Uploaded by User8142

veritabanı ödevi

advertisement
UML Veritabanı Modelleme
UML nedir?
UML terimi Unified Modeling Language (Birleşik Modelleme Dili) 'in kısaltması olarak
kullanılmaktadır. UML, bir programlama dili değil yazılım geliştirme için kullanılan standart
bir diyagram çizme ve ilişkisel modelleme dilidir. Yazılım sistemlerinin nasıl
modellenebileceğini belirleyen ve açıklayan yöntemlerin bir araya toplanmış halidir.
Bir sistemin geliştirilmesi kabaca aşağıdaki aşamalardan geçmektedir:
Analiz
Dizayn
Kodlama
Uygulama
UML'nin Faydaları






Analizi ve tasarımı geniş bir şekilde yapıldığından kodlama işlemi daha kolay olur.
Çünkü programdan beklenilenler ve programlama ile yapılacaklar belirlenmiştir.
Beklenmedik bir takım mantıksal hatalar (bug) en aza indirgenir.
Düzgün yapılan tasarım aşamasından sonra, tekrar kullanılabilen kodların sayısı
artacak ve program geliştirme maliyeti büyük ölçüde düşecektir.
UML diyagramları programın tamamını kapsayacağı için bellek kullanımını daha etkili
hale getirilebilir.
Programın kararlılığı artacağı gibi döküman halindeki programı koda çevirmek
zamandan da tasarruf etmeyi sağlar.
Ortak çalışılan projelerde programcıların iletişimi daha kolay hale gelir. Çünkü UML ile
program parçalara ayrılmıştır ve parçalar arasında bir ilişki kurulmuştur.
UML diyagramı türleri
İki ana UML diyagramı türü vardır: yapı diyagramları ve davranış diyagramları (ve bu
kategorilerin altında başka kategoriler yer alır). Bu çeşitlilik, farklı kişilerin kullandığı sayısız
senaryoyu ve diyagramı temsil etmek için vardır.
Müşterilerden proje yöneticilerine ve teknik yazarlara, tasarımcılara, kodlayıcılara ve kalite
denetimi ile test uzmanlarına kadar her rol, ihtiyaçlarına uygun özel bir diyagramdan
yararlanır. Bu da her düzenin farklı bir odağa ve ayrıntı düzeyine sahip olduğu anlamına gelir.
Hedef, UML’nin herkesin rahatlıkla anlayabileceği diyagramları görsel olarak ifade etmektir.
Yapı diyagramları
Yapı diyagramları bir yazılımın veya sistemin statik yapısını temsil eder ve farklı özet ve
uygulama düzeylerini gösterir. Bunlar sistemi oluşturan veritabanı veya uygulama gibi çeşitli
yapıları görselleştirmenize yardımcı olması için kullanılır. Bileşenlerin veya modüllerin
hiyerarşisiyle bunlar arasındaki bağlantıları ve etkileşimleri gösterir. Bu araçlar, rehberlik ve
bir sistemin tüm parçalarının diğer tüm parçalarla birlikte hedeflendiği şekilde çalışmasını
sağlar.
Davranış diyagramları
Burada odak noktası, yazılım sisteminin veya sürecin dinamik yönleridir. Bu diyagramlar bir
sistemin işlevselliğini gösterir ve modellenen sistemde olması gerekeni vurgular.
Her kategoriye ait UML diyagramlarının pek çok farklı türüne yakından bakalım:
1. Yapısal UML diyagramları

Sınıf diyagramı. Yazılım geliştirmede en sık kullanılan tür olan bu diyagram bir
sistemin mantıksal ve fiziksel tasarımını anlatmak için kullanılır. Sınıflar kutularla
temsil edildiğinden bir akış çizelgesine benzer. Bu diyagram farklı sınıfların ve sınıflar
arasındaki ilişkilerin bir görselini sunar. Her sınıf üç bölmeden oluşur:
•
Üst bölüm: sınıf adı
•
Orta bölüm: sınıf öznitelikleri
•
Alt bölüm: sınıf yöntemleri veya işlemleri

Nesne diyagramı. Bu diyagram genellikle bir sınıf diyagramının doğruluğunu kontrol
etme yöntemi olarak kullanılır. Diğer bir deyişle, diyagram pratikte işe yarayacak mı?
Bir sistemin nesnelerini ve ilişkilerini gösterir, ayrıca düzeltilmesi gereken olası
tasarım hatalarına daha iyi bir bakış sunar.

Bileşen diyagramı. Bileşen akış diyagramı olarak da bilinen bu diyagram. öğelerin ve
bunların ilişkilerinin mantıksal gruplandırmalarını gösterir. Diğer bir deyişle, karmaşık
bir sistemi daha küçük bileşenlere ayırarak sistemin basitleştirilmiş bir görünümünü
sunar. Her parça dikdörtgen bir kutu kullanılarak, parçanın adıyla birlikte gösterilir.
Bağlayıcılar farklı bileşenler arasındaki ilişkileri/bağımlılıkları tanımlar.

