinizle okuyun da, sözlerimize, bir daha inanmamazlık etmeyin!
(IH09C2A-0650)
(…) beraber avcılık yaptığımızı, tavşan-keklik avladığımızı ve beraber dolaştığımızı anlatınca, Ali
inanmamazlık yapamadı. (TI41C3A-1344)
(…) bu sözü, Bakandan sonra gelen sorumlu kişi söylerse buna da inanmamazlık edemeyiz.
(HE39C4A-0475)
‘Hayır dersem yalan söylemiş olacağım’ dediğimde bunun doğru olmadığına inanmamazlık ederseniz yanılırsınız. (RA16B2A-0316)
213
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4.30. istememezlik:
(…) ki izdivaç meselesi çıktıkça kalbinde hiddete benzer bir şey uyandırır, istememezliği andırır
bir tesir hayal ederdi? (ID02A1B-3827)
4.31. kapılmamazlık:
(…) sayıldığında “siyasal yaklaşım” bu büyük “güc”ün vaadettiği “güçlenme” imkânlarının çekiciliğine kapılmamazlık edemezdi. (JD36E1B-2852)
Yine de evine gelecek bu genç adamın heyecanına kapılmamazlık edemedi. (JA09B2A-0042)
4.32. kıskanmamazlık:
Benim Ali Kemal’e sığınışımda cinsel bir yan arıyor, anlayamıyor, kıskanmamazlık edemiyordu.
(JI09C1A-0558)
4.33. kıyamamazlık:
(…) duygusal yanı ağır basan bir eylemdir ve duygusallığım bu günlerde kıyamamazlık, sevecenlik, bir ananın çocuğu için üzüntüsü noktalarında yoğunlaşıyor. (DA16B4A-0088)
4.34. konuşamamazlık:
Konuşamamazlık iki isteğin ateşindendi. (DA16B2A-0863)
4.35. konuşmamazlık:
Burhan, ne onunla konuşmamazlık etmişti ne ona kötü davranmıştı. (LA16B4A-0298)
Eğer, bundan çekinip de konuşmamazlık ederse insan, bu bence kendi vicdanına karşı işlenmiş
daha büyük (…) (LD36C3A-0429)
4.36. koymamazlık:
Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi gündeme geldiğinde, Erdal Bey adaylığını koymamazlık edemez. (KD02A3A-0567)
4.37. kullanamamazlık:
Bu yetkilerinizi kullanamamazlık edemezsiniz. (KE39E1B-3300)
4.38. olmamazlık:
Burada olmayabilirdi bu resim, ama olmamazlık da edemezdi. (HG37C1A-0371)
4.39. ödememezlik:
Esnafın durduk yere vergi borçlarını ödememezlik yapmayacağını, kimsenin vergi borcunun faiz
yükü altında ezilmek istemeyeceğini belirten (…) (TF25D1B-2148)
Aslında senedi veren arkadaş ödememezlik edecek biri değil. (CA16B4A-0988)
(…) borçlu, borcunu vadesini beklemeden bir erken ödeme yaparak kapatmazsa veya ödememezlik
ederek bir ipoteğin taksidi süreci başlatmazsa (…) (JF10A2A-1836)
214
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4.40. ödeyememezlik:
(…) borcu için verdiğin çekin günü yaklaşıyor sen onun hazırlığını yap ödeyememezlik edip rezil
olmayalım. (CA16B4A-0988)
(…) faiz maliyeti ile harcamalarının finansmanında kullanılması ve bir süre sonra ödeyememezlik
sorunun dogması bulunmaktadır (Emsen, 2003). (UE05A1B-4294)
4.41. örtüşmemezlik:
Demek ki, gerçek ile yazınsal yapıt arasındaki örtüşmemezlik daha Aristoteles zamanında başlıyor.
(FG03C4A-1508)
4.42. satılamamazlık:
(…) adı altındaki topraklar için bölünememezlik ve yirmi beş yıldan önce satılamamazlık kaydı
düşülüyordu. (KD36E1B-2853)
4.43. sevmemezlik:
Sevgili Peygamberimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) “Mümin bir erkek hanımını sevmemezlik
etmesin. (…) (UI03C3A-1471)
Annen-baban asla seni sevmemezlik etmez. (RI22E1B-2911)
4.44. silmemezlik:
Hiç nokta silmemezlik edemez, her oyuncu en az bir nokta silmeli (…) (GB04A3A-1979)
4.45. sormamazlık:
Ancak, bu nazariye sahipleri kendilerine şu soruyu sormamazlık edemiyorlar: Bu yumurta oraya
nereden gelmiştir? (HH03A1B-3114)
4.46. tanımamazlık:
Temelde realist olan Ismet Çagatay sınır tanımamazlıgıyla tanınır. (UD02A1B-4613)
Onun bütün vahşeti, bencilliği, hak-hukuk tanımamazlığı, ihtirasları, nemelazımcılığı, rahata düşkünlüğü, rehavet zaafı bu inhirafında aranmalıdır. (FE39E1B-3025)
(…) etkileşimin kaçınılmaz olduğu iç içe toplumlar içerisinde, iletişim vasıtalarının sınır tanımamazlığı ve farklı dünyaları birbirine yaklaştırıp tek bir dünyaya doğru götürme (…) (SD02A3A-0815)
Hatta, birbirlerini tanımamazlığa geliyorlardı. (KE09C2A-0307)
(…) olsam hafta sonunu birlikte geçirdiğim kadını (Kadınsanız erkeği) hafta başında tanımamazlıktan gelirdim. (KA16B2A-0308)
Onun beni tanımamazlıktan gelmesine ne demeli, bunu nasıl kabullenmeli? (SA16B4A-3367)
(…) isterler ve o insanlar içinde adıyla sanıyla erkekler bu hakkı tanımamazlık edemezler.
(SD02A3A-1161)
Siyah gökyüzü, maviyi nasıl tanımamazlıktan geliyorsa insanlar da sevmeyi hatırlamaya çalışıyor.
(UI42E1B-2943)
Bu özellikleri tanımamazlıktan gelmek çok defa boş çabadır. (VD02A3A-2701)
215
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Nereden tanıyacaktım seni, diyerek tanımamazlıktan geldim onu. (PI22E1B-2909)
(…) bir deyişle insanlar bir tanrı istedi diye diğer bütün tanrıları tanımamazlık edemiyorlardı.
(PE39C2A-1154)
Ben diplomatım deyince peki dedim tanımamazlığa gelip, hüviyetinize bakar kim olduğunuzu anlarız. (TE09C2A-1267)
(…) ilk kez tanışıyormuş gibi davranan Ertuğrul Özkök’ü artık ben de tanımamazlıktan gelicem.
(NA16B1A-1466)
4.47. tatmamazlık:
Hayatımın o anıyla ilgili hazları tatmamazlık etmedim. (ID39C2A-0756)
4.48. uyuşmamazlık:
(…) marka arabasını Korkut Eken’e hediye etmiş, ancak sonra menfaat ilişkilerindeki uyuşmamazlıklar dolayısıyla araları açılmıştır. (LD36C3A-0429)
4.49. üzülmemezlik:
(…) insan devletin imajı ile ilgili bu gibi göstergelerin halihazır pejmürdeliğine üzülmemezlik edemiyor. (ME09C4A-1026)
4.50. varmamazlık:
Birincisi kulağa çok daha hoş geliyor; hiçbir estet bunun ayrımına varmamazlık edemez (…)
(NG37C4A-0002)
4.51. vermemezlik:
Artık beni görür görmez kendi küçük payını ister olmuştu; vermemezlik edemiyordum, cimrilik
yapıyormuş gibi olmaktan korkuyordum. (JI09C1A-0558)
çünkü bu benim sorunum, onun değil. Merak ederim diye izin vermemezlik yapmıyor. Merak etse
de, izin veriyor ve kuşkularını da, bunlar (JI37C3A-0091)
Yöneticiler ise son dakikada izin vermemezlik yapamazlardı. (HE39E1B-2836)
Gizemli Televizyon Yayınları tarafından sarılan insanlar bu yayınlara kulak vermemezlik edemiyorlardı. (UA16B2A-0398)
4.52. yakıştırmamazlık:
Öte yandan toplum da bunu bize yakıştırmamazlık etmiyordu. (KE09C3A-3333)
4.53. yapmamazlık:
(…) de milletin hiçbir arzusunu, hiçbir isteğini, hayatım pahasına da olsa, yapmamazlık edemem!,
diyebilmişti. (LE39E1B-2840)
4.54. yememezlik:
Bizimle birlikteyken yememezlik olmaz (…) (JI22C2A-1048)
216
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4.55. yetişememezlik:
Annelik yetmezlik, yetişememezlik demektir. (PI13C4A-1531)
TUD’nde görülen bu yanlış kullanımlardan 10’u doğru şekilleriyle birlikte GTS’te yer almışlardır.
Diğer sözlerle, hem yanlış hem de doğru şekillerini GTS’te görmek mümkündür (yanlış şekil - doğru
şekil): aldırmamazlık - aldırmazlık, almamazlık - almazlık, anlamamazlık - anlamazlık, beğenmemezlik - beğenmezlik, bilmemezlik - bilmezlik, çekememezlik - çekemezlik, duymamazlık - duymazlık, görmemezlik - görmezlik, inanmamazlık - inanmazlık, tanımamazlık - tanımazlık.
GTS’te doğru şekilleri verilen, ancak TUD’ndeki bulunan yanlış şekillerine yer verilmeyen 6 kelime
şunlardır (yanlış şekil - doğru şekil): açmamazlık - açmazlık, bilememezlik - bilemezlik, bilinmemezlik - bilinmezlik, değişmemezlik - değişmezlik, olmamazlık - olmazlık, uyuşmamazlık - uyuşmazlık.
Bu çalışmanın konusunu teşkil eden diğer kelimelerin ne yanlış ne de doğru şekilleri GTS’te yer
almıştır. Bunun nedeni, Türkçede çok da sık görülmedikleri içindir. Bu 39 şekil şunlardır (yanlış şekil
- doğru şekil): algılamamazlık - algılamazlık, bayılmamazlık - bayılmazlık, bölünememezlik - bölünemezlik, çakışmamazlık - çakışmazlık, çevirmemezlik - çevirmezlik, çıkarmamazlık - çıkarmazlık,
edememezlik - edemezlik, edilememezlik - edilemezlik, etmemezlik - etmezlik, gelmemezlik - gelmezlik, getirmemezlik - getirmezlik, gitmemezlik - gitmezlik, görülmemezlik - görülmezlik, hesaplaşmamazlık - hesaplaşmazlık, içmemezlik - içmezlik, inanamamazlık - inanamazlık, istememezlik istemezlik, kapılmamazlık - kapılmazlık, kıskanmamazlık - kıskanmazlık, kıyamamazlık - kıyamazlık,
konuşamamazlık - konuşamazlık, konuşmamazlık - konuşmazlık, koymamazlık - koymazlık, kullanamamazlık - kullanamazlık, ödememezlik - ödemezlik, ödeyememezlik - ödeyemezlik, örtüşmemezlik - örtüşmezlik, satılamamazlık - satılamazlık, sevmemezlik - sevmezlik, silmemezlik - silmezlik,
sormamazlık - sormazlık, tatmamazlık - tatmazlık, üzülmemezlik - üzülmezlik, varmamazlık - varmazlık, vermemezlik - vermezlik, yakıştırmamazlık - yakıştırmazlık, yapmamazlık - yapmazlık, yememezlik - yemezlik, yetişememezlik - yetişemezlik.
5. Sonuç
Türk morfolojisinin temel taşlarından biri olarak sayılan aynı ses yapıya sahip ve aynı görevde iki
ek yan yana kullanılamaz kuralı, sıfat-fiiller yapan /-mAz/ birleşik ekinde ihlâl olunduğu görülmektedir. Bazen bu ekten önce bir daha olumsuzluk anlamı katan /-mA/ ekini görmek mümkündür. Dilbilimciler bunu görmezlikten gelmemiş, ancak kullanımın yanlış olduğuna değinmemişlerdir.
Zaten olumsuzluk anlamında kullanılan /-mAz/ ekinden önce bir daha /-mA/ olumsuzluk ekinin
kullanılmasının nedeni, normal durumlarda sıfat-fiil eklerinden önce /-mA/ olumsuzluk ekinin gelebildiğidir. Buna göre, fiillerden sıfat yapan /-mAz/ ekine de insanların zihinsel sözlüğünde aynı uygulama yapıldığı görülmektedir, ancak bu ek /-mA/ olumsuzluk eki ve /-r/ geniş zaman ekinin
olumsuzluktaki /-z/ şeklinin birleşmesinden ortaya çıkan birleşik bir ektir. Diğer sözlerle, bu birleşik
ekin yapısında zaten olumsuzluk eki ve olumsuzluk anlamı vardır.
Üst üste olumsuzluk ekinin gelmesi durumu, sadece /-mA/+/-mAz/ eklerinden sonra /-lİk/ eki geldiğinde görülmüştür. Normal fiillerde üst üste olumsuzluk ekinin kullanımı görülemez. (1) ve (338)
numaralı örneklerde bu açıkça görülmektedir: Neredeyse omuzlarda karşılandığımız bu vapurda kapımı açmamazlık edemezdim. / Yöneticiler ise son dakikada izin vermemezlik yapamazlardı.
TUD’nde sonunda /-lİk/ eki olmadan, sadece /-mA/ + /-mAz/ ekleriyle biten kelimeler var mıdır
217
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
(*mamaz *memez) sorgusuna ise, sistem olumsuz cevap vermiştir.
Türkçe Ulusal Derlemi’nde yapılan araştırmada 343 örnekte 55 böyle kelime bulunmuştur.
Bunlardan 39’u GTS’e ne yanlış ne de doğru şekilleriyle, 6’sı sadece doğru şekilleriyle, 10’u ise
hem yanlış hem de doğru şekilleriyle girmişlerdir.
Açıkça göze çarpan sonuca göre, sık kullanılan yanlışlar GTS’e de girebilmiştir, ancak GTS’te yanlış şekillerden doğru şekillere gönderme yapılmıştır.
“Görmemezlik” ve “inanmamazlık” örneklerinde olduğu gibi, GTS’te bazen yanlış şekillere daha
uzun, doğru şekillere ise sadece bir kelimelik açıklama verilmiştir.
(67) ve (72) örneklerinde olduğu gibi, bazen hem doğru hem de yanlış şekillere aynı cümlede yer
verilmiştir (çekememezlik, anlaşmazlık).
Kaynakça
Aksan, Mustafa & Mersinli, Ümit (2011). A Corpus Based Nooj Module for Turkish. Proceedings
of the Nooj 2010 International Conference and Workshop, Komotini: Democritus University, 29-39.
Aksan, Yeşim & Aksan, Mustafa & Koltuksuz, Ahmet & Sezer, Taner & Mersinli, Ümit & Demirhan, Umut Ufuk & Yılmazer, Hakan & Atasoy, Gülsüm & Öz, Seda & Yıldız, İpek (2012a). Construction of the Turkish National Corpus (TNC). Proceedings of the 8th International Conference on
Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. http://www.lrec-conf.org/proceedings/
lrec2012/papers.html
Aksan, Yeşim & Aksan, Mustafa (2009). Building a national corpus of Turkish: Design and implementation. Working Papers in corpus-based linguistics and language education No:3, Tokyo: Tokyo
University of Foreign Studies, 299-310.
Aksan, Yeşim & Mersinli, Ümit & Yaldır, Yılmaz & Demirhan, Umut Ufuk (2012b). Türkçe Ulusal
Dil Derlemi Projesi Biçimbirim Çalışmalarında Belirsizliklerin Sınıflandırılması ve Dağılım. 25. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildiri Kitabı, Adana: Çukurova Üniversitesi, 219-226.
Aksan, Yeşim & Mersinli, Ümit & Yaldır, Yılmaz (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitapları Derlemi
ve Türkçe Ulusal Dil Derlemi Örneklemindeki Sözcük Sıklıkları, Türkçe Öğretimi Üzerine Çalışmalar, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 397-408.
Aksan, Yeşim & Uçar, Aygül (2012). Türkçe Sözvarlığının Öğretiminde Derlem Kullanımı: Türkçe
Ulusal Derlemi Örneği. Türkçe Öğretiminde Güncel Çalışmalar, Mersin Üniversitesi, 103-112.
Aksan, Yeşim & Yaldır, Yılmaz (2011). Türkçe Sözvarlığının Nicel Betimlemesi. 24. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildiri Kitabı, 17-18 Mayıs 2010, Ankara ODTÜ, 377-387.
Cin, Ali (2011). -mAz+lAn- Yapısı ve Kullanımı. Turkish Studies, 6(2), Spring 2011, 297-306.
Demirhan, Umut & Aksan, Mustafa (2012). Tagset for NooJ Turkish Module. Automatic Processing
of Various Levels of Linguistic Phenomena: Selected Papers from the NooJ 2011 International Conference, Newcastle. Cambridge Scholars, 86-95.
İlhan, Nadir (2005). Türkçede Olumsuzluk. 45. Türk Dil Bayramı ve Yunus Emre’yi Anma Etkinlikleri
1- 13 Mayıs 2005, Karaman Valiliği. Karaman Dil – Kültür ve Sanat Dergisi 2005, s. 271- 279.
Korkmaz, Prof. Dr. Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
Mersinli, Ümit & Aksan, Mustafa (2011). Türkçenin Biçimbirim ve Sözcük Türü İşaretlemesi. 24.
Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildiri Kitabı, 17-18 Mayıs 2010, Ankara ODTÜ, 367-376.
Mersinli, Ümit. (2012). Disambiguating Turkish with NooJ. Automatic Processing of Various Levels
218
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
of Linguistic Phenomena: Selected Papers from the NooJ 2011 International Conference, Newcastle:
Cambridge Scholars, 134-141.
TGS (Türk Dil Kurumu - Türkçe Güncel Sözlük), http://tdk.org.tr (14.05.2014)
TUD (Türkçe Ulusal Derlemi). http://www.tnc.org.tr (01.04.2014)
Uçar, Aygül & Kurtoğlu, Özlem & Yıldız, İpek (2011). Sözcük Türlerindeki Belirsizlikler Üzerine
Derlem Temelli Bağlam-İçi Gözlemler. 25. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildiri Kitabı, 5-7 Mayıs 2011,
Çukurova Üniversitesi, 227-236.
Uçar, Aygül & Kurtoğlu, Özlem (2011). Eylemlerde Çokanlamlılık: Sözlük Verisinin Derlem Temelli
Görünümleri. 24. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildiri Kitabı, 17-18 Mayıs 2010, Ankara ODTÜ, 398-410.
Yılmaz, Ayşe (2009). Cümlenin Sınıflandırılmasında Kullanılan Olumluluk-Olumsuzluk Kategorisi
Üzerine. Turkish Studies, 4(3), s. 2338-2350.
219
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Sevin ALİL
MAKEDONYA’DAKİ TÜRK TEMEL EĞİTİM PROGRAMLARINDA ANADİLİ
DERSİNİN ÖZELLİKLE EDEBİYAT PROGRAM BÖLÜMÜNÜN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Toplumsal kültürün öğelerinden birisi olan dil, aynı zamanda kültürün kuşaklar arasında aktarılmasını
sağlayan en önemli araçtır. İnsanların birbirleriyle anlaşmaları, kaynaşmaları ve bu şekilde bir toplum
oluşturmaları onların ortak bir dile sahip olmalarına bağlıdır. Dil insan hayatı için ne kadar önemliyse edebiyat da insan hayatı için o denli önemlidir. Edebiyat 15konusunda yapılan tanımlar genelde değişiktir. Temel
anlamı ve kavramı içinde edebiyatın, aracı ve ortamı dil olan bir güzel sanat dalıdır 16 olarak algılamanın
doğru olduğu kanaatindeyiz. Her birey edebi eserleri okuyarak, dilinin geniş anlatım olanaklarının farkına
varır. Yapılan araştırmalarla, duygu, düş ve düşüncelerin, dil aracını kullanarak anlatabilen, güzel konuşabilen
bir insanın başka becerilerle donatılmasının çok daha kolay olduğu sonucuna varılmıştır. Her birey okuduğu
eserlerden ayrıca etkilenir, eserin telkin ettiği şeyler sezgi ve yaşantı yoluyla bireyin davranışı haline gelir.
Böylece ailenin ve okulun bireye kazandırmak için çaba harcadığı, çoğu zaman bilişsel yönü ağır basan
davranışlar, edebi eserlerin okunması yoluyla, sezgi ve yaşantıya dayalı olarak bireye kazandırılmış olur.
Bu nedenle; eksiksiz, istenilen düzeyde bir insanı yaratmada başka bilim dalları kadar edebiyata da
gereksinim duyulmuştur. Dil ve edebiyatı bir bütünün parçaları olarak algılamak gereklidir. Ne dil edebiyattan ne de edebiyat dilden ayrı düşünülemez. Her ikisi birbirlerinden beslenerek gelişen birer bilim dalı
olarak varlığını sürdürmektedirler
Dilin ve edebiyatın önemine ilişkin bu açıklamalar, ülkemizde: Türkçenin gereği gibi öğretilip
öğretilmediği; Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı dersleri ile çocuklar ve gençlerde okuma alışkanlığı, dil duyarlılığı, dil sevgisi ve bilinci uyandırılıp uyandırılamadığı ve bunun doğal bir sonucu olarak, ülkemizde
insanların iletişim sürecinde Türkçe’yi doğru ve etkin bir biçimde kullanıp kullanılmadığı sorularını akla
getirmektedir. Öğrencilerimizde sıkça rastladığımız anlatım bozuklukları, kendilerini ifade edememe gibi
problemlerinin Türk dili ve edebiyatı eğitimine gereken önemin verilmediğini göstermektedir. Ayrıca, bir
ülkede birden fazla dillerin konuşulması, sosyal açıdan problem oluşturur. Böyle ortamlarda, dillerin ve
kültürlerin karışması ve birbirlerini etkilemeleri kaçınılmazdır.
İnsan hayatında edebiyat eğitiminin büyük önem taşıması, bizlerin bu konuya değinmemize vesile oldu.
Çalışmalarımızda, ana dili öğretim programlarında edebiyat program bölümlerinin hangi düzeylerde, nasıl
ve ne şekilde gelişim ve ilerleme kaydettikleri konusuna değinmektir. İlköğretiminin birinci ve ikinci kademe
plan ve programlarında, ana dili dersinin önemli ve mecburi görülmesi gereken dersler arasında ayrıca dil
15. “Edebiyat: duygu, düşünce ve düşlerin yazılı ve sözlü olarak anlatımı demektir”. İbrahim Kıbrıs, Uygulamalı Çocuk
Edebiyatı, Yenişehir Ankara, Eylül Kitap ve Yayınevi. s.1
“Edebiyat söz sanatı olarak da tanımlanır. Bu söz sanatı sayesinde yazarlar doğaya ve topluma karşı kendi duygu, düşünce
ve görüşlerini yansıtmaya çalışırlar. Bir sanat eseri olarak edebiyat şairsel söz¬lerle ifade edilmeye çalışıl¬dığı için edebiyat
sanatı güzel yazma sanatı olarak da tanımlanabilir.” Ali Aliu, Teoria e letersise, Prishtine, s.50
16. Bkz. Dilin insan ve toplum hayatındaki önemi nedir?; http://blogbilgisizi.blogcu.com/dilin-insan-ve-toplum-hayatindaki-onemi-nedir/11161035
220
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ve edebiyat olmak üzere iki ana başlık altında yer almasıdır. Bizler, genelde ilköğretiminin birinci kademe
plan ve programları üzerine inceleme yaptık. Uyguladığımız yöntemler arasında, kesin sonuçlara ulaşabilmek
için Makedonca ve Türkçe ana dili öğretim plan ve programlarında özellikle edebiyat program bölümlerini
karşılaştırarak var olan eksiklikleri ve bunlar arasındaki öncüllükleri saptamaya çalıştık.
Makedonya Cumhuriyeti’nde yaşayan ulus ve halkların Kurtuluş Savaşı’ndan hemen sonra 1944/45 öğretim yılında, ilk defa okullarda üç dil üzerinde (Makedonca, Türkçe ve Arnavutça dilinde) eğitim görülmeye başlanmıştır.17 Bu okullar için önemli olan konu, 1955 yılına kadar 7 yıllık iken 1955’ten sonra eğitimin
8 yıllık olmasıdır.18
1952 yılında, düzenlenen ilköğretim plan ve programlarına bakıldığında: birinci sınıfların ana dili öğretim
dersi için haftalık 7, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıflar için de haftalık 4-er ders saati öngörülür. Bu öğretim
plan ve programlarının Makedonca ana dili öğretim dersi için hazırlandıklarından dolayı Makedon dilinde
yazılmışlardır. Aynı öğretim plan ve programlarında ek olaraktan bir açıklama yapılmıştır. Bu açıklamada:
Makedonya Cumhuriyeti’nde yaşayan diğer ulusların da kendi ana dili dersleriyle ilgili bu öğretim
programına uyarak ders yapmaları öngörülmüştür.
Bu öğretim programının başlıca hedefleri arasında, öğrencilerin sadece edebi dilinin önemini ve
kullanımını kavramak değil, öğrencilerde vatan, millet, kardeşlik ve dostluk duygularının gelişmesi, seviyelerine uygun halk edebiyatı ve sanat edebiyatı örnekleriyle tanışması ve özellikle kitaba karşı istek ve
sevginin uyandırılmasıdır. Birinci sınıf öğretim programından başla da dördüncü sınıf öğretim programlarına
kadar öngörülen işlemler ve aktiviteler arasında: güzel okuma; şiirleri duygulu ve ifadeli okuma; okuma
kitabı, lektür ve diğer dergilerde yer alan metinleri dramatize etmektir. Bu öğretim programlarında yer alan
konular: okul, aile ortamı, doğa ile sosyal yaşam, temizlik ve görgü kurallarını kavrama ve beceri
kazanmaktır. Bu şekilde hazırlanan programlarda öğretmenin eğitim sürecinin merkezinde yer almasıdır.
Öğretmenin görevi sadece programı aktarmaktan ibaret değil, ayrıca programdaki istenilen amaçların tespitini, amaçlara ulaşmadaki işlemleri ve yapılan işlemleri değerlendirmektir. Hedeflerin, davranışsal tanımları
yapılmadığı için eğitim durumları ve sınama durumlarının belirlenmesinde yol gösterici olmamıştır.
Değerlendirme konusunda, eğitimin ve öğretimin hedefleri dikkate alınmadan, öğrenci başarısını ölçmek
üzere yapılan ölçme ve değerlendirme tekniklerine de bu programlarda yer verilmemiştir Hazırlanan
programların en büyük eksikliklerinden biri de değerlendirme boyutunun olmayışıdır. Bu durum temelde
gelişmiş bir program modelinin örnek alınmadığını gösterir.
1957 yılında Türkçe, ilk kez ana dil dersi olarak öğretim plan ve programlarında anılmıştır. Bu plana
göre: birinci ve ikinci sınıflar için haftalık 9, üçüncü sınıflar için haftalık 6 ve dördüncü sınıflar için de
haftalık 5-er ders saati öngörülür. Bu öğretim planlarında, Türkçe dersiyle ilgili öğretim programı
sunulmamıştır. Bu bölüm, öğrencilerin ana dili (Türkçe) dersinde, özellikle edebiyat ve dil konusunda neler
okumalarının ve öğrenmelerinin gerekli olduğunu gösteren bölümdür. Ma-kedonya Cumhuriyeti’ndeki
17. “1928 yılında Türkiye’de yapılan harf devrimi bütün Türkler için tarihi bir olaydı, Doğu uygarlığından ayrılıp Batı
uygarlığına geçmek için yapılan ilk büyük adımlardan biriydi. Bu durumda Makedonya’da Halk Kurtuluş Savaşı
sonrasında 1944 yılında Türk azınlığı kendi anadilinde okuma hakkını ka¬zandı ve bu işe yeni harflerle baş¬landı. Anadili
bilinci yeni bir nitelik kazandı.” Recep Bugariç; Türkçenin Özleşmesi ve Bizdeki –Özellikle Üsküp Ağzındaki Etkisi,
Üsküp: Sesler Dergisi, Yıl 17, Sayı 161, 1981, s. 46-59
18.Okul sistemindeki ilk köklü değişikliğin 1948 yılından itibaren ilkokul programı anadili dersinin bir bütünü olarak
düşünülmesi gerektiğine işaret etmiş ve bu durum günümüz programlarına kadar devam etmiştir. İlk ve orta öğretim
kurumlarının öğretim sürelerini düzenlemek amacıyla çalışmalar yapılmıştır. Bu durumda, ilkokullarla ilgili olarak,
ilköğretimin yaygınlaşması, ilköğretimin 4+3 modelinde kurulması ve programların geliştirilmesi ve bu modele göre
hazırlanması öngörülmüştür. Böylece ilköğretimin daha hızlı yayınglaşması ve çok sayıda vatandaşın kendi anadilini
doğru ve bilinçli kullanmasını ifade etmek istediğini en kısa yoldan anlatması ile ilgili beceri ve alışkanlıklarının
kazandırılmasını hedeflemişlerdir.
221
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
okulların öğretim seviyelerini daha yüksek bir düzeye getirmek ve geliştirmek için özel bir öğretim kurumu
olan Makedonya Geliştirme Dairesi tarafından 1959 yılında yeni plan ve programlar hazırlanmıştır. Sonuçta,
Türkçe öğretim dersi için de yeni plan ve programlar planlandığı gibi, değişikliklerin de hem öğretim planları
hem de öğretim programları açısından yapılması öngörülmüştür. Bu öğretim planlarında, Türkçe dersi için
birinci ve ikinci sınıflarda, önceki veya eski programlara nazaran haftalık 9 yerine, 3-er ders saatinin
azaltılmasıyla haftalık 6-şar ders saati, üçüncü sınıflarda bir ders saatinin azaltılmasıyla haftalık 5-er ders
saati ve dördüncü sınıflarda herhangi bir değişiklik yapılmadan aynı ders saatleri planlanmıştır.
Makedonca öğretim planlarına bakıldığında, haftalık öngörülen ders saatlerinin Türkçedeki ders saatleriyle
aynı olduğunu sadece üçüncü sınıflar için haftalık 6-er ders saati yerine Türkçe programında haftalık 5-er
ders saati olarak görülmektedir.
Ana dili dersleriyle ilgili hazırlanan bu yeni plan ve programlarında, dersin genel amaçlarının ve ödevlerinin neler olduğunu belirleyen bir bölüm de eklenmiştir. Öngörülen ödevler konusunda Makedonca ve
Türkçe ana dili dersleri arasında herhangi bir farklılık gözetilmemiştir. Her iki programda ödev olarak belirlenenler:
“Öğrencilerin, edebi (resmi) dil sayesinde, sözlü ve yazılı olarak kendilerini doğru bir şekilde ifade etmeyi
öğrenebilmeleri;
Kültür seviyelerinin yükseltilmesi;
Edebiyat metinlerini okuyup, anliz ederek etik ve estetik duygularını geliştirebilmesi, çalışan insana ve
çalışma uğrunda emek verenlere karşı saygı, sevgi ve anlayış besleyebilmesi;
Toplumsal gerçeği kavrayabilmesi ve toplumda aktiv röl alabilmek için motive edilmesi;
Önemli ve tanınmış halk edebiyatı ve sanat edebiyatı örneklerini tanıyabilmesi, edebiyat sanatının ne
olduğunu öğrenebilmesi, kendi başına okuyabilme becerilerinin geliştirilebilmesi;
Öğrenci seviyesine uygun ana dilinin gramer özelliklerini tanıyabilmesi;
Ana dilinin doğru ve düzgün bilinmesi diğer yabancı dillerin öğrenilmesinde yardımcı olabilmesidir”.
İlköğretim programlarında, dil ve edebiyat konusunda öngörülen amaçlar verilen ödevlerin içeriğinde
yer almamıştır. Bu programlarda, halk edebiyatı ve sanat edebiyatı örneklerinden nelerin okunması gerektiği
belirlenmemiştir. Hatta, kendi ulusal edebiyatımızın halk ve sanat eserlerinin okunması ve tanınması
konusunda ne açıklama yapılmış ne de bunlardan bahsedilmiştir. Böyle hazırlanan bir programa göre
öğrencilerin kendi halk edebiyatını tanımadan yabancı edebiyat örneklerini okuyarak toplumsal gerçeği
kavramaları ve toplumda aktif rol almaları mümkün değildir.
1960 yılında, öğretim plan ve programlarında büyük değişimler yapılmıştır. Bu değişmelerden en belirgini:
Makedonca öğretim plan ve programlarında üçüncü ve dördüncü sınıflar için ana dili dersinden serbest
etkinlik olarak hem Makedon hem de yabancı yazarlarından okunulacak kitapların (lektür kitapların) önerilmesidir.19 İlköğretim birinci kademedesinki Türkçe dersin öğretim programlarında serbest etkinlik
öngörülmediğinden dolayı kitap da önerilmemiştir. Serbest etkinlik olarak, kitap okuma önerilerine
ilköğretim ikinci kademesindeki öğretim programlarında rastlanır. Programda, Türk edebiyatı ve yazarlarından sunulan edebiyat örnekleri yok denecek kadar azdır. Önerilenler arasında, beşinci sınıflar için: Nasreddin
19. Üçüncü sınıf Makedonca plan ve progremlarında ön görülen kitaplar: Aksakov’dan Kurşun Çiçek; Ferlej’den Ayıcık; Stale
Popov’dan Kurnaz Peyo; A. Karaliyçev’den Pınar; V. Podgoreç’ten Bağışla Beni Kanaryacık; Y. Leov’dan Kaybolan Dünya;
G. Bolinovski’den Misafirler; V. Nikolovski’den Mucize Olaylar; Vidaçek’ten Serpiştirilmiş Alın; D. Oblak’tan Yeşil Devriye.
Dördüncü ve beşinci sınıflar için ön görülen kitapların, Makedonca plan ve programlarında birlikte verilmiş olmalarıdır: Y.
Strezovski’den Son Kornet; Fr. Bevk’ten Kara Kardeşler; J. Jerar’dan Arslanlaın Avcısı; E. Kerstner’den Emil ve Detektifler;
Estonya Halk Masallarından Büyülü Yüzük; V. Çarik’ten Beyaz Kurt; L. A. Çarska’dan Peri; A. Dikliç’ten Küçük Rid’in
Çiftliği; A. Ristiç’ten Gizli Yalımlar; F. Bevk’ten Tito için Kitap; C. Ştaynbek Çiçek Açmış Poni; L. Tik’ten Mucize Sarayın
Çocukları; Charles Dickens’ten David Copperfield; V. Hugo ve J. Sand’dan Dede ve Ninelerimizin Masalları; İv. Brlik-Majuranik’ten Eski Zamanın Masalları; M Tven’den Prens ile Dilenci; J. Moriç’dan Ölünceye Kadar İyi Ol.
222
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Hoca Fıkraları ile Türk Masalları ve yedinci sınıflar için Arzu ile Kamber, Ferhat ile Şirin’dir. Altıncı ve
sekizinci sınıflar için önerilenler arasında hiçbir Türk eserine rastlanılmamıştır. Eserlerin çoğunu, diğer
ulusların edebiyatlarından ve dünya edebiyatından tercüme edilen edebi eserler oluşturur. Programda, öngörülen kitaplar hakkında not olarak bir açıklama da yapılır. Bu açıklamaya göre, önerilen kitapların çoğunun
hala Türk diline tercüme edilmemiş oldukları bildirilir. Türkçe programlarında, Türk yazarlarına ve eserlerine
yer verilmemesinin ve önerilen tercüme kitaplarının hala tercüme edilmediği bilincindeyken böyle kitapların
önerilmesi anlamsız ve büyük bir yanlıştır. Amacımız, öğrencilere Türkçe kitap okutarak kendi ana dillerini
geliştirmeleridir. Bu şekilde hazırlanmış programların, öğrencileri Türkçe değil Makedonca kitap
okumalarına yöneltmektedir.
Buraya kadar yaptığımız karşılaştırmalı inceleme ve değerlendirmeler sonucunda, Makedonca ve Türkçe
öğretim dersleriyle ilgili plan ve programlar arasında belirgin bir biçimde eşitsizlik görülür. Makedonca biraz daha
iyi olmakla her iki programda da eksiklikler vardır ve bazı önemli bölümlerin eklenmesine ihtiyaç duyulur.
1973 yılında, ana dili (Makedonca ve Türkçe) öğretim plan ve programlarında yeniden düzenlenmeye
gidilir. Bu öğretim programlarına göre, birinci, ikinci ve üçüncü sınıflar için haftalık 6-er ders saati öngörülürken dördüncü sınıflar için haftalık 5-er ders saati öngörülür. Makedoncaya kıyasen Türkçe ders
programlarında, Türkçe dersin amaçları ve ödevleri sunulurken Türk edebiyatına ve edebiyat konusuna
gereken değer ve önem verilmez. Programda öngörülen ödevler arasında: “Türk, Yugoslav ve Dünya
edebiyatından örnekler verilerek öğrencilerin halk ve sanat edebiyatını tanımaları ve bu doğrultuda ilk edebiyat kuramı konusunda bilgi edinmeleri”dir.
Bu öğretim programlarında asıl amaç: öğrencilerin sosyalist ilkelerine uygun yetiştirilip öğrenim
görmeleridir. Ayrıca, programlarda tarihin hangi dönemine ait olursa olsun, öğrencilerin tarihi olaylarla tanıştırılmaları öngörülür. Ana dili öğretim dersinde bunun temel alınmasının uygun olmadığını ve ana dili
dersinden çok tarih dersine uygun olduğunu ve tarihi olaylarının tanıtımı ancak tarih dersinde mümkün olabileceği vurgulamalıdır. Edebiyat söz konusu olunca, tarihi olayların sanat değeri taşıyan ve sanatsal sözlerle
dile getirilmiş eserler sayesinde gerçekleştirilmesinin mümkün olabileceğini söylemek gereklidir. Durum
böyle olunca, bu hedefin gerçekleşmesinin bu programlara göre mümkün olmadığıdır. Bu tutumun sadece
programlara değil kitaplara da yansımış olduğudur. Bunu normal karşılamalıyız çünkü kitapların hazırlanışı
plan ve programlara uygun olarak hazırlanır. Ana dili öğretim programlarının hiçbir yerinde, gerçekte sanat
değeri taşıyan edebi eserlerin okunması ve tanıtılmasından bahsedilmemiştir. Bu programlarda, öğrencilerin
sanat, edebiyat ve kültür seviyelerinin gelişimine katkı sağlayacak sanat değeri olan edebiyat örneklerine
yer verilmesinin gerekliliği hissedilir. Ancak, gerçekten edebi değer taşıyan eserler sayesinde öğrencilerden
istenilen ve aranılan beklentilerin gerçekleştirilmesi mümkündür.
1981 yılında, öğretim plan ve programlarında yapılan değişiklikler kalite açısından yapılan değişiklikler
değildir. Bu programlarda, önceki programlarda öngörülen amaç ve ödevlerin tamamen tekrarı yapılır. Bu
şekilde hazırlanan programlar hem öğrencilerin okumalarını zorlaştırır hem de özgürlüklerinden, doğadan
ve çocuk oyunlarından çocukları uzaklaştırır.
Programa göre hazırlanan ve kullanılan kitaplar, konu ve sanat değeri eserlerinden yoksundur. Kitaplarda,
HKS’ını ve sosyalist sistemini öven konular vardır. Çok az sayıda sanat değeri taşıyan esere rastlanılır. Programda, eserlerle ilgili ders yapma önerilerilerinin hatta analiz etme gibi etkiniklerine yer verilmemiştir. Bu
kitaplarda, komünizm ideolojisinden uzak, doğayı, öğrenci hayatını ve okulu konu eden eserlere rastlamak
adetta imkansızdır.
1985 yılındaki öğretim programlarında, ana dili öğretim programı iki bölümden oluşur:
223
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Dünya ve Yugoslav edebiyatı eserlerinden tercümeler ve
Halk edebiyatından örneklerdir”.
Önceki programlarda olduğu gibi bu programlarda da tarihi konularına fazlaca yer verilmiştir. Programda,
öngörülen konuların ve yazarların mecburi ders olarak gerçekletirilmesi vurgulanır. Bu şekilde hazırlanan
programlar hem öğretmenin özgürlüğünü kısıtlar hem de öğrencilerin tercüme edilmiş metinleri okuyarak
gerçek sanat değeri taşıyan eserlerle tanışmalarını engeller. Kısacası, bu programlarda gerçek sanat değeri
taşıyan eserlere yer verilmemiştir. Bu şekilde hazırlanan programların Türkçe ana dili dersinin amaç ve
hedeflerine uygun olmadığını gösterir.
UNESKO tarafından 21 yy. ve geleceğin insan profiline uygun bireylere ulaşmak amacıyla, eğitim sisteminin çağdaş yaklaşımlarıyla yeniden yapılandırılmasına gidilmiştir. Bununla geleceğin eğitimi veya
çağdaş eğitimi söz konusunda dört tip okumanın gerekliliğinden bahsedilir.
Bu yeni eğitim ve öğretim anlayışının temelinde:
“Öğrenmeyi öğrenmek;
yaratıcı olmayı öğrenmek;
toplumsal bir ortamda yaşamayı öğrenmek;
kendin olmayı öğrenmek (her bireyin gelişimi, değişimi ve öğrenmesi için fırsat verilerek kişilik kazanması
kısacası her bireyin bir değer varlık olarak algılanması) esastır”20
Yeni eğitim sisteminin bu tür esaslara dayanmasının tek nedeni insanın sosyal ve kültürel bir varlık
olmasından ve yaşadığı dünyamızda her şeyin hızlı değişmesinden: bilgi patlaması, ürünlerin hızla eskimesi, işgücünün doğasının değişmesi, iş yaşamının kalitesindeki değişmeler, zaman kısıtlığı vb. eski klasik
eğitim anlayışının ortadan kalkmasına ve yeni bir eğitim anlayışının benimsenmesine ve uygulanmasına
yol açmıştır.21 Bu konuda diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de eğitimin kalitesini artırabilmek için
girişimlerde bulunulur. Demokrasi ilkelerine dayanarak 1992 yılında, eğitim plan ve programlarında yeniden düzenlenmeye gidilir. Avrupa ülkelerinin eğitim ve öğretim sistemlerinde: eleştirel düşünmeyi ve yaratıcı
olmayı ve bunun gerçekleştirilmesinde kullanılacak teknik ve yöntemlerin temel alınmasıdır.22 Bizdeki ders
programlarını analiz ederken, öngörülen amaç ve ödevler doğrultusunda belli ders konularına bağlantılı
olarak doğrudan değil dolaylı bir şekilde eleştirel düşüncenin vurgulandığıdır. Mesela: yürütülen fikirlerin
nedenlerini öğrenmekte, şiirde ifade edilen tabloların tanımında, yapılan açıklamalarda veya fabl, hikaye
20. Азиз Шеху; Тимската работа на учителите и учениците во реализацијата на современа образовна технологија во
природно – математичко подрачје на одделенската настава; (докторска дисертација). Би¬тола, 2004, стр. 10.
21. İçinde yaşadığımız çağ, değişimin en fazla ve en hızlı gerçekleştiği bir çağdır. Ekonomide, sosyal alanda, kültürel yaşamda,
siyasal ve toplumsal düzende ve teknolojik yapıda yeni gelişmeler yaşan¬maktadır. Gençlerimizin bu yeni koşullarda yaşaması,
böyle bir ortama adapte olabilmesinde zorlan-maktadırlar. Her şeyden önce gençlerimiz: dürüstlüğün, ahlakın, insan sevgisinin
ve hoşgörünün an¬lamını kavrayamamakta ve gençliklerini televizyon karşı¬sında, kafelerde, diskolarda geçirmekle kal¬mayıp
kötü alışkanlıkların (sigara, alkol, içki, uyuşturucu vb.) bağımlısı da olmaktadırlar. Tüm bu olumsuzlukların temelinde,
okullarımızın çağın gerektirdiği insan tipini yetiştirmesinde etkili olmadı¬ğından kaynaklanmaktadır. Ezbercilik, kopya gibi
olumsuzluklar yoğun olarak eleştirilmesine karşın önlenememekte, eğitim kalitesizliği, öğrencilerin güdüsüzlüğü ve ilgisizliği
sürüp gitmektedir. En kö¬tüsü çocuklarımızın doğalarındaki bilme merakını yitirmeleri ve var olan yeteneklerinin körelmesidir.
Bunu önleyebilmek için eğitim sisteminde yeniden yapılanmaya ihtiyaç duyulmuştur.
22. Bugün “süper devlet” olarak kabul edilen ABD’in eğitiminde hedeflenen: öğrencilerin düşünme, araştırma, problem çözme,
okuma, etkili konuşma ve yazma becerilerini geliştirmektir. Müfredatlara ve ders kitaplarına, her konu ile ilgili, bu yönde
araştırma, okuma ve yazma ödevleri eklenmiştir.
