Uploaded by User5715

Yüksek Gerilim Tekniği Ders Notları D1

advertisement
Yrd. Doç. Dr. Mehmed Çelebi
@mehmedcelebim
mcelebi@atauni.edu.tr
mehmed.celebi@gmail.com
EĞİTİM NEDİR
İlmin Yolu Kitabettir
Elektrik Enerjisinin Üretimi ve Dağıtımı
İlk güç sistemlerine ait güç merkezi 1882 senesinde Londrada
hizmete girmiştir. Bu merkez alçak gerilimde DA üretiyordu.
Sadece bazı yerlere hizmet veriyordu.
Asıl amacı elektriksel aydınlatma idi.
İlk büyük AA güç merkezi 1890 senesinde Deptford’
Deptford’ da kuruldu.
35 km öteye güç naklediyordu. Gerilim seviyesi 10 kV idi.
İki ana kural elektriki enerji güç nakil sistemlerinin gelişimini
etkilemektedir.
etkilemektedir.
1 - Ekonomik bir üretim ve nakil şebekelerinin hepsinin aynı ayna
birbirlerine bağlı olarak çalışabileceği tamamen entegre bir sistem
kurulması
2- Büyük miktarda enerjiyi uzun mesafelere taşıyabilmek.
Bir AA enerji sisteminin Güç taşıma kabiliyeti
2
U
P=
Z
Aşağıdaki Tablo hat empedansına göre
Hatlarda nakl edilebilecek güçleri
göstermektedir:
kV))
U (kV
220
330
500
750
1000
Z (Ω)
400
303
278
256
250
P (MW)
121
360
900
2200
4000
Mesafe (km)
100-300
200-600
1000
>1000
>1000
Bir DA enerji sisteminin Güç taşıma kabiliyeti
P = 2U D I D
Aşağıdaki Tablo hat empedansına göre
Hatlarda nakl edilebilecek güçleri
göstermektedir:
kV))
U (kV
±400
±500
±600
±700
±800
P (MW)
500~1000
1000~3000 2500~4000 4000~6000
6000~9000
ID( A)
600~1250
1000~3000 2100~3300 2150~4300
2800~5600
YGDA sistemlerinin avantajları
•YGDA
YGDA sistemleri AA sistemler ile karşılaştırıldığında
daha fazla güç naklini sağlar.
•YGDA
YGDA sistemleri AA sistemler ile entegrasyonda daha
back-toekonomik çözümler sunar (back
to-back installation).
En büyük DA sistemlerinin tarihsel olarak kurulumları
Yüksek Gerilim Tanım aralığı
◦ IEC, IET, IEEE, VDE vs. standartlarına göre AA devreleri
için en az 1 kV , DA devreleri için ise en az 1,5 kV için
ve daha fazlasına denir.
◦ AA Enerji nakil sistemlerinde ve mühendisliğinde ise
yüksek gerilim 35 kV ve üzerine denmektedir.
AA sistemlerde
Yüksek gerilim seviyeleri:
seviyeleri: 3535-220 kV
Çok yüksek gerilim seviyeleri (EHV) : ≥330 kV ve
<1000 kV
Ultra Yüksek gerilim seviyeleri (UHV) : 1000 kV ve
yukarısı
◦ DA sistemlerde:
Yüksek gerilim seviyeleri : 600 kV aşağısı
Ultra Yüksek gerilim seviyeleri (UHV) : 600 kV
yukarısı
Çalışma (Anma) Gerilimi
◦ Çalışma gerilimi enerji ve güç sistemlerinin
yalıtımını fazla zorlamazlar.
◦ Sadece bazı hususi durumlarda, mesela kirlilik
durumunda dış yalıtımda sorunlara yol açabilir.
◦ Çalışma gerilimi elektrik tesislerinin bir kısmını
oluşturan yalıtım malzemelerinin boyutlarının
tayininde ehemmiyetlidir.
Aşırı Gerilimler
◦ Harici Aşırı Gerilimler:
Gerilimler: yıldırım boşalmaları ile
alakalıdır.
◦ Dahili Aşırı Gerilimler:
Gerilimler: çalışma şartlarındaki
değişimlerden, mesela devreye girme / çıkma
(anahtarlama), kısa devre, yükteki dalgalanmalar,
diğer sistem hataları vs. ‘ den husule gelir.