Bileşik yapı diyagramı. Bu diyagram, yazılım geliştirme alanının dışındaki kişilerce
nadiren kullanılır. Neden? Sınıf diyagramına benzese de daha ayrıntılıdır ve birden
çok sınıfın dahili yapısını tanımlayıp bu sınıflar arasındaki etkileşimleri gösterir.
Geliştirici değilseniz üst düzey bir görünümle sağlanan bilgiler yeterli olacaktır.

Dağıtım diyagramı. Bu diyagram, donanım (düğümler) ve yazılım (yapılar) bileşenleri
ile bu bileşenler arasındaki ilişkileri gösterir. Her yazılım bileşeninin tam olarak nereye
dağıtıldığını görsel olarak gösterir.

Paket diyagramı. Bu diyagram, bir modeli oluşturan paketler arasındaki bağımlılıkları
göstermek için kullanılır. Ana hedef, karmaşık bir sistemi oluşturan çeşitli büyük
bileşenler arasındaki ilişkiyi göstermektir.

Profil diyagramı. Bu, diyagramdan çok bir dile benzer. Profil diyagramı özel
stereotipleri, etiketlenen değerleri ve kısıtlamaları tanımlayarak UML diyagramları
için yeni özellikler ve anlam oluşturmaya yardımcı olur. Bu profiller, farklı platformlar
(örneğin Java Platform, Enterprise Edition (Java EE) veya Microsoft .NET Framework)
ve etki alanları (örneğin iş süreci modelleme, hizmet odaklı mimari, medikal
uygulamalar vb.) için bir UML meta modelini özelleştirmenize olanak tanır.
2. Davranışsal UML diyagramları

Etkinlik diyagramı. Bu diyagram, başlangıcı ve bitişi net olan adım adım bir süreci
tanımlar. Bir hedefe ulaşmak için gerçekleşmesi gereken etkinlikler kümesidir. Her
etkinliğin sonraki etkinliğe nasıl geçtiğini ve etkinliklerin nasıl bağlantılı olduğunu
gösterir. Yazılım geliştirmenin dışında hemen hemen her iş ortamında kullanılabilir. İş
süreci eşleme veya modelleme olarak da adlandırılır.



Kullanım durumu diyagramı. Bu diyagram, bir sistemin ne yaptığını açıklar ancak
bunu nasıl yaptığını açıklamaz. Kullanım durumu, bir “aktör” bir süreci tamamlamak
için bir sistemi kullandığında gerçekleşen bir dizi olaydır. Aktör, sistemin dışından
sistemle etkileşim kuran herhangi biri veya herhangi bir şey (kişi, kuruluş veya
uygulama) olarak tanımlanır. Kullanım durumu diyagramı, bu olay dizisini görsel
olarak açıklar ve sistemin işlevsel gereksinimlerini temsil eder.
Etkileşime genel bakış diyagramı. Genellikle karmaşık olan bu diyagram, etkinlikleri
adım adım gösterdiğinden etkinlik diyagramına benzer. Ancak etkileşime genel bakış
diyagramı, farklı etkileşim diyagramlarından oluşan bir etkinlik diyagramıdır. Etkinlik
diyagramıyla etkileşim, etkileşim kullanımı, zaman kısıtlaması ve süre kısıtlaması gibi
aynı ek açıklamaları (başlangıç, sonuç, karar, birleşme, ayrışma ve kesişme düğümleri)
kullanır.
Zamanlama diyagramı. Zamanlama en önemli öğe olduğunda bu UML diyagramı
kullanılır. Sıralama ya da olay diyagramı olarak da bilinen bu diyagram, nesnelerin
nasıl etkileşim kurduğunu veya birbirini nasıl değiştirdiğini göstermez. İşlevsel olarak,
nesnelerin ve aktörlerin bir zaman çizelgesinde nasıl hareket ettiğini gösterir. Burada
olayların ne kadar sürdüğüne ve süre kısıtlamalarına göre gerçekleşen değişikliklere
odaklanılır. Zamanlama diyagramının ana parçalarından bazıları şunlardır:
 Yaşam çizgisi: bireysel katılımcı
 Durum zaman çizelgesi: yaşam çizgisinin bir ardışık düzen içinde geçtiği
farklı durumlar
 Süre kısıtlaması: bir kısıtlamanın gerçekleştirilmesi için gereken süre
 Zaman kısıtlaması: bir şeyin katılımcı tarafından gerçekleştirilmesi gereken
süre
 İmha oluşumu: bir nesnenin yaşam çizgisinin sona ermesi. Yaşam
çizgisinde imha oluşumundan sonra başka bir oluşum görünmez.