İngiltere ve Hollanda’da ise ilkokullarda bile hayata yönelik gerçekçi ve problem çözücü mahiyette program uygulamaları
yapılmaktadır. Ali Karaçam; Başarılı Öğretmenin Portresi, Bilgi Yayınları, İstan¬bul, 2001, s. 80
224
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ve masal arasında fark yapmayı öğrenmekte vb. eleştirel düşünce yardımıyla ifade edilenlerin doğrulunu,
akademik olguların ispatlanması ve olguların tahminlerden ayırt edilmesidir. Kendi kendine öğrenme söz
konusu olduğu zaman, bunun sadece eleştirel düşünce ve yaratıcılık sayesinde mümkün olmasıdır. Eleştirel
düşünce, kendiliğinden yalnız başına problemleri bulma ve biçimleştirme anlamına da gelmektedir. Ders
planlarında özellikle okuma kültürünün geliştirilmesinde: sesin telaffuzu, vurgu, duraklar, sesli ve sessiz
(kendinde) okuma, okuma hızı, gramer, mantıklı ve psikolojik okumaya yer verilir. Programlarda bu
öngörülenleri, öğrenciler mekanik bir şekilde okuyarak öğrenirler. Bu şekilde öğrenmenin hazırdan veya
akılda öğrenilmesi anlamına gelir. Yetenek veya mantıklı okuma sayesinde öğrenciler okudukları metindeki
mesajı algılarlar. Aslında bilgi, kavrama ve uygulama Blum Taksonomisine göre alt düzey düşünme becerisinden oluşmaktadır. Analiz, sentez ve değerlendirme de üst düzey düşünme becerilerini içermektedir.23
Analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey becerilerinin tüm sınıflarda yapılan eğitim için gereklidir.
Öğrenciler, eleştirel düşünce sayesinde okudukları metindeki tüm olayların nasıl ve ne şekilde vuku
bulduklarını, metine nasıl yansıtıldıklarını öğrenmiş olurlar. Maalesef, eleştirel düşüncenin öğrencinin
gelişimine sağladığı katkılar gözardı edilmiştir. Bu nedenle programlarda eleştirel düşüncenin anılmadığını
ve bununla ilgili öngörülen strateji ve yöntemlerinden de bahsedilmediğidir. Bu doğrultuda yapılan yeniliklerin sonuçta olumlu yönde bir ilerlemenin başlangıcı olarak algılanmalıdır. Gelecekte, edebiyat, dil ve
metodik yönünden yapılan bilimsel çalışmalarla daha da geliştirilmesi ve modenleştirilmesine önem verilmelidir. Bu dönemdeki öğretim programlarında hem kalite hem de konu bakımından yenilikler yapılmıştır.
Ana dili ders programlarında, Türkçenin ve Makedoncanın eitimin gerektirdiği biçiminde yer aldıklarıdır.
Programlarda, ilköğretimin birinci kademe Türkçe dersine yönelik Türkçe öğretim ödevleri 15 madde 24
halinde verilmiştir. Onlarda:
İlöğretim birinci kademesiyle ilgili Türkçe dersin öğretim programı 4 ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar: Dil; Okuma, Edebiyat ve Lektür; Anlatım ve Yaratıcılık ve Medya Kültürü’dür. Birinci sınıflar için İlk
Okuma ve Yazma’da öngörülmüştür.
23. Semih Şahinel; Eleştirel Düşünme, Pegam Yayıncılık, Ankara, 2002, s.29
Öngörülen ödevler:
• Dinleme, konuşma ve çeşitli okuma yeteneklerini kazandırabilmek;
• yazıyı, sözlü ve yazılı anlatımı geliştirmek ve kelime dağarcığını zenginleştirmek;
• adım adım ve sürekli olarak terim, konu ve Türk dilbilgisini tanıyabilmek;
• kelimelerin fonksiyonlarını ve onların sözlü, yazılı ve diğer iletişimde kullanımını tanıyabilmek;
• yazılı ve sözlü anlatımda türlü fonksiyonel üsluplarını tanıyabilmek ve uygulamaları için yetenek¬lendirmek;
• Türkçe yazılı eserlerin yanısıra Makedon milletinin ve diğer halkları ile dünya edebiyatının eserleri¬ni tanıtma ve onlara
karşı olumlu tutum alabilmek;
• bizde ve dünyada kültür akımlarının önemli etkileri olan tarihi ve kültür mirasını tanıtabilmek;
• kendi başına okuyabilmek, hissedebilmek, anlayabilmek, yorum yapabilmek için yeteneklendirmek ve edebiyat, sahne ve
film yapıtlarını değerlendirmek;
•kendini yetiştirmek için kitaplıktan ve diğer bilgi kaynaklarını hayatın bütün alanları ile ilgili araş¬tırmalarada, ansiklopediler,
leksikonlar, sözlükler, çocuk gazete ve dergilerini kullanabilmek;
•şuurun, duygunun ve toplumsal gelişmenin teşvik edilmesi ve kendisi için olumlu düşünce yarata¬bilmek;
•edebi sahne ve diğer tür anlatımları için kendi başına bireysel entelektüel ve yapıcı yetenekleri ya¬ratmak ve geliştirebilmek;
•edebiyat, tiyatro film sanatının ve diğer medya kavramlarının ve onların iletişimdeki kullanımını tanıtabilmek;
•anavatanına karşı sevgi, dayanışma, çalışkanlık, dürüstlük, insani ve diğer pozitif ve ahlak özellik¬lerini kazandırmak;
•barış içinde yaşamayı ve dayanışmayı, insanlar ile milletler arasındaki kültür ilişkileri ve işbirliğini sağlayabilmek ve vatandaşlık
hak ve ödevlerini yerine getirebilmek;
•doğayı, kültürü ve sağlıklı yaşamı koruma ve geliştirmeyi öğretebilmektir. (Türkçe Prograı 1997: 195)
225
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Öğretim programı
Tablo 1
Plan ve programlarda toplam ders saati ve gerçekleştirilmesi gereken konuların genelde dil ve edebiyat
dersin diğer öğretim dalarıyla bağlantılı bir şekilde verilmiş olduğudur. Plan ve programlarda, tekrarlanması
gerek konuların ve öğrencilerin edindikleri bilgilerin değerlendirilmesi ile ilgili ders saatlerinin de öngörülmesidir. Bu ilköğretim birici kademe plan ve programlarına göre, Türkçe- ana dili dersi için yıllık toplam 180
ders saatinin haftalık ise 8-er ders saatinin ön görülmesidir. Bu hem Makedonca hem de Türkçe plan ve
programlarında aynıdır. Ayrıca Okuma, Edebiyat ve Lektür bölümü için I. Sınıflarda 55, ikinci, üçüncü ve
dördüncü sınıflarda 100 ders saatinin öngörülmesidir.
Bu programlarda, okuma ile iletişimin temel aracı olarak ve bir ulusun milli kimliğinin en belirgin
unsurlarından biri olarak Türkçe dersinin temel amacı:
“Okumayı, yazmayı, anlamayı geliştirmek ve ilerletmek;
bilinçli ve etkin bir biçimde Türkçe edebi dilin bilgi ve kurallarını uygulayabilmek;
sözlü ve yazılı olarak anlatabilmek ve konuşabilmek;
Türk edebiyatından, Makedon ve Dünya edebiyatlarının tanınmış eserlerini severek okuyabilmek ve yorumlayabilmek;
sahne ve film eserlerini seyredebilmek;
kişisel yaratıcılığını, dilini ve edebi yeteneklerini geliştirmek ve ilerletmektir”.
İlköğretimde, edebiyat dersi için öngörülen edebi eserlerinin tüm özellikleriyle öğrencilerin zihinsel ve
duyumsal becerilerine uygun olmasıdır. Öngörülen konuların biçimlendirilmesinde psikolojik ve pedagoji
yönünden bir düzenlenmeye gidilmiştir. Edebiyat ders programının hazırlanmasında sadece konu
bakımından öngörüler kriterler değil ayni zamanda edebiyat – teori kriterlerinin de uygulandığıdır. Edebiyat
konuların seçiminde öğretici özellikleri yanısıra sanat değeri taşımaları yönünden öngörülen kriterler
arasında: ulusal (halk ve sanatsal) edebiyat eserlerinden başka diğer ulusların edebi eserlerine ve dünya
edebiyatın seçkin ve antoloji edebiyat eserlerine yer verilmesi ve edebiyatın her dönemine ve her edebi
türünden ve değişik edebiyat akımlarına ait edebi eserlerinden örneklere yer verilmesidir.
Bu yönden Okuma, edebiyat ve lektür konusunda hazırlanan programların hem Makedonca hem de Türkçe
öğretim programlarında aynı olduklarını görmekteyiz. Bu programlarda, öngörülen lektür kitaplarından bazıları
her iki programda yer almışlardır. Onlardan, birinci sınıflar için Olivera Nikolova’dan Zoki Poki, Pamuk Prenses
ve Yedi Cüceler,Grim Kardeşleri’nden Masallar ve üçüncü sınıflar için Necati Zekeriya’dan Orhan kitabıdır.
226
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bugüne kadar Makedonya Cumhuriyeti’nde yapılan ana dili öğretim programları konusundaki geliştirme
çalışmaların ve çabaların genelde hazırlanan programların ya bir önceki programa eklemeler yapmakla ya
da programda bazı değişiklikler yaparak benzer programlar oluşturduklarını ve ana dili öğretim
programlarında devamlı eksikliklerin ve aynı hataların tekrarlandığını görmekteyiz.
Ülkemizde, 2008 yılından itibaren, 9 yıllık eğitim sistemine24 geçilir. Bununla beraber öğretim plan ve
programlarında yeniden bir düzenlenmeye gidildir. Bu plan ve programların diğer programlara kıyasen
eğitim açısından ve Türk dilinin ve debiyatının okutulmasında ve öğretilmesinde örnek alınması gerektiği
söylenebilir. Önceki eksiklikler gözününde bulundurularak ve bu eksiklikler giderilerek plan ve programlar
hazırlanmıştır. Hatta Makedonca ve Arnavutça plan ve programların hazırlanışında öncüllük etmiştir. Bu
programların hazırlanışında en büyük katkı programları hazırlayan grup üyelerinin seçiminde doğru kişilerin
seçilmesidir. Grup üyelerinin hepsi kendi branşlarında başarılı ve uzman olan kişilerdir. Başarılı plan ve
programlar hazırlanmıştır denilirken bu başarı sadece Türkçe ana dili dersleriyle alakalı olduğunu diğer dersler için aynı şeyin söz konusu olmadığıdır. Bunun sebebi de diğer ders alanlarıyla ilgili uzman kişilerin
olmayışı veya grup üyelerinin seçiminde doğru seçimin yapılmadığıdır. Hatta bazı ders programların
hazırlanışında hiçbir Türkün bulunmadığıdır.25 Ayrıca Eğitim Geliştirme Bürosunda bir Türkün görevli
olmayışı işimizi zorlaştırmaktadır. Önceleri burada çalışan Bir Türk vardı fakat onun emekli oluşuyla bu
bölümde çalışacak başka birinin işe alınmadığıdır. Bu nedenle bazen doğru yazılanların yanlış yazılıp
aktarıldığına şahit oluyoruz. Program dışında Türkçe ders kitaplarına gelince bu konuda da büyük bir başarı
kaydedilmiştir. İlk kez, Türk öğrencilerimizin doğru ve düzgün Türkçeyi öğrenmeleri ve Türk edebiyatını
tanımalarına imkan sağlanmıştır.Şu ana kadar yayınlanan kitaplar, çağdaş eğitiminin aradığı kriterlere göre
hazırlanmıştır. İlk kez, Türkçe ders kitaplarında yer alan edebi metinlerin sanatsal değerleri ve bir ders saaatinin işlenişi sırasında öğrencileri aktiv ve düşünmeye sevkedecek metinlerin seçimine dikkat edilmesidir.
Başlangıç olarak iyi bir başarı elde edildiğini vurgularken bu sürecin hala yeni olduğunu ve dokuz yıllık
eğitiminin hemen hemen her kademesi için kitapların hala yayınlanmadığıdır. Öğrencilerimizin bir kısmı
dokuz yıllık eğitim sisteminin plan ve programlarına göre bir kısmı da hala eski plan ve programalara göre
eğitim görmektedir. Bu konuda ne programlar ne de kitaplar konusunda bütününü kapsayacak bir
değerlendirme yapılması mümkün değil. Hiçbir şey mükemmel değildir. Mutlaka yapılan ve hazırlanan
plan ve programlarda da eksiklikler veya hatalar olacaktır. Yine de eskiye nazaren büyük bir adım atılmıştır.
KAYNAKÇA
ADAMÇESKA, Snejana;Pedagoşka ekspertiza–na nastavnite programi i uçebnicite za Gragansko obrazovanje vo osnovnite uçilişta vo Republika Makedonija, Skopje, Filozovskiot fakultet, 2004
AGO, Arif ve Ülkü, Nusred Dişo; İlkokuma ABECE, VII Baskı, Prosvetno Delo AD. Skopye, 2001.
ALİU, Ali; Teoria e letersise, Prishtine.
BOGDANOVSKİ, Tome; Çitanka za III oddelenie, Prosvetno Delo, Skopje,1998.
BUGARİÇ, Recep; Okuma Kıtabı - Sınıf IV, Prosfetno Delo AD, Skopye, 2001.
BUGARİÇ, Recep; Türkçenin Özleşmesi ve Bizdeki –Özellikle Üsküp Ağzındaki Etkisi, Üsküp: Sesler
Dergisi, Yıl 17, sayı 161, 1981, s. 52-53.
DELÇEV, Gjorgji; Çitanka za I oddelenie, Prosvetno Delo, Skopje:1997.
DİMİTRİJEVİÇ, Radmilo;. Metodika nastav knijevnosti u maternyeg yezika, uvocenya uçenika u knıjevno
delo, prıruçnik za nastavnike, Zavod za izdavanye ucbenika sociyalistiçke republike Srbiye – Beograd.
24. Kaynak bölümünde bahsettiğimiz programlar yer alır. Bunların bazılarına internet aracılığıyla da ulaşılabilir.
25. Örnek olarak Tarih programların hazırlanışında hiçbir Türk bulunmamaktadır.Bkz. Наставна програма по Историја од
V-VIII одделение, Министерство за образование и наука; Биро за раз¬вој на образованието, Скопје, 2004.
227
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
DİZDAREVİÇ, Jasmina Delçev; Didaktika na jaziçnoto podraçje vo osnovnoto obrazovanie (I do IV
oddelenie) – Metodika, Prosvetno delo AD, Skopje, 2003.
ENNİS, H. Rober; А Taxonomy of Critical Thinking Skill: Theory and Practice, Freeman, New York,
USA,1986.
ERDOĞAN, İrfan; Eğitimde Değişim Yöntemi, 2 Baskı, Pegam A Yayıncılık, Yenişehir Ankara, 2004.
KARAÇAM, Ali; Başarılı Öğretmenin Portresi, Bilgi Yayınları, İstanbul, 2001.
KIBRIS, İbrahim; Uygulamalı Çocuk Edebiyatı, Yenişehir Ankara, Eylül Kitap ve Yayınevi.
1950, Nastaven plan i programa, Skopje.
1952, Nastaven plan i programa, Skopje.
1959, Nastaven plan i programa, Skopje.
1960,Nastaven plan i programa, Skopje.
1973, Nastaven plan i programa, Skopje.
1981, Nastaven plan i programa, Skopje.
1985, Nastaven plan i programa, Skopje.
1992, Nastaven plan i programa, Skopje.
1997, Nastaven plan i programa, Skopje.
Наставна програма по Историја од V-VIII одделение, Министерство за образование и наука; Биро
за развој на образованието, Скопје, 2004.
POPOSKİ, Kiro; Programiranje na vospitno - obrazovniot proces,
Skopje, 1999.
SİNADİNOVSKA, Anastasija i Stojanova, Olga; Çitanka za IV oddelenie, Prosvetno Delo, Skopje, 1999.
ŞAHİNEL, Semih; Eleştirel Düşünme, Pegam Yayıncılık, Ankara, 2002.
ШЕХУ, Азиз; Тимската работа на учителите и учениците во реализацијата на современа образовна технологија во природно – математичко подрачје на одделенската настава; (докторска
дисертација). Битола, 2004
Timskata rabota na uçitelite i uçenicite vo realizacijata na sovremeno obrazovna tehnologija vo prirodnomatematiçko podraçje na oddelenskata nastava, Bitola, 2004.
YANUŞEVA, Darinka i VELJANOVSKİ, Vojo; Çitanka za II oddlenie, Prosvetno Delo Ad, Skopje, 2003.
ZEKİRİYA, İsmail ve ÜLKÜ, Nusret Dişo; Uçun Kuşlar Uçun - Okuma Kitabı Sınıf III, Prosvetno Delo
AD, X.Baskı, Üsküp, 2003.
ZEKİRİYA, Necati; Yaprak - Okuma Kitabı Sınıf II, Prosvetno Delo, X. Baskı, Skopye, 2003.
İnternet adresi:
Dilin İnsan ve Toplum Hayatındaki ÖnemiNedir? http://blogbilgisizi.blogcu.com/dilin-insan-ve-toplumhayatindaki-onemi-nedir/11161035 /Ekleme tarihi:17.09.2012
KAVÇAR, Cahit; Türkçen’nin Güncel Sorunları, http://www.turkceciler.com/
Türk Dili, IV. Sınıflar için Dokuz Yıllık İlköğretim programı; http://bro.gov.mk/docs/4_nastavni_programi.pdf ; s.39-62
Türk Dili, V. Sınıflar için Dokuz Yıllık İlköğretim programı; http://bro.gov.mk/docs/V_oddelenie_programi.pdf ; s. 33-55
Türk Dili, VII. Sınıflar için Dokuz Yıllık İlköğretim programı; http://bro.gov.mk/docs/osnovnoobrazovanie
/6odd/nastavni%20programi/turski_jazik.pdf
Türk Dili, IX. Sınıflar için Dokuz Yıllık İlköğretim programı; http://bro.gov.mk/docs/turski_jazik.pdf
228
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Prof. Dr. Fadıl HOCA
THE FIRST NEWSPAPERS AND MAGAZINES
ON OTTOMAN-TURKISH LANGUAGE IN MACEDONIA
ABSTRACT
The first official newspaper in Turkish language in Macedonia wich was writtened in Bitola was the newspaper “Rumeli” wich was estabilished between 1290 and 1292 year (1873-1875). It was released once a week
on Wensday, and it was printed in the establishment of Vilaet matbaasi in Bitola.The main editor for 1290 year
(1873) was Mehmed Vasif and the main coeditor was the person named Akif. According the information from
the newspaper “Zaman” which was released in Solun, by the editor Mustafa Beg, by the abolition of the Vilaet
from Bitola in 1292 year (1875). He asked from the Ministry for education to give him approve for releasing
newspaper in Turkish and Greek language with the same name “Rumeli”.
Keywords: Newspapers, Turkish language, printing news
MAKEDONYA’DA OSMANLICA YAZILMIŞ OLAN
İLK DERGİ VE GAZETELER
ÖZET
Osmanlı (son) döneminde Makedonya’da ilk resmi gazetenin yayınlanması Manastır’daki yayınevinde hicri
1290/92, miladi 1873/75 yıllarında ”Rumeli” adı altında mümkün olmuştur. Bu gazetenin resmi olarak Manastır
Vilayet matbaasında yayınlandığı bilinmektedir. Bu gazetenin hicri 1292, milady 1875 yıllarında ilk yayın yönetmeni olarak Mehmet Vasif’in, yayın yönetmeni yardımcısı ise Akif adında bir şahsın olduğu tespit edilmiştir.
Manastır vilayetinin 1875 yılında ortadan kaldırılmasından sonra, Selanik’te yayınlanan “Zaman” gazetesinin
yayın yönetmeni olan Mustafa bey’in ifadesine göre, “Rumeli” adı altında müşterek olarak hem Türkçe hem
de Yunanca gazetenin yayınlanması talep ettiği bildirilmektedir.
Anahtar kelimeler: Gazeteler, Türk dili, gazete baskıları
INTRODUCTION
The first official newspaper in Turkish language wich was writtened in Bitola was the newspaper “Rumeli”26
wich was estabilished between 1290 and 1292 year (1873-1875)27. It was released once a week on Wensday,
and it was printed in the stabilishment of Vialet matbaasi in Bitola.The main editor for 1290 year(1873) was
Mehmed Vasif and the main coeditor was the person named Akif. On the pages which contained the official
newspaper of the Vilaet “Rumeli” firstly was given a space on the official news connected to setting officers,
replacing , to distinguish ordering, proclamation etc. The newspaper often has been exposed on critics because
its pages were filled with taken news from the newspaper from Istanbul or from another newspaper from the
VIlaet. By the abolition of the vilaet from Bitola in 1292 year (1875) it was not released anymore. According
*University “Cyril and Methodius”, Skopje-Macedonia, Department of Turkish Language and Literature
26. Salname-i Vilayet-i manastir, II 1293 (1876g.),103
27. Ismail Eren, Turska stampa u Jugoslaviji, Prilozi za orientalnu filologiju, XIV- XV, Sarajevo 1969, 364
229
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
the information from the newspaper “Zaman” which was released in Solun, by the editor Mustafa Beg, by the
abolition of the Vilaet from Bitola in 1292 year (1875). He askaed from the Ministry for education to give him
approve for releasing newspaper in Turkish andGreel languagewith the same name “Rumeli”28 . But there was
no information if the approving is accepted as positive. In 1878 year, Bitola beacame the centar of the Vilaet
because for the second time was set as vilaet from Bitola whish as that type of organization with administrative
character existed since 1912 year. This time the official newspaper from Vilaet was released with the name
“Manastir” (Monastry). It was released once a week on Wednesday the first edition was released in 1884 year
and existed since 1912 year. As official newspaper on the Vilaet it had mainly informative character. It contained
articles connected with the culture, education and trade. It the reduction of the newspaper there were specified
people from the range of economy and important people from the military class. Main editor of the newspaper
for 1305 year (1887/88) was Mehmed Hasip, for 1308 year (1890/91), until 1312 year (1894/95) Mehmed
Mazlum, and for 1313 year (1895/96) Hadzi Mehmed Nedzat. Coeditor in 1305 was Osman Hilmi, and for
1308(1890/91) year , until 1314(1896/97) was Besim.The newspaper had four pages with four/five columns
with format 52x36 cm4.29
An interesting fact about the economic, finational state of this newspaper it can considered that in one article
printed in 1907 year like a extract were drowded out the gains from the lottery in use of the craftsmanship school
from Bitola Hamidiye. Acctially “Administration of the newspaper Manastir” gave an amount of 18.000 golden
coins to the craftsmanship school Hamidiye from Bitola. The amount was considered as first eight which was separated from the subscription which in 1906 year was realized with amount of 25.000 golden coins. 30
The edioton of the newspaper was printed 500-600 samples and the most active associate of the newspaper
were mentioned very important person from the Ministry structure of the Vilaet, example : Prof. Faik-Pasha
Ali Riza-Pasha, Abdul Kerim -Pasha etc.31
Some of the completes from the newspaper “Manastir” are placed in few places.32 The official periodical
publications of the Vilaet in Bitola were the special anniversaries of the Vilaet. In the anniversary which was
published by the adminstrtion of the Vilaet, except the calendr and the official-statistical data, slso were published
and articles from scienties and writers, photographs, tables, cards etc. For the Vilaet from Bitola were puplished
9 ”aniversaries”, which were printed in the stabilhment in the Vilaet Bitola, Which refers to these years: 1292
year (1885) page 117, for 1293 year (1876) page 115, for 1305 year (1887), page 683, for 1308 year, (1890)
page 248, for 1310 year (1892) page 422 and extract one card and one table, for 1313 year (1895) page 263,
extract one card and for 1314 year (1896) page 227, and extract one card.33 Some of them are stil preserved.34
The number of the newspapers and the magazines in Turkish language which were printed in Bitola
has grown in the beginning of the centry, in fact directly before and after Young Turk Revolution in
1908 year. There is a lot.
28. Newspaper “Zaman” (Solun), year . IV, 198, 25 rebiulevvel 1294
29. Ismail Eren , Mentioned article,378.
30. The newspaper “Monastery” num. 1124, 5 safer 1325 (1907) g.
31. Boris Kjoropanovski, Bitola trough centries, Bitola, 1986 year. 75.
32. The libraries Belediye Kütüphanesi and Hakki Tarik-us Kütüphanesi, both in Istanbul. In Macedonia it could be
fonded only few numbers in some of the cultural institutions.
33. Ismail Eren , Mentioned article,382.
34. In the International library of the University St. Kliment Ohridski, exists salnamina for 1292 (1875)year.;1311
(1893) and 1314 (1896) year; All of the salnamina in Bitola it could be founded in the library
230
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
THE FIRST NEWSPAPERS
NEYYİR-İ HAKİKAT (Bright truth). - According to some facts, this newspaper was released before the Young Turk revolution, from 1905 to 1906 year. In the beggining it released twice a week,
and after the number of 134, it started to release once a week. The newspaper had social, political and
religious character. The editor in charge was Mehmed Hasib and the director was Mustafa Asim. Around these two figures were asembled a lots of journalists and supporters of the politic of the organization İttihad ve terraki (Unity and progress). It is supposed that this newspaper also was printed in
1907 year, and it stopped publishing after the number of 23635.
With the opening of the stabilishment “Neyyir-i Hakikat” in the 1908 year,it releases a newspaper
with the same name, again. The newspaper was probably an extension of the newspaper “Neyyir-i
Hakikat”, which has been printed in the stabilishment in the Vilaet. Othervise, this newspaper is osmanlian administrative authority for proclaiming the ideas of the Young Turk organization in Bitola.
It was released every Wensday, and it was estabilished on 8 March, 1234 (1908) year. That year the
director in charge was Ahmed Ejupi and the editor in charge was Mehmed Hasib. The newspaper had
4 pages printed in 3 columns and the dimensions were 45 x 32 cm. The first 9 editions of this newspaper were realized before the pronountiation of the second constitutionality. Firstly, this newspaper
was an autority of the Central committee of the organization Ittihad ve Terraki in Bitola. The managed
center of the Impery was often attacked.36 On occasion of the anniversary of the Second constitutionality in a shaped of a newspaper printed in a unusual number of 50 pages, in wich mainly there were
articles of the literature and military themes.37 Original samples of the newspaper “Neyyir-i Hakikat”
exist since today.38In 1909 year from the same stabilishment was realized another newspaper with the
same name, but that newspaper was printed weekly (Haftalık Neyyir-i Hakikat). It had literature,
political and social character, and the publisher was the Administration of the newspaper.39
HUKUK-U İBAD (Respecting the law). - For this newspaper that was published in 1910 year, we
have not got enough information. All that is known, is that this newspaper belonged to the democratic
party from Bitola (Firka-i Ibad), and it was printed in the stabilishment “Neyyir-i Hakikat”. The first
number was realized in May 1910 year. The official publisher was Mustafa Safet from Bitola.40
SÜNGÜ (Shield, knife). - This newspaper also is proprety of the organization Ittihad ve terraki. It
has appeared as a result of increasing the tension from the fight between the political parties. The
most of the articles in the newspaper were writtened by the officers who belonged to the organization
“Unity and progress”. Because of its huge “deviation” the newspaper often was forbidden by the mi35. Serafedin Hodza,Balkanlar Vilayetlerinde Osmanli Basini. Cevren No 14,Pristina,1977, 47.
36. Server Iskit, Turkiuede Madbuat Idareleri ve Politikalari, Istanbul, 1943,147.
37. Ismail Eren, mentioned article,379; The original can be founded in the International Library, St.Kliment Ohridski
38. The national library in Turkey, than the all collection it could be fonded in the library Hakki Tarik-us in Istanbul,
photocopies of the newspaper it could be founded in Kosovo, Prishtina
39. Ismail Eren, mentioned article, 374; Magazine Bahçe (Solun). Year . I, св.2,25 VIII 1325,бр.52.
40. ServerIskit, mentioned work, 160.
231
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
litary administration, and the authorized publisher was punished with sentences. The newspaper was
printed once a week, at Thursday. The first number was printed in February 1326 (1908) year. That
year, the editor who is been in charge was Hamdi. The dimensions of the newspaper were 38x28 cm,
and it has been printed on 4 pages in 3 columns. there are preserved only 14 original articles. After
year and a half stopped to be realized. It has been assumed that the owner stopped to print the newspaper because of financial reasones, but it does not mean that, that can be true if it considers the political condition and the turmoil in the Impery in that period. The last number that exist is from
28.09.1327 (1909) year. When the printing of the newspaper named “Sungu” it stopped to be realized,
than started to be published by another name “Ileri”.
İLERİ (Forward)41. - The first number of this newspaper has been showed on 9 July 1327 (1911)
year. It was released once a week on Thursday. The editor in charge and the authorized publisher was
Matli Zija from Bitola. The newspaper was printed on 4 pages, in 3 columns with format 38x26 cm,
the same like the newspaper “Sungu” it was printed in the stabilishment “Neyyir-i Hakikat”.
KASATURA (Military knife). - This newspaper it is just another type of the range newspapers
with strange names, that were realized from the Yong Turk organization, “Unity and progress”, in Bitola, Skopje, Solun, Skadar, Seret and other cities. In Bitola this type of newspapers were “Sungu”,
“Kurşun”, “Kasatura” and “Ileri”, and their general characteristics were that they did not had only
special names. According to the under-title, and the newspaper “Kasatura”, had main role for keeping
of the constitutionality. The first number was relised on 01.12.1327 (1911) year, and it was printed
once a week, every Monday. It contained 4 pages, in 3 columns and the director in charge was Riza.
KURŞUN (Bullet). - It was printed right after the second constitutionality in 1908 year. “Weekly
osmanlian newspaper that contained articles for the juistice and truth, wich interest for their own fatherland is priceless” - it was mentioned in the under-title. Because of the articles wich were against
the political power, it was not printed for very long time. There were printed only 8 numbers. The
main editors and associates for the first numbers are not known. According to the well keepted numbers it is abviously that the newspaper had an social, political and military character (more military).
After a short pause, the newspaper was printed again in 1327 (1911) year. That year the main editor
was Esad. The newspaper was printed in the stabilishment “Beynelmilel ticarit Matbaasim”, on 4
pages in 3 columns with format 38x27,5 cm. The last number that still exists is number 8, from 6
May, 1327 year. It is very important the fact that the newspaper represents extension of the newspapers
“Sungu” and “Ileri”. All of those newspaper it can be founded in a few institutions.42
YENİ HAYAT (New life). - After 1908 year (it is not familiar exactly) there was printed one more
osmanlian newspaper, called “Yeni hayat” (New life). There is no statistical data in the literatureabout
this newspaper. There are only 20 original samples kept in the library “Beyazit” in Istanbul. The main
editor of the newspaper was Nedzat Ferit from Bitola. The newspaper was mostly political, but despite
that there were also economics, literature and dialy posts. In this newspaperm there were not only ar41.Serafedin Hodza, mentioned article, 48.
42.The national library in Ankara, the whole collection from the newspaper “Kursun” (also can be founded in the library Hakki Tarik-us in Istanbul).
232
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ticles about the Young Turks in Bitola (although it was their proprety), but there were articles related
of the Young Turk movement in the Impery. In the newspaper can be founded texst wich are representing European views related on the education and the culture. The most impressionable texts from
the politic are the texts wich were attacking the Turk feudal system. The Turk people. their own salvation were searching by the changing the feudal system and introduction a new social editing.
VATAN (Fatherland). - The same like a “Kurşun” and “Sungu”, “Vatan” has been forbidden because of
its “sharpen” texts. It was released at 1908 year and it was printed in the International stabilishment. It was
released once a week and the texts were often with social-political character or legal. On the pages of the
newspaper there were often a critics wich were related on the feudal order of the Osmanlian state. The
newspaper also printed texts related of the politic on the other contries towards Osmanlian Impery, than
for dialy events in the country and board. The editor in charge of this newspaper (1908 year), it is not
known, because it is not mentioned nowhere. There is no doubt that with the newspaper were collaborated
young journalists who belonged to the Young Turk movement, Ittihad ve Terraki. According to the newspaper “Zaman” wich was releasing in Solun, the main editor was Mehmed Hasib. Because of the visitation
of Bitola by the Sultan Mehmed Reshad V, there was printed a exceptional number of the newspaper. The
newspaper had 4 pages, in 3 columns with format 40x27 cm. In that period of time in Bitola except daily
newspapers, there were printed scientific and similar magazines. One of them was “Husun ve Şiir” (Beauty
and poetry). Literary, artistic, philosophical and social magazine. The founders were H.Hisni and A.Suphi.
It was printed once in a 15 days, in the stabilishment “Neyyir-i Hakikat”. The first number was released in
1325 (1907/08) year. For the first three articles the editor in charge was Ismail Haki, and from number 4
to number 8, was Abdulah Fejzi. The numbers 1,2,3 and 4 were printed in Bitola, and from 4 to 8 were
printed in Solun (in the stabilishment - proprety of the craftsmanship school “Mithat Paşa”). The format
of the magazine was 27x18,5 cm with 16 pages in 2 columns, and there were illustrations also. From
number 9, this magazine changes its name and releases under the name “Genç Kalemler” (Young pens),
but in another city - Solun.
ELHAN (Songs, melodies). - Another magazine that was realized in Bitola, and it was printed in
the International stabilishment - “Elhan”. It was printed every second Thursday. The editor in charge
was Ilijas Madzid and the publisher was Ahmed Hamdi. The magazine had 16 pages in 2 columns
with format 29x20 cm.
In Bitola were realized only three numbers. With the transporting of the publisher in charge Ilijas
Madzid in Istanbul, this magazine continued to be printed there. There were published 21 articles
total. The magazine “Elhan” belongs to the type of more serious and usefull magazines wich was released in the Vilaet of Bitola.
233
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
BIBLIOGRAPHY – KAYNAKÇA
Hodza, Serafedin ; Balkanlar Vilayetlerinde Osmanli Basini. Cevren No 14,Pristina,1977
Iskit, Server ; Turkiuede Madbuat Idareleri ve Politikalari, Istanbul, 1943,147.
Eren, İsmail ; Turska stampa u Jugoslaviji, Prilozi za orientalnu filologiju, XIV- XV, Sarajevo
1969, 364
Eren, İsmail ; Magazine Bahçe (Solun). Год. I, св.2,25 VIII 1325, бр.52.
Kjoropanovski, Boris ; Bitola through centries, Bitola, 1986 г. 75.
Salname-i Vilayet-i manastir, II 1293 (1876g.),103
In the National Library of the University “St. Kliment Ohridski” exists salname for 1292
(1875)year.;1311 (1893) and 1314 (1896)year.;
All of the salname-i in Bitola could be founded in the library Millet Kütüphanesi in Istanbul, and
for 3 years in the National Library of the University “St. Kliment Ohridski” in Skopje
National library in Ankara. All of the articles of the newspaper “Kursun” (also in the library Hakki
Tarik-us in Istanbul).
Newspaper “Zaman” (Solun), year IV, 198, 25 rebiulevvel 1294.
Newpaper “Monastery” n. 1124, 5 safer 1325 (1907) g.
234
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY
“DİL”İN AİDİYET KARAKTERİ VE TÜRKÇENİN GÜCÜ ÜZERİNE BİR DENEME
DİL DEDİĞİMİZ
“Dil”in , Türkçede hem lisan hem de tat alma organı olarak kullanılması tesadüfi değildir. Bu isimlendirmede bile Türkçenin kavramlaştırmadaki büyük belirleyicilik ve tanımlama gücünü görüyoruz.
Milletimiz,bu adlandırma ile “dil”den ne anlaşılması gerektiğini açık ve anlaşılır tarzda ortaya koymuş,
sanki modern dilbiliminin ölçülerini daha ilk zamanlarda fark etmiş ve uygulamıştır.
Biz, bu “güzel adlandıma” da bile dilin sadece bir araç olmadığını anlıyoruz. Dili diğer iletişim
sistemlerinden mukayesede üstün kılan özelliklerinden biri de onun sadece bir araç olmadığıdır.
Dilin araç olma özelliği hususidir ve hiçbir başka iletişim sisteminde rastlanılmayacak bir özgelik ve özgünlük taşır.Dil dışında araç(alet, gerek vb) amaca varana kadar tutulur. Dilde ise
araçla amaç birleşir. Böylelikle “kendisini gerçekleştiren araç”ayrıcalığı taşır dil.Yani “dil”i
yine “dil”le kuruyor insan.
Bu özelliğiyle dil, hem “gerçekleştiren” hem de “gerçekleşen”dir. Ağzımızdaki dil gerçekleştiren,
onun sonucu olan lisan ise gerçekleşendir. Dolayısıyla dil aynı zamanda araç aynı zamanda amaçtır.
“ Ya araç ya amaç değil; hem araç hem amaç” oluşu itibariyle “kuantum ilkesi”ne de en çok dil sistemi
uyar. Dilin dilde sonsuz ihtimallere açık işlevi, bir şeyi belirleyip tanımlaması karşısında hemen karşıtlarını da oluşturması modern bilim anlayışına da denk düşer. Yani dilde zorunluluk( determinizm)
değil ihtimalilik(kuantum ilkesi) hâkimdir.Dilde her an her şey mümkündür.Dilin grameri sabit, sesleri
sayılı, kelimeleri belli ama bunlarla sağlanan işlem ve imkan sınırsızdır. Fizikte, biyolojide ve kimyada
görülen her şey, dilde de olur.Dilin mutasyonu gramerde değil anlam ve işlevde süreklidir. Üstelik
dilde linier doğru değil sayısız işlem ve onun sürprizleri söz konusudur. Bir kelimenin alıp götüreceği
yeri önceden ayrıntılarıyla bilemeyiz. Yazacağımız metinde, değil ikinci cümleyi, birinci cümlenin
üçüncü ya da beşinci kelimesini bile önceden bilemeyiz. Bu aynı zamanda dili kullanmanın ve metinleri okumanın da büyük heyecan ve motivasyon kaynaklarından biridir.
Bir şiir, bir roman, bir hikâye, bir türkü, bir şarkı, bir ninni ve sözle meydana gelen her şey
dildir; “araç dil”in sonucudur. Bunun içindir ki dil, bizi kendi amacına götüren bir araçtır. Dil
dışındaki araçlar kullanıldıkça ve eskidikçe güç ve değer yitirir ve başkalarıyla değişilir. Eskimiş
bir ayakkabı yerini yeni ayakkabıya, eski bir otomobil yerini yeni bir otomobile bırakır. Eskiyen
eşya ya da alet atılır. Buna karşılık dil, kullanıldıkça ve eskidikçe kıvama erer ve güç kazanır.
Zaman eşyada yıpranma, dilde güçlenme yaratır.
“DİL”İN ANLAMI
Dil kelimesi kısa oluşu bakımında “ kök” sanılır. Oysaki o “ demek” fiilinin bir türevidir. Bu noktainazardan bile bir dil yaklaşımına gidebiliriz. “ Dil, denen, söylenen şeyler bütünü”dür.Bu kavramlaştırmayı bize sadece “dil” kelimesinin kuruluşu sağlıyor. Bu noktada şöyle bir düşünceyi geliştirmek
de mümkün:
235
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Deme’yi, söylemeyi ne sağlıyor? Ağzımızdaki dil. Bu organa tatla ilgili bir isim de verilebilirdi.
Verilmedi çünkü yukarıda da değindiğimiz gibi sanki bir lisanın işlevsel tanımına doğru gidildi ve
iki “ dil” ortaya çıktı. 1. Söyleyen, diyen dil(araç).2. Söylenen, gerçekleşen dil(amaç).
İşte bir dilden vazgeçmek demek sadece eskiyen bir aracı atıp daha iyisini almak gibi değildir.
Dilden vazgeçmek hem söyleyeni hem de söyleneni yok etmektir. En değerli bilim kurumlarımızda
Türkçeyi sadece bir araç derekesine düşürüp onun yerine yabancı bir dili ikame edenlerin anlamadıkları şey de en çok budur. Birçok üniversitemizde Türkçeden vazgeçenler, bilimden de sanattan
da, romandan da, şiirden de, milli kültürümüzden de vazgeçtiklerinin farkında mıdırlar? Bir dili
bırakarak başka bir dili getirmek, bir kültürü bırakıp başka bir kültürü davet etmektir.
DİL BENİM DİL BİZİZ
Oysa dil sadece gramerden ibaret teknik bir iletişim sistemi değildir. Kısaca, dil onu konuşan insanın
uzvudur. Ses onun sesidir, akciğer, gırtlak, küçük ve büyük dil, diş, damak, dudak, soluk, yüz, beyin
onunsa, bunların zihnin ve ruhun süzgecinden geçmiş , sayılı, sıralı, düzenli biyolojik, psikolojik ve
fonemik sesler de onun “verbal” sistemidir .Bunun için ferdî olarak “Dil, benim” diyebiliriz. “Bana
ait dil değil, ben dilin kendisiyim.” anlamında. Zihinsel ve psikolojik olarak her türlü kişisel iletişimi
dilin ferdî kullanımıyla sağlamaya çalışırız. Buna “bireysel dil” diyebiliriz.
Aynı zamanda “Dil biziz” de diyebiliriz. Dilin bu aidiyeti onun ferdî kullanımı yanında sosyal kimliğini de açıklar. Bu, dilin sosyolojik tarafını gösterir. Bir toplum içinde ana dili kullanma tarzı, şahsî
üslubumuzu, yabancı diller arasında ise millî aidiyetimizi ya da kimliğimizi gösterir Bu, dilin millî
tarafıdır. Bir insanın şahsî kimliği de millî kimliği de en çok dille ortaya çıkar. Onun içindir ki “Dilini
kaybeden dilden daha çok şey kaybeder”.
Dil aynı zamanda dünyaya bakışımızı belirler. Eşyaya, varlığa, olaya, zamana, insana nasıl bakageldiğimizi kullandığımız dilin “içkin şifreleri” gösterir. Bu, dilin felsefî tarafıdır. Duygumuzu, aşkımızı, korkumuzu, heyecanımızı o tayin eder. Bu, dilin duygu ya da romantizm tarafıdır. Dille
güzellikler yaratırız güzellikleri de dille açıklar, yansıtırız. Bu, dilin estetik tarafını gösterir. Bu; edebiyattır, kültürdür. Antropolojik ve etnografik sınırlı sayıda ve kabiliyette bazı başka göstergeler olsa
da millî kimliğin, millî edebiyatın, millî kültürün, millî tarihin en önemli yapıcısı, taşıyıcısı ve yansıtıcısı da dildir.
Bir anlamda her şey dile yansır, her şey dille yansır. Türkçemiz nefis bir karşılık olarak buna
“dile getiriş” diyor. Dışımızda ve içimizde her şey var. Görebildiğimizi görürüz de düşünebildiğimiz ya da duyabildiğimizi olduğu gibi. Ama bunların “dile getirilişi” olmasaydı insanlığın
büyük edebî, estetik, etik ve felsefî değerleri olmazdı ya da vücut bulmazdı. Dili sadece araç
olarak görenlerin büyük yanılgıları da budur. Aracı değiştirirsek ne kaybederiz?” sorusu, tarihî,
kültürü, felsefeyi, duyarlılığı, dünya idrakini kaybederiz şeklinde ağır bir cevabı gerektirir. Dille
yaratılan en yüksek değer edebiyattır. Tiyatroyu, müziği, ferdi ve anonim olanı da içine alan
geniş anlamıyla edebiyat.
DİL EDEBİYAT KİMLİK
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden biri de şudur: Milletler, en çok tarihi ve bugünü
içine alan geniş zaman zarfında yarattıkları edebiyatla ölçülürler. Edebiyatı olmayan büyük milletten
söz edilemez. Hem ferdî hem de millî olarak “Ben varım, yaşıyorum, dünya idrakim şudur, zamanla,
236
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
insanla, toplumla, çevreyle, tabiatla münasebetlerim şöyledir; doğum, hayat ve ölümle ilgili tasavvur
ve felsefemi açıklıyorum; inançlarımı, zevklerimi yakınlarıma, çevreme, milletime ve insanlığa duyurup paylaşıyorum” demektir bu. Dünyayla, eşyayla, tabiatla, fizik ve metafizikle, insanla, Allah’la,
âhiretle, sonsuzlukla ne kadar ilgili ya da ilgisiz olduğumuzun temel göstergesi dil ve edebiyattır.
Edebiyatını okuduğumuz milletlerin ne olduklarını, yani kalite ve kalitesizliklerini rahatlıkla anlayabiliriz. Edebiyat, derin yapıdaki dil işlemlerinin sözle, yazıyla ve dijital yolla yüzey yapıya çıkması,
dönüşmesidir. Her türlü ifade; iç dilin, derin dilin bu üç yolla dönüşümüdür. Bu sebeple içimizdeki
dil (ki biz buna ana dili diyoruz) bizim ne olduğumuzu gösterir.
Bilindiği gibi insanın aidiyet ya da kimlik problemi çağımızda çok tartışılan bir kavramdır. Hem
şahsî hem millî hem de evrensel kimlik tanımlamaları aidiyetle ilişkilidir. “Bu ana babaya aidim, şu
çevreye, şu zamana, şu okula, şu akıma aitim” beyanı gibi “Şu millete aitim, ya da şöyle bir insanlığa
aitim” demek, bir kimlik belirlemektir. Edebiyatın kimliği ise şüphesiz dildir.
