Maliyet Muhasebesine Giriş Öğretim Görevlisi ea Ebru Bekar Muhasebenin Ana Dalları • Finansal Muhasebe • Maliyet Muhasebesi • Yönetim Muhasebesi Maliyet Muhasebesinin Temel Amaçları 1 Maliyet Hesaplama 2 Maliyet Planlama 3 Maliyet Kontrol Üretilen mamullerin Üretim ve maliyet Maliyetlerin kontrolüne toplam ve birim planlamasına yardımcı yardımcı olmak maliyetlerinin olmak hesaplanmasını sağlamak Maliyet Muhasebesi Sistemini Etkileyen Faktörler İşletme Özellikleri Yönetim Beklentileri İşletmenin büyüklüğü ve ürün Dış Faktörler Hukuki düzenlemeler gibi dış sayısı, üretim tekniği ve üretim İşletme yöneticilerinin maliyet faktörler, maliyet yapısının karmaşıklığı, muhasebesinden beklentileri muhasebesinin kapsamındaki işletmede üretilen mal ve hizmetlerin çeşidi değişmeler Maliyet Kavramı Muhasebe Maliyeti İlgili sonuca ulaşmak için yapılması gereken "giderlerin toplamı"dır. Örneğin, bir malın maliyeti denildiğinde amaçlanan, eğer o mal satın alma yoluyla elde edilmişse "alış maliyeti", eğer üretim sonucu elde edilmişse, "üretim maliyeti" dir. Burada sonuç, elde edilen mal olup, her iki durumda da aynıdır. Ancak birinci durumda maliyet "satın alma faaliyetinin, ikinci durumda ise üretim faaliyetinin neden olduğu giderlerle ölçülecektir. Fırsat Maliyeti "Alternatif Maliyet" olarak da bilinen bu maliyet, ilgili sonuç uğruna "kaçırılan netkazanç" tutarını ifade eder. Maliyet Objeleri Mal veya Hizmet Faaliyet veya İş Projeler, Departmanlar, Programlar Maliyeti ayrı hesaplanmak için Maliyeti ayrı hesaplanmak için Maliyeti ayrı hesaplanmak için istenen birim istenen birim istenen birim Gider Kavramı Gider Nedir? Gider-Zarar Ayrımı İşletme fonksiyonlarının yürütülmesi için Normal ölçüleri aşan harcama ve gerekli olan ve normal ölçüler içerisinde tüketimler "zarar" olarak adlandırılır. yapılan tüm harcamalar ile varlık ve hizmet tüketimleridir. Üretim İşletmelerinde Maliyet Akışı Maliyetlerin Sınıflandırılması Birincil-Dönüşüm Üretim-Dönem Maliyetler, direkt ve endirekt olarak Maliyetler, üretimle ilişkili veya dönemsel olarak sınıflandırılabilir. sınıflandırılabilir. 1 2 Sabit-Değişken Maliyetler, üretim hacmine bağlı olarak sabit veya değişken olarak sınıflandırılabilir. 3 Birincil Maliyetler-Dönüşüm Maliyetleri Sabit Maliyetler-Değişken Maliyetler Direkt Maliyetler-Endirekt Maliyetler Üretim Maliyeti-Dönem Maliyeti TDHP, 7/A Seçeneği Diğer Maliyet Hesapları 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yeni ürün ve hizmetler 770 Genel Yönetim Giderleri 780 Finansman Giderleri İşletmenin genel İşletmenin finansman yönetim faaliyetleri için ihtiyaçları için için yapılan AR-GE Ürün ve hizmetlerin yapılan harcamalar bu katlanılan giderler bu harcamaları bu pazarlanması, satışı ve hesapta yer alır. hesapta toplanır. hesapta yer alır. dağıtımı için yapılan giderler bu hesapta toplanır. Maliyet Yansıtma Hesapları 711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid. Yansıtma 710 nolu hesaba kaydedilen giderlerin üretim maliyetlerine yansıtılması için kullanılır. 721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma 720 nolu hesaba kaydedilen giderlerin üretim maliyetlerine yansıtılması için kullanılır. 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma 730 nolu hesaba kaydedilen giderlerin üretim maliyetlerine yansıtılması için kullanılır. Diğer Maliyet Yansıtma Hesapları 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hizmet üretim maliyetlerinin ilgili hesaplara yansıtılması için kullanılır. 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma AR-GE giderlerinin ilgili hesaplara yansıtılması için kullanılır. 761 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid. Yansıtma Pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin ilgili hesaplara yansıtılması için kullanılır. 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Genel yönetim giderlerinin ilgili hesaplara yansıtılması için kullanılır. 781 Finansman Giderleri Yansıtma Finansman giderlerinin ilgili hesaplara yansıtılması için kullanılır. Gider Çeşitleri Eş Zamanlı Kayıt Gider Çeşitleri Gider Yerleri Giderlerin çeşitleri açısından kaydedilir. Aynı anda gider yerleri açısından da kaydedilerek izlenir. SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU ÖRNEK: 7/A ‘ya göre gerekli kayıtları gösteriniz. Bir üretim işletmesi Aralık 2019’da aşağıdaki giderlere katlanmıştır. 1- Stoktan üretimde kullanılmak üzere 10.000 TL ilk madde ve malzeme çekilmiştir. 2- Stoktan üretimde kullanılmak üzere 5.000 TL’lik yardımcı malzeme çekilmiştir. 3- Üretim bandında çalışan işçilere 15.000 TL Aralık ayı ücret tahakkuku yapılmıştır (Yasal kesintiler ihmal). 4- Aralık ayı elektrik faturası olarak 5.000 TL gelmiş olup bunun %70’i üretimde kullanılmış % 30 ise yönetim binasına aittir. İlk Madde ve Malzeme Giderlerinin Saptanması İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt Malzeme Giderleri Yardımcı Malzeme Giderleri Diğer Malzeme Giderleri İşletme, Aralık 2019'da üretim Ayrıca 5.000 TL'lik yardımcı Bunun dışında, 1.500 TL'lik için 10.000 TL'lik ilk madde ve malzeme de üretim sürecinde kırtasiye malzemesi genel malzeme çekimi yapmıştır. Bu tüketilmiştir. Yardımcı müdürlük ofislerinde, 2.500 tutarın tamamı doğrudan üretim malzemeler, doğrudan ürüne TL'lik ambalaj malzemesi ise sürecinde kullanılmıştır. işlenmeyen ancak üretim satış mağazalarında faaliyetlerini destekleyen kullanılmıştır. kalemlerdir. Üretim ve Yönetim Giderlerinin Ayrımı Üretim Giderleri Yönetim Giderleri Maliyetlerin Ayrımı İlk madde ve malzeme, işçilik Kırtasiye malzemeleri ve Üretim ve yönetim giderlerinin ve üretim enerjisi giderleri, yönetim binası elektrik giderleri doğru bir şekilde ayrıştırılması, doğrudan üretim faaliyetlerine gibi kalemler, genel