Z Kuşağı ve Üst Düzey Yönetici Geliştirme Programı) Eğitim İçeriği: İşletme Yönetimi Yönetim Tarihçesi Yönetim Tarzları Yönetim Ve Liderlik Yönetimsel Karar Verme Yönetim Aşamaları Organizasyon Yapısı Ve Değişim Liderlik Teorileri Etik Liderlik Çok Kültürlü Ve Global Liderlik Liderliğin 7 Kritik Becerisi Problem Çözme Yöntemleri Yönetim ve İletişim Z Kuşağı İŞLETMENİN TANIMI İşletme mal ve hizmetlerin elde edildiği bir ekonomik merkezdir. İşletmenin çok farklı tanımları bulunmaktadır. En kısa tanımıyla işletme iktisadi mal ve/veya hizmet üretmek ve satmak amacıyla faaliyette bulunan ekonomik birimlerdir. İŞLETMENİN AMAÇLARI İşletmenin Genel Amaçları 1.Kar etmek 2.Varlığını sürdürmek ve büyümek 3.Sosyal sorumluluklarını yerine getirmek İşletmenin Özel Amaçları 1.Müşterilere kaliteli mal ve/veya hizmet sunmak 2.İşgörenlere adil ücret vermek 3.Çalışma koşullarını geliştirmek ve iyileştirmek 4.İşgörenleri eğitmek, geliştirmek ve onlara kariyer imkanı sunmak YÖNETİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1. 2. 3. 4. Toplumsal Amaçlar, Kalkınma ve Üretim Örgütün Tanımı, Gerekliliği ve Önemi Yönetimin Tanımı, Kapsamı ve Düzeyleri Yönetimin Önemi ve Görevi TOPLUMSAL AMAÇLAR, KALKINMA VE ÜRETİM Yaşamak Kaliteli Yaşamak (Refah Düzeyi-Hayat Standardı) Refah Düzeyi = Üretim Nüfus Dolayısıyla refah düzeyini artırmak için üretmek gereklidir. Ancak toplumsal amaçların çok pahalıya mal olmadan gerçekleştirilmesi ve kıt ve sınırlı kaynakların üretimde optimum kullanılması gerekmektedir. Her ne pahasına olursa olsun üretmek ve bu şekilde amaçlara ulaşmaya çalışmak geçerli bir anlayış değildir. Üretim, insan ihtiyaçlarının doğal olarak karşılanamaması sonucu oluşan beşeri bir faaliyet ve süreçtir. Üretimin amacı, mamul, ürün veya hizmet oluşturmaktır. Üretim Bazı Unsurları (Üretim Faktörlerini) Gerektirir: İnsan Kaynakları (Ücret) Doğal Kaynaklar (Rant) Sermaye (Faiz) Müteşebbis (Kar) --------------------------- Bilgi Teknoloji Yönetim Zaman Üretim teknik bir konudur ancak, Neyin, ne zaman, nerede, nasıl, niçin ve kim için üretileceği gibi soru(n)lar üretimin örgütsel ve yönetsel yönünü ortaya çıkarmaktadır. Amaçlar, araçlar, yöntemler, imkanlar ve durumlar farklılık gösterdiğinden, üretimin rast gele olmaması için bunlar arasından rasyonellik ilkesi’ne göre seçimler yapmak gerekmektedir. Zenginliğin, dolayısıyla refahın kaynağı; sistemli, örgütlü, planlı ve etkin yönetilerek yapılan üretimdir. Toplumsal kaynakların üretime dönüştüğü temel ekonomik birimler: Geniş anlamda örgütlerdir Dar anlamda işletmelerdir. ÖRGÜTÜN TANIMI VE GEREKLİLİĞİ Örgüt: Bir grup insanın belli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu sistemli faaliyetler bütünüdür. Toplumların varlığı ve refahı, ihtiyaçlarını karşılama ve sorunlarını çözebilmeye bağlıdır. Bu ise örgütlerin varlığını gerektirir. Bu nedenle toplumsal örgütler oluşur. Örgütler toplumlar için hayati bir ihtiyaçtır. Her örgütün niteliğine göre gerçekleştirmek (ulaşmak) istediği çeşitli amaçları vardır. Amaçlara ulaşmak, çeşitli toplumsal kaynakların kullanılmasını gerektirir. Bu kaynakların en uygun şekilde (optimum) kullanılabilmesi örgütlerde “Yönetimi” gerekli kılar. YÖNETİMİN TANIMI, KAPSAMI VE DÜZEYLERİ Yönetimi üçe ayırarak tanımlamak mümkündür: A. Geleneksel Anlamda B. İnsancıl Anlamda C. Stratejik Anlamda A. GELENEKSEL ANLAMDA