Başka bir dilde yazanın edebî kimliği de yazdığı dilin edebiyatıdır. Beş yıl önce kaybettiğimiz
Cengiz Aytmatov aslen Kırgız Türkü’dür. Kültürel ve soy kütük kimliği budur. Ama aynı yazarın edebî kimliği Kırgız ya da Türk değildir. Çünkü Aytmatov önemli bütün eserlerini ana dili
olan Kırgız Türkçesiyle değil Rusça ile yazmıştır. Dolayısıyla Aytmatov, Kırgızdır ama edebiyatı
Rus edebiyatına girer. Her hangi bir yazarın ya da edibin milliyeti onun edebiyatını tayin etmez.
Her hangi bir tema da edebî kimliği göstermez. Sözgelimi, bir Alman yazarı Türk’e ait bir temayı Almanca işlerse edebiyatı Alman edebiyatı olur. Bu sebeple Türkçe yazmayan bir Türk’ün
edebiyatı, Türk edebiyatı değildir. Keşke Akif Pirinççiler, Yüksel Pazarkaya’lar, Zehra Çıraklar
Türkçe de yazsalardı. Bizim onlara büyük ihtiyacımız vardı. Üstelik ana diliyle yazmayan bu değerli yazarların bir kısmı eserlerinde adeta milliyetlerini gizleyip göçmen sıfatıyla aşağılanmaktan
kurtulacaklarını hesap ediyorlar. Oysaki Almanya’da düşük yoğunluklu ya da örtülü de olsa bir kimlik
küçümsemesine karşı Türkçenin ve Türk kültürünün varoluşuna kalem oynatmak sadece millî bir duyarlılık değil aynı zamanda çağdaş bir tutum olurdu. Çünkü dilin kimlik belirlemesi onun yok oluşuyla
kimlik bunalımlarını yaratıyor. Kültürlerarası mukayesede kullanılan ölçütlerin analogları zihinsel
olarak büyük bir yanılsatma meydana getiriyor. Kimlik mutasyonu olmayınca da insanları ruhî ve
zihnî bunalıma sevk eden bir “Arasat” ya da “ârâf kimliği” oluşuyor. Keşke bizim de Robert Bosch
ve Bavyera Akademisi gibi Almanya’da yaşayan Türk yazarlarına Türkçeye yaptıkları katkı için maddî
destek ve ödül veren vakıflarımız olsaydı.
Kısaca bir ana dili terk etmek; sadece daha elverişli bir araçla onu değiştirmek değil; şahsî,
millî, kültürel, ruhsal, sosyal ve tarihî bir aidiyetten yapay kimlikli başka bir aidiyete biat etmek
demektir. Bir Türk’ü, Türkçeden, Türkçe kullanmaktan, Türkçenin edebiyatını kurmaktan uzaklaştıran sebepler ve şartlar isyan edeceğimiz bir tutumsuzluğumuzdur. Bu sonucu kötülemek yerine acı
da olsa tenkit ve tahlil etmek çok önemlidir. Felidae yazarını kaybetmek, zamanımızda toprak kaybetmekten daha acıdır.
İÇERDE ÖRSELENEN DIŞARDA ÖNEMSENEN TÜRKÇE
Türkçemiz bugün hem önemsenen hem örselenen bir dildir. Türkçeyi örseleyenler daha çok onun
evlatlarıdır. Oysa nesnel ölçütlerle hareket eden UNESCO, yaşayan 6500 civarındaki dil içerisinde
Türkçeye ilk beş–altı dil arasında yer vermiştir. Bu şeref payesi, büyük önemsemedir. Türkçeyi bilim,
sanat, felsefe ve iletişim dili olarak yetersiz bulanların tezleri bilimsel değil ideolojiktir. Birçokları da
237
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
vardır ki, talihsizliğin, bilgisizliğin mankurtça yabancılaşmanın sonucu anadillerine yabancı kalmışlardır.
Aslında dillerin sayıları da sıralanması da eleştiriye çok açık bir konudur. Çünkü her dil değerlidir.
Her dil, her bir insandır. İnsanın değerlisi değersizi değil az gelişmişi, orta gelişmişi, çok gelişmişi
söz konusudur. Bence dillerde de böyledir. Hiçbir dil “mutlak üstün” değildir. Dillerin sıralanması ya
da onların güç oranları “mutlak üstünlük”ü değil “mukayeseli üstünlük”ü gerektirir. Türkçenin bu
sırası da “mukayeseli üstünlük”ün bir sonucudur ve bizim için talih ve şereftir.
O hâlde Türkçenin diller arasında, mukayeseli üstünlükleri nelerdir? Bu soru bence çok önemlidir.
Şartları ve sebepleri itibariyle bir savunma mekanizması içinde kendilerini makul gösterseler de ana
dillerinden kaçanların nasıl bir dilden kaçtıklarını göstermesi bakımından da bu sorunun cevaplarına
ihtiyacımız vardır.
Bir kere sonuçtan başlayalım. Türkçe Dünyanın en önemli altı dilinden biridir. Bu tayin ve tespit
Türk bilim adamları ve araştırmacıları tarafından değil Birleşmiş Milletler Kültür Sanat Bilim Kurulu
(UNESCO) tarafından yapılmıştır. Yani, bu hüküm, “Kuzguna yavrusunun Zümrüdüanka görünmesi”
kabilinden değildir.
TÜRKÇENİN MUKAYESELİ ÜSTÜNLÜKLERİ
Türkçeyi mukayeseli üstünlükte, önemli kılan nedir? Bu sorunun cevabı çok uzundur. Ayrıntıya
girmeden ana hatlarıyla açıklamaya çalışacağım.
Türkçenin mukayeseli değerleri için üç “dış nesnel ölçüt”ten söz edebiliriz.
1. Türkçenin Yaşı: Türkçe, dünyanın en eski yazı dillerinden biridir. Türkçe ile Sümerce arasında
yanlışlanamayan genetik benzerlikler bulan rahmetli Prof. Dr. Osman Nedim Tuna’ya göre 8500 yıllık
geçmişiyle dilimiz dünyanın en eski yazı dilidir. Bilim adamlarının ortak karine tahminleri ise
Türkçe’nin en az 4500 yıllık geçmişi olduğudur. Bundan 1400 yıl önce atalarımız Ötüken’de mezar
taşları üzerinde duygularını, düşüncelerini ve felsefelerini yazarlarken henüz İngiliz yazı dili yoktur.
İngiliz yazı dili bilinen belgeli Türk yazı dilinden sekiz yüz yıl sonra başlamıştır. Türkçe bu yaşıyla
tarihin derinliklerine şahitlik etmiş dillerden biridir.
2. Türkçenin Coğrafyası: Türkçe yine dünyanın en geniş coğrafyasında kullanılan dillerden biridir.
Tarihte ve bugün etnik bir dil olarak bütün Balkanlarda, Türkiye’de, Kıbrıs’ta, Suriye’de, Irak’ta,
Azerbaycan’da, İran’da, bütün Kafkaslarda, İdil Ural’da, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Karakalpakistan, Çuvaşistan, Yakutistan, Moğolistan, Doğu Türkistan, Tuva, Altay, Hakas,
Şor gibi ülkelerde Türk uruğlarının kullandığı dildir. Avrupa, Amerika, Avustralya ‘ya göçüp orada
Türkçeyi kullananlar dışında bugün Türkçenin vatanı 12 milyon km.lik bir büyüklüktedir. Bu yüzölçümü, Türkiye’nin on beş katından fazladır.[4]
3. Türkçenin Nüfusu: Türkçe 200 ila 240 milyonluk miktarla dünyada en çok konuşulan “etnik
nüfus”lardan birine sahiptir. Bu etnik nüfus parçalanmış durumdadır. Dünyada Türkçe nüfus kadar
parçalanan ikinci bir dil yoktur. Mesela çok devletli geniş Arap dünyasında böyle bir parçalanmanın
getirdiği iletişim sıkıntısı bulunmaz. Çeşitli Arap ülkelerinde küçük ayrılıklar “anlaşılır farklılıklar”dır.
Britanya İngilizcesi ile Amerikan, Avustralya İngilizceleri de böyledir. Ama Türkçenin kullanıldığı
geniş alanlarda “ anlaşılmaz farklılıklar” oluşmuştur.
Türkçe parçalanmış dil nüfusuna karşılık UNESCO tarafından tarihi ve coğrafyası gibi nüfusuyla
da önemsenen bir dildir.
Diller arasında iki türlü nüfus vardır. Bunlardan birisi “emperyal nüfus” diğeri “etnik nüfus”tur.
238
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Emperyal nüfus için İngilizce, İspanyolca gibi diller iyi örnektir. Dünyada İngilizce konuşan İngiliz
sayısı az, İngilizce kullanan İngiliz olmayan sayı ise kat kat fazladır. İngilizcenin yaygınlığı ana dilleri
öldürülen sömürge ülkeleri ve bugünkü Amerika’nın süper güç oluşuyla alakalıdır. Bunlar, gittikleri
ülkelerin yerli dillerini ya ortadan kaldırmış ya da çarşı pazar dili derekesine düşürmüş emperyal dillerdir. Sözgelimi bugün Britanya yurdundaki İngiliz sayısı ile İngilizceyi konuşup kullanan nüfus denkliğinden söz etmek mümkün değildir. Dilimizi konuşan nüfusun İngilizceyi konuşan nüfustan az
görünmesi Türkçenin emperyal dil olmamasından kaynaklanır. Türkçe hem coğrafyası hem de nüfusuyla “etnik” özellik taşır. Etnik nüfusta, dil nüfusuyla millet nüfusu aşağı yukarı denktir. Yani
Dünya’da Türkçeyi kullananlar etnik olarak büyük oranda Türklerdir.
Bu üç durum, doğrudan dilin içyapısını ilgilendirmeyen “dış nesnel ölçüt”lerdir. Türkçenin mukayeseli üstünlük yöntemiyle nesnel olarak ortaya çıkan üstünlüğü sadece dış süreçlerden ve tarihî şartlardan kaynaklanmaz. Türkçenin “dil içi yapısal nitelikli üstünlük”leri de vardır. Nitelikli dil üstünlüğü
bir anlamda “dil gücü”dür.[5] Türkçe,onu öğrenen, kullanan ve inceleyen her bilim adamını şaşırtacak
derecede kendine has nitelikler taşır. Dilimizin muhteşem niteliklerinden bir kaçını ayrıntıya girmeden
açıklamak istiyorum.
ANA DİL TÜRKÇE
Türkçe dünyadaki beş altı “ana dil”den biridir. Burada kullanılan “ana dil” terimi ile “ana dili”
kavramını karıştırmamak gerekir.
“Ana dil”, başka bir dilden türememiş, dilin tarihinin var oluşundan beri mevcudiyetini sürdüren,
temel genetik gramer yapısına sahip dildir. Türkçeyi ana dil yapan temel ölçütler, diğer dillere de uygulandığı zaman durum gayet iyi anlaşılır. Türkçe ana dil ölçütlerinin tamamına sahiptir.
Bu ölçütlerden ön önemlisi; temel kelimelere, ilk kelimelere, primitif dil elemanlarına sahip olmadır.
İlk kelimeler içinde en önemlileri ise vücut organ adlarıdır. Türkçe kendi vücut organ adlarının tamamına sahiptir. Saç, baş, alın, yüz, dil, diş, damak, dil, boyun, omuz, bel, el, kol, parmak, bel, kalça/but,
diz ayak vs. Vücut organ isimleri “mikro kozmos”un ilk tesmiyesidir. İnsan önce kendi vücudunu
(mikro kozmos) adlandırdı.Sonra da evren(makro kozmosu.)u. Dilimizde kullanılan bu kelimelerin
hepsi de köken bakımından Türkçedir ve insan ve evren adlandırması bakımından örnektir. Mikro
kozmos’un bütün isimleri Türkçede benzerlikler kurularak makro kozmos’a aktarılmıştır.
Ana dil ölçütlerinden ikincisi sayılardır. Türkçe hem sayı isimlerine hem de sayı işlemlerine sahip
bir dildir. Sıfır, milyon ve milyar gibi sonradan ortaya çıkan sayılar primitif değildir. Diğer sayıların
tamamı primitiftir ve Türkçedir.
Diğer bir ölçüt; ben, sen, o, biz, siz, onlar; bu, şu, bunlar, şunlar gibi hem leksik hem de gramatik
unsur olan zamirlerdir. Bilindiği gibi dilimizde zamirler ek olarak da görev alırlar ve gramer oluştururlar. “Geliyorum” filindeki “-um” eki “ben zamirinin değişmiş ve ekleşmiş karşılığıdır ve bu özellik
sadece Türkçeye mahsustur. Bu özelliktendir ki Türkçemizde zamir kullanılmadan, ek öznesiyle cümle
kurulabilmekte fakat ek öznesine başvurulmadan cümle oluşturulamamaktadır. “Ben, bugün geliyorum.” cümlesinden “ben” atılarak “Bugün geliyorum” denilebildiği halde ek öznesi olan –um cümleden çıkarılarak “Ben bugün geliyor” biçimde bir cümle dönüşümü yapılamamaktadır.
Akraba isimleri de ana dil ölçütlerinden bir diğeridir. Ata, ana, kız kardeş (singil), abla, erkek kardeş(ini: üke), ağabey (abi: eke: aka: ağa)bayke, teyze, ece, tayece, dayı, yeğen, yenge, bibi gibi temel
Türkçe kelimeler arasına ihtiyaçtan olmamasına rağmen çeşitli sebeplerle giren bazı alıntı adlar da
239
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
vardır. Bunlardan bir kaçı “baba” (“ata” yerine), hala (“bibi” yerine), amca (“eçü” yerine), kuzen
(“teyze, dayı, amca çocukları” yerine) olarak kullanılmaktadır.
Ana dil ölçütlerinden biri ve belki de en önemlisi “ fiil(eylem) varlığı”dır. Türkçe dünyanın en
zengin fiil dillerinden biridir. Fiil, oluş ve hareket demektir. Türkler tarih boyunca bir oluşun ve hareketin içinde oldular. On bin km ötelerden orta ve uzak Asya’dan gelerek Doğu Avrupa’(Bakanlar)da,
Kafkaslarda, Anadolu’da, Mezopotamya’da yurt edindiler. Azınlık değil gittikleri yerlerde egemen
halk oldular. Bütün bu hareket, yer değiştirme dile yansıdı. Bir milletin karakteri ile dili arasındaki
paralellik en çok bu noktada teyit edilir. Türkçede kullanılan bütün fiiller köken olarak Türkçedir ve
primitiftir. Başlangıçtan beri gelen fiil varlığımız yanında Türkçeyi Dünyanın en önemli fiil dillerinden
biri yapan önemli hususlardan biri de basit fiillerimizin türev katsayılarıdır. Türkçede basit bir fiilden
ortalama 120 civarında türev alınabilmektedir. Dünyada bu derecede türetme gücü olan başka bir dil
yoktur. Ayrıca Türkçede isimlerin tamamı da teorik potansiyel olarak fiile çevrilebilmektedir. “Sabah”
isminin “sabahla-“ türevi gibi. “Oyun” isminin “oy(u)na-“ türevi gibi. Türkçemizde; basit fiiller, isimden ve fiilden kat sayısı yüksek türev fiiller dışında bir de fiilimsiler ve birleşik fiiller vardır. Bu Türk
milletinin hareketliliğini, merkezkaç psikolojisini onun diline yansıtan en önemli göstergedir. Bütün
bu varlığıyla Türkçe, başka özellikler yanında “ aksiyomatik dil” olarak da dikkat çekmektedir.
Kelimelerin eklerle sağlanan türev gücü sadece fiillerin iştikaklarında görülmez. Bazı edatlar dışında bütün kelimelerimizin yüksek türev katsayısı vardır.
Yüksek türetme gücü her gelişmeye ayak uydurmaya hazır bir potansiyel güçtür. Bunun yeterince
kullanılıp kullanılmadığı ise bize ya da bu dilin kullanıcılarına düşer.
Türkçenin mukayeseli üstünlükte diğer bir nitel gücü ise matematik simetrik ses yapısıdır. Türkçe bir
“vokal dil”dir. Ses uyumları; ciğerlerimizden başlayıp ağız boşluğumuzda organize olan dil seslerinin adeta
genetik matematiğini gösterir. Bu bağlamda Türkçe kelimeleri vokal müzikalitesi bakımından şu şekilde
ayırabiliriz: İki ünlü taşıyan, üç ünlü taşıyan, dört ünlü taşıyan kelimeler. Türkçe ses matematiğinin temeli,
ses dönüşümlerinin gelişigüzel değil mütekabiliyet esasına göre oluşmasıdır.
Türkçenin söz dizimi de mukayeseli farklılıklarımızdan biridir. Türkçe cümlelerde kelime (öğe)
kombinasyonu başka dillerde görülmeyecek kadar alternatif ifade yaratır. Sözgelimi yedi öğelik bir
Türkçe cümlede dönüşüm potansiyeli 5040 ‘tır.Yani yedi ögeli bir cümle ana anlamı sabit kalmak
kaydıyla öğelerinin yer değiştirmesi sonucu 5040 dönüşüm gösterebilmektedirç. Bu kadar dönüşümü
bu yazıya sığdırmak zordur ama kısa tutmak kaydıyla bir örnek verebiliriz:
Artarak gönlümün aydınlığı her saniyede/ Mehabetli bir sabah oldu Süleymaniye’de (Yahya Kemal
Beyatlı- Süleymaniye’de Bayram Sabahı)
Bu mısra bir cümledir. Öğeleri: 1. artarak 2. gönlümün aydınlığı3.her saniyede 4.mehabetli bir
sabah oldu. 5. Süleymaniye’de.
Türkçe’de istisnalar hariç her öge diğer öge ve ögelerle yer değiştirerek cümlenin söyleyen ve dinleyen bakımından anlam, duygu ve heyecan vurgusunu değiştirebilmektedir. Beş ögeli yukarıdaki
cümlenin dönüşüm formülü, matematik- semantik olarak şöyledir: 1x2:2; 2x3:6; 6x4:24; 24x5:120;
120x5:720’dir.Sonuç olarak Yahya Kemal Beyatlı’nın yukarıdaki mısra cümlesi 740 dönüşüm gösterebilir.Örnek:
1. Artarak gönlümün aydınlığı her saniyede mehabetli bir sabah oldu Süleymaniye’de.
2. Gönlümün aydınlığı artarak her saniyede mehabetli bir sabah oldu Süleymaniye’de
3. Her saniyede artarak gönlümün aydınlığı mehabetli bir sabah oldu Süleymaniye’de
240
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
4. Mehabetli bir sabah oldu Süleymaniyede artarak gönlümün aydınlığı her saniyede
5. Mehabetli bir sabah oldu Süleymaniye’de gönlümün aydınlığı her saniyede artarak
6. Mehabetli bir sabah oldu gönlümün aydınlığı artarak her saniyede Süleymaniye’de
7. Mehabetli bir sabah oldu gönlümün aydınlığı her saniyede artarak Süleymaniye’de
8. Süleymaniye’de artarak gönlümün aydınlığı her saniyede mehabetli bir sabah oldu
9. Süleymaniye’de gönlümün aydınlığı artarak her saniyede mehabetli bir sabah oldu
10. Süleymaniye’de mehabetli bir sabah oldu artarak gönlümün aydınlığı her saniyede…
Devam edilirse bu dönüşüm verdiğim sayıya ulaşır. İşte bu Türkçe cümlenin de kelimeler gibi potansiyel yüksek türev yeteneğini gösterir. Görüldüğü gibi her eleman yer değiştirdikçe cümlenin anlam
ve duygu vurgusu da değişmektedir.”Aksiyomatik dil” özelliğinin fiillerle birlikte en iyi göstergelerinden biri de Türkçe cümlenin bu dönüşüm kabiliyetidir.
Bu örneğin dışında cümlede öğe sayısı sekize çıktığında potansiyel dönüşüm aklın almayacağı derecede 40320 cümleye ulaşır. Oysa Almanca, İngilizce gibi dillerde cümle öğelerinin yerleri, kısmen
kombine olur ve potansiyel dönüşüm katsayısı yok denecek kadar azdır. Sonuç olarak, Doğu Avrupa’dan Çin’e, Saha ülkesine, kuzeyde İdil Ural’dan
güneyde, Afganistan’a, Kafkasya’ya Anadolu’ya, Mezopotamya’ya, Balkanlara kadar 12 milyon
km.lik bir alanda etnik unsur olarak 220 milyon insan tarafından az ve ya çok kullanılagelen ve tarihin
en eski dillerinden biri olan Türkçemiz, ana dil karakteri, seslerin ve eklerin matematik düzeni ve
cümle oluşturmaktaki büyük “potansiyel dönüşüm gücü”yle millî var oluşumuzun en görkemli göstergesidir.
241
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Ramadan DOĞAN
MAKEDONYA MİLLÎ KÜTÜPHANESİNDEKİ CÖNKLERDE
YER ALAN NA‘TLERE DAİR
Divan Edebiyatında dinî türlerden biri de na‘ttir. Na‘t kelimesi sözlüklerde; bir şeyi överek anlatma
ve övgü anlamlarıyla ifade edilmiştir. Bir edebiyat terimi olarak ise; Hazret-i Peygamber’i öven, ona
duyulan muhabbeti dile getiren, şiirlere bu isim verilir. Çoğunlukla peygamberimize yazılmakla birlikte, diğer peygamberler, veliler, dört halife ve din büyükleri hakkında da yazılmış na‘tler vardır.
Hemen her mısraıyla sevgiyi terennüm eden Divan edebiyatımızda Hz. Peygember’i konu edinen
türlerin çokluğu özellikle dikkat çeker. Hz. Peygamber’e duyulan samimî muhabbet ile Peygamber
Edebiyatı diyebileceğimiz kadar zengin türlerle, onun hayatının her safhası ve onunla ilgili bütün hususiyetler ebiyatımıza aksetmiştir. Bu sevgi yalnızca klasik edebiyatımızda değil; halk edebiyatında
ve Tanzimat’tan günümüze kadar uzanan tüm dönemlerde önemli bir yere sahiptir. İlk İslâmî Türk
eseri Kutadgu Bilig’ten bugüne dek uzanan bu çizgide asırlardır Hz. Peygamber sevgisini dile getiren
hacimli veya küçük yüzlerce manzumenin varlığı açıkça şu hakikati ortaya koymaktadır: Dünyada
hiç bir peygambere, hiçbir şahsa dair bu şekilde çeşitli türlerde yüzyıllar boyunca devamlılık arz eden
eserler yazılması nasip olmamıştır. Bu konuda Hz. Muhammed tektir, bir müestesnadır.
Milletçe Hz. Peygamber’e duyulan aşk öyle bir hâl almıştır ki, bunun en güzel örneği iman ve kahramanlık timsalimiz oln “Mehmetçik” adında saklıdır. Yeryüzünde peygamberin adını bu derece millî
bir sembol hâline getiren bizden başka bir millet daha yoktur. Bu sevgi yumağı içinde asırlardır Hz.
Peygamber ile ilgili eserler arasında en zengin yeri, Yüce Peygamber’in vasfına ve methine mahsus
bir tür olan na‘tler alır. Na‘t yazmak, okumak, dinlemek Türk dünyası için muhteşem bir zevk olmuş,
bestelenen na‘tler cami, saray, konak, ev hatta dükkânlara kadar yaşanılan bütün mekânlara ulvî bir
süs olarak nakşedilmiştir.
Na‘tlerde şairler, Hz. Peygamber’i över mahiyetteki âyet ve kudsî hadisleri bizzat kullanırlar; zira
onlar Peygamber’in övgüsünde âciz olduklarını ifade ederler.
Her ne kadar haddümdür benüm kim vasfa cür’et eyleyem
Ol şehen-şâh-ı “le-‘amrük”-taht u “levlâk”-efseri43
Cevrî
Cevrî’nin bu beytinde yer alan ve sultan-ı enbiyâ olan Hz. Peygamber’in tahtına benzetilen “le‘amrük” âyetine müfessirler; “Habîbim senin ebedî yâd-ı cemîline yemin ederim ki veya varlığın ve
bekân hakkı için” gibi anlamlar verirler. Bu âyet Hz. Peygamber için büyük bir tazimi ifade eder. Zira
dünya kurulalı Yüce Allah, Peygamber’den daha şerefli birini yaratmamış ve başka hiç kimsenin varlığına yemin etmemiştir. Yine saltanat nişanı olan taca benzetilen ve “levlâk” ibaresiyle kısaltılan
kudsî hadiste Cenâb-ı Hak, Hz. Peygamber’e; “Sen olmasaydın ben bu âlemi yaratmazdım.” hitâb-ı
celîlinin muhatabı Hz. Muhammed olduğu çok açıktır.
Ancak şairleri na‘t yazmaya teşvik eden sebeplerin en önemlisi Yüce Peygamber’in şefaatine nail
* Yrd. Doç. Dr., Trakya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölüm Başkanı, İştip Gotse Delçev
Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türkoloji Bölümü Misafir Öğretim Üyesi.
43. Hüseyin Ayan, Cevrî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri Divânının Tenkidli Metni, Erzurum, 1981, s. 64.
242
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
olma isteğidir. Şeref Hanım’ın;
“Na‘tden gerçi ümîd-i şu‘arâ
İntisâb etmedir ey şâh sana”44 mısralarında gayet veciz bir dille ifade ettiği bu ümit yersiz değildir.
Hz. Muhammet henüz hayatta iken “Kasîde-i Bürde” şairi Ka‘b bin Züheyr şiirini Peygamber’in
huzurunda okumuş ve o yüce insan bu şiiri duyunca çok mütehassis olmuştur. Hz. Peygamber’in huzurunda okunmuş olması ve Peygamber tarafından mükâfatlandırılması nedeniyle İslam edebiyatlarında son derece önemli bir yere sahiptir, bu na‘t.45
Klasik edebiyatımızdaki binlerce na‘t arasında şöhreti veya tesiriyle zirveye ulaşanları belirtmek
gerekirse; ilk sırayı Fuzûlî’nin;
“Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su” matlalı meşhur ‘Su Kasidesi’nden sonra ikinci sırayı
Şeyh Gâlib’in;
“Sen Ahmed ü Mahmûd u Muhammedsin efendim
Hakdan bize sultân-ı mü’eyyedsin efendim” şeklindeki tekrar edilen mısralarıyla müseddes-i mütekerrir şeklindeki na‘ti alır.
Ayrıca Nâbî’nin Medine’ye giderken muhtemelen o anda irticâlen söylediği;
“Sakın terk-i edebden kûy-ı mahbûb-ı Hudâdur bu
Nazargâh-ı İlâhîdür makâm-ı Mustafâdur bu” mısralarıyla başlayan gazeli de farklı bir şöhrete sahiptir.
Bir de na‘t okuma geleneği vardır ki, Mevlevî dergâhlarında âyine başlamadan evvel şeyh olan zâtı muhterem arkası mihraba gelmek üzere mihrabın sol yanı önüne, dervişleri de âdâbla karşısına diz
çöküp otururlardı. Bu sırada sesi hoşna‘t-hân derviş, müezzin mahfilinde ayak üzerinde Hazret-i Peygamberi’in övgüsünde yazılmış Farsça bir na‘t okurdu. Meşrutiyet’in ilanına kadar İstanbul’da seelâtin
camilerinde Cuma günleri müezzinlerin na‘t okudukları da bilinmektedir.46
Makedonya Millî Kütüphanesindeki cönklerde tespit edebildiğimiz üç adet na‘t-ı şerif ise şunlardır:
NA‘T-IŞERİF
Rûz-ı mahşerde beni yâd eyle Allah aşkına
Katî isyânımda dil-şâd eyle Allah aşkına
Âteş-i dûzahdan azâd eyle Allah aşkına
Yâ Muhammet bana imdâd eyle Allah aşkına
Senden olmazsa inâyet ger işim fersûdedir
Bilirim her kime etsem iltimas beyhûdedir
Dâmenim çirkâb-ı ma’siyet ile âlûdedir
Yâ Muhammet bana imdâd eyle Allah aşkına
Geldiğim günden beri bu dehre isyân eylerim
Yok harâbım zerre cürmüm hem firâvân eylerim
Dest-ger olmazsan ol gün böyle efgân eylerim
Yâ Muhammet bana imdâd eyle Allah aşkına47
OMCT-I/ 12448
44. Şeref Hanım, Dîvân-ı Şeref Hanım, İstanbul, 1992, s. 18.
45. Zeki Mübârek, el-Medâh’iu’n-Nebeviyye Fi’l-Edebi’l-Arabi, Mısır 1354, s. 20-26.
46. Cemal Kurnaz, Divan Şiiri Sözlüğü, H Yayınları, İstanbul 2009, s. 350.
47. Abdülkadir Hayber- Kâmil Akarsu, Üsküp Millî Kütüphanesinde Bulunan Cönklerdeki Manzum Eserlerin Tespiti
(Gazi Üniversitesi Desteğiyle), Yayınlanmamış Proje Metni.
48. Kütüphanedeki cönk numaralarıdır.
243
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
NA’T-I RESÛL
Derd-mend-i mücrimim dermâna geldim yâ Resûlallah
Sâ’ilim muhtâcınım ihsâna geldim yâ Resûlallah
Akl u fikri aldı elden râh-ı Hak düşmanları
Dahı nem var cânımı kurbâna geldim yâ Resûlallah
Kâbe-i vaslın yolunda sa‘y kıldım garip
Baş açık yalın ayak dîvâna geldim yâ Resûlallah
Etme Mahvî bendeni red ey şefâat menba‘ı
Sen gibi ihsânı çok sultâna geldim yâ Resûlallah49
OMCT-I/ 124
KOŞMA NA‘T-I RESÛL-İ ECRÎ
Ey bedî’yyü’s-senâ ey şemsüd’d-duhâ
Ey kâbe-i kavseynin burc-ı hâveri
Ey bedre’d-dücât-ı mâh-ı mücellâ
Makâm-ı Mahmûdun şâh-ı saf-deri
Saf-der-i âlemsin sende hidâyet
Hidâyet menba-‘ı devletin begâyet
Begâyet cemâlinde nûr-ı beşâret
Beşâret gösterir hüsnün envârı
Envâr-ı cihânın sende münevver
Münevver eyledin dehri mükerrer
Mükerrer sıfatın vasfı ser-â-ser
Ser-â-ser okunur kenzin ekberi
Ekber-i mu‘cizât sendedir sâdık
Sâdıkım yolunda bir bağrı yanık
Yanık üftâdeler nâgehân âşık
Âşıktır bu Ecrî zâtın mazharı50
OMCT-I/ 124
Türkiye Diyanet Vakfının 3 Ekim 1990’da Kutlu Doğum Haftası vesilesiyle düzenlemiş olduğu yarışmaya 2500 adet şiirin gönderilmesi, Türklerin gönlündeki Peygamber sevgisi ve edebî zevki içinde
na‘tlere ne derece önem verildiğinin bir göstergesidir.51
Sonuç olarak rahatlıkla söyleyebiliriz ki, Hz. Peygamber’e duyulan bu samimî sevginin bir tezâhürü
kabul edilen, başta na‘ler olmak üzere onunla ilgili türler dolayısıyla, bütün dünya edebiyatında istisnasız başka hiçbir şahıs, hiçbir din veya müessese etrafında böyle asırlar boyunca devam eden zengin
bir edebiyat teşekkül etmemiştir.
49. Abdülkadir Hayber- Kâmil Akarsu, Üsküp Millî Kütüphanesinde Bulunan Cönklerdeki Manzum Eserlerin Tespiti
(Gazi Üniversitesi Desteğiyle), Yayınlanmamış Proje Metni.
50. Abdülkadir Hayber- Kâmil Akarsu, Üsküp Millî Kütüphanesinde Bulunan Cönklerdeki Manzum Eserlerin Tespiti
(Gazi Üniversitesi Desteğiyle), Yayınlanmamış Proje Metni.
51. Emine Yeniterzi, Türk Edebiyatında Na‘tlara Dair, Türkler, Ankara 2002, c. 11, s. 762-767.
244
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bu arada yayına hazırladığımız ilim âleminde şu ana dek bilinmeyen Necâtî-i Sânî’nin Divanında
var olan na‘tleri paylaşmak istiyorum.
Na‘tü’n-nebî
Gehî vuslat gehî firkat cefâkârımdur ol Leylâ
Sadâ-yı câm eflâkim bilür mi zîr-i hâkîden
Necâtî hâksârîdür ne bilsün şebdür ol Leylâ
Na‘tü’n-nebiyyi ‘Aleyhi’s-salâtu ve’s-selâm
Senin yârin Hudâdur yâ Muhammed
Sana dil âşinâdur yâ Muhammed
Seniň vasfında ‘âciz halk-ı ‘âlem
Zihî zâtın bekâdur yâ Muhammed
Sıfâtın vasfıdur na‘tin kılanlar
Bulunmaz nokta bâ’dur yâ Muhammed
Başın fevka’l-‘ulâdan sidre ey yâr
Kemâlin müntehâdur yâ Muhammed
Mübârek pâyin ol tahte’s-serâdan
Cihânda bir binâdur yâ Muhammed
Yüzin nûrı münevver kıldı kevneyn
Kamudan bir ziyâdur yâ Muhammed
Saçın ve’lleyl kaşındur kâbe kavseyn
ev-ednâ vü rızâdur yâ Muhammed
Marîz olanlara dürr-ü dehânın
Mücerreb hoş devâdur yâ Muhammed
Terinden güller açılmış dem-â-dem
Bu hoş bûdan safâdur yâ Muhammed
Boyun egmiş çemen sünbüllerin tâ
Lebin gözler şifâdur yâ Muhammed
Lisânın vahy-i Hak söylerdi cânâ
Sana Hak’dan ‘atâdur yâ Muhammed
Habîb étdi seni mülkinde Allâh
Makâmâtun ‘ulâdur yâ Muhammed
Necâtî mücrime eyle şefâ‘at
Ķulun bir bî-nevâdur yâ Muhammed
Na‘tü’n-nebî kân-ı şefâ‘at
Esîrem künc-i mihnetde şefâ‘at yâ Resûlallâh
Bulundım bâğ-ı kesretde şefâ‘at yâ Resûlallâh
245
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Zuhûr-u kâ’inâta bâ‘is-i bâkî nişânındur
Viŝâlin isterem ben de şefâ‘at yâ Resûlallâh
Dû ‘âlem halķına ma‘den sen oldıň zâhir ü bâtın
Seni cân arzûlar tende şefâ‘at yâ Resûlallâh
Rumûz-ı küntü kenze varmada bir kimseler ancak
Sen oldın mahzeni bunda şefâ‘at yâ Resûlallâh
Hatâ vü cürm i ‘iŝyânım yazılmaz bunda bî-haddür
Şefâ‘at bulmışam sende şefâ‘at yâ Resûlallâh
Vücûdın bahri bî-pâyân olupdur câmi-‘i mevcûd
Hayâlin bendiyem cânda şefâ‘at yâ Resûlallâh
Ne kim geldi cihâna gitdiler her kim geliserdür
Dahı ‘ilmin muhît anda şefâ‘at yâ Resûlallâh
Cihân bâğında insân yik şecerdür bildiren sensin
Kuŝûrı yaprağı gülde şefâ‘at yâ Resûlallâh
Nebîle meyvekâr oldı Necâtî bendeniz mücrim
Sen oldın zübde-’i dilde şefâ‘at yâ Resûlallâh52
Arif Nihat Asya ve Nurullah Genç’in şiirlerinden bahsetmeden bitirmek istemiyorum konuşmamı.
Gel, ey Muhammed, bahardır...
Dudaklar ardında saklı
Âminlerimiz vardır...
Hacdan döner gibi gel;
Mi’râc’dan iner gibi gel;
Bekliyoruz yıllardır!
Arif Nihat Asya
Yağmur
Vareden’in adıyla, insanlığa inen Nur
Bir gece yansıyınca, kente Sibir dağından
Toprağı kirlerinden arındırır bir Yağmur
Kutlu bir zaferdir bu, ebabil dudağından
Rahmet vadilerinden, boşanır ab-ı hayat
En müstesna doğuşa, hamiledir kâinat
Yıllardır boz bulanık, suları yudumladım
Bir pelikan hüznüyle, yürüdüm kumsalları
Yağmur, seni bekleyen bir taş da ben olsaydım
Nurullah Genç
52. Ramadan Doğan, Necâtî-i Sanî Divânı, Yayınlanmamış Proje Metni.
246
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Fikret YILMAZ
ÜSKÜP’E ELVEDA
“Yıldırım Beyazıt Han diyârı” ,”Evlâd_ı Fâtihân’a onun yâdigârı” ve Türklüğün Balkanlarda açan
çiçeği şanlı şehir...
1389’da Yiğit Paşa’nın fethettiği ve 1912_1913 Balkan Savaşlarına kadar 511 yıl hâkimiyetimizde
kalan Evlâd_ı Fâtihan şehri...
İstanbul’un fethinden 61 yıl önce vatan topraklarına katılan sultan şehir...
Türk mezarlığına adım attığımda gözlerimi ay yıldız yağmurunun ıslattığı vatan şehir...
“ Oğlum! Dünyada iki insanı sev:Peygamber Efendimizi ve Sultan Murad Efendimizi.” sözlerini
beş yaşındaki evlâdının kulağına fısıldayan Nâkıye Hanım ve O’nun Balkan topraklarına bir cemre
gibi düşen oğlu Yahya Kemal’in memleketi kutlu şehir...
Sokaklarını ıhlamur kokularının kapladığı ıhlamur kokulu şehir...
Yahya Kemal’in ifadesiyle “Sadece bir vatan olmakla kalmayıp gezilip görülecek güzel şehir..”
Bu gün kendilerine pranga vurulmuş temizliğin sembolü hamamların şehri...
F’âtih Köprüsü,Bakırcılar Çarşısı,Kazancılar çarşısıyla bana hüzün dolu gözlerle acı acı bakan can şehir..
Türklüğün Balkanlarda nöbetini tutmaya devam eden canların şehri...
“Şar Dağı’nda Bursa’nın devamı”,firûze kubbelerin süslediği güzel şehir...
Türkçemizin çekilmediği,aksine yediveren gülü gibi açtığı,türkülerimin yakılıp söylendiği,Mevlid’imin dinlendiği kültür şehri...
Vardar’ın hârelenen sularında akın destanını hatırlayıp Yahya Kemal’in “Akıncılar” şiirini söyleyerek tesellî bulmaya çalışan alperenlerin şehri...
Her metre karesini Yahya Kemal’in “Aldım Rakofça kırlarının hür havasını.
Duydum akıncı cedlerimin ihtirasını” mısralarındaki tarih şuurunu anlamaya çalışarak dolaştığım
can şehir...
İmanlı gönüllerin “Allah’ım! Türkiye’yi koru.O güçlü olursa biz burada rahat ederiz” sözlerinin
cemre gibi düştüğü kutlu şehir..
Can şehir...Sultan şehir..Vatan şehir...Kutlu şehir.
Senden ayrılma zamanı geldi.Ama bu ayrılık sadece cismâni bir ayrılık.Yoksa gönlümdeki yerin
çok derin.Sen,çehre ve ruhunla bendesin.1987_ 1991 yıllarında da misafirin olduğum güzel şehir.Senden ayrılmanın bıraktığı hicran ruhumun derinliklerindedir. Yahya Kemal’in “Çok sürse ayrılık,aradan
geçse çok sene
Biz sende olmasak bile,sen bizdesin gene” mısralarının önemini şimdi daha iyi anlıyorum.,
Evet daha iyi anlıyorum.Çok söze ne hâcet? Can Üsküp...Sultan Üsküp...Vatan Üsküp.....
247
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Haluk AYDIN
REMZÎ VE REMZÎ’NİN TARİH MANZUMELERİNDE 19. YÜZYIL MAKEDONYA’SI
ÖZET
Remzî, 19. yüzyılda bugünkü Makedonya sınırları içerisinde yaşamış bir Bektaşi şairidir. Kaynaklarda hakkında bilgi bulunmayan şairin şimdilik bilinen tek eseri Divan’ıdır. Bir cönkün içerisinde
yer alan Divan, yapısı itibarıyla klâsik Türk edebiyatı sahası eseridir. Bu çalışmada, Divan’da yer
alan 19 tarih şiiri değerlendirilerek 19. yüzyıl Makedonya’sı hakkında ipuçları elde edilmeye çalışılmış
ve şairin hayatı hakkında bilgiler ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimler: Remzî, Bektaşi, 19. Yüzyıl, Makedonya, Tarih Şiirleri.
ABSTRACT
Remzî was one of the writer of Bektaşi who lived in Macedonia at the 19th century. According to
the resources, there was no enough knowledges about his poets however his work which is known by
people is Divan. Divan also included in the shape of historical notebook which contains many knowledges, it is at the same time, composition of Turkish literature as well and thanks to him and his
works which are include 19 historical poems was controlled and they wanted to learn more about Macedonia by examining his poems and his life.
Key Words: Remzî, Bektachi, 19th. Century, Macedonia, Historical Poems.
GİRİŞ
Klâsik Türk edebiyatı, yüzyıllar boyunca Türklerin yayılmış olduğu sahalarda etkili olmuş bir edebî
ekoldür. Orta Asya’dan Balkanlara, Kafkaslardan Afrika’ya kadar geniş bir coğrafyada hüküm sürmüş
bu edebiyatın, hiç kuşkusuz en önemli merkezlerinden biri de Balkanlardır. 16. yüzyılda Âşık Çelebi,
Meşairü’ş-şuarâ’da “Rivayet ederler ki Prizren’de oğlan doğsa adından akdem mahlas korlar. Yenice’de doğan oğlan, baba diyecek vakit Farisi söyler, Priştine’de oğlan doğsa diviti belinde doğar,
derler. Binaen âlâ zalik Prizren şair menbaı, Yenice Farisi ocağı, Priştine kâtip yatağıdır”53 derken
aslında bu gerçeği ifade etmektedir. Bugünkü siyasî sınırları ile Makedonya da Balkan coğrafyasının
Türk kültürü açısından önemli merkezlerinden biridir. Debre, Drama, Gevgili, İştip, Kalkandelen,
Üsküp, Filibe, Sofya ve Manastır Türk edebiyatının önemli şair kaynaklarındandır. Bunlar içerisinde
özellikle Üsküp ve Manastır birer kültür merkezi olmaları hasebiyle dikkat çekicidir54. 16. yüzyıldan
*
Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi ve İştip Gotse Delçev
Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü misafir öğretim üyesi.
53. KILIÇ, Filiz (1994). Meşâirü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Tenkitli Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 482.
54. İSEN, Mustafa (1997), Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yayınları, Ankara, s.131.
248
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
20. yüzyıla kadar şuara tezkirelerindeki Makedonyalı divan şairleri hakkında yüksek lisans tezi hazırlamış olan Dzuneis NURESKİ, tezkirelerde Üsküp, Manastır, Kalkandelen (Tetovo), İştip, Debre,
Kratova, Gevgeli gibi bugünkü Makedonya şehirlerinde toplam 55 divan şairi doğup yetiştiğini, ayrıca
tezkirelere girmediği için çalışmasına alamadığı 11 divan şairi olduğunu tespit etmiştir55. Bu çalışmadaki bilgiler esas aldığında, bugünkü Makedonya sınırları içerisinde, klâsik Türk edebiyatı sahasında toplam 66 şairin adı tespit edilmiştir.
Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Remzî hakkında, şuara tezkirelerinde herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Bu sebeple Nureski’nin hazırlamış olduğu çalışmada yer almadığı gibi, Nureski’nin,
başka kaynaklarda adı geçen ve tezine alamadığı fakat adlarını ve hangi kaynakta yer aldığını belirttiği
diğer 11 şair arasında da adı geçmemektedir. Sadeddin Nüzhet Ergun’un Bektaşi-Kızılbaş ve Alevi
Şairleri ve Nefesleri adlı eserinde ve oradan nakille İsmail Özmen’in Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi’nde, 19. yüzyılda yaşadığı ifade edilen Remzî adında bir Bektaşi saz ozanından söz edilmekle beraber, bu şairin, çalışmanın konusu olan şairle aynı kişi olmadığı düşünülmektedir. Bu konuya, Remzî
hakkında bilgi verilirken değinileceği için burada tekrardan kaçınılmıştır. Şimdilik Remzî hakkında
en sağlam bilgi kaynağı, Divan’ı olduğu söylenebilir.
Remzî Divan’ı, Makedonya Millî Kütüphanesi OMCT I/159 numarada kayıtlı bir cönkün içerisinde
yer almaktadır. Makedonya Kütüphaneleri Türkçe Yazma Eserler Kataloğu’nda eserin fiziki özellikleri
hakkında şu bilgiler verilmektedir: Yaprak sayısı 100, 230x108-205x105 mm. ölçülerinde, satır sayısı
17-20 (değişken), yazı nestalik, sırtı bez olup ciltsizdir56. Divan’ın bir cönkün içinde yer alması, şairinin bir halk şairi olduğunu düşündürmekle beraber, içerisindeki nazım şekilleri göz önüne alındığında, Remzî’nin klâsik bir divan şairi olduğu görülmektedir. Cönk tamamen Remzî’nin şiirlerini
ihtiva etmekte; cönkün içerisinde başka bir şaire ait şiir bulunmamaktadır. Yapısı itibarıyla Divan,
mürettep bir divandır.