yönetim ve işletmenin maliyet kontrolü, ilişkin maliyetleri oluşturur. idari faaliyetlerin maliyetlerini bütçeleme ve karar alma temsil eder. süreçlerinde önemli rol oynar. Stok Değerleme Yöntemleri İşletmeler, üretim sürecinde kullandıkları ilk madde ve malzemelerin satın alınması ve stoklanması konusunda farklı yöntemler uygulayabilirler. Bu yöntemler, stokların değerlemesi ve maliyetlerin hesaplanması açısından önemlidir. En yaygın kullanılan üç stok değerleme yöntemini inceleyeceğiz. Stok Değerleme Yöntemleri FIFO LIFO Ağırlıklı Ortalama İlk Giren İlk Çıkar yöntemi olup, Son Giren İlk Çıkar yöntemi Stokta bulunan malların ağırlıklı ilk üretilen veya satın alınan olup, son üretilen veya satın ortalaması alınarak, stok değeri stoklar ilk tüketilir. Stoktaki alınan stoklar ilk tüketilir. hesaplanır. Bu yöntem, fiyat maliyetler, en eski alış Stoktaki maliyetler, en yeni alış dalgalanmaları karşısında daha fiyatlarına göre değerlenir. fiyatlarına göre değerlenir. istikrarlı bir değer sağlar.Bu yöntem basit ağırlıklı ortalama ve hareketli ağırlıklı ortalama olmak üzere ikiye ayrılır. İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FIFO) 1 Temel Varsayım Bu yöntemde, kullanılmak üzere ambardan istenen ilk madde ve malzemelerin, ilk alınan ilk madde ve malzemeden verildiği varsayılmaktadır. 2 Uygulama İlk sıradaki stok miktarı bittiğinde bir sonraki sırada giren stok, ilk giren stok olarak varsayılır. Giriş sırası önemlidir. İlk sıradaki stok miktarı bittiğinde bir sonraki sırada giren stok, ilk giren stok olarak varsayılır. 3 Avantajlar FIFO yöntemi, gerçek stok hareketlerini daha iyi yansıtır ve dönem sonu stoklarının daha güncel (son) maliyetlerle gösterilmesini sağlar. Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LIFO) 1 Temel Varsayım LIFO yöntemi, ilk madde ve malzemelerin son girişlerden başlayarak üretime verildiği ya da tüketildiği varsayımına dayanmaktadır. FIFO yönteminin tam tersi bir uygulama söz konusudur. 2 Uygulama LIFO yönteminde de satın alınan ilk madde ve malzeme partilerinin; giriş sıraları, miktarları ve birim maliyetlerinin ayrı ayrı izlenmesi gerekmektedir. Burada giriş sırası önemlidir. Son giren stok miktarı bittiğinde bir önceki sırada giren stok, son giren stok olarak varsayılır. 3 Avantajlar LIFO yöntemi vergi avantajı sağlayabilir. Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Temel Varsayım Uygulama Ortalama maliyet yönteminde, ilk madde ve malzemelere bir ortalama fiyat bulunmakta ve madde ve malzemeleri ayrı ayrı izleme imkanı üretime gönderilen ve stokta kalan ilk madde ve olmayabilir. Ortalama maliyet yönteminin varsayımı, malzemeler bu ortalama fiyata göre ilk madde ve malzeme stoklarının ambarda karışacağı değerlendirilmektedir. İşletmenin farklı birim maliyetlerle satın aldığı ilk ve üretime verilen ilk madde ve malzemelerin farklı birim maliyetli stoklardan olacağı şeklindedir. Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi iki şekilde uygulanmaktadır. • Basit ağırlıklı (tartılı) ortalama maliyet yöntemi • Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi Avantajlar Ortalama maliyet yöntemi, ilk madde ve malzeme hareketlerini izleme imkanı olmayan işletmeler için uygun bir yöntemdir. Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Tanım Uygulama Avantajlar İlk madde ve malzeme hareketlerini Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde, Hesap edilen ağırlıklı ortalama birim sürekli (devamlı) envanter yöntemine her ilk madde ve malzeme girişinden sonra maliyet ile bir sonraki girişe kadar üretime göre izleyen işletmeler, stoktaki her ortalama birim maliyet hesaplanmaktadır. verilen ilk madde ve malzeme miktarları çıkıştan sonra o çıkışın maliyetini Üretime ilk madde ve malzeme verildiğinde, ilk çarpılarak değerleri belirlenmektedir. hesapladıklarından, hareketli ağırlıklı madde ve malzeme girişlerindeki toplam ortalama maliyet yöntemini tutarlar, toplam miktarlara bölünerek ortalama Bu yöntemde, hesaplanan ortalama birim uygulamayı tercih ederler. birim maliyet hesaplanmaktadır. maliyet, yeni bir girişe kadar aynı kalmaktadır.Sürekli envanter yöntemini uygulayan işletmeler için daha uygundur. Basit Ağırlıklı (Tartılı) Ortalama Maliyet 1 2 Tanım İlk madde ve malzeme hareketlerini Uygulama 3 Avantajlar Basit ağırlıklı (tartılı) ortalama maliyet yönteminde aralıklı envanter yöntemine göre izleyen dönemsel uygulama söz konusudur. Yani, dönemin bütünü işletmeler, bir dönem boyunca yapılan için tek birim maliyet hesaplanmaktadır. çıkışların maliyetini dönem sonunda topluca belirlediklerinden, sabit ağırlıklı Bu durumda, bir önceki dönemden devreden stoklar dahil, ortalama maliyet yöntemini uygulamayı dönem boyunca işletmeye giren ilk madde ve malzemenin tercih ederler. toplam değerleri, toplam miktara bölünür. Bu şekilde bulunan dönemsel ağırlıklı ortalama birim maliyet, dönemde tüketilen ilk madde ve malzeme miktarı ile çarpılmaktadır. . Bu yöntem, aralıklı envanter sistemini kullanan işletmeler için daha uygun bir seçenektir. Yöntem Seçiminde Dikkat Edilecekler İşletmenin Yapısı İşletmenin faaliyet alanı, üretim süreci, rekabet koşulları gibi özellikler yöntem seçiminde etkilidir. İşletmenin stok hareketleri, envanter sistemi gibi özellikleri de dikkate alınmalıdır. Muhasebe Politikaları ve Maliyet Muhasebesi Seçilen yöntemin işletmenin muhasebe politikaları ve raporlama standartlarıyla uyumlu olması gerekir. Vergisel Etkiler Maliyetlendirme yönteminin, işletmenin amaç ve beklentilerine en uygun şekilde seçilmesi önemlidir. Vergi avantajları da göz önünde bulundurulmalıdır. LIFO yöntemi bu açıdan daha avantajlı olabilir. Doğru maliyetlendirme yöntemi seçimi, işletmenin etkin yönetimi, karlılığı ve rekabet gücü açısından kritik önem