Durum makinesi diyagramı. Durum grafiği olarak da adlandırılan bu diyagram bir
nesnenin davranışı karmaşık ve ayrıntılar çok önemli olduğunda geçerlidir. Bir
nesnenin (veya bazen bir işlecin) davranışını, ayrıca dahili ve harici olaylara göre nasıl
değiştiğini açıklamaya yardımcı olur.
Sıralama diyagramı. Tasarımcılar dışında da popüler olan bu görsel olarak çekici
diyagram her türlü iş sürecini göstermek için idealdir. Mesajların ve aktörlerle
nesneler arasındaki etkileşimlerin sıralamasını kronolojik olarak göstererek bir
sistemin yapısını ortaya çıkarır. Sıralama diyagramları basit yinelemeyi ve dallanmayı
gösterir. Çoklu görevler için idealdir.
İletişim diyagramı. Bir iletişim veya işbirliği diyagramı, sıralama diyagramına benzer.
Ancak bu diyagram, nesneler arasındaki iletişimi vurgular. Bir etkileşime katılan
nesnelerin organizasyonunu gösterir ve daha karmaşık yineleme ve dallanma içerir.
Veri Ne Demek?
Bilgisayar ortamında bulunan bilgilerin, programlar tarafından işlenebilmesini sağlamak
amacı ile derlenmiş ve formüle edilmiş şekline veri denir. Bu kavram genellikle enformasyon
alanında kullanılan bir terimi ifade etmek için kullanılır. Tek başına anlam ifade etmez ve
kullanılmaz. Bunun yanında enformasyona ve bilgiye temel oluşturan gruplandırmaya ve
analiz edilmeye gereksinim duyulan ham bilgi olarak tanımlanır.
Veri aslında genel bir terimi de ifade etmektedir. Araştırmalardan, gözlemlerden, sosyal
medya ve internetten vb. farklı alanlardan elde edilen genel bir terimdir. Bu terim
gruplandırılarak nitelendirilebilir;


Yapılandırılmış, yapılandırılmamış ve yarı yapılandırılmış veri.
Ücretli-ücretsiz




Statik, dinamik
Açık veri
Büyük veri
Açık hükümet verisi
Bu kadar farklı gruplara ayrılmasının nedeni olarak büyük veri konusunu oluşturmaktadır.
Ölçüm ya da sayısal yolla toplanan ve sayısal ifade bildiren veriler nicel verilerdir. Sayısal bir
değer ifade etmeyenlere ise nitel veriler denilmektedir. Nitel ve nicelveri toplama teknikleri
kullanılmaktadır. Bir veri tek başına bir anlam ifade etmez. Veriler toplandıktan sonra
gruplandırma aşamasına geçerler.
Sonra sıralanır ve özetlenir. Ardından da elle ya da bilgisayarla işlenip enformasyona
dönüştürülüp anlam kazanır. Bu sayede de ait oldukları bağlamı açıklama gücüne kavuşurlar.
Karar verme, problem çözme vb. amaçlara hizmet edecek duruma kavuşurlar. Alanlara göre
veri kavramı;