Yönetim, başta insan olmak üzere, tüm örgütsel kaynakların, örgütsel amaçlar doğrultusunda işbirliği ve uyum içerisinde çalıştırılmasıdır. Örgütsel kaynakların, örgütsel amaçlar için sistematik örgütlenmesidir. Önceden belirlenen amaç ve hedeflere ulaşabilmek için elde bulunan kaynakların (insan, bilgi, tabiat, sermaye) planlı bir şekilde koordinasyon ve kontrolünü sağlayarak belirli süreçler doğrultusunda yönetme sanatıdır. Belirlenen amaçlara ulaşmak için başkalarıyla işbirliği yaparak birlikte hareket etme sanatıdır. Bu tanımlarda 3 husus dikkat çekmektedir. 1. Amaç ve hedefler 2. Elde bulunan kaynaklar 3. Süreç Yönetimin temel amacı; En az insan En az para En az makine ve malzeme En az zaman En az yer kullanarak işlerin Daha basit, daha ucuz, daha kısa zamanda ve daha iyi yapılmasını sağlamaktır. Yönetim, örgütün amaçlarına ulaşması için insanlara liderlik etme veya yönetme ile ilgili tüm faaliyetleri planlama, örgütleme ve yönetme sürecidir. B. İNSANCIL ANLAMDA İnsanın, İnsan tarafından, İnsani amaçlar için, İnsanca yönlendirilmesidir. C. STRATEJİK ANLAMDA Küreselleşme, rekabet, inovasyon, kaos kuramı, yapay zeka, akıllı fabrikalar, Endüstri 5.0, misyon ve vizyon… Stratejik yönetim, geleceği beklemek yerine; bugünden geleceği şekillendirmek, geleceği yönetmektir. Kısaca (SWOT) FÜTZ + Rakipler F =Fırsatlar Ü = Üstünlükler T =Tehditler Z = Zayıflıklar Stratejik Yönetim ve Örgütsel Öğrenme Strateji Geliştirme Strateji Uygulama Stratejik Öğrenme YÖNETİMİN İÇERDİĞİ BOYUTLAR Yönetim bir süreçtir: İşlevler ardışık bir sıra izler ve her biri, bütün işlevlerin birleştiği büyük resmin içinde birleştirici rol oynayan dinamik bir özelliğe sahiptir Yönetim bir grubu/kademeyi anlatır: müdürler ustabaşıları Bir bilim dalıdır: Gerçeğin tanınması bilimidir. Karşılaştığı sorunlar ve bunlara çözümler geliştirebilmesi için gerekli kuralları ortaya çıkarmaya çalışır. Yönetim bir sanattır: Yönetsel bilgi ve becerilerin sistemli bir şekilde uygulanması ile ilgilidir. Somut örgütsel amaçları başarmak, sonuçları etkilemek, farlılıklar yaratmak yönetimin sanatsal yönünü oluşturur. Yönetim bir meslektir: İşletme yönetimi ile ilgili okulların açılması, yöneticilerin aşırı yüksek maaş alması ve yetenek gereksinimi, ahlaki unsurların gerekliliği… Yönetim beşeri bir faaliyettir Yönetim bir grup faaliyetidir Yönetim uzmanlaşmayı esas almaktadır Yönetim evrensel bir faaliyettir Yönetimin özünde hiyerarşi ve otorite vardır Yönetim koordinasyonu gerektirir Yönetim iletişimi gerektirir Yönetim amaca yönelik bir faaliyettir ÖZETLE YÖNETİMİN ÖZÜ Yönetim beşeri bir süreçtir. Başkaları vasıtasıyla amaçlara ulaşma Veya başkalarına iş gördürme becerisidir. Yönetimin Tarihsel Gelişimi Toplumun sınıflandırılması; • İlkel toplum • tarım toplumu • sanayi toplumu • bilgi toplumu. – – – – Yönetim faaliyeti insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanın tek başına ihtiyaçlarını karşılaması mümkün değildir. Bu nedenle insanların topluluk içinde yaşaması ihtiyacı zorunluluktan doğar. Toplum halinde yaşamak insan için seçim değil bir zorunluluktur. Tarım Toplumuna Kadar Yönetim En eski insan toplulukları birlikte hareket etmiş ailelerdir. Toplu yaşamaya başladıktan sonra kendilerine düzen kurmuşlar kendilerine yönetici ve yönetim seçmişlerdir. • • • • • MÖ4000-2000 yılları arasında Mısır medeniyetindeki