taşır. Bu nedenle, işletme özellikleri, muhasebe politikaları ve amaçlar dikkatlice değerlendirilmelidir. Stok Değerleme Yöntemlerinin Etkileri Kar Üzerindeki Etkisi Vergi Hesaplaması Nakit Akışı Yönetsel Kararlar Kullanılan stok Stok değerleme Stok değerleme Stok değerleme değerleme yöntemi, yöntemi, ödenecek yöntemi, işletmenin yöntemi, işletme raporlanan kar vergi tutarını da nakit akışını ve likidite yönetiminin aldığı üzerinde önemli etkiye doğrudan etkiler. durumunu belirler. stratejik kararları sahiptir. etkiler. Aralık ayında ilk madde ve malzeme stoklarının gider yerlerine dağılımı aşağıdaki gibidir: Ayrıca 1.500 TL’lik kırtasiye malzemesi genel müdürlük ofislerinde 2.500 TL’lik ambalaj malzemesi satış mağazalarında kullanılmıştır. İSTENİLEN: Buna göre eşzamanlı kaydı gösteriniz. İşçi Ücret ve Giderlerinin Saptanması İşçi Ücret ve Giderleri İşletmelerde üretim faaliyetlerini yürütmek için ihtiyaç duyulan işgücü, işçi ücret ve giderlerinin en önemli bileşenini oluşturur. Üretim işçilikleri esas (üretici) işçilikler ve yardımcı işçilikler olmak üzere iki grupta toplanır. Esas işçilikler doğrudan üretim sürecinde yer alan, tezgah veya makine başında çalışan işçilerdir. Yardımcı işçilikler ise üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesine dolaylı olarak katkıda bulunan bakım, onarım, güvenlik ve temizlik işçilikleridir. İşletmeler, bu iki grupta yer alan işçilerin ücretlerini ve ilgili giderlerini doğru şekilde tespit etmeli ve muhasebeleştirmelidir. ea İşçilik Giderleri 1 3 Esas (Üretici) İşçilikler 2 Yardımcı İşçilikler Üretim bandında çalışan işçilere Aralık Bunun yanında, bakım-onarım, ayı için 15.000 TL ücret tahakkuku güvenlik ve temizlik gibi üretimi yapılmıştır. Bu tutarın tamamı destekleyici yardımcı işçilik giderleri doğrudan üretim faaliyetlerine yönelik de bulunmaktadır. Bu tür giderler ayrı esas işçilik giderlerini oluşturmaktadır. bir kalemde takip edilir. Diğer İşçilik Giderleri İşçilik giderlerine ek olarak, sosyal yardımlar, eğitim giderleri, sağlık giderleri gibi diğer personel giderleri de muhasebeleştirilir. İşçilik Giderleri İşçi ücret ve giderleri İşletmelerin en önemli maliyet kalemlerinden biridir. Doğru yönetim İşçilik maliyetlerinin etkin yönetimi, işletme kârlılığı için kritiktir. Verimlilik arttırma İşçilik verimliliğini artırmaya yönelik çalışmalar, maliyet azaltımına katkı sağlar. Muhasebe sistemi İşçilik giderlerinin doğru muhasebeleştirilmesi, finansal raporlamanın sağlıklı olmasını sağlar. İşçi ücret ve giderleri, işletmelerin en önemli maliyet unsurlarındandır. Bu maliyetlerin etkin yönetimi, işletme kârlılığı açısından kritik önem taşır. İşçilik verimliliğinin artırılması, ücret ve giderlerin azaltılmasına katkı sağlar. Ayrıca işçilik giderlerinin doğru muhasebeleştirilmesi, finansal raporlamanın sağlıklı ve şeffaf olmasını sağlar. İşçilik Verimliliğinin Artırılması Eğitim Ödüllendirme İşçilerin becerilerini Teknolojik Yatırımlar Başarılı çalışanların Ergonomik Çalışma Çalışma alanlarının Koşulları geliştiren periyodik ödüllendirilmesi, diğer ergonomik olarak kullanılan teknolojinin eğitimler verilmesi, işçilerin de düzenlenmesi, işçilerin geliştirilmesi, işçilerin verimliliği artırır. motivasyonunu verimli çalışmasını verimliliğini artırır. yükseltir. sağlar. Üretim süreçlerinde İşçi Ücret ve Giderleri İşçi ücret ve giderleri aşağıdaki kalemleri kapsar: • Esas (normal) ücretler • Fazla çalışma ücretleri • Primler • Hafta ve genel tatil ücretleri • Yıllık izin ücretleri • İkramiyeler • Kıdem tazminatı karşılığı • Yasal işveren kesintileri (SGK, İşsizlik Sigortası) • Sosyal yardımlar • Diğer ücret ve giderler (eğitim giderleri, sağlık giderleri, yolluklar vb.) ea Esas (Normal) Ücretler Zaman Esaslı Ücretlendirme Parça Başı Ücretlendirme Karma Ücretlendirme İşçilerin belirlenen çalışma saatleri karşılığında aldıkları İşçilerin yaptıkları iş miktarına göre Zaman esaslı ve parça başı ücretlerdir. Saatlik, günlük, haftalık veya aylık olarak aldıkları ücretlerdir. Örneğin ücretlendirmenin birlikte hesaplanabilir. Bu yöntemde işçinin iş gücü ve verimi değil, dokuma tezgahlarında dokunan kullanıldığı yöntemdir. Temel ücret çalışma süresi dikkate alınır. Bunlar işçilik giderlerinin metre kumaş başına ödenen zaman esaslı, buna ek olarak özünü oluşturmaktadır. ücretler gibi. Bu yöntemde işçinin parça başı prim ödemeleri yapılır. Mevcut yasalarımızda, normal mesai süresi ortalama günlük 7,5 saat, haftalık 45 saat olarak belirlenmiştir. Uygulamada, bu süreler, haftalık 45 saati geçmemek üzere günde 8 saat olarak da gerçekleştirilebilmektedir. verimliliği esas alınır. Fazla Çalışma ve Primler 1 Fazla Çalışma Ücretleri 2 Fazla çalışma ücretleri, işçilerin normal çalışma saatleri dışında yaptıkları çalışmalar nedeniyle tahakkuk ettirilen ücretlerdir. İşçilerin yasalarda belirtilen sürelerin üzerinde çalıştırılmaları halinde, fazla çalışma için tahakkuk ettirilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının en az %50 arttırılması suretiyle hesaplanır. Bu oran, toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir. Fazla çalışma ücreti, normal ve zamlı olmak üzere, iki kısımdan oluşur. Primler İşçilere verimlilik, kalite, satış hedeflerine ulaşma gibi kriterlere göre ödenen ek ödemelerdir. Primlendirme işçilerin motivasyonunu artırarak daha yüksek performans göstermelerini sağlar. 3 Hafta ve Genel Tatil Ücretleri Yasal ve sözleşmeler gereği günlük iş sürelerine uygun olarak çalışmış işçilere, çalışılmayan hafta ve genel tatil günleri için işveren tarafından ücret tahakkuku yaptırılır. Yani, işçi işbaşında geçirmediği bu günler için de ücret almaya hak kazanır. Uygulamada, genellikle, bir ay için 30 günlük ücret tahakkuku yapılmaktadır. Bu ücret, hafta ve genel tatil ücretlerini de içermektedir. Bu durumda hafta ve genel tatillere isabet eden ücretin hesaplanması için; bir günlük ücret bulunur ve ay içerisinde geçen hafta ve genel gün sayısına çarpılır. 