İstatistikte Veri: İstatistik disiplininde yorum ve sunum amacı ile toplanmış,
çözümlenmiş ve özetlenmiş gerçeklere veri denir. Sayısal veriler niceli temsil eder.
Nitel veriler ise kategorik olarak tanımlanmaktadır. Nicel veriler kendi içerisinde ikiye
ayrılır. Bunlar ayrışık ve sürekli gruplarıdır. Nitel veriler de kendi içerisinde ikiye ayrılır.
Nominal ve ordinal olarak ayrılmaktadır.
Bilgisayar Bilimlerinde Veri: Bilgisayar bilimlerinde hesaplama ya da manipülasyon
amacı ile kullanılan bir gerçeği belirlemektedir. Veriler makine düzeyinde ikili olarak
gösterilmenin yanı sıra karakter (sayı, harf) biçiminde kodlanır. Her verinin bir türü
bulunur. Bu türlere de veri yapısı denir. Basit ve karmaşık olarak da ikiye ayrılır. Belirli
bir bağlam sonucu elde edilmiş çok sayıda ve farklı türdeki veri, veri tabanı da
toplanır. Veri tabanı oluşturmak ve yönetmek için veri tabanı yönetim sistemleri
denilen yazılım kullanılmaktadır.
İşletme Yönetiminde Veri: İşletme yönetiminde veriler, fiziksel ve parasal hareketlerin
kaydedilmesi ve izlenmesi için kullanılır. Bu alanda veri kalitesi önemli bir yer teşkil
etmektedir. Veri kalitesi, genel olarak kayıt edilen verilerin güvenilir ve kullanılabilir
olması ile alakalıdır. Yüksek veri kalitesi, kurumsal zeka uygulamaları, kurumsal
kaynak uygulaması, müşteri ilişkileri, performans yönetimi vb. olumlu katkı sağlar.
Özetle veri, tek başına anlam ifade etmeyen ve kullanılmayan, enformasyona ve bilgiye
temel oluşturan, anlamlandırmaya ve analiz edilmeye gerek duyulan ham bilgi, data olarak
adlandırılır.
Veritabanı Nedir?
Veri tabanı, birbirleriyle ilişkili bilgilerin depolandığı alana verilen addır. Bilgi artış hızının
artması ile birlikte bilgisayarlarda bilgi depolama ve bilgiye erişim konularında yeni
yöntemlere ihtiyaç doğmuştur. Bu ihtiyaç açığını kapamak amacı ile veri tabanı
oluşturulmuştur. Bilgisayarda bilgilerin kategorize edilerek depolandığı alandır. Bilgilerin
uygun şekilde kaydedilmesini ve güncellemesini yapar. Database de denilmektedir.
Veri tabanı örneği olarak cep telefonlarının kişi rehberi, internet sitelerindeki üyelik işlemleri,
üniversitelerin tez yönetim sistemleri verilebilir. Veri tabanı bilgilere ulaşmamızı ve o bilgileri
düzenlememizi sağlar. Ücretsiz olarak açılan veri tabanları bulunmasına karşın çok yüksek
ücretlere sahip olanları da bulunur.
Veri tabanı, verilerin belirli bir alanda depolanmasını sağlar. Özellikle bu sistem kamu
kuruluşlarında kullanılır. Bu sayede birçok bilgi kolayca saklanabilir. Database sayesinde kısa
sürede milyonlarca kişinin bilgisine kolayca ulaşılabilmektedir. Bankalar, okul kayıtları, nüfus
müdürlükleri vb. kuruluşlardaki hizmetlerin pratik bir biçimde yapılmasını sağlar.
Veri tabanı, bilgileri kategorize ederek depo yapar. Bu sayede de bilgileri dağınıklıktan
kurtarır ve veriyi ararken kolay bulunmasını sağlar. Bu avantajı size zaman tasarrufu da
sağlar. Hafıza üzerinde dağınık olarak depolanmış bilgileri kategorize ederek alan işgalinin
önüne geçilmesini sağlar.
Gerekli bilgileri veri tabanında tutmak büyük bir önem taşır. Çünkü gerektiğinde birbiri ile
ilişkili bilgileri ayrı dosyalarda tutmak, daha sonra o bilgileri yan yana getirmek istediğinizde
zorluk çıkmaktadır. Veri tabanı tam da bu noktada önemini vurgular. Birbiri ile ilişkisi olan
bilgileri ilişki türlerine göre sınıflandırıp depolama işlemi sağlar.
Bunun için iki tür uygulama mevcuttur. Birincisi düz dosya veri tabanıdır. Diğeri de ilişkisel
veri tabanıdır. Düz dosya veri tabanı basit bir işlem gerektirir. Bilgiler burada tek yönlü
toplanır ve depolanır. Diğerinde ise farklı olan dosyalar arasında ilişkiler kurulur. Kurduğu
ilişkiye göre gruplandırma, sınıflandırma ve depolama işlemlerini gerçekleştirir.
Veri tabanı, sayısal ve istatiksel veri içerebilir. Veri tabanı oluşturmak, yönetmek, veri
saklamak ve birçok işlemi yapabilmek için yazılıma gerek duyulur. Bu yazılıma veri tabanı
yönetim sistemi denilir.
Veri Tabanı Yönetim Sistemi
Veri tabanı yönetim sistemi, otomotiv sektöründen bankacılığa, şirket yönetiminden sağlık
bilgi sistemlerine çok geniş kullanım alanına sahiptir. Bu çok geniş sektörlerde kullanılan
bilgisayar sistemlerinin alt yapısını oluşturur. Veri tabanı yönetim sistemi, DBMS olarak da
bilinir. Veri tabanı yönetim sistemi, veri tabanı ve son kullanıcıları ya da programlar arasında
bir ara yüz işlevi olarak kullanıcıların bilgilerin nasıl organize edildiğini yönetmesini sağlar.
Bunun yanında bilgileri almasına ve güncellemesine olanak sağlar.
Veri tabanı yönetim sistemi (DBMS), veri tabanlarına ilişkin gözetim ve kontrol faaliyetlerini
kolaylaştırır. Bu sayede performans izleme, yedekleme ve kurtarma vb. yönetim
organizasyonlarının gerçekleştirebilmesini sağlar. Veri tabanı yönetim sistemi, veri tabanın
oluşturulması ve devam ettirilmesi için ihtiyaç duyulan yazılım paketleridir. DBMS; verilerin
güncelleştirilmesi, erişim düzenleme, verilerin saklanmasını sağlar.
DBMS; birden çok kullanıcıya, çok sayıda bilgisayar sistemine hizmet veren, veri tabanlarının
kurulumunu ve işletilmesini sağlayan sistemdir. Veri tabanı fiziksel olarak bilgileri tutarken
mantıksal bir hiyerarşi kullanır. Veri tabanı sistemlerinin kurulumu, düzeni, güvenliği,
sorgulaması, denetiminde karmaşık hallerin oluşması veri tabanı yöneticiliği kavramının
oluşmasını sağlamıştır. Bir veri tabanı yöneticisi, mantıksal data modelleme, fiziksel veri
tabanı oluşturma, fiziksel veri tabanı dizaynı, veri tabanı yönetimi ve bakımı ve daha birçok