Divan, üç bölümde incelenebilir. Övgü şiirlerinin yer aldığı ilk bölüm, kaside nazım şekliyle yazılmış bir Na’t-ı Şerîf’le başlamaktadır. Daha sonra, Hz. Ali hakkında yazılmış bir murabba yer almaktadır. Sonrasında ise, biri muhammes, altısı kaside nazım şekliyle yazılmış yedi düvazdeh vardır.
Bunlardan sonra, Sersem Ali Baba hakkında biri murabba, biri kaside nazım şekliyle iki manzume;
Hızır Baba hakkında biri mesnevi, biri müsemmen, biri kıt’a nazım şekliyle üç manzume; Bâlî Baba
hakkında müseddes nazım şekliyle yazılmış bir manzume; Cafer Baba hakkında kaside nazım şekliyle
yazılmış bir manzume; Mercan Baba hakkında kaside nazım şekliyle yazılmış bir manzume ve adını
anmadığı piri hakkında57, kaside nazım şekliyle yazılmış bir manzume bulunmaktadır.
Divan’ın ikinci bölümü gazeliyat bölümüdür. Mürettep bir şekilde sıralanmış bu bölümde, Arap alfabesindeki 28 harfinin tamamı revî olarak kullanılmıştır. Toplam 288 gazel bulunmaktadır.
Divan’ın üçüncü bölümü olarak adlandırılabilecek bölümünde ise müsemmen, müseddes, tahmis,
terci’-i bend, muaşşer, murabba, kaside, kıt’a nazım şekilleriyle yazılmış manzumeler bulunmaktadır.
Ayrıca “güfte” başlığını taşıyan şiirler de vardır. Yine bu bölümde 19 adet tarih manzumesi bulun55. NURESKİ, Dzuneis (2006). Tezkirelere Göre Bugünkü Makedonya Şehirlerinden Yetişen Divan Şairleri,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.39.
56. AYDEMİR, Yaşar-HAYBER, Abdulkadir (2007). Makedonya Kütüphaneleri Türkçe Yazma Eserler Kataloğu,
TİKA Yayınları, Ankara, s. 296.
57. Bu şahsa, Remzî’nin hayatı bahsinde değinilecektir.
249
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
maktadır. Bu bölümde yazılmış musammatların bir kısmı, Şuhî, Hindî, Fevzî, Kenzî, Rasim Paşa, Hulusî adlı şairlerin gazelleri üzerine yazılmıştır. Divan, kaside nazım şekliyle yazılmış bir Hz. Hüseyin
mersiyesiyle sona ermektedir. Divan’ın kısaca tanıtımının ardından, şairi hakkında da kısaca bilgi
vermek yerinde olacaktır.
Remzî’nin Hayatı Ve Edebî Kişiliği
Daha önce ifade edildiği gibi 19. yüzyılda yaşayan Remzî mahlaslı bir şairin adı, S. N. Ergun’un
Bektaşi-Kızılbaş ve Alevi Şairleri ve Nefesleri adlı eserinde ve oradan nakille İsmail Özmen’in AleviBektaşi Şiirleri Antolojisi’nde geçmektedir. Bu kaynaklarda adı geçen Remzî’nin bir Bektaşi saz ozanı
olduğu, Manastırlı olduğu ve hayatının büyük bir bölümünü Antalya’da geçirdiği söylenmekte ve Antalya ile ilgili birçok koşmasının olduğu ifade edilmektedir. Ayrıca 1834’ten sonra şöhrete kavuştuğu
ve Antalyalı Teğmen Rükni ile birlikte birçok koşma yazdığı da belirtilmiştir. Akıcı ve duru bir söyleyişe sahip olduğu söylenen şairin, on iki imama duyduğu derin sevgi ve saygının şiirlerine yansıdığı
ve çağının Bektaşi şiir ve şairlerinin özelliklerinin, onun şiirinde bulunduğu ifade edilmektedir58 Ayrıca
şiirlerinden örnekler de bulunmaktadır. Bu eserlerde adı geçen Remzî’nin, çalışmanın konusu olan
Remzî’den farklı bir şair olduğunu düşündüren hususlar şunlardır:
1. Antolojide Remzî’ye ait olduğu söylenen şiir örneklerinin hiç biri, elde bulunan Divan’da yer
almamaktadır.
2. Şairin hayatının büyük bölümünü Antalya’da geçirmiş olduğu ve Antalya ile ilgili çok sayıda
koşmasının olduğu ifade edilmektedir. Oysaki elde bulunan Divan’da, koşma nazım şekliyle yazılmış
hiçbir manzume bulunmadığı gibi Antalya’nın adı hiçbir yerde geçmemektedir.
3. Söz konusu eserlerde Remzî’nin 1834 yılından sonra şöhret bulduğu ifade edilmektedir. Oysaki
bu çalışmanın konusu olan Remzî’nin tarih manzumelerinde, ifade edilen yılın öncesinde ve sonrasında bugünkü Makedonya’da bulunduğu anlaşılmaktadır59.
Aynı yüzyılda yaşamış olan her iki şairin ortak özelliği, Bektaşi şairi olmaları ve on iki imama duyulan derin sevgi ve saygının şiirlerine yansımış olmasıdır.
Biyografik eserlerde hayatı hakkında bilgi bulunmayan Remzî’yi, şimdilik tanıtacak tek kaynak,
eseri olan Divan’ıdır. Doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi bulunmayan şairin Divan’ından, 19.
yüzyılın ilk yarısında yaşamış olduğu anlaşılmaktadır. Yine nasıl bir öğrenim gördüğü ve mesleği
hakkında bilgi bulunmayan Remzî’nin, şiirlerinden yola çıkarak, iyi bir tahsil aldığını söylemek mümkündür. Divan’ından başka bir eserinin olup olmadığı da bilinmemektedir.
Şiirlerinden hareketle ömrünü bugünkü Makedonya sınırları içerisinde geçirdiğini söylemek mümkündür. Özellikle Kalkandelen’e (Tetova) ait birçok mimari eserin şiirlerinde yer alması, ayrıca Kalkandelen idarecileriyle yakın ilişkide olduğunu gösteren şiirlerin Divan’ında yer alması, şairin yaşadığı
yerin burası olduğu fikrini uyandırmaktadır.
58. ERGUN, S. Nüzhet (1956). Bektaşi-Kızılbaş ve Alevi Şairleri ve Nefesleri, Cilt 3, İstanbul Maarif Kitaphanesi, İstanbul,
s. 174: ÖZMEN, İsmail (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, Cilt 4 (19. Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 249.
59. Remzî Divanı’ndaki tarih manzumeleri 1817/18 ile 1841/42 yılları arasındadır. Örneğin Tarih-i Kubbe-i Meydan Sersem
Ali Baba Sultan Hazretleri (Remzî, vr.77b) başlığını taşıyan tarih manzumesi 1817/18 yılına denk gelmektedir. Tarih-i Vilâdet-i
Mürteza Beg Evlâd-ı Nâzırzâde Abdulkadir Beg Sâkin-i İştib (Remzî, vr. 79b) başlığını taşıyan manzume ise 1841/42 yılını işaret
etmektedir. Bu iki tarih arasında 25 yıllık bir zaman dilimi söz konusudur. Şairin, ilk yazmış olduğu tarih manzumesinde kaç
yaşlarında olduğu ve son yazmış olduğu tarih manzumesinden sonra daha kaç yıl yaşamış olduğu bilinmemekle beraber, eldeki bu
bilgilerden hareketle Remzî’nin 18. yüzyıl sonlarından, 19. yüzyılın ortasına kadar yaşadığı tahmin edilebilir.
250
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Divan’ında yer alan kasidelerden ve diğer manzumelerden hareketle şairin Bektaşi tarikatına mensup olduğu açıktır. Divan’ında yer alan birçok manzumede Hz. Ali ve on iki imama bağlılığını açıkça
ortaya koyan şair, Bektaşi adap ve erkânını yansıtan söyleyişleriyle de bu bağlılığını göstermektedir.
Divan’da “veliyü’l-niam”ı olarak takdim ettiği dönemin Kalkandelen idarecilerinden Abdurrahman
Paşa ve ailesi hakkında yer alan çok sayıda şiirden hareketle, Remzî’nin bu kişinin himayesinde olduğu söylenebilir. Ayrıca Abdurrahman Paşa’nın, Bektaşi tarikatıyla olan ilgisi de bilinmektedir60.
Divan’da Münâcât (ü) Arz-ı Hâl-i Hazret-i Pir Kaddesa’l-lâhu Sırratü’l-azîz başlığını taşıyan kasidenin61 Remzî’nin intisap ettiği şahsa yazıldığı anlaşılmaktadır. Manzumede şeyhin adı anılmamakla
beraber, bu kişinin Abdurrahman Paşa döneminde Harâbâtî Baba Tekkesi’nin postnişini olan Âdem
Baba62 (İzeti 2013, 339) olduğu tahmin edilebilir63. Şairin ölüm tarihi ve mezarının yeri hakkında da
henüz bir bilgiye ulaşılamamıştır.
Remzî’nin şiirlerindeki en belirgin özellik, dinî-tasavvufî unsur ve hayallerin ön plânda olmasıdır.
Gazellerinde dahi ilahî aşkın terennümü açıkça görülmektedir. Özellikle de Bektaşilik ve on iki imam
sevgisi şairde, sıkça ifadesini bulmuştur.
Yâr-ı g âr-ı Muṣṭafâ’sın ey ser-tâcum Alî
Tâcdâr-ı lâ-fetâhüm sensin ol şâh-ı velî
Bugz iden mel ûnların lâl olsun agzında dili
Dâmen-i pâkine degmez degmedi nâ-pâk eli
Şübhe yoḳ şîr-i ùHüdâ’sın Mürtezâ senden meded
Şâh Ḥasanla Ḥüseyin çün dîde-giryânum müdâm
Ḳurretü’l- aynum didi hem anlara ùhayrü’l-enâm
Şâh Alî Zeynel İbâdü Bâḳır ü Ca fer İmâm
İns ü cîn her dem oḳurlar ṣad ṣalât (ü) elf selâm
Mûsâ-yı Kâẓım Alî Mûsâ Rız â senden meded
60. Kalkandelen Harâbâtî Baba Tekkesi’nin bir külliye haline dönüştürülmesi XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Harâbâtî
Baba’nın müridi olan Koca Receb Bey ve oğlu Abdurrahman Bey vasıtasıyla olmuştur. Receb ve Abdurrahmân Bey tekkeye aş evi, konak, ahır, semâ’hane, mescid gibi binaları katmışlardır. (İZETİ, Metin (2013). Balkanlar’da Tasavvuf, İnsan
Yayınları, İstanbul, s.329). Bazen tekke şeyhleri yöneticiler nezdinde olan imtiyazlarını kullanarak halkın belirli
sorunlarının çözülmesinde yardımcı olmuşlardır. Kalkandelen yöneticisi Abdurrahmân Bey zamanında (XIX. yüzyıl)
Harâbâti Baba Tekkesi postnişini Âdem Baba, halkı fakir olan Perşevce köyünden vergi alınmamasını Bey’e rica etmiş
ve Abdurrahmân Bey de kabul etmiştir (İzeti, age., 339). Bu ifadeler, Abdurrahman Paşa’nın Bektaşi tarikatıyla olan
ilgisini ortaya koymaktadır.
61. Remzî, Divan, vr. 7b.
62. İzeti, age., s. 339.
63. Eyüp Salih, konuyla ilgili yılları içine alan bir araştırmasında Hicri 1200 yılında vefatından sonra ise sırasıyla
Kalkandelenli Hacı Hasan Baba (ö.h.1204). Kalkandelenli Sadık Baba (ö.h.1205), Peroylu Mahremi Baba (ö.h. 1237),
Debreli Ali Baba (ö.h.1248), Kalkandelen’li Muharrem Baba (ö.h.1249), Köprülü’lü Ali Can Baba (ö.h.1250) (SALİH,
Eyüp (2010). Makedonya’daki Tarikatler, Silsileleri, Maneviyat Büyüklerinin Hayatları ve Hizmetleri) şeklinde tarikatın
silsilesini verirken Âdem Baba adından söz etmemektedir. Remzî’nin bu manzumeyi yazdığı tahmin edilen yıllar arasında
tekkenin şeyhi olarak Sadık Baba, Mahremî Baba ve Ali Baba’nın adları geçmektedir. Bu durumda, bunlardan birinin
diğer adının Âdem Baba olması veya Âdem Baba’nın adının, araştırmayı yapan kişi tarafından tespit edilememesi ihtimallerinin de düşünülmesi gerekir. Aksi durumda adı geçen şahsılardan birinin, şiirde söz konusu şeyh olduğu
düşünülmelidir.
251
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ùHâk-i pâyuñ ṭûtiyâdur dîdeme şâhum Taḳî
Şübhesiz şâh-ı vefâdur ol yüzi mâhum Naḳî
Şâh-ı İmâm Askerîdür dü-cihânuñ revnaḳı
Bug z iden bu şehlere anlar durur ebter şaḳî
Yâ İmâm Mehdî-yi ṣâḥib-i livâ senden meded (Muhammes 3-5. bend)64
Remzî’nin şiirlerinde çoğunlukla sade bir söyleyiş hâkimdir. Uzun terkip ve tamlamalar çok sık
kullanılmaz. Yer yer günlük konuşma dilinden söyleyişler, atasözü ve deyimler şiirinde yer bulur. Ayrıca klâsik Türk şiirinin mazmunlarını ve hayal dünyasını şiirlerinde başarıyla yansıtmıştır.
ùHayli demdür gelmedi semt-i dilârâdan ùhaber
Ey ṣabâ sen bâri vir ol verd-i ra nâdan ùhaber
Gözlerimden yaş döküb gülşâne vardum zâr ile
Servler virdi baña sen ḳadd-i bâlâdan ùhaber
Tekye-i g amda tekellüm idecek bir yâr yoḳ
İsterem Mecnûn gibi bir kez o Leylâ’dan ùhaber
Yûsuf-ı Mıṣr-ı cefâyam gözlerüm Ya ḳûb gibi
Ḳan dökerler rûz u şeb gelmez Züleyḥâ’dan ùhaber
Râh-ı aşḳ içre neler çekmiş geçenler Remziyâ
Sen seni bildünse gûş it aşḳ-ı Mevlâ’dan ùhaber65
Divan’ında üç adet muvaşşahın, bir elifnâmenin ve tarih manzumelerinin bulunması, hünere bağlı
sanatları kullanmaya meraklı olduğunu göstermektedir. Klâsik Türk şiirinde kullanılan nazım şekillerini başarıyla uygulayan şairin Divan’ında özellikle musammatlar ve beş adet terci’-i bend dikkat
çekicidir. Şairin aruz veznini kullanmakta kimi zaman sıkıntı çektiği görülmektedir. Bu durumun, şairin anlamı şekle feda etmeme kaygısından ve yer yer görülen didaktik üslubundan kaynaklandığı düşünülebilir.
Şairin, kendinden önceki klâsik Türk şiirinin üstatlarından etkilenmiş olduğunu söylemek elbette
çok ayırt edici bir özellik değildir. Klâsik Türk şiirinin geleneğinin içerisinde normal olan bu durum,
Remzî için de geçerlidir. Örneğin Remzî’nin,
Cihânda ben gibi dü-çeşm-i giryân olmasun yâ Rab
Esîr-i ḥasret (ü) âlâm-ı hicrân olmasun olmasun yâ Rab66
matla’lı gazelinde Fuzulî’nin etkisi bariz biçimde görülmektedir. Ayrıca Divan’daki musammatların
bir kısmının Şuhî, Hindî, Fevzî, Kenzî, Rasim Paşa ve Hulusî adlı şairlerin gazellerin üzerine yazılmış
olması, Remzî’nin bu şairleri beğendiği ve etkilendiği anlamını da taşımaktadır.
64. Remzî, age., vr. 2b-3a.
65. Remzî, age., Gazel, vr. 17a.
66. Remzî, age., vr. 10b.
252
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
REMZÎ’NİN TARİH MANZUMELERİNDE 19. YÜZYIL MAKEDONYASI
Klâsik Türk edebiyatında, ebced hesabıyla şiirde tarih düşürme geleneği, şairler için bir hüner gösterme sanatı olarak öne çıkarken, bizzat dönemin şahidi olan şairinin, tarihe ışık tutması açısından da
önem arz ederler. Elbette nesnellikten uzak bu manzumelerin, tarihî bir vesika olarak değerlendirilebilmesi için başka güvenilir kaynaklarla da desteklenmesi şarttır. Aksi durumda hataya düşme olasılığı
yüksektir. Ancak, bu manzumeler sadece bir tarih bilgisini ihtiva etmezler. İçerisinde dönemin sosyal
ve siyasal bilgilerini barındırdığı gibi sanat, musiki, mimarî ve ilmî gelişmeler gibi benzeri birçok
hususun takip edilmesini de sağlar. Ayrıca biyografik kaynaklarda bulunması mümkün olmayan bir
takım dönem şahsiyetlerini de bu manzumelerde görmek mümkündür. Bu açıdan tarih manzumelerini
tarih bilimine yardımcı bir vesika olarak görmek mümkündür.
Çalışmanın konusu olan Remzî’nin, şimdilik eldeki tek nüsha olan Divan’ında da on dokuz tarih
manzumesi bulunmaktadır. Bu manzumelere genel olarak bakıldığında, bu şiirlerin büyük bir kısmının
bugünkü Makedonya sınırları içerisindeki yerler, kişiler ve olaylarla ilgili olduğu görülmektedir. Eğer
tarih manzumeleri gruplandırılırsa mimarî ve olay başlığı altında iki grupta toplamak mümkündür.
Mimarî eserler olarak köprü, cami, hamam, saray ve kubbe yapımıyla ilgili altı manzume; olay olarak
da toplantı, doğum, vefat, memuriyet ve kitap yazımı ile ilgili on üç manzume bulunmaktadır. Bu
tarih manzumelerinin hepsinde başlıklar kullanılmış ve manzumelerin neyle ilgili olduğu başlıklarda
verilmiştir. Bazı manzumelerin tarihi ayrıca rakamla da yazılmıştır67.
1. Mimarî Eserlerle İlgili Tarihler:
Divan’da mimarî eserlerle ilgili ilk şiir, Târîh-i Kubbe-i Meydân Sersem Ali Baba Sultân Hazretleri68
başlığını taşımaktadır, 17 beyittir. Sırasıyla Allah, Hz. Peygamber ve Hacı Bektaş-ı Velî’nin adının
anıldığı beyitlerden sonra onların yolundan giden, adı dillerde olan Seyyid Ali Sultan’ın Rumeli’ye
geçtiği ve tahta kılıçla küfür ehlini yok ettiği söylenmektedir. Onun açmış olduğu dergâhtan herkese
yiyecek verildiği, ölümünden sonra da Hüseyin Dede’nin posta oturduğu söylenir. Kubbenin yapımına
Erzâde Hasan adlı bir ustanın uğraştığı; çok güzel on iki burçlu ve nakışlı bir yapı olduğu söylenir.
Manzume, kubbeyi yaptıran Receb Paşa’nın övgüsü ve duasıyla biter. Tarih mısraı şudur:
‫نادزی ای همترسوك افج هناج ندیا دهج هفقو وب‬
“Bu vaḳfa cehd iden câna cefâ gösterme yâ Yezdân” (H. 1233 / M. 1817-18)
İkinci tarih manzumesi Târîh-i Câmi-i Abdurrahmân Paşa69 başlığını taşımaktadır. 7 beyittir. Camii
yaptıran kişinin övülmeye layık olduğu söylendikten sonra, camiin önceleri mazbut bir cami olduğu,
daha sonra harap olup, yok olduğu; Abdurrahman Paşa’nın camii yenilediği söylenmiştir. Nakışlı ve
güzel bir cami olduğu; müminlerin seyrine doyamadığı söylendikten sonra, puta tapanların bile imana
gelmeyi arzuladığı bir cami olduğu ifade edilir. Müezzin, mahfilin üzerinde şeriat bağının bülbülüne;
imam da minberde kırmızı bir güle benzer. Tarih beyti70 şudur:
‫یزمر شمیا خیرات ركم یدتك بولیق را چوا بولك‬
‫اقح افطصم لوصا عرش عماج نیزم‬
Gelüb üç er ḳılub gitdi meger târîùh imiş Remzî
67. Hicrî tarihlerin miladî tarihe çevrilmesinde Türk Tarih Kurumu’nun internet sayfasındaki tarih çevirme kılavuzundan
faydalanılmıştır. İnternet adresi: http://193.255.138.2/takvim.asp
68. Remzî, age., vr. 77b.
69. Remzî, age., vr. 79a.
70. Bu şiirdeki tarihin çalışmada mısra değil de beyit olarak verilmesinin sebebi, camiin inşa tarihinin tamiyeli tarih olduğunun
düşünülmesidir.
253
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Müzeyyen câmi -i şer -i usûl71-i Muṣṭafâ72 ḥaḳḳâ (H. 1249 / M. 1833-34)73
Mimarî eserlerle ilgili üçüncü manzume, Târîh-i Cisr-i Veliyyülniam Abdurrahmân Paşa74 başlığını
taşımaktadır, 15 beyittir. Allah’ın yaratıcılığının büyüklüğü vurgulanarak, Şar Dağı’ndan böylesine
saf bir suyu75 akıttığı söylenir. Bu akarsu öylesine güzeldir ki ondan faydalanan herkes onu övülmeye
layık görür. Fakat coşunca ovayı çerçöple doldurur; üzerinde öyle her köprü dayanamaz, alıp denizin
eteğini öpmeye götürür. Onun için, beldenin ahalisi korkusuzca geçsin diye, yeni kemerli bir köprü
inşa edilmiştir ki köprüyü yapan usta sanki gökkuşağını örnek almıştır. Daha sonraki beyitlerde köprüyü yaptıran Abdurrahman Paşa’nın adı anılarak, kendisine dua edilir.
‫ییابیز رسج حودمم هدنر هزوا كرهن هجنیروك‬
Görince nehrüñ üzerinde memdûḥ cisr-i zîbâyı (H.1248 / M. 1832-33)
Mimarî eserlerle ilgili dördüncü manzume, Târîh-i Hammâm76 başlığını taşımaktadır ve 16 beyittir.
Manzumeye Receb Paşa’nın ömrünü hayır işleriyle geçirdiği ve sonunda bu dünyadan göçtüğü söylenerek başlanmış, kendisine ve ailesine dua ile devam edilmiştir. Receb Paşa’nın övgüye layık dört
oğlu olduğu, Abdurrahman Paşa’nın da babasının izinden giderek hayır işlerine çalıştığı ve önceden
beri harap halde olan hamamı eksiksiz şekilde yenilediği söylenmiştir. Manzumenin son beytinin iki
mısraında da tarih vardır:
‫اناج یمدآ رلیا رهاط لیب افص هناج رریو‬
‫ناجای رولوا داش رللد هدازفاافص یمامح وب‬
Virür câna ṣafâ bil ṭâhir eyler âdemi cânâ(H. 1254 / M. 1838-39)
Bu ḥammâm-ı ṣafâ-efzâda diller şâd olur yâ cân (H. 1254 / M. 1838-39)
Mimarî eserlerle ilgili beşince manzume, Târîh-i Serây-ı Hasan Paşa77 başlığını taşımaktadır ve
10 beyittir. Allah’ın yardımıyla sarayın tamamlanmasından dolayı ona şükürle başlayan şiirde, sarayın
havadar bir yerde ve akarsuyun kenarında inşa edildiği söylenmiştir. Nakışlarla süslenmiş sarayın
bahçesinde gül, karanfil, nergis ve reyhan çiçeklerinin olduğu özellikle vurgulanıp, insanların dimağını
güzel kokularıyla doldurduğu söylenir. Şiir, binayı yaptıran Hasan Paşa’ya ve ailesine dua ile biter.
Tarih mısraı şudur:
‫اشاپ ناسح یدپای اشكلد یارس ون العا كپ‬
Pek a lâ nev-serây-ı dil-küşâ yapdı Ḥasan Paşa (H.1256 / M. 1840-41)
Mimarî eserlerle ilgili son manzume, Bâb-ı Der-Tarih-i Harem-Serây-ı Celaleddin Beg Der-Karye-
71. “Usûl” kelimesi Divan’da müstensih hatasından kaynaklanan bir yazım yanlışı olsa gerek “‫ ”لوصوا‬şeklinde yanlış yazılmıştır.
Burada ve tarih hesaplamasında doğru imlası kullanılmıştır.
72. “Mustafâ” kelimesi Divan’da müstensih hatasından kaynaklanan bir yazım yanlışı olsa gerek “‫ ”افصصم‬şeklinde yanlış
yazılmıştır. İkinci “‫ ”ص‬gibi görünen harfin aslında çizgisi unutulmuş “‫ ”ط‬harfi olduğu düşünülmüş ve anlam olarak da uyduğu için
tarafımızca “Mustafâ” şekli tercih edilmiştir; tarih hesaplamasında da bu şekli esas alınmıştır.
73. Bu şiirde söz konusu edilen camiin bugün Makedonya’nın Kalkandelen şehrindeki Alaca Camii ya da bir diğer adı olan
Paşa Camii olduğu düşünülmektedir. Mehmet İbrahimgil bu cami üzerine yaptığı bir çalışmasında, camiin kapısının üstündeki
kitabeden hareketle, Abdurrahman Paşa tarafından yenilenme tarihi olarak H. 1249 / M. 1833-34 (İBRAHİMGİL, Mehmet (1997).
“Kalkandelen (Tetovo) Alaca-Paşa Camii” Vakıflar Dergisi, Sayı 26, s. 249) yılını vermektedir. Bu manzumedeki tarihi veren mısra
1247 toplamını vermektedir. İlk mısradaki “gelüb üç” ve “kılub gitdi” ifadelerinden, ikinci mısradaki hesaplamalara eklenip,
çıkartılacak rakamlar olduğu düşünülmektedir. “Gelüb üç” ifadesinden üç rakamı eklense; “kılub gitdi” ifadesinde ise kılınan şeyin
namaz olduğu ve bir vakit namaz kıldığı düşünülüp, bir çıkartılırsa 1249 yılı bulunur.
74. Remzî, age., vr. 79b.
75. Bu akarsu, bugün Kalkandelen’in içerisinden akan Pena Nehri olmalı.
76. Remzî, age., vr. 80b.
77. Remzî, age., vr.88b-89a
254
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
i Jelibe78 başlığını taşımaktadır ve 5 beyittir. Şiirde genel övgü ve dua ifadelerinin haricinde özellikle
vurgulanan bir unsur yoktur. Tarih mısraı şudur:
‫افص یاج ازف ناج یارس نوسلوا حتف یباب‬
Bâbı fetḥ olsun serây-ı cân-fezâ cây-ı ṣafâ (H.1254 / M. 1838-39)
2. Olaylarla İlgili Tarihler
A. Doğumlarla İlgili Tarihler
Divan’da 7 adet doğumla ilgili tarih manzumesi bulunmaktadır. Bunlardan ilki Târîh-i Vilâdet-i
Murteza Beg Evlâd-ı Nâzırzâde Abdulkadir Beg Sâkin-i İştib 79 başlığını taşımaktadır ve 5 beyittir.
Başlıktan da anlaşılacağı üzere İştip’te yaşayan ve Nazırzâde Abdulkadir Bey olarak tanınan şahsın
Murtezâ adındaki oğlunun doğumu için yazılmıştır. Cevher tarihtir, şiirin kenarında tarih rakamla verilmiştir ve tarih mısraı şudur:
‫هلیا بایماك هرچیا ملاع ئضترم یریم وب‬
Bu mîr-i Murtez â’yı âlem içre kâmyâb eyle (H.1257 / M. 1841-42)
Divan’da doğumla ilgili ikinci tarih manzumesi Târîh-i Vilâdet-i Mîr İsmâil Paşa Evlâd-ı Hasan
Paşa80 başlığını taşır ve 14 beyittir. Merhum Receb Paşa’nın oğlu Hasan Paşa’nın gece gündüz Allah’tan bir evlat istediği ve sonunda muradına erdiği söylenerek, bu doğuma sadece Hasan Paşa’nın
değil, bütün kardeşlerinin sevindiği ve kurbanlar keserek dağıttıkları ifade edilmiştir. Sadece kurbanlar
kesilmemiş, ne kadar derviş varsa onlara da sadakalar dağıtılmış ve gönülleri hoş edilmiştir. Çocuğu
görmek için her taraftan insanlar gelmiştir. Birçok şair de bu doğum için tarihler yazmışlardır. Bu şairlerin arasında kendinde liyakat görmeyen Remzî de makbule geçer diye bu tarihi yazmıştır. Son iki
beytin son mısraları tarihi vermektedir:
‫ردمات یخیرات هلررب یزمر زمتیب یكیا وب‬
‫الجا كپ لوبقم یرهوك ندفدص یدتیا عولط‬
‫خیرات نوچیا یدولوم هلیوس میكیدید یدلك را رب‬
‫اسارهم لیعامسا ریم هرهد وچ یدصاب مدق‬
Bu iki beytimiz Remzî birerle târîùh-i tâmdur
Ṭulû itdi ṣadefden gevher-i maḳbûl-i pek-iclâ (H.1244 / M. 1828-29)
Bir er geldi didi kim söyle mevlûdi içün târîùh
Ḳadem baṣdı çü dehre mîr-i İsmâ îl mihr-âsâ (H. 1244 / M. 1828-29)81
Divan’da doğumla ilgili üçüncü tarih Târîh-i Vilâdet-i Azîz Beg Evlâd-ı Abdurrahman Paşa 82 başlığını taşımaktadır ve 7 beyittir. Şiirde Allah’ın Rasim Paşa’ya83 lütfünden bir evlat verdiği söylenmiş
ve Receb Paşa’nın torunu Aziz Bey olduğu ifade edilmiştir. Tarih beyti şudur:
‫خیرات مدید یزمر بودیا جارحا رب دننام اعد‬
78. Remzî, age., vr. 89a.
79. Remzî, age., vr. 79b.
80. Remzî, age., vr. 83b.
81. Bu mısrada tarih olarak 1243 yılı çıkmaktadır ancak ilk mısrada “bir er geldi” ifadesiyle tarihe 1 rakamı ilave edileceği
işaret edilmiş, böylelikle 1244 tarihine ulaşılmıştır.
82. Remzî, age., vr. 84b.
83. Abdurrahman Paşa, Abdurrahman Rasim Paşa olarak da bilinir (bk. İzeti, age., s. 330; FEDAİ, Harid (2006). “Kıbrıslı Âşık
Kenzî’nin Şiirlerinde Rumeli’deki Yer, Yapı ve Kişi Adları”, Hikmet İlmî Araştırma Dergisi, Sayı 7, s. 32).
255
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
‫یراب هدیا ناسحا افص قوز مه هلی رمع زارد‬
Du â mânend bir iḥrâc idüb Remzî didüm târîùh
Dırâz ömr ile hem zevḳ84 (ü) ṣafâ iḥsân ide Bârî (H.1248 / M. 1832-33)85
Bir diğer doğum tarihi Târîh-i Rızâ Beg Evlâd-ı Hasan Paşa86 başlığını taşımaktadır ve 11 beyittir.
Hasan Paşa, Receb Paşa’nın oğullarından biridir. Müjdeciler birbiriyle yarışarak doğum haberini verdikleri ifade edildikten sonra, kurbanların kesildiği ve sadakaların dağıtıldığı söylenir. Şiir övgü ve
dua ile sona erer. Tarih, burada çocuğun adıyla oluşan terkiple verilmiştir:
‫اضر ریم ردیخیرات قوچ ەشیدنا زم هتسا‬
İstemez endîşe çok târihidür “Mîr Rız â” (H. 1251 / M. 1835-36)
Divan’da doğumla ilgili bir diğer tarih yine Hasan Paşa’nın Mahmud Tal’at adındaki oğlunun doğumu vesilesi ile yazılmıştır ve Târîh-i Vilâdet-i Mîr Mahmûd Tal’at Evlâd-ı Hasan Paşa87 başlığını
taşımaktadır. Manzume 9 beyittir. Receb Paşa’nın torunu olduğu söylendikten sonra doğum için yine
sadakaların dağıtıldığı ve kurbanların kesildiği ifade edilmiştir. Tarih, tamiyeli tarihtir:
‫خیرات رب هلیوس همرود یزمر یا یدید رلچوا بولك‬
‫هیایند راد تعلط دومحم وب هدقدصاب مدق‬
Gelüb üçler didi ey Remzî durma söyle bir târîùh
Ḳadem baṣdıḳda bu Maḥmûd Ṭal at dâr-ı dünyâya (H. 1253 / M. 1837-38)88
Divan’daki altıncı doğumla ilgili manzume Târîh-i Vilâdet-i Halîl Kâmil Beg Evlâd-ı Hıfzî Paşa89 başlığını
taşımaktadır ve 12 beyittir. Bahadırlıkla ünlü olan Hıfzî Ali Paşa’nın, Receb Paşa’nın ikinci evladı olduğu,
oğlunun doğumunun ardından kurbanlar kesilip, hediyeler dağıtıldığı söylenir. Tarih mısraı şudur:
‫انعر لك وب هدنلك هیایند راد یریرس‬
Serîr-i dâr-ı dünyâya gelende bu gül-i ra nâ (H. 1253 / M. 1837-38)
Divan’da doğumla ilgili son tarih Târîh-i Vilâdet-i Es’ad Beg Evlâd-ı Celâleddin Beg90 başlığını
taşır, manzume 12 beyittir. Şiir Celaleddin Bey’in, Receb Paşa’nın evlatlarının en küçüğü olduğunu
vurgulayarak başlar ve onun cömertliği, yiğitliği övülür. Hak erenlerden gece gündüz bir evlat istediği
ve samimiyetle yapılan duaların kabul olduğu, muradına erdiği söylenir. Çocuğun geliş müjdesi için
kurbanlar kesilmiş ve sadakalar dağıtılmıştır. Tarih mısraı şudur:
‫اقل هام دعسا ریم وب ررد انعم یلك ون‬
Nev-gül-i ma nâ durur bu Mîr Es ad-ı mâh-liḳâ (H. 1251 / M. 1835-36)
B. Toplantılarla İlgili Tarihler
Divan’da toplantılarla ilgili iki tarih manzumesi bulunmaktadır. Bunlardan ilki Târîh-i der-âmed-i
dervişân dergâh-ı Sersem Ali Baba91 başlığını taşımaktadır ve 12 beyittir. Dervişân olarak burada ta84. “Zevk” kelimesi “ze (‫ ”)ز‬ile değil, “peltek ze (‫ )ذ‬ile yazılır. Fakat ebced hesabında “ze”nin harf değeri 7 iken “peltek ze”nin
harf değeri 700’dür. Eğer kelime “peltek ze” ile yazılmış olsa tarih tutmayacağı için şair tarafından bilinçli olarak “ze”nin tercih
edildiği düşünülmektedir.
85. Tarih mısraının ebcedle toplamı 1249’u vermektedir fakat ilk mısrada “bir ihrâc idüb” sözünden hareketle 1 çıkartılarak
1248 tarihine ulaşılmıştır.
86. Remzî, age., vr. 85a.
87. Remzî, age., vr. 86a.
88. Tarih mısraının toplamı 1250’dir fakat ilk mısradaki “gelüb üçler” ifadesinden tarihe 3 rakamının ilave edileceği düşünülerek
1253 tarihine ulaşılmıştır.
89. Remzî, age., vr. 86b.
90. Remzî, age., vr. 87b.
91. Remzî, age., vr. 78a.
256
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
nımlanan kişiler, Harâbâtî Baba Tekkesi’nin, şairin adlandırmasıyla Sersem Ali Baba Tekkesi’nin,
imarını ve genişletilmesini temin eden, Receb Paşa’nın dört oğlu olduğu anlaşılmaktadır. Şair, tekkenin
açılışından duyduğu sevinci dile getirirken, Receb Paşa’nın da maksadının bu olduğunu söyler. Bunların arasında ise Abdurrahman Paşa’nın, evliya ocağını yeni baştan uyandırdığı söylenip, evliyanın
nazarında yaptıklarıyla öne çıktığı ifade edilir. Tarih mısraı şudur:
‫اباب یلع مسرس یهگرد قانور یدلوا ندینی‬
Yeniden oldı92 revnaḳ dergeh-i Sersem Ali Baba (H.1246 / M. 1830-1831)
İkinci toplantıyla ilgili tarih manzumesi de yine bu dört kardeşin bir araya gelmeleri ile ilgilidir.
Manzume Tarih-i cemiyyet-i çâr dâder evlâd-ı Receb Paşa nûru’llâhi kabre93 başlığını taşımaktadır
ve 12 beyittir. Bu manzumede söz konusu şahıslar adlarıyla zikredilip, her birinin öne çıkan özellikleri
sıralanmıştır. Şiir,
ùHaz ret-i Receb Paşa evlâdları pâk iḥtirâm
Cem olınca bir yere gün dog dı def oldı ẓalâm
beytiyle başlamaktadır. Daha sonra dört kardeşin de ârif-i billâh oldukları, insanı görür görmez ne
olduğunu anladıkları söylenir. Receb Paşa’nın ilk oğlu Abdurrahman Paşa’dır. İlmi ve yeteneğinin
çok hoş olduğu, ayrıca işinin cömertlik olduğu söylenir. Receb Paşa’nın ikinci oğlu Hıfzî Paşa’nın da
mertliği ve savaşlardaki cesareti ön plâna çıkarılır. Üçüncü kardeş, Hasan Paşa’dır. Anlayışlı ve akıllı
olduğu, gariplere hallince yardımda bulunup, onları mutlu ettiği söylenir. Dördüncü kardeş, Celâleddin
Bey’dir. Minyon tipli olmasına rağmen, anlayışta ve zekâda kuvvetli olduğu vurgulanır. Daha sonrasında şair, bu şahıslar için övgü ve duada bulunur. Son beytin her iki mısraında da tarih verilmiştir,
ayrıca mısraların altında da rakamla tarihler yazılmıştır.
‫مدید خیرات یكیا عرصم ود تیب رب ایزمر‬
‫مارم دوصقم هدلد رداعد یریح لگد زوس‬
‫رلیدلگ هیارآ رب رداد راچ هلل دمح‬
‫مایق موی یلا میك ات نوسلقص نداطح قح‬
Remziyâ bir beyt dü mısra iki târîùh didüm
Söz degil ùhayr-ı du âdır dilde maḳsûd (ü) merâm
Ḥamdü’l-illâh çâr dâder bir araya geldiler (H.1246 / M. 1830-31)
Ḥaḳḳ ḥaṭâdan ṣaḳlasun tâ kim âlâ-yevm-i ḳıyâm (H.1246 / M. 1830-31)94
92. Divan’da bu kelime hem “oldı” hem de “buldı” şeklinde okunabilecek biçimde yazılmıştır fakat “buldı” okunursa tarih bir
yıl sonrayı vermektedir. Bu yüzden “buldı” okunuş şeklindeki “be” ve “vav”ın üzerine “elif” ve “vav” yazıldığı düşünülmektedir.
Ayrıca bu dört kardeşin bir araya gelmeleriyle ilgili bir sonraki tarih manzumesinin yılının da 1246 olması, bu tarihin aynı olduğunu
düşündürmektedir.
93. Remzî, age., vr. 78b.
94. Her iki mısraın ebced hesabıyla toplamı 1246 çıkmamaktadır; birinci mısraın toplamı 1243, ikinci mısraın toplamı 1237’dir.
Divan’da mısraların altında rakamla 1246 tarihi rakamla yazıldığı için burada da tarih bu biçimde yazılmıştır. Tarihin, tamiyeli tarih
olması ihtimali sebebiyle önceki beyite de burada yer verilmiştir. Eğer bir önceki beyitte tarihe ilave olacak rakamlara işaret varsa
da tarafımızca bulunamamıştır.
257
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
C. Kitap Yazımı İle İlgili Tarih
Divan’da bu başlık altında değerlendirilebilecek bir manzume vardır ve Köprülülü Muhammed Beg Kitâb-ı Muhammediyye’yi İnşâ Kıldugı Zamân Matlub Eylediği Târîhdür95 başlığını taşır. Şiir 12 beyittir. Başlıktan da anlaşılacağı üzere Köprülülü olan ve şiirde adı Muhammed Mir Ahmed Ağazâde olarak geçen kişi, yeni bir
Muhammediyye istinsahı için şairden tarih yazmasını talep eder. İlk dört beyitte Muhammediyye ve yazarı Yazıcıoğlu
Muhammed Efendi söz konusu edilir. Yazıcı oğlu için, bilgin ve sahibü’l-icâd sıfatlarını kullanan şair, Muhammediyye hakkında da çok güzel bir telif eser olduğu, hakikatin sırrını keşfettiği, kenarsız bir deniz gibi olduğu ve içerisindeki her bir nüktenin inciye benzediğini söyler. Kitabın konusunu, peygamberlerin şahının övgüsü şeklinde
açılayan şair, her tarafı ayet ve hadislerle dolu olan bu kitabı okudukça müminlerin imanı artar demektedir. Manzumede müstensihin, kitabı istinsah etme sebebi olarak, günahlarının affına sebep olacağı ümidi dile getirilir. Daha
sonra Remzî, müstensihin edeple eline kalemi alıp, güzel bir yazıyla kitabı yazdığını; her bir noktasının hakikat incisine ve sevgilinin yanağındaki benlere benzediğini; görenlerin gerçekten beğendiğini söyler. Sonrasında eser sahibi
için duada bulunur. Tarih beyti şudur:
‫خیرات یزمر یا هب هلیوس یدید را رب بولگ‬
‫اشنا یدلیا یباتك وب یهیلآ نوع بوریا‬
Gelüb bir er didi söyle be ey Remzî târîùh
İrüb avn-ı İlâhî bu kitâbı eyledi inşâ (H. 1250 / M. 1834-35)96
Ç. Memuriyet İle İlgili Tarih
Divan’da Sofyalı Osmân Paşa’nın Vezaret Târîhidür97 başlıklı, memuriyetle ilgili bir manzume bulunmaktadır.
Şiir 6 beyittir. Manzumede dönemin padişahı Sultan II. Mahmûd’un da adı geçmektedir. Sultan Mahmud, Osman
Paşa’yı Niş’in muhafazası için vezirlik rütbesiyle tayin etmiştir. Şiirde genel övgü ve dua ifadelerinin haricine bu
bilgiler bulunmaktadır. Tarih beyti şudur:
‫خیرات یدلیوس فتاه هرای یرای راچ یدروتك‬
‫داب كرابم لوا مئاد زاش هلیا تلود مدامد‬
Getürdi çâr yârı yâre hâtif söyledi târîùh
Dem-â-dem devlet ile şâz dâ im ol mübârek bâd (H. 1250 / M. 1834-35)98
D. Vefatlarla İlgili Tarihler
Remzî Divanı’nda vefatla ilgili iki adet manzume bulunmaktadır. Bunlardan ilki Sofya Mütesellimi Merhûm Es’ad
Ahmed Begin Vefat Târîhidür99 başlığını taşıyan 6 beyitlik manzumedir. Metinden hareketle, adı geçen kişinin görevinin
başında iken aniden öldüğü anlaşılmaktadır. Cömertliğiyle övülen merhumun bu özelliği sebebiyle, dünyanın kendisini
çekemediği ve ona ölüm kadehini sunduğu, dostlarının da büyük üzüntü yaşadığı söylenir. Tarih mısraı şudur:
‫یدلوا ناور هسودریف ئوس یرهد یناف وب یدوق‬
Ḳodı bu fânî dehri sûy-ı fîrdevse revân oldı (H. 1237 / M. 1821-22)
Vefatla ilgili ikinci tarih manzumesi de Sofya Mütesellimi Es’ad Ahmed Bey’in karısı için yazılmış olmalı. Manzume sırası olarak, hemen söz konusu şahsın vefatıyla ilgili manzumenin ardından geliyor olması, bu yönde bir
fikir uyandırmaktadır. Şiir Yine Merhûmun Zevcesinün Târîh-i sûznâkidür100 başlığını taşımaktadır ve 6 beyittir.
95. Remzî, age., vr. 81b.
96. İkinci mısraın toplamı 1249 tarihini vermektedir fakat ilk mısradaki “gelüb bir” ifadesi sebebiyle tarihe 1 rakamı ilave
edileceği düşünülerek 1250 tarihine ulaşılmıştır.
97. Remzî, age., vr. 82a.
98. Tarih mısraının toplamı 1246 yılını vermektedir ancak ilk mısradaki “getürdi çâr” ifadesinden, tarihe 4 rakamının ilave
edilmesi gerektiği düşünülerek 1250 yılı bulunmuştur.