4 Yıllık İzin Ücretleri İş Kanunu gereğince işletmede çalışan işçilere en az bir yıl çalışmaları halinde hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar olanlara Beş yıldan on beş yıla kadar olanlara On beş yıl ve daha fazla olanlara ücretli izin verilebilir. 14 gün, 20 gün, 26 gün Bu süreler hizmet akdi ve toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir. İşçi, izinli olduğu ve çalışmadığı bu sürelerde yasal olarak ücretini almaya hak kazanır. Yıllık izin ücreti de, hafta ve genel tatil ücretleri gibi, her hangi bir çalışma karşılığı değildir. İkramiyeler Kıdem Tazminatı İkramiyeler, işçilerin çalışmalarını teşvik amacıyla belirli Kıdem tazminatı; İşçinin işten çıkarılması ya da dönemlerde veya günlerde işçi için tahakkuk ettirilen ayrılması durumunda işveren tarafından işçiye yapılan ücret ekleridir. İkramiyeler, doğrudan çalışma karşılığı ödemedir. olarak verilirken, primler bir anlamda işçinin başarılı Bir işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanması İş çalışması nedeniyle ödüllendirilmesi için verilmektedir. Kanununda belirtilen hallerde söz konusudur. Bunun için işçinin en az bir yıl çalışmış olması şartı vardır. Yapılacak ödemenin tutarı ise; işçinin çalışmış olduğu her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücreti kadardır. 30 gün ölçüsü toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir. Tam yılın altında kalan süreler de oranlama yoluyla dahil edilir. Yasal İşveren Payları (SGK, İşsizlik Sigortası • SGK işveren payları bir çalışma karşılığı olmamakla birlikte yasal bir zorunluluktan kaynaklanan işçilik gideridir. Sosyal Yardımlar İşçiler için yapılan; yemek, erzak, yakacak, giyim, doğum, evlenme, çocuk yardımı gibi sosyal yardımlarda ücret eki • İşverenler, her ay işçilik giderleri üzerinden belli oranda hesaplanan tutarda SGK işveren primi ve işsizlik sigortası işveren primini SGK’ya öderler. olarak işçilik giderlerinin bir unsurunu oluştururlar. • SGK işveren payı,%20,5 dir. Sosyal yardımlar nakdi olarak verilebileceği gibi ayni • İşsizlik sigortası işveren payı ise %2’dir. olarak da yapılabilir. Diğer Ücret ve Giderler Yukarıda sayılan ücret ve giderlerin dışında, işçiler için yapılan eğitim giderleri, sağlık giderleri, yolluklar gibi ücret ve giderlerdir. İşçi Ücret ve Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi Personel Bordrosu Hazırlama Ürün Maliyetlerine Yükleme İşletmeler, her ay çalışan işçilerin ücretlerini, İşçi ücret ve giderleri, üretilen ürünlerin prim ve tazminatlarını, yasal kesintileri ve sosyal maliyetlerine dağıtılır. Üretici işçilikler doğrudan, yardımları gösteren bir personel bordrosu yardımcı işçilikler ise dağıtım anahtarlarıyla ürün hazırlar. maliyetlerine yüklenir. 1 2 Muhasebe Kayıtlarına Alma Personel bordrosundaki bilgiler dikkate alınarak, işçi ücret ve giderleri muhasebe kayıtlarına işlenir. Cari ay giderleri ile gelecek aylara ait gider karşılıkları ayrıştırılır. 3 İşçilik Giderlerinin Raporlanması Masraf Merkezleri İşçilik giderleri, üretim, montaj, bakım-onarım, idari gibi masraf merkezleri bazında takip edilir. Maliyet Raporları Her bir masraf merkezinin işçilik giderleri, yönetim tarafından düzenli olarak izlenir ve analiz edilir. Üretim Maliyetleri İşçilik giderleri, üretilen ürünlerin toplam maliyetlerinin belirlenmesinde önemli bir girdidir. Genel Üretim Giderleri, Muhasebesi Muhasebe profesyonelleri için, genel üretim giderlerinin doğru bir şekilde muhasebeleştirilmesi kritik önem taşır. İkramiyelerin Muhasebeleştirilmesi Kıdem Tazminatlarının Muhasebeleştirilmesi Amortismanların Muhasebeleştirilmesi İkramiyelerin Muhasebeleştirilmesi 1 1. İkramiye Tahakkuku İşletme, düzenli olarak ödenen ikramiyeler için birikmiş gider hesabı oluşturur. Bu sayede, ödeme zamanında tek seferde yüksek bir tutarın maliyetlere yüklenmesi önlenir. 2 2. İkramiye Ödemesi İkramiye ödeme zamanı geldiğinde, birikmiş gider hesabından ödeme yapılır ve personel borçları azaltılır. 3 3. Maliyet Çıkışı İkramiye ödemeleri, üretim maliyetleri içerisinde yer alacak şekilde ilgili maliyet hesaplarına aktarılır. İkramiye Örneği 1 Örnek 1 İşletmede aylık brüt 2 Gerekli Muhasebe Kaydı 3 Muhasebe Kaydı 31.03.2020 - İkramiye maaşı 5.000 TL olan 15 çalışan bulunmaktadır. 31.03.2020'de ara dönem Gideri 112.500 TL / Yılda 3 kez ikramiye mali tablo düzenlenirken İkramiye Borçları 112.500 dağıtımı yapılmaktadır. İlk ve 01.05.2020'de ikramiye TL ikramiye 1 Mayıs 2020'de ödemesi yapılırken 01.05.2020 - İkramiye 1,5 aylık maaş tutarında aşağıdaki kayıt Borçları 112.500 TL / ödenmiştir. gerçekleştirilmelidir: Banka 112.500 TL Amortisman Muhasebesi 1 Maliyet Tespiti İşletmenin maddi duran varlıklarının maliyet değerleri belirlenir. Bu değerler, amortisman hesaplamalarının temelini oluşturur. 2 Faydalı Ömür Tahmini Her varlık için gerçekçi bir faydalı ömür süresi tahmin edilir. Bu süre, amortisman oranlarının hesaplanmasında kullanılır. 3 Amortisman Ayrılması Dönem sonlarında, her varlık için hesaplanan amortisman tutarları, üretim maliyetleri içerisinde muhasebeleştirilir. Amortisman Örneği Örnek 2 Amortisman Hesaplaması Muhasebe Kaydı varlıkları, 10 yıl faydalı ömre Yıllık Amortisman Tutarı = Gideri 20.000 TL / Birikmiş sahip 800.000 TL maliyetli 800.000 TL / 10 yıl = 80.000 Amortisman 20.000 TL makinelerden oluşmaktadır. TL İşletmenin tüm maddi duran Aylık Amortisman Tutarı = 80.000 TL / 12 ay = 6.667 TL 31.03.2020 - Amortisman Kıdem Tazminatlarının Muhasebeleştirilmesi Kıdem Tazminatı Hesaplama Karşılık Ayrılması Hesaplanan kıdem tazminatı karşılığı, İşçilerin kıdem tazminatı hakları, izin işletmenin finansal tablolarında "Dönem süreleri, hizmet süreleri ve ücretleri Karı veya Zararı" içerisinde yer alır ve dikkate alınarak hesaplanır. Bu maliyetlere intikal ettirilir. hesaplama, ara dönem mali tablolarda ayrılacak karşılık tutarını belirler. Ödemeler Çalışanların kıdem tazminatı hakları doğduğunda, ayrılan karşılık tutarından ödemeler yapılır ve personel borçları azaltılır. Kıdem Tazminatı Örneği Örnek 3 İşletmede aylık brüt maaşı 5.000 TL olan 15 çalışan bulunmaktadır. 