görevi yapmaktadır.
Veritabanı Türleri
1) Paylaşmalı Veritabanları (Distiributed Databases): Birden fazla fiziksel ortamda depolanan
veritabanlarına paylaşımlı veritabanı denir. Bir veritabanının paylaşımının iki temel yolu
vardır. Birinci yol, merkezi veritabanını kısımlara ayırmaktır. Böylece her uzak işlemci kendi
yerel alanına hizmet etmek için gerekli veriye sahip olur. İkinci yolda ise merkezi veritabanı
tüm uzak noktalara kopyalanır.
2) Nesne Ağırlıklı Veritabanları (Object-Oriented Databases): Çizimlerin, grafiklerin, imajların,
fotoğrafların, seslerin ve tüm hareketli video gösterimlerini otomatik olarak canlandıracak ve
paylaşılacak nesneler olarak depolayan veritabanıdır. Bu veritabanı finans ve pazarlama
alanında kullanılıyor. Nedeni; finans ve pazarlamanın ekonomik koşullardaki değişimlerine en
uygun cevap veren depolama sistemi nesne ağırlıklı veritabanıdır.
3) Hiper Medya Veritabanları (Hypermedia Databases): Kullanıcı, modülden modüle geçmek
için, kendi yolunu kendi seçebilir. Bilgi şeması önceden belirlenmiş organizasyon şemasını
gerektirmez. Her modül ekranda gösterilebilir ve gösterilen modülle diğer veritabanları
modülleri arasındaki bağlantıları da gösterebilir.
4) Çok Boyutlu Veri Analizi: Bu analiz kullanıcıyı aynı veriyi çok farklı boyutlarıyla görme
olanağına kavuşturulur. Örneğin Orta Anadolu, Ege, Marmara bölgelerinde somun, cıvata,
sıhhi tesisat ve vida gibi dört farklı ürün satan bir işletme bunların fiili satışlarını görmek için
kullanılabilir.
5) Veri Bankaları: İşletmedeki tüm personelin beklentilerine uygun, bütünleşik, güncel ve
tarihi verileri depolayan veritabanı yazılımlarına Veri Bankaları denir. İç ve dış kaynaklardan
duruma göre anlık, saatlik, günlük, haftalık veya aylık olarak derlenen veriler veri bankasında
kopyalanır. Bu veriler girişimin değişik birimlerdeki yönetim açılımlarında kolayca
kullanılabilecek şekilde standartlaştırılır ve bütünleştirilir. Girişimdeki herkes veri bankasına
girebilir ama değişiklik yapamazlar.
Veritabanı Sorgulamaları
Fiziksel tasarım gerçek veri girişi ve denemelerle bitirilir. Veritabanı sistemleri teknolojik
değişmelere ve kullanıcıların gereksinimlerindeki değişikliklere bağlı olarak sürekli olarak
değişikliklere uğrarlar. Belli bir süre sonunda da her azılımda olduğu gibi, güncelliklerini
kaybederek ömürlerini bitirirler. Veri tabanı sistemleri üzerinde yapılan en önemli işlem
sorgulamadır. Sorgulamada tek bir tablo kullanılacağı gibi birden çok tablo da aralarındaki
ilişkiye bağlı olarak, çapraz olarak sorgulanabilir. Sorgulama için QBE (Query By ExampleÖrnekle Sorgulama), veya SQL (Structured Query Laguage- Yapısal Sorgulama Dili) araçları
kullanılmaktadır. Bu araçlar çoğu kez, yukarıda adı geçen veri tabanı işletim sisteminin bir
parçası olarak sunulmaktadır.
Veritabanı Tasarımı
Bir veritabanı tasarımı iki aşmada gerçekleştirilir; bunların ilki Mantıksal Tasarım, ikincisi ise
Fiziksel Tasarımdır. Mantıksal tasarım kullanacak veri tabanı işletim sisteminden bağımsız
olarak yapılan çalışmalardan oluşurken, fiziksel tasarımda mantıksal tasarımda ortaya çıkan
nesneler bir veri tabanı işletim sistemi kullanımı ile gerçekleşir.
Mantıksal Tasarımın Evreleri:
a) Problemin tanımlanması,
b) Kullanılmakta olan sistemin irdelenmesi, ve sistem içindeki hareketlerin bulunması,
c) Veritabanını kullanacak olanların gereksinimlerinin ortaya konulması,
d) Veritabanını oluşturacak varlıkların ve özelliklerinin belirlenmesi,
e) Yaratılması düşünülen raporların belirlenmesi,
f) Tabloların normalize edilmesi.
Fiziksel Tasarım Evreleri:
a) Varlıkların yaratılması,
b) Form tasarımının gerçekleştirilmesi ve veri girişinin sağlanması,
c) Rapor tasarımının uyarlanması,
d) Veritabanı kullanımını kolaylaştıracak destek programların ve kullanıcı ara biriminin
yazılması
e) Veritabanı sisteminin denenmesi ve doküman hazırlanması.
İlişkisel Veritabanları
Neredeyse tüm modern veritabanı yönetim sistemleri, ilişkisel veritabanı yönetim modelini
kullanarak bilgi saklar ve işler. İlişkisel terimi, veritabanındaki her kaydın bir tek konu
hakkında ve yalnızca o konuyla ilişkili bilgileri içerdiği gerçeğinden ortaya çıkar. İlişkisel
veritabanı yönetim modelini incelerseniz, ilişki teriminin yalnızca bir konuyla ilgili bir satır
kümesine uygulandığını göreceksiniz. Ayrıca iki sınıf bilgiyle ilgili veriler (müşteriler ve
siparişler gibi), ilişkili veri değerlerine bağlı bir bütün olarak yönetilebilir. Örneğin, müşterinin
her verdiği siparişle birlikte müşteri ad ve adres bilgilerini saklamak gereksiz olur. Bir ilişkisel
veritabanı sisteminde siparişlerle ilgili bilgiler, her siparişi uygun müşteri bilgisine bağlayacak,
müşteri nosu gibi, veri saklayan bir alan vardır.
İlişkisel veritabanı yönetim sisteminde (Relational Database Management System-RDBMS),
sistem tüm verileri tablolar içerisinde yönetir. Tablolar bir konuyla ilgili bilgileri (müşteri ve
ürünler gibi) saklar. Bununla birlikte, konuyla ilgili başka bilgiler (örneğin müşterilerin
adresleri ya da kitap başlıkları) içeren sütunlar ve konunun tek bir örneğinin tüm öz
niteliklerini açıklayan (örneğin, belirli bir müşteri ya da kitap hakkındaki veriler) satırlar
vardır. Veritabanını sorguladığımızda (bir ya da daha fazla tablodan bilgi getirtmek) bile,
sonuç her zaman başka bir tabloya benzeyen bir şey olur.
Ayrıca, birden çok tablo ya da sorgudan alınan ilişkili değerleri birleştirebilirsiniz. Örneğin,
hangi yazarların, hangi kitapları yazdığını öğrenmek için, yazar ve kitap bilgilerini