99. Remzî, age., vr. 82b.
100. Remzî, age., vr. 83a.
258
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Manzumede “Olupdı Müslime ol zât- ı pâkün nâmı çün dilde” mısraından vefat eden hanımın adının Müslime olduğu anlaşılmaktadır. Manzumenin diğer kısımlarında merhume için genel ifadelerle övgü ve kaybından duyulan
üzüntü dile getirilmiştir. Tarih mısraı şudur:
‫هللا بیبح تنب همطاف لوا اكا هلوا عیفش‬
Şefî ola aña ol Fâṭıma binti Ḥabîbu’llâh (H. 1236 / M. 1820-21)
SONUÇ
Bu çalışmayla, daha önce kendisi hakkında hiçbir bilgi olmayan, 19. yüzyıl Bektaşi şairlerinden Remzî hakkında
ilk bilgi ve tespitler ortaya konulmuştur. Buna göre, şairin bugünkü Makedonya sınırları içerisinde hayatını sürdürdüğü, özellikle Kalkandelen şehrinin çevresinde şekillenen şiirlerden anlaşılmaktadır. Yaşadığı dönem, 18. yüzyılın
sonlarıyla 19. yüzyılın ilk yarısı olarak tahmin edilebilir. Bektaşi tarikatının müntesibi olduğu anlaşılan Remzî, şiirlerinde ehl-i beyt ve on iki imam sevgisini sıkça dile getirmiş; bunun yanında özellikle Balkan coğrafyasındaki
Bektaşi tarikatının pirlerini de şiirlerinde konu edinmiştir. Genel olarak tasavvufî ve ilahî aşkı konu alan şiirlerinde,
yaşadığı dönemin klâsik Türk şiirinin özellikleri görülür. Hayatı hakkında biyografik kaynaklarda bilgi bulunmayan
şairin Divan’ı, şimdilik kendisi hakkında bilgi verebilecek en sağlam kaynaktır.
Remzî, yazmış olduğu 19 adet tarih manzumesiyle yaşadığı dönemine bir anlamda tanıklık etmiş; aynı zamanda
kendisi, yaşadığı dönem, coğrafya ve olaylarla ilgili okuyucusuna ipuçları vermiştir. Sadece tarih manzumelerinden
bile yola çıkılarak, şairin yaşadığı sosyal çevre, dönemin idarecileri ve önde gelen kişilerle bu kişilerin münasebetleri
hakkında bilgi bulmak mümkündür. Bir anlamda tarih bilimine yardımcı olabilecek bu bilgiler, sadece bir tarih bilgisinden ziyade, kültürel ve sosyal anlamda da yıllar sonrasına ipuçları sunmaktadır.
KAYNAKÇA
AYDEMİR, Yaşar-HAYBER, Abdulkadir (2007). Makedonya Kütüphaneleri Türkçe Yazma Eserler Kataloğu,
TİKA Yayınları, Ankara.
ERGUN, S. Nüzhet (1956). Bektaşi-Kızılbaş ve Alevi Şairleri ve Nefesleri, Cilt 3, İstanbul Maarif Kitaphanesi,
İstanbul.
FEDAİ, Harid (2006). “Kıbrıslı Âşık Kenzî’nin Şiirlerinde Rumeli’deki Yer, Yapı ve Kişi Adları”, Hikmet İlmî
Araştırma Dergisi, Sayı 7, s. 29-37, Gostivar / Makedonya.
http://193.255.138.2/takvim.asp (Hicrî tarihleri milâdî tarihe çevirmede kullanılmıştır).
İBRAHİMGİL, Mehmet (1997). “Kalkandelen (Tetovo) Alaca-Paşa Camii” Vakıflar Dergisi, Sayı 26 s. 249266, Ankara.
İSEN, Mustafa (1997). Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yayınları, Ankara.
İZETİ, Metin (2013). Balkanlar’da Tasavvuf, İnsan Yayınları, İstanbul.
KILIÇ, Filiz (1994). Meşâ irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Tenkitli Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
NURESKİ, Dzuneis (2006). Tezkirelere Göre Bugünkü Makedonya Şehirlerinden Yetişen Divan Şairleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖZMEN, İsmail (1998).Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, Cilt 4 (19. Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
REMZÎ, Divan, Makedonya Millî Kütüphanesi OMCT I/159, Üsküp.
SALİH, Eyüp (2010). Makedonya’daki Tarikatler, Silsileleri, Maneviyat Büyüklerinin Hayatları ve Hizmetleri,
Baltürk, http://www.balturk.org.tr/makedonyadaki-tarikatler-silsileleri-maneviyat-buyuklerinin-hayatlari-ve-hizmetleri/ (Erişim Tarihi: 28.06.2014).
259
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dr. Satı KUMARLITAŞ
MAKEDONYA’DA BİR YATIR: HIDIR BABA’DAN AZİZ NİKOLA’YA*
Özet
Balkanlar, günümüzde Türk kültürünün yaşadığı önemli coğrafyalardan biridir. 14.-15.yüzyıllardan itibaren Sarı Saltık gibi gazi dervişler öncülüğünde Müslümanlaşıp Türkleşen bu coğrafya, Balkan savaşlarında
kaybedilse de günümüzde Türk kültürünün gelenek, görenek ve inanışlarıyla yaşadığı yerlerden biridir. Geçmişte bu coğrafyanın vatanlaşmasında önem arz eden yatırlar, günümüzde ise bulunduğu yerlerdeki TürkMüslüman nüfusunun varlığına ve yoğunluğuna göre varlığını devam ettirmektedir. Bu yatırlardan birisi
Makedonya’da bulunan Hıdır Baba yatırıdır. Rivayetlere göre Hıdır Baba, Balkanlara 14. yüzyılda Horasan’dan gelerek yerleşmiş, tekke kurmuş ve Balkanların Türkleşip Müslümanlaşmasına hizmet etmiştir.
Hıdır Baba yatırı, Makedonski Brod’da bulunmaktadır. Ancak günümüzde bu yörede yaşayan Türklerin
kalmaması ve Hıristiyan nüfusun etkisiyle Hıdır Baba yatırı, Aziz Nikola ismiyle kiliseye dönüştürülmüştür.
Bugün hem Hıristiyanlar tarafından hem de Makedonya’da yaşayan Bektaşiler tarafından ziyaret edilmektedir. Hıdır Baba Tekkesi ise yatırın Hıristiyanlaştırılmasından sonra Kırçova’ya taşınmıştır. Tekke günümüzde daha çok Arnavut asıllı Bektaşilerin merkezlerinden biri olarak hizmet etmektedir. Bildiri’de, geçmişte
Balkanların Türkleşmesinde Horasan’dan gelen dervişlerin etkisi ve bu dervişlere ait yatırların önemi ve
günümüzde ise bölgedeki Türk varlığının zayıflaması Makedonya’daki Hıdır Baba örneğinden yola çıkılarak
ele alınacak, ayrıca Hıdır Baba’nın Makedonya’da yaşayan Bektaşiler arasındaki yeri menkıbeler ve nefesler
aracılığıyla değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Makedonya, Bektaşi, yatır, Hıdır Baba, Sv. Nikola.
Giriş
Balkanlar, günümüzde Osmanlı mirasına sahip ve Türk kültürünün izlerini takip edebildiğimiz önemli
coğrafyalardan biridir. Yaklaşık 600 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan bu coğrafyanın değişik bölgelerinde
bugün Türkler yaşamakta ve onlar vesilesiyle de Türk kültürü yaşamaya devam etmektedir.
Balkanların, her ne kadar Osmanlı döneminde fethedildiği söylense de, bu coğrafyanın çok daha önce bir
Türk yerleşimi olduğu bilinmektedir. Balkanlar, VI. Yüzyıldan itibaren Türk kavimlerinin gelip yerleştiği bir
yurt olmuştur. Asya içlerinden kuzey Karadeniz yolu aracılığıyla gelen atlı göçebe Türk kavimleri Balkanlarda
güçlü devletler kurmuşlar, fakat zamanla Slavlaşmışlardır. Balkanlara ikinci Türk göçü dalgası Anadolu üzerinden 1260’lı yıllarda Moğol saldırıları nedeniyle Selçuklular zamanında olmuştur. Bu göçte Sarı Saltık Baba
dikkat çekmektedir. Osmanlı döneminde ise 1354 yılında Orhan Gazi’nin Gelibolu’yu fethi ve ardından
1361’de Edirne’nin fethinden sonra Balkanların fethi başlamıştır. Bu tarihten sonra Osmanlılar Bulgaristan
ve Makedonya içlerine kadar egemenliklerini genişletmişlerdir. I Beyazıt döneminde (1389-1402), Mora’dan
Tuna’ya kadar bütün Balkanlar, egemenlik altına girmiştir. Üsküp; Makedonya, Arnavutluk ve Bosna’ya
giden yolların birleştiği bir merkez olup Balkanların fethinde hareket üssü olmuştur (İnalcık 2003: 17-26).
* Bu yazı, Balkanlarda Türk Varlığı Uluslararası Sempozyumu’nda (7-8 Kasım 2015 İzmir) bildiri olarak sunulmuştur.
 * Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, satileri@hotmail.com.
260
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda yaklaşık altı yüz yıl hüküm sürmesi yalnızca askerî başarılarla açıklanamaz. Anadolu’nun Türkleşip Müslümanlaşmasında nasıl Horasan erenlerinin, başka bir ifade ile abdalân-ı Rum denilen abdalların ve babaların rolü varsa, Balkanların da gerek fethinde gerekse Türkleşip
Müslümanlaşmasında aynı şahsiyetlerin etkisi olmuştur. Ömer Lütfi Barkan’ın kolonizatör Türk dervişleri
dediği bu şahsiyetlerin bir kısmı öncü birlikler olarak fetih hareketlerine katılmışlar (Barkan 1942: 282), bir
kısmı ise fethedilen topraklardaki tamamen boş ve tenha yerlere yerleşmişlerdir. Yerleştikleri yerlerde tekke
ve zaviyeler kurmuşlar, müritleriyle birlikte buralarda ziraat ve hayvan yetiştirmek gibi işlerle uğraşmışlardır.
Böylelikle yerleştikleri yerler birer köy, tarikat ve kültür merkezi haline gelmiştir (Barkan 1942: 290-291).
Özellikle dağ başlarında asayişin sağlanması ve yolculuğun temini için tekke ve zaviyeler kuran Bektaşi
dervişleri (Barkan 1942: 293), Anadolu’dan gelen yeni göçlerle birlikte buraları “vatan” haline getirmişlerdir.
Bu tekke ve zaviyelerin kurucuları şeyh ve dervişler, genellikle oraya yerleşen muhacirlerin kabile şefleri
veya aşiret reisleridir (Barkan 1942: 295). Balkan coğrafyasına gelerek buraların fethine öncülük eden şeyh
ve dervişlerin en meşhurları Sarı Saltık, Otman Baba, Akyazılı Sultan ve Demir Baba’dır. Yaşadıkları dönemlerde bir anlamda misyonerlik yapan bu şeyh ve dervişlerin yatırları, öldükten sonra da o bölgede yaşayan
Türk ve Müslümanlar için birer ziyaret merkezi olmuşlardır.
Balkanların Osmanlı hâkimiyetinden çıkışı, bölgedeki Türk nüfusunun azalmasına yol açmış, bu durum
ise bu Balkan coğrafyasındaki kültür izlerimizin önemli bir kısmının yok olmasına, bir kısmının ise zayıflamasına neden olmuştur. Geçmişte bu coğrafyanın vatanlaşmasında önem arz eden yatırlar, günümüzde bulunduğu yerlerdeki Türk-Müslüman nüfusunun varlığına ve yoğunluğuna göre varlığını devam ettirmektedir.
Bildiride ele aldığımız Hıdır Baba yatırı Makedonya’da bulunmaktadır. Yaklaşık iki milyon nüfusa sahip
Makedonya’da günümüzde Makedon, Arnavut, Türk, Sırp, Boşnak, Roman gibi pek çok etnik kültürden
insan yaşamaktadır. Burada yaşayan Türk, Arnavut, Boşnak, Romanların etkisiyle Müslüman kültürü etkisini
devam ettirmekle birlikte Hıristiyan kültürü daha baskın durumdadır. Osmanlı’nın Makedonya’dan çekilişinden sonra bu coğrafyanın demografik yapısı değişmiş, bu da bölgenin dinî ve kültürel yapısını değiştirmiştir.
Makedonya’daki Bektaşiler arasında Hıdır Baba, Hıristiyanlar arasında ise Sv. Nikola olarak bilinen yatır örneği, bu değişime güzel bir örnek temsil etmektedir. Bildiride öncelikle Hıdır Baba yatırı tanıtılacak, ardından
Makedonya’da yaşayan Bektaşiler arasında Hıdır Baba hakkında rivayet edilen efsanelere değinilecektir.
1. Hıdır Baba Yatırı ve Tekkesi
Hıdır Baba yatırı, Kırçova’ya bağlı Makedonski Brod’un güneybatısında, şehre yukarıdan bakan yüksek
bir yerde bulunmaktadır. Yatıra 41-42 basamaklı uzun taş merdivenlerden tırmanarak çıkılmaktadır. Bugün
dışarıdan bakıldığında yatır, bir kilise görünümündedir. Buraya çeşitli zamanlarda ziyaret için gelen Bektaşiler, buranın Hıdır Baba Türbesi olduğunu, ancak sonradan Hıristiyanlar tarafından Sv. Nikola Kilisesi’ne
dönüştürüldüğünü söylemektedirler. Yapı, bir kare formundadır. Giriş kapısı, yapının batı tarafındadır. Ancak
kapının eskiden yapının doğu tarafında olduğu, sonradan buraya alındığı Bektaşiler tarafından söylenmektedir. Kapının eski yerine ise dışarıya doğru yarı çember şeklinde bir çıkıntı yapılmıştır. Binanın güney tarafında ise bir tane küçük dörtgen şeklinde ve demir parmaklıklı bir pencere vardır. Yatırın içinde, güneydoğu
tarafında bir sanduka bulunmaktadır. Bektaşiler de bu sandukanın daha önce yatırın ortasında olduğu, ancak
daha sonra Hıristiyanlar tarafından duvara doğru taşındığını belirtmektedirler. Türbeye çıkan merdivenlerin
yanı başındaki eskiden misafirhane olarak kullanılan tarihi Hasan Bey konağı da yine Makedonlar tarafından
kullanılmaktadır.
Hıdır Baba yatırının en belirgin ve dikkat çeken yanı ise, yatır duvarlarının bir kısmında Hz. İsa ve aziz resimleri ve figürlerinin, bir kısmında ise Hz. Ali ve Hz. Hüseyin’in resimlerinin asılı durumda olmasıdır. Geçmişte Bektaşi simgeleri daha fazla iken bugün azalmıştır ve Hıristiyan belirtileri daha fazladır. Buraya ziyarete
gelen Hıristiyanlar ve Müslümanlar, kendi inanışlarına göre ibadetlerini yapmaktadırlar. Hıristiyanlar sandu261
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
kanın ayakucuna Hz. İsa’nın havarilerini temsilen genellikle 12 mum; Müslümanlar ise sandukanın başucuna
Allah, Hazret-i Muhammet ve Hazret-i Ali’yi temsilen sandukanın başucuna 3 mum yakmaktadırlar.
Hıdır Baba Tekkesi ise Makedonski Brod’daki Müslüman nüfusunun göçünden dolayı, Kırçova’ya taşınmıştır. 1912 yılında buranın Sırplar tarafından istila edilmesinden sonra tekkenin postnişini olan Muharrem
Baba (Salih Niyazi dedebadan babalık almıştır) Kırçova’ya taşınarak 1934 yılında burada bir yer satın almış,
bir tekke oluşturmuş, adını da Hıdır Baba Tekkesi koymuştur. Yani bugün Hıdır Baba’nın yatırı ile tekkesi
ayrı ayrı yerlerdedir. Kırçova’daki tekke, bugün Arnavut Bektaşîlerinin süreklerinin yapıldığı bir merkez
durumunda olup muhabbetler (cem ayini) Arnavutça yapılmaktadır. Burada her Perşembe muhabbet edilmektedir. Tekkenin postnişini Eyüp Baba’dır.
Hıdır Baba yatırı, hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlar tarafından sahiplenilmekte ve çeşitli vesilelerle
ziyaret edilmektedir. Özellikle 6 Mayıs’ta Müslümanlar Hıdrellez için, Hıristiyanlar da Gjurgioavden (Az.
Gjorgii-Az. Yorgi) bayramı için ziyaret edip ibadet etmektedirler. Hıristiyanlar, Osmanlıların Balkanlara
gelişinden önce yatırın bulunduğu yerde kilise olduğunu, Osmanlıların burayı tekkeye dönüştürdüğünü,
XX. yüzyılda ise yeniden kilise olarak devreye sokulduğunu belirtmektedirler. Genelde Bektaşi tarikatı mensubu Müslümanlar ise, tekkenin kuruluşundan bu yana bugün olduğu gibi sadece tekke olduğuna inanmaktadırlar (Koneska 2009: 242). Mabedin tarihi yeteri kadar bilinmemekte ve bu nedenle de bu konuda pek
çok varsayım bulunmaktadır. Varsayımlardan birine göre, Brod’da tekkenin bulunduğu yerde daha önce Az.
İliya Kilisesi ve Uraşec Manastırı vardır. Tekke, XV. yüzyılda faaliyetleri kendinden sönen Uraşec Manastırı’nın yerine yapılmıştır. Bu bilgi halk arasındaki rivayetlere dayanmaktadır. Hatta Orta Çağa ait belgelerde
Az. Nikola Kilisesi hakkında da herhangi bir bilgi yoktur. İliya Kilisesi ve Uraşec Manastırı’nın yeri kaynaklarda tam olarak belirtilmemiştir (Koneska 2009: 246).Orta Çağ’da Az. Nikola Kilisesi’nin bulunduğuna
dair bir bilginin olmamasına dayanan başka bir varsayıma göre, Az. Nikola, sadece sonradan Bektaşi babası
Hıdır Baba ile ilişkilendirilmiştir (Koneska 2009: 246-247).
Burada Ömer Lütfi Barkan ile Ahmet Yaşar Ocak’ın bu tarz yerler hakkındaki görüşlerine değinmek de
konuyu aydınlatmak açısından gereklidir. Ömer Lütfi Barkan, bazı kayıtlara dayanarak Türklerin fethettikleri
yerlerde özellikle boş ve tenha yerlere yerleşerek buralara zaviyeler kurduğunu belirtmektedir (Barkan 1942:
284). Ahmet Yaşar Ocak’a göre ise, X.-XII. yüzyıllarda İslâmiyet Orta Asya’da yayılırken, tekkelerin çoğu,
eski Budist manastırlarının yerine ya da yakınlarına inşa edilmiş zamanla bu manastırlar çevresinde menkıbeler İslâmîleştirilmiştir. Aynı olay, Türkler Anadolu’ya yerleştikleri sırada da vuku bulmuştur. Genellikle
gayri sünni tarikatlara mensup şeyh ve dervişler, tekkelerini terk edilmiş ya da henüz faaliyette olan kilise
ve manastırların yerine veya civarına yerleşmişlerdir. Onlar hakkında anlatılan menkıbeler aracılığıyla zamanla buraları İslâmîleşmiştir (Ocak 2010: 16-17). Ahmet Yaşar Ocak’ın bu görüşleri Balkanlardaki yatırlara
teşmil edilebilir. Vaktiyle Hıristiyanlık da Anadolu’da yerleşirken aynı metodu kullanmıştır (Ocak 2010:
16). Bu durum bütün dünya kültürleri için geçerli olabilecek bir durumdur. Ancak Hıdır Baba yatırında
önemli olanın, bu kutsal mekânın ilk sahibinin Hıdır Baba mı yoksa Sv. Nikola mı olduğu değildir. Makedonya gibi çok etnik yapılı ve çok kültürlü, aynı zamanda geçmişten günümüze savaşlar nedeniyle demografik yapısı değişken olan bir ülkede, bir yatırın hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlar tarafından
sahiplenilmesi normaldir. Hıdır Baba yatırının bulunduğu yer olan Makedonski Brod’da bugün sadece Hıristiyanlar yaşıyor olsa bile, buraya 70-80 km. mesafede yaşayan Türkler ve Bektaşî tarikatına bağlı Müslümanlar, dönüşümün yakın zamanda gerçekleşmesi ve Hıdır Baba hakkında anlatılan efsaneler sayesinde
burayı sahiplenmektedirler.
2. Hıdır Baba Hakkında Anlatılan Efsaneler
Hıdır Baba yatırını bugün Kırçova’da yaşayan Bektaşiler ile Pirlepe’ye bağlı Kanatlar köyünde yaşayan
Bektaşiler ziyaret etmektedirler. Daha önce belirtildiği üzere, Kırçova’da bulunan Hıdır Baba tekkesi Arnavut
262
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
kökenli Bektaşilerin merkezi olup burada Bektaşi süreği Arnavutça gerçekleştirilmektedir. Türklerin yaşadığı
Kanatlar köyünde ise Dikmen Baba Tekkesi bulunmaktadır, buradaki Bektaşi süreği ise Türkçe gerçekleştirilmektedir. Hıdır Baba ile ilgili rivayetler, Kanatlar köyünde yaşayan Türkler tarafından Kanatlar köyünün
kuruluşuna bağlı olarak anlatılmaktadır.
Mevzubahis köyün kuruluşu hakkında resmî bilgiler yoktur. Rivayetlere göre Dikmen Baba ile Hıdır
Baba, Horasan’dan gelen Hacı Bektaş Velî tarafından Anadolu üzerinden Balkanlara gönderilmişlerdir. Hıdır
Baba Hazret-i Muhammed’in torunlarından İmam Hasan’ın soyundan geldiği için şerif, Dikmen Baba ise
İmam Hüseyin’in soyundan geldiği için seyittir. Onlar doğrudan Kanatlar’a gelmemişlerdir. Önce Kanatlar’a
80 km. uzaktaki Makedonski Brod’a yerleşmişlerdir. Hıdır Baba Sultan Dikmen Baba’nın mürşididir. O sırada Dikmen Baba’nın adı Mehmet’tir. Bunlar tac ve hırkalarıyla buraya geldiklerinde yöre halkı onları pek
benimsemez ve onlara yer vermek istemezler. O sırada Allah tarafından Hıdır Baba Sultan’a bir güç verilir.
Hıdır Baba Sultan dervişi Mehmet’e “Sen biraz burada bekle, ben gökyüzüne çıkıp bir gezineyim” der. Güvercin şeklinde gökyüzüne çıkar, araziyi gözler. Sonra yine güvercin şeklinde yere iner. Bir müddet sonra
onun gezdiği alanlarda hastalık belirmeye başlar. İnsanlar genç yaşlı demeden vefat etmeye başlar. Bunu
gören yöre halkı bunların keramet sahibi, ermiş kişiler olduğunu anlarlar. Yanlarına gidip, “Hangi milletten
olursanız olun, yeter ki bu hastalığı bizim başımızdan def edin. Biz size yer vereceğiz” derler. Bir öküz derisi
kadar yer vereceklerini söylerler. Hıdır Baba Sultan, o deriye bir gülbenk çeker, niyaz eder, öküz derisi 600
hektar kadar yer kaplar. O yer Hıdır Baba Sultan’a devredilir. Hıdır Baba ile dervişi Mehmet buraya yerleşerek Treska ırmağı üzerinde dört tane değirmen yaptırır. Orada gelen gidene yemek yedirip yardım ederler.
O zaman halk bunların ne kadar iyi insan olduğunu anlar. Hıdır Baba ile dervişi Mehmet böylelikle bu yörede
saygınlık kazanırlar.
Haklarında anlatılan başka bir efsaneye göre, bir gün aşure verilecekken, Hıdır Baba, dervişi Mehmet’e aşağıdaki Treska ırmağından Tekke dağında kaynattıkları aşure kazanları için su almasını söyler. Fakat Derviş
Mehmet’in su getireceği tulumu deliktir. Hıdır Baba “Sen bu tulumu dik, aşure kazanlarına su getir” der. Derviş
Mehmet, “Hayır baba erenler, ben bu tulumu dikmem” diyerek ilk kez mürşidine karşı gelir. Tulumun ağzı
açık olmasına rağmen bir damla su akmaz. Tulumla suyu aşure kazanlarına getirir. Hıdır Baba bunu görünce,
“Mehmetim, artık Tanrı sende sıfatlarını göstermiş. Çünkü her bir canda Tanrının sıfatları var. Sana bu sıfatları
verdiği için bir postta iki aslan oturmaz” der. Ateşten bir odun parçası alır ve fırlatır. “Bu ateşin düştüğü yer,
senin yurt yerin olacak. Orada da Türklüğe, Müslümanlığa, Hoca İmam Cafer mezhebine, Bektaşiliğe hizmet
edeceksin” der. Bu şekilde ikrarını alarak ateşli korun düştüğü yere gelerek Kanatlar köyünü kurar.
Bugün Bektaşiler arasındaki bir inanışa göre, tekkenin bulunduğu Kırçova’dan her akşam bir ışık çıkar,
Kırçova’yı gezer ve sonra Hıdır Baba yatırına gider. Bu ışık Hıdır Baba tekkesinin ve yatırının ayrı yerlerde
de olsa, esasen maneviyatta bir ve bütün olduğunu gösterir gibidir.
Bu efsanelerde Hıdır Baba ve dervişi Dikmen Baba’nın, Türklerin Balkanlara gelip yerleşmesi ve buraları
yurt edinmesindeki etkileri göstermiş oldukları kerametlere dayanarak anlatılır. Bu efsaneler, bu velîlerin
Türkistan’daki Ahmet Yesevî ve Anadolu’daki Hacı Bektaş Velî yolunun devam ettiricileri olduğunu göstermektedir. Bu açıdan Türklerdeki velî kültü Türkistan, Anadolu ve Balkanlarda birbirinin devamı niteliğinde
ve bir bütün oluşturacak niteliktedir. Hıdır Baba hakkında anlatılan efsanelerin oluşumunda da tabiat kültlerinin, Uzak Doğu ve İran dinleri, Şamanizm ve Kitab-ı Mukaddes kaynaklı inançların etkisi olmuştur.
Hıdır Baba ve Dikmen Baba etrafında anlatılan efsanelerde, kuş kılığına girerek şekil değiştirme, halka
felaket musallat ederek onları cezalandırma, ucu ateşli odun fırlatarak gidilecek ve yurt edilecek yeri belirleme, suyun kaptan akmamasını sağlayarak tabiat kuvvetlerine hâkim olma gibi daha çok Bektaşi menakıpnamelerinde karşılaşılan motifler mevcuttur (Bk. Gölpınarlı 1995, Mazıoğlu 2000, Ocak 2000). Bunun
dışında “Didon hilesi” olarak tarif edilen ve farklı kültürlerde de örnekleriyle karşılaşılan öküz derisinin kaplayacağı yer kadar yer çevirme motifi (Boratav 1995: 99), efsanelerdeki kerametlerdendir. Hıdır Baba ve
263
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dikmen Baba, bu kerametler sayesinde saygınlık kazanarak yerleştikleri yerleri yurt edinmişlerdir.
Günümüzde Hıdır Baba, yatırı, tekkesi ve hakkında anlatılan efsanelerle değil, Bektaşi ayinlerinde söylenen nefesler aracılığıyla da varlığını devam ettirmektedir. Hıdır Baba hakkında söylenen nefesin sözleri
şu şekildedir:
“Ağlaya ağlaya geldik mürada
Ver bizim muradı Şah Idır Baba
Dost Dikmen Baba
Yüz sürüp deryağına feryate geldim
Ver bizim muradı Şah Idır Baba
Dost Dikmen Baba
Deryağına geldim ben derviş oldum
Hakikat maddeni menande buldum
Tuttular elimden imane geldim
Ver bizim muradı Şah Idır Baba
Dost Dikmen Baba
Senin dervişlerin semah döner
Pişirmiş özünü kazende kaynar
Hakikat kanisin çırağın yanar
Ver bizim muradı Şah Idır Baba
Dost Dikmen Baba
Senin dervişlerin semah döner
Pişirmiş özünü kazende kaynar
Hakikat kanisin çırağın yanar
Ver bizim muradı Şah Idır Baba
Dost Dikmen Baba
(Derviş Halim) derler yüzünde hürmet
Mazlum bırakma bizi nesli Muhammed
Pirim Alim sensin sendenda Mürvet
Ver bizim muradı Şah Idır Baba
Dost Dikmen Baba”
264
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Sonuç
Balkan coğrafyası yüzyıllardır çok etnik yapıya sahip bir coğrafya olmuştur. Makedonya da bugün çok
etnik yapılı ve çok kültürlü ülkelerden biridir. Geçmişteki Osmanlı hâkimiyeti ve bugün burada yaşayan
Türk ve Müslümanlar sayesinde Türk kültürü Makedonya’da çeşitli alanlarda varlığını göstermektedir.
Balkanların Türk vatanı haline gelmesinde bu Horasan erenlerinin etkili payı olmuştur. Onlar kurdukları
tekke ve zaviyelerle, hem dini anlamda, hem de içtimai ve ekonomik anlamda yerleştikleri yerleri kalkındırmışlardır. Anadolu’nun fethedilmesi ve Türkleşip Müslümanlaşmasında etkili rolleri olan şeyh ve dervişler
ile Balkanların Türkleşip Müslümanlaşmasında rolleri olan Hıdır Baba gibi şahsiyetlerin hiçbir farkı yoktur.
Gittikleri yerleri birer “vatan” toprağı haline dönüştüren bu eşsiz şahsiyetler, öldükten sonra da yatır haline
dönüşen makamlarıyla buraların sahipleri ve koruyucuları olmuşlardır.
Hıdır Baba’nın Balkanlardaki varlığı bölgedeki siyasî ve sosyal şartlar nedeniyle maddî makamı olan
yatırı açısından zayıflamış ve zayıflamaya devam etmektedir. Ancak Makedonya’da yaşayan Bektaşiler arasında onun hakkında anlatılan efsaneler, hem Hıdır Baba hem de Dikmen Baba’nın bu coğrafyadaki var
olma mücadelesini göstermektedir.
Kaynakça
Barkan, Ömer Lütfi (1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I: İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”. Vakıflar Dergisi, 2 (1942):
279-386.
Boratav, Pertev Naili (1995). Türk Halkbilimi I 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı.
Gölpınarlı, Abdülbaki (1995). Manakıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî “Vilâyet-nâme”. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
İnalcık, Halil (2005). “Türkler ve Balkanlar”. Bal-Tam Türklük Bilgisi, 3: 20-44.
İnalcık, Halil (2009). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ. İstanbul: YKY.
Koneska, Elizabeta (2009). “Makedonski Brod’daki Nikola Kilisesi Ya Da Hıdır Baba Türbesinin Tarihi
Konusundaki İkilemler”. III. Uluslararası Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (30-31 Ekim,
2009, Üsküp/Skopje) Hacı Bektaş Velî’nin Tarihsel Kimliği, Düşünce Sistemi ve Etkileri. Editörler: Prof.
Dr. Gıyasettin Aytaş, Yrd. Doç. Dr. Yusuf Doğan, Araş. Gör. Deren Başak Akman Yeşilel). Ankara: Gazi
Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, 241-248.
Mazıoğlu, Hasibe. (2000). “Ahmed-i Yesevi’nin Anadolu’ya Attığı Ateşli Eğsi”. Yesevilik Bilgisi. (Hazırlayanlar: Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 459–464.
Ocak, Ahmet Yaşar (2000). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ocak, Ahmet Yaşar (2010). Kültür Tarih kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım).
Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kaynak Şahıslar
(Kaynak Şahıs) Adı-Soyadı, Yaşadığı Yer, Mesleği.
(K1) Sabedin Yusufoski, Pirlepe / Kanatlar, Öğretmen/Bektaşi Babası
(K2 ) Melahat Yusufoska, Pirlepe /Kanatlar, Ev Hanımı/Ana bacı.
265
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Fotoğraflar
Şekil 1: Sv. Nikola Kilisesi’ne/Hıdır Baba Yatırı’na çıkan merdivenler ve giriş kapısı
,
Şekil 2: Sv. Nikola Kilisesi’nin/Hıdır Baba Yatırı’nın dıştan görünümü
Şekil 3: Yatırın içinde duvarlarda Hz. Ali resimleri ile aziz resimleri bir arada
266
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Şekil 4: Yatırın içinde duvarlarda Hz. İsa ve aziz resimleri
Şekil 5: Yatırı ziyarete gelen Bektaşi Babası ile anabacı ve burada görevli Hıristiyan yetkili
Şekil 6: Yatırın içten görünümü (Bektaşi inanışına göre yatırın baş kısmına üç mum yakılır)
267
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ GÜREL
MAKEDONYA TÜRK EDEBİYATINDA KADIN YAZAR VE ŞAİRLER
Türk Edebiyatında kadın şairlerin sayısı pek fazla değildir. Şu da bir gerçektir ki, Türk kadını, imkan
bulduğu her çağda ve her çevrede edebiyat ve sanatla ilgilenmiş, şiir yazmış, eser vermiştir.101 Türk
Edebiyatı tarihinde ilk kadın adına Anadolu Selçukluları devrinde rastlıyoruz. Çağının edebi dili olan
Farsça ile yazılmış bir mektubu ile yedi beyitlik bir şiiri günümüze kadar kalabilen kadın şairimizin adı
Erguvan Hatun’dur. Türk Divan Edebiyatındaki ilk kadın isminin ise Zeynep Hatun olduğunu
öğreniyoruz. XV. yüzyılın sonunda kadro genişliyor: Mihri Hatun, Ayşe Hubbi Kadın, Tuti Hatun, Sıdki
Ümmetullah Hanım, Avni Hatun, ki bu hatun Arapça’yı, zamanın bütün ilimlerini bildiğinden, devrin
kadınları arasında seçkin bir yer kazanmış ve “Hace-i Zenan” (Kadınlar Hocası) diye adlandırılmıştır.
XVII. yüzyıl ve devamında Zübeyde Fıtnat Hanım, Savfet Hanım, Nesiba Tevfıka, Leyla Hanım ve Şeref
Hanımı sayabiliriz. Adları günümüze kadar gelen bu kadın şairlerimizde karşılaşılan muhtelif vasıflara
bir bakılacak olursa, bunların hemen hepsinin babalarının Ulema sınıfına mensup, seçkin kişiler oldukları
görülür; aralarında kadı, müderris, kazasker, hatta şeyhülislam olanlar vardır. İçlerinde Farsça ve Arapça’yı
bilenler, güzel yazı yazan hattatlar, hatta musiki ile meşgul olanların da bulunduğu bu şairlerden bir kısmı
da mutasavvıf muhitlere bağlıydılar. 102
Siyasi “Tanzimat” sonrasında Batıya yöneliş , sanat ve sosyal hayatımızda görülen Avrupa etkisiyle
olacak çoğu Arapça ve Farsça’ya aşina kadın yazarlarımızın yerini, Batı dillerini öğrenen ve Avrupa
milletlerinin edebiyatlarına merak sarıp ilgilenen kadın yazarlarımız aldı. Tanzimat devri ve çok
sonrasında, Türk kadınlığının edebiyat sahasının bir çok vadisinde eserler veren şair ve yazarlar
yetiştirdiğini görüyoruz.
Tanzimat Devri Türk Edebiyatının seçkin simalarından Ahmet Cevdet Paşa’nm kızı Fatma Aliye
Hanım ilk kadın romancımızdır. Paşa’nm diğer kızı Emine Seniye de romanları ve hikayeleriyle
tanınmıştır.
1908 yılı, siyasi ve sosyal hayatımızda olduğu kadar, edebi hayatımızda da bir dönüm noktası olmuştur.
Türk kadınlığı, 1908 Meşrutiyet inkılabından sonra evvelkilerden çok daha kuvvetli sanatkarlar yetiştirmeğe
başlamıştır. Meşrutiyetin tanıttığı en mühim sima, eserleriyle çağdaş Türk romancılığına gerçek bir zafer
kazandıran romancılarımız arasında müstesna bir yeri olan Flalide Edib’tir. 1882 tarihinde doğan ve evde
milli ve dini kültürü almış olan Halide Edip, sonradan yabancı kültürlerle karşılaşınca boğulmaz. Onun
daima iki farklı kültürü mukayese ettiği görülür. Bu Amerikalılarda böle, AvrupalIlarda böyle, bizde de
şöyle idi der. Kendi milletinin değerlerini, kendi kültürünün üstünlüğünü bilen yazar, karşılaştığı milletler
karşısında aşağılık duygusuna kapılmaz, bilakis kendi değerlerini gösterme ve savunma cesaretini de
bulduğu için, karşısındakiler tarafından da tekdir edilir.103 Bu manada Halide Edib’i hatırlatan bir diğer
kadın yazarımız da Halide Nusret Zorlutuna’dır. O da Doğu ve Batı kültürlerine vakıf, bu kültürler
101. Bu konuda bakınız: Zeki Gürel, Halide Nusret Zorlutuna, Hayatı Sanatı ve Eserleri, Ankara ,1988.
102. " Miijgan Cumbur, Tiirk Edebiyatında Kadın Şairler, Ankara , 1980
103. Zeki Gürel, a.g.e , s. 20;
268
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
karşısında “Türk İslam Sentezi”nin meydana getirdiği milli kültürü hazmetmiş, yeniliklere de açık bir
yazarımızdır. Halide Edip ve Halide Nusretle birlikte Müfide Ferit, Güzide Sabri, Şükiife Nihal, Safiye
Erol de bu dönemde milli hassasiyetlerle eserler veren kadın yazarlarımızdandır. 104
Bunlara yine OsmanlI’nın’ son dönemlerine yetişmiş olan Samiha Ayverdi, Cahit Uçuk, Adile Ayda,
Münevver Ayaşlı, gazetecilikte Sabiha Sertel vb. birçok ismi de eklemek mümkün. Cumhuriyet
dönemi kadın yazarlarını bir kenara bırakıp Osmanlı’yı müteakiben Makedonya’da gelişen Türk
Edebiyatının yetiştirdiği kadın yazarlara temas etmek istiyoruz.
Makedonya Türk Edebiyatında kadın yazar ve şairler içerisinde en yaşlısı (bizim tespit
edebildiğimiz) Münevver Seyfullah’ tır. Onun şiirleri ilk defa 2003 yılında yayınlanmaya başladı.
Zaman zaman yazdığı şiirlerini, topladığı dosyayı incelediğimizde gördük ki, O, yaşadığı hayatı bütün
samimiyetiyle ve bir evlad-ı fatihan dikkatiyle mısralarm yansıtmış. Hemen aklımıza gelecek pek
çok konuyu şiirleştirirken Türkiye’ye göçün acılarını dile getirdiği şiirinden bir kısmım şahsi olmaktan
çıkıp Makedonya Türklüğü’nün ortak bir meselesi olduğu için burada dikkatlerinize sunmak isterim:
Macir Yolu
Bu hasretliğe ne derler,
Kimlere kalır bu yerler,
Açıldı İstanbul yolu,
Ayrıldı canlar, ciğerler.
Çıktım tren bekleyeyim,
Geldi vakit ben bineyim,
Gel be ablam görüşelim,
Ben İstanbul’a gideyim.
Şiir 1966’da yazılmış ve Münevver Seyfullah’ııı diğer şiirleri gibi Rumeli Türkçe’si ile...3
Münevver Seyfullah’m göçten yakınması gayet tabii. Şimdi de size Türkiye’ye göç etmiş bir
gazeteci şairimizden bahsetmek istiyorum. Nadire Maksut. Şiirinin “Severim” isimli bir eserde
topladığı şiirleri, Makedonya Türk Edebiyatında bir kadın yazarımıza ait yayınlanan ilk kitap105 1965
yılında Üsküp’te basılan bu kitapta çocuklar için 33 şiir yer alıyor ve eser lektür kitabı olarak da okutuluyor. Şiir estetiği açısından bakıldığında Severim, Severim Maviyi, Güz Günleri, Issız Kıyı, Oyuncaklar, Yel, Yel Kiminle Danseder, Severim Sokağı, Severim Gölü, ... Çocukların çevrelerine ve tabiata
sevgiyle yaklaşmalarını telkin ettiği gibi, onlara şiiri de tattırır. İşte onlardan biri:
YEL KİMİNLE DANSEDER
Yel kiminle dans eder?
Ne dersiniz çocuklar?
Ağaçlarla yel dans eder,
Yapraklarla dans eder yel,
Göl suyuyla dans eder,
104. H. N. Zorlutuna için bakınız: Zeki Gürel, “Üınmiil Muharrirat Halide Nusret Zorlutuna" Birlik Gazetesi. 27 Eylül 2003
105. Nadire Maksut , Severim, Nova Makedonya Yayınevi, Dostka Radost Yayınları, Üskiip 1965, s: 64.
269
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dalgalandırınca ona,
Yel dans eder tozlarla Yel dans eder balıklarla İşin kötüsü şu ki,
Benim saçlarımla da yel,
Zaman zaman dans eder,
Karıştırır saçlarımı Sonra darılmayayım diye Usulca okşar yüzümü.
Yahya Kemal’in tabiriyle asüde bahar ülkesine göçmüş olan öğretmen Cevahir Selim de şairdi.
Sevinç ve Tomurcuk dergilerinde şiir ve hikayeleri yayınlanmıştı. Şiirleri yayınlamak üzere bir kitapta
toplanmış ve Birlik Redaksiyonuna verilmiştir. 106 Onu da Anne adlı şiiriyle hatırlayıverdim.
ANNE
Bu sabah anneciğim Sevinçliyim ben inan,
Bugün senin bayramın, işte süslendi her yan.
Hepimiz sağlam ve dinç Gönlümüzde var sevinç Bayramını kutlamak Seni
öpmek okşamak.
Güzel canım anneciğim Söz veriyorum inan,
Çalışıp yükselmekle Olacağım ben insan.
Kınalı Keklik, Makedonya kadın yazarlarının yayınlanan ilk hikaye kitabıdır. Hiimaşah Vardar, bir
hanım ve bir öğretmen duyarlılığıyla kaleme almış bu hikayeleri.107
Yazar, bu kitapta yer alan 17 kısa hikayede çocuk duyarlılığım bir sosyal muhit ve tabiatın
kucağında ele alıyor.
Yanlış ve doğru davranışlar konusunda çocukların dikkatini çekerken gözlemi öne çıkarıyor. Kitaba
ad olan Kınalı Keklik hikayesinde Özgürlük fikri çocukların dünyasına yine çocuk kahraman
tarafından taşınıyor.
Emekli öğretmenlerimizden Hiimaşah Vardar felçli ama hayata sıkı sıkı tutunmuş. Kendisine,
hikayelerini okuyan çocuklar adına sağlık ve sıhhat diliyoruz.
Tiyatro oyuncusu iken emekli olan Suzan Maksut’un da şiirlerine rastlıyoruz. Sesler dergisinde,
kitap halinde yayınlanacak kadar şiir sahibi.
Üsldip Türk Tiyatrosunda oyuncu olan Bedia Begovska ise farklı bir türle, tiyatro metni ve radyo
oyunu metni ile çıkıyor karşımıza. Ama henüz eserleri yayınlanmamış.
1948 Üsküp doğumlu olan Halise Haşan Özgün ise hikayelerini Anadili adıyla kitaplaştırmış108
1968 yılında Birlik Gazetesinin çocuk ekini düzenlemeye başlayan Halise Haşan Özgün, şu anda
Birliğin Çocuk Bahçesi ekinin ve Tomurcuk çocuk dergisinin yayın yönetmenliğini yürütüyor. Ve
özellikle de çok sevdiğini söylediği çocuklar için hikayeler yazıyor. Zaman zaman Birlik gazetesinde
yorum ağırlıklı yazılarına da rastlıyoruz yazarın.
Şiir dile getirmek istiyor İç güdümü yüreğimden,
Gövde yapısıyla, düşünceleri sererek Yarın var, yarın var der gibisinden
106. Cevahir Selim’in şiir dosyasını Birlik'ten kızı Gürsel Hanımın aldığı Birlik Gazetesinde 22 Nisan 2003 tarihinde Fahri
Ali ile yaptığımız görüşmede öğrendik.
107. Hümaşah Vardar, Kınalı Keklik, Birlik Yayınları, Üskiip, 1985.
108. Halise Haşan Özgün, Anadili, Birlik Yayınları, Üsküp, 1999, s. 158.
270
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Şiir dile getiriyor,
Anlatmak istediklerimi,
Dolan boş kağıt, şimdi bir başka Akları anlatır, tatlı bir dille karalar
İçimin Şiir Dili başlıklı şiirinde böyle diyor Melahat Engiillü. O, 1950 Üsküp doğumlu. Pedagoji
Akademisi, Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. Üsküp Radyosu Türkçe Yayınlarında iş hayatına
başladı. Radyodaki çalışmaları gençlik, kadın, kültür-sanat gibi değişik alanlarda oldu. Halen Üsküp
Radyosu Türkçe Yayınlarında yapımcı olan Melahat Engüllti Sesler, Aylık Toplum, Sanat dergilerinde
şiirlerini yayınladı. İçimin Şiir Sesi ilk şiir kitabıdır.
Çarkların Dili, şairimizin yayınlanan ikinci kitabıdır.110 İlk kitabında, bir kadın olarak kadınlığın
meselelerini dile getirmişti. Ama “kadın” derken aslında bütün insanlığın problemlerini bir bütün
halinde anlatıyordu, duyun bu sesi dercesine!.