31.12.2019'da aynı çalışanların brüt maaşları 4.500 TL idi. Kıdem Tazminatı Hesaplaması Kıdem Tazminatı Karşılığı = (5.000 TL - 4.500 TL) x 15 çalışan x 3 ay = 7.500 TL Muhasebe Kaydı Buna göre 31.03.2020 tarihinde ara mali tablo düzenlenirken ayrılması ve maliyetlere intikal ettirilmesi gereken kıdem tazminatı tutarı kaç TL’dir. Kaydını gösteriniz. Maliyetlendirme Yöntemleri: Üretim Süreçlerinin Efektif Yönetimi Üretim maliyetlerini doğru bir şekilde belirlemek ve yönetmek, işletmelerin karlılığı ve rekabet gücü açısından kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, maliyetlendirme yöntemlerinin doğru seçimi ve uygulanması büyük önem taşır. Bu bölümde, en yaygın kullanılan maliyetlendirme yöntemlerini ve nasıl uygulandıklarını inceleyeceğiz. Kapsamına göre Maliyetlendirme Yöntemleri Normal Maliyet Yöntemi Değişken Maliyet Yöntemi Asal Maliyet Yöntemi ürünlere yükleyen Sabit maliyetleri dönem Sadece değişken Gerçekleşen maliyetleri maliyet muhasebesi maliyetleri olarak maliyetleri ürün ürünlere yükleyen yöntemi değerlendiren yöntemi maliyetleri ile yöntem Tam Maliyet Yöntemi Tüm maliyetleri ilişkilendiren yöntem Tam Maliyet Yöntemi 1 Sabit ve Değişken Giderleri Ayırmaz 2 Tam Maliyet Yöntemi, Örneğin, Aralık ayında ,110.000 TL. değişken, 90.000 TL. sabit üretim giderine katlanılarak, 80 ton mamul üretilmişse, 110.000 + 90.000 = 200.000 TL’lik üretim giderinin tamamı bu 80 tonun maliyetine yüklenecektir. dönemin tüm üretim giderlerini o dönemde üretilen mamullerin Uygulama Birim üretim maliyeti = maliyetine yükler. 200.000/80=2.500 TL/ton olarak hesaplanacaktır. Sabit ve değişken giderlerin ayrıştırılmasına ihtiyaç duyulmaz. Normal Maliyet Yöntemi Sabit Giderlerin Dağıtımı Değişken Giderlerin Tamamı Örneğin, yukarıdaki işletmenin aylık üretim kapasitesi 100 ton mamulse, bu işletme 80 ton üretim yaptığı Aralık ayında % 80 kapasitede çalışmış, % 20 kapasite boş kalmış demektir. Normal Maliyet Yöntemi, sabit Tüm değişken üretim giderleri ise üretim giderlerinin yalnızca ürün maliyetine dahil edilir. Bu Aylık tutarı 90.000 TL. olan sabit üretim giderlerinin kullanılan kapasiteye düşen kısmı: kullanılan kapasiteye düşen yaklaşım, sabit ve değişken 90.000x%80=72.000 TL’dir. kısmını ürün maliyetine yükler. Atıl giderlerin ayrıştırılmasını gerektirir. kapasite kaynaklı sabit giderler maliyet dışında tutulur. Değişken üretim giderleri buna eklenirse, Üretim maliyetlerine yüklenecek tutar: 110.000 + 72.000 = 1.82.000 TL olur. Bu durumda birim üretim maliyeti: 182.000/80 ton = 2.275 TL/ton şeklinde hesaplanır. % 20 boş kapasiteye düşen 90.000 x %20 = 18.000 TL. tutarındaki sabit üretim giderleri üretim maliyetleri dışında kaldığından, 62O-SATlLAN MAMUL MALİYETi hesabına yansıtılarak, gelir tablosunda gösterilir. Değişken Maliyet Yöntemi Finansal Raporlamada Esneklik Yalnızca Değişken Giderler Değişken Maliyet Yöntemi'nde sadece Sabit giderlerin dönem gideri olarak değişken üretim giderleri ürün maliyetlerine gösterilmesi, finansal tablolarda daha esnek bir dahil edilir. Sabit üretim giderleri dönem yapı oluşturur. Bu da yöneticilerin stratejik giderleri olarak ele alınır. kararlar almasına yardımcı olur. 1 3 Uygulama Örneğin, yukarıdaki işletmede Aralık ayında üretilen 80 tonun maliyetine yüklenecek üretim giderleri 110.000 TL tutarındaki değişken üretim giderleridir. Buna göre, birim üretim maliyeti: 110.000/80 ton = 1.375 TL/ton olarak hesaplanacaktır. 90.000 TL'lik sabit genel üretim giderlerinin tamamı ise gelir tablosunda sabit nitelikteki dönem giderleriyle birlikte gösterilecektir. Muhasebe Bilgilerinin Kullanımı Fiyatlandırma Kapasite Kullanımı Üretim maliyetleri, ürün fiyatlandırmasında Maliyet yöntemleri, işletmenin kapasite kritik bir rol oynar. Hangi maliyet yöntemi kullanım düzeyini de yansıtır. Atıl kapasitenin kullanılırsa kullanılsın, doğru maliyet bilgisi maliyetlere etkisi, yöneticilerin üretim ve fiyatlandırma kararlarını etkileyecektir. yatırım kararlarını yönlendirir. Stok Değerleme Performans Değerleme Stok değerleme yöntemlerinin seçimi de Maliyet yöntemleri, bölüm ve işletme geneli maliyet bilgilerinden etkilenir. Bu seçim, performans ölçümlerinde kullanılan verileri finansal raporlamanın doğruluğunu ve yönetim sağlar. Doğru maliyet bilgisi, yöneticilerin kararlarını etkiler. performans değerlendirmesinde önemli bir girdidir. Maliyet Yöntemlerinin Karşılaştırılması Normal Maliyet Değişken Maliyet Seçim Kriterleri yükler, kolay Sabit giderlerin Yalnızca değişken İşletmenin ihtiyaçlarına, uygulama. dağıtımı gerekir, daha giderleri maliyete dahil rekabet koşullarına ve gerçekçi maliyet. eder, karar almada yönetim kararlarına esneklik sağlar. göre en uygun yöntem Tam Maliyet Tüm giderleri maliyete tercih edilmelidir. Örnek Maliyet Hesapları - Özet Üretim Miktarı (ton) 80 Değişken Üretim Giderleri (TL) 110.000 Sabit Üretim Giderleri (TL) 90.000 Tam Maliyet (TL/ton) 2.500 Normal Maliyet (TL/ton) 2.275 Değişken Maliyet (TL/ton) 1.375 Sonuç Maliyet Yöntemlerinin Seçimi İşletmenin ihtiyaçlarına, sektör özelliklerine ve yönetim kararlarına göre en uygun maliyet yöntemi belirlenmelidir. Doğru Maliyet Bilgisi Seçilen yöntem, işletmenin