birleştirebilirsiniz. Hangi satış elemanının prim hak ettiğini bulmak için, çalışan ve sözleşme
bilgilerini birleştirebilirsiniz.
İlişkisel veritabanı yönetim sistemi veritabanlarının yapısını düzenler. Bu özellik sayesinde şu
işlemleri yapmak olasıdır:
• Verilerin doğru ve etkin biçimde saklanmasını sağlar.
• İlişkisel bütünlük kuralı (database integrity) sağlanır.
• Değişiklik kayıtları sayesinde, sistem çöktüğünde verileri kurtarmayı sağlar.
İlişkisel veritabanı modelinin amacı, yüksek verimliliktir. Örneğin personel bilgilerini bir
veritabanında tuttuğumuzda varsayalım. Personel adı, adresi, telefonu bilgileri personelin
çalıştığı farklı bölümler için çoğaltılacaktır. Bu gereksiz fazlalık, önemli sayıda kayıtla uğraşan
veritabanları sözkonusu olduğunda hem artan disk boşluğu ihtiyacı, hem de artan veri ulaşım
zamanı sorunlarına yol açar.
İlişkisel modelde ise veri iki tabloya ayrılacaktır. Birinci tablo sigorta no, kimlik no, adres,
telefon, yaş gibi kişisel bilgiler içerir. İkinci tablo ise bu bilgileri çoğaltmak yerine personelin
çalıştığı bölüm bilgilerini içerir.
Veritabanı Becerileri
İlişkisel veritabanı yönetim sistemi (RDBMS), verilerinizi tanımlama, onlarla çalışma ve
başkalarıyla paylaşma konularını tümüyle denetlemenizi sağlar. Sistem, birçok tablodaki çok
sayıda veriyi kataloglama ve yönetmeyi kolaylaştıran gelişmiş özellikler sunar. RDBMS'nin üç
ana becerisi vardır: verileri tanımlama, yönetme ve denetleme.
• Veri Tanımlama: Veritabanında hangi verilerin saklanacağını, veri türünü (örneğin, sayılar
ya da karakterler) ve verilerin ilişkilenme biçimini tanımlayabilirsiniz. Bazı durumlarda,
verilerin nasıl biçimlendirilmesi ve doğrulanması gerektiğini tanımlayabilirsiniz.
• Veri Yönetimi: Verilerle birçok biçimde çalışabilirsiniz. Hangi veri alanlarını istediğinizi
seçebilir, verileri süzebilir ve sıralayabilirsiniz. Verileri ilişkili bilgilerle birleştirip,
özetleyebilirsiniz (toplayabilirsiniz). Bir bilgi kümesi seçip, RDBMS'den onu
güncelleştirmesini, silmesini, ayrı bir tabloya kopyalamasını ya da bu verileri içeren yeni bir
tablo yaratmasını isteyebilirsiniz.
• Veri Denetimi: Kimlerin verileri okuyabileceğini, güncelleştirebileceğini ya da
ekleyebileceğini tanımlayabilirsiniz. Çoğu durumda, birden çok kullanıcı tarafından verilerin
paylaşılıp güncelleştirilme biçimini de tanımlayabilirsiniz.
En Çok Kullanılan Veri Tabanı Sistemleri Nelerdir?
Kalite durumları, sundukları hizmet ve kullanım durumlarına göre veri tabanı programları
ücretli ya da ücretsiz seçeneklere sahiptir. Açık kaynak kodlu olarak database programları
bulunur. Bunun yanında daha güvenli ve detaylı aynı zamanda profesyoneller için online
hizmet veren veri tabanı programları da bulunur. Bu veri tabanı sistemleri içerisinde en çok
kullanılanları;
MySQL: Dünya üzerinde kullanılan en popüler veri tabanı sistemlerinden biridir. Altı
milyondan fazla sistemde yüklü bulunmaktadır. Bu veri tabanı yönetim sistemi pek çok veri
tabanının kolay bir şekilde yönetilmesini sağlar. Diğerlerine göre hızlı ve sağlam olarak
nitelendirilir. 1995 yılından beri kullanılmaktadır. Unix, Windows gibi platformlarda ücretsiz
dağıtılmasına karşı ücretli seçeneği de vardır. Çok iyi şekilde özelleştirilmektedir. Web
sunucuları içi kullanılmasının yanında php ve asp web programlama dilleriyle de
çalışabilmektedir.
Oracle: Microsoft’tan sonra en büyük ikinci yazılım şirketidir. Bu yazılım şirketi veri
teknolojileri ile adından sıklıkla bahsettirmektedir. Büyük miktarda veriyi çok kullanıcı
tarafından yönetilen bir ortamda, depolanmasına ve erişilmesini sağlar. Bireysel olarak çok
fazla kullanılan bir sistem olmasa da kurumsal alanda çok yaygın kullanılan bir veri tabanı
sistemidir. Kolay ve esnek bir şekilde uygulama geliştirmesi nedeniyle çok bir veri tabanı
sistemi olarak görülür. Büyük verileri hızlı bir şekilde işlem boyutunun yüksekliğine
bakmadan işleyebilme özelliğine sahiptir.
PostgreSQL: SQL sorgu dilini direkt olarak destekleyen bir dildir. Güvenli, performansı yüksek,
geniş bir veri tabanı sistemi olarak tanımlanır. 1996 yılında piyasa çıkmıştır. Oldukça güvenli
ve hatasız olarak tanımlanır. Bu özelliklerinden dolayı çoğu yazılımcı tarafından sevilmiştir.
Açık kaynak kodlu ve ücretsiz bir sistemdir.
SQLite: Açık kaynak kodu ile geliştirilmiş veri tabanı sistemidir. SQLite, C ve C++ programlama
dilleri ile geliştirilen bir sistemdir. En çok tercih edilme nedeni ve en önemli özelliği ise
sunucu yapısı ve yapılandırma gereksinimi olmamasıdır. 2000 yılında piyasa çıkmıştır.
Windows, Linux ve MacOS için kullanılabilen bir sistemdir. Dosya yapısı ile çalışmasından
dolayı tercih edilmektedir. Hızlı bir sistemdir.
Firebird: Borland açık kaynak kodu ile geliştirilmiş bir veri tabanı sistemi. C++ dili ile
yazılmıştır. Düşük sistemlerde çalışabilme, ücretsiz olma ve kapasite sınırının olmaması
nedeniyle tercih edilmektedir. İşletim sistemi de yazılımcılar için etkili çözümler sunmaktadır.
Veritabanı modelleri
UML, modelleme veritabanlarında bir gösterim olarak da popülerlik kazanıyor. Bu modeller
beyin fırtınası, serbest biçimli diyagramlar ve fikirler üzerinde işbirliği için harika bir görsel
araçtır.
UML’nin veri modellemesine yönelik özellikleri yoktur, ancak veritabanlarından alınan veriler
nesne yönelimli programlamada kullanılabildiğinden diyagram oluşturma için kullanışlı bir
araç olabilir.
Oluşturabileceğiniz farklı veritabanı modeli türlerini inceleyelim:

Hiyerarşik veritabanı modeli. Yılların eskitemediği bu modelde veriler ağaç benzeri
bir yapıyla düzenlenir. Ağaç, segment adı verilen çeşitli gruplardan oluşur. Bu model,
bir-çok ilişkisi kullanır. Veri erişimi de öngörülebilir.

Ağ modeli. Bu model, ilişki türlerinin yay ve nesne türlerinin düğüm olduğu bir grafik
şeklindedir. Diğer veritabanı modellerinden farklı olarak, ağ modelinin şeması kafes
veya hiyerarşi ile sınırlı değildir.




Nesne yönelimli veritabanı modeli. Bu model, ilişkili özelliklerle ve yöntemlerle
birlikte bir nesne veya yeniden kullanılabilir yazılım öğeleri koleksiyonu kullanır.
Örneğin bir multimedya veritabanı, ilişkisel veritabanında depolanamayacak
görüntüler içerebilir veya köprü metni veritabanı diğer nesnelerle bağlantı
kurulmasını sağlar.
İlişkisel model. Bu modelde veriler, ilişkileri veya sütunları ve satırları olan ızgara
benzeri matematiksel yapıları kullanarak yapılandırılır. Bu temel olarak bir tablodur.
Nesne ilişkisel model. Adından da anlaşılacağı gibi, bu model yukarıda sözü edilen
modellerin birleşimidir. Bu model nesneleri, sınıfları, devredilen ve diğer nesne
yönelimli öğelerin yanı sıra veri türlerini, tablo yapılarını ve bir ilişkisel veri
modelindeki benzeri öğeleri destekler.
Varlık-ilişki modeli. Bu model, varlık türlerinden (insanlar, yerler veya nesneler)
oluşur. Bunların arasında var olabilecek ilişkileri gösterir. Varlıkları ve özniteliklerini
tanımlayıp bunların arasındaki ilişkileri gösteren bir Varlık-İlişki diyagramı,
veritabanlarının mantıksal yapısını görselleştirir.