Çarkların Dilinde ise insan öğüten bir çarka dönüşen Bosna savaşında seyirci kalan iıısanlara(!)
bir isyan vardır, kitaptaki 41 şiirin başlıklarının değişik olduğuna bakmayın siz, buram buram Bosna
kokar bütün bu şiirler. Bosna’da yaşanan insanlık dramı, insanlığa ve özgürlüğe açılan bir kapıdır
aslında. İnsan hürse vardır...
ÖZGÜRLÜK
Özgürlük
aşktır
hikmettir
eşitliktir
Özgürlük
örftür
inançtır
adettir
Özgürlük
barıştır
çağrıdır
hayattır
Özgürlük
kalkınmadır gelişmedir ayakta durmaktır Özgürlük
ak güvercindir
kanattır
uçuştur
109.Halise Hasan Özgün, Anadili, Birlik Yayınları, Üsküp, 1999, s. 158.
271
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Özgürlük
birliktir
birlikteliktir
güvenliktir
Özgürlük
şafaktır
itinadır
yiğitliktir.
Şiirleri Makedon’ca bir kitapta yayınlanan MakedonyalI tek Türk galiba Emel İbrahim’dir. Huzursuzluk
isimli bu kitabın şairi 1958 yılında Üsküp’te doğmuştur. Tefeyyüz ilkokulu öğretmenlerinden Haydar Murtaza’nın kızıdır. O, kendisiyle görüşmemizde şiire başlamasında babasının etkili olduğunu110özellikle
belirtmiştir. Haydar Murtaza aynı zamanda Üsldip Rufai Tekkesi’nin de Şeyhidir. ÜsküpTü şair Yahya
Kemal’in ilk şiir hocası Şeyh Saadeddin’in de bu tekkenin Şeyhi olduğunu öğrendiğimizde bu silsilenin
devam ettiğini görmek bizi sevindirdi.111
İlkokulu Tefeyyüz mektebinde okuyan Emel Murtaza,
1973’de Çiveton Dimov Lisesinden mezun olduktan sonra yüksekokulda Coğrafya Bölümünü bitirir. Üsldip
Radyosu Türkçe Bölümünde çalışır. Birlik ve Priştine’de Tan gazetelerindeki çalışmalarından sonra
Tefeyyüz’de Coğrafya öğretmenliğine başlar. Kliment Ohridski kütüphanesinde görevliyken hastalanır.
Halen 5 yıl önce geçirdiği felcin etkisinde olan bu şairimize de sağlık diliyoruz. Bakınız Üsküb’ü nasıl
anlatıyor Emel Murtaza:112
KENTİM
Köprüler kenti dediler sana,
Bense kardeşlik kenti dedim.
Balkan kenti dediler sana Bense dünya kenti dedim
Kim ne derse desin Vazgeçilmeyecek kadar Benimsin ve güzelsiL.
Tefeyyüz öğretmenlerinden Kıymet Musli’nin ve Üskiib’te eczacı Vildan Kain’in de şiirlerinin olduğunu
biliyoruz.113
Şiirlerini Makedonya ve Kosova’da çıkan dergi ve gazetelerde yayınlayan Biba İsmail, Üsküp
doğumludur. İlkokuldan sonra İktisat lisesini bitirmiş, ardından da, Kiril Metodi Üniversitesi Filoloji
Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün ilk mezunlarından biri olarak hayata atılmıştır. Üsküb’te
Birlik gazetesinde çalışan Biba İsmail, Venedik’te Felsefe Fakültesi’nde- Türk Dili okutmanlığı da yapar.
Halen Uzel Firmasının Üsküp temsilciliğinde çalışmaktadır. Şairin 1998 de Türkiye’de yayınlanmış bir
kitabı vardır. 114
110. 30 Mayıs 2003 Çarşamba günü Üsküp Rıfai Tekkesi’ndeld görüşmemizde halen Almanya’nın Berlin şehrinde yaşayan
ağabeyi Ali Eren bize yardımcı oldu.
111. Yakında Şeyh Saadettin Efendi’nin şiirlerinden bazı örnekleri de sîzlerle paylaşmak isterdim. Şeyh Haydar Mustafa’nın
teybe okuduğu bu şiirleri deşifre edeceğiz.
112. İJ Bu şiir şairin elimizde bulunan şiir defterinden seçilmiştir.
113. Vildan Kain, 24 Nisan 2003 tarihinde kendisiyle yaptığımız görüşmede şiirlerini hiç yayınlamadığını, yayınlamayı da
düşünmediğini belirtti.
114. Biba İsmail, Yalnızlığa Bakan Pencere, y.y.y. , y.t.y. s. 88 .
272
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Yalnızlığa Bakan Pencere” adlı bu kitapta şiirler iiç bölümde toplanmıştır. Sosyal, dışa açık, rahat
bir hanımın hayatı ve insanları algılayışı diyebileceğimiz bu şiirlerde psiko-sosyal yaklaşımlar dikkatimizi çekiyor. Şair yaşamak isteyenler için hayata bir pencere aralamaktadır adeta...(s: 62)
Rüzgar olsam, alıp götürürüm seni,
Yağmur olsam ıslatırım Şimşek olsam cayır cayır yakarım...
Kar tanesi olacağım!., elinde erimek için.
Duygularımla Başbaşa, Tefeyyüz ilkokulundayken yazmaya başlayan Tülay İbrahim’in, 1994’de
yayınlanan şiir kitabının adı115. Sağlık lisesinden mezun olmuş, Üsküp Üniversitesi Tıp Fakültesine
kaydolunmuş, halen T.C. Üsküp Büyükelçiliğinde tercüman olarak çalışıyor. Birlik gazetesi Sesler,
Sevinç dergilerinde şiirleri çıkmış, Türkiye’de Ortadoğu gazetesinde “Bosna Dramı”adlı şiir:
yayınlanmış. İlkokul 8. sınıf öğrenciyken yazdığı Okul Sevgisi isimli dramı Üsldip Televizyonu,
Türkçe programında yayınlanınca dikkati çekmiştir.
Üsküb’e ilk geldiğimiz 22 Ekim 2003’te Elçilikten aşağı doğru Mustafa Paşa Camii’nin önünden geçip
çocuklarımla birlikte Üsldip Çarşısına doğru girdiğimiz an bizi kucaklayan Müslüman, Türk ve Dost atmosferin sunduğu heyecanı hatırlayarak okuyorum, Tülay İbrahim’in Üsldip Çarşısı adlı şiirini:
ÜSKÜP ÇARŞISI Geçtim
Üsldip çarşısından Kare, kare taşlardan
O daracık sokaklardan Camiden,
dükkanlardan Baktım ki,
Hala eser var Osmanlı’dan Kalbim
çarptı gururumdan.
Sesler dergisinde şiirlerini okuduğum Sevim Zeynulla ve Maber Hüseyin, buraları bırakıp da
Türkiye’ye nasıl göç ettiniz?
Meral Kayın, 1976 Üsldip’de doğdu. İlkokul dörde kadar Üsldip’de okuduktan sonra ortaokulu ve
liseyi İstanbul’da tamamladı. Tekrar Makedonya’ya dönüp Üskiip’de Filoloji Fakültesi İngilizce
Bölümünden mezun oldu. İlk şiir kitabını 1995’de Çiçeğin Nefreti adıyla Türkiye’de yayınladı.
Varoluş şairin ikinci kitabıdır. 116 Şairin “Hikayemsiler” dediği düz yazılarının da yer aldığı bu kitap
da, Kant’ın varoluşçuluk felsefesi hakim bir unsur olarak dikkatten kaçmaz, Makedonya Yazarlar
Birliğinin üyesi olan belki tek kadın şairimizdir Meral Kayın.
“Meral Kayın çağdaş şiirimizin iç ve dış dünya kapsamı içerisindeki imge ile var oluyor. Düz yazı,
şiir kavramıyla zamanın sessizliğine güçlü bir sessizlikle giriyor. Varolmak, şiir adına varolmak,
yaşamak Varoluş adına yaşamak gibi hem de.117 Üskiip radyosunda spikerlik yapan Nesrin (Kupa)
Şabani, Ülker Ali ve Kalkandelen’de öğretmenlik yapan Fevziye Bukla’yı Sesler dergisindeki
şiirleriyle tanıyoruz.
Bence Mehlika Sultan’a aşık yedi gene olsa gerek bunlar diye düşündüğüm “Üçüncülef’der Arzu
Abdullah’ın şu şiiri bile düşüncemize şahitlik için yeter:(s: 20)
YEDİ KİŞİ AKŞAM ÜSTÜ
Tir tir üşüdü Ümit,
115. Tülay İbrahim, Duygularımla Başbaşa, Birlik Yayınlan, Üsküp, 1994, s. 70
116. Meral Kayın, Varoluş, Birlik Yayınları, Üsküp, 1977, s. 62.
117. Varoluş kitabının arka kapağından alınmıştır.
273
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
sevgi gönülde Milli duyguya
güvenerek,
Yedi kişi akşam üstü.
Düşünce birlikleri,
Ses yükseltti “üçüncüde”
Ne yılmak, ne dürtü Yedi kişi akşam üstü.
Şiir aşkı yüreğimde
Kader bağı alnında
Yahya Kemal torunları,
Yedi kişi - akşam üstü.
Kim bunlar? Biz burada “Üçi\ncüler”den hanımların adlarını sayalım isterseniz: Leyla Hüseyin,
Nurten Halim, Selda Ahmet, Meral Dalip, Arzu Abdullah, Alnur Dulak, Ayten Mamber, Leyla Selman,
Suade Atik, Akgiil Nureddin, Bilge Emin ve Aysan Ziya. Bunlardan sadece Arzu Abdullah ve Leyla
Hüseyin’in yayımlanabilmiş bugüne kadar.
1969’da Üsküp’de doğan Leyla Hüseyin, Tefeyyüz mektebinden sonra Üsküp’de Türkoloji
Bölümünden mezun oldu. Halen Makedonya Devlet Televizyonu Türkçe Bölünni’nde program
yapımcısı olarak çalışmaktadır. 1990’h yıllarda çeşitli dergi ve gazetelerde şiirleri, denemeleri, günlük
ve izlenim türü yazıları yayımlandı. Üçüncü dergisinin kurucularından olan Leyla Hüseyin denemelerini önce Onikiden Sonra adıyla Üsküp’de daha sonra da Onikiyi Beş Geçe adıyla Türkiye’de
kitap halinde bastırdı.118 “Bir ben vardır bende, benden içeri” mantığıyla kendisine ve toplıımuna karşı
duyarlı bir insanın hem kendisiyle, hem de içindeki “Ben”i ile konuşmalarıdır bu kitaptaki denemelerin
çoğu. Seven bir insanın, sevmesini bilmeyenlerin dikkatlerini sevgiye çekmek için bizim gök kubbemizde çınlayan sesidir bu satırlar. İlk bakışta problemler Leyla Hüseyin’in kendi meseleleri gibi
gelebilir okuyucuya; ama, biraz düşününce bunlar Üsküp’lülerin, MakedonyalIların, bütün insanlığın
ortak problemleridir. Aslında tezatlarla dolu şu dünyada ... Hepimiz insanız değil mi ya?
“Biz pek şaşkın varlıklarız Bu gün hiçbir şey yapmadım deriz,
Yaşadınız ya! Bu sizin yalnız başlıca,
İşiniz değil, en parlak, en şerefli işinizdir”.
Gece on ikiyi beş geçe, el ayak çekilince, bir insanın iç muhasebesinde “Bugün Allah için ne
yaptın?” sorusunun muhatabını arıyor günümüzde.
Onikiden sonra, Onikiyi Beş Geçe, okunmağa değer bir kitap doğrusu.
Üsküb’lii bir Türk gencinin tarihimize ve insanımıza sıcak bir yaklaşımını bulacaksınız. Arzu
Abdullah’ın, Buram Buram Üsküb’üm adlı şiir kitabında.119
MakedonyalI Türk geçlerinin 90 sonrası diyebileceğimiz kuşağın 1994 sonralarında yayımlamaya
başladıkları ve 1995 de yayımına ara verdikleri Üçüncü dergisi Makedonya Türk Edebiyatında önemli
ve anlamlı bir çıkıştır. Henüz tam bir koleksiyonunu maalesef temin edemediğimi fotokopi ile çoğaltan
bu dergi etrafındaki edebi ve fikri hareketi özel olarak incelemek ve yazmak istiyorum. Yugoslavya
sonrası Makedonya’sındaki bu ilk sivil hareketin kalem erlerini kutluyoruz. Bu kadroyu şimdiki gençlerin yayımladıkları her biri birer sivil oluşum olan dergilerde kardeşleriyle birlikte görmeye de bu
milletin bir evladı olarak hakkımın olduğunu düşünüyorum.
Oktay Ahmed’in “Üçüncülerin Doğuşu” başlıklı yazısını bu mektep hareketin manifestosu olarak
118. Leyla Hüseyin, Onikiden Sonra, Birlik Yayınları, Üsküp.
119. Arzu Abdullah, Buranı Buranı Üskübttm, Birlik Yayınları, Üskiip 2000, s. 70
274
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
kabul ediyoruz. Bu yazıdaki düşüncelerin altında imza koyanlar!... Makedonya Türk toplumu sizi elbette tekrar’!., okumak istiyor.120 Köprü - Kızıl Elma, Dere ve Ekol dergilerinin sayfaları sîzlerin de
yazmanız, kardeşlerinizi yalnız bırakmamanız için açıktır diye düşünüyorum.
Köprü Dergisinde: Nurel Kayın, Selda İdriz, Aylin Emin, Mahide Salih, Sevim Bahtiyareviç, Kefayet Abdurrahman, Şennur Süleyman, Ayfer Arif, Mirem Maneva, Leyla Şerif, Şükriye Yusuf, Aysel
Dako, Mesude Celadini, Sema Sali, Aynur Recep; Kızıl-Elma Dergisinde: Bilser Demir, Hacer Suloca,
Sevda Yahya Bahtiyar, Hacer Veseli, Gülay Şatır, Miiesser Mersin, Yıldız Hamdi; Dere Dergisinde:
Münevver Seyfullah, Dilek Gezgin,... Namık Efendi Derneğinin düzenlediği yarışmada dereceye
giren: Aşiyan İdriz, Zeycan Ömer, Elanur Loç, Bahar Kamber, Nurdan Haşan, Ebru Tilo, Hatice
Melan, Sümeyra Ömer; Çalıklı Hıdıreller Şenlikleri şiir yarışmasında sıralamaya giren şairlerimiz:
Nurdan Salihi, Umıııi Haşan, Giilfıdan Pandur, Rabiya Ayruş ve Giilten Hüseyin’i tebrik ediyoruz.
Bu gençlerin Makedonya Türk Edebiyatını mahalli ve milli kimliğiyle evrenselleştireceklerine ve
geleceğe taşıyacaklarına inanıyoruz.
Birlik de; bir okul gibi görmek istediğimiz Birlik Gazetesinde halen yazmakta olan Semahat Osman,
Seyhan Kaim, Saadet Hayrettin, Melahat Ali, Leyla Selman, Drita Karahasan ve akademisyenlerimiz
Prof. Dr. Sevim Pirinçkova, Master. Sena
Arif, Sevin Alil, Hanife Yakup, Hülya .......... Zerrin Abas’ı da
yazarlar halkasına dahil etmeliyiz. Ayrıca, Sevin Alil ve Zerrin Abas’m Makedonya Türk
Edebiyatında çok da hayırlı bir katkı sunduklarını görüyoruz. Biri ilkokul 6. sınıflar, diğeri de 8.
sınıflar için Türkçe Okuma Kitabı hazırlamışlar. Hem estetik görüntü hem de muhteva bakımından
zevkle takib edilecek ders kitapları bunlar.
Okul ve ders kitabı söz konusu olduğunda öğretmenlerimiz gelir hemen aklımıza...
Toprağın Hafif Olsun Meslektaş (Dünyaya gözlerini yuman bir öğretmene)
Önce felek Acımasız indirdi darbesini Sen yılmadın Çalıştın yorulmadan
Minnacık ellerle Kalem tutmayı öğrettin Hep öğüt vererek
Sonra eri mutlu çağında Boyun eğdirdi Zalim felek İşinden uzak Evine kapattı seni
Bugün
Pili bitmiş bir saat gibi Yavaşladı kalp vuruşların Can kafesinden uçuverdin Yumdun gözlerini bu
dünyaya Ardında açmamış üç tomurcuk bırakarak.
Öğretmen şairlerimizden Fevziye Bulda’nın bu şiiriyle Tefeyyüz İlkokulu Türkçe öğretmenlerinden
Nurten Halim’i de rahmetle anmadan geçemeyiz. (Nurten Halim’i 2003 yılının baharında kaybetmiştik.)
Birlik gazetesi ile birlikte Sevinç ve Tomurcuk dergilerinin Makedonya Türk Edebiyatına katkılarını
düşündüğümüzde son yıllarda bu yayın organlarında şiirlerini gördüğümüz çocuklarımız ve gençlerimizin içinde de şüphesiz geleceğin yazar ve şairleri mevcuttur. Mesela Nuran İdriz bunlar arasında
istikbal vaadedenlerden birisi:
İNSANLIK NERDE?
Ne kadar zor oldu insan olmak
Doğru kalmak, dürüst yaşamak
İçimizde olan, güzelliği bulmak
Aklımıza gelmiyor hal-hatır sormak.
120. Oktay Ahmet’in “Üçüncülerin Doğuşu” başlıklı yazısı ve Uçüncüleri tanımak için bakınız: Sesler , Ekim 1995, y. 39, sayı 299
275
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Nankörlüğün sonu yoktur, asla bitmez
Mikrobun adeti çoktur, kolay tükenmez
Egoistin gözü açtır, doymak bilmez
Oysa sonumuz topraktır, onu düşünmez.
Makedonya Türkleri arasında tiyatro metni yazarı olarak gündeme gelen Sema Ali, genç bir yetenek
olarak Komşu Kapıcık ve Küçürek Kız oyunlarıyla istikbal vadediyor. 121
Zaman zaman Birlik gazetesinde kendisiyle yapılan mülakatları okuduğumuz Vildan
Hacımuharrem’in de Makedonya’da Türkçe eğitiminde önemli bir yeri vardır. Türk çocuklarını elindeki ders kitapları eğer Prosvedno Delo Yayınevi tarafından basılmışsa bunların korektörlüğünü Vildan
Hacımuharrem yapmıştır.
Edebiyatı malzemesi dile dayanan sanat olarak tarif ettiğimizde bir gerçekle karşı karşıya geliriz.
Makedonya’da Makedonlardan Türkçe yazanlar... Akademisyen Mariya Leontiç bunlardan biridir.
KIRMIZI RENGİ
“Kırmızı rengi reddeden Hayatı reddeder”.
Her an gönlümüzü girdaba çeviren
Kırmızıya dokun biraz
Her an çağlayan duygularımızı ortaya döken
Yüreğimizi tut biraz
Her an çanlar çalar yüreğimizde
Duy biraz
Her an heyecan yaratan sevgiye
Seslen biraz
Her an hayata anlam veren yaşamı
Hisset biraz.122
Kırmızı Reng’in şairi Mariya Leontiç, Türkçe’den Makedonca’ya ve Makedonca’dan Türkçe’ye
çeviriyle de aynı bir hizmet etmektedir. Türk Edebiyatına.
ÖZET
Bu ilmi yazımızda OsmanlI’yı müteakiben Makedonya’da gelişen Türk Edebiyatının yetiştirdiği
kadın yazarlara temas etmek istiyoruz.
Makedonya Türk Edebiyatında kadın yazar ve şairlere baktığımızda, onların zaman zaman yazdığı
şiirlerine, topladığı dosyalan incelediğimizde gördük ki, onlar, yaşadıkları hayatı bütün samimiyetiyle
ve bir evlad-ı fatihan dikkatiyle mısralarına yansıtmışlardır. Hemen aklımıza gelecek pek çok konuyu
şiirleştirirken Türkiye’ye göçün acılarını dile getirildiği şiirlerde bir kısmını şahsi olmaktan çıkarıp
Makedonya Türkliiğü’nün ortak meselelerini burada dikkatlerinize sunmak isterim.
ABSTRACT
In this paper we want to touch on the women writers in the Turkish Literature in Macedonia after
the Ottoman Empire.
121. Bu eserler sahnelenmiş ama kitap halinde henüz yayınlanmamıştır. Her iki eserle ilgili Birlik gazetesinde ve Makedonya’daki
diğer basında güzel kritikler yer almıştır.
122. Sesler, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran 1998, Sayı: 324-325-326-327, s. 119
276
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Looking to the collected poems and analyzed files we saw that women writers in the Turkish literature in Macedonia write with sincerity and with the point of view of Fatih’s children all the experiences in their life. In their poems they give a place to many topics but the ones about the migration
reflects the common problems of the Macedonian Turks.
KAYNAKÇA
ABDULLAH, Arzu, Buranı Buram Üskiibiim, Birlik Yayınları, Üsldip 2000.
AHMET, Oktay, “Üçünctilerin Doğuşu” , Sesler , Ekim 1995, y.
39, sayı 299.
CUMBUR, Müjgan, Tiirk Edebiyatında Kadın Şairler, Ankara , 1980.
Dere Dergisi, Kış 2003, yıl: 1, S: 1, s:9
CUMBUR, Müjgan, Tiirk Edebiyatında Kadın Şairler, Ankara , 1980.
GÜREL, Zeki, Halide Nusret Zorlııtuna, Hayatı Sanatı ve Eserleri, Ankara ,1988.
...............—, “Ümmül Mııharrirat Hcdide Nusret Zorlıttuncf
Birlik Gazetesi, 27 Eylül 2003.
MAKSUT, Nadire , Severim, Nova Makedonya Yayınevi, Dostka Radost Yayınları, Üskiip 1965.
HAŞAN ÖZGÜN, Halise, Anadili, Birlik Yayınları, Üsldip, 1999.
ENNGÜLÜ, Melahat, İçimin Şiir Dili, Birlik Yayınları, Üskiip, 1996.
İSMAİL, Biba, Yalnızlığa Bakan Pencere, y.y.y. , y.t.y. s. 88 .
İBRAHİM, Tülay, Duygularımla Başbaşa, Birlik Yayınları, Üsküp, 1994.
KAYIN, Meral, Varoluş, Birlik Yayınları, Üsküp, 1977.
HÜSEYİN, Leyla, On ikiden Sonra, Birlik Yayınları, Üsküp. VARDAR, Hümaşah, Kınalı Keklik,
Birlik Yayınları, Üsküp, 1985./
Sesler , Mart - Nisan - Mayıs - Haziran 1998 , sayı: 324 - 325 - 326-327, s, 119.
Edebiyat Araştırmacısı, Şair-Yazaı\ Türkiye.
3
Dere Dergisi, Kış 2003, yıl: 1, S:l, s:9
* Hikmet Dergisi, Mayıs 2004, Yıl: 2, Sayı: 3, s. 27-42
277
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel’in Şiirlerinden Seçmeler
TÜRKÇEM
Türkçe sevdâlısı gençlerimize
Atamın mirasını bana aktaran dilim
Onunla hislerimi duyup bildi sevgilim
Ben onunla anlatır, anlarım kâinatı
İfademin zihnimden âzâd oluş berâtı
Ona gelen her darbe düşünceme gelmiştir
Yiten kelimelerim an be an tükeniştir
Ben onunla tanırım bin bir çeşit duyguyu
Onunla renklendirir rüyalarım uykuyu
O binlerce şâirin gönlünü gezer gelir
O ilâhî sırlarla mısralar dizer gelir
Onun sustuğu yerde, susar yürekler, durur
Çünkü kalpten kalbe his aktaran pınar kurur
Çin’den tâ Baltık’a dek gezdim de çok ülke ben
Daha lâtif tatlı ses duyamadım Türkçeden
….
Başka dil öğrenmeğe aralar kapı dilim
Keşfeden hayret eder mükemmel yapı dilim
Yüzlerce dil öğrensem mantığım seni arar
Sana sahip çıktıkça milletim dünyada var.
ÜSKÜP AKŞAMLARI
Vefatının 50. yılında Üsküplü
Şair Yahyâ Kemal’in aziz anısına
Vodna Dağı’na bakar
Balkonu evimin.
Gökte yıldızlar…
278
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
İçinde bir Hilâl,
Ve Vodna’da Haç!..
Haç da Hilâl kadar
İçten,
Yürekten
İnanca muhtaç…
Usul usul kaybolur
Vodno’nun ardında gün.
Yan komşum Şandor’un
Kemanı dile gelir,
Nağmeler büsbütün
Hüzün
…
Hayalim kanat açar
Macar Ovalarına.
Işıklı, müzikli, renkli
Budapeşte geceleri…
Nerdeyse görürüm
Dans eden çiftleri
Bir geri,
Bir ileri
Tuna gibi…
Dalgalanır kulaklarımda
Liszt’in rapsodileri…
Benim çıkmaz âvâzım.
Ve Nâzım!..
Bilmiyorum nedendir?
Memleket hasreti denince
Aklıma şiirin gelir:
“Prag 9 Nisan 58,
Memleketim…
Memleketim…
Memleketim…
Ne kasketim
kaldı senin ora işi,
279
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Ne yollarını tepmiş ayakkabım.
Son mintanımda sırtımda paralandı
Şile bezindendi
Sen şimdi yalnız saçlarımın akında,
İnfaktında yüreğimin,
Alnımın çizgilerindesin memleketim,
Memleketim…
Memleketim…”
Bir biçimde, ikimiz de yetim!
Yıl 1963
Ölmüşsün, doğmuşum ben
İki beden,
Slav beldelerinde
Farklı sebeplerden
Hasreti meşk eden.
…
Kıyısında avuturum gönlümü,
Üstüne türküler yakılan nehir,
Vardar!..
Sen doğduğunda
Üsküp’tü bu şehir.
Ben bulduğumda Skopye
Hâlâ ellerimizde silahlar…
Doğrultmuşuz birbirimize
Yer yok artık hayatımızda
Sevgiye,
Hoşgörüye,
Anlayışa…
Yaşamak neye yarar.
“Memleketim” diyorsun,
Memleketim diyorum.
Uğruna ölmek kolay,
Yaşamak istiyorum!
Çok diyarlar gezdim
Yaşanacak başka bir
Memleket bilmiyorum.
…
280
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
“Dört nala gelip Uzak Asya’dan
Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan
Bu memleket bizim!
Bilekler kan içinde
Dişler kenetli
Ayaklar çıplak
Ve ipek bir halıya benzeyen toprak…
Bu cehennem, bu cennet bizim.
Kapansın el kapıları,
Bir daha açılmasın
Yok edin insanın, insana kulluğunu!
Bu davet bizim…
Yaşamak bir ağaç gibi
Tek ve hür…
Ve bir orman gibi kardeşçesine,
Bu hasret bizim.”
…
Bu hasretle dopdolu da yüreğim,
Şiirlerim konuşur,
Çaresizim,
Sessizim.
Memlekette…
Bir yobazlık yarışı
Bütün kulvarlarda
Birden koşuyor…
Atbaşı…
Ha Nazım Hikmet Ran
Ha Nazlı …, …, Rana…
Dülsinelere
Yaranmak uğruna
Yel değirmenleri
İlan etti…
Bizi
Devrimizin
Sahte şövalyeleri.
281
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ÇAĞLAR ÜSTÜ’NE
Çağlar üstüne
Başka hangi millet damgasın vurdu,
Fikri esir almış çağlar üstüne?..
Yerinden oynamaz, hantal taşların
Coşkun akan sular çağlar üstüne
Bir hâne gezdik..
Bir çatı altında
Üç neslimizdik.
Büyükanne idik
Anaydık, kızdık.
Mekâna huzurdan
Nakışlar çizdik.
Vee… Tertemizdik.
Bir câmi gezdik…
Her namaz ardı
Fâtihâlarla
Bin canı gezdik.
Gelen gidermiş
Biz onu sezdik.
Bir tekke gezdik…
Gelen geçeni
Bir tasta ezdik,
Haddeden süzdük,
Bir safa dizdik.
Âlem-i mânâda
Sırları çözdük.
Bir makam gezdik,
Niyâzdık, nâzdık..
Sıla özlemiyle
İnleyen sazdık.
Haksızlığa karşı
Âvâz âvâzdık
Haksız olmazdık.
282
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bir hânı gezdik,
Bir asır önce
Gelen geçenle
Cihânı gezdik.
Destânı yazdık
Bu yeryüzüne
Al kanımızla
İşte o bizdik!..
Amma o zaman
Biz kendimizdik.
VAZODA ÇİÇEKLER
Balkanlardaki gençlerimize
Birkaç yudum suda, bir avuç çiçek
Bahçeden ayrı kaldık.
Biraz güz, biraz masaldık…
Birkaç yudum suda, bir avuç çiçek,
Ne kadar yaşar?..
Bir avuçtuk, başardık…
Bizi görenler şaşar.
Birkaç yudum suda, bir avuç çiçek,
Köklerden ayrı…
Yılmadık!.. Aslı topraktır diyerek
Seramiğe kök saldık,
Bize ölüm yok gayrı.
283
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL
MAKEDONYA TÜRK EDEBİYATI TARİHİNİN MESELELERİ
Doç. Dr. Zeki GÜREL123
Tarih bilimi, yaşanmış, bir takım oluş, kılış, buluş ve yaratış ile zaman içinde yerini almış, insan
topluluklarıyla ilgili bilginin, doğruya en yalcın biçimde bir araya getirilmesi ve değerlendirilmesini
üzerine almıştır.
Tarih bilimi, geleceğin yeniden kurulması için, geçmişin doğru anlaşılmasını sağlamaya çalışır.
Tarih bilimi, geçmişte yaşananlara ait şahitlik yapacak muteber belge ve bilgileri bilimsel bilgi haline
getirmek için şu basamaklardan geçer:
Tarihe ait sayılan her türlü malzemenin toplanması.
2: Bu malzemenin, zaman, mekan ve hadiseler bakımından tasnif edilmesi.
Tarihe ait sayılan malzemenin birbiriyle ilişkilerini ele alarak eleştirici bir yaklaşımla ayıklanması.
Ayıklanan bilgilerin ve ulaşılan malzemenin tahlili değerlendirilmesi.
Nihai değerlendirmelerle elde edilen bilgilerin sentez haline getirilmesi.
Tarih bilimi bugün bir çok yan alana ayrılmıştır. Bunlardan biri de Edebiyat Tarihidir.
Edebiyat tarihi, edebi eserlerin tarihidir. Edebiyat tarihi edebi zevk tabakalarının doğru tespit
edilmesiyle ilgili olarak, edebi eserlere yaslanan bir faaliyettir.
Her toplum bir kültüre dayanır; her kültürün içinde malzemesi dil olan zevk tabakaları vardır. Edebiyat
tarihi malzemesi dil olan zevk tabakalarım doğruya en yalcın ölçüde bir araya getirme faaliyetidir.
Bir sosyal yapı, aynı ortak paydadan farklı paylamalarının sonucu olarak, aynı kökten olduğu halde,
diğerine nispetle, unsurları ve işlevleri az çok farklılaşmış biçimde ortaya çıkabilir.
Türle kültürü ve Türklükle ilgili biyopisikolojik gerçek ve gerekçeler, farklı coğrafyalarda, farklı
tarihlerde, farklı siyasi idari yapılaşmalar sonucunda farklı ortak paydanın görüntüleri olan sosyal
yapılara yol açar. Sosyal yapılar ise, alt sosyal yapılardan oluşur.
Türk kültürü kendini boy adlarıyla sınırlayan ve tanımlayan sosyal yapılar haline dönüşmüştür.
Kazak, Kırgız, Tatar, Uygur, Türkmen, Azeri vb.
Türk kültürünün inanış, kabulleniş, tartışılmaz bilgi ve zevk göstergeleri alan unsurlarını edebiyat
eserlerinin bünyesinde görmek mümkündür.
Türk toplulukları arasında edebi anlamda 1915 yılma kadar sanıldığından fazla, 1915 - 1980
arasında ise sınırlı ve pek az etkileşim ve işbirliği görülmektedir.
Milli benlik ve kimliğin direnç noktalan edebiyat eserlerinin bünyesinden çıkarılarak ‘özel kültür
tarihi’ sayılacak bir edebiyat tarihiyle ortaya konulabilir. 124
Biz bu tebliğimizde işte bu tespitlerin ışığında Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin Meselelerini
tartışmaya ve dikkatlere sunmak istiyoruz.
123. İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe’nin Eğitimi Bölümü / Öğretim Üyesi, Bolu / TÜRKİYE
124. Prof. Dr. Sadık Kemal Tural: ‘ 'Tüı-k Dünyası Edebiyat Tarihi” , II. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı Bildiriler 8-9-10 Aralık
1994 Ankara ,/Hazırlayan: Yard. Doç. Dr. Zeki Gürel, Ankara 1998 , s. 109-113
284
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Makedonya Türk Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatının Tarihinin vazgeçilmez bir parçasıdır.
Bugüne kadar Türk Dünyası bağlamında Makedonya Türk Edebiyatı Tarihi yazılmış mıdır? Böyle
bir çalışma kültürel amaçlı, akademik tavırlı olmakla birlikte siyasi sonuçlan olabilecek ağırlıkta
olduğundan hazırlanacak eser öncelikle Türkiye Türkçesinde ve daha sonra Makedonca ve diğer
dillerde basılmalıdır.
Makedonya dediğimiz coğrafyada yaşayan Türkler, Balkan Türklüğü diye adlandırılan bir kesimdir.
Türk Dünyasının Balkan Türklüğü, Balkan Yarımadasında yaşayan Türklere verilen genel
adlandırmadır. Makedonya Türkleri de bu kapsamda ele alınmaktadır.
‘’Balkan Yarımadası, Avrupa kıtasının güneyinde, Akdeniz, Karadeniz, Marmara, Ege, İyon ve
Adriyatik denizi arasında yer alan Arnavutluk, Makedonya, Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan,
Karadağ, Bosna ve Hersek, Hırvatistan, Slovenya, Romanya ve Türkiye Cumhuriyetinin Avrupa kesimini içine alan bir bölgedir. Bu bölge adını Bulgaristan’da Yunanca Haimos, Slavca Stara Planina ve
Türkçe Balkan denilen dağların adından almıştır. Balkan, sarp ve ormanlık sıra dağları anlamını taşıyan
Türkçe bir kelimedir. Bu kelimenin hangi Türk Boyundan kaldığı bilinmemekle beraber Bulgar veya
Osmanlı Türklerinden kalma ihtimali yüksektir. Balkan kelimesi literatürde ilk kez Alman coğrafyacısı A.
Zeune 1809 yılında kullanılmıştır. Amacı bu yarımadaya da Apenin ve Piriney yarım adaları gibi en yüksek
dağlara göre bir ad vermekmiş. Balkan kelimesini Fransız seyyahı Ami Boue de eserlerinde kullanmıştır.
Bu müellif de Bulgaristan’daki eski veya kova dağlara Balkan adını vermiştir.
Balkan Yarımadası’m Avrupa kıtasından ayıran hudut dağları yoktur. Bu yarımadanın doğal ve
etnik bütünlüğü de yoktur. Bu yüzden yarımadanın günümüze kadar kuzey hududu çizilememiştir.
Bazı müellifler adı geçen yarımadanın kuzey hududunu Tuna-Sava- Kupa ırmakları üzerinden geçen
ve batıda Riyeka, doğuda Karadeniz’e kadar uzanan 1183 km’lik çizgiyi kabul etmektedirler. Doğal
kuzey hududun söz konusu ırmakları veya daha kuzeyde doğu Karpatlar ve Transilvanya Alpleri
olduğu söylenebilir. Etnik balcımdan yarımada, Balkan milletlerinin bir etnik müzesi veya
konglomerasıdır. Türlclerin yanı sıra Arnavutlar, Ulahlar, Boşnaklar, Bulgarlar, Makedonlar, Sırplar,
Hırvatlar, Yunanlar, Slovenler, Malcarlar, Romenler, Romanlar vd. milletlerin yaşadığı bu yarımadanın
Tuna-Sava-Kupa ırmaklarının güneyinde bulunan kesiminin yüzölçümü 490 bin, kuzeyinde bulunan
kesimiyle birlikte 800 bin km karedir.
Balkan Yarımadası’mn doğal zenginlikleri ve çok önemli bir siyasi ve stratejik konumu vardır.
Yarımadada Avrupa’dan Anadolu, Yalcın Doğu, Akdeniz vd. yerlere uzanan yollar geçmekte veya
kesişmektedir. Bu yüzden Tarih boyunca bu Yarımadaya hakim olmak için çok büyük savaşlar
yürütüldü ve halen yürütülmektedir.
Balkan Yarımadası’ nda başlangıçtan zamanımıza kadar yaşayan kültürlerin maddi etkileri ve izleri
görülmektedir. Bu kültürlerin bazıları yerli, bazıları ise diğer kıtalardan, özellikle Orta Asya ve Yalcın
Doğudan getirilen kültürlerdir. Bu kültürlerin adı geçen Yarımadada yaşayan milletlerde değişik
ölçüde etkileri oldu. Bugünkü Balkan milletlerinin kültürlerinde Türk ve Slav öncesi kültürlerden
kalan izler yok denecek kadara azdır. Bugünkü Yunanlar’da Helen, Arnavutlar’da İllyr, Ulahlar’da
Roma ve Thrak izlerine çok az rastlanmalctadır. Roma kültürü Balkan Yarımadası’nın her yerinde,
özellikle Adriyatik denizi kıyısında Dalmaçya, Istra vd. yerlerde çok derin izler bıraktı. Daha sonra
Latin kültürüne açık kalan Arnavutlar, Hırvatlar, Slovenler, Ulahlar, vd. milletler çok büyük
değişikliklere uğradılar.
Kuzeyden gelen Keltler vd. kavimler ise Balkan Yarımadası’nda çok az kültür izleri ve eserler bıraktılar.
285
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
378 yılından itibaren Balkan Yarımadası’na yerleşmeye başlayan Hun Türkleri, bu yarımadaya çok
yüksek bir medeniyet getirdiler. Bu Türk Boyu’ndan sonra yarımadaya iskan eden Avar, Bulgar, Oğuz,
Peçenelc, Kuman, Selçuklu ve özellikle Osmanlı Türkleri, yarımadada bulunan bütün kültürleri etkilerine alarak günümüze kadar yaşattılar.
378’den sonra adı geçen yarımadada Roma, Bizans ve Türk; VI. asrın ikinci yarısından sonra
Bizans, Türk ve Slav; VIII. asrın başından ve özellikle XVI. asrın ortasından itibaren Bizans, Slav ve
Müslüman Türk kültürleri arasında çok büyük bir yarışma yapıldı. Ösmanlı’dan önceki dönemde de
yapılan bu kültür yarışmasında çoğunlukta olan BizanslIlar, Slavları vd. kavimleri etkilerine alarak
Balkan Yarımadası’nda par excellence bir Bizans kültür hakimiyeti kurdular.
Osmanlı Türkleri’nin Balkan topraklarına yerleşmesiyle her şey temelinden değişti. Türk ve İslam
kültürünün etkisine düşen Bizans, Slav, Arnavut, Ulah, Yahudi vd. kültürler duraklamaya ve gerilemeye, hatta gönüllü olarak “Türkleşme”ye ve “İslamlaşma”ya başladılar. Türk kültürün etkileri Balkan
milletlerinin sosyo-ekonomik, kültürel ve siyasi hayatlarının her kesiminde görüldü. Türk kültürü
Balkanlar’111 kültürlerine yeni nitelikler ve değerler kazandırdı. Balkanlar’m dilleri vd. özellikleri
Türk diline, edebiyatına ve sanatına sonuna kadar açık kaldılar. Türk dili, medeniyet ve devlet dili
lingua franca olarak, Osmanlı Devleti’nde en çok itibar edilen bir dil oldu. Balkan unsurlarının dillerinde kullanılan Türk kelimelerinin sayısı giderek arttı. Bazı dillerde bu sayı on binden çok oldu.
Balkanlılar, farklı ırklardan olmalarına rağmen, aralarında Türkçe konuşarak anlaştılar. Bazı müelliflere göre “Türkçe onların ikinci ana dili oldu”. Türk dilinin ve medeniyetinin etkisi İslam Dini’nin
en çok benimsendiği topraklarda yaşayan milletlerin sözlüklerinde ve kültürlerinde görüldü. Bu durum
Arnavutluk, Bosna, Bulgaristan, Kosova, Sancak vd. yerlerde en geniş boyutlara ulaştı. Balkan
Yarımadası’nda tarih boyunca çok sayıda devlet ve imparatorluklar kuruldu. Bunlar arsında Büyük
İskender’in kurduğu Makedonya, daha sonra kurulan Roma, Bizans, Hun, Avar, Bulgar-Ttirk
imparatorlukları, Kuman ve Peçenek Türk Federasyonu, Çar Duşan ve Çar Samoil devletleri, Osmanlı
Devleti, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve bu son iki imparatorluğun tasfiyesinden sonra bu
topraklarda kurulan devletler bulundu.
Osmanlı Devleti’nin hudutları dahilinde en az 173 veya 200 yıl kalan Hırvatistan, Macaristan vd.
ülkeler; en çok ise 450-500 veya 550 yıl kalan Sırbistan, Yunanistan, Bulgaristan, Bosna, Arnavutluk
ve Makedonya oldu.
Osmanlı Döneminde Balkan Yarımadası’nm etnik ve din yapısı Türk milletinin lehine değişti. Bu
değişme en çok Kupa-Sava-Tuna ırmaklarının güneyinde bulunan topraklarda göze çarptı. Bu topraklarda söz konusu dönemde nüfusun büyük çoğunluğunu Türkler, Müslüman Arnavutlar ve Boşnaklar
oluşturdu ve günümüzde de nüfusun çoğunluğunu adı geçen milletler oluşturmaktadır. Fakat ne yazık
ki bu topraklarda yaşayan Müslümanlar ve özellikle Türkler belirli dönemlerde iktidarların baskılarıyla
karşı karşıya geldiler. Bu baskılar Türklerin kendi kültür değerlerini koruma ve yaşatma konularında
daha yoğun hissedildi.
Mustafa Kemal Atatürk, “Türk tarihi bir bütündür. Bu yüzden bir bütün olarak araştırılmalı, incelenmeli ve okutulmalıdır” diyordu. Ancak, bu tarihin Makedonya’da vd. Balkan ülkelerinde yaşayan
Türklere bir bütün olarak araştırılmasına, incelenmesine ve okutulmasına izin verilmedi. Sekiz bin
yıllık uzun ve zengin Türk tarihinin sadece Osmanlı dönemi bazı gerçekler göz ardı edilerek okutuldu.
Osmanlı öncesi Türk tarihinin, Türklüğün ve Türk medeniyeti tarihinin okutulması istendiği andan
itibaren, Balkan Türkleri çeşitli sosyo-ekonomik, kültürel ve siyasi baskılara maruz kaldılar.
286
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Balkanlılar, Osmanlı Devleti ve Türk milletiyle ilgili hissiyata kapılarak araştırmalar yaptılar ve halen
yapmaktadırlar. Onlar, Türk milletini, medeniyet yıkan, azınlıkları zorla Türkleştiren ve İslâmlaştıran,
onların haklarını esirgeyen ve esaret altında tutan bir millet olarak göstermeye çalıştılar. Halbuki
Osmanlı Devleti’nde bütün temel hak ve hürriyetlere sahip olan, huzur ve refah içinde yaşayan gayri Türk ve gayr-i Müslim Balkanlılar, XIX. asrın başına kadar bir terra incognita devleti olan Osmanlı
Devleti’ne karşı hiçbir isyan teşebbüsünde bulunmadılar.
Onlar Avrupa devletlerinin ve özellikle Rusya’nın kışkırtmalarıyla söz konusu asrın başından
itibaren isyanlar çıkarmaya ve birbirileriyle çatışmaya başladılar. Böylece son iki asırda Balkan
Yarımadası’nı Avrupa’nın bir barut fıçısı haline getirdiler.
Prof. Dr. Yusuf Hamzaoğlunun Balkanlarla ilgili bu değerlendirmesi de dikkate alarak Makedonya
Türk Edebiyatı Tarihinin meselelerine baktığımızda bir meseleler yumağıyla karşı karşıya olduğumuz
anlaşılacaktır.
Hazırlanacak Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin Makedonya Türklüğü Merkezi olmak şartıyla
Genel olarak Türk Dünyası bağlamlı (Tarihi olarak derinliğe ve coğrafi olarak genişliğine) ele alınıp,
araştırılmalı ve işlenmelidir. Çünkü, Makedonya Türkleri de bütün dünya Türklüğü gibi 4 bin yıllık
bir tarihin, 10 milyon km karelik bir coğrafyada hali hazırda yaşayan 300 milyonluk (bunların evrakı
da söz konusudur) Türk Dünyasının Balkanlar ayağındaki bir kesimdir.