fiyatlandırma, kapasite kullanımı, stok değerleme ve performans değerlendirme gibi kritik kararlarını etkileyecektir. Etkin Yönetim Doğru maliyet bilgisine dayanan kararlar, işletmenin etkinliğini ve rekabet gücünü artıracaktır. Maliyetlendirme Zamanını Belirleyen Yöntemler Mamul maliyetleri, üretim yapıldıktan sonra da saptanabilir, üretim yapılmadan önce de. Üretim yapılmadan önce saptanan maliyetler ya beklentileri ortaya koyar, ya da olması gerekenleri. Buna göre, maliyetlendirme zamanını belirleyen yöntemleri 3 başlık altında toplamak mümkündür. ea Fiili Maliyet Yöntemi 1 Gerçek Verilere Dayalı 2 Geçmişe Dönük Analiz 3 Yönetsel Karar Vermede Etkin Üretilen mamul maliyetlerini, üretim Fiili maliyet yöntemi, geçmiş Fiili maliyetlerin bilinmesi, işletme yapıldıktan sonra, üretim giderlerinin fiili dönemlere ait maliyetleri yönetiminin doğru kararlar almasına katkı (gerçekleşmiş) tutarlarını esas alarak inceleyerek, gelecek dönemlerin sağlar. Özellikle fiyatlandırma, yatırım ve saptayan yöntemdir. planlanmasına ve bütçelenmesine stok kontrolü gibi konularda etkindir. Bazen tarihi maliyet (daha doğrusu, yardımcı olur. geçmişe dönük maliyet) Veya gerçek maliyet (daha doğrusu, gerçekleşmiş maliyet) yöntemi gibi adları da verilir . Tahmini Maliyet Yöntemi Amaç Uygulama Sınırlılıkları Mamul maliyetlerini, üretim giderlerinin önceden Yıl boyunca üretim giderleri, fiili tutarları Tahminlere dayandığı için gerçek maliyetlerden farklı tahmin edilmiş tutarlarına dayanarak saptayıp, üzerinden gider hesaplarında izlenirken, gösterebilir. Bu nedenle, fiili maliyet yöntemiyle kayıtlayan yöntemdir. birim başına düşen tahmini tutarları desteklenmesi önerilir. üzerinden üretim maliyetlerine yansıtılır. Yıl başında, geçmiş deneyimler ve yıl içi beklentiler Yıl sonunda, fiili giderlerle maliyetlere dikkate alınarak yapılan gider ve üretim tahminlerine yüklenen tahmini giderler arasındaki fark göre, her bir üretim giderinin birim mamul önemsiz düzeydeyse, satılan mamuIlerin maliyetinde ne tutarda yer alacağı belirlenir. maliyetine aktarılır. Fark önemliyse, yarı mamuller, mamuller Ve satılan mamullerin maliyeti arasında paylaştırılarak, kayıtlar fiili maliyete göre düzeltilmiş olur. Standart Maliyet Yöntemi Standartların Belirlenmesi Maliyet Kontrolü Standart maliyetleri esas alarak muhasebe kayıtlarının yapılmasını öngören Standart maliyetler; belli bir geIişme düzeyinde belli maliyet muhasebesi yöntemine "standart maliyet yöntemi" denir. koşullar altında belli fonksiyonların, bölümlerin Standart maliyet yönteminde, giderler fiili tutarlar üzerinden izlenirken, standart operasyonları fiili maliyetlerinin ne olması gerektiği tutarları üzerinden maliyetlere yüklenir. Böylece bu yöntem, fiiilen gerçekleşen konusunda bilimsel bir ekip çalışması sonucu ortaya giderler ile öngörülen giderIer arasında ortaya çıkan sapmaları (farkları) ortaya konan ve performans ölçümünde kıstas teşkil koyarak, yönetime, farkların nedenlerini araştırmak ve gerekli düzeltici önlemleri edebilecek öngörülerdir. aIma olanağı sağlar. Performans Ölçümü Standart maliyetler, işletme içi performans ölçümü ve değerlendirmesi için de kullanılabilir. Çalışanların verimliliği ve üretim etkinliği izlenebilir. Standart maliyet bilgileri, üretim planlama, bütçeleme ve karar verme süreçlerinde yöneticilere önemli girdi sağlar. Kapsamına Göre Maliyet Yöntemleri Normal Maliyet Değişken Maliyet yükler, kolay Sabit giderlerin Yalnızca değişken uygulama. dağıtımı gerekir, daha giderleri maliyete dahil gerçekçi maliyet. eder, karar almada Tam Maliyet Tüm giderleri maliyete esneklik sağlar. Asal maliyet Örnek Tek tip mamul üreten Z işletmesinin Aralık ayı giderleri aşağıdaki gibidir: Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri : 15.000 TL Direkt İşçilik Giderleri : 20.000 TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) Genel Üretim Giderleri (Sabit) : 18.000 TL : 22.000 TL Üretim Miktarı : 20.000 adet (Ay) Normal Kapasite : 25.000 adet (Ay) Çözüm Tek tip mamul üreten Z işletmesinin Aralık ayı giderleri aşağıdaki gibidir: Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri: 15.000 TL, Direkt İşçilik Giderleri: 20.000 TL, Genel Üretim Giderleri (Değişken): 18.000 TL, Genel Üretim Giderleri (Sabit): 22.000 TL, Üretim Miktarı: 20.000 adet (Ay), Normal Kapasite: 25.000 adet (Ay) Sipariş Maliyet Yöntemi Sipariş maliyet yöntemi, belli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden farklı tür veya nitelikte mamuller üreten işletmelerde kullanılan bir maliyet muhasebesi yöntemidir. Sipariş Maliyet Yönteminin Özellikleri Siparişlerin tamamlanması için yapılan direkt ilk madde ve malzeme giderlerinin, direkt işçilik giderlerinin ve genel üretim giderlerinin siparişlere yüklenmesi gerekmektedir. Direkt ilk madde ve malzeme giderlerinin ve direkt işçilik giderlerinin siparişlere dağıtılmasında herhangi bir sorun yoktur. Çünkü bu giderler direkt giderler olduklarından, bunların hangi sipariş için yapıldıkları kolaylıkla bilinebilmektedir. Ancak, genel üretim giderleri endirekt giderler olduklarından bunların hangi sipariş için yapıldıkları belli değildir. Bu nedenle, genel üretim giderleri siparişlere dağıtım anahtarları yardımı ile dağıtılabilmektedir. . Sipariş Maliyet Yönteminin Özellikleri Sipariş Maliyet Kartı Maliyet Unsurlarının Dağıtımı Her bir sipariş için ayrı bir sipariş maliyet kartı Direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile açılır. Bu kartlar üzerinde, siparişin her bir direkt işçilik giderleri doğrudan siparişlere maliyet unsuru, gider yerleri itibariyle izlenir. yüklenir. Genel üretim giderleri ise dağıtım anahtarları yardımıyla siparişlere dağıtılır. Birim Maliyet Hesabı Sipariş bittiğinde, sipariş