piramitler, Babiller sözleşme hukuku, Roma imparatorluğu döneminde küçük imalathaneler, MÖ 1880 li yıllarda Hamurabi Kanunlarında asgari ücret ve sorumluluğun devredilemeyeceği ilkesi, Tarım Toplumuna Kadar Yönetim MÖ 1400’lü yıllarda İbraniler hiyerarşi ve istisnalara göre yönetim, Çinliler yönetim konusunda uygulamalar, Babil kralı Nabukadnezar üretim kontrolü ve motivasyon konusunda uygulamalar yapmıştır. Tarım toplumuna kadar olan dönemdeki yönetime ilişkin örnekler bunlardır. Tarım Toplumu ve Yönetim Düşüncesi • • • • • • Tarım toplumunda insanlar ilkel ve uygar olarak ayrılmaktadır. İlkel olanlar tarım devrimiyle karşılaşmamış, küçük kabileler halinde yaşayan ve avlanarak, toplayarak hayatlarını sürdürmüşlerdir. Uygar olanlar ise bunun tam tersi toprağı işleyerek ve yerleşik hayat yaşayan insanlardır. Ortaya pek çok uygarlık çıkmıştır ve yaşamın merkezi köydür. Sanayi Toplumu ve Yönetim • Sanayi devrimi, üretim işletmelerinin kurulmasını kol gücüne dayalı üretim anlayışının yerini, makine gücünün aldığı bir döneme bırakmıştır. • Sanayi devrimi işletmelerin toplumdaki rolünü güçlendirmiş, sendikalar yoluyla işçi hareketlerinin ortaya çıkmasına neden olmuş ve sivil toplum örgütlerinin çıkmasını sağlayarak dolaylı yoldan kamu yönetimini etkilemiştir. Sanayi Sonrası (Post Modern) Toplum ve Yönetim • Post modernizm, yönetim ve organizasyon düşüncesi açısından şunu ifade eder; farklılıklar, yaratıcılığın dinamiğidir. • İnsanlara kuralları ve ilkeleri empoze etmek yerine, onları serbest bırakmalı ve kendilerini gerçekleştirmeye fırsat verilmelidir. Yönetimin Tarihsel Süreci Yönetim düşüncesine ilişkin yaklaşımlar: 1.Yönetimde Geleneksel Yaklaşım 2.Yönetimde Davranışsal yaklaşım 3.Yönetimde Modern Yaklaşım 4.Yönetimde Çağdaş Yaklaşım Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış Klasik Yaklaşım Kabul: İnsanlar Mantıklıdır Bilimsel Yönetim Yönetim İlkeleri Bilimsel Yönetim Frederic Taylor Gilbreth Henry Gannt Henry Fayol Max Weber Yönetimde Geleneksel Yaklaşım • Bilimsel Yönetim Teorisi; Taylor tarafından geliştirilen teori, verimliliği artırma, maliyetleri düşürme, işbölümü ve uzmanlaşma vb konularda çalışanların bilimsel esaslara göre hareket etmelerini önermektedir. • Taylor çalıştığı işletmelerde en alt kademelerden en üst basamaklara kadar yönetim hiyerarşisinde görev yapmıştır. Frederick Winslow Taylor Frederick Winslow Taylor (20 Mart 1856 - 21 Mart 1915), Amerikan makine mühendisi ve endüstriyel idâre uzmanı. Endüstriyel verimliliği artırmak için sistematik bir şekilde çalışan ilk kişi olarak bilinmektedir. İşletme Yönetimi'nin babası olarak kabul edilir. Taylor'un çalışmaları ve geliştirdiği Bilimsel Yönetim ilkeleri Endüstri mühendisliğinin temellerinden olmuştur. Yönetimde Geleneksel Yaklaşım • Yönetim Süreci Yaklaşımı; Fayol tarafından geliştirilen teoriye göre yönetim, planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarından oluşmaktadır. Yönetimde Geleneksel Yaklaşım • Bürokrasi Yaklaşımı; Weber tarafından geliştirilen teoriye göre; ast üst ilişkilerinin çok katı bir hiyerarşik anlayışla uygulandığı bir örgüt yapısını önermektedir. • Resmi ve biçimsel kurallar, liyakata dayalı terfi bu yaklaşımın temel özelliğidir. • Alman sosyolog Max Weber bürokrasiyi; geniş bir alana yayılmış toplumsal eylem ve hareketlerin, rasyonel ve nesnel esaslara uygun olarak