İkinci husus Makedonya Türklerinin Anadolu Türklüğünün öncelikli kültürel kimlik yakınlığına
hatta benzerliğine sahip bir topluluk olmalıdır. Anadolu’daki ana kitle ile Osmanlı adı altında 550 yıl
aynı kaderi yaşamış olmanın hazırlanacak edebiyat tarihine yansıtılması diye bir şey olabilir mi? Son
yüzyıldaki tersine göçün ortaya çıkarttığı nüfus hareketlerinin Makedonya Türklerinin edebiyat tarihi
açısından özel bir yeri vardır. Bu husus hazırlanacak edebiyat tarihinde dikkatten kaçırılmamalıdır.
Üçüncü husus ise Balkanlar bağlamında Makedonya Türk Edebiyatıdır.
Dördüncü husus, Makedonya Cumhuriyetinin Yugoslavya ve sonrasında yaşadığı siyasi ve sosyal
hayatla ilgili olacaktır.
Şimdi bunları tek tek ele alıp, bazı örneklerle gündeminize getirmek istiyorum.
Erbabının malumu olduğu üzere Türk Edebiyatı Tarihi :
İslamiyet’ten Önceki
İslamiyet tesirinde
Batı tesirinde gelişen Türk Edebiyatı şeklinde taksim edilerek işleme gelmiştir. Edebiyat Tarihi ismiyle basılan eserlerde .125 Türk edebiyatı tarihi de Türk tarihi gibi araştırmaların ulaşabildiği geçmişe
doğru en uç tarihten başlatılmalıdır.126 Hazırlanacak Makedonya Türk Edebiyatı Tarihi de bu anlayışla
başlangıç yıllarını tespit etmeli mitolojinin ve ilahi kitapların verilerine müracaat edilmelidir. İslamiyet
öncesi sözlü ve yazılı edebiyatımız 378 yılında Balkanlara inen Hun Türklerinin ve daha sonra bu
coğrafyada görülen Avar, Bulgar, Oğuz, Peçenek, Kuman, Selçuklu ve Osmanlı Türklerinin de öz
geçmişleri ve edebiyatları değil midir? O halde niçin hazırlanacak Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinde bütün Dünya Türklüğü için ortak olan bu döneme ait edebi verimler yer alıp işlenmesin, ilmi
yaklaşım da bunu gerektirmez mi?
125. Prof. Dr. Yusuf Hamzaoğlu, Balkan Türklüğü , Ankara , 2000 , s. XIII-XV.
126. Türk tarihi Haz. Nuh’un oğlu Yafes’ten başlatma anlayışı Hoca Saadettin Taciit - Tevarih isimli esirine gelene kadar devam
ettirildiğini biliyoruz. Bu eserden sonra Osmanlının başlangıç alınması dikkatlerden kaçmıyor. Ancak Mustafa Kemal’le birlikte
T.C.’nin kuruluş yıllarında yeniden tarihi köklerimizle buluşma hareketinin başlatıldığına şahit oluyoruz.
287
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Orta Asya’da özellikle Kazakistan’da bulunduğum süre içerisinde edebiyat tarihi ilgili ile yaptığım
araştırmalarda şahidi olduğum bir hususu burada da görmek beni şaşırtmadı. Ne de olsa Makedonya
Türkleri de Sovyetler Birliği zamanım yaşayan Kazak, Özbek, Türkmen, Tatar vd. gibi aynı siyasi ve
ideolojik yapıyı paylaşmışlardı. Orada ki Kazak Edebiyatı Tarihlerinde Tiirklerin Kazak boyunun ana
Türk kitlesiyle olan ortak geçmişine ait edebi malzemeye yer verilmemişti. Bu durum ne ilmi ne
insani nede milli bir yaklaşımdır. Resmen siyasi amaçla hazırlanmış edebiyat tarihi kitaplarıydı bunlar.
Aynı yanlışlığı; Buna yanlışlık demeyelim de eksikliği Makedonya Türk Edebiyatı Tarihiyle ilgili
çalışmalarda da görmekteyiz. Prof. Dr. Nimetullah Hafız’ ın iki cilt halinde yayımlanan “Yugoslavya
Türk Edebiyatı” adlı eserine ve Yard. Doç. Dr. Abdulkader Hayber’in hazırladığı “Makedonya ve
Kosova Türklerinin Edebiyatı” isimli eserine de aynı yaklaşım hakimdir. 127 Yugoslavya öncesi niçin
Türk Dünyası bağlamında, hazırlanan edebiyat tarihlerine edebi malzemesiyle yansımaz, yoksa hala
bizim bilmediğimiz bir yasak mı vardır?
Hüseyin Süleyman, Enver Tuzcu, Necati Zekeriya, Şükrü Ramo ile başlayıp günümüze doğru
devam edip gelen bu silsile öncesinde destanlar, atalar sözü, masallar, maniler, ilahiler, evliya
menkıbeleri, Dede Korkut, Köroğlu... vd. bizde yok demeyin sakın bana!..
Makedonya Türklerinin Edebiyatına sözlü halk edebiyatı geleneği ağırlıklı olarak kaynaklık
etmiştir. Milat öncesinde başlayan sözlü edebiyat geleneğimiz Balkanlara gelen Türk boylarıyla bu
coğrafyaya da tanınmıştır. Coğrafyadan vatan geçişte bu edebi geleneğin rolünü nasıl görmezlikten
gelebiliriz. Hüseyin Süleyman’ın folklora yönelişi Abdülkadir Hayber’in de belirttiği gibi bir
tesadüfün eseri değildir.
“Türklerin ırmağı gönül kaynağıdır. Dedelerimizin dillerinde dolaşan, ninelerimizin yüreğinde
türlü etkiler yaratan, gençlerimizi coşturan ve her devirde sevile sevile dinlenen, tekrarlanan, kulaktan
kulağa taşman, yüzyılları arkasında bırakan edebiyat katlarına binen türkülerimiz pek çoktur”.
“Türküler, olayların, ulusal kahramanlıların, geleneklerin, tarihi olayların, efsanelerin, masalların,
kaynağından fışkıran ve toplumun bütün olağan şafaklarını içine alan , bize geçmişi en iyi tanıtan bir
varlıktır”.
- Hüseyin Süleyman’ın türkülerimizle ilgili bu tespitlerinden sonra6, türkülerle ilgili olarak
yaşadığım bir olayı nakletmek isterim size: 1991 yılında Türkiye’de Düzce ilinde (O zaman Bolunun
bir ilçesi idi) öğretmen evinde Moldavya’dan gelmiş bir gurup Gagauz öğretmenle birlikte idim. Türk
Kültür Değerlerini Tanıtma Semineri adını taşıyan bu faaliyette “türkü” yii bir edebi tür olarak tarif
ettikten sonra Türk edebiyatındaki önemine ve yerine değinmiş, birkaç tane de örnek okutmuştum.
Misafirlerimizden Gagauz türkülerinden birkaç örnek söylemelerini rica ettiğimde okudukları her
türküyle adeta tarih ve kimliklerini haykırıyorlardı. İşte bir örnek:
Oğlan oğlan kalk gidelim Cungara’nm boyunda koyun güdelim
Buraya sadece iki mısrasını aldığım türkü bakınız neleri taşıyor günümüze: Gaguzlar Moldavya’da
yaşıyorlar. Moldavya Romanya’nın yanında bir ülke. Türküde geçen “Cungara” ise Orta Asya’da
Kazakistan’la Kırgızistan arsında yer alan bir nehrin adıdır. Gagaruz kardeşlerimize “Cungara” neresi
diye sorduğumda bilmiyoruz dediler. Bu türkü atalarımızdan bize kalmış nereden bilelim demişlerdi.
Moldavya’da böyle bir yer adı var mı dedim. Yok dediler. İşte o zaman haritada onlara “Cungara”
127. Prof. Dr. Nimetullah Hafız , Yugoslavya Tiirk Edebiyatı, Ankara , 19,95 , 2 cilt;Yard. Doç. Dr. Abdülkadir Hayber, Makedonya
ve Kosova Türklerinin Edebiyatı, İstanbul 2001.
288
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ırmağını göstererek dedim ki, bu türkü sizin Orta Asya’dan göç edip geldiğiniz bir delildir. Biz
Türklerin Orta Asya coğrafyasında iken konar-göçer olduğumuzu ve hayvancılıkla geçindiğimizi de
tarihler yazmaktadır.
Makedonya Türk şairlerinden İlhami Emin’ in “Taştan Daha Taş” başlıklı şiirindeki şu mısralar,
buradaki insanlarımızın geçmişinde Orta Asya - Balkanlar güzergahında ne kadar çok Anadolu
kokmaktadır:
Kuru karanfil
Budur bizim yükümüz
Köksüz kökümüz
Yörük Türküsü gibi kuru
Taştan daha taş
Susamadan daha susuz 128
Bu iki örnek sanırım sözlü edebiyatımızın niçin hazırlanacak Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinde
mutlaka yer alması gerektiğini açıklamaya yetecektir.
Bugün için Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve diğer Türk toplulukları edebiyat tarihlerini yazarken
İslamiyet öncesi devreyi de mutlaka ele almaktadırlar. Bu hususu sevinerek müşahede ettim.
İslamiyet tesirinde gelişen Türk Edebiyatı devresi söz konusu olduğunda Makedonya Türk
Edebiyatı, Osmanlı Türkçe’sinin ve tabir olarak da Türk halk edebiyatıyla birlikte klasik Türk
edebiyatı dediğimiz Divan edebiyatının kapsamı içinde düşünülmelidir.
BALKAN YARIMADASINDA TÜRK DİVAN EDEBİYATI
Meriç (1385) ve ICosova Savaşı’ndan sonra (1389) özelikle İstanbul’un fethedilmesiyle (1453)
Avrupa’nın fethi için , Balkan Yarımadası en önemli odak noktasını oluşturmuştur. Söz konusu tarihi
gelişme ve değişmeler oluşmuştur. Osmanlılar burada yalnız camiler, hamamlar, tekkeler, türbeler,
köprüler, kervansaraylar, çeşmeler inşa etmekle kalmamış, ana vatanlarından çok sayıda zanaat türlerini de getirmiş ve bunları büyük bir hızla yaymayı başarmışlardır. Bu türlerin başında en hızlı bir
şekilde yayılan ticaret ve iktisat olmuştur. Ayrıca resmi devlet dili Türkçe olmuştur. Bugünkü Balkan
Memleketleri sınırları içerisinde yaşayan tüm halk da yaşama ayak uydurabilmek için Türkçe’yi
bilmek zorunda kalmıştır. Bu durumda bura halkının konuştuğu dillere de Türkçe’nin oldukça büyük
etkisi olmuştur.
Osmanlılar Türkçe’den başka buralara Sözlü Türk Halk Edebiyatı’nın en güzel örneklerini de
taşımışlardır. Bu sözlü edebiyat türleri ilk önce evlerde ve kışlalarda, daha sonralarda ise çeşitli bayram
veya merasim günlerinde, medreselerde, tekkelerde ve buna benzer başka yerlerde söylenmeye
başlanmıştır.
İşte bu tür gelişmelerle buralarda Türk Halk Edebiyatı’nm ilk temelleri de atılmış ve hemen hemen
tüm türleri de elden ele, dilden dile taşınarak günümüze kadar korunabilmiştir. Bu taşınma sırasında
sözlü halk edebiyatı türlerinin birçoğu az çok değişmelere uğramıştır. Türkler gibi Arnavutlar, Bulgarlar, Romenler, Yunanlar (Müslümanlar), Sırplar, Makedonlar ve Karadağlılar da kendilerine uygun
türleri bu dönem içerisinde yaratmışlardır.
128. İlhami Emin , Giilkıhç , İstanbul 1971.
289
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Türklerin Balkan Yarımadasında yarattıkları sözlü halk edebiyatı türlerinin başında maniler, ninniler, deyimler, tekerlemeler, atasözleri, bilmeceler, türküler, masallar, efsaneler, hikayeler vs. gelmektedir. Bu arada “Aşık” denilen halk şairlerinin de sayısı az değildir, bu büyük kültür hâzinesinin en
önemli bir bölümü eski mecmualara, çönklere ve diğer kağıt parçalarına geçirilmiş ve böylece
günümüze kadar muhafaza edilmiştir. Koşma, destan, türkü, muamma, nefes, ilahi, varsağı, semai
gibi Türk halk edebiyatı türlerinin sayısı oldukça çoktur. Fakat ne yazık ki, bunlar bir araya getirilip
aydınlanmamıştır. Bu edebi örneklerin birçoğunun çeşitli şekillerde ve çeşitli durumlarda yok olduğu
da bir gerçektir. Balkan devletleri ile Türkiye’de Avrupa ülkelerine nazaran, folklor ile halk edebiyatı
örneklerinin araştırılmasına ve incelenmesine çok geçlerde başlandığı da unutmamamız gerekir.
Balkan Yarımadasındaki Türk Halk Edebiyatı örneklerinin bulunduğu malzemenin toplanıp derlenmesi ve bunlar üzerinde esaslı bir bilimsel eleştirisel incelemenin yapılması aşağı yukarı bundan yirmi
yıl önceleri başlamıştır. Bu arada tarih çarkı döndüğü gibi yaşam da kendi yolunda devam etmiştir.
Bu sürede yüzlerce Türk ailesi ana ülkeye göç etmiş, burada kalan yaşlılar da birbiri ardınca ölürken,
kayda geçirilmemiş çok zengin edebi örnekleri de beraberinde götürmüşlerdir. İşte bu şekilde, Türk
halk edebiyatının vaktiyle kök salmış, gelişmiş, zenginleşmiş, çok sayıdaki, çok değerli örnekleri de
unutulmaya, yok olmaya yüz tutmuştur.
Halk edebiyatı yanında bir de Divan edebiyatı paralel olarak gelişmeye başlamıştır. Divan
edebiyatını genellikle yerli, aydın kişiler yaratmıştır. Divan edebiyatı şairlerini sadece yerli şairler
değil Osmanlı İmparatorluğunun diğer bölgelerinde doğmuş, ama buralara gelip bu alanda eserler
vermiş şairler de teşkil etmektedir. Daha sonraları ilkin burada yetişen şairlerin birçoğu diğer bölgelere
gidip oralarda değerli eserler yaratmışlardır. Söz konusu şairler eserleri o zamanın dili olan Türk,
Arap ve Fars karışımından doğan Osmanlıca ile yaratmışlardır. Yaratılan gazel, kaside gibi Divan
edebiyatı türleri divanlarda toplanmıştır. Bu türlerden başka çok değerli tarih eserleri de yaratılmıştır
ki, bunlar tarihi olaylara yer vermiştir. Fakat ne yazık ki, bu değerli el yazmalarının birçoğu bazı
kişiler tarafından yakılmış, yok edilmiş, bir çoğu da tavan aralarında sandıklarda yada bodrumlarda
bir kenara atılıp hırpalanmıştır. Bir çoğu da avlularda “ezilmeleri günahtır” diye gömülü kalmıştır.
Divan edebiyatı türlerinin az bir kısmı ise özel kitaplıklarda, az çok bir kısmı da çeşitli dünya
kitaplıklarında korunabilmiştir. Bu türleri yaratan şairler sadece Türk Edebiyatında değil, dünya
edebiyatında da yer almalıdır. Bunun en iyi bir şekilde çeşitli şarkiyatçıların, Türkologların v.b.
kişilerin yaptıkları araştırmalar kanıtlamıştır. Bu araştırmalar sonucunda Yugoslavya’da yetişen bazı
şairleri dünya edebiyatı alanındaki yerine kavuşmuştur. Bu alanda Andi’nin Gülşen-i Şu’ara (156364), Aşıka Çelebi’nin Masair’uş Şuara (1866-67), Fatih’in Hatimatü’l - Aş’ar, Haşan Çelebi’nin
Tezkiret’uş - Şu’ara (1585- 86), Latifı’nin Tezkiret’uş - Şuara (1897-98), Şehi’nin Hest Bihist (153839) v.b. gibi tezkirelerinin önemi büyüktür.
Bu eserlerde Osmanlı döneminde doğmuş, buralarda öğrenim görmüş ve eserler yaratmış olan bir
çok şairlerin hayatlarıyla ilgili bilgileri de vardır. Hammer, Gibb ve Babinager yayımladıkları eserlerinde (4-6 cilt) Balkan memleketlerinde Osmanlı şairlerine ayrıca yer vermişlerdir. Buralarda
doğmuş ve yaşamış olan birçok adları da yer almaktadır. Bu şairlerden bize kalan eserlerin bazıları
Türkçe, Arapça ve Farsça yazılmıştır. Son zamanlarda şarkiyatçıların yaptıkları değerli çalışmalar
sayesinde bu eserlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bu alanda şimdiye kadar ki, çalışmalarıyla en
büyük başarıyı Bosna Hersek şarkiyatçıları kaydetmiştir. İlk atılımları Dr. Safet Bey Başagiç İslam
Edebiyatında Boşnaklar ve Hersekliler adlı eseriyle yapmıştır.
290
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Daha sonra gençlerde ise Dr. Hazin Şabanoviç Şarkiyat Dillerinde Bosna Hersek Müslümanlarının
Edebiyatı adlı monografisi ile Bosna Hersek’de bu alanda eser yaratan ünlü’ şairler arasında yer
almaktadır.
Bu alanda Eserler yaratan Makedonya Cumhuriyeti’ndeki şairler hakkında ki bilgilerimiz çok azdır.
Dr. Vanço Boşkov Makedonya şairleriyle ilgili Makedonya tarihi kitabının I. cildinde “Makedonya’da
yetişen Türk Şairleri” yazısıyla birçok şairler hakkında bilgiler vermektedir. Son zamanlarda (1989)
Dr. Fehim Nametak da Bosna - Hersek Müslümanlarının Türk Dilinde Yarattıkları Eserlere Edebi Bir
Bakış adlı kitabını yayımlayarak Bosna-Hersek Müslümanlarmdan eser veren birçok şairlerin hayatları
ve onların eserleriyle ilgili yeni bilgiler vermiştir. Fakat Doç. Dr. Haluk ipekten, Doç. Dr. Mustafa
İsen, Doç. Dr. Recep Toparlı, Doç. Dr. Naci Okçu ve Yrd. Doç. Dr. Turgut Karabey müşterek
yayınladıkları Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü adlı kitabıyla Balkan memleketlerinde ve buralarda eser yaratan bir sürü yazarı bir araya getirmişlerdir.
Bu eserlere dayanarak Yunanistan’da : Usuli (Ö. 1538), Garibi (Ö. 1547) , Hayali (Ö. 1557) , Agahi
(Ö.1557) , Arifi (Ö.1647) , Deruni (Ö. 1650) , Tab’i (Ö. 1666) , Ahmed (Ö.1701-02) , Zühdi (Ö. 1772)
, Kazim Hüseyin (Ö. 1814-15) , Bulgaristan’da: Ali Çelebi (Ö. 1543) , Hazani (Ö. 1571) , Yuslati (Ö.
1588-89) , Avni (Ö. 1664-65), Şükri (Ö. 1670-71), Feyzi (Ö. 1688-89), Şerif (Ö. 1748), Abdülbaki
Efendi (Ö. 1812), Sırbistan’da: Adni (Ö. 1474), Mesihi (Ö. 1592), Şeri (Ö. 153), Bahari (Ö. 1551),
Suzi (Ö. 1455) , Sucudi (Ö. 1538) , Makedonya’da: Zari (Ö. 1509) , İshale Çelebi (Ö. 1541-42) ,
Heridi (Ö. 1717-18) , Vusuli (Ö. 1598) , Vezni (Ö. 1578) , Tiği (Ö. 1618) , Sihiri (Ö. 1717-18) , Bosna
Hersek’de: Haşan Kafi Pruşçak ( 1544-1616), Derviş Paşa Beyazidağiç (1560- 1603) , Ziyai (Ö. 1584)
, Kaimi (Ö. 1599) , Mecazi (Ö. 1610) , Nergizi (Ö. 1634) , Fevzi Mostari (Ö. 1747), Mustafa Pruşçak
(J. 1755), Sırri (J. 1785-1847), Vahdeti (1598), Fadil Paşa Serifofıç (1802-1882) , Gaybi a(VII. y.y.
sonu) , Akif Hikmet (1839-93) , Bosnavi (XIX. y.y. II. Yarısı) , Başeski (1731-1809) , Arnavutluk’ta:
Taşlıcalı Yahya Bey (Ö. 1582) , Derviş (Ö. 1945) , Vecdi (Ö. 1669) , Romanya’da: Helaki , Tariki ,
Zarifi ve Macaristan’da: Arif (Ö. 1724) , Mir (Ö. 1690) adlı Avrupa’da Osmanlı Edebiyatını teşkil
eden divan edebiyatı türünde eserler veren en tanınmış yazarları sayabiliriz. Osmanlı döneminin ilk
yıllarında, Makedonya’da Anadolu halk edebiyatından azıcık farklı olsa bile halk edebiyatı, daha
sonraları da yazılı Jbir edebiyat gelişmeye başlıyor. Aslında buralarını fethe çıkan Anadolulu Cengaverler beraberinde kopuz ve sazlarını da getirmiş ve topraklarda bugün de yaşayan zengin bir halk
edebiyatının temellerini atmışlardır. Rumeli Türklerinin dorukta, çok saygın bir yer aldığını vurgulamaya ihtiyaç yok bence.
Osmanlı döneminde Makedonya’da değerli yazılı bir edebiyatın da geliştiğini hatırlatmak gerek.
Bu konuda inceleme ve araştırmalarda bulunanlar, OsmanlI’ların Balkanlara ayak bastığı ilk
yüzyıllarda Üsküp’ün, Bağdat, Bursa, Edirne, Kahire ve Saraybosna gibi önemli bir kültür merkezi
olduğunu vurgulayarak şuara tezkirelerine göre 19 Üsküplii ve 17 Manastırlı ünlü şairden söz eder.
XVI. yüzyılda şairler sayısı bakımından Üsküp’ün, İstanbul, Bursa, Edirne, Konya ve Kastamonu’dan
sonra altıncı yeri aldığını tespit ederler. Nakşibendi tarikatından da olduğu bilinen Atai Üsküb-i (doğ.
1512-1520 arası); Koca Hasanzade veya Karaca Hasanoğlu lakabı ile tanınan Zari, Meşairti’ş-şuara
eseriyle ünlü Aşık Çelebi /1520-1572/; dünya işlerine hoş bakan rint bir şair Dürri, Üsküp kadısı
olarak da bilinen Özrü /XVI/; Farsça bilgisiyle tanınmış Riyazi Mehmet /XVI/ ; İzari Sani olarak
anılan İzari /Ö. 1521/; çok gezmiş, çok görmüş bir sayyah da olan Miri-i Rumi /XVI/; Üçüncü Murat
devri şairlerinden Nami /XVI/ ve aynı zamanda bestekar olan şair Niyazi Çelebi /Ö. 1537/; Osmanlı
291
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
edebiyatı tarihinde yer alan ünlü Üsküp’lü şairlerdir.
Manastırlı, asıl adı Süleyman olan Ayani /XVI/ ; Hüseyin olarak da anılan Celal Bey /1517-1571/;
Sabayı /XVI/ Üskiip, Priştine ve Selanik kadılıklarında bulunan Haveri Ali Çelebi /Ö. 1564/; Merdi
Çelebi /XVI/; Müderris Keşfi Mustafa Çelebi /XVI/; Samih Murteza Efendi /XVIII/; Sezai Efendi
/XVII/; Meşrutiyet döneminden Hafız Haki Paşa /1879-1915/; İştipli Sadri Hüseyin Çelebi /Ö. 1585/;
İştipzade olarak da bilinen Tabı Mehmed Çelebi /XVI/; Mutasavvuf şairi Talibi Haşan Dede / Ö. 1717
/; Kalkandelenli Tului İbrahim Efendi / XVI /; yalın bir dil ve gösterişsiz bir üslupla yazan Fakiri
/XVI /; Adliye Nazirliği de yapan Mehmet Akif Paşa / 1823-1894/ Osmanlı döneminde Makedonya’daki kültür hayatını zenginleştiren yazarlardan sadece birkaçı.
Makedonya’da yaşamış bunca Divan Şairi olacak da bunların eserleri Makedonya Türk Edebiyatı
Tarihinde yer almayacak , bunu düşünmek bile istemiyoruz. Tabi ki aynı yıllarda Divan Edebiyatı ile
birlikte bu vatan toprağında halkımız arasında yaşatılan Halk Edebiyatımız da bütün güzellikleriyle
aynı edebiyat tarihinde yerini almalıdır.
Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin bir başka meselesi de göçlerdir. Aslında Makedonya Türk
Edebiyatında son 70yılda yaşanan olumsuzlukların arka planında Türkiye’ye yönelen (veya yönlendirilen)
göç vardır diyebiliriz. Makedonya doğumlu olup da Türkiye’ye bir şekilde göç etmiş pek çok yazar ve şairimiz
vardır. Mesela Üsküp doğumlu Yahya Kemal, hangi mantıkla Makedonya hangi mantıkla Makedonya Türk
Edebiyatı Tarihinde yer almaz?129 Dil ve tarih alanındaki çalışmalarıyla tanınan Şemseddin Sami (1 Haziran
1850 - 1 Temmuz 1904 / Fraşeri - Yanya) , “Doğu Türkçe’siyle , Batı Türkçe’si bir tek dildir; arada yalnızca
lehçe farkı vardır”. Görüşünden hareket ederek yazı ve konuşma dilinin ayrı ayrı olmasını şiddetle eleştirmiş,
Türkçe’nin en eski eserleri üzerinde araştırmalar yapmış, Türkçe’nin kendini bulma aşamalarında öncü
çalışmalar yapmış, Türkçe yazdığı pek çok eseri yanında ciltlik Kamus-i Türki adlı bir de sözlük hazırlamışken
(1899-1901) hangi mantıkla bugün Arnavut Edebiyatının en büyük yazarı ilan ediliyor?130
Kendi Gök kubbemizde yaşamak için Yahya Kemal’i yaşatmalıyız. Sadece Yahya Kemal’i mi, hayır Makedonya doğumlu olup da başta Türkiye olmak üzere değişik yerlere giden bütün edebiyatçılarımızı Makedonya
Türk Edebiyatı Tarihi içinde göstermek hakkımızdır.131
Balkanlar bağlamında Makedonya Türk Edebiyatı hususunda öncelikle bu coğrafyada yüzyıllardır birlikte
yaşadığımız milletlerin dilleri ve edebiyatları üzerine ciddiyetle eğilmemiz gerektiğini vurgulamak
durumundayız. Balkan coğrafyasındaki ortak geçmişin de ötesinde bu coğrafyada hali hazırda yaşayan bazı
milletlerle tarihi köklerimiz birdir veya bir olma ihtimali vardır. Bulgarlar, Macarlar, Ulahlar, Hırvatlar vd’nin
folklor, dil ve edebiyatları üzerinde mutlaka mukayeseli dil ve edukayeseli edebiyat çalışmaları başlatmalıyız.
İlk Hırvatlar, Sarıoğurlar ve Kotuoğurlar olarak tarihte bilinen Türk boyları olabilir mi? “Hirvatlığm temelini
atan Türk asıllı topluluğun yanında, daha sonraki dönemlerde özellikle Sloven’ya bölgesine Avar, Macar ve
129. “Kendi Gök kubbemizde Yaşamak İçin Yalıya Kemali Yaşatmalıyız” başlıklı hacimli bir yazı yazdım, Üsküp’te Yahya Kemal
Beyatlı’nın doğumunda veya ölüm yıl dönümünde bir anma programı yapılırsa o günlerde yayınlarım diye düşünmüştüm. Bu
düşüncemi de sizlerle paylaşmak istedim.
130. Osmanlı Edebiyatçısı Şemseddin Sami ile ilgili olarak bakınız : Hikmet Turhan Dallıoğlu , Şemseddin Sami Hayatı ve Eserleri ,
1934 ; Agah Sırrı Levent, Şemseddin Sami, 1967.
131. Bu sempozyum önce “Makedonya Doğumlu Türkiye’de Yaşayan Şair ve Yazarlarımız" konulu bir tebliğ ile katılmayı
düşünmüştüm. Bu konuda hazırlık yapmıştım. Ama , şimdi ele aldığımı konuyu daha öncelikli buldum. Bu çalışmamı belki bir yazı
olarak yayınlayarak ilgilerin dikkatine sunabilirim.
Makedonya doğumlulardan birkaç şair ve yazarımız: Yahya Kemal'Beyatlı, Cenab Şehabettin , Hakkı Süha Gezgin , Naci Girinsoy,
Yaşar Nabi Nayr, Mahmut Özay , Şevket Rado , Ragip Şevki Yeşim , Suat Engiillü , Avni Abdullah... vd.
292
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Kıpçaklar vasıtasıyla karışan Türk kanı da hesaba katılınca, bu kuzeybatı Balkan ulusunun Kan itibariyle en
az Macar ve Bulgarlar kadar Türklere akraba olduğu gibi bir sonuç çıkmaktadır”. Hırvat önderlerinin isimlerinin Bulgarca (Hunca) olması ile Hırvat ve Beyaz Hırvat olayı; halkın Türk geleneğine uygun olarak beyaz
ve kara veya iç ve diş olarak ayrılması132 , XIX. asırda Hırvatistan’da beliriveren İlirizm hareketinin Begomillerden aldığı ay yıldızlı arma, bugünkü Hırvatistan’ın ay yıldızlı bayrağı düşündürücüdür. 133
Karluklardan ayrılarak batıya gelen ve Kumanlarla çağdaş olarak bugünkü Romanya sınırları içerisinde
yerleşen bir Türk boyu olan Bulaklar, Ulahlar olabilir mi? Ortaçağ Latin kaynaklarında geçen “Blaci” kelimesi
uzun süre “Vlah” (Ulah) olarak düşünülmüş, Romanya’nın yerli halkına Ulah denmesi sebebiyle bunda bir
sorgulama ihtiyacı dahi duyulmamıştır. Ancak Rasony son zamanlarda yazdığı bir makalesinde bu “Blaci”nin
iyi bilinen Türk boyu Bulaklar olduğunu göstermiştir. (Lazlo Rasony, “Bulaqs and Oguazs in Medival Transilvania”, Açta Orientalia, c. 33/1-2 (1979).134
Ulahların milli şairi Kostantin Belematse’nin “Sultan II. Abdülhamit Marşı” nı dikkatlerinize sunmak isterim:
Sen, ulu ve haşmetli
Muzaffer Sultansın,
Huzurunda, neşeli
Şarkımızı duyansın!
Şendedir Hürriyet
Ulahlara, millete
Azametli gayret
Hediyedir devlete!
Ey, Tanrım Kudretinle Koru Şahımızı
Sonsuz Merhametinle Osmanlı Tahtımızı!
Bir borazanla gürler Ulah’ın Ülküsü,
Padişaha ömürler Diler
Ulah türküsü
Bin yıl yaşa Sultanım
Şanlı, Ünlü Ilhan,
Sultanların Sultanı
Abdül Hamid Han!135
132. Bu konuda daha geniş bilgi için bakınız : Osman Karatay -.Hırvat Ulusunun Oluşumu Erken Ortaçağda Türk-Htrvat ilişkileri,
Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları Balkan Araştırmaları Dizisi, Ankara, 2000. Prof. Dr. Yusuf Hamzaoğlu, Balkan
Türklüğü , T.C. Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 2000.
133. Balkanlarda bir zamanlar görülen Begomiller Hareketin bilinç altında İslamiyet öncesinde Türklerin de inandıkları — Kur’anı Kerim’de Haniflik olarak da geçen - Tek Tanrı inancının olmadığını söyleyebilir misiniz? Türklerin dini tarihçesi için bakınız: Zeki
Gürel: Türkistan Yazıları, Ankara 2003.
134. Osman Karatay, a.g.e. , s. 147
135. Bu şiirle ve Ulahlarla ilgili bir yazı için bakınız: Avni Engüllü: “Balkanlarda Hıristiyan Topluluklarda Ulahlar , Onların Osmanlı
ile Temasları ve Osmanlı Devletinde Azınlık Olarak Konumları” , Sesler , Ocak 2001 , sayı 328, s. 33-40. 1878 yılında Berlin Kongresine giden Ulah kurulu yanlarında götürdükleri 15 bin imzalı talep metinde Türklerin yani OsmanlI’nın yanında kalmayı
arzuladıklarını açıkça beyan etmişlerdir. Ulahların Osmanlı-Türk muhabbetine yeni bir örnek de Üsküp’te bu yıl açılan (Nisan 2003)
kitap fuarında Makedonya Radya Televizyonunda çalışan bir Ulah tarafından bana verilen bir derginin kapağındaki şiirdir. Grailu
Armanescu adlı derginin Ocak-Mart 2003 tarihli 19. sayısının ön kapağındaki Sultan II. Abdülhamit başlıklı şiirdir. Söz konusu şiir
9 dörtlükten meydana gelmektedir.
293
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Milletlerarası münasebetlerde kendilerini “Hungaria” diye adlandıran Macarlar ve Ural - Altay dil
ailesi içinde Türlcçeye Yapı bakımından en yakın dil olan Macarca, Macaristan’daki Türkçe yer,
kavim ve şahıs adlarına ne demeli.136 Ya, Osmanlı edebiyatının ayrılmaz bir bölümü olan Boşnak
Edebiyatı !.. Saffet Bey Başagiç’in 1912 yılında yayımladığı “İslam Edebiyatında Boşnak ve
Hersekliler” adlı eserini kaynak olarak kullananlardan Felcin Nametak, 1989 yılında yayımladığı
“Bosna Hersek Müslümanlarının Türkçe Edebiyat Yaratıcılığına Bir Bakış” adlı eserinde Türkçe yazan
Ilb Bosna Hersekli şairden söz edilmektedir. Bu insanlar arsında Osmanlı döneminde Türkçe
yazanların sayısının 300’den çok olduğunu ileri sürenler de vardır.137
MakedonyalI Büyük İskender, adını Balkanlardan alıp bir bayrak gibi Anadolu üzerinden ta
Kafkaslara ve Tacikistan’a kadar taşıyan tarihi şahsiyet . İskender, tarihin büyük kişilikleri içinde en
fazla farklı millet ve medeniyet tarafından benimsenen kişi unvanına da sahiptir. Topyekün Hıristiyan
Batıda görülen Aleksander’in yanında İskender isimli bir Türk vaya Skender isimli bir Boşnak veya
Arnavut’la her an karşılaşmak mümkündür. Arap ve İranlılar arasında bu isim tutunmamış; ama, Müslüman yazarlar kendisinden hep saygıyla bahsetmişler, hatta onun peygamber olup olmadığı tartışılan
Zülkarneyn ile bir tutanlar olmuştur. Başta İskenderiye ve İskenderun olmak üzere çok sayıda yerleşim
yeri onun ismini yaşatmaya devam etmektedir. Adına “İskendername” isimli eser yazdığımız ve
“Büyük” sıfatıyla birlikte andığımız MakedonyalI İskender, Türk mutfağının hatırı sayılır bir yemeği
olan İskender kebap bile Tiirklerin MakedonyalIlara pek çok müştereklerinin olduğunu, olabileceğini
gösteren işaretler olmalıdır.
Bugünkü Makedonya Devletinin kapladığı arazi, tarihi ve coğrafi Makedonya’nın sadece bir kısmı,
%38’dir. Toplam 67.741kmkarelik alanı olan Makedonya’nın doğu ve güneyindeki geniş toprakları
halen Bulgaristan ve Yunanistan sınırları içindedir. Makedon devletinin sınırları ise 25.713 km karedir.
Makedonya’nın Ege’ye sahili olmakla birlikte, Balkanların ortasında kalmaktadır. Kuzeyde Şar,
Üskiip Karadağı, Osogovski ve Rila dağları Makedonya’yı Kosova ve Sırbistan’dan ayırır.
Rodoplar’ın batı uçları ve Mesta nehri bölgenin doğu sınırını çizer. Güneyde Bistriça nehri ve Ege
sahili vardır. Batıda ise Ohrid gölü ile aynı hizadaki Korab, Yablaniça, Gramos ve Pint dağları bölgeyi
Arnavutluk ve Epirden ayırır. Burada ülke ve bölge terimlerini özellikle ayırmak gerektiğim de belirtmeliyiz,138 Makedonca’da ve Türkçe’de ortak olan pek çok kelimenin yanısıra Türkçe ve Makedonca’mn ortak mülkü olan ekler, zamir, edat ve bağlaçlara da rastlamak mümkündür. Slav dillerinden
biri olan Makedoncadaki Türkçe etkisi en eski Slav - Türk dil ilişkileri sayabileceğimiz sakalar
zamanından başlamış, Osmanlılarla doruk noktaya çıkmıştır denilebilir. Örnekler:
Biçenye : Testereleme , biçme
Biç-i : Testere ile biçmek , testerelemek
Biç-ki-ci-ya: Biçkici
Börek-çi-ya : Börekçi
Ben-ka : Ben
Ama :Ama
136. Arpad Berta, Türkçe Kökenli Kavim Adları, Çeviren : Nurettin Demir - Emine Yılmaz , Grefıker yayınları, Ankara 2002.
137. Fahri Kaya , “Osmanlı Edebiyatının Ayrılmaz Bir Bölümü Olan Boşnak Edebiyatı” , Seçme Yazılar ,Üsküp 1994, s. 97-121.
138. Makedonya ile ilgili merak ettiğiniz pek çok sorunun cevabını bulabileceğiniz bir kitap bakınız '.Makedonya Sorunu Diiııden
Bugüne , Derleyen: Doç, Dr. Murat Hatipoğlu , Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Balkan Araştırmaları Dizisi -6 ,
Ankara , 2002.
294
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dil Uzmanları, Makedonya’da sadece bakırcılık alanında yüz kadar Türkçe sözcüğü olduğunu ileri
sürerler. 139
Kolan - Kemer
Kolbas - Sucuk; kelimelerinin bugünkü Makedonca’da kullanılıyor olması ise enteresandır. Çünkü
bu kelimelerden kolan bugün için Batı Türkçe’sinde pek kullanılmazken kolbas kelimesi ise eski
Türkçe’nin bir kelimesi olarak halen Orta Asya’da kazaklar arasında kullanılmaktadır. Örnekleri
çoğaltmak mümkün. Burada ilginç olan Anavatan olarak adlandırabileceğimiz Anadolu’da Anadolu
üzerinden balkanlara geçmiş olan Türklerin dilinde olmaya Türkçe kelimelerin halen Makedonları
arasında kullanılıyor olmasıdır. 140
Görülen o ki, Makedon’ca başta olmak özere diğer Balkan dilleriyle Türkçe’nin mukayeseli olarak
da ele alınıp incelenmesi gerekecektir. Kiril Metodiy Üniversitesinde Filoloji Fakültesi bünyesinde
1976 yılında Türkoloji bölümünü kuran Oliviera Yaşar’m “Balkan Savaşlarından Sonra Makedonya’da Türk Kültürü, Osmanlı hakimiyeti altında oluşan ama yeni şartlar altında bir biçimde
yaşayan kültürün bir devamıdır. Bu kültür, bir çok baskı, işkence, zorbalığa karşın bugüne kadar canlı
bir kültür olarak varlığını korumakta. Bugün doksan yıl sonra bile Türk kültürü Makedonların,
Arnavutların ve bu bölgedeki diğer etnik toplulukların da yaşamında görülmektedir. Osmanlı döneminde kalma zanaatlar, adetler, çalışma ve yaşam biçimlerinde, Türk kültürünün , dilinin ve halk
edebiyatının kolay kolay silinmeyecek derin izleri var”.141
Yapılacak iş Olivera Yaşar’m Açtığı bu yoldan ilim adına yürümektir. Vakit geçirilmeden çalışmaya hız
verilmeli, Makedonya Türklerinin folklor ve edebiyat malzemesini bütün varlığıyla ilmi metotlara derlenmesi, tespit edilmeli, kayda alınmalı, tasnif edilmeli, yayınlanmalı (Türkçe ve Makedonca olarak) ikinci
aşama olarak da öncelikle Makedon Edebiyatıyla bilahare de buradaki diğer halkların edebiyatlarıyla
mukayeseli edebiyat çalışmalarının tekniğiyle işlenmelidir. Bu halka Makedonya, Balkanlar, Türkiye ve
Türk Dünyası bağlamında genişletilmeli. Makedonya Türk Edebiyatının dünyaya açılması sağlanmalıdır.142
bütün bu çalışmalarda Üsküp’teki Türkoloji Bölümü lokomatif görevi üstlenmeli, yapılacak çalışmaların
kamu oyuna duyurulması için de Makedonya Türkoloji Araştırmaları adıyla en az mevsimlik (yılda dört
sayı) uluslararası, hakemli bir ilim dergi yayınlanmalıdır.
Balkan edebiyatlarıyla yapılacak mukayeselerin ise ayrı bir özelliği ve güzelliği olacaktır hiç
şüphesiz. Bir örnek vereyim isterseniz: Kafkas 1 arda yaşayan Balkar-Karaçay Türklerin bilmecelerinden biri (onlar bilmeceye “yumak” diyorlar).
139. Gündağ Kayaoğlu, Balkan Dillerinde Türkçe’den Geçen Bakırcılık Terimleri, Ankara, 2002.
140.Osman Karatay’ın a.g.e de en eski İslav-Türk dil ilişkileri ile ilgili ilginç örnekler yer almaktadır. Bakınız: s.74 - 84.1967 yılında
yayımlanan ve hala sahasındaki tek Makedon’ca Türkçe sözlük olan eserde ön sözde bu kitaba Makedonca ve Türkçe’de ortak olan
kelimeler alınmıştır denmesine rağmen yine de ortak pek çok kelimeyi görmek mümkündür. Bakınız: Makedonca Türkçe Sözlük,
Redaktör: Fahri Kaya , Üsküp , 1967.
141. Olivera Yaşar - Nasteva Tur s ki Elementi vo Jazikot i Stilot na Makedonskata Narodna Poezij’ .Makedonsa Akademiia na
Nauka : Umetnost. Skopje , 1987 ,112, sayfa söz konusu satırlar Fahri Kaya’nın “Makedonya 'da Türk Kültürünün Dünü Bugünü ve
Yarım” başlıklı yazısından' alınmıştır.
142. Bu konuda yapılmış olan çalışmaları da burada hatırlatmak doru olacaktır:
Prof. Dr. Hamdi Haşan: “Saraybosna ve Makedonya’da Köroğlu ile ilgili Tespit Edilen Bazı Türküler Üzerine” . Boluda Halk Kültürü
Sempozyumu , Bolu 1998, s. 222-230.
“480 Masal Tipinin Kıbrıs Türklerince ve Makedonya Milletleri Arasındaki Varyantları” , Güney - Dogu Avrupa Araştırmaları Dergisi,
İstanbul 1998 , Sayı: 12, s. 117-123.
“Dede Korkut Kitabındaki Bamsı Beyrek Hikayesinin Kalkandelen Variyanti", Hilal ,Üsküp 2000 ,Sayı: 103 , s. 7. 7
Prof. Dr. Sevim Piliçkova : “Kıbrıs ve Makedonya Türkleri Arasında Söylenilen Atasözleri', Sesler , Ocak 2001, sayı: 328 , s. 17-22.
295
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Başı tarak
Kuyrığı orak
Ol ne zat?
(Koraz)
Başı Tarak
Kuyruğu orak
O nedir?
(Horoz)
Aynı bilmeceyi dil ve mantık bakımından aynı kurgu ile Makedonya Türk Edebiyatının gözde
şahsiyeti îlhami Emin’in kitaplarından birinde görmek; hem de Karaçaylarla ilgili bu bilgi birikiminden habersiz olduğu halde görmek sizi düşündürmez ve etkilemez mi hiç?..143
Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin meselelerini Yugoslavya öncesi ve sonrasında yaşan siyasi
ve sosyal hayatla itibarlı olarak düşündüğümüzde ise ortaya çıkan hususlardan bazıları şunlar
olacaktır: Öncelikle bu dönem edebiyatını üç devreye ayırarak incelemek gerekecektir:
Halk Kurtuluş Savaşı Öncesi Makedonya Türk Edebiyatı
Halk Kurtuluş Savaşı Sonrası
Makedonya Cumhuriyeti Devri
Birinci devre, 1912 Balkan Savaşı sonrası Osmanlmın bu coğrafyadan siyasi olarak çekilmesiyle
başlayıp, II. Dünya Savaşı yıllarıyla Tito Yugoslavyası’na kadar ki dönemidir. Her alanda olduğu gibi
edebiyat hayatında da belirsizlikler ve çile yıllarıdır. Halk Kurtuluş Savaşı sonrası yeni temeller üzerinde kurulan II. Yugoslavya zamanında Türklerin hayatında da önemli değişiklikler olur. Latin
harfleriyle Türkçe ilk ders kitabı hazırlanır.144
Makedonya Türklerinin sosyal , kültürel ve ideolojik hayatını değiştirecek canlandırmaya yönelik
kurum , topluluk ve enstitülerin temelleri bu yıllarda atılır. 1944’dün sonunda Türkçe “Birlik” gazetesi
yayınlanmaya başlar, Üsküp’te profesyonel Türk tiyatrosunun kuruluşunu gerçekleştirecek sanat,
edebiyat ve tiyatro kolları çalışmaya başlar. Bu yeni döneme Türklerin hazırlıksız yakalandığına şahit
oluyoruz.