kartındaki, direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri toplanarak siparişin toplam maliyeti bulunmaktadır. Sipariş tamamlandığında, bu toplam maliyet, o partide üretilen birim sayısına bölünerek birim maliyetler hesaplanır. Sipariş Maliyet Yönteminin Özellikleri Sipariş maliyet yöntemi, belli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça farklı tür veya nitelikte mamüller üreten işletmelerde, her bir mamül veya mamül grubunun maliyetlerini ayrı ayrı saptayabilmek için kullanılan bir yöntemdir. «İş emri maliyet yöntemi" adı ile de anılan bu yöntem; inşaat, uçak, gemi, makina, mobilya, konfeksiyon, döküm imalat yapan şirketler ve yayınevleri gibi büyük ve birbirinden ayrı birimIer üreten işletmelerde ve tür ya da nitelikleri ve işlevleri müşteri tarafından belirlenen mamüllerin sipariş üzerine üretim yapan tüm şirketlerde kullanılabilir. Bu yöntemde önemli olan, üretim birimlerinin farklı olması ve değişik üretim işlemlerine tabi tutulmasıdır. Sipariş Maliyet Yönteminin Kullanıldığı İşletmeler İnşaat Uçak, Gemi, Makine Mobilya, Konfeksiyon farklı maliyet unsurlarına Büyük ve birbirinden ayrı Tür veya nitelikleri müşteri sahiptir. Sipariş maliyet birimler üreten işletmelerde, tarafından belirlenen ürünlerin yöntemi, her bir projenin her bir ürünün maliyetini ayrı sipariş üzerine üretimini yapan maliyetini ayrı ayrı ayrı belirlemek için sipariş işletmelerde de sipariş maliyet hesaplamaya olanak sağlar. maliyet yöntemi kullanılır. yöntemi uygulanır. İnşaat sektöründe her bir proje Standart Maliyet Yöntemi Standart maliyet yöntemi, işletmelerin üretim maliyetlerini daha etkin bir şekilde planlaması ve kontrol etmesi için kullanılan önemli bir maliyet muhasebesi tekniğidir. Standart Maliyet Yöntemi 1 Standart Maliyet Belirleme İlk olarak, işletmenin normal üretim koşullarında oluşan ve beklenen maliyetleri ölçülebilir biçimde bilimsel teknik ve yöntemlerden yararlanılarak saptanır. Bu standart maliyetler, işletmenin bölümleri ve buralarda yapılan faaliyetler de dikkate alınarak direkt işçilik, direkt malzeme ve genel üretim maliyetleri gibi her bir maliyet unsuru için ayrı ayrı hesaplanır. 2 Fiili Maliyetlerin İzlenmesi Üretim süreci tamamlandıktan sonra, gerçekleşen maliyetler tespit edilir. Bu maliyetler, standart maliyetler ile karşılaştırılarak, ortaya çıkan sapmalar incelenir. 3 Sapmaların Analizi Üretim süreci tamamlandıktan sonra, gerçekleşen maliyetler tespit edilir. Bu maliyetler, standart maliyetler ile karşılaştırılarak, ortaya çıkan sapmalar incelenir. Standart Maliyet Yönteminin Avantajları Planlama ve Kontrol Maliyet Muhasebesi Performans Değerlendirme Standart maliyetler, işletmenin Üretim maliyetlerinin daha etkin Standart üretim takibi ve raporlanması sağlanır. sapmaları, yöneticilerin değerlemesi, performans değerlendirmesi planlama ve kontrol ve faaliyetlerine temel oluşturur. Stok Sapmalar maliyet hesaplama gibi için önemli bir veri kaynağıdır. faaliyetler daha doğru Etkin maliyet yönetimi sağlanır. analiz edilerek, gerekli iyileştirmeler yapılabilir. yapılabilir. sipariş maliyetler Standart Maliyet Yönteminde Raporlama Maliyet Raporları Sapma Analizleri Üretim süreci boyunca oluşan Standart maliyetler, standart maliyet yöntemine Bu göre raporlar, Performans Değerlendirme Standart maliyet yöntemi, maliyetler arasındaki farklar üretim ve maliyet raporlanır. (sapmalar) analiz edilir. performansının ölçülmesi ve yöneticilere Sapmalar, nedenleri ve değerlendirilmesi için önemli ve gerçekleşen araçtır. üretim etkinliği hakkında bilgi alınacak önlemler hakkında bir verir. detaylı bilgiler sağlar. raporlanan Yöneticiler, bilgilere göre iyileştirme fırsatlarını tespit eder. Standart Maliyet Yönteminin Dezavantajları 1 3 Değişken Koşulların Göz Ardı Edilmesi 2 Varsayımlara Dayalı Olması Standart maliyetler, normal üretim Standart maliyetlerin belirlenmesi, koşullarına göre belirlenir. Ancak çeşitli varsayımlara dayanır. Bu gerçek üretim koşulları her zaman varsayımlar yanlış olabilir ve gerçek standartlardan farklı olabilir. maliyetleri yansıtmayabilir. Motivasyon Eksikliği Çalışanların performansı, standartların gerçekçi olmaması durumunda olumsuz etkilenebilir. Çalışanlar, standartlara ulaşmayı başaramadıkları için motivasyonlarını kaybedebilir. Standart Maliyet Yönteminin Geleceği Otomatikleşme Gelişmiş Veri Analitiği Entegre Sistemler Standart maliyet Yapay zeka ve büyük Muhasebe, üretim ve Standart maliyet ve veri analitiği, standart planlama sistemlerinin yöntemi, işletmelerin sapma analizleri, maliyetlerin daha doğru entegrasyonu,standart maliyet ilerleyen teknolojiler belirlenmesi maliyet yönteminin daha süreç iyileştirmesi için sapmaların daha etkin verimli kritik bir araç olmaya analiz kullanılmasını hesaplamaları sayesinde giderek daha otomatikleşecek. fazla sağlayacak. ve edilmesini sağlayacak. Sürekli İyileştirme ve etkin yönetimi devam edecek. ve Standart Maliyet Yöntemi ve Sipariş Maliyet Yöntemi Karşılaştırması Sipariş Maliyet Yöntemi Standart Maliyet Yöntemi Her bir sipariş için ayrı bir maliyet Önceden belirlenmiş hesaplaması yapılır. Direkt giderler maliyetler esas Fiili ürünlerin üretildiği işletmelerde; doğrudan, genel üretim giderleri ise maliyetler ile standart maliyetler standart maliyet yöntemi ise dağıtım karşılaştırılarak daha anahtarları siparişlere yüklenir. yardımıyla edilir. Kullanım Alanları standart alınır. farklar analiz Sipariş maliyet yöntemi, farklı homojen ürünlerin üretildiği işletmelerde kullanılır. Standart Maliyet Yönteminde Sapma Türleri Direkt Malzeme Sapması Direkt İşçilik Sapması Standart ve gerçekleşen direkt malzeme Standart ve gerçekleşen direkt işçilik maliyetleri maliyetleri arasındaki farktır. Fiyat ve miktar arasındaki farktır. Ücret oranı ve