YG malzeme ve donanımlarını ARGE veya
kabul esnasında test etmek için kullanılırlar.
Test gerilimlerinin büyüklüğü (genliği) veya
tipi bu iş için kullanılan özel aletin
hususiyetleri ile alakalıdır.
Test gerilimlerinin temel sınıflandırılması
◦
◦
◦
◦
◦
Güç frekansında gerilim ile test (tetkik)
Yıldırım darbe gerilimleri ile test
Anahtarlama darbe gerilimleri ile test
DA ile test
Çok düşük frekans gerilimlerinde test
YG mühendisliği Üretim, Ölçüm, YG’ nin kontrolü,
dielektrik boşalmalar ve elektriksel delinme, aşırı
gerilimler ve korunma, yalıtım malzemelerinin ARGE’ si
ve tetkikini vs. ihtiva eder.
Dielektrik ve elektriki
yalıtım
Aşırı gerilimler ve
yalıtım çözümleri
Yüksek Gerilim test
teknikleri
Bu neden
farklı ??
Test Gerilimleri
Aşırı Gerilimler
YALITIM AŞIRI GERİLİMLER
YG sistemlerinde emniyet
YG sistemlerinde temel esas
Aşırı gerilimlere karşı koruma
TEST GERİLİMLERİ
YG sistemlerine misaller
220-kV bir Trafonun sargıları
220-
750 kV bir enerji nakil hattı
Zihnimizi
çalıştıralım
Kapalı tip bir trafo ve darbe jeneratörü
380 / 154 kV bir şalt sahası
Şalt sahasında gerilim trafosu yerleştirme / bakım
380 kV açık tip bir trafo
380 kV açık tip trafo ön görünüş
Siemens marka kapalı tip 380 kV gazlı kesici
380 kV enerji nakil hattı
Test Trafosu
Doğru gerilim üreteci
Doğru darbe gerilimi üreteci
YG delinme ve elektrik alan
dayanımı simülasyonları
Enerji hatlarındaki YG kazaları genellikle ölümle neticelenir.
Ders Muhtevasının Teferruatı
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Statik Elektrik Alanı
Statik Elektrik Alanının Yüklerden giderek Bulunması
Düzlemsel Yük Kaynağı
Kapasite
Statik Elektrik Alan Enerjisi
Statik Elektrik Alan Kuvvetinin Hesabı
Elek
Elektriksel
triksel Yalıtım Yapıları ve Elektrik Alan Dağılımları ve
Sistemlerin Tetkiki
1.
2.
Dielekt
Dielektri
ktrik
rik Malzemelerin Hususiyetleri
Dielektrik Malzemelerin Delinme Dayanımı
3. Düzlemsel Elektrot Sistemleri
4. Düzlemsel Elektrot Sistemleri
5. Çok Tabakalı Düzgün Alanlı Sistemler
6. Küresel Elektrot Sistemleri
7. Silindirsel Elektrot Sistemleri
8. Dahili ve Harici Aşırı Gerilimler
9. Yürüyen Dalgaların Yansıması ve Kırılması ve Hesaplar
Ders Muhtevasının Teferruatı
10. YG izolatörleri
11. YG test teknikleri
1. YG AA üretimi
2. YG DA üretimi
3. Darbe Gerilimleri üretimi
12. YG ölçüm Sistemleri
Dersin Ana Hedefleri
1. Dielektrik Malzemeleri idrak etme ve dayanımlarını
arttırma
2. Delinme, Atlama , Korona hadiselerini anlama
3. YG AA, DA ve Darbe Gerilimlerinin temelleri ve
kullanımları
4. İç ve Dış Aşırı Gerilimlere Karşı Koruma
5. 380 ve 154 kV şalt sahası teknik gezileri
Ana KAYNAKLAR
Prof. Dr. Muzaffer Özkaya, Yüksek Gerilim
Tekniği Cilt I, II, Birsen Yayınevi
Özcan Kalenderli, Celal Kocatepe, Oktay
Arıkan, Yüksek Gerilim Tekniği Cilt I, Birsen
Yayınevi
Yardımcı KAYNAK
E. Kuffel, W. S. Zaengl, J. Kuffel, “High Voltage
Engineering: Fundamentals”, Newnes, 2006
Download