Türklerin önünde amanın elinden tutmaya namzet Enver Tuzcu, Şükrü Ramo, Necati Zekeriya ve
Şefki Vardar’m yanında sayabileceğiniz bir beşinci kişi yoktur. Halk arasında varlığını sürdüren halk
edebiyatı iki, folklor ağırlıklıdır, bunu saymazsak bu dönem edebiyatı için “Güdümlü edebiyat” demek
yanlış olmayacaktır. Kalem erlerinin önüne ise örnek olarak Maksim Gorgi, Vladimir Mayakoski ve
Nazım Hikmet konmuştur. Bu dönem Makedonya Türk edebiyatında sanat ideolojinin emrinde bir
silahtır adeta. 1950’li yıllarda şiirde lirizme bir koyma olur. Gerçek şiir ise kendini ancak 1960 lardan
sonra gösterebilecektir. 1970’li yıllar Makedonya Türk edebiyatında; özellikle şiirin kendini bulduğu
başarılı yıllardır. Türkiye’den yeni şairler ve yazarlar yanı sıra Avrupa ve Dünya edebiyatından da
yeni simalarla tanışmak mümkün olur. Konu ve İmge zenginliği ve yeni şiir anlayışları edebiyat
143. Söz konusu bilmece için bakınız: Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun, Örneklerle Bugünkü Türk Alfabeleri, 2bs., “Bilmeceli
Alfabe kitabında şu şekilde yer alır: (s. 16)
Erken kalkar güneş değil
Sesi uzun kendi kısa
Uyandırır saat değil
Kuyruğu orak , başı tarak
Bu bilmeceyi Radoviş’in Ormanlı köyünden Ramadan Ali bize şöyle sormuştu (5 Haziran 2003 Çalıklı)
Başı tarak
Kuyruğu orak
Bunu bilmeyen
Büyük ahmak.
144. Fakat Bayram’m hazırladığı ilk alfabede 1945 yılının son ayında yayımlanır. Sevimli Kırat adıyla Fetah Süleyman Pasiç’in
hazırladığı kitap ise 1947 yılında basılır.
296
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
hayatında kendini gösterir.145 Türkiye’ye gidiş gelişler artınca Türkiye’deki “Öztiirkçecilik cereyanı
” bir şekilde Makedonya Türk edebiyatında öylesine etkili olur ki, Ana ülke Türkiye’de bu konuda
bir dönüş olduğu halde burada bu tavır adeta bayraklaştırılır. Özellikle Nurullah Ataç’m etkisinde
kalarak eserler veren yazar ve şairler vasıtasıyla Makedonya Türkleri arasında kuralsız cümle (Devrik
cümle) kural haline gelir. 146
Aynı yıllarda Türkiye’de pek çok şiir hareketi gelişmesine rağmen ısrarla Nazım Hikmeti ve onun
tesirinde kalarak şiir kaleme alan “Toplumsal Gerçekçiler” diye adlandırılan gurubun çizgisini
benimsemiş olmaların o günün Yugoslavya’sı için anlamak mümkün. Daha sonraki yıllarda bazı
şairlerin “Garipçiler” ile “İkinci Yeni” diye adlandırılan şairlerden etkilenmeler gözlenmektedir.
Dünyanın Kürselleşme sürecini yaşadığı günümüzde Yugoslavya sonrası Makedonya Türklerinin
önünde edebiyat adına yeni ufuklar belirmiş olmalıdır. Yetişen yeni nesli eski dönemden kalma tek
yönlü bilinçlendirme alışkanlığından kurtulmalıdır. Edebiyat ve Türkçe derslerinin müfredatı siyasetten arındırılmış , eski dönemin korkularından azade, öncelikle Balkanlar, Türkiye ve Türk Dünyasını
kucaklayacak şekilde bütün dünya edebiyatlarına açık tutulmalıdır. Eski dönemden kalma Nazım
Hikmet, Oktay Akbal, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Rıfat İlgaz, Orhan Veli, Yaşar Kemal vd. nin eserleri
yanında daha da zenginleştirilmiş lektiir kitaplarıyla çıkılmalıdır yetişen yeni neslin huzuruna. Nesillerin dimağını tek taraflı beslemenin yeni dünya düzeninde fert ve toplum açısından psikolojik ve
sosyal manada bir takım problemleri de beraberinde getireceği unutulmamalıdır.
Yeni dönem Makedonya Türk Edebiyatının önemli bir meselesi de çevirilerdir. Bugüne kadar Makedonya Türk Edebiyatından komşu halkların diline kimlerin hangi eserleri niçin ve nasıl çevrilmiş ve
yayınlanmıştır? Komşu halklardan ve dünya edebiyatından kimlerin hangi eserleri, kimler tarafından
niçin Türkçe’ye tercüme edilmişler kaç adet basılmışlar? Bunların bir araştırılması yapılmalı iki taraflı
çeviriler için yeni bir politika belirlenmelidir.
Makedonya Türk edebiyatı edebiyat sosyolojisi açısından da ciddi manada bir incelemeye tabi
tutulmalıdır.
Sağlıklı bir edebiyat tarihinin yazılabilmesi için o edebiyatın diliyle ilgili bütün varlığın tespiti
gerekecektir. Bu manada Makedonya Türklerinin dili olan Türkçe’nin bu coğrafyada derinliğine ve
genişliğine incelenmiş olması yazılacak olan Makedonya Türk Edebiyatı Tarihinin önündeki önemli
bir engeldir. Bura insanlarının “Rumeli Türkçe’si” diye adlandırdıkları Türkçe’nin kelime varlığının
köy köy, ev ev dolaşılarak örnek cümleleriyle birlikte derlenmesi sonunda bir derlem sözlüğü, ayrıca
ortaya konan yazılı malzemenin taranmasıyla oluşacak tarama sözlüğünün yapılması gerekecektir.
Atalarsözü ve deyimler de kelimelerdeki hassasiyet ve metotla toplanın yayın hale getirilmelidir.147
Aynı şekilde halk edebiyatımıza ait bütün malzeme de derlenmeli ve tenkitli çalışmalar halinde
yayımlanmalıdır.
Makedonya Türk Edebiyatının yazar ve şairlerinin tam bir listesi yapılmalı, bundan sonra da en
145. Makedonya Türk edebiyatını duayeni Fahri Kaya , “Şiirimizin Gelişme Yolu” başlıklı yazısında bu konularla ilgili ciddi bir
değerlendirme yapmaktadır. Bakınız: Fahri Kaya Seçme Yazılar ,Üsküp 1994 , s. 5 - 21.
146. Makedonya Türkleri Türkçe’sindeki kuralsız cümle yapısında birlikte yaşadıkları Makedonların dilinin cümle yapısının da
tesirinin olduğu muhakkaktır. Ancak Nurullah Ataç tesirini de gözardı edemeyiz. Bu kanaatimi Fahri Kayanın da bir sohbetimizde
benimle paylaşmış olduğunu da burada belirtmeliyim.
147. Bir kitap yayınlanmıştır: Prof. Dr. Hamdi Haşan, Makedonya ve Kosova Tiirklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler,
Ankara 1997 , 234 s.
297
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
yaşlılarından başlanılarak her biri için kapsamlı monografiler hazırlanmalıdır. Makedonya Türk basını
başlangıcından bu güne dikkatle taranmalı, bunu sonucunda bu süreli yayınların biren bibliografyası
yapılmalı, Makedonya Türle Basınında Kim Kimdir? İsimli ilk başvuru kitabı basılmalıdır.
Makedonya Türk Edebiyatında , edebi türlerin her biri için; okuyucu zümreleri de dikkate alınarak
sağlıklı bir edebi tenkit geleneği geliştirilmeli, edebi tenkit yazanlar özellikle bir gelişimin olmayacağı
muhakkaktır.
Makedonya Türk Edebiyatı Tarihi mutlaka yazılmalıdır. Bu sahada bugüne kadar yapılanlar daha
ziyade antoloji özellikleriyle dikkati çekmektedirler. Bu çalışmaları yapanları , edebiyat tarihçisine
malzeme üreten kalem erlerini , onların okurları, bu edebiyatı canlı tutan aziz millet exlatlarmı ve siz
dinleyenlerimi saygı ve sevgilerimle selamlıyorum.
Makedonya Türk Edebiyatı Tarihini yazacak kahraman aranıyor. Daha doğrusu kahramanlar
aranıyor, çünkü bu iş bir ekip işidir ancak, bu kahramanlarımızı da şimdiden alkışlıyorum. Yolunuz
açık olsun... İlminize ilmi şahsiyetinizde güveniyor ve inanıyoruz...
Makedonya Turk Edebiyati ile ilgili bugune kadar pek cok yazi ve bir lcac kitap yayinlanmistir.
Fakat bu calismalar Makedonya Turk Edebiyatini tarihi olarak derinliğine, coğrafi olarak genisligine
ele almaktan uzaktirlar.
Bizim bu yazimizda Makedonya Turk Edebiyatini yazacak olanlarin dikkat etmesi gereken husular
ele alinmaktadir.
Tenkit ve tekliflerimiz yazılacak olan edebiyat tarihi içindir.
ABSTRACT
Until today there are published many articles and several books about the Turkish Literature in
Macedonia. But this works are far away from analyzing the Turkish Literature in Macedonia, deeply
from historical point of view and widely from geographical point of view.
In this article we pointed out the subjects on which the one who is going to write about Turkish
Literature in Macedonia have to pay attention to.
Critics and suggestions are for the literature that is going to be written in the future.
KAYNAKÇA
BERTA, Arpad, Türkçe Kökenli Kavim Adları, Çeviren : Nurettin Demir - Emine Yılmaz , Grefıker
yayınları, Ankara 2002.
DALLIOĞLU, Hikmet Turhan, Şemseddin Sami hayatı ve Eserleri, 1934
EMİN, İlhami, Giilkılıç , İstanbul 1971.
ENGÜLLÜ, Avni “Balkanlarda Hıristiyan Topluluklarda Ulahlar , Onların Osmanlı ile Temasları
ve Osmanlı Devletinde Azınlık Olarak Konumlan” , Sesler , Ocak 2001 .
HAMZAOĞLU, Yusuf, Balkan Türklüğü, Ankara, 2000 .
HAFIZ, Nimetullah, Yugoslavya Tiirk Edebiyatı, Ankara, 1995.
HATIPOĞLU, Murat, Makedonya Sorunu Dünden Bugüne, Avrasya Stratejik Araştırmalar
Merkezi Yayınları, Balkan Araştırmaları Dizisi -6 , Ankara, 2002.
HAYBER, Abdülkadir, Makedonya ve Kosova Türklerinin Edebiyatı , İstanbul 2001.
HAŞAN, Hamdi, “Saraybosna ve Makedonya’da Köroğlu ile ilgili Tespit Edilen Bazı Türküler Üzerine” , Boluda Halk Kültürü Sempozyumu . Bolu 1998.
298
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
......................... “480 Masal Tipinin Kıbrıs Tiirklerince ve Makedonya
Milletleri Arasındaki Vatyantları”, Güney - Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, İstanbul 1998 .
......................... “Dede Korkut Kitabındaki Bamsı Beyrek Hikayesinin
Kalkandelen Variyantı”, Hilal ,Üsküp 2000 .
........................... Makedonya ve Kosova Tiirklerince Kullanılan
Atasözleri ve Deyimler, Ankara, 1997.
SÜLEYMAN, Hüseyin, “Türkülerimiz”, Sesler 1967.
LEVENT , Agah Sırrı, Şemseddin Sami, 1967.
KARATAY , Osman, “Hırvat Ulusunun Oluşumu Erken Ortaçağda Tiirk- Hırvat ilişkileri”,
Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları Balkan
Araştırmaları Dizisi, Ankara, 2000.
GÜREL, Zeki, Türkistan Yazıları, Ankara 2003.
KAYA, Fahri, “Osmanlı Edebiyatının Ayrılmaz Bir Bölümil Olan Boşnak Edebiyatı” , Seçme
Yazılar .Üsküp 1994.
KAYAOGLU, Gündağ, Balkan Dillerinde Türkçe’den Geçen Bakırcılık Terimleri, Ankara, 2002.
PILIÇKOVA, Sevim “Kıbrıs ve Makedonya Türkleri Arasında Söylenilen Atasözleri”. Sesler , Ocak 2001.
TURAL, Sadık Kemal, ‘ ‘Türk Dünyası Edebiyat Tarihi’’ , H. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı
Bildiriler 8-9-10 Aralık 1994 Ankara, Hazırlayan: Zeki Gürel, Ankara 1998.
YAŞAR — NASTEVA, Olivera, „Turski Elementi vo Jazikot i Stilot na Makedonskata Narodna
Poezija“, Makedonsa Akademiia na Nauka : Umetnost, Skopje.
Bu kitapla ilgili bir tanıtım yazısı için balcınız: Yanal. Doç. Dr. Zeki /Gürel “Balkan Türklüğü”,
Dere Dergisi, Banisa k. Gostivar/Üsküp , Bahar 2003 , Y.I, S.I, s. 52-53. .
Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul ve arkadaşlarının öncülüğünü yaptıkları
Milli Edebiyat Akımı ve bu yoldan giden Beş Hececiler ,7 Meşaleciler, Yeni Milli Edebiyatçılar,
Hisarcıiar, Bağımsızlar Ahmet Fjaşim , poetika yazarı Necip Fazıl ve diğerleri her nedense Makedonya Türk Şairlerinin ufkunda yalcın zamana kadar görülememişlerdir. Bırakınız bunları
hemşehrileri:
Üsküp’lü Yahya Kemal bile buranın edebiyat dünyasında ancak 1960’li yıllarda gözükmeye
başlayabilmiştir.
299
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
BÖLÜMÜN GERÇEKLEŞTİRDİĞİ BİLİMSEL, KÜLTÜREL
VE SANATSAL ETKİNLİKLER
Makedonyalı Yazar Devlet Adamı Fahri Kaya 80. Yaş Günü Etkinliği
Etkinlik öncelikle Üsküp Kiril ve Metodiy Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde gerçekleştirilmiştir. Daha sonra İştip Gotse Delçev Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde onun ardından da Makedonya Yazarlar Birliğinde proğram düzenlendi.
“80 Yaşında Fahri Kaya” etkinlikleri Gostivar Mustafa Kemal Atatürk İlköğretim Okulunda ve ADEKSAM’da, Raptişte İlkokulunda da düzenlendi. Üsküp Radyosu ve Makedonya Televizyonunda da Fahri
Kaya’nın 80. yılı için çanlı yayında programlar düzenlendi.
12 Aralık 2010 tarihin’de İştip’te Gotse Delçev Üniversitesi Rektörlük binası konferans Salonunda düzenlenen programda, Yeni Balkan Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Murtaza Sulooca, böylesi programların tertiplenmesinin bura Türk kültürüne, edebiyatına çok faydalı olacağını, bu alanda daima çaba sunacaklarını
dile getirdi.
Türkiye’den gelen ve eşi Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel ile birlikte “Fahri Kaya Hayatı Sanatı ve Eserleri”
adıyla bir de kitap hazırlayarak yayımlamış olan Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel, Makedonya Türk şiirine, öyküsüne,
gazeteciliğine iz bırakan ve bu izin devamını yaşatabilmek için eserler yaratan Fahri Kaya’nın çok önemli olduğunu vurguladı ve Fahri Kaya’nın öğretmen olarak ilk görev yerinin de İştip’in bir köyü olduğunu hatırlattı.
Daha sonra kitabın tanıtımını yaptı.
Şairimiz, yazarımız, öğretmenimiz ve devlet adamımız Fahri Kaya, bu sunumlardan sonra memnuniyetini
ve teşekkürlerini sundu. Hatta söz konusu kurumun (İştip Türkoloji Bölümünün) bura Türk halkı için önemli
olduğunu vurguladı Kurumun açılması için oldukça emek verildiğini dile getirdi. İştip’te ad yapmış çok sayıda
yetişmiş insanın olduğunun altını çizdi.
Programa çok sayıda üniversite öğrencisi ve Hamidiye Medresesi öğrencileri dinleyici olarak katıldılar.
Üniversite idarecileri, hocaları ve İştip halkı da programa ilgi gösterdiler.
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Doç. Dr. Mahmut
Çelik selamlama konuşması yaptı. Öğrencilerden Sena Abdulova, Hatice Bayramova, Oğuzhan Öztürk de
Fahri Kaya’nın şiir ve hikâyelerinden örnekler okudular.
Program hatıra fotoğraflarının çekilmesinin ve Fahri Kaya’ya çiçek taktiminin ardından sona erdi.
Halil Açıkgöz’ün “Minyatürlerle Leyla ve Mecnun” adlı konferansı
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Fioloji Fakültesinin bütünöğrencilerine özellikle de Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü öğrencilerine Türkiyeli akademisyenleri, dolayısıyla da Türk kültürünü de tanıma fırsatı vermek istemektedir. Öğrencilerimizin hem yeni bir hoca tanımaları hem de Türk Kültürüne ait değişik konularda bilgi
sahibi olmaları amacıyla; Üsküp’te Kril ve Metody Üniversitesinde görev yapmakta olan Türkiyeli akademisyen Halil Açıkgöz, davetimiz üzerine 27 Nisan 2012 tarihinde Fakültemize gelerek “Minyatürlerle Leylâ
ve Mecnûn” konulu bir konferans vermiştir.
Halil Açıkgöz’ün bu konferansı, Türkçe bilen öğrençilerimizin yanı sıra Türkçe bilmeyen öğrencilerimiz
tarafından da dikkatle dinlenip takip edilmiştir. Konferansa öğretim üyeleri de dinleyiçi olarak katılmışlardır.
Yaklaşık iki saat süren bu tanıtımda Halil Açıkgöz, ilk önce kitaplardaki süslerin ve minyatürlerin tarihi
gelişmine değinmiştir. Ondan sonra Leyla ve Mecnun hakkında farklı ülkelerde çizilen minyatürleri ve onların
özelliklerini açıklamıştır. Bu tanıtım sayesinde öğrenciler Leyle ve Mecnun’un aşk öyküsünün edebiyata ve
resme olan yansımalarını da görme imkânına sahip olmuşlardır. Tanıtım, dinleyiçilere, leyle ve Mecnun hikâyesinin minyatürlerle de takip edilebileceğini çok güzel izah etmiştir. Hikâyenin akışına göre tertiplenen
minyatürler birer birer açıklanmıştır. Meselâ Mecnun ile Leyla küçük yaşta okulda bir birlerine âşık olurlar;
300
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
çıkan dedikodular sebebiyle görüşmeleri yasaklanan âşıklar haberleşme vasıtası olarak şiiri-gazeli seçer. Birbirlerine söyledikleri şiirleri işitenler bir hayli etkilenmektedir. Türk edebiyatının büyük şairi Fuzuli, mesnevi
nazım şekliyle yazdığı ve yer yer iki âşığın bir birlerine söyledikleri bu gazellerle süslediği eseri ile hem kendisini hem de Leyla ve Mecnun hikâyesini ebedileştirmiştir.
Bütün bunları teferruatıyla anlatan Halil Hoca, Leyla ve Mecnun hikâyeinin yansımalarının sadece edebiyat
ve minyatür sanatıyla sınırlı kalmadığını, halı motiflerinden heykele, operedan diğer birçok süsleme sanatına
konu olduğunu da tanıtımın sonuna eklemiştir. Öğenciler, klasik Türk edebiyatının bu aşk öyküsüne, farklı
ülkelerde çizilen minyatürlere de hayran kaldılar.
Bu tanıtım sayesinde öğrenciler başarılı bir tanıtımın nasıl sunulacağı hakkında bilgi sahibi de olmuşlardır.
Halil açıkgöz, ilk önce öğrencilerle samimi bir yaklaşım kurmuş bu havanın ardından tanıtıma başlamıştır.
Hoca aşk hikâyesini minyatürlerle izah ederken Cemal Bey de minyatürleri açıklayan metinleri okumuş, Mariya Leontiç ise Türkçe bilmeyen dinleyiçiler için Makedonca çevirisini yapmıştır. Bu durum tanıtıma daha
bir canlılık kazandırmıştır ki, öğrenciler, sunumların görsel öğelerden yayarlanma ve ekip çalışması ile daha
etkili ve akıcı olduğunu da görmüşlerdir.
Halil Açıkgöz, tanıtımın sonunda Leylâ ve Mecnûn’un aşklarını ve hallerini bir birlerine ulaştırmak için
dönemlerinin iletişim araçlarınından yararlandıklarını, günümüz âşıklarının da şimdiki iletişim vasıtaları olan
mail, mesaj gibi araçları kullandıklarına dikkat çekmiştir. Bu örneklendirme öğrencileri hem güldürmüş hem
de hikâyeyi daha iyi anlamalarını sağlamışır.
Bunun dışında öğrenciler, yurt dışından gelen misafirlerin ağırlanması, tanıtım hazırlama ve dinleme, güne
ve misafire uygun armağanlar sunulması gibi konularda bilgi sahibi de olmuşlardır.
301
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
3. İlhami Emin’in Doğumunun 80 yıl dönümü
4.Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün Kütüphanesi ve Bölümümüzde “Yunus Emre Türk Kültür Merkezi” ile beraberinde üniversitemizde Türk Kültür Haftası Kutlamaları yapılmaktadır.
302
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
BALKANLARDA BEKTAŞÎLİK VE BEKTAŞİ EDEBİYATI
ULUSLSRARASI SEMPOZYUMU DÜZENLENDİ
Hacı Bektaş Velî Kültür Derneği (Nevşehir-TÜRKİYE) ile BALTAM’ın Balkan Türkoloji Araştırmaları
Merkezi (Prizren-KOSOVA) birlikte düzenledikleri ve TİKA’nın T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (Ankara-TÜRKİYE) destek olduğu “Balkanlarda Bektaşilik ve Bektaşî
Edebiyatı” konulu uluslar arası sempozyum Kosova’nın Prizren şehrinde yapıldı.
Bilim kurulunda Prof. Dr. Mahmut Çelik, Prof. Dr. Nimetullah Hafız, Prof. Dr. Fuat Bozkurt,
Prof.Dr. Gazmend Shpza ve Prof. Dr. Hayrettin İvgin’in yer aldığı bu sempozyuma Makedonya’dan
bilim adamları da iki bildiriyle katıldılar:
“Makedonya’da Bektaşilik Tarikatının İzleri” Prof. Dr. Mahmut Çelik-Ümit Süleyman-Ali Rami
İbrahim,
“Hacı Bektaş Veli’nin Halifelerinden Koyun Baba’nın Balkanlardaki İzleri” Yard. Doç. Dr. Nazlı
Rânâ Gürel-Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel.
Sempozyum’a Makedonya’dan katılan bilim adamlarının tamamı İştip Gotse Delçev Üniversitesi
Türkoloji bölümündendi. Makedonya’dan gelen katılımcılar Yunus Emre Prizren Temsilciliğine de
bir ziyaret gerçekleştirdiler.
Sempozyuma, Türkiye, Makedonya, Kosova, Azerbaycan ve Arnavutluk’tan toplam 57 kişi katılmıştır. Bu sempozyumda Balkanlarda Bektaşilik ve Bektaşi edebiyatı konusunda bildiriler sunuldu
ve tartışmalar yapıldı. Sunulan bildirilerin kitap olarak yayımlanacağı belirtildi.
İslâm YAŞAR-Prizren/KOSOVA
303
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
ÜSKÜP YUNUS EMRE KÜLTÜR MERKEZİ İŞTİP’TEYDİ
Yunus Emre Kültür Merkezi, geçen yıl başlattığı “Kütüphane Sohbetleri”ni ilk defa Yunus
Emre Kültür Merkezi ve başkent Üsküp’ün dışında gerçekleştirdi.
“İlim tohumlarının filizlendiği” sloganıyla düzenlenen bu sohbetler on beş günde bir Cuma günleri
saat 16.00’da Üsküp’te Yunus Emre Kültür Merkezinde düzenlenmektedir. Ancak Yunus Emre Kültür
Merkezi bu yıl ilk defa Üsküp dışına da çıkarak bu haftaki sohbeti İştip Gotse Delçev Üniversitesi
Filoloji Fakültesi Kütüphanesinde gerçekleştirmiştir.
25 Kasım 2015 Çarşamba günü düzenlenen sohbet için, başta Yunus Emre Kültür Merkezi Müdürü
Doç. Dr. Mehmet Samsakçı olmak üzere konferansı verecek olan Faruk Gezgin Hoca ve yine Kiril
Metodiy Üniversitesi Türkoloji Bölümünden Selçuk Uysal Hoca, Yunus Emre Kültür Merkezinden
görevliler ve beraberlerindeki bir grupla Kampusa geldiklerinde onları İştip Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü hocaları Prof. Dr. Maria Leontiç, Prof. Dr. Mahmut Çelik, Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel
ve Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel karşıladılar.
İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi dekanı Doç. Dr. Dragana Kuzmanovska, dekan
yardımcısı ve fakülte sekreteri M-r. Nataşa Sarafova, bölüm hocalarını ve gelen heyeti makamında
kabul ederek hoş geldiniz dedi. Dekan Hanım, bu günün anısına Yunus Emre Kültür Merkezi Müdürüne bugüne kadar sundukları yardım ve katkıları için, bugünkü faaliyet için teşekkürlerini sunarken
bir de bugünün anısına bir “diploma”/teşekkür belgesi sundu. Samimî bir havada geçen görüşmede
gelecek için yapılabilecek işbirlikleri görüşüldü, fikir alışverişinde bulunuldu.
Saat 13.00’de sohbetin yapılacağı mekân olan kütüphaneye geçildiğinde gelenleri bir sürpriz bekliyordu. Çünkü salon bugüne kadar böyle bir kalabalığı ilk defa görüyor ve ağırlıyordu. Salonda sadece
İştip Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğrencileri değil, İştip Gotse Delçev Üniversitesinde okuyan
Makedonyalı Türk öğrenciler ve Türkiyeli öğrenciler de yerlerini almışlar sabırsızlıkla konferansın
başlamasını bekliyorlardı.
Konferanscı Üsküp’te Kiril Metodiy Üniversitesinde Yunus Emre Türkoloji Projesi kapsamında
görev yapan Faruk Gezgin Hoca idi. Konu ise, Balkanları yakından tanıyan ve eserlerinde de yer yer
Balkanları anlatan Ömer Seyfeddin (1884–1936) idi. Program, Bölüm Başkanı Prof. Dr. Maria Leontiç’in açış konuşmasıyla başladı. Dekan Hanımın konuşması sonrasında Yunus Emre Kültür Merkezi
Müdürü, kütüphanede okuyucuların hizmetine sunulmak üzere getirdikleri kitapları Fakülte Dekanına
hediye etti ve ardından da bir selâmlama konuşması yaptı.
Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel’in Ömer Seyfeddin için yazdığı şiirini okumasından sonra başlayan
konferansta Faruk Gezgin, Ömer Seyfeddin’in hayatı ve eserleri hakkında etraflı bir bilgi sundu. Ömer
Seyfeddin için hazırlanan bir belgeselden de bazı bölümler seyrettirildi. Samimî bir sohbet havası
içinde geçen konferans sırasında yeri geldikçe Selçuk Uysal, Mahmut Çelik, Nazlı Rânâ Gürel, Maria
Leontiç, Mehmet Samsakçı ve Zeki Gürel hocalar da söz alarak katkılar sundular sohbeti zenginleştirdiler. Kiril Metodiy Üniversitesi Türkoloji Bölümü öğrencilerinden Burcu Ali de Ömer Seyfeddin’in
“Primo Türk Çocuğu” adlı hikâyesi üzerine kısa bir değerlendirme sundu.
Bölüm başkanı Maria Leontiç, konuşmacıya ve dinleyenlere, Yunus Emre Kültür Merkezine teşekkürlerini
sunduktan sonra konuşmacı Faruk Gezgin’e bölüm adına hediye sundu. Bölümün ikinci yerli hocası Prof.
304
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Dr. Mahmut Çelik de bölüm adına Yunus Emre Kültür Merkezi Müdürü Mehmet Samsakçı’ya hediye sundu.
Bölüm başkanı Prof. Maria Leontiç’in isteği üzerine kapanış konuşmasını Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel
yaptı. Zeki Gürel Hoca, Ömer Seyfeddin’in çok genç yaşta vefat ettiğini, kısacık bir ömre pek çok
eser sığdırdığını, henüz yirmi yaşında bile değilken çetelerin peşinde Balkan coğrafyasında dağlarda
askerlerin başında bir komutan olarak bulunduğunu, eserlerinde Köprülüyü, Pirlepeyi, Usturumcayı,
İştipi, Cumalıyı ve daha pek çok yeri anlattığını. Bu hikâyelerin arka planında Balkanların olduğunu,
Balkan coğrafyasının sanatçı yetiştirmek konusunda bereketli bir yer olduğunu burada bulunan gençlerin arasından da yeni Ömer Seyfeddinler çıkacağına inandığını belirtti. Ömer Seyfeddin ve diğer
sanatçıların eserlerini okurken külliyat halinde okumanın önemine işaret etti. Yazarların anlattıklarına
takılıp kalmanın, tarihte yaşananlara takılıp kalmanın yanlış olduğunu, tarihin yaşanmış bir olgu olarak
bizim ders almamız için önemli olduğunu ve özellikle de Balkanlar gibi çok kültürlü bölgelerde insanların benzerlikleri konuşmalarını, farklılıkları konuşarak insanları sivriltmenin kimseye bir faydasının olmadığının altını çizdi. Konuşmacıya, Yunus Emre Kültür Merkezine, böylesi anlamlı bir
etkinliğe ev sahipliği yapan Gotse Delçev Üniversitesi idarecilerine özellikle de konuşmaları heyecanla ve büyük bir dikkatle dinleyip takip eden gençlere teşekkürlerini sundu. Böylesi etkinliklerin
devam ettirilmesi ve İştip Türkoloji Bölümünün de Üsküp’te buna benzer etkinlikler düzenlemesinin
gereğine, önemine temas etti.
İki saat süren program bitmişti ama dinleyenler salonu terk etmekte isteksizdiler. Biz de birkaç
öğrenci ile görüştük. Kime sorduysak Üniversitelerinde böyle bir programın ilk defa düzenlendiğini,
çok faydalandıklarını ve devamının gelmesi gerektiğini ısrarla söylediler. Ana dili Makedonca olan
öğrenciler, konuşmaların bir kısmını Türkçe dersleri sayesinde anlayabildiklerini anlamadıklarını da
ana dili Türkçe olan arkadaşlarının tercümeleriyle anlamaya çalıştıklarını belirttiler, toplantıyı heyecanla takip ettiklerini belirttiler, devamını istediler…
İslâm YAŞAR- İŞTİP
305
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
KAYNAKÇA
ADEM, Melek “Pırnalılı Öğrencilerin Bahçe Sevinçi Öğrençiler Türkçe Eğitimi Bayramını Bahçe Dergisiyle Kutladı”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 21 Aralık 2015, Y.:11, S.: 589, s.:9.
Alil, Prof. Dr. Sevil “Makedonya’da Türkoloji Çalışmaları”, Türk Edebiyatıyla İlgili Makaleler, Üsküp
2012, s. 171-180.
Aruç, Prof. Dr. Numan “Makedonya’da Türkiyat Araştırmaları Tarihi”, Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan
120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl Konulu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu
26-29 Mayıs 2010 Bildiriler Kitabı, Editör: Ülkü Çelik Şavk, Ankara 2010, C. 1, s. 71-75.
Aruç, Prof. Dr. Numan “Makedonya Türk Kültürü’nün Bilge Hanımefendisi Akademik Olivera Yaşar
Nasteva”, Hikmet Dergisi, 2006.
Aruç, Prof. Dr. Numan “Olivera Yaşar Nasteva’nınMakedonca-Türkçe Sözlük Denemesi”, İlhan Ayverdi
Adına Türkiye’de ve Dünya’da Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Uluslararası Semposyumu 6 Kasım 2010,
İstanbul 2010, s.343-357.
Ayhan, Aydın, Rumeli ve Akdeniz Adalarında Türk Varlığı, İstanbul 2013, UKID Uluslararası Kalkınma
ve İşbirliği Derneği Yayını.
Balkan Türkoloji Tarihçesi ve Balkan Türkologları, Editör: Yrd. Doç. Dr. Selçuk Kırbaç, Ankara 2012,
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
Çelik, S. Dilek “Kosova’da Türkoloji Eğitimi”, Internatiolnal of Central Asian Studies, 2009, S. 13, s. 149–168.
Çelik, Mahmut, “Makedonya-İştip Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Tarihçesi” Hikmet Dergisi,Sayı 22 yıl
2013/2 Gostivar
Çelik, Mahmut, “Makedonya Türkleri Tarafından Söylenen Düğün Türküleri” Baltam Dergisi, Sayı 19 yıl
2013 Prizren
Dağlarca, Fazıl Hüsnü, Açıl Susam Açıl, Üsküp 1967, Birlik Yayınları.
Dukonoviç, Marija, Katedra za Orijentalnu Filologiju, Sto godina Filozofskog Fakulteta 1963.
Eren, Hasan, Türklük Bilimi Sözlüğü, Ankara 1998, Türk Dil Kurumu Yayını.
Hafız, Nimetullah “Eski Yugoslavya Bölgelerinde Türkçenin Eğitimi”, BAL-TAM Türklük Bilimi Dergisi,
Mart 2006, S. 4, s. 182–188.
Hamzaoğlu, Prof. Dr. yusuf, Balkan Türklüğü (Makedonya-Sırbistan-Hırvatistan), Ankara 2000, T.C. Kültür
Bakanlığı Yayını.
Gürel, Yrd. Doç. Dr. Zeki “Balkanlar’da Kadim Türk Varlığı I-X”, Yeni Balkan Gazetesi, 9 Kasım 2015,
Y. 11, S. 583–18 Ocak 2016, Y. 12, S. 593.
Gürel, Zeki “Balkanname–1: “İştip ve Köprülü Hatıraları”, Yeni Balkan Gazetesi, 1 Şubat 2016, Y. 12, S.
595, s. 10.
Gürel, Zeki “Balkanname–5: Balkan Türkologları”, Yeni Balkan Gazetesi, 22 Şubat 2016, Y. 12, S. 598, s. 10.
Gürel, Zeki “Kiril Metodiy Üniversitesi Bilaje Koneski Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü”,
Üsküp 2004, 21 s. (Yayımlanmamış olan bu döküman T.C. Millî Eğitim Bakanı Doç. Dr. Hüseyin Çeik’in
Fakültemizi ziyareti sırasında kendisine taktim edilmiştir.)
Gürel, Zeki “Makedonya’da Osmanlı Sonrasında Türkçe Eğitim ve Türkçenin Öğretilmesi Üzerine Bir
Durum Analizi”, Türk Yurdu, Haziran 2011, Cilt: 31, Sayı: 286, s.253–260.
“Gotse Delçev” Üniversitesi arşivinden alınan istatistik bilgiler, İştip
GÜREL, Nazlı Rânâ “Makedonya’da Temel Türkçe Dilbilgisi Gel Türkçeyi Öğrenelim Gel Türkçeyi Seve306
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
lim”, Türk Yurdu Dergisi, Eylül 2015, Y.: 104, S.: 337, s.65-71.
GÜREL, Nazlı Rânâ “Edebiyatın Malzemesi Sözdür”, (Mülakatı yapan: Melek Adem), Yeni Balkan
Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 21 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 589, s.:11
İbrahim, Prof. Dr. Nazım “Makedonya-Üsküp Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Tarihçesi”, Hikmet Dergisi,
Mayıs 2013, Y. 11, S. 21, s. 26-35.
İsen, Prof. Dr. Mustafa, Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlara, 1997, Akçağ Yayınları.
İsen, Mustafa “Yugoslavya’da Türkoloji Çalışmaları”, Kaynak Dergisi, Ankara 1984, S.: 2, s.88-92.
Kosturanov, Risto, “Gotse Delçev” Üniversitesi, Genel Sekreteri, İştip
Leontik, Mariya, “İştip Gotse Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün
Tarihçesi”, Sessiz Gemi Dergisi, Üsküp, Aralık 2011, Sayı: 2, Sayfa: 98–101.
Leontik, Mariya, “İştip Gotse Delçev Üniversitesi Fikoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne
Sayın Halil Açıkgöz’ün Katkısı”, Türk Dünyasından Halil Açıkgöz’e Armağan-Uluslar arası Hakemli Kitap, Hazırlayan: Hayri Ataş, İstanbul, 2013, s. 77–80, Doğu Kitapevi.
Makedonya Sorunu Dünden Bugüne, Derleyen: Roç. Dr. Murat hatipoğlu, Ankara 2002.
M.C. devlet istasistik kurumu 2002 sayımları arşivinden alınan resmi bilgiler, Üsküp
M.C. Resmi Gazetesi Eğitim ve Bilim Bakanlığı Say. 35/08, 05. 06. 2007, Üsküp
Monografi „Blake Koneski” Filoloji Fakültesi!nin 60. Kuruluş Yil Dönümü (1946-2006), Üsküp Aralık
2006, Art Print Plus Yayınları.
M.C. Resmi Gazetesi Yüksek Eğitim Kanununa Göre Say. 35/08, 103/8, 26/09, 83/9, 99/09, 115/10, 51/11 ,
17/11, Üsküp
Sarınay, Doç. Dr. Yusuf „Balkanların Stratejik Kalbi Makedonya”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Ankara, Temmuz 2005.
Şanlı, Çevdet „Kosova’da Türkçe Eğitimi ve Öğretimi”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II,
20-26 Eylül 2004, Ankara 2004, s. 2733-2757.
„Türkoloji”, Türk Ansiklopedisi, Ankara 1983, Cilt: 32.
YAŞAR, İslâm “Üsküp Yunus Emre Enstitüsü Kütüphane Sohbetlerine Devam Ediyor: Kütüphane Sohbetlerinin Bu haftaki Durağı İştip Oldu”,Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 23 Kasım 2015, Y.:
11, S.: 586, s.10.
YAŞAR, İslâm “Ümit Süleyman Mastıra Tezini Savundu Makedonya Türkleri Yeni Bilim Uzmanına Kavuştu”, Yeni Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 7 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 587, s. 9.
YAŞAR, İslâm “ Yeni Mastır Alirami İbraimi Yeni Balkan Gazetesi ile İlgili Yüksek Lisans Tezi”, Yeni
Balkan Gazetesi, Üsküp-MAKEDONYA, 14 Aralık 2015, Y.: 11, S.: 588, s. 7.
YÖK. Denkliği, B.30.0.DEN. 0.00.00.04.13451 okul tanınması hk. Ankara
Zaim, Burhanettin, İştip ve Köprülü Hatıraları, İstanbul 2005, 256 s., Şehir Yayınları.
307
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
BÖLÜMDEN KARELER
TİKA heyeti ziyareti 2009 - İştip
İştip Üniversite tanıtımı 2010 - Niğde
Mk.C. Konsolosluğu-Zerin Abaz 2010 - İstanbul
308
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bahçeşehir Üniversitesi 2010 - Konferans İstanbul
Barselona Üniversitesi konferans 2012
Makedonya Bilimler Akademisinde Atatürk Konferansı 2011- Üsküp
309
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Filoloji Fakğltesine T.C. Büyükelçilik Ziyareti 2012 - İştip
2012 Necmettin Turinay - İştip Türkoloji Bölümünde Konferans
Filoloji Fakültesi Dekanlığına YTB heyeti zıyareti 2012 - İştip
310
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Türkoloji Calıştayı 2012 - Üsküp
Bakan Hadi Nezir'in Bölümüze ziyareti 2013 - İştip
Cumhur Ün Mevlana Değişim Proğramı 2013 - İştip
311
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Cumhurıyet Bayramı münasibetiyle Büyükelçilik Resepsiyonu 2013-Üsküp
Diploma Dağıtım Töreni 2013-İştip
İsmail Çetişli 2013 bölümümüzde konferans
312
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Tayfun Kalkan Kampüs önünde talebelerle beraber 2013-İştip
Mezuniyet gecesi 2013-İştip
Ramadan Doğan'a veda partisi 2013 -İştip
313
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Semaver Gösterisi 2013 -İştip
Türk Kültür Haftası 2013-İştip
Türk Kültür Haftası 2013-İştip
314
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
7. 10. 2014 profesörlük seçimi kutlaması -İştip
2014 Neriman Şengüler mezuniyet kutlaması -İştip
Diploma Töreni 2014 -İştip
315
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Helal Veysel Mezuniyet savunması 2014 -İştip
Hüsein Özbay 2014 bölümümüze ziyaret -İştip
Ömer Lekesiz Kütüphane sohbetleri 2014-İştip
316
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Romanya Konfransı 2014 - Köstence
Türk Kültür Haftası 2014 -İştip
Türk Kültür Haftası 2014 -İştip
317
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Türk Kültür Haftası 2014 -İştip
Türk Kültür Haftası 2014 -İştip
Yunus Emre Müdürü Tayfun Kalkan fakültemize ziyarret etti 2014
318
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Aleksandra Risteska, Doruk Ünalçın ve Şadan Baki Mezuniyet Savunması 2015 -İştip
Alirami İbrahim Master Savunması 2015 -İştip
Erdinç Eminov Mezuniyet Savunması 2015 -İştip
319
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Kitap Fuarı 2015 -Üsküp
Mezuniyet Töreni 2015 -İştip
Prizren`de Yunus Emre Ziyaretinde 2015
320
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Rahmedin Muço Mezuniyet Savunması 2015 -İştip
Rıdvan Canım 2015 -İştip
Uluslararası Konferans 2015 Bulgaristan
321
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yusuf Kahveci 2015 Mezuniyet Savunması -İştip
Prof. Dr. Marija Leontik, Prof. Dr. Mahmut Çelik, Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rana Gürel, Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel
Edirne 2016 Rıdvan Canım`a Ziyaret
322
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Edirne Konferansı 2016
Fakültemizde Kütüphane Sohbetleri 2016
FİLKO Konferanstan Toplu Fotoğraf 2016 - İştip
323
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
FİLKO Uluslararası Konferans 2016 -İştip
Yunus Emre Müdürü Mehmet Samsakçı`nın Bölümümüze Ziyareti 2016 -İştip
Meslekdaşlar Arası Kahve Keyifi 2016 -İştip
324
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Mezuniyet gecesi 2016 -İştip
Selanik Konferansı 2016
Serdar Arıfov Mezuniyet Savunması 2016 -İştip
325
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Staj Şerif Davulcu 2016 - Radoviş Lisesi
Türk Külür Haftası Kutlamaları 2016 -İştip
Türk Kültürü Sempozyumu Üsküp 2016
326
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Yunus Emre Müdürü Mehmet Samsakçı 2016 Kütüphane Sohbetleri
Barselona'da meslekdaşlarla bir arada 2011
Prof. Dr. Saşa Mitrev UGD Rektörü Bozok Üniversitesiyle Protokol Sözleşmesi 2010 - Yozgat
327
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Fikret Yıkılmaz Kantinde Kahve Molası 2013
Filoloji fak. Kütüphanesi Kitap Bağışı - İştip
Hüseyin Özbay
328
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Makedonyadaki Türkolojilerin Bölümlerindeki Hocalar
Mezuniyet Savunması Adem Çindarovski
Mezuniyet Savunması Dilek İdriz
329
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Necmettin Turinay 2011
Oğuzhan Öztürk ve Murat'ın Mezuniyet Savunması
İştip Filoloji Fakültesi Hocaları
330
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Ramadan Doğan'a Veda Partisi 2013 - İştip
Ramadan Doğan, Mariya Leontik, Mahmut Çelik 2013 - İştip
Sakarya TÖMER Müdürü Doç. Dr. Alparslan Okur 2016
331
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Semina Bekir Mezuniyet Savunması
Suzan Musli Mezuniyet Savunması
Talebelerle Beraber Çay Molası 2016
332
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Talebelerimizle Bir Ders Saati`nde 2011
TİKA ve Yunus Emre UGD İştip 2011
Yozgat Valisi İştip Üniversitesi Heyeti Ziyareti 2010
333
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Üniversite kantininden kareler
Yurt Dışı Sempozyum Yagodina 2013
Zübeyde Hanım ve Elsanatları
334
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Zübeyde Hanım
Zübeyde Hanım ve Talebeler
Oğuzhan Öztürk ve Murat Yaltı'nın YÖK'ten Denkliklerini aldığı an 2016
335
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bölümde Öğrencilerimizle Toplu Fotoğraf 2011 İştip
Bölümde Öğrencilerle Toplu Fotoğraf 2014 İştip
Bölümümüzde Cemal Aksu'ya Veda Partisi 2012 İştip
336
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Bölümümüzde Sevim Hilmioğlu Hocamıza Veda Partisi 2011 İştip
Cemal Aksu Hocamıza Veda Partisi 2012 İştip
Halil Açıkgöz'ün Bölümümüze Ziyaret 2011 İştip
337
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Öğrencilerimiz Hasta olan Öğrencimize Bağış Gecesi İştip 2014
Öğrencilerle Toplu Fotoğraf 2012 İştip
Doğum Günü Partisi 2016 - İştip
338
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
Basında Bölümle İlgili Çıkan Haberler ve Yazılar
339
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
340
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
341
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
342
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
343
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
344
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ MONOGRAFİSİ
345
ISBN 608244354-3
9 786082 443546