verimlilik olmak üzere iki bileşene ayrılır. bileşenlerine göre analiz edilebilir. Genel Üretim Giderleri Sapması Karma Sapması Standart ve gerçekleşen genel üretim giderleri Yukarıdaki arasındaki farktır. Bütçelenen ve gerçekleşen kombinasyonundan giderler karşılaştırılır. maliyetleri üzerinde etkisi olan tüm sapmalar analiz edilir. üç sapma oluşan farktır. türünün Ürün Farkların Saptanması Örnek Bir Standart Maliyet Uygulaması Ürün Adı Standart Birim Fiili Birim Maliyet Sapma Maliyet Ürün A 25 TL 27 TL 2 TL (Olumsuz) Ürün B 35 TL 33 TL 2 TL (Olumlu) Ürün C 20 TL 21 TL 1 TL (Olumsuz) Bu örnekte, Ürün A ve Ürün C için olumsuz, Ürün B için olumlu sapmalar görülmektedir. Yönetim, olumsuz sapmalar için gerçekleşen maliyetleri azaltacak önlemler almalı, olumlu sapmalar için ise standartların güncellenmesi gerekebilir. Üretimde Başabaş Analizi Üretimde başabaş analizi, işletmelerin kârlılığını ve verimliliğini değerlendirmek için kullandıkları önemli bir finansal araçtır. Bu analiz, işletmelerin sabit ve değişken maliyetlerini, kapasite kullanım oranlarını ve üretim miktarlarını inceleyerek, kârlılık noktasını ve işletmenin finansal sağlamlığını ortaya koyar. Sabit ve Değişken Maliyetler Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler Sabit maliyetler, işletmenin üretim seviyesinden Değişken maliyetler ise üretim seviyesine bağlı bağımsız olarak katlandığı maliyetlerdir. Örneğin, olarak değişen maliyetlerdir. Ham madde, işçilik ve kira, amortisman, yönetim giderleri ve sigorta enerji giderleri bu gruba girer. Üretim miktarı primleri sabit maliyetlere örnek olarak verilebilir. Bu arttıkça, değişken maliyetler de artar. maliyetler, üretim miktarı artsa da azalmasa da devam eder. Kapasite Kullanım Oranı ve Kârlılık Başabaş Noktası Düşük Kapasite Kullanımı İşletmenin kapasitesinin tam Başabaş noktası, işletmenin ne kâr ne de zarar olarak kullanılmaması durumunda, sabit maliyetlerin ettiği üretilen birim başına yükü artar. Bu da kârlılığı belirlenmesi, olumsuz etkiler. kullanımını sağlaması ve kârlılığını artırması üretim işletmenin açısından önemlidir. 1 2 3 Yüksek Kapasite Kullanımı İşletmenin kapasitesinin üst seviyede kullanılması, sabit maliyetlerin birim başına etkisini azaltır ve kârlılığı artırır. Ancak bu durum, değişken maliyetlerin de yükselmesine neden olabilir. Bu noktanın optimum kapasite seviyesidir. Başabaş Analizinin Yararları 1 3 Fiyatlama Stratejisi 2 Maliyet Kontrolü Başabaş analizi, işletmelerin ürün İşletmelerin sabit ve değişken maliyetlerinin fiyatlandırması konusunda daha isabetli farkında olmasını sağlayarak, maliyet kararlar almasına yardımcı olur. kontrolünü kolaylaştırır. Kapasite Planlaması 4 Kârlılık Tahmini İşletmenin optimum kapasite kullanımını Başabaş noktasının hesaplanması, belirleyerek, yatırım ve üretim kararlarını işletmenin kârlılık düzeyini tahmin etmesine destekler. olanak sağlar. Örnek Başabaş Analizi Sabit Maliyetler Değişken Maliyet Oranı 200.000 TL %60 Satış Fiyatı Başabaş Noktası 150 TL 2.000 Ünite Örneğin, sabit maliyetleri 200.000 TL, değişken maliyet oranı %60 ve satış fiyatı 150 TL olan bir işletmenin başabaş noktası 2.000 ünitedir. Bu, işletmenin 2.000 ünite üretip satması halinde ne kâr ne de zarar edeceği noktadır. Başabaş Analizinde Duyarlılık Sabit Maliyetlerin Artması Sabit maliyetler arttığında, başabaş noktası da yükselir. İşletme, daha fazla ürün satması gerekir. Satış Fiyatının Düşmesi Satış fiyatı düştüğünde, başabaş noktası yükselir. İşletme, daha fazla ürün satması gerekir. Değişken Maliyetlerin Artması Değişken maliyetler arttığında, başabaş noktası da yükselir. İşletmenin daha fazla ürün satması gerekir. Başabaş Analizinin Sınırları Zaman Kısıtı Kalite Faktörü Başabaş analizi, Belirsizlik Bağımlılık Gelecekteki fiyat, Başabaş analizi, genellikle kısa vadeli Başabaş analizi, ürün maliyet ve talep ürünler arasındaki bir bakış açısı sunar ve kalitesi gibi kritik değişikliklerinin bağımlılıkları ve çapraz uzun vadeli stratejik faktörleri dikkate almaz öngörülmesi zor satışları dikkate almaz, kararları desteklemekte ve bu durum kârlılık olduğundan, başabaş bu da kârlılık yetersiz kalabilir. üzerinde etkili olabilir. analizi gerçekçi hesaplamalarını olmayan sonuçlar etkileyebilir. verebilir. Özet İşletmelerin en önemli amacı kir maksimizasyonudur. Bu amacın gerçekleştirilmesi ise, Üretim ve satış miktarıyla, maliyetlerin düzeyiyle ve üretilen ürünlerin satış fiyatlarıyla yakından ilgilidir. Bütün bu faktörlerde meydana gelebilecek değişmeler, faaliyet sonucunu da bir şekilde etkileyecektir, İşletme yönetiminin, görevlerini gereği gibi yerine getirebilmesi için, söz konusu bu değişikliklerin işletmenin faaliyet sonucunu nasıl etkileyeceği konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Kar planlaması yöneticilerin, yeni bir ürün, üretim hacmi, fiyatlandırma ve alternatif üretim yöntemlerinin seçimi gibi konularda karar almasını gerektirir. Yöneticinin en doğru kararı verebilmesi için, maliyet, hasılat ve kar arasındaki ilişkiyi çok iyi bilmesi gerekir. İşte başabaş analizi bu ilişkilerin çok açık şekilde gösterilmesini mümkün kılarak, yöneticilere alacakları kararlarda yardımcı olmaktadır. BAŞABAŞ ANALİZİ 5 Başabaş Analizinin Varsayımları 1 Belirli bir faaliyet aralığında değişken maliyetlerin ve satış hasılatlarının doğrusal 2 Maliyetlerin kesin olarak sabir ve değişken 4 Üretilen tüm ürünlerin satıldığı kabul edilir. olarak değiştiği kabul edilir. olarak değiştiği kabul edilir. 3 Maliyetlere etki eden tek faktörün satış miktarı olduğu kabul edilir. 5 Eğer birden çok ürün söz konusu ise, satış karmasının ( ürün karması) sabit olduğu kabul edilir. Başka bir ifade ile her ürünün satışlar içerisindeki yüzdesinin değişmediği kabul edilir.