düzenlenme süreci olarak tanımlamıştır Yönetimde Davranışsal Yaklaşım • X ve Y Teorisi (McGregor) • Hawthorne Deneyleri (Elton Mayo) gibi konular insanın duygusal ve psikolojik yapısı üzerinde durmuşlardır. İnsanın sosyal bir yapı olduğunu motive edilmesi gerektiğinin üzerinde durmuşlardır. Douglas McGregor’un X ve Y Teorisi Neo-klasik yönetim teorisyenlerinden bir diğeri Douglas McGregor’ dur. McGregor 1960 yılında İşletmenin İnsan Boyutu (Human Side of Enterprise) adlı kitabında X ve Y olmak üzere iki farklı insan tipini ele almış ve karşılaştırmıştır. X Teorisi ve Varsayımları: İnsan, doğuşu itibariyle çalışmayı sevmez ve mümkün olduğu ölçüde işten kaçar. İnsan çalışmayı doğası gereği pek sevmediği için onun çalışmasını motive etmek, ödüllendirmek, kontrol etmek, yerine göre de cezalandırmak gerekir. Genellikle insanlar sorumluluktan kaçma eğilimindedir ve yönetmektense yönetilmeyi arzular. Birey işinde özellikle güvence arar. Y Teorisi ve Varsayımları: Her insan için çalışmak, dinlenmek, eğlenmek kadar doğal bir istek ve arzudur. Çalışmak birey için başlı başına bir tatmin kaynağı olabilir. Sadece dışarıdan kontrol etmek ve cezalandırmak bireyi organizasyon amaçlarını gerçekleştirmeye yöneltmeyebilir. İnsan, kendi kendini yöneterek ve denetleyerekte amaçlara ulaşılmasını sağlayabilir. İnsana yetki ve sorumluluk devri, onun benliğini ve kişisel becerilerini ortaya koymak için fırsat yaratır. Dolayısıyla bu tür bir tatmin netice olarak organizasyon amaçlarının gerçekleşmesine imkan sağlar. İnsan sadece sorumluluk yüklenmeyi değil, sorumluluk aramayı da uygun şartlar olduğunda öğrenebilir. Sorumluluktan kaçmak, insanın doğasında sabit olan bir özellik değildir. Yönetimde Modern Yaklaşım • Sistem teorisi; organizasyonların sistem olduğu ve alt sistemleri olduğu ve bunlar arasında ilişkilerin olduğundan bahseder. • Durumsallık yaklaşımı; işletmelerin içinde bulundukları çevreye uyum sağlamaları ve çevre şartlarını iyi bilmeleri gerekliliğinden bahseder. Yönetimde Çağdaş Yaklaşım • • • • • • Toplam kalite yönetimi Değişim mühendisliği Reorganizasyon(yeniden düzenleme) Benchmarking (kıyaslama) Öğrenen organizasyonlar Küçülme ve kademe azaltma Yönetimde Çağdaş Yaklaşım Toplam kalite yönetimi; kalite, müşteri beklentilerinin karşılanma düzeyidir. Toplam Kalite ise; kalitenin ürün merkezli olmaktan çıkarılıp, tüm işletme faaliyetlerini kapsayacak şekilde ele alınmasını gerektirir. Reorganizasyon; örgütler çevresel Faktörlerden etkileşim sürecinde yetersizleşir. Bu yetersizleşmeyi ortadan kaldırma ve mevcut şartlar Doğrultusunda yeniden yapılandırmayı gerektirir. Yönetimde Çağdaş Yaklaşım Değişim mühendisliği: Süreçlerin yeniden yapılandırılması ve tüm sistemlerin yenilenmesi anlamına gelir. Benchmarking (kıyaslama-en iyi uygulamaların adaptasyonu); bir işletmenin faaliyet gösterdiği en iyi işletmeyi taklit ederek, kendi durumunu onlarla kıyaslayarak, eksikliklerini gidermeye çalışma yaklaşımıdır. Yönetimde Çağdaş Yaklaşım Küçülme ve kademe azaltma; küçülme, çalışan sayısının, maliyetlerin ve gereksiz iş yükünün azaltılması bu sayede gücün artması Kademe azaltma; hiyerarşinin en üst ve en alt arası mesafenin kısalmasıdır. Öğrenen organizasyonlar; personelin sürekli geliştirilmesi ve bunun sistematik bir işleyişe kavuşturularak kurumsallaştırılması, öğrenen örgüt olmakla mümkündür.