Belge modeli. Bu model, atomik verilerden çok, belgeleri veya yarı yapılandırılmış
verileri depolamak ve yönetmek için tasarlanmıştır. Her düğümün belgenin bir
parçasını temsil eden bir nesne olduğu bir ağaç yapısına sahiptir.
Varlık-öznitelik-değer modeli. VÖD veya açık şema modellerinde veriler üç sütun
halinde kaydedilir:
 Varlık (söz konusu öğe)
 Öznitelik veya parametre (örneğin ad, açıklama, veri türü)
 Özniteliğin değeri.
Yıldız şeması. Bu bir boyutsal modelin basit halidir. Burada veriler, boyutlara ve
olgulara göre düzenlenir. Büyük veri kümelerini sorgulamaya uygun olduğundan iş
zekasında ve veri ambarlarında kullanılır.
Varlık – İlişki Modeli (E – R Modeli)
Varlık-ilişki modeli, ya da kısaca E-R modeli (Entity-Relationship model) P.P. Chen tarafından
geliştirilen bir modeldir.
Bugüne kadar varlık-ilişki modeline dayalı hiçbir VTYS geliştirilmemiştir.
Buna karşılık varlık-ilişki modeli, VTYS'den bağımsız veri çözümlemede ve semantik veri
modellemede en çok kullanılan modeldir.
E-R Diyagram Oluşturma Adımları






Varlıklar belirlenir.
Varlıklar arasındaki ilişkiler belirlenir.
Varlıklar arasındaki ilişkilerin sayısallığı belirlenir.
Varlıkların nitelikleri belirlenir.
ER diyagramı çizilir.
Tasarlanan ER diyagramı gerekli normalizasyon filtresinden geçirilir.
Örnek E-R Diyagram
Kaynakça
https://www.iienstitu.com/blog/veri-nedir
https://www.dijitalders.com/icerik/2378/veritabani_nedir.html
http://www.yazilimcilardunyasi.com/2016/12/11sraduzensel-hiyerarsik-veri-modeli.html
https://ozlemerden.wordpress.com/2012/02/09/veri-modelleri/
https://www.ahmetcevahircinar.com.tr/2016/07/23/uml-nedir-uml-ne-ise-yarar-umlninfaydalari-nelerdir/
https://bidb.itu.edu.tr/seyir-defteri/blog/2013/09/08/birle%C5%9Fik-modelleme-dili(uml)
https://www.microsoft.com/tr-tr/microsoft-365/business-insightsideas/resources/guide-to-uml-diagramming-and-database-modeling
Download